ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΝΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

Transcript

1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΕΝΑ ΠΡΟΤΑΣΗ ΘΕΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ, ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Μαρία Πολυδούρη ( ) Μόνο γιατί µ' αγάπησες εν τραγουδώ παρά γιατί µ' αγάπησες στα περασµένα χρόνια. Και σε ήλιο, σε καλοκαιριού προµάντεµα και σε βροχή, σε χιόνια, δεν τραγουδώ παρά γιατί µ' αγάπησες. Μόνο γιατί µε κράτησες στα χέρια σου µια νύχτα και µε φίλησες στο στόµα, µόνο γι' αυτό είµαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο κ' έχω ένα ρίγος στην ψυχή µου ακόµα, µόνο γιατί µε κράτησες στα χέρια σου. Μόνο γιατί τα µάτια σου µε κύτταξαν µε την ψυχή στο βλέµµα, περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο της ύπαρξής µου στέµµα, µόνο γιατί τα µάτια σου µε κύτταξαν. Μόνο γιατί µ' αγάπησες γεννήθηκα, γι' αυτό η ζωή µου εδόθη. Στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη µένα η ζωή πληρώθη. Μόνο γιατί µ' αγάπησες γεννήθηκα. Μονάχα γιατί τόσο ωραία µ' αγάπησες έζησα, να πληθαίνω τα ονείρατά σου, ωραίε που βασίλεψες κ' έτσι γλυκά πεθαίνω µονάχα γιατί τόσο ωραία µ' αγάπησες. (Οι τρίλιες που σβήνουν, 1928) ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Η Μαρία Πολυδούρη µπορεί να ενταχθεί στη γενιά των νεορροµαντικών ποιητών. Αναζητήστε τρία στοιχεία του ροµαντισµού στο ποίηµα και δώστε από ένα παράδειγµα για το καθένα µέσα από το κείµενο. (µονάδες 15) 1

2 Β1. Στο ποίηµα µπορούν να εντοπιστούν δυο ενδιαφέροντες διάλογοι: α )ποιητικού «εγώ» - «εσύ», β) παρόντος-παρελθόντος. Αφού τους περιγράψετε µέσα στο ποίηµα, εξηγήστε τα µηνύµατα που αποτυπώνουν σε συναισθηµατικό και νοηµατικό επίπεδο. (µονάδες 20) Β2.α) Να σχολιάσετε τη στιχουργία ως προς τη µετρική. β) Στο ποίηµα η λέξη «µόνο» (µαζί µε τα δυο «µονάχα») επαναλαµβάνεται δέκα φορές. Σχολιάστε το νόηµα αυτής της λέξης στο ποίηµα και τους στόχους που εξυπηρετεί η επανάληψή της. (µονάδες ) Γ. Έρωτας-ζωή-θάνατος. Πώς αποτυπώνεται αυτό το τρίπτυχο στην τελευταία στροφή του ποιήµατος; (µονάδες 25). Το παρακάτω ποίηµα του Καβάφη είναι ένα ποίηµα για την ποίηση και τον έρωτα, όπως και το «Μόνο γιατί µ αγάπησες» της Πολυδούρη. Πώς ποίηση και έρωτας συσχετίζονται και αλληλοεξαρτώνται στα δύο ποιήµατα; (µονάδες 20) Κ.Π. Καβάφης Ο εκέµβρης του 1903 Κι αν για τον έρωτά µου δεν µπορώ να πω αν δεν µιλώ για τα µαλλιά σου, για τα χείλη, για τα µάτια όµως το πρόσωπό σου που κρατώ µες στην ψυχή µου, ο ήχος της φωνής σου που κρατώ µες στο µυαλό µου, οι µέρες του Σεπτέµβρη που ανατέλλουν στα όνειρά µου, τες λέξεις και τες φράσεις µου πλάττουν και χρωµατίζουν εις όποιο θέµα κι αν περνώ, όποιαν ιδέα κι αν λέγω. ( Από τα Κρυµµένα Ποιήµατα 1877;-1923, Ίκαρος 1993) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Η Πολυδούρη σύµφωνα µε πολλούς µελετητές της νεοελληνικής λογοτεχνίας, µπορεί να ενταχθεί στους νεορροµαντικούς ποιητές. Αν και ο όρος είναι αµφισβητήσιµος ακόµα από την κριτική (Γιώργος Αράγης, «Νεοροµαντικοί και νεοσυµβολιστές»), εντούτοις, σίγουρα στην ποίηση της Μαρίας Πολυδούρη µπορούµε να αναζητήσουµε πλήθος ροµαντικών στοιχείων. Αρχικά, ένα από τα βασικά θεµατικά µοτίβα του ροµαντισµού στο ποίηµα είναι η εµφατική πρόταξη του ποιητικού «εγώ» που συνδέεται έντονα και µε τη σύνθεση ποιηµάτων ποιητικής. Πράγµατι, το α' πρόσωπο ως ποιητικό υποκείµενο κυριαρχεί στο ποίηµα ήδη από τον τίτλο Μόνο γιατί µ αγάπησες, ενώ ρήµατα σε α' πρόσωπο συναντάµε σε κάθε στροφή (τραγουδώ, είµαι, στολίστηκα, γεννήθηκα, έζησα, πληθαίνω, πεθαίνω). Ίδια συχνότητα 2

3 παρατηρούµε και στις προσωπικές και κτητικές αντωνυµίες α' προσώπου (µ, µε, µου, µένα). Ιδιαίτερη σηµασία στη ροµαντική ποίηση έχει το ατοµικό βίωµα, η προσωπική πρόσληψη του κόσµου και των πραγµάτων. Έτσι και στην ποίηση της Πολυδούρη και ιδιαίτερα στο συγκεκριµένο ποίηµα, η αποτύπωση που αφήνουν ζωή και έρωτας στο ποιητικό «εγώ» αποτελεί το κεντρικό θέµα, που κάνει την ποίηση της να µοιάζει µε προσωπική εξοµολόγηση. Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό του ροµαντισµού που µπορούµε να εντοπίσουµε είναι η απαισιόδοξη διάθεση ως έκφραση της (ερωτικής θλίψης). Η ζωή, για την ποιήτρια έναι άχαρη και ανεκπλήρωτη, η ερωτική εµπειρία και επαφή ανήκουν στο παρελθόν ( µ αγάπησες/στα περασµένα χρόνια µε κράτησες στα χέρια σου/µια νύχτα ) ενώ το παρόν, όπως και το µέλλον διακατέχονται σε αρκετά σηµεία από µελαγχολική, σχεδόν αυτοκτονική διάθεση ( µένα η ζωή πληρώθη έζησα κι έτσι γλυκά πεθαίνω ). Η ζωή για την ποιήτρια, αν και «γέµισε», ταυτόχρονα ολοκλήρωσε τον κύκλο της (διπλή σηµασία του πληρώθη) και µε µια γλυκιά µελαγχολία υποδέχεται τη φυσική της κατάληξη-το θάνατο. Αυτή η θλίψη, αποτέλεσµα κυρίως της απώλειας του αγαπηµένου προσώπου και αποδέκτη της εξοµολόγησης (ωραίε, που βασίλεψες) είναι χαρακτηριστικό γνώρισµα της ελεγειακής κυρίως ποίησης του αθηναϊκού ροµαντισµού. Τρίτο και τελευταίο χαρακτηριστικό ροµαντισµού είναι ο έντονος συναισθηµατισµός και η εξιδανίκευση του ερωτικού συναισθήµατος. Το ερωτικό στοιχείο µε τις υπερβολές του γυναικείου, αισθηµατικού έρωτα συνέχει το ποίηµα (µόνο γιατί µε κράτησες στα χέρια σου είµαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο/της ύπαρξης µου στέµµα Μόνο γιατί µ αγάπησες γεννήθηκα ). Ο έρωτας αποτελεί το µοναδικό λόγο ύπαρξης, καταξίωσης και ολοκλήρωσης του ποιητικού υποκειµένου και φυσικά εκφράζεται µε υπερβολικό τρόπο, στα όρια της θανάσιµης απελπισίας και της απόλυτης εξιδανίκευσης. Β1. Το ποίηµα δοµείται µε βάση δύο ενδιαφέροντες ποιητικούς διαλόγους: α) ανάµεσα στο «εγώ» και το «εσύ» του ποιήµατος και β) ανάµεσα στην εµπειρία του παρελθόντος και την πρόσληψη του παρόντος. Έχει λοιπόν ιδιαίτερη σηµασία να τους παρακολουθήσουµε. Αρχικά, το ποίηµα µοιάζει, όπως γράφει και το σχολικό βιβλίο, µε σελίδες ηµερολογίου ή µε ερωτική επιστολή µε συγκεκριµένο αποδέκτη. Η ύπαρξη των δύο προσώπων εντοπίζεται ήδη στον τίτλο (µ αγάπησες), µαρτυρώντας όσα θα ακολουθήσουν στη συνέχεια. Το ποιητικό εγώ «δέχεται» σε έναν καθαρά παθητικό ρόλο ενώ το «εσύ» αποτελεί τον κυρίαρχο του παιχνιδιού µε ένα πλήθος µεταβατικών ρηµάτων (µ αγάπησες, µε φίλησες, τα µάτια σου µε κύτταξαν). Έτσι, το «εσύ» δηµιουργεί και προβαίνει σε ενέργειες και συναισθήµατα στο παρελθόν, ενώ το ποιητικό υποκείµενο αποµένει µόνο στο παρόν να βιώνει όλα όσα οι ενέργειες και τα συναισθήµατα του εσύ δηµιούργησαν. Ακόµα κι όταν η ποιήτρια αναφέρεται στο α' ενικό, αυτό συµβαίνει µόνο για να τονίσει τα αποτελέσµατα που οι πράξεις και τα αισθήµατα του «εσύ» δηµιούργησαν (έχω ένα ρίγος στην ψυχή µου ακόµα,/µόνο γιατί µε κράτησες στα χέρια σου). Έχουµε λοιπόν ένα ντουέτο, ένα βαλς µε δυο χορευτές και δε χωράει κανένας άλλος. εν υπάρχουν µάρτυρες, τρίτα πρόσωπα. Όλα περιστρέφονται γύρω από αυτό το δίπολο άντρα-γυναίκας, σ αυτές τις αρχετυπικές µορφές του. Ακόµα και όταν το «εγώ» παίρνει τα ηνία της ζωής (έζησα), αυτό συµβαίνει µόνο για να «ζήσει» µέσω αυτής ξανά το «εσύ», για να εκπληρωθούν τα όνειρα, οι προσδοκίες και οι προοπτικές του (να πληθαίνω τα ονείρατά σου ). Τέλος, «εγώ» και «εσύ» συνυπάρχουν σε πολλούς στίχους αλλά 3

4 µόνο στο παρελθόν. Στο παρόν το ποιητικό υποκείµενο αποµένει µόνο µε τις αναµνήσεις αλλά και τη δύναµη των συναισθηµάτων που βίωσε. Από την άλλη παρόν και παρελθόν, σχεδόν απόλυτα διαχωρισµένα δοµούν το ποίηµα. Το παρελθόν ανήκει στους και δύο το παρόν µόνο στο «εγώ». Όλα όσα το εσύ εξέφρασε, ως µοναδικός φορέας συναισθηµάτων και ενεργειών, ανήκουν στο παρελθόν, ένα παρελθόν οριστικό και χαµένο, αν κρίνουµε από τον αόριστο (αγάπησες, κράτησες, φίλησες). Το παρελθόν αυτό µπορεί να εκφράζεται αόριστα ή µέσα από περιφράσεις ( σε ήλιο, σε καλοκαιριού προµάντεµα) ή και πιο συγκεκριµένα (µια νύχτα), ποτέ όµως απόλυτα προσδιορισµένο. Εξάλλου, φαίνεται να µην έχει ιδιαίτερη σηµασία, αφού οι συνέπειες του παρελθόντος στιγµατίζουν το σήµερα (κι έχω ένα ρίγος στην ψυχή µου ακόµα). Επίσης το παρελθόν αποτυπώνει και την άµεση επίδραση όσων το «εσύ» κόµισε (στολίστηκα το υπέρτατο/της ύπαρξης µου στέµµα) Τέλος, εντύπωση προκαλεί ότι στο παρελθόν ανήκει και ένα άλλο ρήµα που προδιαγράφει την κατάληξη του ποιήµατος (έζησα) το οποίο όµως οδηγεί και στην ένωση µε το παρόν (πεθαίνω) ή µάλλον µε το εγγύτερο µέλλον. Το παρόν, γεµάτο όσο και άδειο, καταξιωµένο λόγω του παρελθόντος, έχει ακόµα κάτι από την ερωτική ανατριχίλα, από το συναισθηµατικό ξέσπασµα αλλά και την υπαρξιακή ολοκλήρωση (είµαι ωραία σαν κρίνο ολάνοιχτο / κι έχω ένα ρίγος στην ψυχή µου ακόµα) που οδηγεί σε µια προδιαγεγραµµένη κατάληξη (γλυκά πεθαίνω), καθόλου απρόσµενη για τον αναγνώστη. Έτσι σπάει το τείχος που ο θάνατος δηµιουργεί και αφήνει την υπόσχεση µιας ένωσης σε ένα µεταφυσικό µέλλον. Παρόλα αυτά, αυτό που αξίζει να δούµε είναι πως στο παρόν υπάρχει η ποίηση, η λυρική αυτή µούσα που αποµένει ως δώρο αλλά και φόρος τιµής στη δύναµη που τη δηµιούργησε, την αγάπη του «εσύ». Αυτή η σύζευξη τελικά των δυο διαλόγων είναι που τους κάνει αξεδιάλυτους και νευραλγικούς για την κατανόηση του ποιήµατος. Παρόν και παρελθόν, «εγώ» και «εσύ» δηµιουργούν σε µια ενδιαφέρουσα σύνθεση την επικοινωνία και την ένωσή τους πέρα από το φράγµα του χρόνου και του θανάτου, µε µοναδικό σηµείο αναφοράς, µε µοναδικό συνδετικό κρίκο τον έρωτα. Β2. Το ποίηµα είναι γραµµένο σε πεντάστιχες στροφές και αν και διαθέτει µέτρο και οµοιοκαταληξία, εντούτοις φανερώνει τάση προς τον ελεύθερο στίχο. Παράλληλα έχουµε επανάληψη του πρώτου στίχου στον τελευταίο σε κάθε στροφή µε τη µορφή επωδού (ρεφρέν) προσδίδοντας µουσικότητα στο στίχο και το σχήµα του κύκλου. Κυρίως έχουµε εναλλαγές ιαµβικού δωδεκασύλλαβου µε ιαµβικό επτασύλλαβο µε πολλούς διασκελισµούς και συνιζήσεις, µε διάφορες, όµως, παραλλαγές και εξαιρέσεις. Πιο συγκεκριµένα, ο πρώτος (άρα και ο τελευταίος) και ο τρίτος στίχος κάθε στροφής είναι κυρίως ιαµβικοί δωδεκασύλλαβοι προπαροξύτονοι ( µε εξαιρέσεις τον 11 ο άρα και το 15 ο στίχο οι οποίοι είναι τροχαίοι) και ο δεύτερος και ο τέταρτος ιαµβικοί επτασύλλαβοι (µε εξαιρέσεις τον 7 ο, τον 21 ο και τον 25 ο που είναι ενδεκασύλλαβοι). Γενικά παρατηρούνται «παρεκτροπές», παρατονισµοί και παρεκκλίσεις που προκαλούν χαλάρωση του ρυθµού. Ως προς την οµοιοκαταληξία, ο πρώτος στίχος κάθε στροφής οµοιοκαταληκτεί µε τον τελευταίο (αφού επαναλαµβάνεται), ο δεύτερος µε τον τέταρτο, ενώ ο τρίτος στίχος κάθε στροφής µένει ανοµοιοκατάληκτος, θα λεγε κανείς ως σηµατοδότης αυτής της αναρχίας και της ανατροπής που ο έρωτας δηµιουργεί στη ζωή µας εδώ πάντως φορέας µετρικής 4

5 αναρχίας. Γενικά έχει στοιχεία ζευγαρωτής οµοιοκαταληξίας, ενώ ο ανοµοιοκατάληκτος τρίτος στίχος αποτελεί ροπή προς τον ελεύθερο στίχο. Παρουσιάζεται εποµένως ένα είδος µετρικής χαλαρότητας και σίγουρα µη σταθερή τήρηση των µετρικών κανόνων. Κατά πολλούς αυτό παρουσιάζεται ως µειονέκτηµα, κυρίως ως προς την τεχνική µε αρκετούς «εύκολους», κατά τη λογοτεχνική κριτική, συνδυασµούς ήχων και λέξεων (Στην άχαρη ζωή την ανεκπλήρωτη / µένα η ζωή πληρώθη). Για τους περισσότερους, όµως, µελετητές σχετικά άτεχνος ποιητικά στίχος αποτελεί ένδειξη φυσικότητας και πηγαίας έµπνευσης, αυθορµητισµού και γνήσιου λυρικού «κελαηδίσµατος», τραγουδιού, όπου σηµασία δεν έχει το να υψωθεί η ποιήτρια «στων ιδεών την πόλη» αλλά να νιώσει µε µεγαλύτερη ένταση το ερωτικό της πάθος. Πάθος το οποίο αποδίδεται ως ερωτικό ανατρίχιασµα, χωρίς ρυθµό σταθερό, µε εξάρσεις και χαλάρωση. β) Η λέξη «µόνο» µε τις παραλλαγές της «µονάχα» επαναλαµβάνεται συνολικά δέκα φορές στο ποίηµα. Αν και όσα τη συνοδεύουν διαφοροποιούνται από στροφή σε στροφή, το «µόνο» αποτελεί τη σταθερά ολόκληρου του ποιήµατος. Αυτή η επανάληψη, ως κατεξοχήν εκφραστικό µέσο, αποδίδει νοηµατικά και µορφολογικά τη µοναδικότητα αυτής της αγάπης, την αγάπη ως τη µοναδική αιτία όλων όσων συµβαίνουν στο ποίηµα και στη ζωή της. Από τον τίτλο κιόλας βλέπουµε πως το «µόνο» είναι η πρώτη λέξη του ποιήµατος και συνοδεύεται από το «µ αγάπησες», δηλώνοντας πως ο µόνος λόγος ύπαρξης προφανώς ολόκληρου του ποιήµατος είναι η αγάπη ενός προσώπου προς το ποιητικό υποκείµενο. Η αγάπη, λοιπόν, απροσδιόριστη προς το παρόν, αποτελεί τον κινητήριο µοχλό της ποίησης. Στη συνέχεια, το «µόνο» επανέρχεται στη δεύτερη στροφή. Τονίζεται αυτή η µοναδικότητα του ερωτικού βιώµατος που τη συνεπαίρνει ακόµα και στο παρόν (έχω ένα ρίγος στην ψυχή µου ακόµα) και αποτελεί το µοναδικό λόγο που η ίδια νιώθει αγνή, νέα, ολοκληρωµένη. Έπειτα, το «µόνο» εµφανίζεται και στην επόµενη στροφή και συνοδεύεται από το ερωτικό βλέµµα (Μόνο γιατί τα µάτια σου µε κύτταξαν / µε την ψυχή στο βλέµµα). Το ερωτικό βλέµµα του αυτή τη φορά αποτελεί τη µοναδική αιτία που καταξιώνει την ύπαρξή της (περήφανα στολίστηκα το υπέρτατο / της ύπαρξής µου στέµµα), τη µοναδική αιτία που νιώθει πως βρίσκεται στην καλύτερη φάση του εαυτού της και της ζωής της. Προχωρώντας, το «µόνο» επαναλαµβάνεται και στην επόµενη. Πλέον η αγάπη του αποτελεί τη µοναδική γενεσιουργό αιτία της ίδιας, µια σχεδόν µυστηριακή δύναµη που καθόρισε την ύπαρξή της και την έφερε σ αυτό τον κόσµο. Άρα η αγάπη του «εσύ» του ποιήµατος αποτελεί την αιτία που η ποιήτρια ήρθε στον κόσµο, σκοπό ζωής και επιβίωσης σε µια µεταφυσική ένωση πριν από τη γέννησή της. Τέλος, υπηρετώντας το µέτρο αλλά και το νόηµα, το «µόνο» γίνεται «µονάχα» στην τελευταία στροφή. (Μονάχα γιατί τόσο ωραία µ αγάπησες). Αυτή η αγάπη θα αποτελέσει και την αιτία που η ποιήτρια θα «καταφύγει» στο θάνατο, αναζητώντας το εισιτήριο για τη γαλήνη και µαζί ίσως την επανένωση µε το αγαπηµένο πρόσωπο σε ένα υπερκόσµιο σύµπαν. Όλα αυτά µε την επανάληψη φαντάζουν αδιαµφισβήτητα, αδιαπραγµάτευτα., κατηγορηµατικά. Η ποιήτρια µας παρακαλεί να µην αναζητήσουµε άλλους λόγους, να µην πασχίσουµε να φανταστούµε άλλες πεζές αιτίες, µας απαγορεύει να δηµιουργήσουµε άλλες σκέψεις ως ενεργοί αναγνώστες. Μόνο η αγάπη, το ερωτικό άγγιγµα, το βλέµµα, η αφειδώλευτη αγάπη αρκούν για να δώσουν νόηµα σε µια ποιητική και όχι µόνο ύπαρξη. 5

6 Γ. Ο έρωτας στην Πολυδούρη, αυτός ο τρυφερός, αδιαπραγµάτευτος στα όρια της περιπάθειας έρωτας, αποτελεί, όπως είδαµε, τη µοναδική αιτία για να γράφει, να ζει, να αυτοπροσδιορίζεται, να ολοκληρώνεται. Χωρίς αυτόν δεν έχει νόηµα ούτε η ποίηση ούτε η ζωή. Γι αυτό και σπεύδει στην τελευταία στροφή του ποιήµατος να αφιερώσει τη ζωή της σ αυτόν που ερωτεύτηκε τόσο πολύ, να του ανταποδώσει το ότι εξαιτίας της αγάπης του ήρθε στον κόσµο (βλέπε προηγούµενη στροφή). Την αγάπησε, όπως η ίδια µε βαθιά πεποίθηση, στα όρια, όµως, της εξιδανίκευσης παραδέχεται ωραία. Αυτό το ωραία κρύβει την εικόνα της αγάπης, όπως ήταν αποτυπωµένη στη νεανική γυναικεία ψυχή της Πολυδούρη. Την αγάπησε λοιπόν έντιµα, ειλικρινά, βαθιά και ερωτικά. Ο έρωτάς του δεν περίµενε φτηνά ανταλλάγµατα, δε δηµιουργούσε εντυπώσεις. Αυτός ο έρωτας είναι που της έδωσε ζωή αλλά και την κράτησε ζωντανή ως τώρα (Μονάχα γιατί τόσο ωραία µ αγάπησες / έζησα). Όλα αυτά τα χρόνια δε ζούσε για να ικανοποιήσει κοσµικές ή καλλιτεχνικές επιδιώξεις. Σκοπός της ζωής της ήταν να ζήσει «αυτός» µέσω της ίδιας, να αποκτήσει µέσα από την ίδια µια καινούρια ζωή ( να πληθαίνω τα ονείρατά σου). Η ζωή της, λοιπόν δεν είναι τίποτε άλλο παρά µια εκπλήρωση των δικών του ονείρων, των δικών του στόχων και ιδανικών. Παρόλα αυτά, το ρήµα έζησα βρίσκεται σε αόριστο, φαίνεται πως αυτή η ζωή τελειώνει και η ίδια το ξέρει (βρίσκεται στο σανατόριο όταν γράφει τη συλλογή). Η τελευταία αυτή στροφή περιέχει ένα προαίσθηµα, µια προφητεία ή µια υπόσχεση παραίτησης. Αυτή η υπόσχεση όµως δεν έχει τίποτα το µελοδραµατικό. Ο θάνατος, εδώ, έχει µια γλύκα, θα λεγε κανείς, εξαίσια (κι έτσι γλυκά πεθαίνω). Το πεθαίνω το µοναδικό ρήµα σε ενεστώτα και οριστική στη στροφή είναι το µόνο που φαντάζει σίγουρο. Μια λύτρωση ίσως για τον πόνο αλλά και µια ελπίδα επανένωσης, µια ανακούφιση πως η ζωή έκανε το χρέος της αφού «αυτός» της πρόσφερε µια τέτοια αγάπη. Έρωτας, λοιπόν, ζωή και θάνατος, µ αυτή τη σειρά δηµιούργησαν µιαν αλυσίδα. Σύµφωνα µε την ποιήτρια και το ποίηµα, ο έρωτας την έφερε στη ζωή, έγινε η ίδια η ζωή και ο σκοπός της και τώρα την οδηγεί στο θάνατο, ευχαριστηµένη και σίγουρη, γεµάτη. Κανένα άλλο σενάριο δε φαντάζει πιθανό, ο θάνατος λυτρώνει και ενώνει σε έναν υπερκόσµιο έρωτα. Ίσως συναντηθούν ξανά, ίσως όχι. Πάντως η ποίηση σπάει τα δεσµά του χρόνου, της ζωής και του θανάτου για να συναντήσει τον έρωτα και να δικαιώσει τη ζωή.. Η Μαρία Πολυδούρη γράφει ποίηση µόνο για Κείνον. Ο έρωτας για το αγαπηµένο της πρόσωπο κινητοποιεί την ποίηση της. Χωρίς αυτόν καµία πνευµατική αφετηρία δε νοείται για την ποίηση. εν τραγουδώ παρά γιατί µ αγάπησες βιάζεται να εξοµολογηθεί στον πρώτο στίχο του ποιήµατος και αφιερώνει ολόκληρο το ποίηµα σ εκείνον. ε γράφει ποιήµατα για να διεκδικήσει µια θέση στων ιδεών την πόλη, για να καταξιωθεί ως ποιήτρια ή να εκφράσει ανώτερες ιδέες. Η ποίηση δικαιώνεται και αυτοεκπληρώνεται µόνο όταν εκφράζει τον έρωτα, µόνο όταν γίνεται προσωπική και αφιερώνεται στο αγαπηµένο πρόσωπο. Αυτός είναι ο προορισµός της, ένας προορισµός υποταγής. Η ποίηση υποτάσσεται στον έρωτα όχι το αντίθετο. Στο ποίηµα του Καβάφη, ο έρωτας κι εδώ παίζει κυρίαρχο ρόλο σχετικά µε την προέλευση και τον προορισµό της ποίησης. Βέβαια, αρχικά το ποιητικό υποκείµενο δηλώνει, απευθυνόµενο κι αυτό σ ένα «εσύ», πως δε µιλά στην ποίησή του για έρωτα. Τα 6

7 ποιήµατά του, µαρτυρά, δεν έχουν πολλές φορές ερωτικό θέµα ή περιεχόµενο. Αναφέρει πως τα ποιήµατά του δε µιλούν για τα µαλλιά, τα χείλη ή τα µάτια του αγαπηµένου προσώπου. Η ποίησή του δεν είναι αφιερωµένη στο πρόσωπο µε το οποίο είναι ερωτευµένος. Εντούτοις, η ανάµνηση και η σκέψη της µορφής ακόµα και της φωνής του αγαπηµένου προσώπου, καθώς και οι µοναδικές στιγµές που πέρασαν µαζί το Σεπτέµβρη είναι βαθιά µέσα του χαραγµένες. Και αυτές είναι που διαπερνούν, κατά τον ίδιο, κάθε λέξη και κάθε θέµα της ποίησής του. Ακόµα και όταν τα θέµατα των ποιηµάτων του δεν αναφέρονται στο πρόσωπο αυτό, ο έρωτας, βαθιά κρυµµένος, κινητοποιεί και µορφοποιεί την ποίησή του, κυριεύει τις λέξεις και την έµπνευσή του και τελικά οδηγεί στη ποίηση. Ας µην ξεχνάµε, όµως, ότι τελικά γράφει αυτό το ποίηµα, που µιλά για τον έρωτα και την ποίηση απροκάλυπτα, έστω κι αν λέει ότι το κάνει απολογούµενος. Απολογείται, αλλά σε ένα κοινό ευρύτερο από τον υποθετικό αποδέκτη του ποιήµατος Πολυδούρη και Καβάφης, από διαφορετικές αφετηρίες και µε διαφορετικό τρόπο, απροκάλυπτο η µια, ψευτο-συντηρητικά συγκαλυµµένο ο άλλος αναδεικνύουν τη δηµιουργική δύναµη της αγάπης που κινητοποιεί την ποίηση. Επιµέλεια: Πετροµελίδης Βασίλης, Τζιµογιάννης ηµήτρης 7