ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Τεύχος 23, Νοέμβριος 2006 ΚΩΔΙΚΟΣ: 6029

Transcript

1 Πανεπιστήμιο Αθηνών Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής (ΕΕΕΠ) eeep.pspa.uoa.gr Τηλ: Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών Ενημερωτικό Δελτίο για τις ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Τεύχος 23, Νοέμβριος 2006 ΚΩΔΙΚΟΣ: 6029 Π. Καζάκος, «Στοίχημα με αβέβαιη έκβαση;» 3 Επισκόπηση 4 - Ευρωπαϊκό Σύνταγμα - Διεύρυνση - Διάφορα Πολιτικές 11 -Απασχόληση Φάκελος: «Τουρκία» 13 Τύπος 17 - Ελληνικός - Ξένος Τεκμηρίωση 19 - Επισκόπηση Εκδηλώσεις 23 Ένωση Πολιτών για την Παρέμβαση 28

2 2 ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ (ΕΕΕΠ) Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης Τομέας Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Το Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής (ΕΕΕΠ) ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 2002 στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Το Εργαστήριο έχει ως αποστολή ανάμεσα σε άλλα: - τη συστηματική παρακολούθηση, ανάλυση, ερμηνεία και αξιολόγηση των εξελίξεων στον Ευρωπαϊκό χώρο, - τη συνεργασία και ανταλλαγή επιστημονικών γνώσεων με άλλα ακαδημαϊκά ή ερευνητικά ιδρύματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό και -τη συμμετοχή σε εθνικά, κοινοτικά ή διεθνή προγράμματα Διευθυντής Εργαστηρίου: Καθηγητής Πάνος Καζάκος Υπεύθυνη Ερευνητικής και Διαχειριστικής Στήριξης Εργαστηρίου: Σοφία Μιχαλάκη Επιστημονικό Συμβούλιο: Π. K. Ιωακειμίδης, Π. Καζάκος, Ν. Μαραβέγιας, Μ. Τσινισιζέλης, Λ. Τσούκαλης, Κ. Υφαντής, Ι. Υφαντόπουλος, Π. Βαρβαρούσης, Σ. Βέρνυ, Ε. Δούση, Κ. Μπότσιου Με το Εργαστήριο συνεργάζονται επίσης μέλη ΔΕΠ άλλων Πανεπιστημίων ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ (ΕΚΕΜ), Ξενοφώντος 4, Αθήνα Το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών ιδρύθηκε το 1988 ως ανεξάρτητο ερευνητικό κέντρο, θεσμικά εποπτευόμενο από το Υπουργείο Εξωτερικών. Κύρια αποστολή του είναι η μελέτη και έρευνα των θεμάτων της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και γενικότερα του Ευρωπαϊκού χώρου και αυτών που συνδέονται με τη συμμετοχή και το έργο της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και των γενικότερων θεμάτων της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στην τρέχουσα περίοδο, το Ε.Κ.Ε.Μ. αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στα θέματα της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στη συζήτηση για το "Μέλλον της Ευρώπης" και την Ευρωπαϊκή Συνταγματική Συνθήκη, την ανάπτυξη της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (ΚΠΑΑ), την ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας, τις εξωτερικές θεσμικές σχέσεις της Ένωσης, καθώς και γενικότερα την προσαρμογή της Ελλάδας στο μεταβαλλόμενο ευρωπαϊκό περιβάλλον. Επιπλέον στις ερευνητικές προτεραιότητες του Ε.Κ.Ε.Μ. εντάσσονται σταδιακά και ζητήματα γενικότερης διεθνούς πολιτικής, όπως οι διατλαντικές σχέσεις, οι προοπτικές της διεθνούς οικονομίας, καθώς και ζητήματα διεθνούς και περιφερειακής ασφάλειας. Πρόεδρος & Γενικός Διευθυντής: Κώστας Υφαντής (Αναπληρωτής Καθηγητής Παν/μιο Αθηνών), Μέλη Δ.Σ.: Κ. Λάβδας (Παν/μιο Κρήτης), Π. Λιαργκόβας (Παν/μιο Πελοποννήσου), Μ. Μαρινάκη (ΥΠΕΞ), Δ. Ζώης (ΥΠΕΞ), Θ. Μούτος (Οικονομικό Παν/μιο Αθηνών), Σ. Ευσταθιάδης (Δημοσιογράφος). Το έργο του ΕΚΕΜ υποβοηθείται από δεκαμελές Επιστημονικό Συμβούλιο. Μηνιαία Έκδοση Ιδιοκτήτης : Εργαστήριο Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής, Αιόλου 42-44, Αθήνα Εκδότης : Πάνος Καζάκος, Διευθυντής Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής Αιόλου 42-44, Αθήνα Επιστημονικός Υπεύθυνος Δελτίου: Καθηγητής Π. Κ. Ιωακειμίδης Συντακτική ομάδα: Βαλλιανάτου Άννα (υπεύθυνη σύνταξης), Ματσουκά Κλεοπάτρα. Για τυχόν παρατηρήσεις και σχόλια: , newsletter_eeep@pspa.uoa.gr Η έκδοση γίνεται σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Ευρωπαϊκών Μελετών (ΕΚΕΜ).

3 3 Π. Καζάκος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Εργαστηρίου Ευρωπαϊκής Ενοποίησης και Πολιτικής «Στοίχημα με αβέβαιη έκβαση;» Η Τουρκία είναι μια από τις υποψήφιες για ένταξη χώρες. Όπως γράφει η Επιτροπή στην τελευταία της έκθεση προόδου των διαπραγματεύσεων τον Νοέμβριο του 2006 «το ταξίδι προς την ένταξη έχει τη δική του αξία (value in itself) ακόμη και αν η ένταξη είναι ακόμη μακριά. Πράγματι, στο παρελθόν η προοπτική ένταξης άλλων χωρών λειτούργησε ως κίνητρο για προσαρμογές των οικονομικών και πολιτικών δομών που τελικά επηρέασαν και το δικό τους ισοζύγιο ωφελειών και ζημιών. Προϊδεάζοντας ίσως για πιθανές εξελίξεις ή δικές της μελλοντικές επιλογές, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η ένταξη της Τουρκίας άπτεται «γεωπολιτικών ερωτημάτων που αφορούν στην ασφάλεια και σταθερότητα της Ευρώπης ως συνόλου». Η παρατήρηση αυτή συγκαλύπτει την προφανή αμηχανία πολλών κυβερνήσεων (και να μη ξεχνάμε: της κοινής γνώμης) στο ζήτημα της τουρκικής ένταξης και δίνει προτεραιότητα σε ένα από τα κριτήρια με βάση τα οποία θα κριθεί τελικά αν η Τουρκία θα γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ. Πάντως, η έκβαση των διαπραγματεύσεων θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από τις εξελίξεις στην ίδια την Τουρκία. Πέρα από επιθυμίες, δεν αποκλείονται ακόμη και ακραίες εξελίξεις, λόγου χάριν μια εσωτερική κρίση στη γείτονα εξαιτίας των εντάσεων που αναπόφευκτα προκαλεί ο εξευρωπαϊσμός πολιτικών και οικονομικών θεσμών. Προς το παρόν, η πορεία των διαπραγματεύσεων επηρεάζεται από τις εμπειρίες με την ένταξη της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας. Οι ενωσιακοί διαπραγματευτές άντλησαν ορισμένα «διδάγματα»: Ότι η μεταρρύθμιση της δικαιοσύνης ώστε να είναι πραγματικά ανεξάρτητη και η καταπολέμηση της διαφθοράς πρέπει να γίνονται σε πρώϊμο στάδιο του δρόμου προς την ένταξη, ότι απαιτούνται βαθιές αλλαγές στη δημόσια διοίκηση ώστε να μπορεί η τελευταία να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της ένταξης κλπ. Ας προσθέσουμε ότι άλλες αβεβαιότητες για την ομαλή πορεία των διαπραγματεύσεων οφείλονται στο συνεχώς διευρυνόμενο κατάλογο απαιτήσεων προς την Τουρκία να αλλάξει τη στάση της έναντι της Κύπρου και, πράγμα που υποκρύπτει η συζήτηση για τη γενοκτονία των αρμενίων, να αντιμετωπίσει κριτικά των δικό της εθνικισμό.

4 4 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Η Φινλανδική Προεδρία. Κατά τη διάρκεια της Προεδρίας της, η Φινλανδία προσπάθησε να δημιουργήσει τη βάση για τη συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, προετοιμάζοντας το έργο της Γερμανικής Προεδρίας. Ο Matti Vanhahen, πρωθυπουργός της Φινλανδίας θα παρουσιάσει συνοπτικά τα «ευρήματα» της Φινλανδικής Προεδρίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (14-15/12/2006). Σύμφωνα με δηλώσεις της εκπροσώπου του Matti Vanhahen στον EUobserver, η Φινλανδική Προεδρία έχει πραγματοποιήσει ιδιαίτερες συζητήσεις σε υπουργικό επίπεδο με όλες τις χώρες της Ε.Ε. για το μέλλον του Συντάγματος της Ε.Ε. Όπως επεσήμανε, σε αυτές τις ιδιαίτερες συναντήσεις συζητήθηκαν τόσο το περιεχόμενο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος όσο και οι πιθανές διαδικασίες αναβίωσής του. Υποστηρίζεται ότι αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα για τη διατήρηση ζωντανής της συνταγματικής διαδικασίας, προσθέτοντας ότι η Γερμανία δεν έχει ακόμη αναμειχθεί άμεσα αλλά είναι ενήμερη για τις εργασίες που πραγματοποιούνται. Επισημαίνεται ότι μέχρι τώρα έχουν ολοκληρωθεί οι διαβουλεύσεις με τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. Margot Wallström: πρέπει να διατηρηθεί η ουσία του Ευρωπαϊκού Συντάγματος H Margot Wallström, αντιπρόεδρος της Ε. Επιτροπής, παρουσίασε (22/11/2006) ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ένα νέο έγγραφο που περιελάμβανε τα επιχειρήματα για την αναβίωση του Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Υπογράμμισε ότι η Ε.Ε. αξίζει μια δεύτερη προσπάθεια αλλά δεν μπορεί να αντέξει μια δεύτερη αποτυχία. Υπενθυμίζεται ότι, σε συνέχεια του Plan D, το ΕΚ είχε ζητήσει από την Ε. Επιτροπή να εκπονήσει ένα κείμενο για το κόστος της απουσίας Ευρωπαϊκού Συντάγματος. Το έγγραφο αυτό αναφέρει σε ποιους τομείς η Ε.Ε. θα μπορούσε να δράσει με αποτελεσματικότερο και πιο δημοκρατικό τρόπο, αν εφαρμοζόταν το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Συγκεκριμένα αναφέρεται στα ακόλουθα α) στο Χάρτη των Θεμελιωδών δικαιωμάτων, που, επί του παρόντος, στερείται νομικής δεσμευτικής ισχύος, β) στον τομέα της Ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, όπου το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα θα συνέβαλε στην καλύτερη αντιμετώπιση ζητημάτων τρομοκρατίας και οργανωμένου εγκλήματος, γ) στην ενεργειακή πολιτική, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για μια κοινή πολιτική με την έκρηξη των τιμών του πετρελαίου, τα προβλήματα με την παροχή αερίου και τις διακοπές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και δ) στην πολιτική υγείας η οποία βελτιώνεται μέσα από το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα παρέχει μεγαλύτερη «ορατότητα» στην εξωτερική δράση με τη δημιουργία του θεσμού του υπουργού εξωτερικών υποθέσεων και, τέλος, ενισχύει το συνολικό θεσμικό πλαίσιο με την επέκταση της συναπόφασης, τη μεγαλύτερη εμπλοκή των εθνικών κοινοβουλίων και τον επαναπροσδιορισμό της ειδικής πλειοψηφίας. Η Margot Wallström τάχθηκε υπέρ της διατήρησης της ουσίας της παρούσας Συνταγματικής Συνθήκης, απορρίπτοντας, όμως, την ιδέα μιας «Mini Συνθήκης». Κάλεσε τα κράτη μέλη να επιδείξουν υπευθυνότητα και να ενεργήσουν με πολιτική θέληση και υποστήριξε ότι δεν υπάρχει μια λύση που

5 5 να ταιριάζει με όλα. Οι συζητήσεις πρέπει να προσαρμοσθούν αναλόγως στα διάφορα κράτη μέλη. Η Ολλανδία μετά τις εκλογές. Στις εκλογές του πραγματοποιήθηκαν στην Ολλανδία (22/11/2006) μεγάλοι νικητές είναι το Σοσιαλιστικό κόμμα SP του Jan Marijnissen που είναι επιφυλακτικοί απέναντι στην Ε.Ε. (συγκέντρωσε 26 έδρες ενώ το 2003 είχε συγκεντρώσει μόλις 9) καθώς και το αντιμεταναστευτικό κόμμα του Geert Wilder (κέρδισε 9 έδρες ενώ το 2003 δεν είχε κερδίσει καμία). Το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα CDA με επικεφαλής τον Jan Peter Balkenende παραμένει ο μεγαλύτερος κομματικός σχηματισμός, (συγκέντρωσε 41 έδρες ενώ το 2003 είχε συγκεντρώσει 43 έδρες) ενώ το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα PvdA του Wouter Bos συγκέντρωσε 32 έδρες, μειώνοντας αισθητά τη δύναμή του (το 2003 είχε συγκεντρώσει 42 έδρες). Όπως επισημαίνουν Ολλανδοί πολιτικοί αναλύτες, θα είναι δύσκολη η διαμόρφωση συνασπισμών. Συγκεκριμένα, ούτε ένας συνασπισμός CDA-VVD (το VVD είναι το κόμμα των φιλελευθέρων που συγκέντρωσε 22 έδρες) ούτε ένας συνασπισμός CDA- PvdA διαμορφώνει πλειοψηφία. Όσον αναφορά στο μέλλον του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι η αύξηση της δύναμης του σοσιαλιστικού κόμματος SP, καθώς και η αύξηση της δύναμης του αντιμεταναστευτικού κόμματος προοιωνίζουν μια όχι και τόσο θετική πορεία στις συζητήσεις για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα. Υπενθυμίζεται ότι το κόμμα του Jan Marijnissen είχε απορρίψει το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος και ότι υποστηρίζει την επανεθνικοποίηση των ευρωπαϊκών πολιτικών στους τομείς της εκπαίδευσης, της υγείας, των κοινωνικών υποθέσεων, των δημόσιων μεταφορών καθώς και την ενίσχυση του ρόλου των εθνικών κοινοβουλίων. Το σχέδιο έκθεσης του ΕΚ για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα Ο Γερμανός ευρωβουλευτής Elmar Brok παρουσίασε ένα σχέδιο έκθεσης στην Επιτροπή εξωτερικών υποθέσεων του ΕΚ στις 23 Νοεμβρίου Ο επικεφαλής της Επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προετοιμάζει δριμεία απάντηση στην πρόσφατα δημοσιευμένη στρατηγική της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τον τρόπο που διαχειρίζονται τη μελλοντική διεύρυνση. Σύμφωνα με πληροφορίες, η σύντομη αυτή έκθεση επικρίνει την Επιτροπή ότι καταφεύγει σε δύσκολες αποφάσεις για την περαιτέρω διεύρυνση της Ένωσης ενώ δεν παρέχει μια σοβαρή ανάλυση για τα εκκρεμμή θέματα. Αυτό το κείμενο υποστηρίζει ότι η Επιτροπή παρέβλεψε όλα τα «αντικρουόμενα» σημεία, όπως το μέλλον των θεσμικών μεταρρυθμίσεων και τα πολιτικά κριτήρια που πρέπει να διαμορφωθούν, βάσει των μελλοντικών αποφάσεων. Σύμφωνα με το Γερμανό ευρωβουλευτή, το έγγραφο της Ε. Επιτροπής δεν ασχολείται σοβαρά με τις χρηματοοικονομικές επιπτώσεις της περαιτέρω διεύρυνσης. Η έκθεση ζητεί από την Επιτροπή να κάνει ξεκάθαρες συστάσεις και καλεί τις κυβερνήσεις να θέσουν τους θεσμικούς, οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες που θα πρέπει να αποτελούν το κριτήριο για τις μελλοντικές αποφάσεις για διεύρυνση. Επιπλέον, η έκθεση της Επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του ΕΚ κρίνει ως ανεπαρκές το κεντρικό σημείο της Στρατηγικής της Ε. Επιτροπής, δηλαδή τον ορισμό της «ικανότητας ολοκλήρωσης», δηλαδή την ικανότητα της Ε.Ε. να δέχεται νέα κράτη μέλη. Αναλυτικά, ο Elmar Brok επεσήμανε ότι με την ένταξη των Βουλγαρία και Ρουμανία τον Ιανουάριο 2007 και με έναν

6 6 αριθμό Βαλκανικών χωρών και την Τουρκία να προσδοκούν την ένταξή τους, «τεντώνεται» τόσο πολύ η ικανότητα ολοκλήρωσης της Ε.Ε. που η Ένωση αποδυναμώνεται εσωτερικά και εξωτερικά, γεγονός που δεν εξισορροπείται από το αυξανόμενο εξωτερικό μέγεθος. Επιπλέον, κάλεσε τα κράτη μέλη να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στην εποπτεία της διαδικασίας διεύρυνσης. Επισημάνθηκε ότι Βουλγαρία και Ρουμανία πήραν το πράσινο φως για ένταξη στην Ε.Ε. τον Ιανουάριο, αν και υπήρξαν σοβαρές αμφιβολίες για την ετοιμότητά τους να γίνουν μέλη της Ε.Ε. Αυτή η έκθεση θα παρουσιασθεί στην ολομέλεια στις 13 Δεκεμβρίου ΔΙΕΥΡΥΝΣΗ Η Μελλοντική Στρατηγική της Ε.Ε. για τη διεύρυνση. Το σχετικό έγγραφο της Ε. Επιτροπής αναφέρει ότι η διαδικασία της διεύρυνσης καλεί την Ε.Ε. να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές προκλήσεις το Αυτές οι προκλήσεις αφορούν ιδίως τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Ε.Ε. με την Τουρκία, το ζήτημα του μελλοντικού καθεστώτος του Κοσόβου, τις σχέσεις με τη Σερβία και την καλύτερη διακυβέρνηση της χώρας στη Βοσνία Ερζεγοβίνη. Αυτά τα ζητήματα έχουν ιδιαίτερη σημασία και από μόνα τους ενώ επηρεάζουν την ασφάλεια και τη σταθερότητα της Ευρώπης στο σύνολό της. Όπως επισημαίνεται στο έγγραφο της Μελλοντικής Στρατηγικής της Ε.Ε. για τη διεύρυνση, η Ε.Ε. πρέπει να παραμείνει δεσμευμένη στη διαδικασία της διεύρυνσης ακόμη και αν η ένταξη είναι μακροπρόθεσμη. Στη συνέχεια υποστηρίζεται ότι η διεύρυνση παρέχει στην Ένωση τον τρόπο και τα μέσα για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προαναφέρθηκαν. Η προοπτική της ένταξης στην Ε.Ε. αποτελεί έναν καταλυτικό παράγοντα για μεταρρυθμίσεις τόσο στην Τουρκία όσο και στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, με σημαντικές θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη, τη σταθερότητα και την ασφάλεια. Αυτό το θετικό στοιχείο πρέπει να μεταδοθεί καλύτερα στο κοινό ενώ, από την άλλη, η πολιτική ελίτ της Ε.Ε. πρέπει να ακούσει και να δώσει απαντήσεις στις ανησυχίες των πολιτών. Συγκεκριμένα, τα κράτη μέλη, με την υποστήριξη των περιφερειακών και τοπικών αρχών καθώς και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να μεταδώσουν στους πολίτες τα οφέλη της πολιτικής της διεύρυνσης στην Ε.Ε. Το έγγραφο αναφέρθηκε στο πρόγραμμα που ξεκίνησε το 2005 από την Ε. Επιτροπή για διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και στοχεύει στην προώθηση της διάδρασης μεταξύ των μηκυβερνητικών οργανώσεων. Σύμφωνα με το έγγραφο της Ε. Επιτροπής, οι προκλήσεις που απομένουν από την Πέμπτη διεύρυνση είναι η διευθέτηση του κυπριακού ζητήματος και η ενοποίηση του νησιού. Το 2007 πρέπει να προωθηθούν οι προσπάθειες των αρχηγών των ελληνοκυπριακών και τουρκοκυπριακών κοινοτήτων για την επανέναρξη μιας συνολικής διαδικασίας στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Η Ε. Επιτροπή καταλήγει ότι η πολιτική για τη διεύρυνση της Ε.Ε. συνεχίζει να βασίζεται στις τρεις αρχές της παγίωσης, της αιρεσιμότητας και της επικοινωνίας. Η Ε.Ε. σέβεται όλες τις δεσμεύσεις που έχει αλλά είναι προσεκτική στην ανάληψη νέων δεσμεύσεων. Προσθέτει ότι ο ρυθμός της ενταξιακής διαδικασίας εξαρτάται από το ρυθμό των μεταρρυθμίσεων στις υποψήφιες χώρες. Στο κείμενο για τη Μελλοντική Στρατηγική της Ε.Ε. για τη διεύρυνση, η

7 7 Ε. Επιτροπή αναφέρθηκε και στον λιγότερο αντικρουόμενο όρο της «ικανότητας ολοκλήρωσης», όπως μετονομάστηκε η «ικανότητα απορροφητικότητας». Ο όρος αυτός είναι πιο συγκεκριμένος και λειτουργικός και βασίζεται σε τρία στοιχεία. Συγκεκριμένα, η Ε.Ε. πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι θεσμοί της και οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων παραμένουν αποτελεσματικοί για χάρη των τωρινών κρατών μελών και εν όψει της διεύρυνσης. Η Ε.Ε. πρέπει να είναι σε θέση, όσο διευρύνεται, να αναπτύσσει και να εφαρμόζει κοινές πολιτικές σε όλους τους τομείς. Η αποτίμηση της επίδρασης της πολιτικής της Ε.Ε. θα λάβει χώρα σε όλα τα σημαντικά στάδια της διαδικασίας διεύρυνσης. Επιπλέον, πριν από οποιαδήποτε μελλοντική ένταξη, η Ε.Ε. πρέπει να αποφασίσει για τα συνολικά ποσά που απαιτούνται από τον προϋπολογισμό αλλά και να λάβει υπόψή του και την αυξανόμενη οικονομική δυναμική που δημιουργείται από τις εντάξεις. Οι εκθέσεις της Ε. Επιτροπής για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι από τις εκθέσεις της Ε. Επιτροπής για τα Δυτικά Βαλκάνια φαίνεται ότι η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει μια πιο σκληρή γραμμή για τις μελλοντικές διευρύνσεις. Από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, η Κροατία και η πγδμ είναι υποψήφιες χώρες ενώ η Αλβανία, η Βοσνία Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, η Σερβία και το Κόσοβο κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Αναφορικά με την Κροατία, τη χώρα που έχει σημειώσει τη μεγαλύτερη πρόοδο, οι τομείς στους οποίους χρειάζεται να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες είναι η δικαστική μεταρρύθμιση, ο αγώνας κατά της διαφθοράς, η οικονομική μεταρρύθμιση και η συνεχιζόμενη συνεργασία με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ΔΠΔπΓ). Αναφορικά με την πγδμ, υποψήφια προς ένταξη χώρα από το Δεκέμβριο 2005, έχουν γίνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις, αν και το 2006 έχει επιβραδυνθεί ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων. Ο αρμόδιος Επίτροπος για τη διεύρυνση Olli Rehn ζήτησε ένα πολιτικά και νομικά ξεκάθαρο καθεστώς στο Κόσοβο προκειμένου να είναι δυνατή η διαπραγμάτευση μιας συμφωνίας σταθεροποίησης και σύνδεσης (ΣΣΣ). Η Επιτροπή άσκησε κριτική στη Σερβία για το χειρισμό της βούλησης του Κοσόβου για ανεξαρτησία αλλά επαίνεσε τη συνεργασία της Σερβίας και τον ήπιο χειρισμό του ζητήματος της ανεξαρτησίας του Μαυροβουνίου. Το Μαυροβούνιο έχει αρχίσει διαπραγματεύσεις για μια Συμφωνία Σταθερότητας και Συνεργασίας αλλά, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, απαιτείται ακόμη να γίνει έργο για την ενδυνάμωση των θεσμών και να συνεχίσουν τη συνεργασία με το ΔΠΔπΓ. Η Αλβανία, έχει υπογράψει μια ΣΣΣ τον Ιούνιο 2006, η οποία πρέπει να εφαρμοστεί ενώ είναι αναγκαίες οι βελτιώσεις στους τομείς της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου καθώς και στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Η Βοσνία και Ερζεγοβίνη μπορεί να είναι σε θέση να καταλήξουν σε μια ΣΑΑ μέχρι το τέλος του έτους, αλλά απαιτούνται προσπάθειες για τις μεταρρυθμίσεις και τη συνεργασία με το ΔΠΔπΓ. Και η Ισπανία περιορίζει την πρόσβαση εργατών από Βουλγαρία και Ρουμανία. Μια εβδομάδα αφού ανακοίνωσε το Η.Β. ότι θα περιόριζε την πρόσβαση εργατών από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία στην αγορά εργασίας, η Ισπανική κυβέρνηση αποφάσισε να ακολουθήσει. Η Ισπανία έχει ήδη εφαρμόσει έναν περιορισμό για δύο χρόνια στους εργάτες από τα δέκα νέα κράτη μέλη και θα ακολουθούσε την

8 8 ίδια πολιτική για τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Σύμφωνα με την Ισπανική κυβέρνηση, Ρουμάνοι και Βούλγαροι ζουν και εργάζονται ήδη στην Ισπανία, εκ τω οποίων μόνο οι μισοί νόμιμα ενώ η πολιτική της ανοιχτής αγοράς στους εργάτες θα σήμαινε την αυτόματη νομιμοποίηση όλων των μεταναστών που είναι ήδη κάτοικοι στη χώρα. Επισημαίνεται ότι, τόσο η Ιταλία όσο και η Ισπανία, λόγω των γλωσσικών ομοιοτήτων, αναμένεται να είναι κύριοι προορισμοί μεταναστών, ιδίως για τους Ρουμάνους εργάτες. Υπενθυμίζεται ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία θα ενταχθούν στην Ε.Ε. το 2007 και ότι, για την ώρα, μόνο η Τσεχία, η Εσθονία, η Φινλανδία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Σουηδία σχεδιάζουν να ανοίξουν τις αγορές εργασίας τους. Υπό τους παρόντες κανόνες της Ε.Ε., οι Βούλγαροι και οι Ρουμάνοι μπορούν μα ταξιδέψουν ακόμη σε όλα τα κράτη μέλη ως τουρίστες και να εργαστούν ως αυτοαπασχολούμενοι. ΔΙΑΦΟΡΑ Πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων του Κιότο. Σύμφωνα με την έκθεση της Ε.Ε. (27/10/2006), τα 15 παλιά κράτη μέλη μόλις και μετά βίας θα πετύχουν το στόχο τους με βάση το Πρωτόκολλο του Κιότο για την περιστολή των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Η E.Ε.-15 έχει δεσμευθεί να μειώσει τις συνολικές εκπομπές της, κατά την περίοδο , σε επίπεδο 8% κατώτερο από εκείνο του έτους βάσης (που είναι το 1990 στις περισσότερες περιπτώσεις). Επισημαίνεται ότι το 2010 μπορεί να επιτευχθεί περικοπή 8% στο μέσο της περιόδου υπό την προϋπόθεση ότι θα εφαρμοσθούν πλήρως όλες οι δράσεις που έχουν προγραμματιστεί από τα κράτη μέλη και ότι αυτές θα αποδώσουν την προβλεπόμενη μείωση εκπομπών. Προβλέπεται ότι 7 κράτη μέλη της E.Ε. των 15 (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Πορτογαλία και Ισπανία) θα υπερβούν τα αντίστοιχα όρια εκπομπών τους, τα οποία είναι δεσμευτικά με βάση την κοινοτική νομοθεσία. Για τα σημερινά 25 κράτη μέλη, η συνολική μείωση των εκπομπών έως το 2010 θα είναι 10,8%. Η Ε.Ε.-25 δεν έχει συλλογικό στόχο μείωσης των εκπομπών με βάση το πρωτόκολλο του Κιότο. Από τα δέκα νέα κράτη μέλη της Ε.Ε. τα οκτώ έχουν δικούς τους στόχους για την περιστολή των εκπομπών τους κατά 6% ή 8% κάτω από τα επίπεδα του έτους βάσης ενώ η Κύπρος και η Μάλτα δεν έχουν στόχους. Επισημαίνεται ότι όσα κράτη μέλη έχουν στόχους, προβλέπουν ότι θα τους επιτύχουν. Βέτο από Πολωνία στη «Συνθήκη Στρατηγικής Συνεργασίας» με Ρωσία. Παρ όλες τις έντονες και μακράς διάρκειας διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες, η Ε.Ε. και η Ρωσία δε θα αρχίσουν τις συνομιλίες για τη μετά το 2007 «Συνθήκη Στρατηγικής Συνεργασίας» μετά την άσκηση βέτο από την Πολωνία στη σύνοδο κορυφής στο Ελσίνκι (24/11/2006). Το ζήτημα ήταν ότι η Πολωνία ζήτησε να ενσωματωθεί στο σχέδιο Συνθήκης ένας ξεκάθαρος «μηχανισμός βέτο διαρκείας» που θα επέτρεπε σε οποιοδήποτε κράτος μέλος της Ε.Ε. να ζητήσει την κατάργηση των διαπραγματεύσεων Ε.Ε.-Ρωσίας σε οποιοδήποτε στάδιο χωρίς να περάσει από μια πολύπλοκη νομική διαδικασία, υπό τον έλεγχο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όμως, η Φινλανδική Προεδρία της Ε.Ε. απέρριψε την πρόταση της Πολωνίας, προσφέροντας την εισαγωγή των πολιτικών δηλώσεων για την αλληλεγγύη της Ε.Ε. στο σχέδιο της Συνθήκης Στρατηγικής Συνεργασίας. Η Πολωνία, όμως, έκρινε ότι αυτή η κίνηση δεν εγγυόταν ότι η Ε.Ε. θα υποστήριζε τα εθνικά της συμφέροντα εάν η Ρωσική

9 9 απαγόρευση εξαγωγών κρέατος από την Πολωνία δεν αρθεί σε πενήντα ημέρες. Σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργού ευρωπαϊκών υποθέσεων της Πολωνίας Witold Sobkow, η Ε.Ε. βάζει τα συμφέροντα των νέων κρατών μελών σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τα συμφέροντα των κρατών μελών της Ε.Ε.- 15 και κατέκρινε την Επιτροπή ότι ακολουθεί μια αδύναμη προσέγγιση απέναντι στη Ρωσία για το embargo τροφίμων του τελευταίου έτους. Όπως επισημαίνουν εμπειρογνώμονες της Ε. Επιτροπής για τα τρόφιμα (23/11/2006) το embargo της Ρωσίας είναι μια δυασανάλογη αντίδραση υποστηρίζοντας τη θέση της Πολωνίας ότι η απαγόρευση τέθηκε για πολιτικούς λόγους. Από την άλλη πλευρά, ο Φινλανδός πρωθυπουργός στήριξε τη δήλωση του Ρώσου Προέδρου Vladimir Putin ότι η απαγόρευση που έχει επιβάλει στα πολωνικά τρόφιμα είναι τεχνικό και όχι πολιτικό ζήτημα. Αναφορικά με το μέλλον των σχέσεων Ε.Ε.-Ρωσίας, η Πολωνία επισημαίνει ότι η διαμάχη αφύπνισε τα κράτη μέλη για να κρατήσουν μια σκληρή γραμμή για τη Ρωσία του Vladimir Putin. Άλλοι, όμως, κρίνουν ότι η Ε.Ε. εμφανίζεται διηρημένη και αδύναμη απέναντι σε μια τρίτη χώρα, ειδικά όταν αυτή η χώρα είναι τόσο σημαντική όσο η Ρωσία. Το ζήτημα των εδρών δύο νέων υπηρεσιών της Ε.Ε. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (14-15/12/2006) μπορεί να κληθεί να αντιμετωπίσει το ακανθώδες ζήτημα της εξεύρεσης έδρας για δύο νέες υπηρεσίες της Ε.Ε. Αναλυτικά, από τον Ιανουάριο του 2007 η Ε.Ε. αποκτά τέσσερις νέες ευρωπαϊκές υπηρεσίες: την υπηρεσία για την ισότητα των δύο φύλων, την υπηρεσία για τη δορυφορική πλοήγηση, την υπηρεσία για τα θεμελιώδη δικαιώματα και την ευρωπαϊκή υπηρεσία για τα χημικά. Έχει ήδη ορισθεί ότι η υπηρεσία για τα θεμελιώδη δικαιώματα θα έχει έδρα στη Βιέννη καθώς θα ενσωματώσει το ήδη υπάρχον Ευρωπαϊκό κέντρο εποπτείας ρατσισμού και ξενοφοβίας που εδρεύει στη Βιέννη. Αναφορικά με την υπηρεσία για τα χημικά αποφασίστηκε ότι θα εγκατασταθεί στο Ελσίνκι της Φινλανδίας προκειμένου να διευθύνει τις τεχνικές, επιστημονικές και διοικητικές πλευρές του REACH, του σημαντικότατου νέου νόμου της Ε.Ε. για τα χημικά. Δεν έχει αποφασισθεί ακόμη η έδρα της υπηρεσίας για την ισότητα των φύλων, η οποία προβλέπεται να είναι σε μια από τις νέες χώρες της Ε.Ε. Αναφέρεται ότι οι Σλοβενία, Σλοβακία και Λιθουανία θα συζητηθούν ως υποψήφιες από τους υπουργούς κοινωνικής πολιτικής της Ε.Ε. την 1 η Δεκεμβρίου. Επιπλέον, η έδρα της αρχής που θα επιβλέπει το Galileo και θα διευθύνει τα προγράμματα δορυφορικής πλοήγησης της Ε.Ε. έχει προσελκύσει σημαντικό αριθμό υποψηφίων. Συγκεκριμένα εμφανίζονται έντεκα χώρες ως υποψήφιες: το Βέλγιο (Βρυξέλλες), η Τσεχία (Πράγα), η Γαλλία (Στρασβούργο), η Ολλανδία (Noordwijk), η Ιταλία (Ρώμη), η Μάλτα (Βαλεττα), η Γερμανία (Μόναχο), η Ελλάδα (Αθήνα), η Σλοβενία (Λουμπλιάνα), η Βρετανία (Κάρντιφ) και η Ισπανία (Βαρκελώνη). Το Συμβούλιο των υπουργών μεταφορών (11-12/12/2006) καλείται να επιλέξει σχετικά. Επισημαίνεται ότι είναι πιθανό η Φινλανδική Προεδρία να παραπέμψει τη λήψη απόφασης στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προκειμένου να ληφθεί μια απόφαση με ομοφωνία, εάν υπάρξουν συγκρούσεις σε υπουργικό επίπεδο. Υπενθυμίζεται ότι το 2003 είχε ληφθεί μια συμφωνία κυριών σύμφωνα με την οποία οι μελλοντικές αποκεντρωμένες ευρωπαϊκές υπηρεσίες θα έχουν ως έδρα πόλεις των νέων κρατών της Ε.Ε. Επί του

10 10 παρόντος, μόνο η Πολωνία φιλοξενεί μια υπηρεσία (την υπηρεσία διαχείρισης εξωτερικών συνόρων- FRONTEX στη Βαρσοβία). Από την άλλη πλευρά, όλα τα παλιά κράτη μέλη έχουν μια υπηρεσία στο έδαφός τους. Επισημαίνεται ότι η νέα υπηρεσία για τον έλεγχο της αλιείας μεταφέρεται από την προσωρινή της έδρα στις Βρυξέλλες στο Vigo στην Ισπανία. Από παλιά οι αποφάσεις για τον καθορισμό της έδρας των διαφόρων υπηρεσιών συνοδεύονται από έντονες παρασκηνιακές διαπραγματεύσεις. Η θεσμοθέτηση των ευρωπαϊκών υπηρεσιών έχει ως στόχο να δοθεί μια απάντηση στην επιθυμία για γεωγραφική αποκέντρωση. Οι ευρωπαϊκές υπηρεσίες είναι τεσσάρων κατηγοριών. Οι περισσότερες ασχολούνται με ζητήματα κοινοτικού δικαίου (23 υπάρχουσες και υπό ίδρυση). Τρεις ασχολούνται με ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας (όπως είναι η αμυντική υπηρεσία) ενώ τρεις υπηρεσίες αφορούν την αστυνομική και δικαστική συνεργασία (όπως είναι EUROPOL). Τέλος, υπάρχουν και αυτές που αποκαλούνται εκτελεστικές (όπως είναι αυτές που ασχολούνται με ζητήματα εκπαίδευσης και οπτικοακουστικών ζητημάτων) και έχουν θεσμοθετηθεί για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Θεωρείται ότι η φιλοξενία μιας υπηρεσίας ενισχύει την υπόληψη και την οικονομία της χώρας καθώς οργανώνονται συνέδρια με διεθνείς συμμετέχοντες και αποτελεί σημείο επαφής εθνικών ΜΚΟ και άλλων συμμετεχόντων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε στις 22/11/2006 ευρεία ανοικτή δημόσια συζήτηση σχετικά με την αναθεώρηση του εργατικού δικαίου και την προσαρμογή του στο σύγχρονο εργασιακό πλαίσιο. Τα κράτη μέλη και οι κοινωνικοί εταίροι, καθώς και κάθε άλλος ενδιαφερόμενος για τα διακυβευόμενα θέματα, καλούνται να συμμετάσχουν στη συζήτηση σχετικά με την Πράσινη Βίβλο στην ιστοσελίδα: ec.europa.eu/employment_social/labour_law/green_paper_en.htm Στο έγγραφο συζήτησης τίθεται το ερώτημα πώς το εργατικό δίκαιο, σε επίπεδο Ε.Ε. και σε εθνικό επίπεδο, μπορεί να συμβάλει στη μεγαλύτερη ευελιξία της αγοράς εργασίας, μεγιστοποιώντας παράλληλα την ασφάλεια των εργαζομένων (πρόκειται για την προσέγγιση «ευελιξία και ασφάλεια»- flexicurity ). Οι διαβουλεύσεις θα διαρκέσουν τέσσερις μήνες (μέχρι τις 31 Μαρτίου 2007) και θα συμβάλουν στην διατύπωση της ανακοίνωσης της Επιτροπής για την προσέγγιση «ευελιξία και ασφάλεια», η οποία αναμένεται τον Ιούνιο Ιστοσελίδα για την Πράσινη Βίβλο: ec.europa.eu/employment_social/labour_law/docs/2006/green_paper_en.pdf

11 11 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Η απασχόληση Σύμφωνα με την έκθεση «Η απασχόληση στην Ευρώπη το 2006» 1 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (6/11/2006), η κατάσταση όσον αφορά στην απασχόληση στην Ε.Ε. εξακολούθησε να παρουσιάζει βελτίωση το 2005 παρά το γεγονός ότι υπήρξε πρόσκαιρη επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Οι μεταρρυθμίσεις φέρνουν αποτέλεσμα. Η ανεργία στην Ε.Ε. μειώθηκε κατά μισή περίπου ποσοστιαία μονάδα (έφτασε στο 8,7% από 9,1% που ήταν το προηγούμενο έτος) ενώ η αύξηση της απασχόλησης σχεδόν διπλασιάστηκε φτάνοντας στο 0,9%. Οι επιδόσεις της Ένωσης εξακολουθούν, ωστόσο, να υστερούν σε σχέση με τους στόχους που έχει θέσει για αύξηση τόσο της απασχόλησης όσο και της παραγωγικότητας. Η ενίσχυση της προσπάθειας εφαρμογής ολοκληρωμένων μεταρρυθμίσεων είναι ζήτημα άμεσης προτεραιότητας. Σύμφωνα με την έκθεση, από το 2000 και μετά το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών αυξήθηκε κατά 5 περίπου ποσοστιαίες μονάδες ή περισσότερο στην Κύπρο, την Εσθονία, τη Λεττονία και την Ιταλία και αυξήθηκε κατά 10 σχεδόν ποσοστιαίες μονάδες στην Ισπανία. Όσον αφορά τους μεγαλύτερους σε ηλικία εργαζομένους, σε 16 κράτη μέλη σημειώθηκαν αυξήσεις κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες ή περισσότερο, με ιδιαίτερα μεγάλη αύξηση (πάνω από 10 ποσοστιαίες μονάδες) στη Φινλανδία, την Ουγγαρία και τη Λεττονία χάρη στις πολιτικές παράτασης του επαγγελματικού βίου και τις μεταρρυθμίσεις των συστημάτων συνταξιοδότησης. Η πρόοδος, ωστόσο, δεν ήταν ομοιόμορφη σε όλα τα κράτη μέλη. Για παράδειγμα, τα ποσοστά γυναικείας απασχόλησης στο σύνολο της Ε.Ε. κυμάνθηκαν από 70% στη Δανία και τη Σουηδία έως 34% περίπου στη Μάλτα. Τα ποσοστά απασχόλησης στις περιφέρειες στο σύνολο της Ε.Ε. κυμάνθηκαν από μόλις άνω του 40% σε ορισμένες περιφέρειες της Ιταλίας σε σχεδόν 80% σε περιοχές του Η.Β. Η έκθεση δείχνει επίσης ότι οι ενεργητικές πολιτικές της αγοράς εργασίας είναι σημαντικές για την επίτευξη του κατάλληλου συνδυασμού ευελιξίας και ασφάλειας απασχόλησης. Ο συνδυασμός αυτός μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία περισσότερων και καλύτερων θέσεων απασχόλησης. Επιτυχή παραδείγματα στη Δανία, την Ισπανία, τη Φινλανδία, την Αυστρία και τις Κάτω Χώρες δείχνουν ότι η ευελιξία και η ασφάλεια είναι συμβατές και αλληλοενισχυόμενες αλλά και ότι δεν υπάρχει ένα μοντέλο για όλες τις περιπτώσεις. Παρατηρούνται διαφορές στις δαπάνες των κρατών μελών όσον αφορά την ενεργοποίηση αυτών που αναζητούν απασχόληση. Οι εν λόγω δαπάνες κυμαίνονταν από 0,25% του ΑΕγχΠ στην Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, τη Λεττονία, τη Σλοβακία και το ΗΒ έως το σχετικά υψηλό ποσοστό του 1,5% του ΑΕγχΠ στη Δανία. Είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η κουλτούρα της αξιολόγησης η οποία θα τονίζει ότι η επιτυχία δεν εξαρτάται μόνον από το πόσο πολύ επενδύουμε αλλά και από το πόσο αποτελεσματικά επενδύουμε σε τομείς όπως η επαγγελματική εκπαίδευση και οι δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης. Η ύπαρξη ευπροσάρμοστου εργατικού δυναμικού υψηλών δεξιοτήτων βελτιώνει την ικανότητα μιας χώρας να δημιουργεί νέες τεχνολογίες στο έδαφός της αλλά και την ικανότητά της να απορροφά και να θέτει σε εφαρμογή επιτυχείς τεχνολογίες που έχουν αναπτυχθεί στο εξωτερικό. Παρά την αύξηση του αριθμού θέσεων απασχόλησης που απαιτούσαν υψηλές δεξιότητες στην Ε.Ε. από το 2000 και μετά, η Ε.Ε. εξακολουθεί να 1

12 12 διαθέτει πολύ μικρότερο ποσοστό εργαζομένων με υψηλές δεξιότητες επί του συνολικού εργατικού δυναμικού της σε σύγκριση με τις ΗΠΑ. Η Ε.Ε. δαπανά μόνον 1,2% περίπου του ΑεγχΠ της στην ανώτατη εκπαίδευση, ποσοστό που αντιστοιχεί σε λιγότερο από το μισό του αντίστοιχου ποσοστού που δαπανούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Επιπλέον, η γεωγραφική κινητικότητα των εργαζομένων συνιστά σημαντικό μέσο αντιμετώπισης των σημερινών προκλήσεων της αγοράς εργασίας στη διευρυμένη Ε.Ε. Ωστόσο, λόγω του ότι λιγότερο από το 2% του ενεργού πληθυσμού της Ε.Ε. κατοικεί σε άλλο κράτος μέλος, είναι απαραίτητο να ενισχυθούν οι προσπάθειες για τη δημιουργία πραγματικού περιβάλλοντος κινητικότητας. Οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρώνονται όχι μόνον στην άρση των διοικητικών και νομικών εμποδίων στην κινητικότητα αλλά και στη μείωση των εμποδίων κοινωνικού, πολιτισμικού, εκπαιδευτικού και διαρθρωτικού χαρακτήρα. CALL FOR PAPERS: The Department of European Studies & International Relations, & The Research Center Intercollege with the support of The Jean Monnet Programme, European Commission, Brussels in collaboration with The ECPR Standing Group on the European Union (SGEU) organize the 1st Cyprus spring school on the European Union on Understanding, Interpreting and Evaluating the European Union in 2007, April 2007 in Nicosia, Cyprus. Doctoral students (and exceptionally welladvanced Masters students who are already researching their dissertation topic) are invited to send an abstract (max. 400 words) of their proposed paper presentation, together with up to two reference letters in a joint to the Spring School Co- Directors: Prof Andreas Theophanous and Dr Stelios Stavridis by 15 January 2007: theophanous.a@intercollege.ac.cy and s.stavridis-alumni@lse.ac.uk. Their research topics on EU matters must be directly relevant to at least one of the five expert seminars on: (1) integration, constitutionalization, Europeanisation; (2) internal and external aspects of economics and financial issues (including the single currency); (3) citizenship, democracy and the role of the sub-national regions; (4) EU enlargement and European identity; (5) foreign, security and defence. A decision will be taken by 5 February 2007 and a written paper will be required by all selected students by 31 March 2007 (with no exceptions, this is a mandatory requirement). There are up to 20 places allocated for this event. Students will have their accommodation and meals covered by Intercollege, thanks partly to a grant from The Jean Monnet Programme of the European Commission (Brussels). The students will have to organize their own travel arrangements but they must note that their presence is compulsory throughout the Spring School s duration, and that they therefore commit themselves to: arrival on 15 April 2007 and departure on 22 April The 2007 meeting will consist of 12 sessions combining 5 expert-led seminars, with 20 PhD presentations, and 2 roundtables (language: English).

13 13 ΦΑΚΕΛΛΟΣ: ΤΟΥΡΚΙΑ Προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου. Η προθεσμία που έχει δοθεί στην Τουρκία για το άνοιγμα των λιμανιών και των αεροδρομίων της λήγει την πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου. Θα ακολουθήσουν οι συστάσεις της Επιτροπής (6/12/2006), βάσει των οποίων «θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις» στη σύνοδο υπουργών eξωτερικών που έχει προγραμματιστεί για τις 11 Δεκεμβρίου στις Βρυξέλλες. Ο Επίτροπος αρμόδιος για τη διεύρυνση Olli Renh πρότεινε, μια εβδομάδα νωρίτερα, στο κολλέγιο των Επιτρόπων (29/11/2006) τη μερική αναστολή των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας λόγω της άρνησης της τελευταίας να ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στην Κυπριακή Δημοκρατία. Η Επιτροπή αναφέρει σε ανακοίνωσή της ότι προτείνει το «πάγωμα» των διαπραγματεύσεων σε οχτώ από τα συνολικά τριάντα πέντε κεφάλαια στα οποία χωρίζονται οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. «Η Επιτροπή συνιστά η διακυβερνητική διάσκεψη για την ένταξη της Τουρκίας να μην προχωρήσει σε έναρξη διαπραγματεύσεων επί κεφαλαίων σχετικών με τους περιορισμούς της Τουρκίας έναντι της Κυπριακής Δημοκρατίας». Αναφέρεται, επίσης, ότι τα άλλα κεφάλαια, τα οποία μπορούν να παραμείνουν ανοικτά, δεν θα ξανακλείσουν εφόσον διατηρείται η αναστολή αυτή. Τα οχτώ κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων Ε.Ε.-Τουρκίας είναι: η ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών και κεφαλαίων, η αλιεία, η γεωργία, η τελωνειακή ένωση, το εξωτερικό εμπόριο και οι μετακινήσεις. Η Τουρκία έχει προσωρινά ολοκληρώσει ένα κεφάλαιο, το σχετικό με την επιστήμη και την έρευνα. Η κίνηση αυτή της Ε. Επιτροπής κρίθηκε ως σκληρή από το Η.Β., την Ισπανία και την Ιταλία που υποστηρίζουν ότι δεν πρέπει να «παγώσουν» περισσότερα από τρία κεφάλαια. Από την άλλη πλευρά, άλλες χώρες όπως είναι η Γαλλία και η Γερμανία ζήτησαν από τον Olli Rehn να προχωρήσει ακόμη περισσότερο. Τέλος, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κυπριακής Δημοκρατίας Χριστόδουλος Πασιαρδής δήλωσε ότι μόνο το πάγωμα κάποιων κεφαλαίων δεν είναι αρκετό και δεν θεωρείται επιβολή κυρώσεων, από τη στιγμή που θα συνεχίζονται οι ενταξικές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας. Τέλος, η Φινλανδική Προεδρία εκτιμά ότι πρόκειται για μία λογική πρόταση. Οι συνομιλίες μεταξύ Ε.Ε., Τουρκίας και Κύπρου (χωριστές συναντήσεις στο περιθώριο της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης) για να ξεπερασθεί το αδιέξοδο σχετικά με την Κύπρο δεν κατέληξαν σε συμφωνία με τη Φινλανδική Προεδρία να δηλώνει (27/112/2006) ότι δε θεωρεί πιθανή την εξεύρεση λύσης κατά τη διάρκεια της προεδρίας της. Συγκεκριμένα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Erkki Tuomioja δήλωσε ότι οι όροι που έχουν τεθεί από την Λευκωσία και την Άγκυρα δεν ήταν δυνατό να οδηγήσουν σε παράταση για να εξευρεθεί λύση στο παρόν στάδιο. Δήλωσε επίσης ότι δεν έχει οριστεί ημερομηνία για την επανάληψη των συνομιλιών και πρόσθεσε ότι η Ε.Ε. θα χρειαστεί να αποφασίσει και τις συνέπειες σε ότι αφορά την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας. Είχε δοθεί περιθώριο στην Τουρκία μέχρι τις αρχές της πρώτης εβδομάδας του Δεκεμβρίου (4-5/12/206) να προχωρήσει στην απεμπλοκή του εμπορίου με την Κύπρο. Η Φινλανδική Προεδρία επεσήμανε ότι δεν είναι πρόθυμη να αφήσει αυτό το ζήτημα να κυριαρχήσει στην ατζέντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου. Ο Olli Rehn επεσήμανε ότι η Ε. Επιτροπή θα καταβάλλει προσπάθειες προκειμένου να συνεχίσει η

14 14 Τουρκία τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Επιπλέον, κατέκρινε τους ευρωπαίους πολιτικούς που συνεχίζουν να αμφισβητούν την ικανότητα της Τουρκίας να ενταχθεί στην Ε.Ε. και κάλεσε τα κράτη μέλη της Ε.Ε. να μη ξεχνάνε τη στρατηγική σημασία της Τουρκίας. Η Ε. Επιτροπή επεσήμανε ότι το Κυπριακό ζήτημα θα πρέπει να τεθεί στο πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών, μετά την αποτυχία της Φινλανδικής Προεδρίας να εξασφαλίσει μια ενδιάμεση συμφωνία. Ο Olli Rehn σχολίασε ότι η φόρμουλα της Φινλανδικής Προεδρίας ήταν ρεαλιστική και είχε ως στόχο να παράσχει μια πραγματική win-win κατάσταση στα εμπλεκόμενα μέρη. Μετά από την αποτυχία πέντε συνεχιζόμενων Προεδριών στη σειρά να συνάψουν ενδιάμεσες συμφωνίες, ο Ευρωπαίος Επίτροπος κάλεσε τους ηγέτες της Ε.Ε. να ζητήσουν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο την επανάληψη των διαπραγματεύσεων βάσει μια συνολικής διευθέτησης των Η.Ε. Η Γερμανική κυβέρνηση, που αναλαμβάνει από την 1 η Ιανουαρίου 2007 την προεδρία της Ε.Ε., εξέφρασε τη λύπη της για το ότι οι προσπάθειες της Φινλανδικής Προεδρίας δεν είχαν καλή κατάληξη. Η καγκελάριος Angela Merkel εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι διαπραγματεύσεις δε θα μπορέσουν να συνεχίσουν σαν να μην είχε συμβεί τίποτα. Υπενθύμισε την προτίμηση της Γερμανίας σε μια προνομιακή συνεργασία με την Τουρκία παρά σε μια πλήρη ένταξη της χώρας στην Ε.Ε. Η Γερμανίδα καγκελάριος έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι θα ασχοληθεί με την εκκρεμότητα του ευρωπαϊκού Συντάγματος, αλλά και με την ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε., γι' αυτό και δεν επιθυμεί να «κληρονομήσει» από τη Φινλανδική Προεδρία το πρόβλημα των κυρώσεων κατά της Τουρκίας. Στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών (13-14/11/2006), η μεγάλη πλειονότητα των εταίρων, ακόμη και οι αυστηρότεροι κριτές της Τουρκίας (Ελλάδα, Κύπρος Γαλλία, Αυστρία) δεν αναφέρθηκαν στο ενδεχόμενο λήψης μιας απόφασης που θα οδηγούσε σε διακοπή των διαπραγματεύσεων. Συμφώνησαν ότι θα πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία, εφ όσον μέχρι το τέλος του χρόνου δεν έχει τηρήσει τις υποχρεώσεις της απέναντι στην Κύπρο. Το Η.Β. θα επιθυμούσε το θέμα να κλείσει με πάγωμα μονοψήφιου αριθμού κεφαλαίων διαπραγμάτευσης, σχετικών με το Πρωτόκολλο. Λόγω των εμποδίων που σίγουρα θα εγείρει η ομάδα των αυστηρών κριτών, οι κυρώσεις σε βάρος της Τουρκίας θα διευρυνθούν. Στο παρασκήνιο ανταλλάσσονταν σχέδια για την τελική απόφαση για τις κυρώσεις. Αυτό που είχε γίνει αντιληπτό ήταν ότι, αν δεν υπάρξει ένα συμφωνημένο πλαίσιο κυρώσεων, τότε η κάθε χώρα-μέλος και όχι μόνον η Κύπρος, ανά πάσα στιγμή, θα μπορεί να μπλοκάρει την έναρξη κάποιου διαπραγματευτικού κεφαλαίου, ώστε, αν αυτά αθροιστούν, να σταματήσουν την ενταξιακή διαδικασία. Οι εταίροι είναι πολύ προσεκτικοί, ώστε να διασφαλιστεί ότι δε θα διακοπεί εντελώς η διαπραγματευτική διαδικασία μέσα σε αυτό το διάστημα. Η παρασκηνιακή συζήτηση έχει ανάψει για τα καλά στο σημείο αυτό, με προτάσεις που υποστηρίζουν ότι, εκ των πραγμάτων, η Επιτροπή και η προεδρία θα πρέπει να επιβραδύνουν όσο το δυνατόν περισσότερο τη συνολική διαδικασία εξέτασης των διαπραγματευτικών κεφαλαίων. Η φινλανδική προεδρία ξεκαθάρισε ότι δεν είναι διατεθειμένη να αφήσει το θέμα της Τουρκίας να δηλητηριάσει τη σύνοδο κορυφής των «25» (14-15 Δεκεμβρίου) και κατέστησε σαφές ότι οι αποφάσεις θα ληφθούν τρεις ημέρες πριν στο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών. Σύμφωνα με δηλώσεις του Επιτρόπου αρμόδιου για τη διεύρυνση Oli Rehn, δεν χρειαζόμαστε μια νέα σύνοδο κορυφής αποκλειστικά αφιερωμένη στην Τουρκία, όπως το 2004.

15 15 Ο Τούρκος υπουργός εξωτερικών Abdullah Gül επεσήμανε ότι η Τουρκία απέρριψε την προθεσμία που είχε τεθεί από την Ε.Ε. Αντιδρώντας στην προθεσμία που είχε τεθεί από τη Φινλανδική Προεδρία, ο Πρωθυπουργός Recep Tayip Erdogan δήλωσε ότι δεν μπορεί να αναλάβει δράση, εάν υπάρχουν ζητήματα που δεν αποδέχονται. Ο Abdullah Gül πρόσθεσε ότι ζητήματα όπως είναι η Κύπρος δεν μπορούν να λυθούν με εκβιασμό ή υπό την πίεση προθεσμιών. Η Έκθεση προόδου για την Τουρκία Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την έκθεση προόδου για την Τουρκία (8/11/2006), η οποία, σε γενικές γραμμές, ήταν επικριτική για τη χώρα. Συγκεκριμένα, η Τουρκία συνέχισε να σημειώνει πρόοδο στις μεταρρυθμίσεις, επισημαίνοντας, όμως, ότι ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων είχε επιβραδυνθεί. Σύμφωνα με το έγγραφο, το 2007, θα πρέπει να καταβληθούν συγκεκριμένες προσπάθειες για να ενισχυθεί το momentum στην Τουρκία. Η έκθεση προόδου που περιγράφει αναλυτικά τους πολιτικούς τομείς, εκφράζει την απογοήτευσή της για το κεφάλαιο που αφορά τη συμμόρφωση της Ε.Ε. στα δεδομένα των πολιτικών και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα, το έγγραφο αναφέρει ότι οι ένοπλες δυνάμεις συνεχίζουν να ασκούν σημαντική πολιτική επιρροή ενώ υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι των ενόπλων δυνάμεων εξέφρασαν τη γνώμη τους για ζητήματα εσωτερικής και εξωτερικής πολιτικής (Κυπριακό, Κουρδικό και εκκοσμίκευση του κράτους). Επιπλέον, η έκθεση προόδου αναφέρεται στον ανεξέλεγκτο ρόλο του Τουρκικού στρατού και στο ότι «δεν έχει επιτευχθεί πρόοδος για την ενδυνάμωση του κοινοβουλίου και την επίβλεψη των στρατιωτικών δαπανών». Αυστηρή κριτική ασκείται και για τους περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου στην υποψήφια χώρα της Ε.Ε. (αυτή η κριτική αφορούσε έμμεσα το γνωστό άρθρο 301 του πρόσφατου ποινικού κώδικα που υιοθετήθηκε πρόσφατα από την Τουρκία, που ποινικοποιεί όλες τις προσβολές κατά του Τουρκικού έθνους). Από την άλλη πλευρά, η έκθεση επισημαίνει ότι έχει σημειωθεί βελτίωση σε μια σειρά περιπτώσεις βασανιστηρίων αλλά επισημαίνει ότι, την ίδια στιγμή, συνεχίζεται η πρακτική των βασανιστηρίων, ιδίως έξω από τα κέντρα κράτησης. Οι μη-μουσουλμανικές θρησκευτικές κοινότητες «συνέχισαν να αντιμετωπίζουν περιορισμένα δικαιώματα ιδιοκτησίας» ενώ «ο πλήρης σεβασμός των δικαιωμάτων των γυναικών παραμένει ένα σημαντικό πρόβλημα, ιδίως στις πιο φτωχές περιοχές της χώρας». Επιπλέον, μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί στον τομέα της γεωργίας, του περιβάλλοντος και σε πολλούς τομείς που συνδέονται με ζητήματα εσωτερικής αγοράς. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία συνέχισε να ευθυγραμμίζει την πολιτική της με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτικής Ασφάλειας της Ε.Ε. ενώ επισημάνθηκε και ο θετικός ρόλος της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή. Πρόοδος σημειώθηκε και στον τομέα της καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης ανθρώπων, στον τομέα της νομισματικής πολιτικής καθώς και στην πολιτική ανταγωνισμού. Όσον αφορά στον τομέα της εκπαίδευσης και του πολιτισμού, η Τουρκία έχει ευθυγραμμιστεί πλήρως και είναι προετοιμασμένη για την ένταξη. Η Έκθεση προόδου της Τουρκίας καταγράφει όλο το πλέγμα των υποχρεώσεων της Τουρκίας έναντι της Κύπρου, για το Πρωτόκολλο, την ομαλοποίηση των σχέσεων και την άρση της πολιτικής των βέτο. Οι υποχρεώσεις αυτές είναι αυτοτελείς, αν και σε κάποιο σημείο το κείμενο αναφέρεται και στο σχέδιο δράσης της Άγκυρας, παραπέμποντας στο απευθείας εμπόριο και τον τερματισμό της απομόνωσης των Τουρκοκυπρίων. Η Έκθεση υπογραμμίζει την υποχρέωση της Τουρκίας να αναγνωρίσει

16 16 την Κυπριακή Δημοκρατία, να τερματίσει την πρακτική άσκησης βέτο στη συμμετοχή της Κύπρου σε διεθνείς και περιφερειακούς οργανισμούς και να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο της Άγκυρας ανοίγοντας τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της σε κυπριακά πλοία και αεροπλάνα. Επισημαίνεται ότι η Τουρκία παραβιάζει τη συμφωνία της Τελωνειακής Ένωσης. Όμως, αναβάλλεται η εκπόνηση σύστασης για το εάν πρέπει να «παγώσουν» οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις εξαιτίας της στάσης της Τουρκίας απέναντι στην Κύπρο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε πλειοψηφικά να δώσει παράταση χρόνου στην Τουρκία, ώστε να εκπληρώσει τις υποχρεώσείς της έναντι της Ε.Ε. στην επικείμενη Σύνοδο Κορυφής (14-15/12/2006) όπου θα κληθούν οι «25» να αξιολογήσουν την Τουρκία Μέχρι τότε, θα υπήρχε το περιθώριο να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες της Φινλανδικής Προεδρίας, για απευθείας εμπόριο με τουρκοκυπρίους και εφαρμογή του πρωτοκόλλου από την Τουρκία. Ο Φινλανδός πρωθυπουργός προειδοποίησε την Τουρκία ότι, εάν δεν ανοίξει τα λιμάνια και τα αεροδρόμιά της στα πλοία και τα αεροπλάνα της Κυπριακής Δημοκρατίας, θα υπάρξουν συνέπειες στη διαδικασία ένταξης, αποφεύγοντας όμως να προχωρήσει περισσότερο και να αναφερθεί σε αναστολή των διαπραγματεύσεων. Απλώς είχε περιορισθεί στην παρατήρηση ότι «δεν είναι ένα καλό σενάριο, αλλά σημαίνει αβέβαιο μέλλον για τις διαπραγματεύσεις». Η συζήτηση στην Ελλάδα «Ωστόσο, το γεγονός που απειλεί τον εκτροχιασμό της ενταξιακής, διαπραγματευτικής διαδικασίας (σύγκρουση τρένων - train crash) εξακολουθεί να είναι η εφαρμογή, από πλευράς Τουρκίας, του «πρόσθετου πρωτοκόλλου» για την επέκταση της συμφωνίας σύνδεσης/τελωνειακής ένωσης στις δέκα νέες χώρες, περιλαμβανομένης και της Κύπρου. Η νομική πραγματικότητα είναι σαφής: η Τουρκία οφείλει άνευ προϋποθέσεων να εφαρμόσει το πρωτόκολλο. Η νομική πραγματικότητα, όμως, δεν μεταφράζεται πάντοτε σε πολιτική πραγματικότητα. Θυμηθείτε π.χ. τι ακριβώς έγινε από πλευράς μας για την εφαρμογή του αντίστοιχου πρωτοκόλλου μετά την ελληνική ένταξη τη δεκαετία του 1980 (τις προϋποθέσεις και διασυνδέσεις που θέσαμε κ.λπ.). Οι θέσεις της Κύπρου είναι επίσης γνωστές. Θα αποτελούσε όμως μείζον λάθος το θέμα του πρόσθετου πρωτοκόλλου να οδηγήσει σε ολικό εκτροχιασμό ή κατάρρευση της διαπραγματευτικής διαδικασίας με την Τουρκία. Και οπωσδήποτε, ούτε η Κύπρος ούτε - πολύ περισσότερο - η Ελλάδα δεν θα πρέπει να συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση. Σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να χάσουμε από τον ορίζοντα τον στρατηγικό στόχο μας, που δεν είναι άλλος από το να «κλειδώσουμε» στέρεα την Τουρκία στο σύστημα θεσμών, αξιών, ρυθμίσεων, πειθαρχίας, γενικώς «κεκτημένου» της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η προώθηση στρατηγικών στόχων απαιτεί διορατικότητα. Δεν επιτυγχάνεται πάντοτε με μεσανατολίτικου τύπου παζάρια «δούναι και λαβείν». Η μεγιστοποίηση των συμφερόντων περνά μέσα από πιο σύνθετες και μακροχρόνιες διαδικασίες. Η Τουρκία δεν θα αλλάξει από τη μια στιγμή στην άλλη. Ο στόχος της ένταξης μπορεί να μην επιτευχθεί και να καταλήξουμε σε κάτι διαφορετικό («ειδική προνομιακή σχέση»). Έχει όμως σημασία με ποια πλευρά θα βρεθεί η Ελλάδα ως η μόνη όμορη με την Τουρκία χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ως η χώρα που θα εισπράξει το κόστος της οποιασδήποτε κατάρρευσης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων». (Π. Κ. Ιωακειμίδης, «Ένταξη Τουρκίας και Ελλάδα», ΤΑ ΝΕΑ, 3/11/2006)

17 17 «O Eτσεβίτ πέθανε. H πολιτική του όμως; Όποιος έχει μιλήσει με παράγοντες του τουρκικού «συστήματος» γνωρίζει πολύ καλά ότι αν υπάρχουν δύο πεδία στα οποία η Tουρκία δεν θα αλλάξει στάση ποτέ, ανεξάρτητα από το ποιο κόμμα ή ποια... θρησκεία θα κυβερνά τη χώρα, αυτά είναι η κατοχή της Kύπρου και το κουρδικό. Έτσι η Tουρκία έχει ήδη πετύχει μια μεγάλη νίκη σε αυτή την πορεία: αντί ο όρος να είναι η αποχώρησή της από εδάφη κράτους μέλους, είναι να ανοίξει τα αεροδρόμια και τα λιμάνια της στο μέλος. Στην ουσία, η Άγκυρα έχει αναγάγει το έλασσον σε μείζον και δίνει, πολύ έξυπνα, επ αυτού μια «μεγάλη» μάχη. Eν τω μεταξύ, η Λευκωσία έχει αποδεχθεί, και ορθώς, αυτή την πραγματικότητα: αν είχε επιχειρήσει στα σοβαρά να θέσει ως όρο την αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων από τα κατεχόμενα για να προχωρήσει η ενταξιακή διαδικασία της Tουρκίας, που θα ήταν η «σωστή» πατριωτική στάση, θα είχε εξίσου σοβαρά κινδυνεύσει να βρεθεί στις συμπληγάδες της τουρκικής επιθετικότητας και της πλήρους ευρωπαϊκής απομόνωσης. H Λευκωσία κάνει διπλωματία και, μάλιστα, συχνά, υψηλή διπλωματία εξίσου υψηλού ρίσκου. Aπό την ώρα όμως που κινούμαστε πια στο επίπεδο μιας τέτοιας διπλωματίας, είναι φανερό ότι τα όριά της δεν μπορεί παρά να είναι ασαφή. Oταν κάποιος διαθέτει τον πολιτικό ρεαλισμό που απαιτείται για να κάνει υποψήφιο εταίρο έναν κατακτητή, πόσο και μέχρι πού πρέπει και μπορεί να δώσει τη μάχη για την εφαρμογή ενός πρωτοκόλλου τελωνειακής σύνδεσης; Kαι, κυρίως, με ποιον αντικειμενικό πλέον στόχο και ποιους συμμάχους; Yπάρχει κανείς που πιστεύει ότι αν τα πράγματα έβγαιναν εκτός ελέγχου για την τελωνειακή ένωση, θα υπήρχε έστω και μία χώρα μέλος της E.E. που δεν θα σφυρίζει αδιάφορα αν οδηγηθούμε σε ένταση στην Kύπρο ή στο Aιγαίο; Aυτή την ένταση δεν τη θέλει κανείς στην Aθήνα και η ελπίδα όλων είναι ότι δεν τη θέλει κανείς και στη Λευκωσία. Eδώ και δεκαετίες, η Eλλάδα κατατρύχεται από δύο σύνδρομα: της ήττας και της ενοχής. Tης ήττας για μια μάχη που η ίδια έχασε άδοξα στην Kύπρο το 74, ενώ Ελληνες και Κύπριοι έδωσαν τη ζωή τους γι αυτήν. Kαι της ενοχής γιατί με τις ενέργειές της (επί της ουσίας αδιάφορο αν ήταν χούντα ή δεν ήταν) προκάλεσε η ίδια την εισβολή και την κατοχή που υπάρχει ακόμα. Όμως, ο καιρός των συνδρόμων έχει πια παρέλθει. O Eτσεβίτ πέθανε. Kαι πριν απ αυτόν είχε ήδη πεθάνει κι ο μονοδιάστατος κόσμος του «ή ταν ή επί τας». Kι αν είναι να γυρίσουμε ξανά σ αυτόν, τουλάχιστον, ας το έχουμε επιλέξει.» (Γ. Mαλούχος, «Σύνδρομο ήττας και ενοχής», Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 14/11/2006) ΤΥΠΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ Ιωακειμίδης Π.Κ., «Ένταξη Τουρκίας και Ελλάδα», ΤΑ ΝΕΑ, 3/11/2006 Βερέμης Θ., «Μια νέα στρατηγική στη Μέση Ανατολή», Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 19/11/2006 Κουλουμπής Θ., «Το μήνυμα των αμερικανικών εκλογών», Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 5/11/2006 Καρανασοπούλου Ε., «Να μην κλείσει η πόρτα στην Τουρκία», ΤΑ ΝΕΑ, 22/11/2006 Μπεγλίτης Π., «Στρατηγική διεύρυνσης σε κρίση», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 19/11/2006 Δημητρακόπουλος Γ., «Αναζητώντας τη χρυσή τομή», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 19/11/2006 Λυκαύγης Α., «Η ευθύνη βαρύνει την Ευρώπη», ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 19/11/2006 ΞΕΝΟΣ Barroso dares to go where others fear to tread, Financial Times, 8/11/2006

18 Bush in Vietnam; In France's suburbs; As the earth warms; Turkey and the EU, Herald Tribune, 21/11/2006 Eastern economies urged to diversify, Herald Tribune, 14/11/2006 Energy disputes set stage for difficult EU-Russia summit in Helsinki, Herald Tribune, 22/11/2006 EU makes a last-ditch effort to clear the way for a summit with Russia, Herald Tribune, 19/11/2006 EU steps up pressure on Belarus with broadcasts highlighting benefits of reforms, Herald Tribune, 21/11/2006 EU tells Turkey to solve stalemate over Cyprus, Herald Tribune, 21/11/2006 Fears grow over wave of new EU labour laws, Financial Times, 21/11/2006 German economic 'wise men' criticize Merkel's coalition, Herald Tribune, 8/11/2006 Italy must lift growth or be 'lost', says PM, Financial Times, 7/11/2006 La Turquie a-t-elle toujours envie d'entrer dans l'ue?, Le Monde, 9/11/2006 Les discussions d'adhésion avec la Turquie dans l'impasse, Le Monde, 28/11/2006 LE Merkel praises government's achievements in 1 st year, but says more to be done, Herald Tribune, 22/11/2006 Nouer une relation stratégique avec la Russie -Propos recueillis par Daniel Vernet, Le Monde, 5/11/2006 Problem for Europe: Russia needs gas, too, Herald Tribune, 21/11/2006 Russia threatens to ban EU meat, Financial Times, 21/11/2006 Turkey given month to rescue EU bid, Financial Times, 9/11/2006 Turkey says it will not respond to Cyprus deadline, Herald Tribune, 21/11/2006 UK tells Brussels to resolve working time issue, Financial Times, 8/11/2006 Barbe T, Berlusconi s legal drama is destined to end in anti-climax, Financial Times, 22/11/2006 Barber T., Peel Q., EU needs to press on with enlargement, Prodi warns, Financial Times, 7/11/2006 Bickerton I, Dutch PM set for election comeback, Financial Times, 22/11/2006 Bilefsky D, Turkey will not respond to EU deadline, Herald Tribune, 21/11/2006 Blitz J., Britain to take lead on vetting EU accounts, Financial Times, 20/11/06 Boland V., Erdogan says no rupture in Turkish talks, Financial Times, 7/11/2006 Burns K., Blair calls for Afghanistan reinforcements, Financial Times, 20/11/2006 Calla C., L'Allemagne fixe ses priorités pour sa présidence européenne en 2007, Le Monde, 7/11/2006 Castle S., EU warns Turkey to back down on Cyprus, The Independent, 9/11/2006 Castle S., The Big Question: What is the 48-hour week and should Britain be forced to apply it?, The Independent, 8/11/2006 Castle S., Turkey accession threatened by EU report on human rights, The Independent, 1/11/2006 Chambraud C., Jacques Chirac veut faire de l'espagne un partenaire stratégique privilégié, Le Monde, 18/11/2006 Conti F., Europe needs to unite on energy supply, Financial Times, 16/11/2006 Crouigneau F, Soros tells Germany to beware on energy, Financial Times, 20/11/2006 Dempsey J.., Missions won't be affected, NATO says, Herald Tribune, 16/11/2006 Dempsey J., Turkish-French feud won't undermine NATO, official says, Herald Tribune, 16/11/2006 Dombey D, Turkish hopes on entry fading, says poll, Financial Times, 7/11/2006 Dombey D., Brussels steps back from confrontation with Turkey, Financial Times, 7/11/2006 Engel R., Battle scars leave divisions over future direction, Financial Times, 20/11/2006 Ferenczi T., Le double défi de Moscou et d'ankara, Le Monde, 24/11/2006 Ferenczi Τ., La discordance des langues, Le Monde, 10/11/2006 Gordon M., Why Turkey must join the European family, Financial Times, 14/11/

19 Hamilton A., So what do our party leaders think about Europe?, The Independent, 8/11/2006 Heisbourg F, Nato needs to be less ambitious, Financial Times, 21/11/2006 Hope K., Bulgarian closures threaten winter power cuts, Financial Times, 21/11/2006 Kanter J, Judge blocks Gaz de France and Suez from completing merger details, Herald Tribune, 21/11/2006 Parker G. & Atkins R, Almunia sees good times ahead for EU, Financial Times, 7/11/2006 Parker G., Barroso gets serious about global warming, Financial Times, 20/11/2006 Parker G., EU needs to press on with enlargement, Prodi warns, Financial Times, 7/11/2006 Parker G., IMF chief sees need for rate rises, Financial Times, 7/11/2006 Parker G., Putin: Treat us as strategic partner, Financial Times, 21/11/2006 Parker G., Tensions grow on EU monetary policy, Financial Times, 7/11/2006 Putin Vladimir, Europe has nothing to fear from Russia, Financial Times, 21/11/2006 Sabanci G, European Union needs Turkey, Financial Times, 6/11/2006 Sabanci G., Why the European Union needs Turkey, Financial Times, 8/11/2006 Shihab S., La Turquie est prête à risquer le gel des négociations avec l'ue pour Chypre, Le Monde, 18/11/2006 Strauss D., Sarkozy welcomes debate on modernity, Financial Times, 19/11/2006 Zecchini L., L Europe de la défense s'essouffle, faute de capacités et de financement, Le Monde, 14/11/ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ Barysch Κ., The EU and Russia: From principle to pragmatism, CER Policy Brief, Νοέμβριος 2006, Youngs R., Europe's flawed approach to Arab democracy, CER essay, Οκτώβριος 2006 Grant C., Europe's blurred boundaries. Rethinking enlargement and neighbourhood policy, CER pamphlet Οκτώβριος 2006, Egenhofer, C., Jansen J.C., Bakker S.J.A. & Jussila Hammes J., Revisiting EU Policy Options for Tackling Climate Change: A Social Cost-Benefit Analysis of GHG Emissions Reduction Strategies, CEPS Paperback, 9/11/2006, Kartha S. (lead author), Bhandari P., Van Schaik L., Cornland D. & Kjellén B, Adaptation as a Strategic Issue in the Climate Negotiations, Special CEPS Report, 9/11/2006, Aydin S., Carrera S. & Florian Geyer, France s Draft Law on the Armenian Genocide: Some Legal and Political Implications at EU Level, CEPS Policy Brief, 27/10/2006, Popescu N., Russia s Soft Power Ambitions, CEPS Policy Brief, 27/10/2006, Lodge J., Communicating (in)security: A Failure of Public Diplomacy?, Challenge paper, 9/11/2006, Casey J.P & Lannoo K., The MiFID Revolution, ECMI Policy Brief, 15/11/2006, Egenhofer C., Grigoriev L., Socor V., Riley A. & Heisbourg F., European Energy Security: What Should it Mean? What to Do?, ESF Working Paper, 30/10/2006. Rόdiger K., Old Europe, new Europe? Demography, labour markets and social policies, EPC Policy Brief, 15/11/2006,

20 Emerson M. (ed.), Arbatova N., Bordachev T., Makarychev A. S., Tassinari F., Vahl M. &the European Round Table of Industrialists, The Elephant and the Bear Try Again: Options for a New Agreement between the EU and Russia, CEPS Paperbacks, 22/11/2006. Το ΕΛΙΑΜΕΠ ολοκλήρωσε την έρευνα με θέμα «Η Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση στην Ελλάδα στο νέο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον», η οποία διεξάχθηκε από το Σεπτέμβριο Ιούνιο Το νέο Κείμενο Πολιτικής σε επιμέλεια Λουκά Τσούκαλη συνοψίζει τις βασικές διαπιστώσεις και συμπεράσματα της έρευνας και περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτάσεις για την μεταρρύθμιση των πανεπιστημίων ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Special Issue: Protecting the Union: The Emergence of a New Policy Space, Journal of European Integration, Journal of European Integration, Volume 28, Number 5 / Δεκέμβριος Boin A., Ekengren M., Rhinard M., Protecting the Union: Analysing an Emerging Policy Space, Abstract: Recent organizational, institutional and policy developments signal a new type of co operative policy activity at the European level and suggest the emergence of a new policy space in the European Union. What binds together the activities in that space is a common concern for the protection of the EU citizen. This new policy space crosses sectoral boundaries, draws in a number of governmental and societal actors, and comprises a variety of institutional venues. Moreover, its dimensions span the internal and external divide in EU policies. This article serves as an introduction to a special issue on the topic of the EU s emerging protection policy space. It first discusses the empirical parameters of this emerging space, before outlining a set of research questions and surveying the theoretical landscape for addressing these questions. It concludes by introducing the articles that comprise the special issue. - Duke S. & Ojanen H., Bridging Internal and External Security: Lessons from the European Security and Defence Policy, Abstract: This article suggests that the development of the European Security and Defence Policy has not only signalled a new tempo in EU policy making but seems also to have unforeseen consequences in that it pushes forward the development of the EU s internal security policy. The link is visible most clearly in the crisis management capabilities that have been built up with external operations in mind, but that, once established, have been perceived as having internal utility. It is argued in this article that it is comparatively much easier to develop such capacities in the field of external relations and that the development of capacities, in turn, leads to the need for more shared strategic thinking. Bridging internal and external security is not friction free, however; in particular, different views on the relative competences of the EU Council and the Commission make it more difficult. Yet, there are encouraging signs of increasingly holistic security thinking emerging within the EU. - Ekengren M., Matzén N., Rhinard M., Svantesson M., Solidarity or Sovereignty? EU Cooperation in Civil Protection, Abstract: Civil protection is one of the more established European competences within the emerging protection policy space. It is also emblematic of an enduring tension within European politics. European Union states acknowledge the