καφενείο Σημασία: Ετυμολογία: Ξενόγλωσσα Συγγενικα Εφημερίδα

Transcript

1 καφενείο Τετάρτη, 25 Δεκεμβρίου :23 μμ Σημασία: Χώρος οπου παραδοσιακα σερβιρεται και καταναλωνεται καφες. Παλιά ηταν χωρος αποκλειστικα σχεδον για αντρες. Βλ. "Ανδρονίκη" και τι επαθε που πηγε στον καφενε Εμάθατε τι εγίνη σε μέρη Ελληνικά Ντύθηκε η Ανδρονίκη ρούχα Βρωπαϊκά Φορεί τα πατταλόνια και πά στον καβενέν Του καβετζή προστάζει: "καβέν και ναργιλέν" Τραβά κι έναν τραπέζιν και μια ματσά χαρκιά Κι αρκίνισεν να παίζει μ έναν παλληκαράν Η συνεχεια επι της οθονης Συνώνυμα Καφενες Από το τουρκ. Καφε+χανε Όπως έχουμε Τοπχανε= πυριτιδαποθήκη < τουρ. Top= τοπι, σφαιρα βλημα κανονιού. + χανε τουρ επιθημα αντιστοιχο του δικου μας -ειον. (Πβλ. Φωτια στα τοπια) και Κερχανες= πορνειον, ετσι έχουμε και καφεχανε=καφενές, καφενείον. Ετυμολογία: Καφε και επιθημα -ειον για χρήση, πωληση, καταλανωση του πρωτου συνθετικου. Ξενόγλωσσα Ιταλικά caffeteria Αγγλικά coffe bar Γαλλικά caffeterie Συγγενικα Εφημερίδα Οι θαμώνες μπορούσαν νά διαβάσουν (νά ξεκοκαλίσουν) τις εφημερίδες του καφενείου, δωρεάν. Οι εφημερίδες ήσανε περασμένες σ' ενα τελάρο άπό μπαμπού Άλλες εφερναν μαζι τους οι θαμωνες. Ορισμενοι ασκουσαν ασυστολη λαθρανάγνωση. ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 1

2 Βυσινο Ένα γλυκο του κουταλιου που σερβιρονταν στα παραδοσιακα καφενεια. Αφησε τη φραση "Να μενει το βυσινο". Η φραση εκφωνηθηκε από επαρχιωτη θαμωνα τουκαφενειου που ειχε παραγγειλει γλυκο βυσινο για πολιτευτη από τον οποιο ζητουσε ενα ρουσφέτι. Όταν ο πολιτευτης του αρνηθηκε, ο επαρχιώτης ακυρωσε την παραγγελια με τη φραση "να μενει το βυσινο!". Λεγεται με την εννοια "Όχι, ευχαριστώ, δεν θα παρω", που όμως δεν απηχει τα πραγματικα περιστατικα. Γεντεκι Τό γεντέκι, βεβαίως, δεν είναι παρά τό καζανάκι, του ζεστού νερού. Αρχικά με κάρβουνα και αργὀτερα με υγραεριο. Ή λέξη γεντέκι έχει καί μιά δεύτερη, λησμονημένη, σημασία. Γεντέκι λέγανε τό βοηθητικό άλογο τού κάρου, πού τόχανε ζεμένο έξω άπό τόν ζυγό. Ή τουρκική λέξη yedek έχει αυτές τίς δυό σημασίες, καθώς καί μερικές άλλες Το sensagent δινει και τις άλλες: αναπληρωτής, εναλλακτικός, εφεδρικός, υποκατάστατο, εφεδρεία, πληρεξούσιος, ενισχύσεις, εφεδρικές δυνάμεις, αντικαταστάτης, υποκατάστατος Ο Κουκκιδης αναλύει: Yedek = πρόσθειος ίππος είς αμαξαν, πᾶν διπλοῦν πράγμα διά νά χρησιμεύση είς ὥραν άνάγκης, υποστήριγμα σαχνισιοΰ, απόθεμα, λωρίον δι' οῦ συρεται πλοιάριον ἤ λέμβος από ξηράς η ἵππος. (βλ. καί την λέξιν: γιαντέκ), (yedek). 281 Γκαρσονι Από το γαλλικο garҫon = αγόρι που ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 2

3 Από το γαλλικο garҫon = αγόρι που καταντησε να σημαινει σερβιτορος ανεξαρτητως ηλικιας. Το γκαρσόνι το καλουσαν με παλαμακια ή με τη φραση "ψιτ, παιδι", ή "Μικρε!" αλλα και "Γκαρσόν!" Βοηθός του το 'παιδι' (εικ. Αριστερα) Αναγνωρίζονταν από την ποδιά που φορούσε και εδώ ασπο τα παπούτσια που δεν φορούσε! Ποίηση Ο Ντινος ηλιοπουλος καλει το γκαρσονι, τον Θρασυβουλα (Θανάση Βεγγο) με παλαμάκια. Ο Θρασυβουλας αρνειται να τον σερβιρει γιατι τα παλαμακια τον εκνευρίζουν. Από τη ταινία "Ο ΑΤΣΙΔΑΣ" Θαμὠν Ζάχαρη Από το αρχ ελλ ρημα θαμίζω = συχναζω από το επιρρημα θαμά = συχνα. Πχ. Το κυτταζω από το αρχ κυπτάζω θαμιστικό του κύπτω = κυττάζω, βλέπω, παρατηρῶ. Οι θαμώνες είναι διαφορετικοι από τους περιστασιακους πελατες -επισκετες. λεγονται ειρωνικα κεφενοβιοι. Σε αντιθεση μ ολους τους αλλους τυπους καφε, ο ελληνικος δεχεται την ζαχαρη κατά την φαση της παρασκευης του. Αυτό περιπλεκει την παραγγελια. Πχ στα παλια καφενεια ακουγες : "ένα τσοκ σεκερλή και πολλα οθωμανικον" Σεκερλη = με ζαχαρη από το τουρκικο şeker (n.)= ζάχαρη, γλυκό, γλύκισμα, διαβήτης, ζάχαρο, σάκχαρο, καραμέλα βούτυρου, είδος καραμέλας, ψιλή ζάχαρη, καραμέλα, ζαχαρωτό Το επιθημα α -ρλη σημαινει πληρης με α ή φερων α α= σεκερ = ζαχαρουχος α= πεινιρ= τυρι =πεινιρλι =τυρουχος πλακους α=τσακσιρ= παντελονι< αρχ. Ελλ. Αναξυρίς = πανταλονάς α=καϊμακ= κρεμα = καϊμακλης = κρεμωδης ή προέλευση Μισιρλης = από το μισιρι Σμυρλης= από την Σμυρνη ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 3

4 Σμυρλης= από την Σμυρνη Καραμανλης = από το Καραμαν κ.α. Καβουρντιστήρι Ο καφες πουλιωταν 1 Ωμός σε κοκκους 2 Καβουρντισμενος σε κοκκους 3 Αλεσμενος σε σκονη Οι μερακληδες τον καβουρντιζαν τους ωμούς κοκκους καφε στο σπιτι με μικροσυσκευές σαν της εικονας. Ηταν απλες συσκευες σαν τη σουβλα ενός κονσεβοκουτιου. Τωρα οι αεροστεγεις συσκευασιες μας απαλλασουν από την αναγκη φρεσκοκαβουρδισματος. Η λεξη καβουρντηστηρι λεγεται υποτιμητικα για ρολογια, ραδιοφωνα ελαττωματικα και παλαιας τεχνολογιας. Πχ. Τι το κρατας αυτό το καβουρντηστήρι! Πέτα το και παρε ένα καινούριο! Τα μεγάλα καφεκοπτεία του κεντρου (Λουμίδης, Μπράβο, Παυλιδης) διεθεταν και επαγγελματικες μηχανες καβουρντισματος που τις ειχαν στο μπροστινο μερος του μαγαζιου. Το υπεροχο αρωμα του καβουρντιζόμενου καφε τραβούσε τους πελατες σαν τις μύγες. Ετυμολογία Το καρβουρντιστήρι από το ρημα καβουρντίζω < τουρκ. kavurmak : καβουρδίζω, ψήνω, ξηραίνομαι, ξεραίνω, καίω, καψαλίζω, τσουρουφλίζω, μισοβράζω. Το αντιστοιχο αρχαίο Ελληνικό ρήμα είναι το φρυγω και ο τσουρουφλισμενος λεγονταν φρυκτός όπως μας αναφερει και ο Αριστοφάνης στους Σφήκες του: ω πονηροι ταυτη τη δαδί φρυκτούς σκευασω. ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 4

5 αναφερει και ο Αριστοφάνης στους Σφήκες του: ω πονηροι ταυτη τη δαδί φρυκτούς σκευασω. Δηλ: Ω πονηροι με τουτο το δαδί θε να σας τσουρουφλήσω. Φρυκτούς [ενν. κυαμους,κουκια] ελεγαν και τους ψηφους. Αλλά και τους δαυλους, τους πυρσούς ονομαζαν φρυκτούς [ενν. κλαδους] απ οπου και οι φρυκτωρίες ( βλ. λ.). Αγγλικα roassted, torch, vote. Σημερα λεμε καβουρντισμένος καφες αλλα λεμε και «τι φρικτός καφές!» Το φρικτός εδώ προέρχεται από το "φρικη"< φρίσσω, ομοηχο του φρυκτός αλλα τελειως ασχετο σημασιολογικά. Φρισσω και φριττω (bristling) = ανατριχιάζω. ΦΡ φριττω αναλογιζομενος. (πβλ Λατινικο horresco referens, το λεω και ριγω, φρικτον ειπειν) Φρίττω από κατι τροματικο, αποκρουστικο, φοβερο. Γι' αυτό το Φρίκη εδοθη ως ειρωνικο παρωνυμιο της Α.Μ. της, πάλαι Βασσιλίσης Φρειδερίκης. Μαρκες καφε Καϊμάκι Από το Τουρκικο kaymak (n.) καϊμάκι, πέτσα, κρέμα Απαραιτητο προσον του σωστου ελληνικου καφέ, σε ολες του τις μορφες πλην του βραστου. Οι απαιτητικοι τον ζητουσαν ρητως "φτειάξε μου ένα καϊμακληδικο" Καφες Ο καφές είναι ένα παγκόσμια διαδεδομένο ρόφημα, το οποίο κατασκευάζεται από τα καβουρδισμένα και αλεσμένα σπέρματα της καφέας ή καφεόδεντρου. Ο καφές έχει αναζωογονητική δράση, η οποία οφείλεται στο βασικό του συστατικό, την καφεΐνη, ένα αλκαλοειδές συστατικό που υπάρχει στους σπόρους των καρπών του. Υπολογίζεται ότι η διαδικασία ετοιμασίας του ροφήματος επαναλαμβάνεται παγκοσμίως πάνω από 400 δισεκατομμύρια φορές το χρόνο. Πινεται υπο μορφήν αιωρηματος (τουρκικος η ελληνικος), διηθήματος (Φιλτρου ή γαλλικος) Αποστάγματος (εσπερεσσο), αφεψηματος (αμερικανικος) Το κυριο προιον του παραδοσιακου καφενειου ηταν ο καφες. Μιλάμε βεβαια για τον καφε που λεγαμε παλια τουρκικο και κατοπιν ελληνικο ενώ ειναι αραβικος, βαζιλιανικος ή ό,τι άλλο. Κατά συνεκδοχην από το ν κοκκο > το ροφημα. Ο Τουρκικος καφες θελει το πάσο του τοσο στην παρασκευη του οσο και στην καταναλωση του. Θελει καφενε, καρεκλες, εφημεριδα, ταβλι και κουβεντολοϊ. Το ροφημα πινεται και στο σπιτι : ο πρωινός καφες όπως φαινεται από το διστιχο: Ξύπνα, Βασίλω, φώτισε- ξύπνα καί πήρε ή μέρα, ξύπνα να φέρεις τόν καφέ, τ' αφράτο παξιμάδι ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 5

6 Καφες - Σκευη παρασκευης καφε Αναλογα με τον τροπο παρασκευης είναι και τα σκευη Καφε - Προθεμα της ομιλουμένης. Λειτουργει ως συντμησις του καφενειον. Εκτος από τα πολυαριθμα ονοματα καφενειων, το προθεμα χρησιμοποιηθηκε για δηλωσει δυο μεγαλες ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ καφενειων: Το καφε-σανταν Από το Γαλλικό (café-chantant), στα καθαρευουσιανικα καφωδείον προδρομος της μπουάτ. Εισαγομενη μοδα από την ευρωπη και όχι την λαγγεμένη Ανατολή. Ευρωπαικά cafés-chantants / café-concerts Οι τραγουδιστριες εκει λεγοντουσαν σαντέζες (από το Γαλλικο chanteuse ). ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 6

7 Οι τραγουδιστριες εκει λεγοντουσαν σαντέζες (από το Γαλλικο chanteuse ). Ο Αθηναιες κυριες όταν χαρακτηριζαν καποια ως " σαντέζα" προσθεταν και τη φραση "θεε μου συχωρεσέ με" Το καφέ-αμάν Αυτονόητον. Προδρομος των μπουζουκιων και κλαρινων. Πατριδα τους η Σμύρνη Τα «καφέ αμάν» ή «αμανετζήδικα» χαρακτηρίζονταν από τους καλλιτέχνες τους, τραγουδίστριες και μουσικούς ανατολικής προέλευσης, και το είδος της μουσικής (αμανέδες και ανατολικά άσματα). Τα «καφέ αμάν» αναπτύχθηκαν, κυρίως, στις συνοικίες της Αγίας Τριάδας στην Ιερά Οδό, στο Γεράνι και στην Πλατεία Ελευθερίας. Μικρός ΡΩΜΙΟΣ Πότε φτώχεια, πότε πλούτη, έμαθα και παίζω ούτι, στο καφέ αμάν Μικρασιατικο Παραδοσιακό - Το προσφυγάκι Καφεκούτι Χαλκινο ή ξυλινο κουτι που μέσα φυλασσεται η σκονη του καφε. Συνοδευεται από μπρικι, αναδευτήρα και από κουταλάκι ομοιως χαλκινα και αυτά Μεταφορικως καφεκουτι λεμε σημερα (μειωτικα) μικρο αυτοκινητο πβλ. με το καβουρντηστιρι. Καφέ παραγγελίες Καφενόβιος Οι παραγγελιες του καφε εκφωνουνται μεγαλοφωνως από το γκαρασονι και επιβεβαιώνωνται με ηχηρό και μακροσυρτο "ἑεεφτασεεεεεεε" του ταμπη. Το "εφθασε" πόρρω απειχε της πραγματικότητος. Πολλές φορες ο πελάτης διαμαρτυρονταν "κοκκαλα εχει αυτος ο καφές;" Να μερικες παραγγελιες: σκέτος βαρής, σκέτος βραστός, σκέτος ελαφρός, σκέτος μάλλον ελαφρός, σκέτος μισός βραστός, σκέτος βαρής μισός, σκέτος ελαφρός μισός, σκέτος μάλλον ελαφρός μισός, μέ όλίγη βαρής, μέ ολίγη βραστός, μέ όλίγη ελαφρός, μέ όλίγη μάλλον ελαφρός, μέ όλίγη μισός βραστός, μέ όλίγη βαρής μισός, μέ όλίγη ελαφρός μισός, μέ όλίγη μάλλον ελαφρός μισός, μέτριος βαρής, μέτριος βραστός, μέτριος ελαφρός, μέτριος μάλλον ελαφρός, μέτριος μισός βραστός, μέτριος βαρής μισός, μέτριος ελαφρός μισός, μέτριος μάλλον ελαφρός μισός, όχι πολλά γλυκός (είναι ό βαρής), όχι πολλά γλυκός βραστός, όχι πολλά γλυκός ελαφρός, όχι πολλά γλυκός μισός βραστός, όχι πολλά γλυκός βαρής μισός, όχι πολλά γλυκός ελαφρός μισός, οχι πολλά γλυκός μάλλον κ.ἄ. Με τετοια ποικιλία συνδυασμών ηταν μαλλον απιθανο να παραγγελθουν δυο ιδιοι καφεδες. Στα νεκροταφεια όμως σου φερνουν τον σκετο χωρις καν να σε ρωτησουν. Εκει ολους τους ενωνει ο θανατος! Αυτος που ζει συνεχως στον καφενε, κατ επεκτασιν ο αργοσχολος, ο χαραμοφάης, ο ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 7

8 Αυτος που ζει συνεχως στον καφενε, κατ επεκτασιν ο αργοσχολος, ο χαραμοφάης, ο επαγγελματίας άνεργος. Ανάλογος ο αρχαιος αδολέσχης = ο απραγος και πολυλογάς, ο φλήναφος, ο φλύαρος. Ετυμολογία από το καφενες και βιος <βιώνω = ζω. Αναλογος ο σχηματισμος της λεξης όπως το υδρόβιος, νυκτοβιος, ελοβιος. Από τον καφενόβιο αρχοτερα σχηματιστηκε ο ταβερνοβιος, και μπουζουκόβιος Λουκούμι Παρασκευάζεται στην Τουρκία από τον 15ο αιώνα, Το λουκούμι είναι παραδοσιακό γλύκισμα της Τούρκικης κουζίνας που σερβιρονταν κατά παραδοση στο καφενειο καρφωμενο με μια οδοντογλυφιδα. Το παγωμενο νερο ηταν απαταιτητο. Το λουκουμι τρωγωνταν ως μια μπουκια, μπαμ-και κατω, όπως και το ονομά του δηλώνει. Από το Τουρκικο Lokum που σημαινει μπουκια από την ιδια ριζα και ο λουκουμάς. Πληρεστερον rahat Lokum η μπουκιά της αναπαυσης του ραχατιιού. Σερβίρεται σε μικρά κυβικού σχήματος κομμάτια, και συχνά περιέχει αμύγδαλο, ενώ διατίθεται σε διάφορες γεύσεις οι πιο συνηθισμένες από τις οποίες είναι το τριαντάφυλλο (κόκκινο λουκούμι), το περγαμόντο (πράσινο λουκούμι) και η μαστίχα (κίτρινο λουκούμι). ΦΡ: για απροσμενη ευτυχη συγκυρία λεμε «του ηρθε λουκούμι», Συριανο λουκουμι = λουκουμι ποιότητας. Ειδικα λουκουμια: το Συριανό λουκουμι, ο ακανές των Σερρων και το σουτζούκ λουκούμ της Κομοτηνής. Pasted from < Η ζάχαρη-άχνη του λουκουμιου λέγεται λουκουμόσκονη. Μπιλιάρδο Παλια και αρχοντικα καφενεια διεθεταν και αιθουσα μπιλιαρδου. Εκτοπιστηκαν από ειδικα κεντρα που δημιουργηθηκαν γυρω στα 1950 : τα σφαιριατήρια που φιλοξενουσαν και αλλα τεχνικα παιχνίδια όπως τα ποδοσφαιράκια και τά φλιπερ. Η προσεγγιση στα σφαιριστηρια απαγοτευονταν ρητως στους μαθητες. Ολοι οι μαθητες εκει ξημεροβραδιαζομαστε. Μεχρι που εμφανιζονταν ο Πάτρας* και μας επανέφερε εις την τάξιν με τη στεκα του μπιλιάρδου σαν γαλόπουλα. Με τα σφαιριστηρια το μπιλιαρδο εχασε τον αριστοκρατικο του χαρακτηρα και την αξια του σαν τεχνικο παιχνιδι. *) Θεολογος, φασιστικης νοοτροπιας, με αναλογες παιδαγωγικες αντιληψεις γυμνασιαρχης του 2ου Γυμνασιου Αρρένων Αθηνων που αφησε εποχη. Μπρίκι Ορθότερον ιμπρίκι, από το τουρκικό ibrik 281 Το τουρκικό ibrik < αραβική (ibrīk) < περσική (âbriz) Το πλοιο μπρικι από το αγγλικο brig Μεταλλικό σκεύος για το ψήσιμο του καφέ. Δεν είναι παντοτε στο σχημα που ολοι ξερουμε: οι Αραβες πχ. σερβιρουν τον καφε με ένα ιμπρίκ σαν την εικονα. Κυριολεκτικα ibrik (n.) θα πεί κανάτα, λαγήνι. ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 8

9 Δες φραση "μπρίκια κολλάμε;" Μπεζαχτάς Απλο κιβωτιο σαν συρταρι, το ταμειο του καφενειου οπου φυλάγονταν οι εισπραξεις και βγαζανε τα ρεστα. Εχει καταντησει συνωνυμο του ταμειου με καποια δοση ειρωνιας όμως. Από το τουρκικο beş tahta (πέντε σανιδες) beş πέντε tahta σανίδι, πίνακας επιτραπέζιων παιχνιδιών, επίπεδη επιφάνεια από ξύλο, σανίδα, πίνακας, ξυλεία, ξύλο, ξύλινος Μύλος του καφέ Ο φρεσκοαλεσμενος καφες εχει καλύτερη οσμη και γευση. Οι μερακληδες αλεθαν μικρη ποσοτητα καβουρντισμενου καφε και τον εψηναν ευθύς. Το αλεσμα γινονταν με μυλο του καφε ειτε ξυλινο η μπρουτζινο. Σημερα υπαρχουν ειδικες συσκευες (3,4), οικιακής (3) ή επαγγελματικης (4) χρησης, και αεροστεγεις συσκευασιες που εκτοπισαν τους παραδοσιακους μυλους (1,2). Οι μπρούτζινοι μύλοι (2) κατασκεαζονταν από γυφτους χαλκεις και διετιθεντο στο κοινο από Γυφτισσες που διαλαλούσαν "Μυυυυύλους" αλλα και και " μοιρες". Για πιο πολλα για μυλους δες στο Υπογλώσσιο #86 «ὁ μύλος, τό μήλο καί ἡ μιλιά» Ναργιλές Βλ. αρκεβούζιον Τάβλι Το πιο συνηθισμενο παιχνιδι στο καφενειο. Αποτελειται από το κουτί (αρχ. Τηλία), τα πούλια = (από το τουρκ. pul) πεσσούς, πιονια,και τα ζαρια (από το τουρκ. Zar αρχ. Ελλ. Κυβοι ή ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 9

10 (από το τουρκ. pul) πεσσούς, πιονια,και τα ζαρια (από το τουρκ. Zar αρχ. Ελλ. Κυβοι ή αστραγαλοι, κότσια). Το ταβλι < μσν τάβλιον ή ταβλίον < υποκοριστικό του τάβλα < Λατ. Tabula > ταμπέλα, ταβουλάριος = ο Βυζ. Συμβολαιογράφος και επωνυμο Ταβουλάρης. Αυτό δικαιουται να λεγεται Βυζαντινό δηλ. Ρωμαίικο. Παιζεται θορυβωδως, ο ταβλαδορος βαραει εντονα τα πουλια, φυσαει τα ζαρια για να τους εμφυσισει καλη τυχη, κλεινει νευριασμενα το ταβλι και χτυπαει το μαρμαρο αν χασει. Αν χασει φταιει "το κερατενιο το ζάρι" αν κερδισει ζητα επαναληψη. Πιανοντας τα ζαρια λεει: "τα ζαρια στο μαστορα!" δηλ. στον εαυτο του. Ταβλαδοροι εν υπαιθρω Ταμπής Υπάλληλος, του καφενειου, η της ταβέρνας. Ετοίμαζε τους καφεδες και τους ναργιλέδες,. Απο το τουρκικο tabi που είναι επιθετο που κατεληξε σε ουσιαστικο. Σημαινει εξαρτημένος. Μεταβολη που υπεστη και το συνώνυμο ελληνικο υπάλληλος Εικονα Ό ταμπής δουλεύει, όρθιος, μπρος στό γεντέκι (<τουρκικό yedek), μεταχειριζόμενος μέ μαεστρία τά μπρίκια (<τουρκικό ibrik), τούς τσεσβέδες (<τουρκικό cezve) καί τά φλιτζάνια (<τουρκικό fincan, ή filcan). Τό κάθε καφεδάκι έχει διαφορετικό καϊμάκι (<τουρκικό kaymak) καί ντελβέ (ή τελβέ < τουρκικό telve, κατακάθι*), ανάλογα μέ τά γούστα τοϋ κάθε θεριακλή ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 10

11 τελβές καί ντελβέ (ή τελβέ < τουρκικό telve, κατακάθι*), ανάλογα μέ τά γούστα τοϋ κάθε θεριακλή (<θεριακή + κατάληξη -λης, μέ ταυτόχρονη επίδραση τοϋ τουρκικού tiryaki) Από το τουρκικό telve, κατακάθι*) Σε αντιθεση με το συνωνυμο του ιζημα ή υποστάθμη ἤ κατακάθι που εχει μεταφορικῶς κακη σημασια ο τελβές χρησιμευε για την μαντεια. Ειδικες καφετζουδες, συνηθως γυφτισες, περιηρχοντο τα υπαιθρια καφενεια και ελεγαν τη μοιρα ως νεες Πυθίες. Φράσεις Ασημωσε λεβεντη μου, να σε πω το μοιρα σου, να σε πω το ριζικο σου Μεγαλη πορτα θα διαβεις. (Εκπληρωση του ονειρου διορισμου σε Υπουργείο) Πολλα λεφτα θα παρεις σε τρια τερμινα (μερες, μηνες, χρόνια) Μια γυναικα ου πεφτει ἤ ξανθια ἤ μελαχροινή Αργοτερα οι καφετζουδες ηταν ευυποληπτες γυναικες από την υπαιθρο, με μονιμη εγκατασταση και τηλεφωνα, διαφημιζομενες από τις επιτυχιες τους, που κυκλοφορουσαν από στομα σε στομα. Καφετζου λοιπον δεν είναι ιδιοκτητρια καφενειου αλλα η καφεμάντισα. Οι περιπετειες της καφετζους γυριστηκαν το 1956 κινηματογραφικη ταινια της ΦΙΝΟΣ-ΦΙΛΜ Σκηνοθεσία Αλέκου Σαελλάριου, μουσική Μάνου Χατζηδάκη και με τους εξης ηθοποιους: ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ =κυρα Καλλιοπη πρωην πλυστρα προαχθεισα εις καφετζου και οι ΜΙΜΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΑΣΙΛΗΣ ΑΥΛΩΝΙΤΗΣ, ΣΜΑΡΟΥΛΑ ΓΙΟΥΛΗ, ΕΛΕΝΗ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΙΔΗΣ, ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΜΑΣΙΩΤΗΣ, ΜΠΕΤΥ ΜΟΣΧΟΝΑ, ΜΠΕΑΤΑ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, ΚΩΣΤΑΣ ΠΑΠΑΧΡΗΣΤΟΣ, ΝΙΚΗ ΛΙΝΑΡΔΟΥ, ΝΙΚΟΣ ΦΕΡΜΑΣ, ΣΟΥΛΗ ΣΑΜΠΑΧ, ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΑΣΤΡΙΝΟΣ και άλλοι Τεζγιάχι Τραπουλα ἤ τεζαχι : πάγκος, πάγκος εργασίας, εκθετήριο αντικειμένων, περίπτερο (1) Από το τουρκικο tezgâh, η αρχ. Ελλ. Τηλία, ο παγκος συνηθως μαρμαρινος οπου ετοποθετουντο ο ετοιμοι καφεδες για να τους παρει το γκαρσόνι. Στο καφενειο παιζοντουσαν τεχνικα : πρέφα, ξερή, κολτσίνα, κ.α. και στη ζούλα τελειως τυχερα όπως 31, ή απαγορευμενα ημιτεχνικά όπως πόκα και πόκερ. Τραπουλα από το ιταλικο trapola (παγιδα) είναι η δεσμη των παιγνιοχαρτων.(ματσο, μάτσα στα κυπριακα). Ματσο = δεσμη αλλα και μεγαλη ποσοτητα Τα παιγνιοχαρτα μεχρι προτινος ηταν προϊόντα του Ελληνικου μονοπωλιου. Οι χαρτοκλεφτες τα σημαδεύανε για να κλεβουν. Δεν παιζονταν ποτε παπας, ούτε κουμ-καν ή πινακλ που θεωρουνταν γυναικουλιστικα. Το παιχνιδι στηνονταν επι καθημερινης βασεως εκτος απο την Μεγ. Παρασκευη που κρεμουσαν το φαντη της τραπουλας από τη λαμπα. Φρασεις από το χασρτοπαιγνιο Μας παιζει τον παπά= μας κοροιδευει, μας εξασπατα (παπας ο ρηγας της τραπουλας) σημαδεμενη τραπουλα= στημενο παιχνιδι, προειλημενη αποφαση. γιναμε ενα ματσο χαλια = εντελως χάλια. τον πηραν πρεφα= τον αντελήφθησαν Την καναμε από κουπες = την πατησαμε! Η καλύτερη πεντάδα της πόκας είναι 10άρι, βαλές, ντάμα, ρήγας, άσσος, όλα κούπες (φλος ρουαγιάλ).λεγεται ειρωνικα για να ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 11

12 10άρι, βαλές, ντάμα, ρήγας, άσσος, όλα κούπες (φλος ρουαγιάλ).λεγεται ειρωνικα για να σημανει εντελως το αντιθετο. Πβλ. τωρα σωθήκαμε! Εμφανιστηκε σαν φαντης μπαστουνι = ξαφνικα Φλος στη μιζέρια= μεγαλη ατυχια να εμφανισθει ο καλύτερος συνδυασμος του ποκερ σε ένα παιχνιδι: τη μιζέρια, οπου χανει ο καλύτερος. Τσεσβές Φλυτζάνι Από το Τουρκικο τσεσβε cezve (n.) μπρίκι, καφετιέρα Κατά συνεκδοχην σημαινε και τον καφε. Cezve Η χρηση της λεξης είναι σπανια και αναφερεται μονο από Μικρασιάτες. Κυπελλο για το σερβιρισμα ζεστων ροφηματων. Από το τουρκικο φιντζάν (fincan). Το φλυτζανι εχει και αντιστοιχο πιατακι. Κυρια χρηση του να ακουμπαμε το κουταλάκι μετα από το ανακατεμα. Ο Ελληνικος καφές δεν το χρειάζεται γιατι την ζάχαρη την βαζουμε κατά την παρασκευη του. Είναι όμως χρησιμο για να ακομπανε το παξιμαδάκι στα μνημόσυνα ή το συνοδευτικόο μπισκοτο ή γλυκο. Το συνοδευτικο μπισκοτο είναι ένα νομικο τερτιπι: ο καφες είναι διατιμημενος πχ. 1 Το μαγαζι όμως πουλαει το σετ καφες+μπισκοτάκι = 3! Το μπισκοτο στοιχιζει 0,10 και το μαγαζι αισχροκερδεί από την πωλησή του. Για τον ελληνικο καφε το χοντρο φλυτζανι είναι το ιδεωδες. ΕΙΔΙΚΑ ΚΑΦΕΝΕΙΑ Είναι τα Κυλικεια, αυτά που βρισκονται σε ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ (*), ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ, ΠΛΟΙΑ, ΦΟΙΤΗΤΙΚΕΣ ΕΣΤΙΕΣ ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 12

13 Είναι τα Κυλικεια, αυτά που βρισκονται σε ΝΕΚΡΟΤΑΦΕΙΑ (*), ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑ, ΠΛΟΙΑ, ΦΟΙΤΗΤΙΚΕΣ ΕΣΤΙΕΣ Κυρια κοινα χαρακτηριστικα: κακης ως χειριστης ποιοτητας καφες, καθισματα, περιβαλλον. Στα πλοια ιδιαιτερα ακριβες τιμες. ΦΡ τον πληρωσα καραβισιο ή βαπορισιο [τον καφέ]. (*) ο καφες του νεκροταφειου λεγεται της παρηγοριάς. Συνηθως σκετος ἤ μετριος. Σε κηδειες ἤ μνημοσυνα. Επειδη κατασκευαζεται μαζικως εχει φρικτη γευση. Ετυμολογία Από το αρχαίο κυλιξ = ποτηρι, κυριως κρασοποτηρο ΦΡ μεταξύ χειλέων και κύλικος πολλά πέλλει. Με κανα δυό στιχάκια μου για πρόσχημα κερνάω ρόφημα στο κυλικείο κι ενώ να 'ρθω μου απαγόρευες εσύ αγόρευες μ' αυτούς τους δύο Τι ζηταω; Δ. Σαββόπουλος. Εικόνες Γεντέκι Γκαρσόνια ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 13

14 Δίσκος Καφενεία στο Λονδίνο (Coffee Houses) ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 14

15 Καφενεια του Παρισιου Μπρικια ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 15

16 Τεζγιάχι Τραπεζια ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 16

17 Στα περισσοτερα τραπέζια η πανω επιφανεια ηταν μια μαρμαρινη πλακα, βολευει στο καθαρισμα. Οποιος την εσπαγε την πλήρωνε! Πβλ φράση "θα μου το πληρώσεις το μαρμαρο". Φράσεις Κουβεντες του καφενειου Ονομαζουμε ετσι λογια του αερα που λεγονται για να περναει η ωρα και δεν μπορουν να πραγματοποιηθουν. Ετσι χαρακτηριζουμε και λογια της καραβάνας (του καραβανιου που λεγοντουσαν στα καραβαν-σεράγια), λογια του αέρα. Τα Ομηρικά επεα πτερόεντα. Πχ. "κανε εμενα μια βδομαδα πρωθυπουργο ", "πως θα πάρουμε την Πολη " κλπ. μπρίκια κολλάμε; 1ο για να δώσουμε έμφαση στο γεγονός ότι γνωρίζουμε το αντικείμενο 2ο για να πούμε στον συνομιλητή μας ότι και εμείς ξέρουμε να κάνουμε αυτή τη δουλειά, ότι είναι, επίσης, αντικείμενο της δουλειάς μας και δεν χρειάζεται να χρησιμοποιήσει άλλον. Βασιζεται στη λανθασμένη αντίληψη πως το κολλημα ενο μπρικιου είναι ευκολη δουλεια. Ε! λοιπον δεν είναι! Ουτε το "τεντζερεδες γανωνουμε" είναι ευκολο. Παραθετουμε δηλ. ένα επαγγελμα το οποιο δηλωνουμε ότι δεν ασκουμε για δειξουμε ότι ειμαστε καταρτισμενοι και ικανοι για την ανατιθεμενη εργασια! Σαν να λεμε : δεν ασχολουμεθα με καμμια απλη και ευκολη εργασια αλλα ειμαστε εξειδικευμενοι στην εργασια που μας ζητειται ή για την οποια αυταρεσκα επαιρομεθα. Πχ. Γιατι εδωσες τη δουλεια σ' αυτον τον αχρηστο; Εμεις εδώ τι κανουμε; Μπρίκια κολλάμε; Μπραβο τελειωσες φινα τη δουλειά και στο πατ-κιουτ! Εμ, τι μπρίκια κολλάμε; Πέντε φύσα και μια ρούφα Εμμεση περιγραφη της αργκο για τον τροπο που πρεπει να πινεται ο καφές: ζεματιστος. ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 17

18 Εμμεση περιγραφη της αργκο για τον τροπο που πρεπει να πινεται ο καφές: ζεματιστος. Τραγικη αντιθεση με το ιταλικο εσπεσσο που μπορει να δητε στα ιταλικα μπαρ. Λιγη ποσοτητα, αμεσα ποσιμος, χλιαρος, μπορεις να τον πιεις αμεσως και μονορουφι γιατι είναι και λιγος (ο στρέτος ή ristretto). Το τουρκικο ραχατι, το αραλικι σε αντιθεση με την ευρωπαικη μανια για γρηγοραδα. Ισως το ραχατι και το αραλικι είναι αυτό που ταιριαζει να ονομασθει ελληνικο. Τό ψήσιμο του τούρκικου καφέ εχει βασική σημασία. Ακριβεστερον ή βραδύτητα στό ψήσιμο. Δηλαδή, καλός ταμπής είναι ò υπομονετικός ταμπής. Γιά νά γίνει ένας καφές μερακλίδικος πρέπει νά ψηθεί σέ σιγανή φωτιά, σχεδόν έπί είκοσι λεπτά τής ώρας. Ταυτοχρόνως, ό ταμπής πρέπει νά ανακατώνει, σιγάσιγά, τόν καφέ- άλλοτε γυρίζοντας τό ξυλαράκι κι άλλοτε χτυπόντας το. πολύ ελαφρά, στόν πάτο τοϋ μπρικιού. Τότε μόνον χυλώνει ό καφές. Γιατί, τό ψήσιμο τοϋ καφέ είναι εξίσου δύσκολο με τό ψήσιμο τοϋ σαλεπιού Παραδοσιακα καφενεια - καφεζαχαροπλαστεια Το Μπαγκειον Στο ισογειο του ομωνυμου ξενοδοχειου στην πλατεια Ομονοιας. Το ακρον αωτον της μαγκιας ηταν να αδειασεις το Μπαγκειον για να πιεις μονος σου τον καφε σου. Το χουι ισχυε βεβαια από παλαια δες λογοτεχνια Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ παρακάτω ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 18

19 Του Ζωναρς Βουκουρεστιου και Πανεπιστημιου Ναζί αξιωματικοί πίνουν τον καφέ τους στου ''Ζώναρς'', με τα άνευ αξίας κατοχικά χρηματα Του Ζαβορίτη Βρισκόμαστε στο 1853 και το μοναδικό καφενείο της πλατείας «Η Ανατολή», το «τρέχει» κάποιος Βασιλείου. Ο Βασιλείου είχε πολύ εντυπωσιαστεί, διότι έβλεπε κάθε απόγευμα έναν υπάλληλο του σιδηρόδρομου με τη λαμπρή, υπηρεσιακή του στολή να σουλατσάρει στην πλατεία και να τραβά τα βλέμματα όλων. Μια μέρα δεν άντεξε, τον πλησίασε λέγοντας: Δε γίνεται να με διορίσετε κι εμένα στο σιδηρόδρομο; Σε μια κορυφαία αναλαμπή του πνεύματος ο Ζαβορίτης, διότι περί αυτού επρόκειτο, του αντιπρότεινε: Δώσε μου το μαγαζί σου και πάρε τη θέση μου! Η συμφωνία έκλεισε κι ένας άσημος σιδηροδρομικός έγινε από το πουθενά πρώτος ζαχαροπλάστης της Αθήνας! Ευτύχησε να δει το μαγαζί του να προοδεύει και να αποτελεί, αργότερα, μαζί με τον «Ζαχαράτο» και τον «Χρυσάκη», το γλυκό τρίγωνο της Πλατείας Συντάγματος. Το 1897 ο Ζαβορίτης μετονόμασε το ζαχαροπλαστείο του επί το ευρωπαϊκότερον σε «Άι Λάιφ». Του Ζαχαράτου Στην πλατεια Συνταγματος το δεύτερο σημείο του «γλυκού τριγώνου»: 1888, Ζαχαράτος- Καπερώνης (*). Στα εγκαίνια η «Εφημερίς» θα γράψει: «Ανοίγονται αι θύραι του πολυτελούς και μεγάλου εντευκτηρίου, αθρόον δε το κοινόν και ανυπόμονον εισήρχετο εν αυτώ. Η διακόσμησις των αιθουσών συνδυάζουσα μετά της εκτάκτου πολυτελείας περισσήν κομψότητα και φιλοκαλίαν, σημείοι παρ ημίν αληθή πρόοδον. Τράπεζαι κομψαί και ανάκλιντρα αναπαυτικότατα, κάτοπτρα εκτάκτου πολυτελείας, βαρύτιμα παραπετάσματα, υπηρεσία ευπρόσωπος και πρόθυμος, σφαιριστήρια αψόγου εντέλειας, πλούτος εφημερίδων, προς τούτοις δε άπλετος φωτισμός, την ημέραν μεν διά μεγάλων υαλωτών θυρών, τη νύκτα δε διά πολυαρίθμων ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 19

20 άπλετος φωτισμός, την ημέραν μεν διά μεγάλων υαλωτών θυρών, τη νύκτα δε διά πολυαρίθμων λαμπτήρων αεριόφωτος. Ταύτα πάντα δύνανται να ικανοποιήσωσιν πλήρως και τον μάλλον ιδιότροπον.»αλλ ο κ. Ζαχαράτος δεν περιώρισε το φιλοπρόοδον αυτό πνεύμα εντός των ευρείων αιθουσών του καφενείου του, αλλ εσκέφθη και περί των εκτός, τοποθετήσας επί της γωνίας του καταστήματος ηλεκτρικήν λυχνίαν ήτις τη νύχτα της χθες κατηύγαζε τα πέριξ διά του απλέτου αυτής φωτός και προσείλκυε τους διαβάτας, εκ των οποίων ουδείς έμεινεν ο μη ρίψας εν βλέμμα εντός του προκλητικού εντευκτηρίου και μη εισελθών εν αυτώ». Η επιτυχημένη πορεία του μαγαζιού συνέχισε θριαμβευτικά μέχρι το 1960! Να σημειώσουμε, τέλος, ότι η μεγάλη ατραξιόν του μαγαζιού ήταν... το «υποβρύχιο»: μια μεγάλη κουταλιά μαστίχας μέσα σε παγωμένο νερό. (*) Κατα την παραδοσιακη τακτικη της Αιωνίου Ελλάδος ο ενας Ελλην προσπαθει να εξαφανισει το συνεταιρο του. Οι παλιοτεροι θα θυμουντσι φιρμες οπου τελικα μονον ο ενας εκ των εταιρων επεζησε επαγγελματικα: Αθηναιος & Βαραγκης Εργινος & Ματσούκης Παλλης & Κοτζιάς Σαρακακης & Καλομοιρος Στυλογλου & Εφραιμογλου Περιτρανο δειγμα της ελληνικης συνεργασιμοτητας. Του Γιαννακη Μας ήρθε από την Ευρώπη και πρωτοεμφανίστηκε στην Αθήνα την άνοιξη του 1888, ως καινοτομία αριστοκρατικής χρήσης. Εισήχθη σε ένα από τα πλέον γνωστά καφενεία της εποχής, το περίφημο Καφενείο του «Γιαννάκη», στο Σύνταγμα και συγκέντρωνε τον πιο εκλεκτό και ζωηρό κόσμο της εποχής. Η είδηση που αναγραφόταν στις εφημερίδες ανέφερε πως «νέα προσετέθη απόλαυσις περί της οποίας ομιλούσιν ενθουσιωδώς οι πολυπληθείς πελάται του ζαχαροπλαστείου». Η νέα απόλαυση, σύμφωνα πάντα με τα δημοσιεύματα, «συνίσταται εις μικρά εξ αχύρου σωληνάρια, διά των οποίων ροφάτε το σιρόπι σας ή το παγωτόν σας, ήσυχα-ήσυχα, διά τρόπου, όστις, ενώ προξενεί ευχαρίστησιν, συντελεί τα μέγιστα και εις την υγείαν»! Τα πρώτα «καλαμάκια» ήταν αχυρένια εξωτερικά και είχαν εσωτερικά πεπιεσμένο χαρτί. Pasted from < Παλιοτερο. Πβλ. Ξαναβλεπω το παλιο το αμαξακι ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 20

21 Ξαναβλεπω το παλιο το αμαξακι Το γκαζιερη που μας αναβε το φως Και θυμαμαι τις κυριες στου "ΓΙΑΝΝΑΚΗ" Και τον ερωτα που ητανε κρυφος Νικυ Γιάκοβλεφ. Τα Λουμίδη Το Πετρογκραντ Του Νικυ Γιακοβλεφ στη Σταδιου 23 Του Τσιτα Στην Πανεπιστημιου ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 21

22 ΤΣΙΤΑΣ ΚΑΙ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΦΗΜΙΣΜΕΝΑ ΚΑΦΕΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ. Ποίηση Ο Ρωμιός (Γεώργιος Σουρής) Στον καφενέ απ'έξω σαν μπέης ξαπλωμένος, τού ήλιου τίς ακτίνες αχόρταγα ρουφώ, και στων εφημερίδων τα νέα βυθισμένος, κανέναν δεν κυττάζω, κανέναν δεν ψηφώ. Σε μιά καρέκλα τόνα ποδάρι μου τεντώνω, το άλλο σε μιαν άλλη, κι ολίγο παρεκεί αφίνω το καπέλλο, και αρχινώ με τόνο τούς υπουργούς να βρίζω και την πολιτική. Ψυχή μου! τί λιακάδα! τί ουρανός! τί φύσις! ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 22

23 Ψυχή μου! τί λιακάδα! τί ουρανός! τί φύσις! αχνίζει εμπροστά μου ο καϊμακλής καφές, κι εγώ κατεμπνευσμένος για όλα φέρνω κρίσεις, και μόνος μου τίς βρίσκω μεγάλες και σοφές. Βρίζω Εγγλέζους, Ρώσους, και όποιους άλλους θέλω και στρίβω το μουστάκι μ' αγέρωχο πολύ, και μέσα στο θυμό μου κατά διαβόλου στέλλω τον ίδιον εαυτό μου, και γίνομαι σκυλί. Φέρνω τον νούν στον Διάκο και εις τον Καραίσκο κατενθουσιασμένος τα γένια μου μαδώ, τον Έλληνα εις όλα ανώτερο τον βρίσκω, κι απάνω στην καρέκλα χαρούμενος πηδώ. Την φίλη μας Ευρώπη με πέντε φασκελώνω απάνω στο τραπέζι τον γρόθο μου κτυπώ... Εχύθη ο καφές μου, τα ρούχα μου λερώνω, κι όσες βλαστήμιες ξέρω αρχίζω να τίς πω. Στον καφετζή ξεσπάνω...φωτιά και κείνος παίρνει. Αμέσως άνω κάτω τού κάνω τον μπουφέ, τον βρίζω και με βρίζει, τον δέρνω και με δέρνει, και τέλος δεν πληρώνω...δεκάρα τον καφέ!" Ενας γέρος Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1897) Στου καφενείου του βοερού το μέσα μέρος σκυμένος στο τραπέζι κάθετ' ένας γέρος με μιαν εφημερίδα εμπρός του, χωρίς συντροφιά. Και μες στων άθλιων γηρατειών την καταφρόνεια σκέπτεται πόσο λίγο χάρηκε τα χρόνια που είχε και δύναμι, και λόγο, κ' εμορφιά. Ξέρει που γέρασε πολύ το νοιώθει, το κυττάζει. Κ' εν τούτοις ο καιρός που ήταν νέος μοιάζει σαν χθες. Τι διάστημα μικρό, τι διάστημα μικρό. Και συλλογιέται η Φρόνησις πώς τον εγέλα και πώς την εμπιστεύονταν πάντα -- τι τρέλλα! -- την ψεύτρα που έλεγε «Αύριο. Εχεις πολύν καιρό». Θυμάται ορμές που βάσταγε και πόση χαρά θυσίαζε. Την άμυαλή του γνώσι καθ' ευκαιρία χαμένη τώρα την εμπαίζει....μα απ' το πολύ να σκέπτεται και να θυμάται ο γέρος εζαλίσθηκε. Κι αποκοιμάται στου καφενείου ακουμπισμένος το τραπέζι. Pasted from < Ο Σταυρος του Νότου Νικος Καββαδίας Βάρδια πλάι σε κάβο φαλακρό κι ο Σταυρός του Νότου με τα στράλια Κομπολόι κρατάς από κοράλλια ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 23

24 Κομπολόι κρατάς από κοράλλια κι άκοπο μασάς καφέ πικρό Καλη πρακτικη για το καραβι που κουναει και ο ναυτης πρεπει ν αγρυπνα. Η κουπα με καφε θα χυθει. Έχω ένα καφενέ Λευτερης Παπαδόπουλος Έχω ένα καφενέ στου λιμανιού την άκρη τον έχτισε το δάκρυ αυτών που μένουνε και περιμένουνε Το λαϊκό το καφενείο Λευτερης Παπαδόπουλος Το λαΐκό το καφενείο έχει μια πόρτα που όλο τρίζει κι από το τζάμι μπαίνει κρύο που μας θερίζει. Όλες τις μέρες είναι άδειο τις Κυριακές κάργα ως τη σκάλα γιατί ανοίγουμε το ράδιο κι ακούμε μπάλα. Οι τακτικοί του οι πελάτες ο χωροφύλακας ο Αντρέας πεντ έξι άνεργοι εργάτες και ο κουρέας. Κι εγώ που λες παιδάκι πράμα πότε ταμπής πότε γκαρσόνι χρόνια να καρτερώ το θάμα που δε ζυγώνει. Pasted from < Λογοτεχνια Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΙΧΑΛΗΣ Νικου Καζαντζακη Τι ειχε συμβει Ό αδερφός σου ό Μανούσακας, εΐπε και στέναξε, ό αδερφός σου ό Μανούσακας, καπετάν Μιχάλη, γιβεντίζει τήν Τουρκιά. Μέθυσε πάλι προχτές, στις 25 του Μάρτη, σήκωσε στην πλάτη του ενα γάιδαρο καί τον πηγε στο τζαμί να προσκυνήσει. Νά, τώρα έρχουμαι άπο το χωριό, όλοι oι εδικοί μου αναστατώθηκαν, αρματώθηκαν κι οί εδικοί σου, θα γίνει μεγάλο κακό' σου το λέω, καπετάν Μιχάλη, να μήν έχεις ύστερα παράπονο, είχα χρέος να σου το πώ, είχες καί τοϋ λόγου σου χρέος να το ακούσεις. Κάμε ό,τι σε φωτίσει ό θεός. Ετσι ο καπεταν-μιχαλης επιπλητει τον αδεφο του γιατι ξευτελισε τους τουρκους Ό Μανούσακας σφάληξε τή μέσα πόρτα, να μην άκουν οί γιοι κι οί θυγατέρες, ζύγωσε τον ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 24

25 Ό Μανούσακας σφάληξε τή μέσα πόρτα, να μην άκουν οί γιοι κι οί θυγατέρες, ζύγωσε τον αδερφό του. "Αχού να σοϋ πώ, αδερφέ Μανούσακα, άν δε σηκώνεις το κρασί, μήν το πίνεις. Το μοϋτρο τοϋ Μανούσακα σκοτείνιασε. Γιατί μοϋ το λές; Κι οί γάιδαροι, δεν τούς έκαμε ο θεός να καβαλικεύουν τούς ανθρώπους, παρά οί άνθρωποι να τούς καβαλικεύουν. Κατάλαβες ; Κατάλαβα. Πειράχτηκε ό άδερφοχτός σου ό Νουρήμπεης καί σ' επεψε να μοϋ κάμεις παράπονα. Πειράχτηκες καί τοῦ λόγου σου, καπετάν Μιχάλη ; Δεν πειράχτηκα! Καί μη μοϋ λές έμενα άναγυριστικες κουβέντες, τήν καρδιά μου την κατέχεις. Μά δε συφέρνει τη χριστιανοσύνη δέν ήρθε ακόμα ό καιρός νά σηκώσουμε μπαϊράκι Μά ὁ Μανούσακας είχε αγριέψει: Οταν μεθάς του λόγου σου καί τραγουδάς το Μόσκοβο και μπαίνεις στους τούρκικους καφενέδες(*) καί πιάνεις τούς μπέηδες καί τούς πετάς στα κεραμίδια, δέ συλλογιέσαι τη χριστιανοσύνη ; Καί μοΰ 'ρχεσαι τώρα στήν αυλή μου καί μου κάνεις το δάσκαλο ; "Εσκυψε, πηρε μιαν πέτρα, τη σηκωχτύπησε χάμω, έπιασε το χαλινάρι της φοράδας. Τί έχεις να πεις, μωρέ Μιχάλη ; έχω δίκιο ; Μη μοΰ κάνεις εμένα τον "Αγιο 'Ονούφριο! (*)Αναφερεται σε ένα επεισοδιο βιαιης εισοδου του καπεταν-μιχαλη σε τουρκικο καφενε Μα ως στάθηκε στο κατώφλι καί πριν προφτάσει να βαλει κεραμίδι τήν άπαλάμη του, πισωδρόμησε τρομαγμένος: ό καπετάν Μιχάλης, καβαλάρης, πρόβαλε στο έμπα. τοϋ καφενέ. Έσκυψε, εϊδε τούς αγάδες να κάθουνται χουζουρεμένοι καί να φουμέρνουν μαχμουρλίδικα τούς ναργιλέδες, καί το αΐμα του αναρόησε στο κεφάλι του, ό κόσμος κουνήθηκε. Σπιρούνισε τη φοράδα, κι αύτη ανατίναξε το λαιμό, σήκωσε τα δυο μπροστινά της πόδια καί χίμηζε μέσα στον καφενέ. Δέν ήταν ή πρώτη της φορά, κάτεχε τα χούγια τοϋ αφεντικού της, χίμηξε μέσα στον καφενέ, κατατσάκισε μερικά σκαμνιά πού βρέθηκαν μπροστά της, αναποδογύρισε ενα τραπεζάκι, κι έπεσαν καί γίνηκαν θρύμματα τά φλιτζάνια πού βρίσκουνταν απάνω του, έφτασε ώς το τεζιάκι, δπου στέκουνταν, ομπρός στη θράκα, ό καφετζής κι βαζε κι έβγαζε τα κεφεδόμπρικα στη φωτιά, κι εκεί στάθηκε. Βρουχήθηκε ό καφενές, οί αγάδες πέταξαν πέρα τα μαρκούτσια, ανασηκώθηκαν οί πιο τολμηροί πασπάτεψαν βιαστικά τά κόκκινα ζωνάρια τους για μαχαίρι, ot γέροι άπλωσαν τα χέρια, φώναξαν: "Αε στο καλό, καπετάν Μιχάλη, μή μας βάλεις στα αίματα! Μά αυτός ήσυχος, βαρύς, έπαιζε τό βούρδουλα στον αέρα: "Οξω I "Οξω! φώναξε ' Θέλω να πιω τον καφέ μοναχός μου! " Ο ελληνικος καφες Εχει τοσες πολλες σχετικες λεξεις και εκφρασεις! Ολες προερχονται από τα Τουρκικα. Εμεις εμπλεοι εθνικης εξαρσεως μετονομασαμε τον τουρκικο καφε σε εληνικο, ένα διαστημα μαλιστα τον λέγαμε και βυζαντινό, (πωπω μεγαλεία!)(*): Λεμε ομως: Γκαρσον βαλε μπρικι γρηγορα και φτειαξε μου ένα ελληνικο καιμακληδικο σε χοντρο φλυτζανι. Μια φραση που σφυζει από Ελληνισμο! Οι παλιοι όμως ελεγαν παντα και εννουσαν τουρκικο καφε αλλα ιδιαιτερη ποικιλια ειχαν τον Οθωμανικον όπως μας αναφερει ο Ηλιας Πετρόπουλος Τι θα πάθουμε ως Ελληνες αν πουμε τον καφέ τουρκικο όπως τον λεγαμε επι αιώνες. Δεν θα παρουμε την Κωνσταντινούπολη ; Σημερα ο ελληνικος καφες είναι ο φραπές. Από το γαλλικο frappé = χτυπημενος. Τον λεμε φραπε χωρις να τον εξελληνισουμε διοτι ανηκομεν εις την δυσιν. Ετσι τα βαλαμε με τον τουρκικο καφε που στο κατω κατω δεν είναι και τουρκικος: Από την Αφρική ξεκίνησε ο καφές,πέρασε στην Υεμένη, όπου τον έφεραν σκλάβοι από το σημερινό Σουδάν. Η πρώτη αναφορά από τους Μουσουλμάνους γίνεται περίπου στο 900 μ.χ. στα γραπτά του Πέρση γιατρού Ραζί και υπολογίζεται ότι η παρασκευή του καφέ όπως τη γνωρίζουμε σήμερα (με καβούρδισμα των σπόρων δηλαδή και βράσιμό τους) άρχισε γύρω στο 14ο αιώνα. (*) Οι αναδοχοι της ονομασιας "Βυζαντινος" αγνοουσαν φυσικα ότι πρωτο καφεποτειο της Ευρώπης ανοιξε στην Ιταλια το 1645 όταν ο ενδοξός μας Βυζαντινισμος ηταν ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 25

26 Βιβλιογραφια της Ευρώπης ανοιξε στην Ιταλια το 1645 όταν ο ενδοξός μας Βυζαντινισμος ηταν θλιβερο παρελθόν. (1) Συγγραφέας: H. C. HONY Τίτλος: TURKISH - ENGLISH DICTIONARY Εκδότης:OXFORD Έτος:1957 ΘΕΣΗ: Μορφή: ΒΙΒΛΙΟ Συγγραφέας: Κ.ΚΟΥΚΚΙΔΗΣ Τίτλος: ΛΕΞΙΛΟΓΙΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΩΝ ΕΚ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ Εκδότης:ΕΤΑΙΡ.ΘΡΑΚ.ΜΕΛΕΤΩΝ Έτος:1960 Θεση:61 Μορφή: ΒΙΒΛΙΟ 9594 Συγγραφέας: ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ_ΝΙΚΟΣ Τίτλος: Καπετάν_Μιχάλης Εκδότης:ΕΛ. ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ Έτος:1974 Θέση:Ν/Α 9593 Συγγραφέας: Ηλίας Πετρόπουλος Τίτλος: Ο Τούρκικος Καφές Εν Ελλάδι Εκδότης: Έτος: Θέση: Συνδεσμοι Η ιστορία του καφέ σε 4 videos 1 Ο καφές: Η ιστορία του καφέ (video) 2 Ο καφές: Ο καφές στην Ευρώπη (video) 3 Ο καφές: Ο καφές στην Ελλάδα (video) 4 Ο καφές: Ο καφές σήμερα - τα είδη του καφέ (video) Copyright 2013 by Aris Stougiannidis ΑΣ9 ΚΥΨΕΛΗ Page 26