ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΝΤΥΠΟ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

Transcript

1 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΕΝΤΥΠΟ ΕΝΟΡΙΑΣ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ Ἔτος ΙΔ. Μάϊος 2010 ἀρ. 134 Διανέμεται δωρεὰν «Οὗ γὰρ εἰσι δύο ἤ τρεῖς συνηγμένοι εἰς τὸ ἐμὸν ὄνομα, ἐκεῖ εἰμι ἐν μέσῳ αὐτῶν» (Ματθ. ιη 20) «ΑΡΚΕΙ ΜΟΙ ΤΟ ΟΡΑΝ ΣΕ» Ἀρχιµανδρίτης π. Μᾶρκος Μανώλης ( ) Στὶς 28 Μαρτίου ἀρρώστησε ξαφνικὰ καὶ στὶς 16 Ἀπριλίου ἐκοιμήθη ὁ γέροντας καὶ πνευματικός μας πατέρας Μάρκος. Στὸν κλονισμὸ τῆς ὑγείας του συνετέλεσε ἡ ὑπερδραστηριότητά του. Κοιμόταν πολὺ λίγες ὧρες τὸ 24ωρο, συχνὰ μία μόνο ὥρα, γιατὶ ἐξομολογοῦσε μέχρι ἀργὰ τὴν νύκτα. Ἔκανε ἀγρυπνίες καὶ κατόπιν ἀναχωροῦσε μὲ τοὺς ἐνορίτες γιὰ ἐκδρομές, ποὺ σκοπὸ εἶχαν τὴν ἐνίσχυση τῆς ἀποπερατώσεως τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου - ἔργο τῆς ζωῆς του. Ὅλη τὴν ἡμέρα ἔτρεχε νὰ ἐξομολογήσει σὲ διάφορες περιοχὲς τῆς Ἀττικῆς, νὰ κάνει μυστήρια, εὐχέλαια κ.τ.λ. σὲ σπίτια (δὲν ἔλεγε ὄχι ποτέ), νὰ φροντίσει γιὰ τὴ συλλογὴ τῆς ὕλης τριῶν περιοδικῶν ἐντύπων, νὰ παραστεῖ σὲ ὁμιλίες στὴν Π.Ο.Ε καὶ ἄλλες ἐκδηλώσεις, νὰ ἐπισκεφθεῖ τοὺς φυλακισμένους νέους στὸν Αὐλῶνα. Νὰ φιλοξενήσει εὐσεβεῖς νέους καὶ κληρικοὺς ἀπὸ τὴν Ρουμανία καὶ τὴν Πολωνία καὶ νὰ ἀνταποδώσει τὴν ἐπίσκεψή τους. Νὰ ἐνισχύσει οἰκονομικὰ διάφορα ἄτομα, ποὺ τοῦ ζητοῦσαν χρήματα. Ἡ ξαφνικὴ πνευματικὴ ὀρφάνια μᾶς ἔκαμε νὰ αἰσθανθοῦμε δυστυχεῖς. Συνολικά, ὅμως, ἀναπολῶντας τὴ ζωή μας βρίσκουμε ὅτι εὐτυχήσαμε. Ἦταν μεγάλη εὐλογία τοῦ Θεοῦ γιὰ μᾶς, νὰ γνωρίσουμε ἕνα πραγματικὸν καὶ ὁλοκληρωμένον ἅγιον καὶ νὰ συμπορευθοῦμε γιὰ μερικὰ ἀπὸ τὰ χρόνια μας μ αὐτόν. Τὸν γνωρίσαμε σὰν ἐφημέριο τῆς ἐνορίας μας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου. Μᾶς φώτισε μὲ τὸ ἐμπνευσμένο κήρυγμά του. Μᾶς φώτισε μὲ τὴν ἐξομολόγηση. Μᾶς φώτισε μὲ τὸ παράδειγμα τῆς ζωῆς του, μιᾶς ὁλοκληρωτικῆς ἀφιέρωσης στὸ ἔργο τοῦ Θεοῦ, μὲ πλήρη αὐταπάρνηση καὶ παραμέληση τοῦ ἑαυτοῦ του. Μὰ πιὸ πολὺ μᾶς φώτισε μὲ τὴν ἔκφραση τοῦ προσώπου του. Τὸ πρόσωπο τοῦ ἀνθρώπου αὐτοῦ μὲ τὸν ὑψηλὸ δείκτη νοημοσύνης, τὴν μεγάλη θεολογικὴ μόρφωση καὶ τὸν ἄριστο χειρισμὸ τῆς γλώσσας προφορικὸ καὶ γραπτό, φωτιζόταν ἀπὸ ἕνα χαμόγελο, ποὺ δὲν ἦταν «ἐκ τοῦ κόσμου τούτου». Ἕνα χαμόγελο, στὸ ὁποῖο διακρινόταν ἡ πίστη, ἡ ταπείνωση καὶ ἡ ἀγάπη. Πλησιάζοντας τὸν πατέρα Μάρκο καταλάβαινες ἐκεῖ νον τὸν μοναχό, τὸν ἕνα ἀπὸ τοὺς τρεῖς, ποὺ ἐπισκέφθηκαν τὸν Ἅγιο Ἀντώνιο στὴν ἔρημο. Ὅταν ὁ Ἅγιος τὸν ρώτησε γιατὶ δὲν κάνει καμμιὰ ἐρώτηση, ὅπως οἱ ἄλλοι, τοῦ ἀπήντησε: «ἀρκεῖ μοι τὸ ὁρᾶν σε». Πράγματι ἡ ἔκφρασις τοῦ προσώπου ἑνὸς ἁγίου εἶναι τὸ παράθυρο, τὸ καλύτερο παράθυρο, ἀπὸ τὸ ὁποῖο βλέπεις ἄμεσα τὴν Οὐράνια Βασιλεία, χωρὶς νὰ ψάχνεις γιὰ ἐνδείξεις καὶ ἀποδείξεις. Γιατὶ ὁ ἅγιος ἔχει ἐνδυθεῖ τὸν Χριστό. Σεβαστέ μας πατέρα Μάρκο, ἀφοῦ μᾶς ἔφυγες, «ἀρκεῖ ὑμῖν τὸ ὁρᾶν σε» μέσα στὴ μνήμη μας ὁλοζώντανα. Εἴθε νὰ ἔλθουμε κάποτε (ἄν (Συνέχεια στὴ 2 σελίδα)

2 ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΙ ΛΟΓΟΙ ΚΑΙ ΨΗΦΙΣΜΑΤΑ Παραθέτουµε κατωτέρω ἕνα µικρὸ ἀπόσπασµα, ἀπὸ τὴν σύντοµο ἐπικήδειο ὁµιλία τοῦ Μητροπολίτου Προικοννήσου κ. Ἰω σὴφ διὰ τὸν µακαριστὸ ἐφη- µέριο τοῦ Ἱ. Ν. Ἀγίου Γεωργίου, τὸν Πνευµατικὸ Προϊστάµενο τῆς «Π.Ο.Ε.» καὶ τοῦ «Ὀρ- θοδόξου Τύπου», π. Μάρκο Κ. Μανώλη: «Ἐδούλευσεν εἰς τὸ Εὐαγγέλιον. Δι αὐτὸν ἰσχύει ὁ µ α κ α ρ ι σ µ ὸ ς Μακάριοι οἱ νεκροί, οἱ ἐν Κυρίῳ ἀποθνήσκοντες ἐπ ἄρτι. Ναί, λέγει τὸ Πνεῦµα, ἵνα ἀ να παύσωνται ἐκ τῶν κόπων αὐτῶν, τὰ δὲ ἔργα αὐτῶν ἀ κολουθεῖ µετ αὐτῶν Ὑπῆρξε πατέρας. Φιλόστο ργος πνευµατικὸς πατέρας µὲ ἑκατοντάδες, εἰµὴ χιλιάδες πνευµατικῶν παιδιῶν, ποὺ ἐγ νώ - ρισαν τὸ φιλάνθρωπον ἐπιτραχήλιόν του, τὴν στοργήν του, τὴν πνευµατικήν του καθοδήγησιν. Σήµερα ἀπορφανισµένα θρηνοῦν καὶ ἀποδύονται µαζί µας. Ἀλλά, γνωρίζοµεν ὅτι ἐπορεύθη βίον Σταυροαναστάσιµον καὶ τὸν τελευταῖον λόγον δὲν τὸ ἔχει ἡ πλάξ. Τὸν τελευταῖον λόγον τὸν ἔχει ὁ ἐκ νεκρῶν Ἀναστὰς καὶ µισθαποδότης Κύριος ἡµῶν Ἰησοῦς Χριστός. Δὲν θὰ πῶ περισσότερα. Δὲν πρέπει νὰ πῶ περισσότερα. Ἀφοῦ ζητήσω τὴν εὐχὴ του τὴν ἀδελφική, θὰ εὐχηθῶ µόνον µὲ τὸν ὕµνο τῆς Ἐκκλησίας Χριστός σε ἀναπαύσοι ἐν χώρᾳ ζώντων, καὶ πύλας Παραδείσου ἀνοίξοι σοι, καὶ βασιλείας δείξοι πολίτην, καὶ ἄφεσίν σοι δῴη ὧν ἥµαρτες ἐν βίῳ, φιλόχριστε». «ΑΡΚΕΙ ΜΟΙ ΤΟ ΟΡΑΝ ΣΕ» (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 1 σελίδα) καὶ εἶναι δύσκολο) ἐκεῖ ποὺ εἶσαι ἐσύ, γιὰ νὰ σὲ βλέπουμε δίπλα στὸν Κύριο, μὲ τὸν Ὁποῖον ἔγινες σύμμορφος. Θ. Κετσέας Βιογραφικά. Τὸ βαφτιστικὸ ὄνομα τοῦ π. Μάρκου Κ. Μανώλη ἦταν Χαράλαμπος. Γεννήθηκε τὸ 1937 στὴν Ἀθήνα ἀπὸ γονεῖς εὐσεβεῖς καταγομένους ἀπὸ τὴν Φωκίδα. Φοίτησε στὸ 12ο Γυμνάσιο Ἀθηνῶν. Σπούδασε στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Σὰν φοιτητὴς 21 χρόνων γνώρισε τὸν π. Χαράλαμπο Βασιλόπουλο, ὅταν ἐκεῖνος ἔκαμε μιὰ ὁμιλία στὸ Πανεπιστήμιο. Τὸ 1965 (28 ἐτῶν) ἐκάρη μεγαλόσχημος μοναχὸς καὶ σὲ λίγες ἡμέρες ( ) διάκονος. Ὑπηρέτησε ὡς διάκονος στὴν Ἱ. Μονὴ Πετράκη καὶ στὴν Ἱ. Μ. Ἁγίου Παντελεήμονος Πεντέλης μέχρι τὸ Τότε ἀπὸ τὸν μητροπολίτη Ἀττικῆς, κυρὸ Δωρόθεο ἔλαβε τὸν δεύτερο βαθμὸ τῆς ἱερωσύνης καὶ διορίστηκε ἐφημέριος στὸν Ἱ. Ν. Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου. Ἀπὸ τὸ 1982 ὄντας ἀκόμη διάκονος παρέλαβε ἀπὸ τὸν θανόντα κατὰ τὸ ἔτος αὐτὸ π. Χαράλαμπο Βασιλόπουλο τὴν ἐποπτεία τῆς Π.Ο.Ε. καὶ τῆς ἐφημερίδας «Ὀρθόδοξος Τύπος». Ἡ ἐπιλογὴ τοῦ ὀνόματος τοῦ Ἁγίου Μάρκου Εὐγενικοῦ ἐπισκόπου Ἐφέσου ἐσήμαινε τὸν προσανατολισμό του πρὸς τὸν μὴ συμβιβασμὸ μὲ αἱρετικούς, σύμφωνα μὲ τὸ ἀξίωμα ἐκείνου τοῦ ἁγίου: «Οὐ χωρεῖ συγκατάβασις εἰς τὰ τῆς πίστεως». Θ. Κ. Μικρὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸν ἐπικήδειο λόγο τοῦ Σεβ. Μεσογαίας κ. Νικολάου «Ἁπλῶς καὶ ἐγὼ τελευταῖος, νὰ μεταφέρω καὶ τὰ συλλυπητήρια ἀπὸ τὴν Πολωνία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἄβελ, ὁ ὁποῖος πολλαπλῶς εὐεργετήθηκε ἀπ τὸν μακαριστὸ Πατέρα Μάρκο καὶ μᾶς εἰδοποίησε νὰ μεταφέρουμε αὐτὴ τὴν εὐγνωμοσύνη του. Ὁ μεγάλος ἀριθμὸς τῶν ἀνθρώπων, ἡ δυσκολία νὰ προσεγγίσουμε τὸν τόπο, ἡ φιλονικία, ἄν θέλετε, γιὰ τὸ ποῦ θὰ ταφεῖ, ὅλα αὐτὰ δείχνουν τὶ ἄλλο δείχνουν, παρὰ τὴν κατάθεση τῆς καλύτερης μαρτυρίας ὅτι «εὗρε πηγὴν τῆς ζωῆς καὶ θύραν παραδείσου». Δὲν εἶναι μόνο ἅγιος στὶς καρδιές μας, εἶνα ἤδη καταξιωμένος ἅγιος ἐνώπιον τοῦ θρόνου τοῦ Θεοῦ»... Ἐπικήδειος ἀπὸ τὸν Διευθυντὴ Λυκείου τοῦ Καταστήματος Κράτησης Νέων Αὐλώνα «πατέρα Μάρκο. Πῶς θὰ µπορέσουµε τὴν Δευτέρα νὰ ἀνακοινώσουµε στοὺς µαθητές, στὸν Αὐλώνα, στὴ φυλακὴ ἀνηλίκων ὅτι δὲν θὰ ξανάρθεις κοντά τους; Πατέρα Μάρκο τὴν Τετάρτη, θὰ ἔρθουν οἱ κύριοι καὶ οἱ κυρίες τῆς Ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου χωρὶς ἐσένα. Θὰ προσπαθήσουµε νὰ ποῦµε στὰ παιδιά, ποὺ σὲ περιµένουν ὅτι εἶσαι µαζί τους, ὅτι τοὺς παρακολουθεῖς, ὅτι θὰ βρίσκεσαι δίπλα τους, ὅτι θὰ τοὺς κοιτᾶς καὶ θὰ τοὺς προσέχεις. Ἔτσι ὅπως ἔκανες πάντα κάθε Τετάρτη, ὅταν ἐρχό- (Συνέχεια στὴ 3 σελίδα) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 2

3 (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 2 σελίδα) ΔΙΑ ΤΟΝ ΑΡΧΙΜ. π. ΜΑΡΚΟΝ ΜΑΝΩΛΗΝ σουν καὶ ἀγαλλίαζες τὶς ψυχές τους. Πατέρα Μάρκο θέλω νὰ σοῦ πῶ ὅτι ἔχω µάθει ἀπὸ ἐσένα τὴν γαλήνη, τὴν ἀγαλλίαση καὶ τὴν ὑποµονὴ σὲ ὁποιαδήποτε προβλήµατα µοῦ παρουσιάστηκαν στὴ φυλακή. Ἐκεῖνο, πού µοῦ δίδαξες καὶ ποὺ τὸ ἔχω πάντα µέσα µου εἶναι ὅτι πρέπει νὰ προσέχουµε, νὰ ἐλέγχουµε τὸν θυµό µας, νὰ ἐλέγχουµε τὴν ὀργή µας, γιατί µέσα σὲ µία φυλακὴ ὑπάρχουν πολλὰ προβλήµατα καὶ πολλὲς φορὲς βρισκόµουν σὲ ἄσχηµη ψυχικὴ κατάσταση. Ἦταν τὰ λόγια σου, ποὺ µὲ ἠρεµοῦσαν καὶ µοῦ δίνανε λύση. Καὶ εἶχες δίκιο. Ὅταν ὅλα εἶναι πιὸ ἤρεµα, οἱ λύσεις εἶναι µπροστά µας, καὶ τὶς βρίσκουµε. Ἔτσι θὰ γίνει καὶ τώρα, γιατί εἶναι ἡ ἐπιθυµία σου. Ἡ λύση θὰ βρεθεῖ µέσα ἀπὸ τὴν γαλήνη καὶ τὴν ἠρεµία. Θὰ σὲ ἀποχαιρετήσω λέγοντας κάτι, ποὺ δὲν πρόλαβα νὰ στὸ πῶ. Βρισκόµουν στὴ λεωφόρο Κηφισίας, ὅταν συνάντησα ἕναν παλιό µου µαθητή, ὁ ὁποῖος εἶχε ἀποφυλακιστεῖ καὶ τὸν ρώτησα, ποὺ πάει; καὶ µοῦ εἶπε ὅτι ἔρχεται νὰ σὲ δεῖ ἐδῶ στὸν Ἅγιο Γεώργιο, στὸν Διόνυσο. Μοῦ εἶπε, καὶ δὲν πρόλαβα νὰ στὸ πῶ, ὅτι ὅταν ἦταν στὴ φυλακὴ πῆγες καὶ τὸν βρῆκες. Τώρα ἦταν σειρά του νὰ ἔρθει νὰ σὲ εὐχαριστήσει. Αἰωνία σου ἡ µνήµη.» Ἐπικήδειος Λόγος τοῦ ηµάρχου ιονύσου γιὰ τὸν π. Μάρκο Μανώλη Ἀείµνηστε π. Μάρκο, Ἔφυγες πρόωρα ἀπὸ κοντά µας καὶ ὀρφάνεψε ὁ ιόνυσος. Ὀρφάνεψαν ὅλοι οἱ ιονυσιῶτες, ποὺ σὲ λάτρευαν. Ὑπῆρξες ὁ πνευµατικός µας ἡγέτης. Ὑ - πῆρξες µιὰ ἀνεπανάληπτη ἱερὴ προσωπικότητα, ποὺ ἀκτινοβολοῦσε παντοῦ γαλήνη, ταπεινοφροσύνη, ἀνιδιοτέλεια καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα ἀνθρωπιά, τιµιότητα καὶ σεβασµὸ πρὸς ὅλους. Εἶναι γεγονὸς ὅτι συγκλονιστήκαµε ἀπὸ τὸν ἄδικο καὶ πρόωρο χαµό σου. Χάσαµε τὸ στήριγµά µας, τὸν πνευµατικό µας ἡγέτη, τὸν ἄνθρωπο, ποὺ µὲ τὴ σώφρονα λειτουργική του παρουσία ἐπὶ εἰκοσιπέντε συναπτὰ ἔτη στὴν ἐνορία µας, χάρισε ἀνεπανάληπτες στιγµὲς ἀγάπης, καλοσύνης, γαλήνης καὶ προσφορᾶς πρὸς τοὺς πτωχούς, τοὺς φυλακισµενους, τοὺς ἀναξιοπαθοῦντες ἐντὸς καὶ ἐκτὸς Ἑλλάδος. Ποτὲ δὲν ἀρνήθηκες νὰ προσφέρεις στοὺς συνανθρώπους σου, ἀδιαφορώντας γιὰ τὸν ἑαυτό σου. Ὅλους µᾶς ἐνέπνεες καὶ µᾶς γαλήνευες. Ἡ φήµη σου εἶχε ξεπεράσει τὰ ὅρια τοῦ ιονύσου καὶ τῆς Ἑλλάδας καὶ εἶχε φτάσει στὴν Βαλκανική, τὴν Ἀφρικὴ καὶ ὄχι µόνο ἐκεῖ. Ἔφυγες, ἀλλὰ θὰ εἶσαι κοντά µας, ἐδῶ στὸν Ἅγιο Γεώργιο, ποὺ ἐπὶ χρόνια λειτουργοῦσες, γιὰ νὰ ἔρχονται οἱ πιστοὶ νὰ προσκυνοῦν καὶ νὰ προσεύχονται. Θὰ µᾶς µείνεις ἀξέχαστος καὶ θὰ σὲ εὐγνω- µονοῦµε γιὰ πάντα. Νὰ εἶναι ἐλαφρὺ τὸ χῶµα, ποὺ σὲ λίγο θὰ σὲ σκεπάσει καὶ αἰωνία ἡ µνήµη σου, στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. ΨΗΦΙΣΜΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ Τὸ Ἐκκλησιαστικὸν Συμβούλιον τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου ἐκτάκτως συγκληθὲν σήμερον τὴν 17ην Ἀπριλίου 2010 ἐπὶ τῷ θλιβερῷ ἀγγέλματι τῆς κοιμήσεως τοῦ πνευματικοῦ μας πατρὸς ἱερομονάχου πατρὸς Μάρκου Μανώλη, διὰ τοῦ παρόντος ψηφίσματος ἐπιθυμεῖ δημοσίως νὰ ἐκφράσῃ τὴν εὐγνωμοσύνην του πρὸς τὸ πρόσωπον τοῦ μεταστάντος γέροντος, τοῦ ὁποίου ἡ προσωπικότης καὶ βιοτὴ τὸ ἐμπνέει, ὥστε νὰ συνεχίσῃ τὸν ἀγῶνα τὸν καλόν, τὸν ὁποῖον ἐκεῖνος ὑπέρ τῆς πίστεως, τῆς κοινωνίας καὶ τῆς πατρίδος ἐδίδαξεν. Τὰ παραγγέλματά του καὶ αἱ ἀρχαί του θὰ ἀποτελέσουν δι ἡμᾶς τὴν βάσιν τῶν πνευματικῶν μας ἀγώνων. Ἐκφράζομεν ἐγκαρδίως τὰ συλλυπητήριά μας πρὸς τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας του. Κύριος ὁ Θεὸς ἀναπαύσοι τὴν ψυχήν του. Αἰωνία του ἡ μνήμη. Ὁ Πρόεδρος καὶ τὰ μέλη τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Διονύσου ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 3

4 Ἡ θλιβερὴ εἴδηση τῆς κοιμήσεως τοῦ πνευματικοῦ μας πατέρα Μάρκου βρῆκε τὸν βυζαντινὸ χορὸ τοῦ Ἁγίου Διονυσίου, μέσα στὸ στούντιο ἠχογράφησης τοῦ Ἀρχείου Ἑλληνικῆς μουσικῆς στὸ Γέρακα Ἀττικῆς. Κατὰ τὴν προσέλευσή τους, οἱ συντελεστὲς τῆς ἠχογράφησης, πρωτοψάλτες, κληρικοί, χορωδοί, ἰσοκράτες καὶ τεχνικοί, ζητοῦσαν πληροφορίες μεταξύ τους, καὶ μιλοῦσαν μέσῳ τῶν κινητῶν τηλεφώνων, γιὰ νὰ πληροφορηθοῦν τὰ νεώτερα, περὶ τῆς ἀσθενείας τοῦ σεβάσμιου Γέροντά μας. Μάλιστα, ἕνας ἐκ τῶν κληρικῶν τῆς καλλιτεχνικῆς ὁμάδας, ὁ ἱερέας π. Χρυσοβαλάντης Θεοδώρου, ἐφημέριος Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Στεφάνου Ἀττικῆς, εἶχε πάρει μαζί του πετραχήλι καὶ εὐχολόγιο γιὰ νὰ τελέση παράκληση ὑπὲρ ὑγείας τοῦ π. Μάρκου μετὰ τὸ πέρας τῆς ἠχογράφησης. Τὴν παράκληση -εἶπε- εἶχαν ζητήσει πολλοὶ ἐνορίτες του. Οἱ ἠχογραφήσεις, ποὺ εἶχαν ἀρχίσει πρὶν ἀπὸ τὸ Πάσχα, ἀφοροῦσαν σὲ ὕμνους καὶ τροπάρια ἐκ τῆς ἀκολουθίας τοῦ Ὁσίου Ἀκακίου τοῦ ἐν Ἄθῳ ἀσκήσαντος. Κατὰ τὴν ὥρα ἀκρόασης τῶν πρώτων ἠχογραφηθέντων ὕμνων, ὁρισμένοι χορωδοί, ἐπηρεασμένοι ἀπὸ τὴν κακὴ πορεία τῆς ὑγείας τοῦ μεγάλου ἀσθενοῦς, διέγνωσαν ὅτι μερικὰ ποιητικὰ κείμενα, εἶχαν πολλὲς ὁμοιότητες μὲ τὴν ὁσιακὴ βιοτὴ καὶ τὶς ἀρετές τοῦ ἀσθενοῦντος φωτεινοῦ καὶ καλοῦ μας ποιμένα. Ἀπολυτίκιον Ἦχος ΠΛ. Α. Τὸν Συνάναρχον Λόγον «Τὸν Σταυρὸν τοῦ Κυρίου, λαβὼν ἐπ ὤμων σου καὶ αὐτῷ μέχρις τέλους ἀκολουθήσας καλῶς κατεφρόνησας τρυφὰς καὶ τὰ ἐπίγεια. Πόθῳ τρωθείς σου τὴν ψυχὴν ἐκ νεότητος σοφέ, ἐνταῦθα λαμπρῶς ἀσκήσας. Ὦ Ἀκάκιε θεοφόρε, ταῖς πρὸς Θεόν σου, νῦν πρεσβείαις ἡμᾶς δεόμεθα». Εἰς τοὺς Αἴνους Ἦχος Α. Τῶν οὐρανίων Ταγμάτων «Ἀγγελικῶς ἐν τῷ Ἄθῳ πάτερ ἐβίωσας Νηστείαις καὶ ἀγρυπνίαις, ὑμνωδίαις ἀπαύστοις, πτερώσας σου τὸ ὄμμα, τὸ τοῦ νοός, θεοφόρε Ἀκάκιε καὶ νῦν οἰκεῖς μετ Ἀγγέλων ἐν οὐρανοῖς, ἀνυμνῶν τὸν Βασιλέα Χριστόν». Μεγαλυνάρια Ἦχος Β. Τὴν Τιμιωτέραν «Ἄκακος καὶ πρᾶος καὶ ταπεινὸς ὤφθης ἐν τῷ βίῳ ὡς τοῦ πνεύματος θησαυρός ὅθεν παθημάτων, τῶν τῆς κακίας ρῦσαι Ἀκάκιε, παμμάκαρ ἀξιοθαύμαστε». «Πράξει διαλάμπων τῶν ἀρετῶν, πρὸς ὕψος ἐπήρθης οὐρανίων θεωριῶν, καὶ τῇ κοινωνίᾳ τῇ θείᾳ ἐθεώθης, φωτὸς τοῦ τρισηλίου, διό, εὐφημοῦμεν Σε». Ἡ ψηφιακὴ καταγραφὴ τῆς Ἱ. Ἀκολουθίας, περὶ τὴν Ἀπὸ τὴ Βυζαντινὴ μουσικὴ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΡΙΣΑΓΙΟ Τοῦ κ. Βασιλείου Νόνη Πρωτοψάλτου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου ιονυσίου ιονύσου Τρισάγιο στὸν τάφο τοῦ π. Παϊσίου ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ μ.μ. ὥρα, εἶχε φθάσει πρὸς τὸ τέλος της, ἐνῶ εἶχαν ἀπομείνει πρὸς μελώδηση δύο ἀκόμη ἑνότητες. Τὸ Δοξαστικὸ τῶν Αἴνων «Εὐφ-ράνθητι Νέα Σι-ών» σὲ ἦχο ΠΛ.Α καὶ δύο Μεγαλυνάρια τῶν διπτύχων σὲ Ἦχο Β. Δόξα τῶν Αἴνων Ἦχος ΠΛ. Α. «Εὐφράνθητι Νέα Σιών, ὁ κλῆρος τῆς Θετόκου, ἀγαλλιᾶσθε πάντες, οἱ ἐν τῷ Ἄθῳ Μονασταὶ καὶ Μιγάδες. Δεῦτε καὶ πανηγυρίσωμεν πνεύματι κροτοῦντες ἑόρτια, ἐπὶ τῇ πανσέπτω μνήμῃ, τοῦ ἡμετέρου διδασκάλου, καὶ θεοφόρου Ἀκακίου. Σήμερον γὰρ τὴν πορείαν πρὸς οὐρανοὺς ἐποιήσατο, καὶ μετὰ Ἀγγέλων συγχορεύει σὺν τῷ θεολήπτῳ Μαξίμῳ ἅμα Πέτρῳ τῷ ἰσαγγέλῳ καὶ Νήφωνι καὶ Νείλῳ καὶ πᾶσι τοῖς ἐνθάδε τῷ Θεῷ εὐαρεστήσασι, τῶν πιστῶς ἑορταζόντων καὶ θεοπρεπῶς ἐπιτελούντων αὐτῶν τὰ μνημόσυνα...». Στὸ σημεῖο αὐτό, καὶ στὴ φράση «θεοπρεπῶς ἐπιτελούντων αὐτῶν τὰ Μνημόσυνα...» παρουσιάστηκε τεχνικὴ βλάβη, καὶ ἡ ἠχογράφηση σταμάτησε, ὁ ἠχολήπτης παρὰ τὶς προσπάθειές του δὲν κατάφερε νὰ συγκολλήσει τὴν μελωδικὴ φράση, πρότεινε τὴν ἐπανάληψη τοῦ μουσουργήματος ἐξ ἀρχῆς, ἀλλὰ καὶ πάλιν σταμάτησε ἡ ἠχογράφηση στὴν ἴδια φράση «αὐτῶν τὰ μνημόσυνα...». Φώναξε δέ, ἀπὸ τὸ μικρόφωνο τὸν χοράρχη στὴ διπλανὴ αἴθουσα, διότι τὸ τηλέφωνό του κτυποῦσε ἀρκετὴ ὥρα, ἀσταμάτητα. Σὲ λίγο, ἀκούστηκε ἀπὸ τὴν ἄλλη γραμμὴ ἕνα ἀπὸ τὰ στελέχη τοῦ Βυζαντινοῦ χοροῦ, ὁ Γ. Γαβρίλης, ποὺ ἀπουσίαζε λόγῳ ἐργασίας. Ὁ Γ. Γαβρίλης, εἶχε γνωρίσει ἀπὸ βρέφους τὸν πατέρα Μάρκο, ἐνῶ ἀπὸ τὰ μικρά του χρόνια, ὑπηρετοῦσε στὸ Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου καὶ τώρα, ἀποτελεῖ μέλος τῆς καλλιτεχνικῆς μας ὁμάδος. «Δάσκαλέ μου -εἶπε- θέλω νὰ σοῦ μεταδώσω μία θλιβερὴ εἴδηση. Πρὶν λίγη ὥρα ὁ Γέροντάς μας, ὁ π. Μάρκος, ἄφησε τὴν τελευταία του πνοή, στὸ Νοσοκομεῖο, καὶ σὲ μιὰ ὥρα θὰ τὸν φέρουν γιὰ προσκύνημα στὸν Ἅγιο Γεώργιο. Ὁ Θεὸς νὰ τὸν ἀναπαύση καὶ νά χουμε τὴν εὐχή του». Ἡ συγκλονιστικὴ εἴδηση ἄφησε γιὰ λίγο ἄφωνα τὰ μέλη τοῦ βυζαντινοῦ χοροῦ, τὰ ὁποῖα ἔπλεκαν ἐγκωμιαστικοὺς λόγους, γιὰ τὴν μεγάλη μορφὴ τῆς ὀρθοδοξίας, ποὺ ἐξέλειπε ἀπὸ κοντά μας. Ὁ καλλικέλαδος πρωτοπρεσβύτερος π. Χρ. Κυριακόπουλος εἶπε πρὸς τοὺς χορωδοὺς καὶ ψάλτες ὅτι χάθηκε μιὰ πολὺ μεγάλη μορφὴ τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ ὅτι ἡ ἀπώλεια τοῦ (Συνέχεια στὴ 5 σελίδα)

5 (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 4 σελίδα) Γέροντός μας ἀφήνει δυσαναπλήρωτο κενό. Καὶ ἄρχισε ἀμέσως ν ἀπαγγέλλη τὸ θρηνητικὸ δημοτικὸ ἆσμα τοῦ Μάρκου Μπότσαρη, ποὺ τόσο ἀγαποῦσε ὁ μακαριστός μας ποιμένας. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΤΡΙΣΑΓΙΟ «Θρῆνος μεγάλος γίνεται κάτω στὸ Μεσσολόγγι τὸν Μᾶρκο πᾶν στὴν Ἐκκλησιά, τὸν Μᾶρκο πᾶν, στὸ μνῆμα. Ἑξῆντα παπάδες πᾶν μπροστὰ καὶ δέκα δεσποτάδες...». Ἀπευθυνόμενος πρὸς τὸν χοράρχη εἶπε: «Αὐτὸ τὸ τραγούδι θὰ τὸ γράψης, παρόλες τὶς θλιβερὲς στιγμὲς ποὺ περνᾶμε. Μοῦ τὸ ζητοῦσε πάντα στὶς μουσικὲς ἐκδηλώσεις καὶ τώρα τὸ ἀφιερώνω στὴ μνήμη του. Ἐμεῖς ὅλοι οἱ συντελεστὲς τοῦ βυζαντινοῦ χοροῦ, θὰ ψάλωμε αὔριο στὴν κηδεία του, ὑπὸ τὴν διεύθυνσή σου. Στὴ συνέχεια πρότεινε πρὸς τοὺς παρισταμένους κληρικοὺς καὶ ψάλτες νὰ τελέσωμεν μέσα στὴν αἴθουσα ἠχογράφησης, τὸ πρῶτο τρισάγιο. Οἱ δύο νεώτεροι ἱερεῖς π. Νικ. Κολοβὸς καὶ π. Χρυσοβαλάντης Θεοδώρου, τρέμοντας ἀπὸ συγκίνηση πρότειναν ὡς προεξάρχοντα τοῦ πρώτου Τρισαγίου, τὸν π. Χρ. Κυριακόπουλο. Ἐκεῖνος ζήτησε ν ἀποφασίση ὁ χοράρχης, ὁ ὁποῖος ὅρισε τὸν νεώτερο ἱερέα π. Χρυσοβαλάντη, ἐπειδὴ εἶχε προετοιμασθῆ νωρίτερα γιὰ τὴν ἱερὰ Παράκληση καὶ ἔφερε μαζί του ἐπιτραχήλιο καὶ Εὐχολόγιο. Σ αὐτὲς τὶς πολὺ συγκινητικὲς στιγμές, γιὰ τὸν χαμὸ τοῦ φωτεινοῦ μας ὁδηγοῦ καὶ προμάχου τῆς Ὀρθοδοξίας, ἔπρεπε νὰ παραμερίσωμε τὴν ἱερὰ Παράκληση καὶ νὰ τελέσωμε τὸ πρῶτο Τρισάγιο τῆς Νεκρωσίμου. Ἀμέσως, οἱ παρτιτοῦρες ἔφυγαν ἀπὸ τ ἀναλόγια καὶ στὴ θέση τους τοποθετήθηκαν μικρὲς εἰκόνες τοῦ Παντοκράτορος, Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ Ἁγίου Διονυσίου καὶ ἕνα κινητὸ τηλέφωνο μὲ τὴν Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ οἱ χορωδοὶ ἔβγαλαν τ ἀκουστικά τους καὶ γύρισαν τ ἀναλόγια νὰ βλέπουν πρὸς τὴν Ἀνατολή. Μὲ πολλὴ συγκίνηση, κατήφεια καὶ θλίψη, σχηματίσθηκαν δύο χοροί, ἐνῶ στὴ μέση τῆς μικρῆς αἴθουσας, στεκόταν ὁ ἱερέας φορώντας τὸ πετραχήλι του. Οἱ πόρτες ἄνοιξαν καὶ εἰσῆλθαν οἱ τεχνικοὶ μὲ τοὺς παρευρισκομένους. Μετὰ τὸ «Εὐλογητὸς ὁ Θεός» τὸ Τρισάγιον τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη» (τρίς) καὶ τὰ τροπάρια τοῦ Τρισαγίου τῆς Νεκρωσίμου. Στὴ συνέχεια ἡ δέηση καὶ ἡ πρώτη αἴτηση παρὰ τοῦ ἱερέως «ἔτι δεόμεθα ὑπέρ μακαρίας μνήμης καὶ αἰωνίου ἀναπαύσεως τοῦ δούλου τοῦ Θεοῦ Μάρκου Ἱερομονάχου, ἀδελφοῦ καὶ συλλειτουργοῦ ἡμῶν γενομένου...». Τὸ «αἰωνία ἡ μνήμη», καὶ ἡ ἀπόλυσις. Κατ ἀπαίτηση ὁρισμένων ψαλτῶν, ποὺ εἶχαν ψάλλει ἐφύμνια μεγαλυνάρια κατὰ τὴν τελευταία ὀνομαστικὴ ἑορτὴ τοῦ π. Μάρκου (19 Ἰαν.), μετὰ τὴν κοίμησή του τροποποιήθηκαν ὡς ἑξῆς: Ὕμνοι ἐξόδιοι ἐπὶ τῇ ἐκδημίᾳ π. Μάρκου Ἦχος Γ. Ἀκατάληπτόν ἐστι. «Τὸν πνευματικώτατον λειτουργὸν καὶ πρόμαχον Μᾶρκον τὸν πανάριστον, Κύριε ἀνάπαυσον. Τὸν ποιμένα τὸν καλόν, Δέσποτα, δεόμεθα Μᾶρκον τὸν φιλόθεον, Κύριε ἀνάπαυσον Παναγία Δέσποινα τῷ Υἱῷ σου πρέσβευε Μάρκῳ τῷ θεόφρονι δοῦναι τὴν ἀνάπαυσιν». ΥΜΝΟΙ ΕΞΟΔΙΟΙ Ἐπὶ τῇ ἐκδημίᾳ Γέροντος π. Μάρκου Ἦχος Γ. Ἀκατάληπτόν ἐστι 1. Μακαρία ἡ ὁδὸς τοῦ σεπτοῦ μας Γέροντος Μάρκου τοῦ θεόφρονος Λειτουργοῦ καὶ Προμάχου. 2. Τὸν πνευματικώτατον Λειτουργὸν καὶ πρόμαχον Μᾶρκον τὸν πανάριστον, Κύριε ἀνάπαυσον. 3. Τὸν ποιμένα τὸν καλὸν Δέσποτα δεόμεθα Μᾶρκον τὸν φιλόθεον, Κύριε ἀνάπαυσον. 4. Παναγία Δέσποινα τῷ Υἱῷ Σου πρέσβευε Μάρκῳ τῷ θεόφρονι δοῦναι τὴν ἀνάπαυσιν. ΣΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΜΑΡΚΟ ( ) ὲν ὑπάρχουν λέξεις, µόνο δάκρυα. ὲν ὑπάρχουν ἦχοι, µόνο προσευχή. Ἥλιος καὶ βροχὴ ἀντάµα. Ἔφυγε καὶ µείναµε ὀρφανοί, µικροὶ µπροστὰ στὴ θεϊκὴ βούληση. Λένε πὼς ὁ Θεὸς ξέχασε πιὰ τοὺς ἀνθρώπους. Μά, νά, τοὺς ἐπισκέπτεται, τοὺς ἀγαπάει, τοὺς φροντίζει. Στέλνει ἀγγέλους γιὰ τὴ διακονία τους. Ἦταν ἕνας ἄγγελος. Καὶ πέταξε πάλι στὸν Οὐρανό. Ἑλένη Παναγιωτοπούλου - Κουρτίδου ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 5

6 Τόν ἀείμνηστο Ἀρχιμ. Μᾶρκο Μανώλη ἐγνώρισα πρό 30 καί πλέον ἐτῶν, ὅταν ἡ ταπεινότης μου ὑπηρετοῦσε ὡς Γραμματέας τῆς Ἱ. Συνόδου καί ἐκεῖνος ἦτο νέος Ἀδελφός τῆς Ἱ. Μονῆς Ἀσωμάτων Πετράκη. Τότε πού Ηγούμενος ἦτο ὁ μακαριστός Ἀρχιμ. Χαράλαμπος Βασιλόπουλος. Ἐκεῖ κάθε πρωΐ συναντώμεθα καί ἀνταλλάσσαμε χαιρετισμό ἐκεῖ συμμετείχαμε στίς πρωϊνές ἱερές Ἀκολουθίες, ἀλλά καί πολλάκις συμψάλαμε. Δραστήριος καί ἀεικίνητος ἦτο ἀπό τότε ὁ π. Μᾶρκος, ἀλλά πάντα ἤρεμος καί γαλήνιος. Ζοῦσε καί ἐξεδήλωνε τήν βαθιά του πίστι καί εὐσέβεια πρός τόν Τριαδικό Θεό καί τήν Ἐκκλησία μας, ἀλλά καί δέν ἔκρυβε τήν μοναχική του ἀφιέρωσι καί τήν ἀσκητική ζωή του. Ἔκτοτε, ὡς Ἐπίσκοπος πλέον, παρακολουθοῦσα μακρόθεν τίς δραστηριότητές του, κυρίως ἀπό τήν Ἐφημερίδα «Ὀρθόδοξος Τύπος». Πρό δεκαετίας ὅμως συνεδέθηκα περισσότερον μαζί του, ὅταν ὁ ἐξάδελφός μου Ἀριστείδης Παρασκευόπουλος, δικηγόρος Ἀθηνῶν, ἐγκατεστάθη οἰκογενειακῶς στόν Διόνυσο καί ἡ ζων - τανή χριστιανική του οἰκογένεια συνεδέθη ἐνοριακῶς μαζί του. Τότε καί ἡ ταπεινότης μου ἐγνώρισε καλύτερα καί ἀπό κοντά τόν π. Μᾶρκο, ἀφοῦ πολλάκις συλλειτουργήσαμε καί ἐτελέσαμε μαζί μυστήρια καί ἄλλες ἱερές Ἀκολουθίες στόν ἱερόν Ναόν τοῦ Ἁγ. Γεωργίου Διονύσου, τοῦ ὁποίου ἦτο ἱερατικῶς Προϊστάμενος. Ὑπῆρξε πράγματι ὁ καλός ποιμήν τοῦ εὐαγγελίου, πού ἐγνώριζε κατ ὄνομα τούς ἐνορίτες του, πού ἕναν ἕναν καί κατά τίς ἰδιαιτερότητές του τόν διακονοῦσε καί προσπαθοῦσε, ὅσο μποροῦσε, νά καλύπτη τίς ὑλικές καί τίς πνευματικές τους ἀνάγκες. Ὅταν δέ ἐκάλυπτε αὐτές, μαζί τους ἐξήρχετο τῶν ὁρίων τῆς ἐνορίας του διά εὐρύτερες ἱεραποστολικές καί φιλανθρωπικές δράσεις, ὡς ἦσαν οἱ Φυλακές Αὐλῶνος καί ὁ «Ὀρθόδοξος Τύπος». Ὁ Ἀρχιμ. Μᾶρκος Μανώλης ὑπῆρξε ὄντως «ὁ ποιμήν ὁ καλός», πού «τήν ψυχήν αὐτοῦ τίθησιν ὑπέρ τῶν προβάτων» κατά τήν διδασκαλία τοῦ Πρώτου καί Μεγάλου Ποιμένα Κυρίου καί Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ (Ἰωάννου Ι 11-17). Διά τοῦτο καί ὁ Θεάνθρωπος, πορευόμενος στήν Ἱερουσαλήμ τήν Κυριακή τῶν Βαΐων, ἐπῆρε μαζί Του τόν π. Μᾶρκον διά τήν Ἄνω Ἱερουσαλήμ, ἀφοῦ εἶχε τελειώσει τήν θεία Λειτουργία, εἶχε κοινωνήσει τούς ἐνορίτες του καί ἐναπέθεσε τό ἅγιον Ποτήριον εἰς τήν Ἁγίαν Τράπεζαν. Ἐκεῖ, μπροστά της ἔπεσε, διά νά μεταφερθῆ στό Νοσοκομεῖον καί νά κοιμηθῆ ἐν Κυρίῳ τήν ἀνάπαυσι τοῦ δικαίου τήν 16ην Ἀπριλίου. Ἡ ἱερατικὴ Διακονία τοῦ ἀειμνήστου π. Μάρκου ὑπῆρξε Χριστοκεντρική καί ὄντως πολύ χρήσιμη διά τήν ἐνορία του καί τήν Ἐκκλησία μας Ὁ Ἀρχιμ. Μᾶρκος Μανώλης Τοῦ Μητροπολίτου Ἠλείας κ. Γερµανοῦ γενικώτερα. Μάλιστα γιά τίς ἡμέρες μας, πού κυριαρχοῦν ἡ ἐγωπάθεια, ἡ ἀδιαφορία διά τούς ἄλλους καί ἡ ψυχρότητα τῆς ἀγάπης πρός τόν συνάνθρωπον. Ὅμως, ἔτσι ἐπέτρεψεν ὁ Κύριος νά μεταστῆ ὁ π. Μᾶρκος στήν οὐράνια βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί στά πνευματικά του παιδιά καί σ ὅλους μας ν ἀφήση τό παράδειγμά του πρός μίμησιν. Ἄς εἶναι ἡ μνήμη του αἰωνία. Ἐπιστολὴ ἀπὸ Πολωνία Ἀξιότιμοι Πατέρες, ἀγαπητοί ἐνορίτες, πνευματικά παιδιά τοῦ ἀειμνήστου πατρός Μάρκου, φίλοι μας ἐν Χριστῷ. Μέ πολύ πόνο ἐλάβαμε τήν εἴδησιν γιά τήν μακαρία ἀνάπαυσιν τοῦ ἀγαπημένου μας φίλου, πεπληρωμένου πνευματικῶν δωρεῶν, ὑπερμάχου τῆς Ὀρθοδόξου μας Πίστεως Πανοσιολογιωτάτου Ἀρχιμανδρίτου Μάρκου Μανώλη. Ἡ προσωπικότητά του ἄφησε στήν μνήμη μας ἀξέχαστες στιγμές πνευματικῶν βιώσεων. Ἡ ἀγάπη, τήν ὁποίαν εἴχαμε τήν εὐλογία νά βιώσουμε ἐκ μέρους του καί ὅλων σας, θά παραμείνη στίς καρδιές μας γιά πάντα. Συμβιώνοντας μέ τά πνευματικά παιδιά του τίς δύσκολες αὐτές στιγμές νιώθουμε καί ἐμεῖς ὀρφανοί. Χάσαμε ἕνα πανάξιο πατέρα καί φίλο, ἀ ά ἀπεκτήσαμε συγχρόνως δυνατόν προστάτην εἰς τούς οὐρανούς, ὁ ὁποῖος βιώσας ὡς ἐπίγειος Ἄγγελος προσεύχεται τώρα γιά μᾶς ὡς οὐράνιος ἄνθρωπος. Αἰωνία σου ἡ μνήμη πανοσιολογιώτατε καί ἀγαπητέ μας πατέρα καί φίλε. Ὁ Θεός νά σέ ἀναπαύση καί νά σοῦ χαρίση τήν αἰώνιον ζωήν. Χριστός Ἀνέστη! Μετά πονεμένης καρδίας καί ἐλπίδος ἀναστάσεως καί αἰωνίου ζωῆς Ἀρχιμ. Γαβριήλ Μετά τῶν φίλων καί πνευματικῶν τέκνων Ἐπιστολὴ ἀπὸ Ρουμανία ΑΛΗΘΩΣ ΑΝΕΣΤΗ! Εν ὀνόµατι τῆς ἀγάπης καὶ τῆς εὐγνωµοσύνης τῆς ἀδελφότητος τῆς Ἱ. Μονῆς «Ζωοδόχου Πηγῆς» ἀπὸ τὴν Σάλβα, Μπίστριτα - Νασαούντ τῆς Ρουµανίας ἐκφράζουµε τὰ εἰλικρινῆ καὶ ἐγκάρδια συλλυπητήριά µας, πρὸς τὴν οἰκογένεια τοῦ ἱεροµονάχου π. Μάρκου Μανώλη καὶ πρὸς ὅλους τοὺς πιστούς, ποὺ τὸν ἐγνώρισαν καὶ τοὺς ὁποίους ἐνίσχυε πνευµατικὰ πρὸς τὴν ἁγιότητα. Ἡ σεβασµία µορφή του ζῆ στὴν µνήµη µας, τὴν καρδιά µας καὶ τὴ ψυχή µας καὶ εὐχό- µαστε στὸν Τριαδικὸ Θεὸ νὰ τὸν ἀναπαύση ἐν Εἰρήνῃ µετὰ τῶν δικαίων. Αἰωνία ἡ µνήµη του Ἡγουµένη Ἐµµανουέλα, Ἱ. Μ. Σάλβα, Ρουµανία ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 6

7 «Ἐφ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων... ἐµοὶ ἐποιήσατε» Ὁµιλία τοῦ ὁµοτίµου καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστηµίου Ἀθηνῶν κ. Ἠλία Οἰκονόµου τὴν Κυριακὴν τοῦ Παραλύτου (Ἰωάννου 5, 1-15) καὶ περὶ τοῦ ἀοιδίµου ἀρχιµανδρίτου π.μάρκου Μανώλη εἰς τὸν Ἱ. Ν. Αγίου Γεωργίου ιονύσου ( ). ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ! Ὁ πασχαλινὸς αὐτὸς χαιρετισμὸς ἀποτελεῖ τὴν πλέον κατάλληλη ἀφετηρίαν προσεγγίσεως τῆς πρὸ ὀλίγου ἀναγνωσθείσης εὐαγγελικῆς περικοπῆς τῆς Κυριακῆς τοῦ Παραλύτου καὶ τῆς μνήμης τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Μάρκου. Εἰς δύο θέματα ἀπὸ τὰ πολλὰ δύναται νὰ ἐπικεντρώση κάποιος τὴν προσ-οχὴν τῶν ἐκκλησιαζομένων. Εἰς τὴν φράσιν-παράπονο τοῦ παραλυτικοῦ «ἄνθρωπον οὐκ ἔχω» γιὰ νὰ μὲ βοηθήση τὴν κατάλληλη στιγμή, καὶ εἰς τὴν καταληκτικὴν καὶ καθοδηγητικὴν φράσιν τοῦ Ἰησοῦ «ἴδε ὑ-γιὴς γέγονας μηκέτι ἁμάρτανε», διατήρησε δηλαδή τὸ κεκτημένον ἀγαθὸν τῆς ἀποκαταστάσεώς σου. Εἰς τὴν ἀνωτέρω ἔκκλησιν τοῦ παραλύτου ἀνταποκρίθηκε ὁ Ἰησοῦς, καὶ ἔδρασε ὡς ὁ ἄνθρωπος-ἀρωγὸς κατὰ τρόπον θεανθρώπινον, ὅμως. Εἰς τοὺς συγχρόνους μας καιρούς, τὰ ἀνθρωπιστικὰ προβλήματα ὑπάρχουν ἐν ὑπερεπαρκείᾳ, ἀλλὰ δὲν ὑπάρχει ἡ θεραπευτικὴ τῶν προβλημάτων φυσικὴ παρουσία τοῦ Ἰησοῦ. Ὑπάρχει ὅμως τὸ θεϊκὸ βούλημά Του. Καὶ αὐτὸ ἀναλαμβάνουν νὰ ἐκπληρώσουν, ὡς ὁδηγητικὰ παραδείγματα, ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, ἐμπνεόμενοι ἀπό τὸ πνεῦμα Του. Δὲν εἶναι μόνον ἄνθρωποι ἀφιερωμένοι εἰς τὴν λατρευτικὴν διακονίαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν διακονίαν τῶν πνευματικῶν καὶ ὑλικῶν ἀναγκῶν τῶν ἐνδεῶν ἀνθρώπων ὡς ἔργον διακονίας τοῦ Θεοῦ. Κατὰ τὴν Ὀρθοδοξίαν μας, ὁ εὐσεβὴς διάκονος τοῦ θεϊκοῦ βουλήματος δὲν ἔχει σχέσιν ἀποκλειστικῶς μὲ τὸν Θεὸν μέσω τῆς θείας λατρείας, ἀλλὰ ἐμμέσως ἄμεση διὰ τῆς διακονίας τοῦ θελήματος Του πρὸς τοὺς ἀνθρώπους («ἐφ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἐλαχίστων. ἐμοὶ ἐποιήσατε»). Ἡ σχέσις πρὸς τὸν τριαδικὸν Θεὸν δὲν εἶναι κατακόρυφος, ἀλλὰ ὁριζοντία, δηλαδὴ κοινωνικὴ πρὸς τοὺς ἀνθρώπους καὶ μέσω αὐτῶν ἀπογειώνεται ὁ πράγματι εὐσεβὴς ἄνθρωπος, κληρικός, μοναχὸς ἤ καὶ λαϊκὸς πρὸς τὸν Θεόν. Ἄνθρωποι καὶ ἱερεῖς μὲ τὰς αὐθεντικὰς αὐτὰς προδιαγραφὰς εὑρίσκονται ἐν ἀνεπαρκεία εἰς τὴν σημερινὴν κοινωνίαν τῆς Μετανεωτερικότητος. Ὑπῆρξεν συνεπῶς εὐλογία ἡ παρουσία τοῦ σήμερα σωματικὰ ἀπόντος ἀοιδίμου π. Μάρκου Μανώλη. Ἐγκατέλειψε τὶς τέσσαρες διαστάσεις τοῦ φυσικοῦ κόσμου καὶ ἀνεχώρησε πρὸς τὴν διάστασιν τοῦ ἀδιαστάτου, τὸν Θεόν. Ἐ δῶ παρέμεινε καὶ ἐτάφη ἡ σκληρὰ καταπονηθεῖσα σάρκα του. Μερικοὶ ἀσφαλῶς θὰ σκεφθοῦν ὅτι ἔφυγε ἐνωρίς. Ἐπὶ τῆ βάσει τῶν τεραστίων καθοδηγητικῶν τῶν ψυχῶν ἀναγκῶν κρίνοντες θὰ ἔ-χουν δίκαιον, ἐπειδὴ ὑ-πολογίζουν τὴν διάρκεια τῆς ζωῆς του μὲ βάσιν τὰ χρόνια καὶ ὄχι μὲ βάσιν τὰ ἔργά του. Ὁ ἀκαταπόνητος π. Μάρκος ἔζησε πρακτικῶς διπλάσιον ἤ καὶ τριπλάσιον χρόνο τῶν χρόνων ποὺ θὰ καταγράφονται εἰς τὸ ληξιαρχεῖον. Εἰς τὸ συμπέρασμα αὐτὸ ὁδηγεῖται κάποιος εὔκολα ὅταν ἀθροίσει τὸ ποσὸν καὶ τὸ ποιὸν τοῦ καθημερινοῦ λατρευτικοῦ ἔργου, ὅταν ὑπολογίσει τὴν φιλανθρωπικήν του δρᾶσιν, δηλαδὴ τὴν ὑλικὴν καὶ τὴν πνευματικὴν συμπαράστασιν εἰς τοὺς ἔχοντας ἀνάγκην, τότε θὰ συνειδητοποιήση ὅτι ἡ μία ἡμέρα ἐγέμιζε μὲ ἔργα δύο ἤ καὶ τριῶν ἡμερῶν. Ἡ πνευματική του ἀκτινοβολία καὶ ἡ ἐπικεκτρωμένη εἰς τὸν ἄνθρωπον δρᾶσις του ὑπερέβη τὰ ὅρια τῆς ἐνορίας καὶ ἁπλώθηκε ἀκόμη καὶ εἰς τοὺς ἐκτὸς Ἑλλάδος ὁμοδόξους. Ὑπῆρξεν ἐνεργὰ παρὼν εἰς τὰς ἀνάγκας μορφωμένων καὶ ἀμόρφωτων, εὐκαταστάτων καὶ πτωχῶν, κοινωνικῶς καὶ πολιτικῶς ἰσχυρῶν, ἀλλὰ καὶ προσώπων κοινωνικὰ ἀπαξιωθέντων λόγῳ τῶν εἰδεχθῶν πράξεών των. Ὑπῆρξεν πτωχός, ἀλλὰ ἡ ἀκτινοβολία τῆς πνευματικότητος του ἄνοιγε τὶς καρδιές καὶ ἀφύπνιζε τὴν φιλάνθρωπον διάθεσιν τῶν ἐχόντων. Τὰ χρήματα αὐτὰ διοχέτευε ὡς καλὸς ἀγωγὸς καλωσύνης πρὸς ἐκείνους, ποὺ εἶχαν ἀνάγκην. Ὁ κληρικὸς σύμφωνα μὲ τὴν ἄδολη καὶ ἀνόθευτη Ὀρθόδοξη παράδοση εἶναι διαχειριστὴς πνευματικῶν καὶ ὑλικῶν ἀγαθῶν. Δὲν ἀποθηκεύει τὰ ὑλικά, ὅπως ἐκεῖνος ὁ εἰσοδηματίας τῆς παραβολῆς, ποὺ καρποφόρησαν οἱ ἀγροί του, αὐξήθηκαν δηλαδὴ ἀσυνήθιστα τὰ εἰσοδήματά του καὶ ἔκτισε νέες τεράστιες ἀποθῆκες, γιὰ νὰ τὰ ἀποθηκεύση καὶ νὰ ἐξασφαλίση, ὅπως ἐσφαλμένως ἐνόμιζε, πολυετῆ μακροβιότητα. Ὁ πλοῦτος καὶ ἄπιστος εἶναι καὶ δὲν συνοδεύεται ὑποχρεωτικὰ ἀπὸ τὴν μακροβιότητα. Αὐτὸ εἶναι τεκμηριωμένη διδασκαλία τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῆς Ἑλληνοπατερικῆς Παραδόσεως. Ὁ π. Μᾶρκος διοχέτευε ἀπὸ τοὺς ἔχοντας πρὸς ἐκείνους ποὺ εἶχαν ἀνάγκην. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνόθευτου ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ,- καὶ ὄχι αὐτοῦ μόνον- ἡ ἐθελοντικὴ ἀναδιανομὴ τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν πρὸς ἐκείνους, ποὺ ἀδυνατοῦν νὰ καλύψουν τὶς ἀπολύτως στοιχειώδεις ἀνάγκες ἐπιβιώσεως. Ὁ π. Μᾶρκος ἐνέπνεε ἐμπιστοσύνην, ἐπειδὴ εἶχεν ἀληθινήν, ἔμπρακτη πίστιν καὶ πλήρη συνείδησιν τῆς ἀποστολῆς του. Ὁ εἰλικρινὰ καὶ ἀπόλυτα πιστὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ κοινωνικὰ ἀξιόπιστος, ὡς φερέγγυος. Ἐνσάρκωνε τὴν πνευματικότητα εἰς ἐποχὴν πνευματικῆς ἀνεπαρκείας, καὶ τὴν ἀξιοπιστίαν εἰς ἐποχὴν κορυφώσεως τῆς ἀναξιοπιστίας. Τὸ ἔργον του θὰ μποροῦσε νὰ χαρακτηρισθεῖ ὡς κοινωνικόν, ἀλλὰ ἡ κοινωνικὴ καὶ ἀνθρωποκεντρικὴ δρᾶσις του εἶχε ἀπολύτως πνευματοκεντρικὴ κατεύθυνσιν. Ἦταν ἄνθρωπος τοῦ Πνεύματος. Ὅσοι ἔλαβαν ὑλικήν, ἀλλὰ κυρίως πνευματικὴν βοήθειαν θὰ διατηρήσουν τοὺς λόγους καὶ τὶς κατευθύνσεις του εἰς τὴν καρδιά τους. Καὶ ὅσοι νοιώσουν παράπονον γιὰ τὴν ἀπουσία του, θὰ πρέπει νὰ σκεφθοῦν ὅτι θὰ τὸν ἔχουν κοντά τους, ἄν φροντίσουν νὰ διατηρήσουν εἰς τὴν ζωή τους, ὄχι σαράντα ἡμέρες μόνον, τὸ φῶς τῆς ἀναστάσεως ποὺ ἡ ἀναστροφὴ μὲ τὸν ἀοίδιμον πατέρα Μᾶρ κον ἄναψε μέσα τους. Ἀμήν. ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 7

8 Ἀρχιµ. π. Μάρκος Μανώλης, ὁ εὐγενής «Μακάριοι οἱ νεκροὶ οἱ ἐν Κυρίῳ ἀποθνήσκοντες» (Ἀποκ. 14,13). Ὁ πολυσέβαστος καὶ ἰδιαίτερα ἀγαπητὸς π. Μάρκος σὲ ὅσους τὸν γνώρισαν, δὲν εἶναι πλέον ἀνάμεσά μας. Ὁ Κύριος, ὁ χορηγὸς τῆς ζωῆς, στὶς τὸν κάλεσε στοὺς οὐρανούς, ὅπου βρίσκονται οἱ προαπελθόντες ἀπὸ τὸν ἐφήμερο αὐτὸν κόσμο κι ἀναμένουν τὴν μέλλουσα κρίση. Ὁ θάνατος εἶναι πικρός. Εἶναι ὅμως καὶ πηγὴ μακαρισμοῦ γιὰ ὅσους ἔζησαν σύμφωνα μὲ τὸ θέλημα τοῦ Κυρίου. Στὴν Ἁγία Γραφὴ διαβάζουμε ὅτι τὸ Ἅγιο Πνεῦμα μακαρίζει τοὺς «ἐν Κυρίῳ» ἀποθνήσκοντες, γιατί, ὅπως λέει στὴ συνέχεια, «ἵνα ἀναπαύσων-ται ἐκ τῶν κόπων αὐτῶν, τὰ δὲ ἔργα αὐτῶν ἀκολουθεῖ μετ αὐτῶν» ( Ἀπ. 14,13) 1. Γνωριμία καὶ ἀδιάπτωτη συνεργασία μου μὲ τὸν π. Μάρκο γιὰ πάνω ἀπὸ πενήντα χρόνια, ἀπὸ τὸ 1958, μοῦ δίνει τὴν δυνατότητα νὰ ἔχω τὴν βέβαιη πεποίθηση ὅτι ὁ ἐκλεκτὸς αὐτὸς κληρικὸς εἶναι ὄντως μακάριος, γιατί ἔζησε καὶ ἀπέθανε «ἐν Κυρίῳ». Ἀλλὰ ἄς κάνουμε πρῶτα ἕνα διάγραμμα τῆς ζωῆς του. Ὁ μακαριστὸς π. Μάρκος γεννήθηκε στὴν Ἀθήνα τὸ 1937 ἀπὸ εὐλαβεῖς γονεῖς, οἱ ὁποῖοι ἐνστάλαξαν στὴν ψυχή του τὴν ἀγάπη στὸ Χριστό. Τὸ βαπτιστικό του ὄνομα ἦταν Χαράλαμπος. Μετὰ τὶς τότε ἑξατάξιες γυμνασιακὲς σπουδές, τὸ 1955 γράφτηκε, κατόπιν ἐξετάσεων, στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τῶν Ἀθηνῶν, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ ἐργασθεῖ ἱεραποστολικὰ στὸ ἀγρὸ τοῦ Κυρίου (Ματθ, 13,38), βλέποντας ὅτι ὁ «θερισμὸς πολὺς» (Ματθ. 9,37). Τότε, ὁ Θεὸς ἔστειλε κοντά του τὸν ἀείμνηστο π. Χα ράλαμπο Βασιλόπουλο, ὁ ὁ- Τοῦ κ. Ἀθανασίου Σακαρέλλου, Θεολόγου - ικηγόρου Ἑορτὴ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ ( ) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 8 ποῖος σὲ μιὰ ὁμιλία του σὲ πανεπιστημιακὴ αἴθουσα γιὰ τὶς αἱ ρέσεις προσκάλεσε, ὅσους ἤθελαν νὰ ἐρ γαστοῦν στὸν ἀντιαιρετικὸ τομέα, νὰ τὸν συναντήσουν. Πρῶτος ἔσπευσε ὁ π. Μάρκος, ὁ ὁποῖος τόσο πολὺ ἐντυπωσιάστηκε ἀπὸ τὸ πηγαῖο καὶ ἁγιοπατερικὸ ἦθος τοῦ π. Χαραλάμπους, ὥστε κατέστη ὑποτακτικός του. Ὁ π. Χαράλαμπος κατάγονταν ἀπὸ τὴν Ἀνάληψη Θέρμου, ποὺ ἀσκήτεψε ὁ ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Νεομάρτυρας( +1520). Σ ἕναν ἄλλο συνοικισμὸ τοῦ Θέρμου, τὸ Μέγα Δέντρο, γεννήθηκε μετέπειτα καὶ ὁ ἱερομάρτυρας ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς ( ). Οἱ δύο αὐτοὶ ἅγιοι σημάδεψαν τὴν ζωὴ τοῦ π. Χαραλάμπους. Καὶ αὐτὰ τὰ βιώματα, γιὰ τὸ Χριστὸ καὶ τὴν Ἑλλάδα, μετέδωσε ὁ μακαριστὸς γέροντας π. Χαράλαμπος στὸν νεαρὸ τότε ὑποτακτικό του, τὸν π. Μάρκο, τὰ ὁποῖα τὸν συνόδευαν σ ὅλη του τὴ ζωή. Τὸ 1961 ὁ π. Χαράλαμπος ἄρχισε νὰ ἐκδίδει τότε κατὰ μήνα τὸν «ΟΡΘΟΔΟ- ΞΟ ΤΥΠΟ». Τὴν εὐθύνη τῆς ἐφημερίδας αὐτῆς ἀνέλαβε ἐξ ὁλοκλήρου ὁ π. Μάρκος. Τὴν διατήρησε μέχρι τὸ θάνατό του. Ὁ π. Χαράλαμπος ποτὲ δὲν ἀσχολήθηκε μὲ τὴν σύνταξη τοῦ «Ὀρθοδόξου Τύπου». Ἡ προσοχὴ του ἦταν στραμμένη στοὺς βίους τῶν ἁγίων καὶ τὰ ἄλλα βιβλία ὁ π. Μάρκος ἔγινε μοναχὸς στὴν Ἱερὰ Μονὴ Πετράκη, στὴν ὁποία ἡγούμενος ἦταν τότε ὁ π. Χαράλαμπος. Τοῦ δόθηκε τὸ ὄνομα Μάρκος, πρὸς τιμὴν τοῦ ἁγίου Μάρκου Εὐγενικοῦ. Τὸν ἴδιο χρόνο ( ) χειροτονήθηκε διάκονος. Ὡς διάκονος παρέμεινε περίπου εἴκοσι χρόνια, γιατί ὁ τότε Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶν Σεραφεὶμ ἐμπόδιζε τὴν χειροτο- (Συνέχεια στὴ 9 σελίδα)

9 Ἀρχιµ. π. Μάρκος Μανώλης, ὁ εὐγενής (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 8 σελίδα) νία του. Αἰτία ἦταν τὸ ὅτι ὁ π. Μάρκος, ὅταν κάποτε ἐτελεῖτο μνημόσυνο τοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα στὴ Μονὴ Πετράκη, φώναξε ὅτι εἶναι αἱρετικός ὁ μητ ρ ο π ο λ ί τ η ς Ἀττικῆς Δωρόθεος τὸν παρέλαβε καὶ τὸν χειροτόνησε ἱερέα. Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σεραφεὶμ ζήτησε ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Δωρόθεο νὰ τὸν στείλει στὴν πιὸ μικρὴ καὶ ἀπόμακρη ἐνορία. Ἔτσι, ὁ π. Μάρκος τοποθετήθηκε στὸν Ἅγιο Γεώργιο Διονύσου, στὸν ὁποῖο, ὅταν πῆγε, βρῆκε νὰ ἐκκλησιάζονται ἐλάχιστοι πιστοί. Ἀπὸ τὴν ἑπόμενη ὅμως Κυριακή το ἐκκλησίασμα ἄρχισε νὰ αὐξάνεται ἁλματωδῶς, μέχρι ποὺ ἡ ἐνορία αὐτὴ κατέστη τὸ καταφύγιο, στὸ ὁποῖο ἐκκλησιάζονταν μεγάλος ἀριθμὸς πιστῶν. 2. Ὁ π. Μάρκος ἔζησε καὶ ἀπέθανε «ἐν Κυρίῳ»! Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ὅ,τι ἔκανε ἀπέβλεπε στὴ σωτηρία του. Σωτηρία σημαίνει ἐπάνοδο τοῦ ἀνθρώπου στὴν προπτωτικὴ κατάσταση τῶν πρωτοπλάστων. Αὐτὸ μπο ρεῖ νὰ τὸ πετύχει ὁ καθένας μόνο μὲ τὴν ὀρθὴ πίστη καὶ τὰ ὀρθὰ ἔργα. Ὁ π. Μάρκος ἀ-φιέρωσε τὸν ἑ-αυτό του στοὺς δύο αὐτοὺς τομεῖς τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἡ ὀρθὴ πίστη ὑπῆρξε τὸ κύριο μέλημά του σ ὅλη του τὴ ζωή. Ὀρθὴ πίστη εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία, ὅπως τὴν δίδαξαν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Πάνω ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πίστη ὁ π. Μάρκος δὲν ἔβαζε τίποτε. Οὔτε καὶ αὐτὴ τὴ ζωή του. Γι αὐτὸ ἄλλωστε ζήτησε νὰ ἐργαστεῖ κοντὰ στὸν π. Χαράλαμπο στὸν ἀντιαιρετικὸ ἀγώνα. Γι αὐτὸ ἔλαβε καὶ τὸ ὄνομα τοῦ ἁγίου Μάρκου Εὐγενικοῦ, προμάχου τῆς Ὀρθοδοξίας ἐναντίον τοῦ παπισμοῦ, τὸν ὁποῖο ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἐξυμνεῖ μὲ τὰ ἑξῆς λόγια: «Πανοπλίαν ἄμαχον ἐνδεδυμένος, τὴν ὀφρύν, κατέσπασας, τῆς δυτικῆς ἀνταρσίας, ὄργανον τοῦ Παρακλήτου γε- Στὸ Ἅγιο Ὄρος, μὲ τὸν π. Θεόκλητο Διονυσιάτη γενημένος, πρόμαχος Ὀρθοδοξίας προβεβλημένος. διὰ τοῦτο σοι βοῶμεν. Χαίροις ὢ Μάρκε, ὀρθοδόξων καύχημα»! Αὐτὸ ἦταν τὸ πρότυπο ζωῆς τοῦ π. Μάρκου. Αὐτὸ τὸ πρότυπο ἀ - ποτύπωσε καὶ στὸν «Ὀρ θόδοξο Τύπο», τὸν ὁποῖο κατέστησε τὸ περισσότερο ἀντιαιρετικὸ ὄργανο, καὶ ἰδιαίτερα ἀ ν τ ι π α π ι κ ό, ἀπὸ ὅσα ἔντυπα κυκλοφοροῦν στὴ Ἑλ - λάδα. Οἱ ἄνθρωποι συνήθως λένε ὅτι πιστεύουν στὸ Θεό. Πιστεύουν ὅμως σὲ μιὰ ἀπροσδιόριστη «ἀνώτερη δύναμη». Τὴν πίστη αὐτὴ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ὀνομάζουν «ψιλὴ πίστη». Αὐτὴ τὴν πίστη διαθέτουν καὶ οἱ δαίμονες, οἱ ὁποῖοι, ὅπως λέγει ὁ ἀδελφόθεος Ἰάκωβος «τὰ δαιμόνια πιστεύουσι καὶ φρίσσουσι» (Ἰακ. 2.19). Οἱ Πατέρες μιλᾶνε γιὰ μιὰ ἄλλη πίστη ἡ ὁποία «μεθιστάνει ὅρη» (Α Κορ. 13.2). Γιὰ τὴν πίστη αὐτὴ μιλάει ὁ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ ὁποῖος λέει «ὁ πιστεύων εἰς αὐτὸν οὐ κρίνεται» (Ἰω. 3.18). Ὁ π. Μάρκος ὄχι μόνο γνώριζε τὴ διάκριση αὐτή, ἀλλὰ συνεχῶς προσπαθοῦσε νὰ ἀποκτήσει τὴν σώζουσα αὐτὴ πίστη, τὴν ὁποία ὅσοι πιστοὶ ἀπόκτησαν δὲν θὰ κριθοῦν τὴν μέρα τῆς Κρίσεως, ἀλλὰ καὶ θὰ κρίνουν τὸν κόσμον( Α Κορ. 6, 2-3). Ὑπῆρξε ὄντως ὁ ἄνθρωπος τῆς ὀρθῆς πίστεως καὶ γιὰ τὴν ὁποία ἀγωνίστηκε σὲ ὅλη του τὴ ζωή. Ὁ π. Μάρκος ἀγαποῦσε ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Ἀκόμα καὶ τοὺς αἱρετικούς, ἔστω καὶ ἂν κατεῖχαν ὕψιστα ἐκκλησιαστικὰ ἀξιώματα. Ὅμως, ὅπου συναντοῦσε αἵρεση, ὑπῆρξε ἄτεγκτος καὶ ἀνυποχώρητος στὶς ἐπικρίσεις του γι αὐτές. Ἰδιαίτερο ὑπῆρξε τὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὰ σύγχρονα ἐκκλησιαστικὰ ζητήματα, γιὰ τὰ ὁποῖα ἀπὸ ταπείνωση ζητοῦσε τὴ γνώμη καὶ τὴν συμβουλὴ ὁρισμένων (Συνέχεια στὴ 10 σελίδα) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 9

10 Ἀρχιµ. π. Μάρκος Μανώλης, ὁ εὐγενής (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 9 σελίδα) καταξιωμένων προσώπων, ὅπως τοῦ π. Σπυρίδωνος Μπιλάλη, τοῦ π. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου, τοῦ καθηγητοῦ Κ. Μουρατίδη, τοῦ π. Θεοκλήτου Διονυσιάτη κ.ἄ. Τὰ ὀρθὰ ἔργα εἶναι ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Κυρίου. Συνήθως, πολλοὶ πιστοὶ περιορίζουν τὴν πνευματικὴ ζωὴ μόνο στὶς καλὲς πράξεις, ἀδιαφορώντας γιὰ τὰ θέματα τῆς πίστεως, νομίζοντας ὅτι αὐτὰ ἀνήκουν στὴν ἁρμοδιότητα ἄλλων, ὅπως εἶναι οἱ ἐπίσκοποι καὶ οἱ θεολόγοι. Ὑπερτονίζοντας ἔτσι τὴν σημασία τῶν καλῶν ἔργων ὁδηγοῦνται στὸν λεγόμενο «εὐσεβισμὸ» ἢ «πιετισμό», ποὺ ἀποτελεῖ αἵρεση. Ὁ κίνδυνος αὐτός, ποὺ καλλιεργεῖται στὴν Ἑλλάδα σὲ ὁρισμένους χώρους, συνεῖχε τὸν π. Μάρκο. Προσπαθοῦσε συνεχῶς νὰ τὸν ἀπομακρύνει ἀπὸ τὸ περιβάλλον του. Καὶ αὐτὴ τὴ γραμμὴ ἐπέβαλε καὶ στὸν «Ὀρθόδοξο Τύπο». Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι τὰ καλὰ ἔργα ἔχουν τεράστια σημασία γιὰ ἕνα Ὀρθόδοξο πιστό. Ὄχι ὅμως, ὅταν εἶναι ἀποκομμένα ἀπὸ τὴν ὀρθὴ πίστη. Ὅταν δὲν προέρχονται ἀπὸ ἀρετές, ἀλλὰ εἶναι ἀποτέλεσμα καλῶν σκέψεων. Ὅσα καλὰ ἔργα καὶ ἂν κάνει ἕνας ὄχι ἐνάρετος ἄνθρωπος, εἶναι ἄχρηστα γιὰ τὴ σωτηρία του. Ὁ π. Μάρκος ἦταν κατάφορτος ἀπὸ ἀρετὲς καὶ καλὰ ἔργα. Ἦταν κατ ἀρχὴν ἄνθρωπος ἀνιδιοτελοῦς καὶ ἀδιάκριτης πρὸς ὅλους ἀγάπης. Τὸ πρόβλημα κάθε ἀνθρώπου ποὺ τὸν πλησίαζε τὸ καθιστοῦσε καὶ δικό του πρόβλημα. Πλῆθος ἀνθρώπων ἔβγαλε ἀπὸ δύσκολες καταστάσεις, ἰδίως οἰκονομικές, διαμοιράζοντας μέχρι τὸ τελευταῖο λεπτό, ἀπὸ ὅ,τι χρήματα συνέβαινε νὰ εἶχε ἐπάνω του. Ὁ μισθός του ἐξαφανίζονταν ἀπὸ τὴν πρώτη μέρα τῆς μισθοδοσίας του. Τὸν μοίραζε στοὺς ἐνδεεῖς. Γιὰ τὸν ἑαυτό του δὲν κρατοῦσε ἀπολύτως τίποτε. Γι αὐτὸ ὁ ἴδιος ζοῦσε φτωχικὰ καὶ λιτοδίαιτα. Μολονότι ἀντιλαμβάνονταν ὅτι μερικὰ ἄτομα ἐκμεταλλεύονταν τὴν καλοσύνη του, ποτὲ δὲν προσέβαλε τὰ ἄτομα αὐτά. Πάντοτε τοὺς μιλοῦσε μὲ εὐγένεια, προσήνεια καὶ ταπείνωση. Ἀπὸ εὐγένεια ψυχῆς δὲν στενοχωροῦσε κανένα ἄνθρωπο. Ἦταν στὸ ἔπακρο εὐγενής, τίτλο μὲ τὸν ὁποῖο τὸν ἀποκαλοῦμε στὸ ἄρθρο αὐτό. Οἱ πιὸ πάνω ἀρετές, ποὺ κοσμοῦσαν τὸν π. Μάρκο, δὲν ἦταν οἱ μόνες. Εἶχε ὅλες τὶς ἀρετές, προσαρμοσμένες σὲ ἕνα παναρμόνιο σύνολο. Πολλὲς φορὲς οἱ χριστιανοὶ ἀγωνίζονται νὰ ἀναπτύξουν μιὰ ἀρετή, Θεοφάνεια στὴν Ἱ. Μ. Ἁγίου Παντελεήμονα Πεντέλης μὲ τὸν πολυσέβαστο, μακαριστὸ γέροντα π. Σίμωνα (1974) ἐνῶ παραμελοῦν ὅλες τὶς ἄλλες. Αὐτὸ μοιάζει μὲ ἔγχορδο ὄργανο μὲ μιὰ μόνο χορδή, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ βγάλει μουσική. Στὸν π. Μάρκο οἱ ἀρετὲς ἦταν ἐναρμόνιες σὲ ἕνα θαυμαστὸ μουσικὸ σύνολο. Ὁ π. Μάρκος κάθε μέρα τελοῦσε τὴ θεία Λειτουργία. Ἀπέδιδε μεγάλη σημασία στὴ λειτουργικὴ ζωή. Σὲ κάθε Λειτουργία τὸν ἔβλεπαν οἱ πιστοὶ νὰ μεταρσιώνεται σὲ ἄλλο κόσμο. Τὸ ὑπόλοιπο τῆς μέρας τὸ ἀφιέρωνε στὰ ποιμαντικά του καθήκοντα. Ἔτρεχε κοντὰ σὲ πάσχοντες, σὲ ἐνδεεῖς, σὲ φυλακισμένους, Ἐξομολογοῦσε κάθε μέρα ἑκατοντάδες ἄτομα καὶ μετέφερε τὴ θεία Κοινωνία σὲ ἀσθενεῖς. Σπίτι του πήγαινε συνήθως τὶς μεσονύκτιες ἢ μεταμεσονύκτιες ὧρες καταπονημένος, γιὰ νὰ ἀναπαυθεῖ ἐλάχιστα. 3. Ὁ π. Μάρκος ἦταν μιὰ πολύπλευρη προσωπικότητα. Εἶναι πολὺ δύσκολο νὰ ἐκθέσουμε κάθε πτυχὴ τῆς προσωπικότητάς του. Ἐδῶ, θὰ ἐπισημάνουμε μόνο μιὰ πτυχὴ ἀπὸ αὐτές, ποὺ νομίζουμε ὅτι εἶναι ἄγνωστη στοὺς περισσοτέρους. Ὁ π. Μάρκος ὄχι μόνο γνώριζε πολὺ καλὰ τὴν πατερικὴ θεολογία, ποὺ ἀντιπροσωπεύει τὴν ὀρθὴ πίστη, ἀλλὰ καὶ τὴν βίωνε. Δὲν εἶναι ἀρκετὸ νὰ γνωρίζει κάποιος τὴν πίστη, ἀλλὰ πρέπει καὶ νὰ τὴν καθιστᾶ καὶ βίωμά του. Διαφορετικὰ καὶ ἡ πίστη αὐτὴ εἶναι ἄχρηστη. Μὲ βάση τὴ βιωματικὴ πίστη σκέπτονταν καὶ ἐνεργοῦσε ὁ π. Μάρκος. Αὐτὸ ἦταν ἡ μέριμνα καὶ ἡ ἀγωνία (Συνέχεια στὴ 11 σελίδα) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 10

11 Ἀρχιµ. π. Μάρκος Μανώλης, ὁ εὐγενής (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 10 σελίδα) του. Φοβόταν ἀνὰ πᾶσα στιγμή, μήπως ἄθελά του ξεφύγει ἀπὸ αὐτή. Γι αὐτὸ ἔτρεφε ἰδιαίτερο σεβασμὸ καὶ ἐκτίμηση στὸν ἀείμνηστο π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, κύριο ἐκφραστὴ στὶς μέρες μας τῆς θεολογίας αὐτῆς, ἀλλὰ καὶ στοὺς συνεχιστὲς τοῦ ἔργου του, ὅπως εἶναι ὁ σεβ. Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος, ὁ ἱερομόναχος π. Μάξιμος Λαυριώτης καὶ ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός. Μάλιστα, ὅταν ὁ π. Μάρκος διάβασε τὴν περίφημη ἀλληλογραφία τῶν μακαριστῶν π. Ἰωάννου Ρωμανίδη καὶ Παναγιώτη Τρεμπέλα, τὴν ὁποία ἐξέδωσε πρόσφατα ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός, ἐνθουσιάστηκε τόσο, ὥστε μοῦ εἶπε ὅτι τὸ βιβλίο αὐτὸ ἄλλαξε τὴ ζωή του! Σὲ κάθε εὐκαιρία ρωτοῦσε τί λέει ὁ π. Ἰωάννης γιὰ τὸ κάποιο συγκεκριμένο ζήτημα. Ἐνθυμοῦμαι, ὅταν παλαιότερα κάθε Πέμπτη γίνονταν μιὰ συνάντηση τῶν συνεργατῶν τοῦ «Ὀρθοδόξου Τύπου», γίνονταν κριτικὴ τοῦ νέου φύλλου τῆς ἐφημερίδος ὡς καὶ προετοιμασία τοῦ ἑπομένου. Ὅταν συνέβαινε καμιὰ φορα νὰ ἐπικριθοῦν ὁρισμένες θέσεις, οἱ ὁποῖες ἦταν καθόλα πατερικές, ἀλλὰ ἄγνωστες σὲ συνεργάτες, ὁ π. Μάρκος λάβαινε τὸ λόγο καὶ μὲ σθένος ὑπερασπίζονταν τὶς θέσεις αὐτὲς μὲ θεολογικὰ ἐπιχειρήματα, ποὺ κατέπλησσαν γιὰ τὸ βάθος τῆς θεολογικῆς σκέψεώς του. Γιὰ τὴν θεολογική του αὐτὴ σκέψη ποτὲ δὲν ἔκανε ἐπίδειξη γνώσεων, ἀλλὰ πάντοτε τὴν χρησιμοποιοῦσε ὡς ὁμοβροντία γιὰ νὰ ἐξουδετερώσει κάθε ἀντιπατερικὴ ἄποψη. Δὲν ὑπάρχει ἀμφιβολία ὅτι ἡ πατερικὴ θεολογία ἦταν τὸ στήριγμα τοῦ π. Μάρκου, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀντλοῦσε τὴν δύναμη καὶ τὶς ἐμπνεύσεις τῶν ἐνεργειῶν του. Ἂν δὲν γνώριζε καὶ βίωνε τὴν θεολογία αὐτή, θὰ ἦταν ἕνας ἄλλος, ἕνας συνηθισμένος κληρικός, κατάφορτος βέβαια ἀπὸ καλὰ καὶ ἀλτρουϊστικὰ ἔργα, ὅπως εἶναι οἱ πάστορες τῶν Παπικῶν καὶ τῶν Προτεσταντῶν, ὄχι ὅμως ὁ π. Μάρκος, ποὺ γνωρίσαμε, ὁ σύγχρονος πάπα Πλανᾶς, τὸν ὁποῖο τόσο ἀγάπησαν ὅσοι τὸν γνώρισαν καὶ κατὰ χιλιάδες ἔσπευσαν νὰ τὸν ἀποχαιρετήσουν στὴν ἐξόδια ἀκολουθία του στὶς 17 Ἀπριλίου 2010, στὸν ἅγιο Γεώργιο Διονύσου, ὅπου βρίσκεται καὶ ὁ τάφος του. Ὁ π. Μάρκος ὑπῆρξε πραγματικὰ φωτεινὸ ὁρόσημο στὴν ἐποχή μας. Πιστεύομε ὅτι τὸ ἅγιο παράδειγμά του θὰ ἐμπνεύσει καὶ ἄλλα πρόσωπα νὰ τὸν μιμηθοῦν, τὸν μιμητὴ τῶν ἁγίων Πατέρων, γιὰ νὰ ἀγωνισθοῦν τὸν καλὸν ἀγώνα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἄς ἐλπίσουμε ὅτι ἀπὸ ἐκεῖ ποὺ τώρα βρίσκεται, κοντὰ στὸν θρόνο τοῦ Κυρίου θὰ τὸν παρακαλεῖ, νὰ ἀναδείξει καὶ ἄλλους ἐργάτες στὸν ἀγρό του μὲ τὸν ἴδιο ζῆλο, ἀλλὰ καὶ τὶς ἴδιες καταβολὲς καὶ προϋποθέσεις μὲ αὐτόν. Νὰ ἔχουμε τὴν εὐχή του καὶ τὶς προσευχές του. Στὴ μνήμη τοῦ πνευματικοῦ μας πατέρα Μάρκου Τώρα ποὺ ὁ Παντοδύναµος, πνευµατικὲ πατέρα, κοντά Tου σὲ ἐκάλεσε µὲ «βάγια κι ὡσαννά», θαρροῦµε πιὰ πὼς δὲ θὰ ρθεῖ γιὰ µᾶς χαρᾶς ἡµέρα καὶ πὼς δε θὰ γελάσουνε τὰ χείλη µας ξανά. Μὰ Ἐκεῖνος, ποὺ σὰν ἥλιος στὸν κόσµο ἔχει ἀνατείλει καὶ τ οὐρανοῦ τὰ πετεινὰ τρέφει καὶ κυβερνᾶ, µὲ τὴ δική σου προσευχὴ ἄς ἤτανε νὰ στείλει παρηγοριὰ καὶ βάλσαµο σὲ µᾶς τὰ ὀρφανά. Ὁ θάνατός σου ἔφερε πολὺ µεγάλο πόνο ὄχι µόν στὸ ιόνυσο µὰ καὶ σὲ ἄλλα µέρη κι ἦρθαν χιλιάδες ἄνθρωποι, γιὰ νὰ σὲ δοῦνε µόνο, στερνὴ φορὰ ν ἀσπαστοῦν τὸ ἅγιό σου χέρι. Ὅλοι µιλοῦν γιὰ σένανε, σὲ ὅλους µας θὰ λείψεις, στὶς φυλακές, στὰ ἱδρύµατα, στοὺς ἄρρωστους ἀνθρώπους, σ αὐτοὺς ποὺ ἡ ἀγάπη σου τοὺς ἔδιωχνε τὶς θλίψεις χωρὶς ποτέ σου νὰ νοιαστεῖς γιὰ κούραση καὶ κόπους. Πόσοι κοντά σου ἔβρισκαν ξεκούραστο λιµάνι, σὲ πόσους ἔδωσες χαρά, γαλήνη καὶ ἐλπίδα! Τὸν λαβωµένο µόνο ἐσὺ τὸν ἔκανες νὰ γιάνει, γιὰ τὸν χαµένο ἤσουνα ἡ σωστικὴ πυξίδα. Μὲ τὴν ταπεινοσύνη σου καὶ µὲ τὶς συµβουλές σου χάριζες ἀνακούφιση στὶς ἐξοµολογήσεις κι ὅσους ἀνάγκη σ εἴχανε πάντα στὶς προσευχές σου παρακαλοῦσες τὸ Θεὸ νὰ τοὺς παρηγορήσεις. Τώρα κοιµᾶσαι ἥσυχος πλάϊ στὴν ἐκκλησία, ἐκεῖ ποὺ ὅλοι ἀνοίξαµε ἕνα καινούργιο τάφο κι ὅσοι περνοῦν θὰ παίρνουνε τὴ θεία σου εὐλογία καὶ θὰ µιλοῦν µὲ θαυµασµὸ γιὰ τὸν πατέρα Μάρκο. Μαρία Συμεὼν ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 11

12 «ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ» Εὐλαβικὴ ἐπικήδεια ἀναφορὰ γιὰ τὸν µακαριστὸ Γέροντα π. Μάρκο Μανώλη Τοῦ κ. Ἀθανασίου εσπτότη ρ. Θεολογίας Τί λόγια νὰ βρεῖ κανεὶς νὰ πεῖ ὅταν κηδεύεται ὁ ἄνθρωπος ποὺ ἐνσάρκωνε τὴν ἀγάπη; Μὲ τί ὕμνους καὶ μὲ ποιά φωνὴ νὰ ψάλουμε ξόδι στὸν πνευματικό μας πατέρα, ποὺ σκέπαζε ὅλα του τὰ πνευματικὰ παιδιὰ μὲ τὴν πιὸ ζεστὴ ἀγκαλιὰ καὶ τὰ κοιτοῦσε μὲ τὸ πιὸ γλυκὸ χαμόγελο τοῦ κόσμου; Εὐλαβικὸς προσκυνητὴς προσέρχομαι ἀπὸ μακριά, Γέροντα, Συνομιλία μὲ τὸν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων Θεόφιλον Γ νὰ γονατίσω καὶ νὰ φιλήσω τὸ ἅγιο χέρι σου καὶ νὰ ζητήσω τὴ συγγνώμη καὶ τὴν εὐχή σου. Συγγνώμη γιὰ τὶς στιγμές, ποὺ σὲ κούρασα ἢ σὲ στενοχώρησα. Εὐχή, γιὰ νὰ μπορέσω νὰ πῶ δυὸ φτωχὰ λόγια στὴν ἀγάπη σου, γιατὶ τῆς χρωστάω τόσα ὅσο λίγοι. Τῆς χρωστάω ἄπειρα, γιατὶ ἀπὸ τὰ παιδικά μου χρόνια ἔζησα κοντά σου αὐτὸ ποὺ θὰ πεῖ ἁγιότητα. Ἔζησα τὸν πνευματικὸ καθοδηγητή, ποὺ μὲ ἔπαιρνε ἀπὸ τὸ χέρι, γιὰ νὰ μὲ προφυλάξει ἀπὸ τοὺς κινδύνους τοὺς ὁρατοὺς καὶ τοὺς ἀόρατους καὶ νὰ μὲ διδάξει τὶς αἰώνιες ἀξίες τῆς πίστεώς μας καθὼς καὶ τὴν ἀληθινὴ θεολογία. Εὐτύχησα ἐπίσης νὰ διακονήσω κοντά σου ἐπὶ ἑπταετία ὡς ἱεροψάλτης, καὶ νὰ ἀπολαύσω συμπαράσταση γενναία καὶ ἀφειδώλευτη γιὰ τὴν ψαλτικὴ καὶ τὶς σπουδές μου. Καὶ τώρα, τί νὰ πῶ ἢ τί νὰ ψάλλω ἐγὼ στὴν ταφή σου; Θέλω, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ ἀπαρριθμήσω τὶς ἀρετὲς καὶ τὶς πράξεις σου, ποὺ σὲ καθιέρωσαν νὰ εἶσαι στὶς καρδιὲς ὅλων ὅσων σὲ γνώρισαν ἀπὸ κοντὰ ὁ Ἅγιος Πατέρας καὶ μάλιστα ἤδη ἐν ζωῇ. Θὰ ψελλίσω μόνο δυὸ λέξεις, ποὺ δὲν εἶναι σίγουρα ἰσάξιές σου, ξέρω ὅμως ὅτι πρέπει νὰ τὶς πῶ, γιὰ νὰ θυμόμαστε ὅλοι τὸ παράδειγμά σου. Θὰ ξεκινήσω ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ἀγάπησες πολύ, Ἅγιε Πατέρα, τόσο πολύ, ὅσο ἐλάχιστοι: τὴν τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας. Δὲν ἔχω πιὸ ἱερὴ παράσταση μέσα μου ἀπὸ τὶς ἀναμνήσεις τῶν ἀμέτρητων λειτουργιῶν ποὺ τελοῦσες καὶ ἐγὼ κοντά σου ἔψελνα. Θὰ θυμηθῶ χαρακτηριστικά ἕνα γεγονὸς ποὺ τὸ ξέρουν λίγοι, ὅταν μιὰ παραμονὴ τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ψάλαμε πρῶτα σὲ ἀγρυπνία στὴν Κηφισιά, μετὰ μέχρι τὰ ξημερώματα δεύτερη ἀγρυπνία στὸ Σπατατζίκι καὶ τὸ πρωΐ τρίτη Θεία Λειτουργία στὸν Ἅγιο Γεώργιο Διονύσου*. Ἀδιάκοπη Θεία Λειτουργία ἡ ζωή σου, Γέροντα! Ἀδιάκοπη εὐχαριστία στὸν Θεὸ καὶ εὐλογία στὸν συνάνθρωπο. Πατέρα, πάντοτε ἔκρυβες τὶς θεῖες ἐμπειρίες ποὺ εἶχες στὶς ἱερὲς τελετὲς καὶ τὴν προετοιμασία ποὺ ἔκανες, γιὰ νὰ τὶς ζήσεις αὐτές. Ἐμεῖς ὅμως ἀφουγκραζόμασταν τὸ θεῖο σου ἔρωτα καὶ θαυμάζαμε τὴν ἀσκητική σου ζωή, τὴν καθημερινή σου ἀγωνία ὄχι μόνο γιὰ νὰ παραστεῖς ἐνώπιον τοῦ Ἁγίου Θυσιαστηρίου μὲ καθαρὴ συνείδηση, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ πῶς θὰ ψαλοῦν καὶ θὰ τελεσθοῦν ὅλες οἱ ἀκολουθίες ὑποδειγματικά. Θὰ σταθῶ ἐδῶ, Γέροντα, γιατὶ ἤσουν λάτρης τῆς παραδόσεώς μας καὶ ἐξαιρέτως τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς. Ἐλάχιστοι κληρικοὶ καλλιέργησαν καὶ προώθησαν τὴν ἱερὰ τέχνη τῆς Ὀρθόδοξης Λατρείας μας, ὅπως ἐσύ. Τί νὰ πρωτοθυμηθῶ; Τὴν κατανυκτικὴ φωνή σου, ποὺ ἀπέδιδε μὲ ἀνεπανάληπτη ἠρεμία καὶ ἁρμονία σὲ ὅλους τοὺς ἤχους τὶς ἱερατικὲς ἐκφωνήσεις; Τὰ μαθήματα βυζαντινῆς μουσικῆς, ποὺ ἐπεδίωκες νὰ γίνονται καὶ στὸν Ὀρθόδοξο Τύπο καὶ στὸ Διόνυσο; Τὶς χορωδίες, ποὺ καλοῦσες καὶ ἀπὸ τὸ δικό σου ὑστέρημα φιλοξενοῦσες; Τοὺς φιλόφρονες λόγους στὸ τέλος σχεδὸν κάθε Θείας Λειτουργίας πρὸς τοὺς εὐλαβεῖς ἱεροψάλτες; Γεροντάδες ὑπῆρξαν, ὑπάρχουν καὶ θὰ ὑπάρξουν πολλοί, ἀλλὰ τέτοιο πάθος γιὰ τὴν ψαλτικὴ τὸ εἶχαν μόνον λίγοι. Σὲ ἀγαπήσαμε πολὺ οἱ ψάλτες, Ἅγιε Πάτερ, ἀσύγκριτα, ὅμως, περισσότεροι εἶναι αὐτοί, ποὺ σὲ ἔχουν στὴν καρδία τους, ἐπειδὴ εἶχαν τὴν εὐκαιρία νὰ σὲ συμβουλευθοῦν πνευματικά. Ποιός ἦρθε νὰ ἐξομολογηθεῖ σὲ σένα καὶ δὲν αἰσθάνθηκε ὅτι συνομιλεῖ μὲ ἕναν ἄνθρωπο, ποὺ εἶναι πλήρης ἀπὸ τὴ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος; Ἐκεῖ, Γέροντα, ξεδιπλωνόταν τὸ ἀσύγκριτο μεγαλεῖο τῆς ἀγάπης σου. Δεχόσουν χιλιάδες πνευματικὰ τέκνα ἐπὶ καθημερινῆς βάσεως, νὰ τὰ ἀκούσεις, νὰ τὰ παρηγορήσεις, νὰ τὰ συμβουλεύσεις. Ὁλόκληρο τὸ (Συνέχεια στὴ 13 σελίδα) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 12

13 (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 13 σελίδα) «ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ» Πανελλήνιο μιλᾶ γιὰ τὴν ξεχωριστή σου διάκριση, ποὺ μποροῦσε νὰ ἀναπαύσει τὶς ψυχὲς ὅ λων, ἀκόμη καὶ τῶν πλέον ἀπελπισμένων καὶ ἁμαρτωλῶν. Ἐσὺ ἤ σουν αὐτός, ποὺ ἔτρεξες καὶ στὰ πλέον περιθωρι ακὰ ἄτομα τῆς κοινωνίας, γιὰ νὰ τοὺς παρασταθεῖς ὄχι μόνον πνευματικὰ ἀλλὰ καὶ ὑλικά. Ἐσύ ἤσουν αὐτὸς ποὺ δὲν περιόριζε τὴ σχέση μὲ τὰ πνευματικά του τέκνα μόνον στὸ πετραχήλι, ἀλλὰ ἔτρεχες παντοῦ γι αὐτὰ καὶ δὲ φειδόσουν καμιᾶς θυσίας γιὰ χάρη τους. Μέχρι καὶ στὰ δικαστήρια καὶ στὴ φυλακὴ ἔμπαινες, γιὰ νὰ ὑποστηρίξεις τοὺς ἀδικημένους καὶ νὰ συμπαρασταθεῖς στοὺς καταδικασμένους. Γι αὐτὸ δὲν εἶναι καθόλου τυχαῖο, ποὺ οἱ ἄνθρωποι σὲ ἀποκαλοῦσαν ἐν ζωῇ «ἅγιο τῶν φυλακισμένων». Ἀλλὰ καὶ ἡ ἐφημερίδα, ποὺ νυχθημερὸν διόρθωνες καὶ ἐπιμελεῖσο, ἅγιε τοῦ Θεοῦ, ὁ «Ὀρθόδοξος Τύπος» ἦταν τὸ ἴδιο δυναμικὴ καὶ πολύτιμη ὅπως ἐσύ. Πολλοί παρεξήγησαν καὶ πολέμησαν τὸ πρόσωπό σου εἴτε ἐπειδὴ δὲν ἀνέχονταν εἴτε ἐπειδὴ δὲν κατανοοῦσαν τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπερμαχόσουν μέσῳ αὐτῆς τὴν ἁγία μας πίστη καὶ τὰ ἱερὰ καὶ τὰ ὅσια τῆς φυλῆς μας. Τόλμησες μὲ σθένος καὶ παρρησία ὁμολογητοῦ νὰ ἀντισταθεῖς στὸν ὁδοστροτῆρα τῆς νέας τάξης πραγμάτων καὶ τῶν ἐνίοτε ἁμαρτωλῶν θρησκευτικῶν κατεστημένων, γιὰ νὰ κρατήσεις ὑπὸ πλεῖστες ἀντιξοότητες ζωντανὴ τὴ φωνὴ τῆς ὀρθόδοξης μαρτυρίας. Κι ἄν ὑπῆρξαν ὑπερβολὲς ἢ παραλείψεις στὸν «Ὀρθόδοξο Τύπο», ὅλοι ὅσοι ἦταν κοντά σου ξέρουν ὅτι δὲν ἐπιθυμοῦσες ποτὲ ὁ ἴδιος νὰ μειώσεις πρόσωπα, ἀλλὰ νὰ ἀντισταθεῖς σὲ κακῶς κείμενα καὶ μειοδοσίες, ποὺ ἀφοροῦν σὲ θέματα πίστεως καὶ ἠθικῆς τάξεως ἐντὸς τῆς Ἐκκλησίας. Ἄλλωστε ὅσοι ἐξομολογοῦνταν στὴν ἀγάπη σου ἤξεραν ὅτι πάνω ἀπ ὅλα τοὺς προέτρεπες νὰ μὴ κατακρίνουν καὶ νὰ μὴ στηλιτεύουν τὸν ἁμαρτωλὸ (τὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο), ἀλλὰ τὴν ἁμαρτία (τὴν ἐσφαλμένη πράξη). Αὐτὴν τὴν ἀγάπη γιὰ τὸν ἁμαρτωλὸ δὲν τὴν ἄκουγαν ἁπλὰ ὡς συμβουλὴ ὅσοι ἦταν κοντά σου, ἀλλὰ τὴ διαπίστωναν καθημερινὰ στὸ πολυσχιδὲς κοινωνικὸ ἔργο τόσο τὸ δικό σου ὅσο καὶ τῶν συνεργατῶν καθὼς καὶ τῆς Ἐνορίας σου. Δύσκολα θὰ βρεθεῖ φυλακή, νοσοκομεῖο, γηροκομεῖο, οἶκος γαλήνης στὴν Αττική, ποὺ νὰ μὴ ἐπισκέφθηκες, ποὺ νὰ μὴ βοήθησες. Πραγματικά, δὲν ἔλειπαν ἀπὸ τὰ χείλη σου ποτὲ οὔτε ἀκόμη καὶ στὴν κλίνη τῆς τελευταίας σου ἀσθένειας τὰ λόγια τοῦ Κυρίου ὡς προτροπὴ γιὰ τὴ φροντίδα ὅλων τῶν ἀναξιοπαθούντων: (Μτ. 25,35-36) ἐπεί νασα γὰρ καὶ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καὶ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καὶ συνηγάγετέ με, γυμνὸς καὶ περιεβάλετέ με, ἠσθένησα καὶ ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην καὶ ἤλθατε πρός με. Τὸν λόγο αὐτὸ τοῦ Κυρίου τὸν ἐφάρμοσες στὸ ἀκέραιο. Εἶναι ὡστόσο δύσκολο ἢ ἀδύνατο νὰ συλλάβει κανεὶς τὸ μέγεθος τῆς αὐταπαρνήσεως καὶ τῆς ἀγάπης σου στὴ σημερινὴ κοινωνία, ποὺ τὴ μαστίζει ἡ πνευματικὴ προπάντων κρίση. Ἡ ἀπόδειξη, ὅμως, τῆς ἀλήθειας τῶν λεγομένων, ἤ καλύτερα τοῦ ὅτι αὐτά ποὺ ἀναφέρονται εἶναι ἐλάχιστα μπροστὰ σὲ αὐτὰ ποὺ ἡ ἀγάπη σου πρόσφερε, εἶναι ἡ ἀκτινοβολία τῆς μορφῆς σου σὲ ὅλο τὸν ὀρθόδοξο κόσμο. Ἑκατοντάδες οἱ ὀρθόδοξοι Πολωνοί, Ρῶσοι, Σέρβοι, Ρουμάνοι κ.ἄ. κληρικοί, λαϊκοί, φοιτητὲς καὶ παιδιά, ποὺ φιλοξενήθηκαν μὲ μοναδικὴ φροντίδα καὶ στοργὴ στὸ Διόνυσο καὶ τὴν Π.Ο.Ε. Γι αὐτὸ ἡ ἐνορία τῶν Ἁγίου Γεωργίου καὶ Ἁγίου Διονυσίου Διονύσου, τοῦ περικαλοῦς Ναοῦ, ποὺ ἐσὺ ἀνοικοδόμησες, ἔγινε σημεῖο ἀναφορᾶς, σύμβολο ἀγάπης καὶ συναδέλφωσης μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων. Γνωρίζω καλά, Γέροντα, ὅτι δὲ θά θελες ποτὲ νὰ φανερωθοῦν τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης σου. Δὲν τὰ ἔκανες ἄλλωστε γιὰ τὴ δόξα τῶν ἀνθρώπων οὔτε γιὰ νὰ λάβεις οἱαδήποτε ἀνταμοιβή. Τὰ πραγματοποίησες μόνον ἀπὸ ἀγάπη. Ἀπὸ ἐκεῖ ξεκινοῦσες καὶ ἐκεῖ κατέληγες ὅλες σου τὶς προσπάθειες. Σοῦ ἄρεσε νὰ μιλᾶμε μόνον γι αὐτὴ καὶ ὄχι γιὰ σένα. Γι αὐτὸ ἐπεδίωκες νὰ τὴν ἀναφέρεις καὶ νὰ τὴν αἰσθητοποιεῖς ἀνάμεσά μας μὲ κάθε μορφή. Θὰ θυμηθῶ ἐδῶ τὴν «Τράπεζα τῆς Ἀγάπης», ὅπως ἀποκαλοῦσες τὰ ἐνοριακὰ κυριακάτικα γεύματα, ποὺ γίνονταν στὸ ἀρχονταρίκι κατὰ τὸ πρότυπο τῶν συνάξεων τῶν πρώτων Χριστιανῶν. Ἐκεῖ μᾶς νουθετοῦσες καὶ μᾶς παρακινοῦσες νὰ φυλάσσουμε στὴν Ἐνορία πάνω ἀπ ὅλα τὴ μεταξύ μας ἀγάπη. Καὶ εἶμαι σίγουρος, καθὼς βλέπω στὰ τρίσβαθα τῆς καρδιᾶς μου ζωγραφισμένη τὴν ἁγία σου μορφή, ὅτι αὐτὴ εἶναι καὶ ἡ παρακαταθήκη ποὺ μᾶς ἀφήνεις. Αὐτὴ εἶναι ἡ προσευχή, ποὺ διαρκῶς ἀναπέμπεις τώρα στὸν τριαδικὸ Θεό: ( Ιω 17,26) ἵνα ἡ ἀγάπη ἣν ἠγάπησάς με ἐν αὐτοῖς ᾖ κἀγὼ ἐν αὐτοῖς. Γέροντα, γι αὐτὸ ἀγκάλιασέ μας ἀπὸ κεῖ ποὺ βρίσκεσαι μὲ τὴν ἀγάπη σου, δός μας τὴν εὐχή σου, στήριξέ μας καὶ βοήθησέ μας νὰ ζήσουμε ἀντάξια τῶν διδαχῶν καὶ τοῦ παραδείγματός σου. Ἐμεῖς δὲ θὰ σὲ ξεχάσουμε ποτὲ καὶ εὐχόμαστε νὰ εἶναι αἰωνία σου ἡ μνήμη καὶ ἐλαφρὺ τὸ χῶμα, ποὺ σκεπάζει τὸ σῶμα, ποὺ ἐσὺ προσέφερες θυσία στὸ Θεὸ καὶ τὸ συνάνθρωπο. * Λειτούργησε στὴν δεύτερη ἀγρυπνία, στὴν πρώτη ντύθηκε μὲ τὴν ἱερατικὴ στολή του καὶ ἔδωσε τὸ προβάδισμα στὸν συ ειτουργό του Ἱερέα, ὅπως καὶ τὸ πρωΐ στὸν Ἅγιο Γεώργιο. ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 13

14 ΕΦΥΓΕ ΕΝΑΣ ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΙΕΡΟΥΡΓΟΣ Τοῦ κ. Ἐµµανουὴλ Φραγκίσκου Σηφάκη Τὴν Κυριακή τῶν Βαΐων παρακολούθησα τὴ Θεία Λειτουργία στὸν Ἱερὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου τελούμενη ἀπὸ τὸν Ἀρχιμανδρίτη π. Μάρκο Μανώλη, ὁ ὁποῖος ἔδειχνε ἐξαιρετικὰ καταπονημένος. Στὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας αἰσθάνθηκε ἰσχυρότατους πόνους καὶ ἐλυποθήμησε. Διεκομίσθη στὸ 401 ΓΣΝΑ. Ἕνα λεπτὸ πρὸ τῆς ἀναχώρησής του ἀνταλλάξαμε ἕνα βλέμμα. Ἕνα βλέμμα ἀρκοῦσε μετὰ ἀπὸ 26 χρόνια ποὺ ὑπηρέτησα κοντά του, διακονώντας σὲ ὅλα τὰ ζητήματα τῆς ἐνορίας τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου. Γιὰ μένα ὁ π. Μάρκος δὲν ὑπῆρξε ἕνας συνηθισμένος ἱερέας, ἀλλὰ ἕνας φωτισμένος ἱερέας, μοναδικὸς φίλος, ἕνας Δάσκαλος τῆς Ὀρθοδοξίας. Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, καθὼς τὶς ἑπόμενες ἡμέρες ἐνημερωνόμουν γιὰ τὴν ἀσθένειά του, ἀναζητοῦσα ἕνα θαῦμα, τὸ ὁποῖο ὅμως δὲν ἦλθε, καθὼς τὴν Παρασκευὴ 16 Ἀπριλίου 2010, πληροφορήθηκα μὲ συντριβὴ ψυχῆς ὅτι ὁ π. Μάρκος βρισκόταν πλέον στὰς ἀγκάλας τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, πρεσβεύοντας γιὰ ὅλους ἐμᾶς. Τὸ θλιβερὸ ἄγγελμα τῆς κοιμήσεώς του μετεδόθη ταχύτατα πέραν τῆς Ἐνορίας μας, πέραν τῆς Ἀττικῆς, στὰ πέρατα τῆς Ἑλλάδας, ἀκόμα καὶ μέχρι ἄλλες ἠπείρους. Κόσμος, ποὺ συνεχῶς πύκνωνε, ἄρχισε νὰ συρρέει στὸν Ἅγιο Γεώργιο ὅλες τὶς ὧρες τῆς νύχτας τῆς Παρασκευῆς ἕως τὸ πρωὶ τοῦ Σαββάτου, ἐπιφυλάσσοντας μία τελευταία προσκύνηση στὴ σωρὸ τοῦ π. Μάρκου καὶ διαλαλώντας μὲ πάθος τὴν ἀξίωση νὰ ταφεῖ ὁ σεβαστὸς Πατέρας τους κοντὰ στὸν τόπο, ποὺ εἶχαν συνηθίσει νὰ τὸν βρίσκουν οἱ πιστοὶ ὅλα αὐτὰ τὰ χρόνια. Ἡ ἐξόδιος ἀκολουθία ἐτελέσθη τὸ Σάββατο 17 Ἀπριλίου 2010 στὸν Ι. Ν. Ἁγ. Γεωργίου Διονύσου παρουσία χιλιάδων χριστιανῶν καὶ ἱερατείου ἀπὸ ὅλη τὴν Ἑλλάδα, προεξάρχοντος τοῦ Μητροπολίτου Μεσογαίας καὶ Λαυρεωτικῆς Νικολάου. Συμπροσευχήθησαν ἐπίσης οἱ Σεβ. Μητροπολίτες Πειραιῶς κ. Σεραφείμ, Προι κοννήσου κ. Ἰωσὴφ καὶ Ἐλαίας κ. Θεοδώρητος. Οἱ σκηνὲς ποὺ ἐκτυλίχθηκαν εἶναι δύσκολο νὰ περιγραφοῦν. Τὰ αὐτοκίνητα εἶχαν κατακλύσει σὲ ἀπόσταση χιλιομέτρων ὅλο το χῶρο καὶ ὁ κόσμος, ἀκόμα καὶ πολὺ ἡλικιωμένοι, περπατοῦσαν ὑπομονετικὰ μεγάλες ἀποστάσεις, μὲ δάκρυα στὰ μάτια, ὑπομένοντας μέχρι νὰ φτάσουν τὸ σεβαστὸ σκήνωμα. Δὲν ἔκλαιγαν μὲ λυγμοὺς μόνο ἄνθρωποι, ποὺ θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ θεωρεῖ φυσικὸ νὰ συναντήσει σὲ τέτοια κατάσταση, ἀλλὰ ἀκόμα καὶ μικρὰ παιδιά, ἄνδρες, νεολαία, μέλη ἀπὸ κοινότητες πρώην φυλακισμένων ἢ ἐθισμένων, ἄνθρωποι ποὺ καθέναν εἶχε ἀγγίξει μὲ τὴν ἀγάπη καὶ τὴ φροντίδα του ὁ π. Μάρκος. Ἄνθρωποι ποὺ εἶχαν ἔρθει μὲ τὰ ροῦχα τῆς δουλειᾶς, ἄλλοι μὲ φόρμες ἀκόμα καὶ μὲ τὰ χέρια λερωμένα, ἀλλὰ μὲ μάτια γεμάτα θλίψη, γιατί ἤξεραν ὅτι θ ἀντίκριζαν γιὰ τελευταία φορά, τὰ κλειστὰ πλέον μάτια τοῦ ἀγαπημένου Πατρός, ποὺ ἤξεραν νὰ ἀτενίζουν γαλήνια, μὲ κατανόηση, ἀγάπη γεμίζοντας τὴν καρδιά τους μὲ καρτερικότητα. Ὁ ἀέρας βοοῦσε ἀπὸ ἀναφιλητὰ καὶ ἀναστεναγμοὺς ψυχικῆς ὀδύνης. Τὰ βλέμματα ἦταν στραμμένα πρὸς τὸν οὐρανό. Στὶς ματιὲς ἡ σκέψη εἶχε σταματήσει σὲ θύμηση στιγμῶν, ποὺ εἶχε ζήσει ὁ καθένας μὲ τὸν σεβαστὸ πνευματικό του τὸν π. Μάρκο, στὴν ἐσωτερικὴ ἀγωνία γιὰ τὴ συνέχιση τῆς ἀτομικῆς πορείας ἑνὸς ἑκάστου. Κάποιοι περαστικοί, ποὺ δὲν εἶχαν γνωρίσει τὸν π. Μάρκο, ἀποροῦσαν καὶ ρωτοῦσαν ποιὸς ἦταν αὐτός, ποὺ δεχόταν τόσες τιμές. Ὅμως, γιὰ μένα, ποὺ ὑπῆρξα μάρτυρας τοῦ ἔργου του, συνεργάτης του ἐπὶ 26 χρόνια, δὲν ὑπῆρχε καμία ἀπορία. Ἀρχικὰ ὡς ἁπλὸς προσκυνητὴς καὶ στὴ συνέχεια ὡς μέλος τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐνορίας, εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ παρακολουθήσω ἀπὸ κοντὰ τὴν πορεία καὶ τὶς διδαχές του καὶ νὰ ἐμβαθύνω στὴν σπάνια προσωπικότητά του. Κατ ἀρχήν, διέθετε βαθύτατη καὶ ἀπέραντη ἀγάπη γιὰ τὸν κάθε ἄνθρωπο, ποὺ τὸν πλησίαζε, χωρὶς νὰ ἐξετάζει. Ὁ π. Μάρκος πρωτίστως ἐπιθυμοῦσε νὰ προσφέρει βοήθεια στοὺς ἀνθρώπους. Κατὰ δεύτερον, ὁ π. Μάρκος ἦτο μία κινητὴ κιβωτὸς τῆς Ὀρθοδοξίας, τὴν ὁποία γνώριζε σὲ βάθος καὶ ὑπερασπιζόταν μὲ ἀπόλυτη προσήλωση καὶ χωρὶς συμβιβασμούς. Τὸ ποιμαντικὸ ἔργο του ἦταν κεντημένο μὲ τὸ ὑφάδι τοῦ ὀρθόδοξου τελετουργικοῦ καὶ τὸ στημόνι τοῦ οὐσιαστικοῦ περιεχόμενου τῆς πίστης. Φρόντιζε δὲ νὰ διαχέει στὰ πέρατα τῆς γῆς τὸν θησαυρὸ ὀρθόδοξης πνευματικότητας, ποὺ διέθετε, ἡγούμενος καὶ τοῦ ἀν τιαιρετικοῦ ἀγώνα. Εἶναι γνωστὲς οἱ προσπάθειες ποὺ κατέβαλλε γιὰ τὴ διάδοση τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν Πολωνία, τὴν Κίνα, τὴν Ἀφρικὴ μὲ τὸ ἱεραποστολικό του ἔργο, τὶς φιλοξενίες νέων, τὴ στήριξη τῶν ἐκεῖ ὀρθοδόξων ἱερωμένων καὶ ὀργάνωση δικτύων, ποὺ ἔφερναν σὲ ἐπαφὴ καὶ ἐπικοινωνία τοὺς χριστιανούς. Τρίτον, ὅλοι εἴμεθα μάρτυρες τῆς ἀδιαφορίας τοῦ π. Μάρκου πρὸς τὸ χρῆμα καὶ τὰ ὑλικὰ ἀγαθά. Ἀκόμα καὶ τὰ χρήματα ποὺ τοῦ ἐμπιστεύονταν εὔποροι συμπολίτες μας φρόντιζε νὰ διανέμονται ἄμεσα σὲ πτωχοὺς καὶ σὲ ἔργο τῆς Ἐνορίας, ὅπως (Συνέχεια στὴ 15 σελίδα) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 14

15 (Συνέχεια ἀπὸ τὴ 14 σελίδα) ΕΦΥΓΕ ΕΝΑΣ ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΙΕΡΟΥΡΓΟΣ ἡ ἀνέγερση τοῦ Ι. Ν. Ἁγίου Διονυσίου. Οὐδέποτε μερίμνησε γιὰ τὶς προσωπικές του ἀνάγκες σὲ χρήματα, γελώντας μὲ τὶς προτροπές μας νὰ κρατᾶ ἐλάχιστα γιὰ τὸν ἑαυτό του, συμβουλεύοντάς μας ὅτι «τὰ ράσα τοῦ παπᾶ δὲν ἔχουν τσέπες». Τέταρτο χαρακτηριστικό του, καὶ εἶναι αὐτὸ ποὺ ὅλοι μας τώρα πλέον ἀναζητοῦμε μὲ ἄπειρη θλίψη, εἶναι ἡ γλυκύτητα τῆς μορφῆς του, ἡ εὐγένεια μὲ τὴν ὁποία ἀντιμετώπιζε ὅσους τὸν πλησίαζαν ἀκόμα καὶ αὐτούς, ποὺ μόνο σκοπὸ εἶχαν νὰ τοῦ ἀποσπάσουν χρηματικὴ βοήθεια, πιέζοντάς τον ἐπανειλημμένα ἀκόμα καὶ στιγμές, ποὺ δὲν ὑπῆρχαν πλέον ἄλλα χρήματα ἢ ποὺ καὶ ὁ ἴδιος εἶχε ἐξαντληθεῖ ψυχικὰ καὶ σωματικὰ ἀπὸ ἄπειρες ὧρες ἐξομολογήσεων, μνημοσύνων, εὐχελαίων καὶ ἄλλων μυστηρίων. Καταθέτω τὴν προσωπική μου μαρτυρία ὅτι οὐδέποτε τὸν εἶδα δύσθυμο, θυμωμένο ἢ ἀπρόθυμο. Ἀκόμα καὶ ἀνθρώπους, ποὺ ἡ κοινωνία εἶχε ὑποβαθμίσει, ὁ π. Μάρκος μὲ μιά του λέξη, κίνηση εὕρισκε τὸν τρόπο νὰ τοὺς ἀνυψώσει ἠθικὰ καὶ κοινωνικὰ ἀκόμα σὲ σημεῖο, ποὺ οἱ ἴδιοι πλέον μποροῦσαν νὰ ξαναβροῦν τὸν ἀπὸ παλιὰ χαμένο ἑαυτό τους. Πέραν ὅμως τῶν πνευματικῶν του χαρισμάτων διέθετε καὶ ἐξαιρετικὲς ἱκανότητες διοίκησης καὶ διαχείρισης. Ἀπόδειξη, ἡ ἐπιτυχὴς διοίκηση τῆς «Πανελληνίου Ὀρθοδόξου Ἑνώσεως», ὁ συντονισμὸς τοῦ ἔργου τῆς ἐφημερίδας «Ὀρθόδοξος Τύπος», ἡ ἀνάπτυξη τοῦ ἔργου τῆς Ἐνορίας τοῦ Ι. Ν. Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου καὶ τῶν περὶ αὐτὸν δράσεων καὶ δραστηριοτήτων τοῦ Φιλόπτωχου Ταμείου, τῶν ὁμάδων χριστιανικῆς δραστηριότητας, ποὺ περιλαμβάνει τὴν Ὁμάδα Φυλακῶν, τὴν Ὁμάδα Νοσοκομείων, τὴν Ὁμάδα Νεολαίας, τὴν Ὁμάδα Ἱερᾶς Κατηχήσεως καὶ τὴν Ὁμάδα Στήριξης Πτωχῶν καὶ Ἀδυνάτων. Παράλληλα, διέβλεψε τὴν σημασία τῆς καλλιέργειας σχέσεων συνεργασίας μὲ τὴν Κοινότητα Διονύσου, προέβλεπε κάθε ἀνάγκη συντήρησης τοῦ κτηρίου τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Δὲν παρέλειψε νὰ ἀναπτύξει καὶ τὴν σχέση τῶν πιστῶν μὲ τὴν τέχνη ἱδρύοντας τμήματα Ἁγιογραφίας καὶ Παιδικῆς Ζωγραφικῆς, ἐνῶ προέτρεψε τὴν ἔκδοση τοῦ ἐντύπου «Ἐνοριακὰ Νέα» καὶ τοῦ ἐντύπου «Δίλεπτο», ποὺ ἐκδίδεται ἀπὸ τὴν Ὁμάδα Νεολαίας. Γιὰ τὰ προαναφερόμενα, ἔχοντας ἐφόδιο τὴ μοναδικὴ διορατικότητά του, συγκρότησε ἕνα δυναμικὸ καὶ παραγωγικὸ ἐκκλησιαστικὸ συμβούλιο, ἀλλὰ καὶ πλαισιώθηκε ἀπὸ πολλοὺς ἀκόμα ἱκα -νοὺς ἀν θρώπους, ἄτομα ὑψηλῆς μόρφωσης, ἐντιμότητας καὶ φιλανθρωπίας, ποὺ προ- Θεμέλιος λίθος Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίου Διονυσίου ( ) σέφεραν ἀφιλοκερδῶς χρόνο, χρήματα, περίσσεια ἀγάπης, προσωπικὸ κόπο καὶ φροντίδα. Συχνὰ μοῦ ζητοῦσε νὰ δι ηγηθῶ ἐνώπιον ἀκροατηρίου τὴν ἀκόλουθη ἱστορία. Πρωτοσυνάντησα τὸν π. Μάρκο τὸ 1974 νὰ ἀναμένει στὴ στάση τοῦ λεωφορείου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου Ἑκάλης, ἐνῶ πήγαινα μὲ τὸ αὐτοκίνητό μου πρὸς Ἀθήνα καὶ προσφέρθηκα νὰ τὸν μεταφέρω στὸ κέντρο τῆς Ἀθήνας, παρότι π α λ α ι ό τ ε ρ ε ς ἐμπειρίες μου στὸ νὰ ἐξυπηρετῶ ἀνθρώπους, ποὺ συναντοῦσα τυχαῖα στὸ δρόμο εἶχαν ἀποβεῖ γιὰ μένα ἐξαιρετικὰ δυσάρεστες. Στὸ δρόμο συζητήσαμε ζητήματα τῆς πίστεως καὶ ἐντυπωσιάστηκα, παρότι ἦταν ἡ πρώτη μας ἐπαφή, ἀπὸ τὴν σεμνότητά του. Δέκα χρόνια ἀργότερα, τὴν Κυριακὴ 7 Αὐγούστου τοῦ 1984, τὸν ξανασυναντῶ κατὰ τὴν Θεία Λειτουργία στὸν Ι. Ν. Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου, ὁ ὁποῖος ναὸς καὶ ἡ τότε ἐνορία εὑρίσκοντο σὲ κατάσταση πτώχιας μὲ ἐλάχιστο ἀριθμὸ ἐκκλησιαζομένων. Μᾶς ἀνήγγειλε ὅτι διορίσθηκε ἐφημέριος τοῦ ναοῦ μας. Ἡ μορφή του μοῦ φάνηκε γνωστὴ καὶ ἀμέσως ἐνθυμήθηκα τὸ περιστατικὸ τοῦ Τότε, εἰς ἀπάντηση τῆς δηλώσεώς του ὅτι τοποθετήθηκε ἐφημέριος τοῦ Ι. Ν. Ἁγίου Γεωργίου Διονύσου ἐγὼ τοῦ ἀπήντησα: «Ἐὰν εἶστε σωστὸς στὰ καθήκοντά σας, τότε καὶ ἐμεῖς θὰ συμπαρασταθοῦμε στὸ ἔργο σας». Οἱ οὐρανοὶ ἦταν ὡς φαίνεται ἀνοικτοὶ καὶ εἰσακούσθηκε αὐτὴ ἡ ἐπίκληση. Θεωρῶ τὸν ἑαυτό μου ἐξαιρετικὰ εὐνοημένο, ποὺ συνέπεσαν οἱ δρόμοι μας καὶ μπόρεσα νὰ ὠφεληθῶ ἀπὸ τὴν τεράστια πνευματικὴ μορφὴ τοῦ πατρὸς Μάρκου Μανώλη. Εὔχομαι νὰ συνεχιστεῖ τὸ θεάρεστο ἔργο του. Στὸν Γέροντά µου Στὸν Ἅϊ Γιώργη δεξιὰ µέσα εἰς τὴν αὐλή, µὲ δάκρυα ἐρχόµαστε νὰ πάρωµε εὐχή. Γέροντα πολυσέβαστε, ὅπως πολλοὺς καὶ µένα δέχθηκες στὸ ἐπιτραχήλι σου τὸ ἐνενῆντα ἕνα. Λιµάνι ἤσουν ἀπάνεµο, γιὰ µᾶς καὶ τὰ παιδιά µας, τὸν πόνο µας ἐγλύκανες Ἅγιε Γέροντά µας. Μὰ τώρα πέταξες ψηλὰ τοὺς κόπους ν ἀπολαύσης, ἀλλ εἴµαστε ὅλοι βέβαιοι, πὼς δὲν θὰ καταπαύσης. Στὸν Κύριον θὰ δέεσαι διὰ τὸ ποίµνιό σου, γιὰ ὅλους ὅσους πέρασαν, ἀπὸ τὸ ἐπιτραχήλιόν σου. Μὲ πόνο ἡ πνευµατική σου κόρη Ε. Κ. ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 15

16 ΕΚΟΙΜΗΘΗ ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΜΕΝΕΙ ΑΓΡΥΠΝΟΣ Ο ΜΟΝΟΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ π. ΜΑΡΚΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ! Ἡ παγκόσμιος Ὀρθοδοξία θρηνεῖ ἀπὸ τὸ βράδυ τῆς Παρασκευῆς 16 Ἀπριλίου 2010 τὸν Μονομάχο τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεώς μας, Γέροντα Ἀρχιμανδρίτην π. Μᾶρκον Μανώλην. Θρηνεῖ, ὄχι γιὰ τὴν μετὰ θάνατον πορεία τοῦ γενναίου ἀγωνιστοῦ αὐτὴ εἶναι ἔνδοξη καὶ ἔγινε ἐμφανὴς ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ στὸ χαριτόβρυτο σκήνωμα του ἀλλὰ θρηνεῖ γιὰ τὴν περαιτέρω πορεία τῆς ἐπὶ γῆς Ὀρθοδοξίας, τῆς ὁποίας ὁ κύριος καὶ κεντρικὸς στύλος, ὁ ὁρατὸς ἀπὸ τὴν στρατευομένη Ἐκκλησία, ἔπεσε! Ἀπαιτοῦνται πολλὲς προ ϋ- ποθέσεις καὶ ἰδιαίτερη πνευματικὴ ἐμπειρία γιὰ νὰ ἀποτιμηθοῦν, ὅσο εἶναι ἐφικτὸ ἀνθρωπίνως, ἡ προσωπικότητα καὶ ἡ ἀ νεκτίμητη ἐκκλησιαστικὴ προσφορὰ τοῦ νέου «Ἄτλαντος τῆς Ὀρθοδοξίας» π. Μάρκου. Ὡστόσο, ἔχουμε χρέος νὰ διακηρύξουμε ἀπὸ σήμερα ὅτι ἡ ἐκδημία του δὲν εἶναι ἁπλῶς ἐκδημία ἑνὸς ἁγίου κληρικοῦ μὲ τὶς ἀρετὲς στὸ ἔπακρο λελαμπρυσμένες, ἀλλὰ ἐκδημία ἁγίου, ποὺ εἶχε σφραγισθεῖ ἀπὸ τὸν Θεὸν αὐτὸς μόνος μὲ τὸ πρωτοφανὲς χάρισμα τῆς ἐκκλησιαστικῆς δημοσιογραφίας, τὸ ὁποῖο ἐνεργοῦσε στὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας, μέσῳ τοῦ «Ὀρθοδόξου Τύπου». Ἕνα χάρισμα, ποὺ τὸν εἶχε καταστήσει εἰρηνάρχην πιστῶν, οἰακοστρόφον τῆς στρατευομένης Ἐκκλησίας, καὶ ἀκοίμητον ὀφθαλμόν Της. Ὁ π. Μᾶρκος ἦταν ὁ ΒΛΕΠΩΝ. Δὲν εἶχε ἁπλῶς πνευματικὴ διάκριση γιὰ τὰ πρόσωπα καὶ τὶς περιστάσεις τῆς ποιμαντικῆς του διακονίας, οὔτε ἦταν ἁπλῶς ἐπιφορτισμένος νὰ παρακολουθῆ καὶ νὰ κατευθύνη τὴν πνευματικὴ ζωὴ τῶν ἀνθρώπων, ποὺ κατέφευγαν σ αὐτόν, ἀλλά, κατ ἐξοχήν, διέκρινε τοὺς καιροὺς καὶ τὶς μέλλουσες ἐξελίξεις, πολὺ πρὶν αὐτὲς πραγματοποιηθοῦν. Εἶχες τὴν βεβαιότητα κοντά του ὅτι γιὰ κάθε του πράξη καὶ ἐνέργεια ἐλάμβανε συνεχῶς ὁδηγίες ἀπὸ Τὸν «βλέποντα τὰς τῶν ἀνθρώπων καρδίας», ἰδιαιτέρως δὲ γιὰ τὴν «γραμμὴ» καὶ τὰ γραφόμενα στὸν «Ο.Τ.», ἀφοῦ τὰ γεγονότα συνεχῶς τὸν δικαίωναν καὶ οἱ ἐπιδιώξεις τῶν ἀνθρώπων, ποὺ ἐλέγχοντο μέσω τοῦ «Ο.Τ.», ἐγίνοντο σὲ σύντομο διάστημα προφανεῖς καὶ στοὺς πλέον ἀνυποψίαστους. Ἱ. Ν. Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Κηφισιά. Χειροτονία ( ) Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου Βασιλείου Ε. Βολουδάκη Μέσω τοῦ «Ο.Τ.» δὲν καθοδηγοῦσε μόνο τὴν Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος, ἀλλὰ τὴν Οἰκουμενικὴ Ὀρθοδοξία. Καὶ αὐτὸ τὸ ἔπραττε ἀφανῶς, προκρίνοντας κάθε φορά τὰ κείμενα καὶ τὰ ἄρθρα ἐκείνων ποὺ εἶχαν συλλάβει σωστά τά συγκεκριμένα γεγονότα καὶ θέματα. Γι αὐτό ἄφηνε πολλὲς φορὲς ἀδημοσίευτα καὶ καλογραμμένα κείμενα διακεκριμένων προσώπων, ὅταν αὐτὰ ἦσαν ὑποκειμενικὲς ἐκτιμήσεις καὶ ὄχι καρπὸς μετὰ λόγου γνώσεως. Δὲν ὁδηγοῦσε τὸν «Ο.Τ.» ἁπλῶς, ἀλλὰ ἀκριβῶς. Αὐτὴ ἡ «ἀκρίβεια», δὲν ἐπιτυγχάνεται μόνο μὲ θεολογικὲς γνώσεις καὶ χάρισμα λόγου καὶ γραφῆς ἀλλὰ μὲ πνευματικὴ ΟΡΑΣΗ, ποὺ ἐκτείνεται σὲ ὅλη τὴν Οἰκουμένη. Γι αὐτὸ ἡ ἐκδημία τοῦ π. Μάρκου δὲν ἀφήνει μόνο ἕνα δυσαναπλήρωτο κενὸ, ἀλλὰ ἀφήνει χωρὶς ΒΛΕΠΟΝ ΤΑ πηδαλιοῦχο τὴν στρατευομένη Ὀρθοδοξία καὶ ἔκθετη σὲ πολλοὺς κινδύνους. Αὐτά δὲν εἶναι ἐκτιμήσεις συναισθηματικὲς καὶ φανταστικές οὔτε ἀποτέλεσμα ψυχικῆς φορτίσεως λόγω τῆς μεταστάσεώς του στὰ «ὑπερκόσμια σκηνώματα». Εἶναι καρπὸς 42 ἐτῶν γνωριμίας μὲ τὸν π. Μᾶρκον, κατὰ τὰ ὁποῖα εἶδα, οἶδα καὶ ἐπίστευσα. Μαρτυροῦν καὶ βεβαιώνουν τὸν λόγο μου αὐτὰ, πού προεῖπα στὶς 23 Νοεμβρίου 2009 στὴν αἴθουσα τῆς Π.Ο.Ε. κατὰ τὴν ὁμιλία μου ἐπ εὐκαιρία τῶν 50 ἐτῶν ἀπὸ τῆς ἱδρύσεώς της καὶ δημοσιεύθηκαν κατόπιν στὸν «Ο.Τ.».Τὰ ἐπαναλαμβάνω: «Ξεχωρίζει ὅμως ἡ Π.Ο.Ε. γιατί δίπλα στὸ Πρόσωπο τοῦ π. Χαραλάμπους ὑπῆρχε ἀπ ἀρχῆς καὶ τὸ Πρόσωπο τοῦ Μαθητού του. Πρόσωπο Μαθητοῦ, πού ὁ π. Χαράλαμπος τὸ ἔνοιωθε πολλὲς φορὲς καὶ σὰν πρόσωπο Διδασκάλου του, τὸ Πρόσωπο τοῦ π. Μάρκου. Ἔτσι ἐξηγεῖται καὶ τὸ γιατί μετὰ τὴν κοίμηση τοῦ π. Χαραλάμπους ὁ «Ὀρθ. Τύπος» δὲν ἔχασε κανένα ἀπὸ τὰ χαρακτηριστικά του, ἀλλὰ παραμένει ἀταλάντευτα οἰακοστρόφος τῆς Ἐκκλησίας. Εἶμαι ὅμως ὑποχρεωμένος νὰ σᾶς λυπήσω λέγοντάς σας πώς δὲν ἔχουμε ἄλλον π. Μᾶρκον!». Μόνη μας παρηγορία ἔμεινε πλέον ἡ βεβαιότητα ὅτι ὁ π. Μᾶρκος, θὰ ἐξακολουθήση νὰ παραμένη καὶ μετὰ τὴν κοίμησή του ΑΓΡΥ- ΠΝΟΣ! ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 16

17 Ι ΙΟΧΕΙΡΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ «Ὁ σπόρος ἐστὶν ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ» (Λουκ. η 11). Ἰδιαίτερη συγκίνηση προκαλεῖ ἡ ἀπὸ τὸ 1972 ἰδιόχειρη ἐπιστολὴ τοῦ π. Μάρκου, ἱεροδιακόνου τότε, πρὸς τὴν Σεβασµία Γερόντισσα Εὐγενία, µέσα στὴν ὁποία ἔντονα διαφαίνεται ἡ ἀγωνία του, ὁ ἀγώνας του, ἡ ἀγρυπνία του φροντίζοντας τὸν «καλὸ σπόρο» µέσῳ τοῦ «Ο.Τ.». Προτρέπει δὲ τὴν Γερόντισσα, ἀλλὰ σήµερα καὶ ἐµᾶς, νὰ συνεχίσει «µετ ἐπιµονῆς τὴν ἁγιοπατερικὴν µελέτην». ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 17

18 «Ἐν φυλακῇ ἤµην...» Τὴν Πέμπτη 19 Μαρτίου στὶς 9.30 τὸ πρωΐ ξεκίνησε ἀπὸ τὸν Διόνυσο γιὰ τὸ Κατάστημα Κράτησης Νέων τοῦ Αὐλώνα τὸ φορτηγὸ τοῦ Δήμου μας φορτωμένο μὲ δῶρα γιὰ ὅλα τὰ παιδιὰ τοῦ Καταστήματος. Τὸ αὐτοκίνητο μᾶς διέθεσε ὁ Δήμαρχος γιὰ νὰ μεταφέρουμε τὰ 353 δέματα, ποὺ εἴχαμε κι ἐφέτος ἑτοιμάσει, ὅπως κάθε χρόνο αὐτὴν τὴν ἐποχή, ἕνα πακέτο γιὰ τὸν καθένα μὲ διάφορα εἴδη πρώτης ἀνάγκης, ὅπως πετσέτα προσώπου, σκόνη πλυσίματος, σαπούνι, ὁδοντόβουρτσα, ὁδοντόκρεμα, ξυριστικὲς μηχανές, στυλό, γκροφρέτα καὶ ἄλλα. Ὁ Διευθυντὴς καὶ οἱ ὑπάλληλοι τῆς φυλακῆς προσπάθησαν μὲ πολὺ ἡσυχία καὶ τάξη νὰ μοιρασθοῦν τὰ δῶρα σὲ ὅλα σχεδὸν τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Πατέρα Μάρκο. Δὲν θὰ ξεχάσουμε ποτὲ αὐτὴ τὴν ἡμέρα τὸν πατέρα μας νὰ στέκεται ὄρθιος ἐπὶ μία ὥρα ἐκεῖ στὸ χῶρο τῶν κελλιῶν τους, καὶ νὰ παιδιὰ νὰ ἔρχονται λίγα - λίγα γιὰ νὰ πάρουν τὸ πακέτο τους ἀπὸ τὸ χέρι Του. Εὐλογία, χαρὰ μεγάλη καὶ σὲ μᾶς ποὺ βλέπαμε τὸ πρόσωπό Του ἔτσι χαρούμενο καὶ εὐχαριστημένο. Καλὴ Ἀνάσταση ἔλεγαν. Πηγαίναμε κάθε Τετάρτη στὸν Αὐλώνα καὶ τὰ παιδιὰ περίμεναν τὸν π. Μάρκο στὴν Ἐκκλησία τῆς φυλακῆς νὰ ἀκούσουν τὰ λόγια του καὶ τὶς συμβουλές του. «Νὰ ἔχετε ἀγάπη μεταξύ σας, τοὺς ἔλεγε, μὴ μαλώνετε, νὰ συγχωρῆτε τὸν συγκρατούμενό σας, νὰ κάνετε ὑπομονή». Ἐξομολόγηση στὸ Ε.Κ.Κ.Ν.Α. Στὸ τέλος τὸν πλησιάζαν κάποια παιδιά, ποὺ ἤθελαν νὰ τοῦ μιλήσουν καὶ νὰ ἐξομολογηθοῦν. Πόσες ψυχὲς ἀπὸ αὐτές, ποὺ γνώρισαν τὸν γέροντα στὴ φυλακὴ στάθηκαν καὶ ἄλλαξαν ζωή, ὅταν ἀποφυλακίστηκαν! Τὸ ἔργο τοῦ π. Μάρκου γιὰ τὶς φυλακὲς εἶναι τεράστιο, ἦταν γνωστὸς σὲ ὅλες τῆς φυλακὲς τῆς Ἑλλάδος. Οἱ φυλακισμένοι τοῦ ἔγραφαν γράμματα, καὶ τοῦ ζητοῦσαν στήριξη πνευματικὴ καὶ ὑλικὴ καὶ ἐκεῖνος τοὺς ἀπαντοῦσε, ἤθελε νὰ τοὺς παρηγορῆ, νὰ ἀνακουφίζη τὶς βασανισμένες ψυχές τους. Ἐπίσης στὸν Κορυδαλλὸ στὶς ἀνδρικὲς φυλακὲς στήριξε καὶ βοήθησε τοὺς κρατουμένους, ποὺ εἶχαν διαπράξει πολὺ μεγάλα παραπτώματα. Τοὺς ὁδήγησε στὸ δρόμο τοῦ Θεοῦ, ἐξομολογήθηκαν μὲ μεγάλη μετάνοια, κατάλαβαν τὰ σφάλματά τους καὶ ἄρχισαν νὰ ζοῦν μέσα στὴν φυλακὴ μιὰ καινούργια ζωὴ μὲ νηστεία καὶ προσευχή. Στὶς γυναικεῖες τὸν περίμεναν κι ἐκεῖ νὰ πάη, νὰ ἐξομολογηθοῦν, νὰ τοῦ ἀνοίξουν τὶς ταλαιπωρημένες ψυχές τους, ποὺ ἔφθασαν σὲ ἀπόγνωση σὲ ἀπελπισία. Ἡ παρουσία του, τὰ λόγια του τὶς ἔκαναν ν ἀντέξουν τὰ ἰσόβια. Οὔτε νὰ τὸ σκεφθῆς μπορεῖς ὅτι μέχρι νὰ πεθάνης θὰ ζῆς μέσα στὴ φυλακή. Ἀκόμα καὶ στὴ Θήβα πήγαινε, ὅταν μεταφέρθηκαν οἱ γυναικεῖες φυλακὲς στὸν Ἐλαιώνα, γιὰ νὰ τὶς ἐνισχύση νὰ κρατηθοῦν ζωντανές, μὲ τὴν ἐλπίδα τοῦ Παραδείσου. Εἴχαμε ἕνα Ἱερέα, ποὺ ἀγκάλιαζε μὲ τὴν (Συνέχεια στὴ 19 σελίδα) ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 18

19 ἴδια ἀγάπη ὅλα του τὰ παιδιὰ κι ἐμεῖς τὸ νοιώθουμε ὅτι ἦταν κοντά μας καὶ μᾶς βοηθοῦσε καὶ θὰ συνεχίση νὰ μᾶς βοηθᾶ ἀπὸ τὸν Οὐρανό. Ἡ ὁµάδα τῶν φυλακῶν Τὰ παιδιὰ ἀπὸ τὸν Αὐλώνα γράφουν... Ἐδῶ ὅλοι µας ἔχουµε στεναχωρηθεῖ γιὰ τὸν πατέρα Μάρκο. Ἦταν ἕνας πολὺ καλὸς παπάς, εὐγενικὸς καὶ πολὺ ζεστὸς ἄνθρωπος. Εἰδικὰ ἐδῶ στὴ φυλακὴ ὅλοι τὸν ἀγαποῦσαν, τὸν σέβονταν πολὺ καὶ τὸν ἐκτιµοῦσαν. Ἐρχόταν στὸ σχολεῖο καὶ περνοῦσε ὧρες µαζί µας, µᾶς µιλοῦσε γιὰ τὸ καλό µας, γιὰ νὰ παίρνουµε σωστὲς ἀποφάσεις καὶ γιὰ νὰ πάρουµε τὸ σωστὸ δρόµο στὴ ζωή µας. Ἤθελε τὸ καλύτερο γιὰ µᾶς. Πολλὰ παιδιὰ τὸν εἶχαν σὰν πατέρα τους καὶ περίµεναν κάθε Τετάρτη πότε θὰ ἔρθει γιὰ νὰ τὸν ἀγκαλιάσουν, νὰ τὸν δοῦν καὶ νὰ τοὺς συµβουλεύσει. Ἐρχόταν στὸ σχολεῖο καὶ στὴν ἐκκλησία καὶ µᾶς ἔφερνε δῶρα καὶ ὅ,τι ἄλλο µποροῦσε. Αὐτὸ ποὺ ἔχουµε νὰ ποῦµε ὅλοι εἶναι ὅτι ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωὴ καὶ µόλις τὸ µάθαµε στεναχωρηθήκαµε πάρα πολύ. Εὐχόµαστε νὰ εἶναι καλὰ ἐκεῖ ποὺ εἶναι, καὶ νὰ µᾶς βοηθάει ἀπὸ ἐκεῖ, ὅπως µᾶς βοηθοῦσε κάθε φορὰ ποὺ µᾶς ἔβλεπε. Κάθε φορὰ ποὺ θὰ πηγαίνουµε ἐκκλησία θὰ ἀνάβουµε ἕνα κεράκι γιὰ τὸν πατέρα Μάρκο, θὰ τὸν σκεφτόµαστε καὶ θὰ προσευχόµαστε γιὰ αὐτόν, ἐπειδὴ τὸν ἀγαπούσαµε καὶ θὰ τὸν θυµόµαστε γιὰ πάντα. Ἦταν ξεχωριστὸς ἄνθρωπος ποὺ νοιαζόταν γιὰ µᾶς, εἶχε µεγάλη καρδιὰ ποὺ µᾶς χόραγε ὅλους. Τὰ λόγια αὐτὰ εἶναι λίγα καὶ δὲν µποροῦν νὰ ἐκφράσουν αὐτὰ ποὺ νιώθουµε γιὰ ἐκεῖνον. Ὁ Θεὸς τὸν ἤθελε κοντά του, τὸν πῆρε καὶ τὸν ἔβαλε στὸν Παράδεισο γιὰ νὰ φωτίζει καὶ νὰ προσέχει ἀπὸ ψηλὰ ἐµᾶς, τοὺς γονεῖς µας καὶ τοὺς ἀγαπηµένους µας ἀνθρώπους. Στέλνουµε τὸ τελευταῖο µας ἀντίο στὸν πατέρα Μάρκο καὶ νὰ ξέρει ὅτι τὸν σκεφτόµαστε καὶ τὸν ἀγαπᾶµε ὅλοι µας. Φυλακὲς Αὐλώνα Ν.Κ. 20 ἐτῶν Κρατοῦµαι στὶς φυλακὲς Αὐλώνας ἀρκετὸ καιρὸ σχεδὸν 20 µῆνες. Σὲ αὐτοὺς τοὺς µῆνες ἔχω γνωρίσει ἀρκετοὺς ἀνθρώπους καὶ κρατούµενους, ἀλλὰ καὶ ἀνθρώπους ποὺ ἔρχονται ἐδῶ γιὰ νὰ µᾶς βοηθήσουν. Γιὰ παράδειγµα οἱ καθηγητές µας, ποὺ προσπαθοῦν νὰ κάνουν τὸ καλύτερο γιὰ ἐµᾶς. Τὸ σχολεῖο µὲ ἔφερε δίπλα σὲ ἀνθρώπους, ποὺ δὲ θὰ ξεχάσω ποτὲ καὶ συγκεκριµένα σὲ ἕνα πολὺ ση- µαντικὸ καὶ ξεχωριστὸ ἄτοµο τὸν πατέρα Μάρκο. Ὁ πατέρας Μάρκος ἦταν ἕνας πάρα «Ἐν φυλακῇ ἤµην...» πολὺ καλὸς ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος βοηθοῦσε ὅλα τα παιδιά, µᾶς ἔδινε συµβουλὲς καὶ µᾶς µάθαινε πολλὰ πράγµατα. Σήµερα µέρα ευτέρα 19 Ἀπριλίου ἔµαθα ὅτι ὁ πατέρας Μάρκος «κοιµήθηκε» γιὰ πάντα, δηλαδὴ ἔφυγε ἀπὸ τὴ ζωή. Στενοχωρήθηκα πολύ, ξέρω, ὅµως, ὅτι θὰ εἶναι πάντα δίπλα µου, ὅπως ὅταν µὲ ἐξοµολογοῦσε καὶ µοῦ µίλαγε. Πάντα, ὅταν µίλαγα µαζί του, ἔνιωθα πολὺ ὡραῖα, δὲν µπορῶ νὰ περιγράψω τὰ συναισθήµατά µου εἰδικά, ὅταν µὲ ἐξοµολογοῦσε. Μόλις βγῶ θὰ πάω στὸ µνῆµα του καὶ θὰ ἀνάψω ἕνα κεράκι στὴ µνήµη τοῦ Ἁγίου Μάρκου. Φυλακὲς Αὐλώνα Α.Ν.Κ. 21 Κατάθεση ψυχῆς Πατέρα μας, ἄν μᾶς ζητοῦσε κάποιος νὰ σὲ περιγράψουμε θὰ λέγαμε ὅτι εἶσαι πλασμένος ἀπὸ τὴν πίστη στὸν Θεό, ἀγάπη, ταπεινοφροσύνη, συγχωτηρικότητα, ἐλεημοσύνη, πραότητα, ἐπιείκεια κυρίως στοὺς ἐχθρούς σου, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλους ἐμᾶς, τὰ πνευματικὰ παιδιά σου, καὶ αὐταπάρνηση. Αὐτά μᾶς δίδαξες ὄχι μόνο μὲ τὸν λόγον σου ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν ἴδια σου τὴ ζωή. Πατέρα, κάθε Παρασκευὴ σὲ περιμένουμε στὴ σύναξή μας, νὰ μᾶς χαρίσης τὴν εὐλογία σου, νὰ μᾶς δώσεις κουράγιο νὰ συνεχίσουμε, ὅπως τὸ ἤθελες, γιὰ νὰ μὴ ξεχάσουμε τὸν δρόμο, ποὺ μᾶς χάραξες. Τὴν εὐχή σου νὰ ἔχουμε! Ε. ΠΑΤΕΡΑ ΜΑΣ, ἄλλον πνευµατικὸ τὸ ξέρω, θὰ βροῦµε νὰ µᾶς συγχωρεῖ τὶς ἁµαρτίες. Τὴν δική σου καρδιά, ποῦ θὰ τὴ βροῦµε; Τὴν δική σου προσωπικότητα ποῦ; Τὸν δικό σου φωτισµένο νοῦ ποῦ; Τὸ πρόσωπό σου, ποὺ ἔδινε κουράγιο σ ὅλους µας, ἐκεῖνο τὸ «καλῶς τον» µὲ χαµόγελο, ποὺ µᾶς ἔκανες «δῶρο», ὅσο κουραµένος κι ἄν ἤσουν, ὅσο ἄρρωστος, ποῦ θὰ βρεθεῖ; Πονᾶµε γέροντα γιὰ τὴν ἀπροϋπόθετη ἀγάπη, ποὺ εἶχες καὶ τὴ χάσαµε! ὲν ἄκουσα ἀπὸ τὸ στόµα σου παράπονο ποτέ. Κάποιος µοῦ εἶπε πὼς στεναχωριόσουν γιὰ ὅσους δὲν προόδευαν πνευµατικά. Πρῶτος ἀπ αὐτοὺς ἤµουν ἐγὼ καὶ σοῦ ζητῶ συγγνώµη, ἀπὸ τὴν ἄθλια καρδιά µου. Συγγνώµη γιὰ ὅ,τι σὲ ἔθλιψα! Πρέσβευε νὰ βρεθοῦµε ὅλοι στὸν οὐρανό, νὰ µὴ λείψει κανείς µας. Ἐκεῖ θὰ ποῦµε ὅ,τι ἐδῶ δὲν προλάβαµε... ΑΞΙΟΣ! ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 19

20 Ὁ δικός µας πατέρας Μάρκος Μανώλης Τὴν 16η Ἀπριλίου θὰ τὴ θυμόμαστε ὡς τὴ μέρα ποὺ ὀρφανέψαμε. Ὁ Πατέρας Μάρκος Μανώλης ἀποχαιρέτησε τὸν δικό μας κόσμο κι ἔφυγε γιὰ τὸν κόσμο, ποὺ ὑπηρέτησε σ' ὅλη του τὴ ζωή, τὸν κόσμο τοῦ Οὐρανοῦ. Αὐτό, ποὺ ἀπέμεινε ὡς κληροδότημα εἶναι οἱ ἀναμνήσεις καὶ ἡ στοργή, ποὺ εἰσπράξαμε ὅλοι ἀπὸ ἐκείνη τὴ γλυκιὰ μορφή, ποὺ χαμογελοῦσε ἀκόμα κι ὅταν τοῦ καταθέταμε τὴν πιὸ μεγάλη καὶ βρωμερὴ πληγὴ τῆς ψυχῆς μας. Ὁ δικός μας πατέρας Μάρκος εἶχε τὸ πιὸ φωτεινὸ πρόσωπο τοῦ κόσμου, τὴν πιὸ ζεστὴ ἀγκαλιά, τὴν πιὸ κατανυκτικὴ παρουσία. Ξεκλείδωνε τὶς πιὸ ἀμπαρωμένες ψυχὲς μέ τὸ κλειδὶ τῆς ἀγάπης καὶ τῆς κατανόησης, γι' αὐτὸ ἦταν ὁ ἐξομολόγος νέων ἀνθρώπων, παιδιῶν, ποὺ διαφωνοῦσαν μὲ τὸν τύπο κι ἀναζητοῦσαν τὴν οὐσία. Τὴν πρώτη μας ἀγωνία, τὸν πρῶτο μας ἔρωτα, τὴν πρώτη ἀπογοήτευση, τὴν πρώτη ἀποτυχία, τὸ πρῶτο ὄνειρο, τὰ ἀκουμπήσαμε κάτω ἀπὸ τὸ πετραχήλι του κι ἐκεῖνος τὰ πῆρε καὶ τὰ ἔκανε προσευχή. Τὸ ξέρουμε, γιατί βγαίνοντας ἀπὸ τὸ ἐξομολογητήριο αἰσθανόμαστε ὅτι εἴχαμε ἀφήσει πίσω μας ὅλο το βάρος, αἰσθανόμαστε ἐλεύθεροι καὶ λίγο πιὸ δυνατοί. Κάποτε, ὅταν ἔμαθα ὅτι εἶχε ὑπερασπιστεῖ μιὰ παρέα νέων ἀνθρώπων, ποὺ μὲ τὶς πράξεις τους εἶχαν πληγώσει τὴν κοινωνία, τὸν ρώτησα γιὰ αὐτή του τὴν ἀπόφαση νὰ σταθεῖ στὸ πλευρό τους: «ἔχεις δίκιο νὰ ἀπορεῖς» μοῦ ἀπάντησε. «Νὰ θυμᾶσαι, ὅμως ὅτι ἂν ποτὲ βρεθεῖς μόνη σου, δὲ θὰ εἶσαι μόνη, γιατί ὁ πνευματικός σου πατέρας θὰ εἶναι πάντα δίπλα σου. Ἂν ποτὲ πληγώσεις τὸν κόσμο κι αὐτός σοῦ ρίξει τὴν πέτρα τοῦ ἀναθέματος, χρέος μου εἶναι νὰ εἶμαι στὸ πλευρό σου καὶ νὰ σὲ ὑπερασπιστῶ!» Ὁ δικός μας πατέρας Μάρκος ἦταν αὐτὸ ἀκριβῶς: ὁ συνήγορος ὑπεράσπισής μας στὸ καθημερινὸ δικαστήριο μὲ τὶς Ἐρινύες. Γιὰ κάθε πράξη, λέξη, πρόθεση λανθασμένη, εἶχε πάντα ἕνα λόγο ὑπερασπιστικὸ καὶ κυρίως μιὰ ἐξήγηση ἐλπίδας: «Ξέχνα, σήκω καὶ συνέχισε...». Μόνο, ποὺ σήμερα δὲν εἶναι εὔκολο νὰ σηκωθοῦμε καὶ νὰ συνεχίσουμε. Μέχρι πρὶν ἀπὸ λίγους μῆνες, ὁ δικός μας πατέρας Μάρκος, παρέμενε στὴ σκέψη μας ὡς τὸ λιμάνι, ὅσο μακριὰ κι ἂν ταξιδεύαμε. Σὲ κάθε πρόβλημα, σὲ κάθε δίλημμα ἢ ἀγωνία, πάντα μιὰ φωνούλα στὸ πίσω μέρος τοῦ μυαλοῦ μᾶς καθησύχαζε: «μὴν ἀνησυχεῖς. Θὰ τὸ συζητήσεις μὲ τὸν πάπα- Μάρκο!». Ἀπὸ τὴν 16η Ἀπριλίου ἡ φωνούλα σιώπησε καὶ ξαφνικά τὰ προβλήματα, τὰ διλήμματα καὶ οἱ ἀγωνίες σὰ νὰ θέριεψαν περίεργα, ἀφοῦ τὸ λιμάνι μας δὲν εἶναι ἐκεῖ ὅπου ξέραμε, κι ἐμεῖς δὲν ξέρουμε μὲ ποιὸν νὰ συζητήσουμε ὅσα μᾶς ἀπασχολοῦν... Σ' αὐτὴ τὴν ὥρα τῆς μοναξιᾶς, μέσα στὴ θάλασσα τῶν ἀγωνιῶν μας, δὲν ἀκοῦμε πιὰ τὴ φωνούλα τῆς ψυχῆς μας, ποὺ κάποτε μᾶς ὠθοῦσε πρὸς τὸν πατέρα Μάρκο, ἀκοῦμε, ὅμως,τὴ δική του φωνὴ νὰ ψιθυρίζει: Νὰ θυμᾶσαι ὅτι δὲ θὰ εἶσαι μόνη, γιατί ὁ πνευματικός σου πατέρας θὰ εἶναι πάντα δίπλα σου... Γνωρίζοντας τὴν ἀγάπη του, ξέρω αὐτὴ ἡ ἀνάμνηση μοῦ λέει μιὰ μεγάλη ἀλήθεια: κι ἂν ἐγὼ δὲ βρίσκω πιὰ τὸ λιμάνι μου, τὸ λιμάνι μου, θὰ μὲ βρεῖ ὅπου κι ἂν εἶμαι, γιατί ὁ δικός μας πατέρας Μάρκος, δὲ θὰ πάψει ποτὲ νὰ μᾶς κρατᾶ ἀπὸ τὸ χέρι, οὔτε θὰ φύγει ποτὲ ἀπὸ τὸ πλευρό μας... Καὶ ποιὸς ξέρει; ἴσως τὴν ὥρα τοῦ δικοῦ μου δικαστηρίου θὰ τὸν ξαναβρῶ ὡς συνήγορο ὑπεράσπισης, νὰ ἱκετεύει τὸν Κριτὴ γιὰ τὴ σωτηρία μου καὶ νὰ παλεύει γιὰ τὴν ἀθώωσή μου... καὶ ἴσως τότε, ὅτι κι ἂν ἀποφασίσει γιὰ μένα ὁ Θεός, νὰ ἔχω τὴν εὐκαιρία νὰ Τὸν εὐχαριστήσω, ποὺ ἔστειλε στὸ δρόμο μου τὸν πατέρα Μάρκο, πού μοῦ ἔμαθε νὰ ἐξομολογοῦμαι, νὰ ζητῶ συγγνώμη καὶ νὰ ἐλπίζω ὅτι ἡ συγγνώμη μου ἔγινε δεκτή... Μάρω Σιδέρη Δύο λόγια ἀπὸ τὸ τµῆµα Ἱερορραπτικῆς Παππούλη, Τὰ βαθιὰ συναισθήµατα δὲν ἐκφράζονται οὔτε ἀποτυπώνονται στὸ χαρτί, µένουν βαθιὰ χαραγµένα στὴν ψυχή µας... µέχρι... διὰ πρεσβειῶν Σας νὰ ξαναδοῦµε τὴν ἁγία Σας µορφὴ στὴν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν... Παραθέτουµε ἀπὸ τὴν µακρινὴ Ταϋπέϊ, ποὺ τόσο νοιαζόσασταν, δύο ζεστὰ λόγια: Dextite ta syllipitiria mou gia ton aeimnisto p. Marko. Ksero oti tha Sas boithaei pio eykola apo ton ourano. I ierapostoli mas ton eygnomono p. Ionas Taipei. Πολλὲς φορὲς µᾶς δίνατε φάκελλα - ἐνισχύσεις γιὰ τὴν Ἱεραποστολή. Σᾶς βάζουµε βαθιὰ µετάνοια γιὰ ὅ,τι σᾶς στενοχωρήσαµε καὶ παρακαλοῦµε νὰ πρεσβεύετε γιὰ τὴν σωτηρία τῶν ψυχῶν µας. Τὰ πνευµατικά σας παιδιὰ τοῦ Ἱερορραφείου ΕΝΟΡΙΑΚΑ ΝΕΑ 20