ΕΝΟΤΗΤΑ 24 - «Γκρεκάνικα - Ποντιακά» Τραγούδι 1 - Γκρεκάνικο. Καληνύχτα. Kalì Nitta. Τι γλυκιά που ναι η νύχτα, τι ωραία

Transcript

1 ΕΝΟΤΗΤΑ 24 - «Γκρεκάνικα - Ποντιακά» Τραγούδι 1 - Γκρεκάνικο Στίχοι Μουσική: Παραδοσιακό Kalì Nitta T en glicea, tu si nitta, t en orria ivò e plonno pensèonta issesena ce ampì isi fenèstrasu, agàpimu, attì cardìamu s afinno ti pena. Ivò e plonno pensèonta issesena ce ja sena ti zzichimmu agapò. Ma ipù pao, ipù sirno, ipù steo, isì cardìamu panta sena vastò. Ce su mai m agàpise, òrriamu, e ssu pònise mai azzè mena. Citt achìlisu en ànizze mai na mu pi oli agapi issemèna. Citt ammài azzè mago gliceo e canoni mai mena attechò, ma ipù pao, ipù sirno, ipù steo, isì cardìamu panta sena vastò. Calì nitta s afinno ce pao isù blonni ivò pao pricò. Ma ipù pao, ipù sirno, ipù steo, isì cardìamu panta sena vastò Larilò la rilò la lèro, larilò la rilò la là Larilò larilò la lèro, larilò larilò la là. Καληνύχτα Τι γλυκιά που ναι η νύχτα, τι ωραία εγώ κοιµάµαι σκεφτόµενος εσένα και πίσω απ το παράθυρό σου, αγάπη µου, σ αφήνω της καρδιάς µου τον πόνο. Εγώ κοιµάµαι σκεφτόµενος εσένα γιατί εσένα ψυχή µου αγαπώ. Μα όπου πάω, όπου βρεθώ κι όπου σταθώ, στην καρδιά µου πάντα εσένα κρατώ. Ποτέ σου δε µ αγάπησες, ωραία µου, δεν πόνεσες ποτέ σου για µένα. Κι αυτά τα χείλη δεν άνοιξαν ποτέ να µου πουν λόγια αγάπης. Αυτό το µάτι το γλυκό, το µαγικό δεν κοίταξε ποτέ εµένα το φτωχό, µα όπου πάω, όπου βρεθώ κι όπου σταθώ, στην καρδιά µου πάντα εσένα κρατώ. Καληνύχτα, σ αφήνω και πάω κοιµήσου εσύ, εγώ φεύγω πικραµένος. Μα όπου πάω, όπου σταθώ κι όπου βρεθώ, στην καρδιά µου πάντα εσένα κρατώ. Λαριλό, λαριλό, λαλέρο

2 Λεξιλόγιο 1 η στροφή Ti: επίρρηµα, όπως En: ρήµα,είναι Glicea: επίθετο, γλυκιά Tu si: αντωνυµία, αυτή Nitta: ουσιαστικό, νύχτα Orria: επίθετο, ωραία Ivò: προσωπική αντωνυµία, εγώ E: αρνητικό µόριο,δεν Plonno: ρήµα, ξαπλώνω, κοιµάµαι Penseonta: ρήµα, σκέφτοµαι (σκεφτόµενος) Issesena: προσωπική αντωνυµία, εσένα Ce: συµπλεκτικός σύνδεσµος, και Ampì: επίρρηµα, πίσω Isì: εµπρόθετο άρθρο, στην Fenestrasu: (finestra-su), το παράθυρό σου Agapimu: agapi-mu: ουσιαστικό, αγάπη µου Attì: άρθρο, της Cardiamu: cardia-mu: ουσιαστικό, καρδιά µου S afinno:(su afinno), ρήµα, σου αφήνω Ti: άρθρο, την Pena: ουσιαστικό, πόνος 2 η στροφή Ja : πρόθεση, για Sena: προσωπική αντωνυµία, εσένα Zichimmu: ουσιαστικό, ψυχή µου Agapò: ρήµα, αγαπώ Ipù: επίρρηµα, οπουδήποτε Pao: ρήµα, πηγαίνω, φεύγω Sirno: ρήµα, κατευθύνοµαι Steo:ρήµα, βρίσκοµαι, στέκοµαι Isì: εµπρόθετο άρθρο, στην Panta: επίρρηµα, πάντα Sena: προσωπική αντωνυµία, εσένα 3 η στροφή Su: προσωπική αντωνυµία, εσύ Mai: επίρρηµα, ποτέ M agapise: ρήµα, αγαπώ(αγάπησες) Oriamu: (oria mu), επίθετο, ωραία µου Su pònise: ρήµα, πονώ(πόνεσες) Azzè: πρόθεση, για Mena: προσωπική αντωνυµία, εµένα Citt acchilisu: citt acchili-su: δεικτική αντωνυµία + ουσιαστικό + κτητική αντωνυµία, αυτά τα χείλη σου En: αρνητικό µόριο, δεν Ànizze: ρήµα, ανοίγω(άνοιξε) Na: τελικός σύνδεσµος, να Mu: προσωπική αντωνυµία, µου Pi: ρήµα, λέω (πει) Oli: επίθετο, όλη Issemèna:πρόθεση, σε + µένα 4 η στροφή Citt ammai: δεικτική αντωνυµία, αυτό + το µάτι Mago: ουσιαστικό, µάγος Gliceo: επίθετο,γλυκό Canoni: ρήµα canonò, κοιτάζω (κοίταζες) Attechò: επίθετο, φτωχός 5 η στροφή Isù: προσωπική αντωνυµία, εσύ Blonni: (plonni), ρήµα, ξαπλώνεις, κοιµάσαι Pricò: επίθετο, πικρός Ασκήσεις Λεξιλογίου 1. Βρείτε λέξεις από το τραγούδι που σηµαίνουν το αντίθετο των: α. πικρή δ. ξυπνάω β. µέρα ε. µπροστά γ. άσχηµη στ. πάντα 394

3 2. Συµπληρώστε τα κενά µε τον σωστό τύπο της κατάλληλης λέξης σε κάθε πρόταση: όπως, πόνος, στέκοµαι, κοιµάσαι, φτωχός, πάντα 1. Θα σ αγαπώ για! 2. Μπρος στα κάλλη, τι ναι ο! 3. έστρωσες, θα κοιµηθείς! 4. Κουνήσου, µην όρθιος! 5. Όπου κι η µοίρα του 6. Κουράστηκα, όρθια τρεις ώρες. Γραµµατική Ασκήσεις 1. Σχηµατίστε την παθητική µετοχή των παρακάτω ρηµάτων και συµπληρώστε τις φράσεις: Οι της εταιρείας. Οι του ΙΚΑ. Η κούκλα. Το δέντρο. Τα παιδιά. (εργάζοµαι) (ασφαλίζοµαι) (χτενίζοµαι) (στολίζοµαι) (κουράζοµαι) 2. Συνδέστε τις παρακάτω φράσεις ώστε να σχηµατιστούν ολοκληρωµένες προτάσεις: Αν δεν βρέξει αύριο, πρέπει να σε στηρίξει. Αν δεν έρθεις µαζί µας, θα καταλάβεις την οµορφιά του τοπίου! Αν δεν συµφωνείς, δεν σου ξαναµιλάω! Aν είναι πραγµατικός φίλος, θα πάµε για µπάνιο. Αν προσέξεις την διαδροµή, πρέπει να το πεις. 395

4 Τραγούδι 2 Ποντιακό Στίχοι Μουσική: Παραδοσιακό Εγώ ποπάς κι ίνουµε Εγώ ποπάς κι ίνουµαι σο ιερόν κ εµπαίνω σίντε θα ψάλλω τραγωδώ σιασιεύω κι αποµένω. Απ αδά κι απάν µη πας κόφτ τ ωτία σ ο ποπάς όσο και να εν ποπάς εν άλλο κι ξοµολογάσεν. Ας λέγω σας ντο είπ εµέ ένας καλός ποπάς έµορφον ηύρες φίλα το το κρίµαν µ ερωτάς. Απ αδά κι απάν µη πας κόφτ τ ωτία σ ο ποπάς όσο και να εν ποπάς εν άλλο κι ξοµολογάσεν. Επήγα σον πνευµατικόν είπα την αµαρτία µ ατό, είπε µε, τηδέν κι έν πείσονατ άλλον µίαν. Απ αδά κι απάν µη πας κόφτ τ ωτία σ ο ποπάς όσο και να εν ποπάς εν άλλο κι ξοµολογάσεν. Εγώ παπάς δεν γίνοµαι Εγώ παπάς δεν γίνοµαι στο ιερό δεν µπαίνω εκεί που θα ψάλλω θα τραγουδώ θα τα χάσω και θα αποµείνω. Από εδώ και πάνω µη προχωράς θα σου κόψει τα αυτιά ο παπάς όσο και να είναι παπάς είναι άλλη φορά δεν θα σε εξοµολογήσει. Ας σας πω τι µου είπε ένας καλός παπάς αν βρεις το όµορφο φίλα το και µη ρωτάς αν είναι κρίµα. Από εδώ και πάνω µη προχωράς θα σου κόψει τα αυτιά ο παπάς όσο και να είναι παπάς είναι άλλη φορά δεν θα σε εξοµολογήσει. Επήγα στον πνευµατικό και είπα την αµαρτία µου αυτό, µου είπε, δεν είναι τίποτα να το κάνεις και άλλη φορά. Από εδώ και πάνω µη προχωράς θα σου κόψει τα αυτιά ο παπάς όσο και να είναι παπάς είναι άλλη φορά δεν θα σε εξοµολογήσει. 396

5 Λεξιλόγιο 1 η στροφή Ποπάς: ουσιαστικό, παπάς Ίνουµαι: ρήµα, γίνοµαι Σο: εµπρόθετο άρθρο, στο Ιερόν: επίθετο, ιερό Εµπαίνω: ρήµα, µπαίνω Ψάλλω: ρήµα, ψέλνω Τραγωδώ: ρήµα, τραγουδώ Σιασιεύω: ρήµα, χάνω 2 η στροφή Αδά:επίρρηµα, εδώ Απάν : επίρρηµα, επάνω Κόφτ : ρήµα, κόβω Ωτία: ουσιαστικό, αυτιά Εν: ρήµα, είναι Ξοµολογάσεν: ρήµα, θα εξοµολογήσει 3 η στροφή Εµέ: προσωπική αντωνυµία, εµένα Έµορφον: επίθετο, όµορφο Ηύρες: ρήµα, βρήκες Κρίµαν: ουσιαστικό, κρίµα Ερωτάς: ρήµα, ρωτάς 5 η στροφή Επήγα: ρήµα, πήγα Σον: εµπρόθετο άρθρο, στον Πνευµατικόν: επίθετο, πνευµατικός Ατό: δεικτική αντωνυµία, αυτό Τηδέν: αόριστη αντωνυµία, τίποτα Πείσονατ : ρήµα, κάνω Μίαν: αριθµητικό, µία Ασκήσεις Λεξιλογίου 1. Βρείτε τις λέξεις που ζητάµε: 2. Συνδυάστε τις λέξεις: α. κοφτ αν βρεις β. ηύρες είναι γ. απάν θα κόψει δ. ατό επάνω ε. εν αυτό Γραµµατική Ασκήσεις 1. Συµπληρώστε τις προτάσεις µε τους συντελεσµένους χρόνους της παθητικής φωνής ή την ενεργητική µετοχή των ρηµάτων των παρενθέσεων: 397

6 α. Μπαίνει στο γραφείο κάθε µέρα. (χαµογελάω) β. πολύ πριν µου τηλεφωνήσεις! (ετοιµάζοµαι) γ. Μέχρι το επόµενο καλοκαίρι δύο καινούργια µοντέλα αυτοκινήτου από την εταιρεία µας. (σχεδιάζοµαι) δ. Όλοι οι µαθητές καλά για τις εξετάσεις. εν φοβούνται τίποτα! (προετοιµάζοµαι) ε. την δουλεία του, έφυγε για το εξοχικό του. (τελειώνω) 2. Συµπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις µε τις λέξεις: αν και, που: α. Έκανε τόσο κρύο καθόµασταν κοντά στο τζάκι όλη µέρα! β. δούλεψε πολύ στην ζωή του, δεν κατάφερε να κάνει περιουσία. γ. Ο Κώστας, συνάντησα σήµερα το πρωί, είναι συνάδελφός µου. δ. Αποφάσισε να ταξιδέψει, δεν ήταν σε καλή οικονοµική κατάσταση. ε. Πρέπει να σκέφτεσαι λογικότερα! Οι αποφάσεις πήρες δεν ήταν και οι πιο σωστές! Κείµενο Σαλεντινή Ελλάδα Η ελληνόφωνη περιοχή της Σαλεντινής Ελλάδας βρίσκεται στην Puglia, νότια της πόλης Lecce. Kάποτε εκτεινόταν σε µια περιοχή µεγαλύτερη από αυτή που παρουσιάζεται σήµερα, σε µια έκταση µεταξύ του Οτράντο (αρχ. ελλην. Υδρούς) και της Καλλίπολης (αρχ. ελλην. Καλλίπολις). Σήµερα, η ελληνόφωνη περιοχή του Σαλέντο (100 περίπου τετραγωνικά χλµ.) αποτελείται από έντεκα δήµους: Calimera, Carpignano, Castrignano dei Greci, Corigliano d Otranto, Martano, Martignano, Soleto, Sternatia, Zollino. Τα ίχνη της προϊστορίας που συναντά κανείς µπλέκονται µε τα βυζαντινά µνηµεία, τον Μεσαίωνα και το µπαρόκ του Lecce. Σ αυτά τα χωριά, σε διαφορετικό βαθµό στο καθένα, επιβιώνουν έθιµα και παραδόσεις που οδηγούν σε µια κοινή ελληνική ρίζα, ενώ υπάρχουν δυο θεωρίες που επιχειρούν να εξηγήσουν το ελληνικό στοιχείο της περιοχής. Η µια το συνδέει άµεσα µε την Μεγάλη Ελλάδα και η άλλη µε το Βυζάντιο (τέλη 9 ου αιώνα). Στην Σαλεντινή Ελλάδα συναντά συχνά κανείς τοπωνύµια ελληνικής προέλευσης, που συνδέονται µε την γη, την ιδιοµορφία της και τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Για παράδειγµα, πολύ συχνά είναι τα τοπωνύµια «litarà» και «risarà», όπου κυριαρχεί η πέτρα, «tichi» που ορίζουν τα σύνορα µεταξύ των ιδιοκτησιών, «ampèglia», «ancinarèa», «caridèa», «alògna» κλπ. Κληρονοµιά αυτής της περιοχής είναι τα «traùdia» (τραγούδια) και οι µουσικές που είναι εµπνευσµένες από την αρχαία ελληνική παράδοση και συνδέονται µε την µυθολογία. Η γκρίκο, γλώσσα µειονοτική, ενώνει τα ελληνόφωνα χωριά, αν και υφίσταται αλλαγές από τόπο σε τόπο. Ως το 1945 µιλούσαν την γκρίκο οι κάτοικοι των χωριών Calimera Castrignano dei greci, Corigliano d Otranto, Martano, Martignano, Sternatia, Zollino. Μετά τον β παγκόσµιο πόλεµο και για λόγους κοινωνικο-οικονοµικούς (µετανάστευση, σχολείο, εφηµερίδες, ράδιο, τηλεόραση κλπ.) ο αριθµός των οµιλούντων µειώθηκε δραστικά. Τα τελευταία 398

7 χρόνια παρατηρείται ένα αυξηµένο ενδιαφέρον των κατοίκων της περιοχής για τις ρίζες τους, την ιστορία του τόπου τους, τις παραδόσεις και, φυσικά, την γλώσσα. Το ενδιαφέρον αυτό εκφράζεται κυρίως µε την δηµιουργία πολιτιστικών συλλόγων που προωθούν την λαϊκή παράδοση, καθώς και µε την διδασκαλία της γκρίκο στα σχολεία. Πόντος Ο Πόντος περιλαµβάνει τις παραλιακές περιοχές στα νότια του Εύξεινου Πόντου καθώς και 120 χµ. της ηπειρωτικής Μ. Ασίας (σηµερινή Τουρκία). Τα τραγούδια των Ποντίων αποτελούν εξαιρετικά δείγµατα του ελληνικού λόγου. Η ωραία, γνήσια και παραδοσιακή µουσική τους µπορεί να τοποθετηθεί σε τρεις µεγάλες χρονικές περιόδους: α. την βυζαντινή περίοδο από τον 10 ο αιώνα µέχρι την άλωση της Τραπεζούντας από τους Τούρκους το 1461 (έπη του ακριτικού κύκλου). β. την µεταβυζαντινή περίοδο, από τον 15 ο ως τον 19 ο αιώνα, µε τραγούδια που θρηνούν για την άλωση της Πόλης και εκφράζουν την κρυφή ελπίδα για την αναγέννηση του έθνους. γ. την σύγχρονη περίοδο, µε όλα τα νεότερα τραγούδια της κοινωνικής ζωής (εορταστικά, ερωτικά, γαµήλια, νανουρίσµατα). Η γλώσσα που χρησιµοποιείται στα ποντιακά τραγούδια είναι η ποντιακή διάλεκτος, ελληνική και πλούσια σε εκφραστικότητα. Είναι ιδιαίτερα σηµαντικό ότι µέσα στους στίχους τους όλοι είναι «Έλλενοι», όλα τα κάστρα «ελλενικά», ενώ οι ήρωες και τα παλικάρια είναι «Τραντέλλενοι», δηλαδή τριάντα φορές Έλληνες. Τα µουσικά όργανα είναι έγχορδα, όπως η λύρα, πνευστά, όπως το αγγείο ή η φλογέρα, και κρουστά, όπως το νταούλι. Είναι όργανα παραδοσιακά που τα κατασκευάζουν ειδικοί λαϊκοί τεχνίτες. Η λύρα, ο λόγος, και η µελωδία, δεµένα σφιχτά µε τον ρυθµό, µιλούν µε τον πιο πειστικό τρόπο στην καρδιά του ποντιακού λαού. Ο ρόλος των ποντιακών τραγουδιών είναι σηµαντικός. Οι τραγουδιστές θυµίζουν στους ακροατές δόξες του παρελθόντος µε τρόπο ολοζώντανο και πλούσιο καλλιτεχνικό πνεύµα. Εξιστορούν την ζωή, την λεβεντιά, την χαρά και την λύπη, την ελπίδα και τα πάθη των Ποντίων. Λεξιλόγιο Εκτεινόταν: έφτανε ως, απλωνόταν, είχε έκταση από ως Π.χ. Το κτήµα τους εκτείνεται από την κορυφή του λόφου µέχρι την θάλασσα. Ίχνη: σηµάδια που αφήνει οτιδήποτε στο πέρασµά του, αποµεινάρια, ελάχιστη ποσότητα. Π.χ. Ίχνη του αρχαίου πολιτισµού των Ίνκας βρέθηκαν πρόσφατα στο Περού. Μπλέκονται: µπερδεύονται, ανακατεύονται. Π.χ. Μπλέκονται συνέχεια στα πόδια µου αυτά τα παιδιά! Επιβιώνουν: διατηρούνται στην ζωή, εξακολουθούν να υπάρχουν ακόµα. Π.χ. Ελάχιστοι επιβίωσαν µετά τον βοµβαρδισµό. 399

8 Επιχειρούν: προσπαθούν να πετύχουν κάτι, αγωνίζονται. Π.χ. Επιχείρησαν να τον πείσουν ν αλλάξει τρόπο ζωής. Συνδέει: δένει µαζί, ενώνει. Π.χ. Η γέφυρα του Ρίου-Αντιρίου συνδέει την Στερεά Ελλάδα µε την Πελοπόννησο. Τοπωνύµια: η ονοµασία των τόπων (χωριών, πόλεων, δρόµων κλπ.). Π.χ. Πολλά τοπωνύµια στην Ελλάδα προέρχονται από την τουρκική γλώσσα. Προέλευσης: σηµείο από το οποίο ξεκίνησε κάποιος ή κάτι, καταγωγή. Π.χ. Η αριστοκρατική του προέλευση τον βοήθησε να κάνει εύκολα καριέρα. Ιδιοµορφία: ιδιαίτερη µορφή. Π.χ. Η ιδιοµορφία του εδάφους είναι ιδιαίτερη λόγω του ηφαιστείου της περιοχής. Σύνορα: τα όρια ανάµεσα σε δυο τόπους. Π.χ. Το φυσικό σύνορο µεταξύ Ευρώπης και Ασίας είναι τα Ουράλια όρη. Μειονοτική: αυτή που αναφέρεται ή ανήκει σε µια µειονότητα. Π.χ. Οι µειονοτικές γλώσσες αναγνωρίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υφίσταται: υπάρχει, υποχρεώνεται να υποµείνει µια δυσάρεστη κατάσταση. Π.χ. Γιατί πρέπει να υφίσταµαι κάθε φορά την ίδια ταλαιπωρία; Μειώθηκε: έγινε λιγότερο ή µικρότερο κάτι, περιορίστηκε, ελαττώθηκε. Π.χ. Η όρασή της µειώθηκε µε τα χρόνια. ραστικά: αποτελεσµατικά, µε άµεση επίδραση. Π.χ. Πρέπει να κινηθούµε δραστικά για να αντιµετωπίσουµε την καταστροφή του περιβάλλοντος. Ενδιαφέρον: φροντίδα για κάποιον ή κάτι, ιδιαίτερη συµπάθεια. Π.χ. Η έκθεση προκάλεσε το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Εκφράζεται: φανερώνει σκέψεις, απόψεις, ιδέες, συναισθήµατα µε ορισµένο τρόπο. Π.χ. Εκφράστηκε άσχηµα για µένα! εν θα της το συγχωρήσω ποτέ. Πολιτιστικών: αναφέρονται ή σχετίζονται µε τον πολιτισµό. Π.χ. Κάθε χρόνο οργανώνονται αρκετές πολιτιστικές εκδηλώσεις στο σχολείο µας. Συλλόγων: οργανωµένης οµάδας ανθρώπων µε κοινό στόχο. Π.χ. Με απόφαση του εµπορικού συλλόγου τα καταστήµατα έκλεισαν για µία εβδοµάδα. Προωθούν: σπρώχνουν προς τα εµπρός, κάνουν κάτι να προχωρήσει. Π.χ. εν είχε επιτυχία ο τελευταίος του δίσκος, γιατί δεν τον προώθησε αρκετά η δισκογραφική εταιρεία. Περιλαµβάνει: περιέχει, συµπεριλαµβάνει. Π.χ. Τι περιλαµβάνει το πρόγραµµα απόψε; Θα έχουµε πάλι περπάτηµα 400

9 Εξαιρετικά: που ξεχωρίζουν από το σύνολο λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους, πολύ καλά. Π.χ. Οι βαθµοί του στο σχολείο είναι εξαιρετικοί. ιάβασε πολύ αυτή την χρονιά! είγµατα: µέρη ή κοµµάτια ενός συνόλου, από τα οποία µπορούµε να σχηµατίσουµε γνώµη για το σύνολο. Π.χ. Ένα µεγάλο δείγµα του πληθυσµού υποστηρίζει ότι αν δεν κάνουµε κάτι άµεσα για να προστατεύσουµε το περιβάλλον, η ζωή µας τα επόµενα χρόνια θα γίνει ανυπόφορη. Άλωση: βίαιη κατάληψη θέσης, ιδίως πόλης, από εχθρικά στρατεύµατα. Π.χ. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης έγινε από τους Τούρκους το Έπη: µεγάλα ποιήµατα που αφηγούνται πράξεις ή γεγονότα µυθικά και συνήθως θαυµαστά. Π.χ. Τα έπη του Οµήρου, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, αποτελούν κορυφαία λογοτεχνικά έργα. Εκφραστικότητα: η ιδιότητα του εκφραστικού, εκείνου που εκφράζει κάτι µε τρόπο επιτυχή, έντονο. Π.χ. Κοιτούσε συνεχώς και η εκφραστικότητα των µατιών της σου δηµιουργούσε την εντύπωση ότι σου µιλούσε! Ακροατές: αυτοί που ακούνε και παρακολουθούν µία οµιλία, µία συναυλία κλπ. Π.χ. Οι ακροατές του συνεδρίου σηκώθηκαν και χειροκρότησαν τον οµιλητή για ώρα! όξες: φήµη και θαυµασµός που απολαµβάνει κάποιος για τις επιτυχίες ή τις ικανότητές του. Π.χ. Η δόξα του πέρασε τα σύνορα της Ελλάδας και ο Καβάφης αναγνωρίστηκε διεθνώς. Είναι ο πιο πολυµεταφρασµένος Έλληνας ποιητής. Επιλέξτε την σωστή απάντηση: Άσκηση κατανόησης 1. Η ελληνόφωνη περιοχή της Σαλεντινής Ελλάδας βρίσκεται, νότια της πόλης Lecce. α. στην Calabria β. στην Puglia γ. στο Zollino 2. Η περιοχή αυτή συνδέεται άµεσα είτε µε την Μεγάλη Ελλάδα είτε µε. α. το Βυζάντιο β. την Ιταλία γ. την Αρχαία Ελλάδα 3. Η µειονοτική, ιδιαίτερη, γλώσσα της περιοχής είναι η. α. ιταλική β. αρχαία ελληνική γ. γκρίκο 4. Οι τρεις περίοδοι του ποντιακού τραγουδιού είναι η, η µεταβυζαντινή και η σύγχρονη. α. µυθική β. βυζαντινή γ. αρχαία 5. Στα ποντιακά τραγούδια η γλώσσα είναι η ποντιακή, ενώ τα βασικά όργανα το αγγείο ή η φλογέρα, το νταούλι και. α. ελληνική, η λύρα β. διάλεκτος, η λύρα γ. διάλεκτος, η κιθάρα 401

10 Παιχνιδόλεξα Ελάτε να θυµηθούµε λίγα από αυτά που µάθαµε, παίζοντας 1. Σταυρόλεξο Βρείτε τις λέξεις, που ζητάµε, και λύστε το σταυρόλεξο: Οριζόντια 1. Η καταγωγή διαφορετικά. 2. Η ονοµασία ενός τόπου. 2. Κρεµάλα Κάθετα 1. Το κοινό, αυτοί που ακούνε µια οµιλία, µια συναυλία κλπ. 2. ιατηρούµαι στην ζωή. 3. Είναι η γκρίκο ως γλώσσα. Βρείτε την λέξη που κρύβεται: 1. Τα όρια ανάµεσα σε δύο τόπους. 2. Φροντίδα για κάποιον, συµπάθεια. Σ _ Ε _ 402

11 3. Σηµάδι που αφήνει οτιδήποτε στο πέρασµά του. Ι 3. Ακροστιχίδα Βρείτε τις λέξεις και ανακαλύψτε ποια κρύβεται ( η γλώσσα που µιλιέται στις ελληνόφωνες περιοχές της Ιταλίας ): 1. Μέρη ή κοµµάτια ενός συνόλου. 2. Αυτά που ξεχωρίζουν, πάρα πολύ καλά. 3. Σπρώχνω προς τα εµπρός. 4. Ελαττώνω, περιορίζω. 5. Μπερδεύοµαι, ανακατεύοµαι. 6. Μεγάλο ποίηµα µε αφήγηση πράξεων ή γεγονότων µυθικών Λεξιλόγιο ενότητας Ακροατής, ο Άλωση, η είγµα, το όξα, η ραστικά Εκτείνοµαι Εκφράζοµαι Εκφραστικότητα, η Ενδιαφέρον, το Εξαιρετικός-ή-ό Επιβιώνω Επιχειρώ Έπος, το Ιδιοµορφία, η Ίχνος, το Μειονοτικός-ή-ό Μειώνοµαι Μπλέκοµαι Περιλαµβάνω Πολιτιστικός-ή-ό Προέλευση, η Προωθώ Σύλλογος, ο Συνδέω Σύνορο, το Τοπωνύµιο, το Υφίσταµαι 403