Για παραπομπή : Μπουγιούκντερε

Transcript

1 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Περίληψη : Χωριό στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου, τόπος αναψυχής διπλωματών και μεγαλοαστών της Κωνσταντινούπολης κατά τον 19ο αιώνα. Εκτός από τους ορθοδόξους κατοίκους, υπήρχαν μουσουλμάνοι, Εβραίοι και Αρμένιοι. Ο ορθόδοξος πληθυσμός του χωριού συρρικνώθηκε κατά τον 20ό αιώνα. Άλλες Ονομασίες Βαθυρρύαξ, Καλός Αγρός, Βρουλλογένη Γεωγραφική Θέση Βόσπορος Ιστορική Περιοχή Βόσπορος 1. Τοποθεσία Ονομασία Στην ευρωπαϊκή ακτή του Βοσπόρου, μετά την περιοχή Θεραπειά, η ακτή σχηματίζει μια γωνία δημιουργώντας έναν βαθύ κόλπο. Από τη γεωμορφολογία της περιοχής το χωριό που δημιουργήθηκε εδώ ονομάστηκε (Büyük-dere) ή Βαθυρρύαξ. Οι Βυζαντινοί αποκαλούσαν τον τόπο Καλό Αγρό. Κατά τον Γύλλιο, ο κόλπος κάποτε αποκαλούνταν Σαρωνικός, από το ομώνυμο ακρωτήριο που έφερε το όνομα του Σάρωνος από τα Μέγαρα, προς τιμήν του οποίου κάποτε υπήρχε και ηρώο στην περιοχή. Ο Γύλλιος αναφέρει επίσης ότι η περιοχή ήταν γνωστή και ως Βρουλλογένη. 1 Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ο κόλπος του αποτελούσε το κεντρικό ορμητήριο του οθωμανικού στόλου πριν καταπλεύσει στη Μαύρη Θάλασσα. 2 Ο Σκαρλάτος Βυζάντιος αναφέρει ότι στην περιοχή υπήρχαν λαχανόκηποι και οπωροφόρα δέντρα για την τροφοδοσία της πρωτεύουσας, καθώς και αμπέλια αλλά και δάση. 3 Ο Θεόφιλος Γκωτιέ, που επισκέφθηκε το το 1852, το χαρακτηρίζει «ένα από τα πιο μαγευτικά θέρετρα που υπάρχουν στον κόσμο. Η ακτή βαθουλώνει σ αυτό το σημείο και διαγράφει ένα τόξο όπου έρχονται και αργοσβήνουν τα κύματα με απαλούς παφλασμούς. Κομψές κατοικίες, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζει το θερινό μέγαρο της πρεσβείας της Ρωσίας, υψώνονται στην παραλία, στους πρόποδες των τελευταίων λόφων που σχηματίζουν την κοίτη του Βοσπόρου, πάνω σ ένα φόντο από καταπράσινους κήπους. Οι πλούσιοι μεγαλέμποροι της Κωνσταντινούπολης διαθέτουν εδώ εξοχικά σπίτια, όπου κάθε βράδυ τους φέρνει το ατμόπλοιο μετά το τέλος της δουλειάς τους και τους ξαναπαίρνει το πρωί». 4 Ο Γκωτιέ δεν είναι ο μόνος που εντυπωσιάζεται από την περιοχή. Όλοι όσοι επισκέπτονται την περιοχή αναφέρονται στην ομορφιά του τόπου: «[...] ιδού με επί της θαυμασίας προκυμαίας, η οποία ενθυμίζει τας λαμπροτέρας ευρωπαϊκάς ακτάς και το περίφημον Κε της Σμύρνης, με μακράν σειράν κομψών επαύλεων, ξενοδοχείων και καφενείων. Αλλ εδώ όλα είναι απαραμίλλως ωραιότερα με τα υπερκείμενα κατάφυτα υψώματα του Καπατάς, των οποίων οι ευώδεις θάμνοι και τα δένδρα κλίνουν επί των στεγών των επαύλεων» Οι οικισμοί της κοιλάδας 2.1. Βελιγράδι Πύργος Στην ενδοχώρα της κοιλάδας του βρίσκεται το δάσος του Βελιγραδίου. Το όνομα του δάσους αλλά και του κοντινού οικισμού προέρχεται από τους αγρότες του Βελιγραδίου που εγκατέστησε στην περιοχή ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής, μετά την κατάκτηση του Βελιγραδίου το Το 1898 το χωριό Βελιγράδι ερήμωσε, όταν οι αρχές Δημιουργήθηκε στις 6/2/2017 Σελίδα 1/5

2 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια μετακίνησαν υποχρεωτικά τους κατοίκους. 6 Σε μικρή απόσταση από το και το χωριό του Βελιγραδίου βρισκόταν και το χωρίο Πύργος ή Kemerburgaz. Το όνομά του το χρωστάει στον πύργο που είχε χτίσει εκεί ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Κομνηνός για θερινή του κατοικία Πληθυσμός Σύμφωνα με τον περιηγητή Εβλιγιά Τσελεμπί, το 17ο αιώνα το χωριό αποτελούνταν από χίλια σπίτια. Το είχε μια γειτονιά μουσουλμάνων και επτά γειτονιές Ρωμιών και Αρμένιων. Η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν κηπουροί, ψαράδες και βαρκάρηδες. Ο Εβλιγιά Τσελεμπί αναφέρει επίσης ότι η περιοχή ήταν τόπος ανάπαυσης του σουλτάνου Σελίμ Β'. 8 Πριν από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο η ρωμαιορθόδοξη κοινότητα του αποτελούνταν από κατοίκους. Οι μουσουλμάνοι ήταν 700, οι Εβραίοι 300 και οι Αρμένιοι περίπου Το ημερολόγιο των Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων του 1906 αναφέρει ότι η κοινότητα του περιλάμβανε 500 οικογένειες. 10 Σύμφωνα με τα στοιχεία του Χρηστίδη, η ορθόδοξη κοινότητα του αποτελούνταν από 121 οικογένειες Θρησκεία Η ορθόδοξη κοινότητα του υπάγεται στη μητρόπολη Δέρκων. Το κέντρο της κοινότητας ήταν η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, η οποία ανεγέρθηκε το Η εκκλησία, μια τρίκλιτη, ξυλόστεγη βασιλική με πρόσθετο νάρθηκα, βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Στο υπόγειο κάτω από το νάρθηκα είναι το αγίασμα της Αγίας Παρασκευής. Ο ναός και το αγίασμα υπέστησαν ζημιές στα γεγονότα της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου Το είχε και μια σχετικά μεγάλη αρμένικη κοινότητα. Πολλοί από τους Αρμένιους ήταν καθολικοί. Στο υπάρχει μια αρμενοκαθολικήεκκλησία(σουρπ Μπογός) και μια γρηγοριανή(σουρπ Χριψιμιάνς). 13 Σημαντικό αγίασμα στην κοιλάδα του ήταν το αγίασμα του Αγίου Νικήτα, που βρισκόταν στο χωριό Κεφελή ή Κεφελίκιοϊ. Ο Βυζάντιος περιγράφει το χωριό ως εξής: «Πλησίον δε ήδη του Μπουγιούκ-δερέ κείται το χωρίδιον Κεφελή, ονομασθέν ούτω, κατά τον Ανδρεώσην, από τινος, εκ Καφά (Παντικαπαίου) της Κριμαίας καταγομένου, Οθωμανού, κατοικησάντος ενταύθα». 14 Το αγίασμα πριν από το 1890 ήταν μια μικρή παράγκα, αργότερα κτίστηκε ένα παρεκκλήσι. Γιόρταζε στις 15 Σεπτεμβρίου και συγκέντρωνε αρκετούς πιστούς από όλη την Κωνσταντινούπολη. Στις αρχές του αιώνα το Κεφελή αποτελούσε συνοικισμό από φτωχές οικογένειες που είχαν μεταναστεύσει εκεί από το χωριό Βελιγράδι όταν αυτό διαλύθηκε. Ο συνοικισμός αυτός διατηρούσε ένα σχολείο που το συντηρούσε από τα έσοδα του αγιάσματος. Το αγίασμα καταστράφηκε το 1979 από τις εκσκαφές που έγιναν για τη διαπλάτυνση του παραλιακού δρόμου Εκπαίδευση Ο Χρηστίδης αναφέρει ότι η κοινότητα, εκτός από το εξατάξιο δημοτικό, διέθετε και ένα σχολικό συσσίτιο και ένα μορφωτικό σύνδεσμο. Στις αρχές του 20ού αιώνα η ρωμαιορθόδοξη κοινότητα του διέθετε αστική σχολή, παρθεναγωγείο και νηπιαγωγείο με συνολικό αριθμό μαθητών που άγγιζε περίπου τους τριακόσιους. Στη δεκαετία του 1920 υπήρχαν περίπου 130 μαθητές, ενώ ο αριθμός των μαθητών τη δεκαετία του 1950 είχε πέσει στους πενήντα. Το δημοτικό σχολείο του έκλεισε το Συγκοινωνία Δημιουργήθηκε στις 6/2/2017 Σελίδα 2/5

3 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα η σύνδεση της Κωνσταντινούπολης με το γινόταν μόνο με καΐκια και άμαξες. Όταν όμως ξεκίνησαν οι τακτικές διαδρομές των πλοίων, το συνδέθηκε πολύ πιο στενά με την Κωνσταντινούπολη. Έτσι, με την έλευση του ατμόπλοιου και την καθιέρωση τακτικών δρομολογίων, η περιοχή εντάχθηκε στον αστικό ιστό και μετατράπηκε σε προάστιο. Το και τα γειτονικά Θεραπειά έγιναν η θερινή διαφυγή των διπλωματών και των Ελλήνων, Αρμένιων και Λεβαντίνων μεγαλοαστών του Πέραν, για τις ανάγκες των οποίων γέμισαν ακριβά ξενοδοχεία και εστιατόρια. Στο βρίσκονταν οι θερινές κατοικίες της Ισπανίας και της Ρωσίας. Ειδικά η πρεσβεία της Ρωσίας με τους μεγάλους κήπους και το εντυπωσιακό της κτήριο έμοιαζε με παλάτι Gyllius, P., İstanbul Boğazı (İstanbul 2000), σελ Koçu, R.E., İstanbul Ansiklopedisi 4 (İstanbul 1971), σελ Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις, ή περιγραφή τοπογραφική, αρχαιολογική και ιστορική Β (Αθήνα 1862), σελ Γκωτιέ, Θ., Κωνσταντινούπολη, μτφρ. Μπομπολέση, Ε. (Αθήνα 1998), σελ Φραγκούδης, Γ.Σ., Η Κωνσταντινούπολις (Βυζάντιον Σταμπούλ). Περιγραφή της Κωνσταντινουπόλεως λήγοντος του 19ου αιώνος (Αθήνα 1901), σελ Παπαστράτης, Θ., Γειτονιές του Βοσπόρου (Αθήνα 2003), σελ Παπαστράτης, Θ., Γειτονιές του Βοσπόρου (Αθήνα 2003), σελ Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi 1 2, Neşriyat, Ü. (ed.) (İstanbul 1975), σελ Koçu, R.E., İstanbul Ansiklopedisi 4 (İstanbul 1971), σελ Ημερολόγιον των Εθνικών Καταστημάτων του έτους 1906 (Κωνσταντινούπολη 1905), σελ Χρηστίδης, Χ., Τα Σεπτεμβριανά (Αθήνα 2000), σελ Γκίνης, Ν. Στράτος, Κ., Εκκλησίες της Κωνσταντινούπολης (Αθήνα 1999), σελ Παπαστράτης, Θ., Γειτονιές του Βοσπόρου (Αθήνα 2003), σελ Παπαστράτης, Θ., Γειτονιές του Βοσπόρου (Αθήνα 2003), σελ. 100 Belge, M., İstanbul Gezi Rehberi (İstanbul 2007), σελ Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις, ή περιγραφή τοπογραφική, αρχαιολογική και ιστορική Β (Αθήνα 1862), σελ Ατζέμογλου, Ν., Τα αγιάσματα της Πόλης (Αθήνα 1990), σελ Παπαστράτης, Θ., Γειτονιές του Βοσπόρου (Αθήνα 2003), σελ Φραγκούδης, Γ.Σ., Η Κωνσταντινούπολις (Βυζάντιον-Σταμπούλ). Περιγραφή της Κωνσταντινουπόλεως λήγοντος του 19ου αιώνος (Αθήνα 1901), σελ Βιβλιογραφία : Δημιουργήθηκε στις 6/2/2017 Σελίδα 3/5

4 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Κυρτάτας Δ.Ι., Η Αποκάλυψη του Ιωάννη και οι Επτά Εκκλησίες της Ασίας, Αθήνα 1994 Χρηστίδης Χ., Τα Σεπτεμβριανά, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, Αθήνα 2000 Ατζέμογλου Ν., Τα Αγιάσματα της Πόλης, Αθήνα 1990 Βυζάντιος Σ., Η Κωνσταντινούπολις. Περιγραφή Τοπογραφική, Αρχαιολογική και Ιστορική, Β, Ανδρέας Κορομηλάς, Αθήναι 1862 Çelebi E., Evliya Çelebi Seyahatnamesi, 1-2, Neşriyat, Ü. (ed.), İstanbul 1975 Παπαστράτης Θ.Ο., Γειτονιές του Βοσπόρου, Αθήνα 2003 Φραγκούδης Γ., Η Κωνσταντινούπολις (Βυζάντιον-Σταμπούλ). Περιγραφή της Κωνσταντινουπόλεως λήγοντος του 19ου αιώνος, Αθήναι 1901 Gyllius P., İstanbul Boğazı (De Bosporo Thracio), Eren, İstanbul 2000 Koçu Reşad Ekrem, "İstanbul Ansiklopedisi, τόμ. 4", İstanbul 1971 Γκωτιέ Θ., Κωνσταντινούπολη, Αθήνα 1998, Μπομπολέση, Ε. (μτφρ.) Δικτυογραφία : Ecumenical Patriarchate Γλωσσάριo : αγίασμα, το Το αγιασμένο νερό, αλλά και ο ιερός χώρος απ όπου αναβλύζει το ιαματικό ύδωρ, το οποίο οι πιστοί πίνουν ή ραντίζονται με αυτό ή ακόμα λούζονται μέσα σε αυτό για να θεραπευτούν. Τα παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά αγιάσματα μπορούν να διακριθούν σε αγιάσματα ενωμένα με τις φιάλες των βασιλικών, σε αγιάσματα με λουτρώνες, σε μαρτύρια με αγιάσματα και σε αυτοτελή αγιάσματα. νάρθηκας, ο Στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική νάρθηκας ονομάζεται ο εγκάρσιος προθάλαμος στη δυτική πλευρά ενός ναού. Σε αυτόν παρέμεναν οι κατηχούμενοι και εκεί εκτελούνταν ορισμένες πράξεις της λειτουργίας. Ο προθάλαμος τοποθετείται μπροστά από το μεσαίο και τα πλάγια κλίτη ως εσωνάρθηκας ή μπροστά από την πρόσοψη της εκκλησίας ως εξωνάρθηκας. O εξωνάρθηκας μπορεί να έχει τη μορφή ανοιχτής κιονοστήρικτης στοάς. τρίκλιτη βασιλική, η Δρομικός (επιμήκης) τύπος ναού που υποδιαιρείται εσωτερικά σε τρία κλίτη: το μεσαίο και δύο πλάγια. Συχνά το μεσαίο κλίτος φωτίζεται από έναν υπερυψωμένο φωταγωγό. Κατά την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο χαρακτηρίζεται από τις μεγάλες διαστάσεις του. Πηγές Gyllius, P., İstanbul Boğazı (İstanbul 2000). Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις, ή περιγραφή τοπογραφική, αρχαιολογική και ιστορική Β (Αθήνα 1862). Γκωτιέ, Θ., Κωνσταντινούπολη, μτφρ. Μπομπολέση, Ε. (Αθήνα 1998). Φραγκούδης, Γ.Σ., Η Κωνσταντινούπολις (Βυζάντιον Σταμπούλ). Περιγραφή της Κωνσταντινουπόλεως λήγοντος του 19ου αιώνος (Αθήνα 1901). Evliya Çelebi, Evliya Çelebi Seyahatnamesi 1 2, Neşriyat, Ü. (ed.) (İstanbul 1975). Δημιουργήθηκε στις 6/2/2017 Σελίδα 4/5

5 Μπενλίσοϊ Φώτης,, 2008, Εγκυκλοπαίδεια Ημερολόγιον των Εθνικών Καταστημάτων του έτους 1906 (Κωνσταντινούπολη 1905). Παραθέματα Η περίγραφή της περιοχής του Μπουγιούκντερε «[...] είνε δε όλη σχεδόν καλλιεργημένη φιλοτιμότατα εις κήπους λαχανοφόρους τε και οπωροφόρους, τροφοδοτούντας αφθόνως την πρωτεύουσαν. Μετά δε τους κήπους άρχονται τα αμπέλια, και εκεί, όπου τελειώνουσιν αυτά, αρχίζουν αι καστανέαι, ρωμαλεώταται εν δε ταις χαράδραις, τήδε κακείσε, η λεύκη της Ιταλίας, η πτελέα και η ζυγία, και επί πάσιν η υψίκομος πλάτανος, προσφέρουσιν εις τους φιλερημοτέρους των περιδιαβατών ανεπίληστα καταγώγια, διατηρούσαι χλοάζοντα δι όλου σχεδόν του έτους τον πράσινον τάπητα, τον υπό την σκιάν αυτών εστρωμένον». Βυζάντιος, Σ., Η Κωνσταντινούπολις, ή περιγραφή τοπογραφική, αρχαιολογική και ιστορική Β (Αθήνα 1862), σελ Δημιουργήθηκε στις 6/2/2017 Σελίδα 5/5