ΟΜΑ Α Α Α.1.1 Να αντιστοιχήσετε τα δεδοµένα της στήλης Α µε αυτά της στήλης Β ÏÅÖÅ

Transcript

1 1 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΟΜΑ Α Α Α.1.1 Να αντιστοιχήσετε τα δεδοµένα της στήλης Α µε αυτά της στήλης Β Α 2. Φεβρουάριος Αυγούστου Νοεµβρίου Ιουνίου 1913 Α.1.2 Να δοθούν ορισµοί για τα παρακάτω: Μετοχικές επιχειρήσεις Πορεία προς ανατολάς (Drang nach Osten) Νιού Ντήλ (New Deal) Σύµφωνο Ρίµπεντροπ Μολότωφ Α. Συνθήκη Σεβρών Β Β. Μάχη Κιλκίς Λαχανά Γ. Κίνηµα Νεοτούρκων. Συνθήκη του Νεϊγύ Ε. ηµοκρατικό Μανιφέστο Μονάδες 10 Μονάδες 12 Α.2.1 Πως εκφράζουν οι Έλληνες τη διάστασή τους µε τα Ευρωπαϊκά κοινωνικά και ανατρεπτικά κινήµατα κατά την έναρξη της επανάστασής τους, και ποιος ο ιδεολογικός χαρακτήρας που προσδίδουν σ αυτήν; Μονάδες 13 Α.2.2 Ποιες οι µυστικές συµφωνίες που είχαν υπογραφεί κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσµίου πολέµου, µεταξύ των συµµάχων της Αντάντ, για τον καθορισµό των ζωνών επιρροής στη Μέση Ανατολή και τι προέβλεπαν; Μονάδες 15 1

2 2 Β1 Με βάση τα κείµενα που σας δόθηκαν και την αφήγηση του σχολικού βιβλίου να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα αίτια που οδήγησαν στην εκδήλωση του κινήµατος στο Γουδί (1909) ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α Μονάδες 25 Η οργή και η απελπισία των Ελλήνων αξιωµατικών οδηγούσε κατευθείαν σε µια επανάσταση του τύπου των Νεοτούρκων, από την οποία άλλωστε είχαν συγκλονιστεί. Η προετοιµαζόµενη τώρα ελληνική επανάσταση, εκτός από τα µόνιµα αίτια της, όπως την αγανάκτηση των στρατιωτικών εµπρός στους συµβιβασµούς των πολιτικών κ.λ ευνοούνταν και από τις νέες οικονοµικές, πολιτικές και πνευµατικές συνθήκες της χώρας (σελ.335) Η έλλειψη εργατικών χεριών είχε ως αποτέλεσµα την αύξηση των ηµεροµισθίων, την κρίση της µικρής βιοµηχανίας, την ακρίβεια κατ αντανάκλαση της ζωής, τη δυσαρέσκεια των αγροτών και των κατοίκων των πόλεων. Οι λαϊκές µάζες είναι επίσης δυσαρεστηµένες από τις κακές συνήθειες των πολιτικών κοµµάτων και από την κακή διοίκηση των ελληνικών κυβερνήσεων. Όλοι επιθυµούν την αλλαγή. Πραγµατικά οι πολιτικοί που κυβερνούν την Ελλάδα µεταξύ δεν έχουν καθαρές και σαφείς ιδέες για το τι πρέπει να κάνουν και δεν ξέρουν τι ακριβώς θέλουν. Τα πολιτικά κόµµατα της εποχής, πρόσωπα και όργανα των απογόνων της επαναστατικής ολιγαρχίας, δεν είχαν αντιληφθεί τα σηµεία των καιρών. Ή µάλλον επέµεναν να τα αγνοούν. Πρωταγωνιστής στην πολιτική ζωή του τόπου κυρίως ο Γ. Θεοτόκης, ο οποίος, είναι αλήθεια, κυβέρνησε µε ευθυκρισία και περίσκεψη, αλλά µε νωχέλεια και αβουλία. Είχε ευγένεια τρόπων, διπλωµατική ευστροφία και εισήγαγε στις συζητήσεις του κοινοβουλίου τον ήµερο τρόπο, αλλά δεν προχώρησε στην εφαρµογή οικονοµικού προγράµµατος που ν ανακουφίσει τις απορότερες τάξεις. (σελ.338) Απόστολος Βακαλόπουλος, «Νέα Ελληνική Ιστορία », εκδ. ΒΑΝΙΑΣ, Θεσσαλονίκη 1988, σελ ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β Κείµενο ψηφίσµατος των φοιτητών του Πανεπιστηµίου της Αθήνας που επιδόθηκε στο παλάτι στις 6 Αυγούστου

3 3 «Μεγαλειότατε το Έθνος ζητεί την τιµή του, την οποίαν οι κυβερνήται του έσυραν ρακένδυτον επαίτιδα προ των µεγάρων της ευρωπαϊκής διπλωµατίας δια να καλύψουν αυτοί τα αίσχη της αδρανείας των από του πολέµου του 1897 και εντεύθεν. Ο ελληνικός λαός, ο σφαδάζων υπό το πέλµα της κακοδιοικήσεως, ο αναζητών εις την φθίσιν και τας στερήσεις της µεταναστεύσεως να εύρη την σωτηρίαν του, ο χρεοκοπών καθ εκάστην διότι η φορολογία του απεµύζησε τας δυνάµεις του, ο ελληνικός λαός ο παχύνων της συναλλαγής τους κηφήνας και των διαφόρων εκµεταλλευτών τα κακούργα θυλάκια, ο πληρώνων εις την ληστείαν, η οποία λυµαίνεται την χώραν φοβερόν φόρον αίµατος, ο ελληνικός λαός ο παριστάµενος ψυχρός θεατής του στραγγαλισµού της δικαιοσύνης του και ο παρεξηγών τους αξιωµατικούς του, διότι τους βλέπει αργούς, ενώ είναι γνωστόν ότι εις τοιαύτην αδράνειαν τους κατεδίκασεν η πολιτεία των κυβερνητών του, ο ελληνικός λαός, µεγαλειότατε, µάθετέ το από ηµάς, δεν υποφέρει πλέον και είναι αποφασισµένος να µη δεχτεί και εξευτελισµούς άλλους» Τάσος Βουρνάς, «ΓΟΥ Ι: ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΟΥ 1909», εκδ. Φυτράκης, Αθήναι 1976, σελ. 13 Β2 Με βάση τα παραθέµατα που σας δίνονται αλλά και τις ιστορικές σας γνώσεις να καταγράψετε τα αποτελέσµατα του Πρώτου Παγκοσµίου Πολέµου και τις συνέπειές του για τις Ευρωπαϊκές κοινωνίες. ΠΑΡΑΘΕΜΑ Α Μονάδες 25 Είµαι νέος, µόλις έκλεισα τα 20 από τη ζωή δεν ξέρω παρά µόνο την απελπισία, το θάνατο, το φόβο και µια αλυσίδα από ανόητες επιπολαιότητες, πάνω από µια άβυσσο πόνων και θλίψεων. Βλέπω τους λαούς να ορµούν σε άλλους λαούς. Να σκοτώνουν και να σκοτώνονται, χωρίς ούτε κι εκείνοι να ξέρουν το γιατί, υπακούοντας σ' αυτούς που τους στέλνουν, χωρίς συναίσθηση του κινδύνου ή της ευθύνης τους. Βλέπω πως οι δυναµικότεροι εγκέφαλοι του κόσµου εφευρίσκουν όπλα για να γίνονται όλα αυτά µ' έναν τρόπο ακόµα πιο ραφιναρισµένο και να διαρκούν όσο γίνεται περισσότερο. Κι όλοι οι συνοµήλικοί µου εδώ, στην αντικρυνή παράταξη, σ ολόκληρο τον κόσµο το βλέπουν όπως εγώ. Αυτή είναι η ζωή της γενιάς µου και η δική µας. Τι θα κάνουν άραγε οι πατεράδες µας αν µια µέρα σηκωθούµε και παρουσιαστούµε µπροστά τους για να τους ζητήσουµε λογαριασµό; Τι περιµένουν από µας όταν µια µέρα τελειώσει ο πόλεµος; Χρόνια ολόκληρα σκοτώναµε µόνο. Αυτό ήταν το πρώτο µας επάγγελµα στη ζωή. Για µας η επιστήµη 3

4 4 της ζωής περιορίζεται στο θάνατο. Τι θα συµβεί ύστερα; Και τι θ' απογίνουµε εµείς; Έριχ Μαρία Ρεµάρκ, Ουδέν νεώτερον από το δυτικό µέτωπο. (Σχολικό βιβλίο, τεύχος Β, σελ. 67) ΠΑΡΑΘΕΜΑ Β Το τίµηµα του Α' Παγκοσµίου πολέµου σε ανθρώπινες ζωές: Γαλλία: νεκροί Αγγλία: » Ιταλία: » Ε.Π.Α.: » Βέλγιο: » Ρωσία: » Γερµανία: » Αυστροουγγαρία: » (Σχολικό βιβλίο, τεύχος Β, σελ. 67) ΠΑΡΑΘΕΜΑ Γ Πολεµικά χρέη: 750 δισεκατοµµύρια γαλλικά φράγκα. ηµόσια χρέη Αγγλίας - Γαλλίας το 1919: Γαλλία: 219 δισεκατοµµύρια γαλλικά φράγκα Αγγλία: 1 δισ. 875 εκ. λίβρες στερλίνες (Σχολικό βιβλίο, τεύχος Β, σελ. 67) 4

5 1 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Α Γ 2. Ε 3. Α Β Α.1.2 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Μετοχικές επιχειρήσεις: (Τεύχος Α, σελ. 156: «Παράλληλα µε το πιστωτικό σύστηµα χρήµα για να επεκταθούν») Τριπλή Συµµαχία: (Τεύχος Β, σελ. 54: «Στις αρχές του την Αγγλία και τη Ρωσία») Νιού Ντήλ (New Deal): (Τεύχος Β, σελ. 166: «Στα 1932 εκλέγεται πρόεδρος την αναθέρµανση της οικονοµίας») Σύµφωνο Ρίµπεντροπ Μολότωφ: (Τεύχος Β, σελ. 156: «Για να αποφύγει (ενν. ο Χίτλερ), σε περίπτωση πολέµου, τη σύγκρουση των διαφόρων κρατών της Ανατολικής Ευρώπης») Α.2.1 Η απάντηση βρίσκεται στο σχολικό, Τεύχος Α, σελ. 156: «Αλλά ξεκινώντας την Επανάσταση οι Έλληνες βρίσκουµε στην αλληλογραφία του Μαυροκορδάτου κ.ά» Α.2.2 Η απάντηση βρίσκεται στο σχολικό, Τεύχος Β, σελ. 92: «Κατά τη διάρκεια του πολέµου δεν την αναγνώρισε» 1

6 2 Β1 Τα παρατιθέµενα απόσπασµατα σκιαγραφούν (Παράθεµα Α) ή αντικατοπτρίζουν άµεσα (Παράθεµα Β) τη συνολική δυσαρέσκεια των κοινωνικών τάξεων του ελληνικού λαού και τα προβλήµατά του στα τέλη του 19 ου αιώνα και στις αρχές του 20 ου, τα οποία σταδιακά οδήγησαν στην αντίδραση και στο κίνηµα του Στρατιωτικού Συνδέσµου στο Γουδί ( ). Τα παραθέµατα ενδυναµώνουν και ενισχύουν την ιστορική αφήγηση του σχολικού βιβλίου, ειδικότερα στο σηµείο όπου γίνεται αναφορά στην ανάγκη βελτίωσης της ελληνικής κοινωνίας σε όλους τους τοµείς. Συγκεκριµένα: -Η χρεοκοπία του 1893 και η εγκαθίδρυση του ιεθνούς Οικονοµικού Ελέγχου ( ΟΕ) το 1898 αποτελούσαν ταπείνωση για το έθνος και ενοχλούσαν ιδιαίτερα την αστική τάξη (σχολικό βιβλίο). - Η ταπεινωτική ήττα του 1897 αποτελούσε όνειδος για τον ελληνικό στρατό και ιδιαίτερα για τους αξιωµατικούς του, οι οποίοι διαπίστωσαν πόσο διαλυτική ήταν η παρουσία του διαδόχου και των πριγκίπων σ αυτό (σχολικό βιβλίο). ιάφορες κοινωνικές οµάδες θεωρούσαν ότι ο στρατός της χώρας είχε περιέλθει σε καθεστώς αδράνειας και αδιαφορίας και ως υπεύθυνες γι αυτό θεωρούσαν τις κυβερνήσεις που εναλλάσσονταν στην εξουσία, οι οποίες τελούσαν σε καθεστώς ανοχής και ενθάρρυνσης από µέρους της Αυλής (φοιτητές). Κατηγορούσαν µάλιστα ξεκάθαρα τις κυβερνήσεις και την Αυλή για τα προβλήµατα που αντιµετώπισε ο ελληνικός λαός µετά την προσβλητική ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεµο του 1897 (φοιτητές). - Η εξέγερση στην Κρήτη (το Κίνηµα του Θέρισου στα 1905), που στρεφόταν ενάντια στις αυταρχικές τάσεις του πρίγκιπα Γεωργίου, υπήρξε ερέθισµα για έντονη κριτική της δυναστείας των Γλύξµπουργκ (σχολικό βιβλίο). - Η επικράτηση των Νεοτούρκων (1908) αποτελούσε παράδειγµα για µια προσπάθεια ανανέωσης της πολιτικής ζωής της Ελλάδας (σχολικό βιβλίο). Το κίνηµα των Νεοτούρκων επηρέασε ως γεγονός καθεαυτό τους Έλληνες στρατιωτικούς, οι οποίοι εµπνέονταν µια ανάλογη «ελληνική επανάσταση», ενώ παράλληλα εµφορούνταν και από συναισθήµατα οργής, απελπισίας και αγανάκτησης απέναντι στους συµβιβασµούς των πολιτικών (Α. Βακαλόπουλος). - Την ίδια εποχή η ελληνική πολιτική ηγεσία είχε ακόµη άλυτα εθνικά ζητήµατα. Αδυνατούσε να βοηθήσεις τους Έλληνες της Μακεδονίας και της Θράκης, που 2

7 3 απειλούνταν µε εκτουρκισµό ή µετοικεσία, σύµφωνα µε τα διαφαινόµενα σχέδια των Νεοτούρκων (σχολικό βιβλίο). - Επίσης, δεν τολµούσε να δεχτεί την ένωση της Κρήτης µε την Ελλάδα που οι Κρήτες µαχητικά την επιδίωξαν και η ελληνική κοινή γνώµη ένθερµα την αποδεχόταν. Η Ελλάδα τήρησε τότε «άψογη στάση» που αύξησε την αντιδηµοτικότητα της κυβέρνησης (σχολικό βιβλίο). - Γενικά στην περίοδο υπήρξε πολιτική αστάθεια, καθώς τα κόµµατα δεν εµφάνιζαν συγκροτηµένο πρόγραµµα µε την πολιτική και τους στόχους τους. Προσωποπαγή κυρίως, και προσκολληµένα στη νοοτροπία της «επαναστατικής ολιγαρχίας», δεν αντιλαµβάνονται ή αδιαφορούν απέναντι σε όλα εκείνα τα προβλήµατα που καθιστούν αναγκαία και άµεση την αλλαγή (Α. Βακαλόπουλος). Πρωταγωνιστική πολιτική φυσιογνωµία κατά την προαναφερθείσα περίοδο υπήρξε κυρίως ο Γ. Θεοτόκης, ένας πολιτικός µε ήθος αλλά µάλλον χωρίς ιδιαίτερες πολιτικές ικανότητες. Η πολιτική του συνίστατο στην αλήθεια, την ευθυκρισία, τη διπλωµατική ευστροφία αλλά και στην καταλυτική αβουλία και νωχέλειά του για τις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, τις οποίες δεν ανακούφισε οικονοµικά (Α. Βακαλόπουλος) - Παράλληλα διατυπώνονταν από πολλές πλευρές του πνευµατικού κόσµου επικρίσεις και διαµαρτυρίες για την όλη πορεία της ελληνικής κοινωνίας που χρειαζόταν βελτίωση (οικονοµική, κοινωνική, εκπαιδευτική, πολιτική) (σχολικό βιβλίο). Η οικονοµία της χώρας και οι γενικότεροι κυβερνητικοί σχεδιασµοί κρίνονταν ανεπαρκείς. Εκφραζόταν έτσι έντονα το αίτηµα για αλλαγή του φορολογικού συστήµατος, ώστε να µην αποµυζεί από τους πολίτες τον ελάχιστο κόπο τους, και τον τερµατισµό της συναλλαγής και των πελατειακών σχέσεων, που οδηγούν στην εξουσία «κηφήνες» πολιτικούς, αδιάφορους για τα προβλήµατα του λαού (φοιτητές). Από την άλλη, η κριτική της κοινωνίας επικεντρωνόταν και στο σύστηµα κακοδιοίκησης του κράτους από τους εκάστοτε πολιτικούς που είχε ως αποτέλεσµα το έντονο µεταναστευτικό ρεύµα, λόγω της οικονοµικής δυσπραγίας και των στερήσεων (φοιτητές). Επιπλέον, οι πολίτες διαπίστωναν τη συνεχή εκµετάλλευση του λαού, ο οποίος πλήττεται έντονα και από την εξάπλωση του ληστρικού κύµατος και το «στραγγαλισµό της δικαιοσύνης» (φοιτητές). Τέλος, η ήδη βραδέως αναπτυσσόµενη ελληνική βιοµηχανία διερχόταν κρίση (Α. Βακαλόπουλος). - Ως αποτέλεσµα, ο λαός δυσανασχετούσε µε την κακοδιοίκηση της χώρας και τους µηχανισµούς εξουσίας που χρησιµοποιούσαν τα τότε κυβερνώντα κόµµατα και 3

8 4 εποµένως το αίτηµα την αλλαγής ήταν καθολικό (Α. Βακαλόπουλος). Οι κοινωνικές τάξεις ζητούσαν αλλαγές σε όλους τους τοµείς και τόνιζαν τη δυναµική απόφασή τους να πιέσουν για την υλοποίηση των αιτηµάτων τους (φοιτητές). Το προετοιµαζόµενο λοιπόν κίνηµα είχε πολλούς λόγους για να ξεσπάσει. Β2 Τα παρατιθέµενα αποσπάσµατα συµπληρώνουν και ενδυναµώνουν την αφήγηση του σχολικού βιβλίου (Τεύχος Β σελ ), όσον αφορά τις σε πολλαπλά επίπεδασυνέπειες του Πρώτου Παγκοσµίου πολέµου. Συγκεκριµένα: - Οι δυτικοί σύµµαχοι είχαν νικήσει αλλά µε µεγάλο τίµηµα. Εκατοµµύρια νεκροί, εκατοµµύρια τραυµατίες και ακρωτηριασµένοι, ανεξακρίβωτος αριθµός θυµάτων ανάµεσα στον άµαχο πληθυσµό κατά τη διάρκεια των πολεµικών επιχειρήσεων από τις οβίδες, τις επιδηµίες και την πείνα (σχολικό βιβλίο). Το τίµηµα του πολέµου υπήρξε τραγικό. Ενδεικτικά στοιχεία για το παραπάνω: 5 εκ. νεκροί Ρώσοι, 2 εκ. Γερµανοί, 1,4 εκ. Γάλλοι, 1,2 εκ. Αυστριακοί και Ούγγροι κ.ά (παράθεµα Α), και από την άλλη µια ολόκληρη γενιά επιζώντων που έζησε την απελπισία, το θάνατο και το φόβο, και είδε τους λαούς να αλληλοσπαράζονται χωρίς να καταλαβαίνουν ουσιαστικά το λόγο (παράθεµα Γ). - Από την άλλη η καπιταλιστική Ευρώπη του 19 ου αι., δανειστής ολόκληρου του κόσµου, είναι τώρα χρεωµένη στις Ενωµένες Πολιτείες και οι δηµόσιες οικονοµίες των κρατών της είναι κλονισµένες (σχολικό βιβλίο). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι τα πολεµικά χρέη αγγίζουν τα 750 δις. Γαλλικά φράγκα, ενώ παράλληλα το 1919 το δηµόσιο χρέος της Γαλλίας φτάνει τα 219 δις. Γαλλικά φράγκα, ενώ της Αγγλίας το 1 δισ.875 εκ. λίβρες στερλίνες (παράθεµα Β). - Οι υλικές καταστροφές (γαίες, εργοστάσια, σιδηροδροµικές γραµµές) επηρεάζουν ουσιαστικά την παραγωγή, η οποία µειώνεται σχεδόν στο µισό σε σχέση µε την προπολεµική περίοδο. Αυτό ευνοεί τις νέες εξωευρωπαϊκές δυνάµεις, κυρίως την Ιαπωνία και τις Ε.Π.Α. Τέλος, στον ηθικό τοµέα η φρίκη του πολέµου προκαλεί µια συγκλονιστική κρίση συνείδησης στους Ευρωπαίους: άρνηση των παραδοσιακών αξιών, φυγή στο παράλογο (απ όπου θα πηγάσει σε λίγο το κύµα του υπερρεαλισµού στην τέχνη και τη λογοτεχνία), αµφισβήτηση της κατεστηµένης κοινωνικής τάξης και αναζήτηση διεξόδου στη γενική ανατροπή (σχολικό βιβλίο). Ειδικότερα, οι νέοι που 4

9 5 έζησαν και πολέµησαν µέσα στις εκατόµβες των νεκρών, προβληµατίζονται πάνω: στην αιτία και την αξία των πολέµων, τη φύση της επιστήµης και την ηθική που αυτή προβάλλει κατασκευάζοντας όπλα θανάτου, την ευθύνη τους απέναντι στους προγενέστερους (αλλά και τους επιγόνους τους), και την ανυπαρξία ανθρωπιστικών ιδεωδών και ιδανικών. Τα αδιέξοδα αυτά αντανακλώνται και εκφράζονται µέσα και από έργα τέχνης, όπως αυτό του Ε.Μ.Ρεµάρκ (παράθεµα Γ) 5