ΚΟΙΝΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟIΚΟΝΟΜIΚΕΣ ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΧΡIΣΤιΑΝIΣΜΟΥ

Transcript

1 ΚΛΕΟΒΟΥ ΛΟΥ Κ. Α ΝΑΓΝΩΣΤΙΔΗ (ΜΕΤΡΙΝΟΥ) ΚΟΙΝΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟIΚΟΝΟΜIΚΕΣ ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΧΡIΣΤιΑΝIΣΜΟΥ ΠΟΙΟΣ ΗΤ ΑΝ Ο ΙΗΣΟΥΣ: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΗ

2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΙΗΣΟΥΣ;

3 ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΥ Κ.ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΗ Κ. ΜΕΤΡΙΝΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΟΙ ΡΙΙΕΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΙΗΣΟΥΣ; ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΗ

4

5 Ο ΧΡΙΣΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΝ ΙΣΜΟΣ, σαν θρησκεία, ε{ναι ένα δημιούργημα καθαρά κοινωνικοοικονομικό και αποτελεί ένα καταπλη κτικό φαινόμενο, τόσο σε ό,τι αφορά την επικράτησή του όσο και στη διάρκειά του, και εξακολουθεί να παραμένει και ί σως ακόμα και να αναπτύσσεται, σε χώρες που μόλις τώρα βγαίνουν από το σκοτάδι της βαρβαρότητας. Είναι μια θρησκεία που την γέννησαν κοινωνικές ανάγκες της εποχής της, όπως άλλωστε είναι και όλες οι θρησκείες που γεννήθηκαν και επικράτησαν κατά καιρούς πάνω στη γη, και που κράτησαν τόσο, όσο κράτησαν οι ανάγκες και οι συνθήκες που τις γέννησαν. Και γιατί ο χριστιανισμός, που γεννήθηκε κι αυτός κάτω από ορισμένες συνθήκες, κοινωνικές και οικονομικές - φτώχεια, εξαθλίωση, εξαχρείωση των ηθών- πρέπει να κρατήσει αιώνια, αφού και εδώ οι συνθήκες που τον γέννησαν έχουν αλλάξει ριζικά; Μα η απάντηση είναι σαφής. Γιατί ο σημερινός χριστιανισμός δεν έχει καμιά σχέση και ομοιρτητα με τον πρωτόγονο χριστιανισμό -γιατί οι εκπρόσωποί του, του άλλαζαν

6 κάθε φορά το περιεχόμενό του, σύμφωνα με τα συμφέροντα της εκκλησίας, δηλαδή σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα και τα συμφέροντα των κρατούντων. Ο Χριστιανισμός στις αρχές του ήταν μια θρησκεία, ας την πούμε έτσι, μια προσμονή για μια καλύτερη ζωή των φτωχών και των εξαθλιωμένων, που περίμεναν τη σωτηρία τους εδώ στη γη και όχι στους ουρανούς, όπως μας υπόσχονται σήμερα. Περίμεναν κάποιον σωτή ρα, ένα είδος υπερανθρ6jπου που θα τους έσωζε απ' τη φτώχεια και τη μιζέρια και θα τους οδηγούσε σ' έναν κόσμο καλύτερο απ' αυτόν στον ο ποίο βρίσκονταν. Είχαν φτιάξει τις οργανώ σεις αλληλοβοήθειας, κοινά γεύματα, τα λεγόμενα και κοινόβια, και ζούσαν φτωχικά, αλλά καλά μιας και όλα ήταν κοινά και ο καθένας συνεισέφερε ό,τι είχε. Απ' τη στιγμή όμως που μπήκανε μέσα στις οργανώσεις τους οι πλούσιοι, που ήθελαν να συμμετάσχουν όπως έλεγαν στην κοινοβιακή ζωή τους, γιατί άλλοι είχαν κουραστεί απ' τη ζωή που έκαναν και άλλοι για να σώσουν την ψυχή τους και που φυσικά συνεισέφεραν ανάλογα με τα πλούτη τους μεγάλα ποσά, πήραν και την ηγεσία αυτών των οργανώσεων και τις διαμόρφωσαν όπως τους συνέφερε, καταργώντας όλες τις αιχμές που στρέφονταν ενάντια στον πλούτο και την δύναμη των αρχόντων. Τελικά οδήγησαν τις οργανώσεις-αδελφότητες, αφού τις έκαναν όπως ήθελαν, εκεί που τους επέβαλαν τα συμφέροντά τους και τις προσδοκίες των μελών της αδελφότητας σ' αυτή τη ζωή τις έστειλαν στους ουρανούς, στον άλλο κόσμο, στην άλλη ζωή, σάμπως να υπάρχει και άλλη ζωή. Και γιατί οι πρώτοι που προσχώρησαν στις χριστιανικές οργανώσεις ήταν όλοι τους φτωχοί, εργάτες μεροκαματιάρηδες, ψαράδες και δούλοι, και μόνον όταν άρχισε να εξαπλώνεται ο θεσμός προσχώρησαν σ ' αυτόν οι αστοί και οι πλούσιοι; Ωστόσο, από τους πολλ ούς που αγωνίσθηκαν, όχι μόνο ενάντια στην ξένη κυριαρχία, αλλά και ενάντια στο ντόπιο κατεστημένο για τα συμφέροντα του λαού, και που eavar6j-

7 θηκαν κρεμασμένοι στο σταυρό, διάλεξαν έναν και αφού του φόρεσαν το φωτοστέφανο του μάρτυρα του σκάρωσαν και το γενεαλογικό του δένδρο, σαν απόγονου του Δαυίδ, μέσω του πατέρα του Ιωσήφ, γιατί έτσι επέβαλλε η παράδοση: ο Μεσσίας που θα ερχόταν σαν σωτήρας του λαού του Ισραήλ έπρεπε να κατάγεται από βασιλική οικογένεια. Τι σημασία όμως έχει ποιός ήταν αυτός που διάλεξαν; Μπορούσε να ή ταν ένας τελείως άγνωστος, ένας πατριώτης και φίλος του λαού, που αγωνίστηκε για την κοινωνική δικαιοσύνη και την ισότητα, για τήν έλευση ενός σωτήρα ανθρώπινου και όχι υ περφυσικού. Μπορεί να ήταν ο Ιησούς, μπορεί ο Ιούδας ο Γαυλωνίτης ή ο Βαρκοχεβά και πολλοί άλλοι, που επαναστάτησαν εναντίον των Ρωμαίων, και σταυρώθηκαν. Βρήκαν, λοιπόν, σάν τέτοιο το γιο του Ιωσήφ και της Μαρίας, δώσανε στον πατέρα του βασιλική καταγωγή, γιατί έ πρεπε να είναι από βασιλική οικογένεια όπως λέγανε οι ιουδαϊκές παραδόσεις για τον Μεσσία τους, που έπρεπε να είναι απόγονος του Δαυίδ και τον έκαναν ' μάρτυρα με τον θάνατό του στο σταυρό. Και πότε γεννήθηκε ο Χριστός, αφού η απογραφή έγινε το 6 ή 7 μ.χ. όπως λένε οι χρονικογράφοι της εποχής εκείνης, και η χρονολογία μας δεν αρχίζει απ' τη γέννηση του Ιησού; Πόσο αληθινή μπορεί να 'ναι η περιγραφή που μας δίνουν για τη γέννησή του; Ποιος την παρακολούθησε; Ποιος έκανε το ταξίδι στη Βηθλεέμ για να περιγράψει τη γέννηση του παιδιού ενός άσημου πατέρα, όπως ήταν ο Ιωσήφ; Πώς βρέθηκαν οι μάγοι και τό άστρο που τους φώτιζε και τους οδηγούσε στον τόπο της γέννησης; Τι απέγιναν οι μάγοι; Μήπως ήταν έμποροι περαστικοί, γιατί μόνον έμποροι ταξίδευαν την εποχή εκείνη και όχι μόνοι αλλά με πολυάνθρωπη συνοδεία, που ζητούσαν και αυτοί άσυλο για να διανυκτερεύσουν όπως και ο Ιωσήφ και διανυκτέρευσαν μαζί του; Αυτό που είναι το πιο σημαντικό στην ιστορία της γέννησης του Ιησού, είναι το πώς τα έμαθαν όλα αυτά ύστερα από χρόνια πολλά, όταν πια εμφανίζεται ο Ιησούς δημόσια, διδάσκοντας και σκάρωσαν την ιστορία της γέννησής του,

8 για την οποία οι ιστορικοί της εποχής δεν λένε τίποτα. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν δημοσιογράφοι για να τρέξουν να παρακολουθήσουν και να περιγράψουν ένα σημαντικό γεγονός, και οι ιστορικοί πολύ αργότερα συγκεντρώνουν cα στοιχεία απ' τα γεγονότα που έγιναν για να γράψουν την ισ"ορία τους. Μετά το μεγάλο γεγονός της γέννησης, τίποτα άλλο δεν είναι γνωστό για χρόνια πολλά' βαθύ σκοτάδι επικρατεί γύρω απ' το πρόσωπο του Ιησού, μέχρι την εποχή, που άνδρα Τοια μας τον παρουσιάζουν ν' αγωνίζεται, διδάσκοντας στο λαό. Τι δίδασκε; Πράγματα αόριστα, χωρίς αποτελεσμα τικά μέσα. Οι Θεοί, αν υπάρχουν τέτοιοι, με δυνάμεις υπερφυσικές, μπορούν να ενεργούν διαφορετικά και να επιβάλλουν στους ανθρώπους τις θελήσεις τους, αλλιώς τι Θεοί είναι! Στη διάρκεια της διδασκαλίας του, αν πράγματι υπήρξε αυτός που λένε, συμπεριφέρθηκε σαν κοινός άνθρωπος, με τις αδυναμίες του και τα ελαττώματά του, και αυτό αναφέρεται και στην Καινή Διαθήκη. Μια μέρα που βάδιζε στην εξοχή και πεινούσε, πλησίασε μια συκιά για να φάει μερικά σύκα, αλλά σύκα δεν είχε γιατί απλούστατα δεν ήταν ο καιρός της να καρποφορήσει, και όμως ο Ιησούς την καταράστηκε να ξεραθεί. Αυτό δεν είναι καθαρά ανθρώπινη αδυναμία; Ή που κυνήγησε τους εμπόρους απ' τον Ναό και τους πετούσε τα εμπορεύματά τους πάνω τους, ήταν πράξη θεϊκή; Αφού ήταν συνήθεια των Ιουδαίων να εκθέτουν τα ε μπορεύματά τους στον Ναό!. Και για τα θαύματα που του αποδίδουν, αποκλείεται να είχε μερικές ιατρικές γνώσεις που έμαθε απ' τους Εσσαίους και από την μετάβασή του στην Αίγυπτο, όπως λέγεται, που τα έμαθε απ' τους ειδικούς και τους μάγους και τα χρησιμοποίησε πάνω σ' ένα λαό αμόρφωτο, εξαθλιωμένο κοινωνικά και πνευματικά, που τα έπαιρνε όλα για θαύματα; Πάνω σ' αυτά τα θαύματα παραπέμπουμε τον αναγνώστη στο βιβλίο του Δαυίδ Στράους «η Ζωή του Ιησού» όπου θα βρει λεπτομερείς εξηγήσεις στο πώς γίνονταν αυτά τα «θαύματα».

9 Και αυτά τα θαύματα πάλι, πώς μπορεί να αποκλείσει κανείς ότι δεν τα σοφίστηκαν αργότερα αυτοί που έγραψαν τα ΕυαΥγέλια, στα οποία ο κάθε συγγραφέας τους, με τη σειρά του, παρενέβαλε και τις δικές του φαντασιοπληξίες, και τελικά τα διαμόρφωσαν όπως ήθελαν, σύμφωνα με τις δικές τους απόψεις; Και ερχόμαστε στη σύλληψη και την παράδοση τοl) Ιησού στους Ρωμαίους. Η σύλληψή του δεν μπορεί να έγινε για λόγοuς καθαρά θρησκεuτικούς, γιατί δεν εκφράστηκε ποτέ ενάντια στη θρησκεία του Μωuσή και στον ιουδαϊκό νόμο, όπως άλλωστε και τα Ευαγγέλια δεν αναφέροuν κάτι τέτοιο, αλλά μόνο επειδή πολεμούσε το ιερατικό κατεστημένο. Αν είπε τον θεό πατέρα TOU, μα αυτή είναι μια φράση συνηθισμένη και όλοι μας λέμε «ο πατέρας μας ο εν οuρανοίς». Επομένως, ο Ιησούς με τα κηρύγματά του, στρεφόταν ενάντια στην αδικία και την ανισότητα που επικρατούσε τότε. Και γιατί ο Πιλάτος δεν βρήκε κατηγορία για κανένα α δίκημα ενάντια στον άνθρωπο και είπε εκείνο το περίφημο «εγώ νίπτω τας χείρας μοu από το αίμα αυτού του αθώοω>. Πιο πιθανό είναι να τους είπε: «Εσείς έχετε μεταξύ σας πολιτικές και οικονομικές διαφορές και λύστε τες μόνοι σας, εγώ δεν ανακατεύομαι σ ' αυτά!» Και γιατί μετά τη σταύρωσή του έμεινε 3 ώρες, -όπως μας λένε τα Ευαγγέλια βέβαια- πάνω στο σταυρό, αφού οι Ρωμαίοι άφηναν τους κατάδικους 2-4 μέρες ώσπου να τους εξαφανίσουν τα κοράκια και οι γύπες, τρώγοντας τις σάρκες τοuς; Τι μεσολάβησε για να επιταχύνουν το κατέβασμά τοu απ' το σταuρό και την ταφή TOU, αφού TOU Ιησού δεν TOU τσάκισαν καν τα κόκαλα, όπως έκαναν σε όλους TOU'; καταδίκοuς, επειδή σε τόσο λίγο χρονικό διάστημα ο άνθρωπος δεν ξεψυχά και μόνον ύστερα από μέρες πεθαίνει από εξάντληση και όχι από τα καρφιά, αφού η αιμορραγία σταματά; Και βρέθηκε ένας εuγενής Ιοuδαίος, ο Ιωσήφ ο Αριμαθείας, που ενδιαφέρθηκε για το σώμα Tou Ιησού και το πήρε και το έθαψαν μαζί με τον Νικόδημο. Μα αuτός ο εuγενής,

10 που η κάστα του τον θανάτωσε για τους γνωστούς λόγους, πώς τώρα τον λυπήθηκε και τον πήρε μάλιστα με χάρη, α φού δωροδόκησε τους φρουρούς, για να τον θάψει σ' ένα κοίλωμα μέσα στυ βράχο; Και την Κυριακή το πρωί που πήγε η Μαρία η Μαγδαληνή μαζί με άλλες γυναίκες ν' αλλείψουν με αρώματα το σ6) μα, βρήκαν τον τάφο κενό, το σώμα είχε εξαφανισθεί. Ο Ιησούς, αν ήταν θεός, μπορούσε να αναστηθεί χωρίς να εξαφανιστεί το σώμα του, γιατί αυτό ήταν κάτι το υλικό και φθαρτό, και δεν του χρειάζονταν πια. Οι θεοί όλων των θρησκειών υπήρξαν πάντα άυλοι, και εμφανίζονταν πάντα ΠεΡlβλημένοι με ένα πέπλο που δεν έ βλεπε κανείς τίποτε στο εσωτερικό του, και εξαφανίζονταν αμέσως, όπως μας λέει η μυθολογία. Πώς ο Ιησούς έζησε μέσα σε ένα ανθρώπινο σώμα τόσο χρόνο, με σάρκα και οστά, και με όλες τις ανθρώπινες συνήθειες και αδυναμίες, αφού ήταν Θεός;. Αρα ο Ιησούς ήταν άνθρωπος, έζησε ανάμεσα στους ανθρώπους, γνώρισε τις αδυναμίες τους GC',V άνθρωπος, σταυρώθηκε και πέθανε σαν άνθρωπος και όχι σαν Θεός. Και κατά μια εκδοχή, Οι Εσσαίοι, μια αίρεση θεραπευτών, παρέλαβαν το σώμα του, γιατί δεν είχε πεθάνει, του θεράπευσαν τις λίγες πληγές που είχε και τον φυγάδευσαν, όπως λέγεται, στην Αίγυπτο. Όσο για τα φυσικά φαινόμενα που επακολούθησαν τον θάνατό του, ε, αυτά είναι ντροπή να εκμεταλλεύεται κανείς σήμερα την ευπιστία του κοινού, γιατί μπορεί να υπήρξαν βέβαια καθαρά φυσικά φαινόμενα: συννεφιά, αστραπές, βροντές και κεραυνοί που έπεσαν ίσως και πάνω στο Ναό και έκαψαν το παραπέτασμα, αλλά ότι «και τάφοι ανοίχθηκαν και νεκροί αναστήθηκαν»... αυτό πάει πολύ. Και τι απέγlναν αυτοί οι αναστημένοι, δεν μας λένε, ξαναπέθαναν, τότε τι χρειάζονταν η ανάστασή τους. Και γιατί αμέσως μετά το θάνατό του οι οπαδοί του συνασπίσθηκαν, έφτιαξαν τις οργανώσεις τους και δημιούργησαν τα πρώτα κοινά γεύματα, τα κοινόβια, που ήταν ένα:

11 θεσμ ό ς καθαρ ά κομμουνιστικός; Π ροσφέρανε όλοι τα υπά ρ χοντά τους και ζούσαν όλοι μαζί συσιτιούντες και μ άλ ιστα σε πολλά από αυτ ά τα κοινόβ ι α επικρατούσε και ο θεσμός της αγαμίας, όπως ήταν οι Εβιονίτες. Εργάζονταν και κατέθεταν σ' ένα κοινό ταμείο το προϊόν της εργασίας τους. Και όταν τα ό ρ ια της κοινότητας επεκτάθηκαν και τα οικονομικά τους ήταν πλ ε ονασματικά, τότε δημιουργήθηκε και ο θεσμός του επισκόπου (επισκοπώ-παρακολουθώ) για να χειρίζεται το ταμείο της κοινότητας (διαχειριστής). Και αυτή η δημιουργία του θεσμού του επισκόπου, αποτελεί και την πέτρα του σκανδάλου της μετέπειτα εξέλιξης, γιατί απ ' εκεί και πέρα ο θεσμός της οργ ά νωσης ξεφεύγει α πό τον προορισμό της και γ ί νεται αυτό που είναι σήμερα η εκκλησία, όχι η πρωτόγονη χριστιανική οργάνωση, που ή ταν όλα κοινά και οι άνθρωποι ζούσαν ειρηνικά, χωρ ί ς ιδιαίτερες φροντίδες, εκτό ς από αυτή της δουλειά ς τους και το να συνεισφέρουν το προϊόν της στο κοινό ταμείο. Η εκκλησία των φτωχών, που ξεκίνησε με τόσους καλούς οιωνού ς και που σήμερα κατάντησε ακριβώς το αντίθετό της -με τους πατριά ρ χες, τους δεσποτάδ ες, τους επισκόπους και τους παπάδες, που τον πλούτο τους τον επιδεικνύουν με τόση ξενιασι ά στις διαφορες τελετές- ποιο ποίμνιο θα πρέπει να την ακολουθεί; Δική τους είναι η εκκλησία, κανείς δεν τους την αμφισβητεί. Ο αγνός, ο ηθικός, ο πρωτόγονος χριστιανισμός βρίσκεται μονάχα στους ουρανούς, εκεί που τον έστειλαν οι επιτήδειοι να στήσει το βασίλειό του, στην ανυπαρξία. Έτσι παρ έ μεινε μονάχα το όνειρο στημένο στο βάθρο του, που λέγεται Χριστιανισμός, και που εξακολουθεί ακόμα ν ' αναπτύσσεται σε χώρες όπου μόλις τώρα βγαίνουν απ ' την αμάθεια και το πνευματικό σκοτάδι, για να απολαύσουν κι αυτές τα τα αγαθά του. Όμως πόσο ακόμα θα κρατήσει με τη σημερινή του μορφ ή ; Όπως είπαμε ε ί ναι μια θρησκε ί α που την γέννησαν οι κοινωνικές ανάγκες μιας εποχής, όπως άλλωστε τέτοιες ήταν και όλες οι άλλε ς θρησκείες που προηγήθηκαν του Χριστια-

12 νισμού και που γεννήθηκαν κι αυτές κάτω απ' τις ίδιες κοινωvιkooιkoνoμιkές συνθήκες, κράτησαν όσο τους επέτρεψαν αυτές οι συνθήκες, που τις γέννησαν. Τότε και ο Χριστιανισμός πόσο καιρό ακόμα μπορεί να κρατήσει, όπως είναι σήμερα, αφού οι συνθήκες που τον γέννησαν έχουν αλλάξει κι αυτές από καιρό. Μα, μπορεί να πει κανείς, πώς ο Χριστιανισμός με την εκκλησία του εξελίσσεται, αλλάζει κι αυτός και προσαρμόζεται ανάλογά με τις α νάγκες του κάθε κρατούντος καθεστώτος, γιατί είναι και αυτός κράτος μέσα στο Κράτος και ταυτίζονται τα συμφέροντά του με αυτά του κράτους και του κατεστημένου. Τον μεσαίωνα ήταν απόλυτα συνδεμένο ς με το φεουδαρχικό καθεστώς. Οι περισσότεροι φεουδάρχες ήταν και κληρικοί, οι απλοί άνθρωποι ήταν δουλοπάροικοι και δούλευαν στα κτήματα των αφεντάδων επισκόπων χω ρίς καμιά απολαβή και στο τέλος τους καίγανε και στην πυρά σαν αιρετικούς και άπιστους. Άπιστοι σε τι; στο Χριστιανισμό! Μα ήταν χριστιανοί οι φεουδάρχες και ποιά σχέση είχαν με το πρωταρχικό χριστιανικό πνεύμα; Και ήρθε το «φιλελεύθερο καθεστώς», το αστικό, ύστερα από τόσους αγώνες και θυσίες, πέτυχε να καταλάβει τη ν εξουσία και να εγκαθιδρύσει το δικό του καθεστώς. Και πάλι αυτοί οι ίδιοι οι κληρικοί του φεουδαρχισμού, πάλι αυτοί στα πράγματα, επίσκοποι και πάππες και πατριάρχες, και πάλι η ίδια τακτική: η εκμετάλλευση του απλού ' αμόρφωτου λαού με διαφορετικές μεθόδους. Και γιατί διάλεξε ο Χριστός να γεννηθεί ή να τον γεννήσουν στην Ιουδαία, όπου υπήρχε μονοθεϊσμός και δεν προτίμησε μια χώρα ειδωλολατρική, όπως τη λένε οι σοφοί μας (σάμπως ο Χριστιανισμός να είναι κάτι διαφορετικό, με τους χιλιάδες αγίους και τα εικονίσματά τους) όπου υπήρχαν πολλοί θεοί, για να έχει τουλάχιστον αυτός τα πρωτεία μιας και θα υπερίσχυε πάνω στους άλλους; Και ακόμα το προσκύνημα των εικόνων, με το φιλί πάνω στο σανίδι, που από την άποψη της υγείας δεν επιτρέπεται και μάλιστα σήμερα, όταν υπάρχουν τόσες κολλητικές

13 και επικίνδυνες αρρώστιες. Τουλάχιστον οι αρχαίοι λά τ ρευαν τα αγάλματα, που θα μπορούσαν να τα εκτιμήσουν και από καλλιτεχνικής πλευράς σαν αριστουργήματα τέχνης, σε αντίθ εση μ ε τις κακότεχνες φιγούρες των αγίων, που δεν προκαλούν αισθ ητική συγκ ίνηση. Πόσο δίκαιο είχε ο αυτοκράτορας Ιουλιανός, που τον είπαν και παραβάτη επειδή επεχε ί ρησε κάποτε να καταργήσει τις εικόνες, α λλά το αμόρφωτο πλήθος ξεσηκώθ ηκ ε με ιερή αγανάκτηση που θα του στερούσαν την ηλίθια προσήλωσή του στις παραδόσεις. Δυστυχώς αυτό γίνεται πάντα, ακόμα και σήμερα. Στην Ιουδαία υπήρχε ο μονοθ ε ϊσμός, τι θέλ ανε να δημιουργήσουν και δε ύ τερη μονοθ ε ϊ στ ική θρησκε ί α που την πλαισίωσαν αργότερα με χιλιάδες αγίους, και να πενταρολογούν με την προσφορά τ ους για προσκύνημα; Η εκκλησία έχει τεράστια εισοδήματα απ ' την περιουσ ί α της, κινητή και ακίνητη, που μπορεί θαυμάσια να ικανοποιε ί μ ' αυτά τις ανάγκες της. Γιατί πασχίζει να μαζε ύ ει διαρκώς και άλλα με συνδρομές, με τις βαπτίσεις, τις παντρειές, τις κηδείες και τόσα άλλα, που πρέπει πάντα να πληρώνουμε στην εκκλησία, και αν καμιά φορά δεν έχουμε, αρνούνται και να μας θάψουν ακόμα. Η εκκλησία, που αρχικά ήλθ ε σε σ ύγκρουση με το κράτος, τώρα όχι μόνο έχει ενσωματωθ ε ί σ ' αυτό αλλά πολλές φορές είναι και πάνω απ ' αυτό και το καθοδηγεί. Έφθασε να ευλογε ί και τα δικτατορικά καθ εστ ώτα που επιβάλλονται με τη βί α π άνω στους λαού ς και αυτό συνέβη πρόσφατα σε μας, αλλά και στο παρελθόν, και ποτέ δεν εναντιώθηκε και δεν αντιστ άθ ηκε σ ' αυτά. Αντίθ ετ α, συνεργάστηκε και ταυτίστηκε μαζί τους, πρός δόξαν της εκκλησίας, γιατ ί τα καθ εστ ώτα αυτ ά της εξασφάλιζαν πάντα την κυριαρχία της. Απ ' όλα αυτά που είπαμε για τη σημερινή εκκλησία, τι απομένει από εκείνη των πρώτων χρόνων και ποια σχέση έ χει μ' ε κε ί νην; Και πόσο καιρό θα κρατήσει ακόμα αυτή η θ ρησκε ί α του Χριστού, που μ ε τόσο καλούς οιωνούς εμφανίσθ ηκε για να καταντήσει τόσο διαφορετική σήμερα, και αφού ε ξαφανί σ θη-

14 καν και οι συνθή κες που την γέννησαν, όπως έγινε και μ - ό λες τις άλλες θρησκείες, όπως είπαμε πιο πάνω; Άραγε θα δούμε να εμφανίζεται μια νέα πίστη που ν ' ανταποκρίνεται στις αν ά γκες της εποχής μας, πο\) να στηρίζεται πάνω στον ηθικό πολιτισμό και να συμπορεύεται με την τεχνολογική μας εξέλιξη' μια θρησκεία που να ξεπεράσει τα στενά όρια του πλανήτη μας, πάνω στον οποίο γεννήθηκαν όλες οι δεισιδαιμονίες και οι πλάνες σχετικά με την γένεση του κόσμου; Ίσως ο άνθρωπος να έχει ανάγκη να πιστεύει σε κά τ ι α ξιοκρατικό, με περιεχόμενο αποκλειστικά ηθικό, χωρί ς υπερφυσικά στολίδια, με τα οποία μέχρι τώρα μας έχουν αποκοιμήσει όλες οι θρησκείες που γεννήθηκαν πάνω στη γη. και που όλες πρόδωσαν την ευπιστία και τις προσδοκ ί ες των ανθρώπων και τους λό γους που τις γέννησαν_ Όχι πια προφήτες και Μεσσίες, που να δημιουργούν διάφορες δοξασίες, που να παραπλανάνε τους ανθρώπους και αντί να τους οδηγούν προς ένα φωτεινό πνευματικό μέλλον, τους κατεβάζουν το πνευματικ ό επ ίπεδο, με τις παρωπίδες που τους φοράνε, προς ένα μέλλον με οδηγό την επιστήμη και μόνο, για να μπορέσει ο άνθρωπος να βρεθεί και σ' άλλους πλανήτες, όπου δεν θα υπάρχουν θεοί και δαίμονες παρά μόνο ο άνθρωπος με τις ικανότητές του και που είναι σε. θέση να φτιάσει μια ζωή χωρίς διακρίσεις και αξιώματα, μια ζωή πραγματικά ανθρώπινη, Χριστιανική_ Αθήνα, Μάρτιος J 990

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Οι Σπουδαιότεροι Σταθμοί της εβραϊκής Ιστορίας ΠΟΊΈ ΕΜΦΑΝΙΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΕΒΡΑΙΟΙ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΓΙΑ να καταλάβουμε πώς δημιουργήθηκε αυτός ο θρύλος που λέγεται χριστιανισμός πρέπει να ρίξουμε προηγουμένως μια ματιά στις πολιτικές και KOινωVΙKές συνθήκες που επικρατούσαν την εποχή εκείνη στην Ιουδαία, και γενικότερα στην Παλαιστίνη. Για την ιστορία των εβραίων δεν έχουμε και πολλές πληροφορίες, εκτός απ' αυτές που μας δίνει η Παλαιά Διαθήκη, που κι αυτές είναι ανακατεμένες με πολλούς θρύλους και μύθους. Αν λάβουμε υπ' όψη μας τον εβραίο ιστορικό συγγραφέα Φλάβιο Ιώσηπο ( της χρονολογίας μας) μαθαίνουμε ό τι οι Αιγύπτιοι χρονικογράφοι λένε πως οι εβραίοι ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι, που ήρθαν απ' την Ασία, υπόταξαν την Αίγυπτο, κι έζησαν στη χώρα των Φαραώ, γύρω στο Νείλο, γνωστή με το όνομα Υκσώς. Μετά διώχθηκαν απ' τους Αιγύπτιους και πήγαν και εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη, στη χώρα που πήρε αργότερα το όνομα lουδαία. Από δω και πέρα ο χαρακτήρας και η ιστορία των εβραί-

16 ων διαμορφώ&ηκε απ' τις ιδιότητες που απέκτησαν απ' τη νομαδική ζωή τους σαν Βεδουίνοι, και απ' την γεωγραφική θέση και φύση της Παλαιστίνης. Οι παραδόσεις των εβραίων λένε ότι χρειάσθηκε πολύς καιρός, ώσπου να μπορέσουν 'να εγκατασταθούν στην Παλαιστίνη, γιατί στην περιοχή του Σινά έμειναν πολλά χρόνια και με τις επιδρομές που επιχειρούσαν μπόρεσαν τελικά να περάσουν και να εγκατασταθούν στην Παλαιστίνη. Ας δούμε όμως ποιά ήταν η θρησκεία των εβραίων, προτού εγκατασταθούν στη χώρα που λέγεται "Γη της Επαγγελίας». Η Βίβλος τούς αναφέρει απ' την αρχή σαν μονοθεϊστές, αλλά η νεώτερη κριτική λέει ότι ώσπου να φθάσουν στο μονοθεϊσμό, πέρασαν από διάφορα στάδια εξέλιξης. Στην πριν απ' τον Μωϋσή εποχή, ο λαός του Ισραήλ α ποτελούνταν από διάφορες φυλές, χωρίς καμιά εθνική συνείδηση και πολιτική ενότητα, και ότι ενώθηκαν γύρω στο 1250 Π.Χ. Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗΣ Οταν λοιπόν οι εβραίοι, ύστερα από πολλές περιπέτειες, κατάφεραν να VΙKήσoυν τους ντόπιους κατοίκους της Χαναάν και να γίνουν κύριοι της «Γης της Επαγγελίας», γύρω στο 1200 με 1150 π.χ., η κοινωνική και πολιτική ζωή του λαού του Ισραήλ άλλαξε. Οι εβραϊκές φυλές ήρθαν στην Παλαιστίνη σαν νομάδες κτηνοτρόφοι, κι εγκαταστάθηκαν ύστερα από σκληρές μάχες με τους ντόπιους κατοίκους, τους Χανανέους, αλλά αυτά που κατέκτησαν ήταν υποχρεωμένοι να τα διατηρήσουν με διαρκείς πολέμους. Ωστόσο καί μετά την κατάκτηση της Παλαιστίνης συνέχισαν ν' ασχολούνται με την κτηνοτροφία, παρ' όλο που είχαν εγκατασταθεί πια μόνιμα. Αλλά σιγά σιγά έμαθαν απ'

17 τους ντόπιους κατοίκους να καλλιεργούν τη γη με σιτάρι, α. μπέλια, ελιές, συκιές και τελικά ανακατεύθηκαν μαζί τους. Τη ροπή προς το εμπόριο, οι εβραίοι, την κληρονόμησαν απ' την περίοδο που ζούσαν ακόμα σαν νομάδες Βεδουίνοι. Οι πρώτοι έμποροι θα πρέπει να ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι της ερήμου, που για να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της καθημερινής ζωής, αναγκάζονταν να γυρίζουν από κατασκήνωση σε κατασκήνωση για ν' ανταλλάξουν τα προϊόντα τους με άλλα χρήσιμα για την καθημερινή τους ζωή. Ο Δαυίδ υπήρξε ο πιο μεγάλος βασιλιάς στην ιστορία των εβραίων, και αυτός οργάνωσε το ιουδαϊκό κράτος και τού 'δωσε δύναμη και όνομα. Στην εποχή μάλιστα του γιού του, του Σολομώντα, το κράτος έφθασε στη μεγαλύτερή του α κμή, γι' αυτό και στα χρόνια της παρακμής και της δυστυχίας, η ανάμνηση αυτής της εποχής των δύο βασιλιάδων έμεινε σαν ο «χρυσός αιώνας}) των εβραίων. Έτσι, η μεγάλη ακμή του ιουδαϊκού κράτους την εποχή του Δαυίδ και του Σολομώντα, προκάλεσε τις βλέψεις των Αιγυπτίων και των Ασσυρίων, που άρχισαν με εχθρικές ενέργειες να πιέζουν το λαό του Ισραήλ. Απ' αυτή την εποχή αρχίζουν οι περιπέτειες αυτού του λαού, που βρέθηκε στην ανάγκη να πολεμήσει με ισχυρούς γειτονικούς λαούς και τελικά να σκλαβωθεί και να εκπατρισθεί. ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΙΧΜΑΛΩΣΙΑ ΣΤΗ ΒΑΒΥ ΛΩΝΑ Η Ιερουσαλήμ κατακτήθηκε απ' τον βασιλιά των Ασσυρίων Ναβουχοδονόσορα το 597 Π.Χ. και στα 586 της ίδιας χρονολογίας. Με μια καινούργια εισβολή των Βαβυλωνίων, στην Παλαιστίνη, καταλύθηκε ολότελα η ανεξαρτησία του λαού

18 του Ισραήλ και χιλιάδες Ιουδαίοι στάλθηκαν αιχμάλωτοι στη Βαβυλώνα. Η εξορία και η αιχμαλωσία κράτησε ώς το 536 Π.Χ. ιόσπου Ο βασιλιάς της Περσίας Κύρος -που εν τω μεταξύ το 538 Π.Χ. κατέλυσε το κράτος της Βαβυλώνας και σε συνέχεια κατέκτησε και την Παλαιστίνη- διέταξε να γυρίσουν οι εβραίοι στη χώρα τους και να ξαναχτίσουν την καταστραμμένη απ' τους Βαβυλωνίους Ιερουσαλήμ. Το 536 Π.Χ. ο Κύρος, όχι μόνο επέτρεψε την επιστροφή των εβραίων στην Ιερουσαλήμ, αλλά τους έδωσε και το προνόμιο να ξαναρχίσουν την πολιτική και κοινωνική τους ζωή και ν' ακολουθήσουν και τις θρησκευτικές τους παραδόσεις, παίρνοντας ταυτόχρονα την συγκατάθεσή του να λατρεύουν, όπως και πριν απ' την αιχμαλωσία τον Ιεχωβά και να καλλιεργούν την εθνική τους φιλολογία. Αυτό το πέτυχε ένας μορφωμένος Ιουδαίος, ο Έσδρας, ο οποίος ήταν φίλος του βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη. Ο Έσδρας, που ήταν κι αυτός αιχμάλωτος στην Βαβυλώνα, μαζί με άλλους Ιουδαίους, ανασύνταξε και δημοσίευσε Τηl' Πεντάτευχο και κωδικοποίησε και κυκλοφόρησε τους νόμους στην κοινή ασσυριακή και στην ομιλούμενη αραμαϊκιι γλώσσα. Το γεγονός αυτό αποτελεί μεγάλο σταθμό στην μετέπειτα ιστορία του Ισραήλ. Από τότε όλες οι παλιές παραδόσεις των εβραίων, που ήταν γραμμένες στην ιερατική γραφή, ι; παψαν να 'ναι αποκλειστικό προνόμιο του ιερατείου κι έγιναν κτήμα του λαού.

19 Η ΔΙΑΣΠΟΡΑ ΟΙ πιο πολλοί εβραίοι στην αιχμαλωσία ξέχασαν την πατρίδα τους και τη θρησκεία τους, ακόμα και τη γλώσσα τους, την παλαιοεβραϊκή -που δεν την ξαναμίλησαν. Με τη διασπορά οι εβραίοι σκόρπισαν έξω απ'την πατρίδα τους, ακριβώς την εποχή που τους επέτρεψαν να γυρίσουν πίσω σ' αυτή. Αυτή η διασπορά δεν ήταν αποτέλεσμα μιάς βίαιης ενέργειας, όπως η πτώση της Ιερουσαλήμ, αλλά μιας βαθμιαίας επανάστασης που συντελέστηκε με το άνοιγμα των εμπορικών δρόμων της εποχής εκείνης. Οι πιο πολλοί α π ' αυτούς τους εβραίους συγκεντρώθηκαν στα μεγάλα εμπορικά κέντρα, όπως ήταν η Αλεξάνδρεια και η Ρώμη. Εκεί οι εβραίοι πολλαπλασιάστηκαν κι έγιναν δυνατοί και πλούσιοι' τόσο, που η Αλεξάνδρεια να θεωρείται μια πόλη τόσο ελληνική όσο και εβραϊκή. Η εβραϊκή κοινότητα εκεί αριθμητικά ήταν σχεδόν τόση όση και στην Ιερουσαλήμ. Η ίδια κατάσταση επικρατούσε και στην Αντιόχεια, την πρωτεύουσα της Συρίας. Στη Ρώμη οι εβραίοι ζούσαν από τον δεύτερο αιώνα Π.Χ. αλλά ο Ρωμαίος πραίτωρας για τους ξένους, το 139 π.χ., τους έδιωξε επειδή προσηλύτισαν Ρωμαίους στην εβραϊκή θρησκεία. Πάντως ξαναβρίσκουμε πολι) σύντομα τους εβραίους στη Ρώμη, τόσο αυξημένους αριθμητικά, ώστε το 60 Π.Χ. ο Κικέρων να παραπονείται ότι η δύναμή τους ήταν αισθητή στην Αγορά. Ο Στράβωνας, περιγράφοντας την εποχή του, λέει ότι οι εβραίοι βρίσκονταν σε κάθε πόλη και ότι ήταν δύσκολο να βρει κανείς μιά χώρα όπου να μην υπήρχε αυτό το έθνος και να μην κυριαρχούσε οικονομικά σ' αυτές.

20 Ο ΜΟΝΟΘΕΙΣΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΒΡΑΙΟΥΣ Αυτή η ραγδαία αύξηση των εβραίων θα πρέπει να αποδοθεί κατά ένα μέρος στην γονιμότητά τους, όμως αυτό δεν αποτελεί και κάποιο ιδιαίτερο γνώρισμα αυτής της φυλής, αλλά μάλλον μια ιδιότητα της τάξης των εμπόρων, που αντιπροσώπευαν. Και ακόμα πιο πολύ οφειλόταν στη θρησκευτική τους προπαγάνδα, έστω κι αν αυτό φανεί λίγο παρdξενο. Ο μονοθεϊσμός έδινε την δυνατότητα της πλατιάς προπαγάνδας και το ξάπλωμα της επιρροής του ιουδαϊσμού στις εθνικές μάζες που πίστευαν στον πολυθεϊσμό. Απ' τους λαούς του αρχαίου κόσμου μονάχα οι Πέρσες και οι εβραίοι, λόγω ειδικών συνθηκών, έφθασαν στον μονοθεϊσμό, όχι σαν φιλοσοφία αλλά σαν θρησκεία, που σημείωσε σημαντική πρόοδο στους λαούς της Ελληνιστικής εποχής και αργότερα στους λαούς της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Απ' όλες τις θρησκείες που επικρατούσαν την εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο εβραϊκός μονοθεϊσμός ανταποκρινόταν πιο πoλu στις σκέψεις και τις ανάγκες εκείνης της εποχής, αν και δεν ήταν ανώτερος απ' τη φιλοσοφία των «εθνικών» αλλά ανώτερος απ' τις θρησκείες τους. Στην Αντιόχεια, το μεγαλuτερo μέρος της εβραϊκής κοινότητας το αποτελούσαν προσηλυτισμένοι εθνικοί. Η ίδια κατάσταση επικρατούσε και σε 6 λλες πόλεις κι αυτό δείχνει το πόσο παράλογο είναι ν' αποδώσει κανείς την προέλευση των ιδιοτήτων τους στους καθαρούς εβραίους. Ο τρόπος προσχώρησης στον ιουδαϊσμό ήταν διαφορετικός σε καθε περίπτωση. Οι πιο φανατικοί τον ασπάζονταν στο σύνολό του, αλλά άλλοι δεν μπορούσαν να εφαρμόζουν όλα τα κηρύγματά του, όπως ήταν η νηστεία, η περιτομή και η αυστηρή τήρηση του Σαββάτου, που έφθαναν στις πιο α κραίες υπερβολές. Αυτοί οι οπαδοί του μονοθεϊστικού ιουδαϊσμού αποτελούσαν και την πλειοψηφία των εθνικών που ασπάστηκαν τον ιουδαϊσμό, και που αποτέλεσαν αργότερα τη βάση της συ-

21 γκρότησης των χριστιανικών κοινοτήτων, όταν αυτές ξαπλώθηκαν έξω απ' την ιερουσαλήμ. Παρόλο που η προπαγανδιστική δύναμη του ιουδαϊσμού ή ταν μεγάλη, ωστόσο δεν επηρέαζε όλες τις τάξεις των πολιτών και πολλούς αντίθετα τους απωθούσε και τους έκανε εχθρούς του, όπως ήταν οι γαιοκτήμονες, που ήταν αντίθετοι στον διεθνισμό των εμπόρων, καθώς επίσης και οι βιοτέχνες που ήταν αντίθετοι στον μεταπρατικό ρόλο των εβραίων εμπόρων. Για την επίδραση του ιουδαϊσμού πάνω στα άλλα έθνη, ο Τάκιτος, λέει ότι «ο ιουδαϊσμός έμπασε αντίθετες συνήθειες στα ήθη των άλλων λαών. 'Ο,τι είναι για μας άγιο και ηθικό γι' αυτούς δεν είναι, και ό, τι είναι για μας αποκρουστικό, σ' αυτούς επιτρέπεται». Ανάμεσα στις συνήθειες αυτές αναφέρει την αποχή απ' το χοιρινό κρέας και την νηστεία του Σαββάτου. Και συνεχίζοντας καταλήγει: «Οι συνήθειες των εβραίων είναι παράλογες και βρωμερές». Οι σατιρικοί ένιωθαν μεγάλη ευχαρίστηση στο να κοροϊδεύουν τους εβραίους και το ακροατήριό τους δεχόταν τη σάτιρά τους για τους εβραίου ς με μεγάλη χαρά. Όσο πιο πολύ μεγάλωνε η δυσαρέσκεια των λαών ενάντια στους εβραίους, τόσο μεγάλωνε και ο αντισημιτισμός. Οι εβραίοι, παρ' όλα τα προνόμιά τους, προστατεύονταν πολι) λίγο από το κράτος, έτσι που δεν έλειπαν τα πογκρόμ και οι λεηλασίες εις βάρος τους απ' το εξαθλιωμένο προλεταριάτο της αγροτιάς, που μαζευόταν στις μεγάλες πόλεις εξ αιτίας της φτώχειας του. Τελικά, ο Ρωμαίος Σατούρνιος πέτυχε απ' τον φίλο του αυτοκράτορα Τιβέριο να διώξει απ' τη Ρώμη όλους τους ε βραίους. Κι αυτό έγινε, λέει ο Σουετώνιος, επειδή προκαλούσαν ταραχές, κάτω απ' την καθοδήγηση κάποιου Χριστού. Αυτός ο Χριστός δεν ήταν γεννημένος εβραίος αλλά Έλληνας που αλλαξοπίστησε. '\

22 ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΙΕΡΟΥΣΑΛΗΜ Υ στερα από μια τέτοια στάση που κρατούσαν το Κράτος ό σο και οι λαϊκές μάζες απέναντί τους, και παρ' όλη την οικονομική τους επικράτηση στο εξωτερικό, νοσταλγούσαν την Ιερουσαλήμ, αν κι εκεί, δεν θα 'βρισκαν τα πράγματα τόσο ανθηρά από οικονομικής πλευράς. Ωστόσο θα ήταν η μόνη γωνιά της γης όπου θα ήταν αφέντες στο σπιτικό τους, όπου όλοι ΟΙ κάτοικοι θα ήταν εβραίοι και θα μπορούσαν να στήσουν το μεγάλο εβραϊκό Βασίλειο με τον Μεσσία που περίμεναν. Η Ιερουσαλήμ έγινε η πρωτεύουσα και το κέντρο του ιουδαϊσμού και ξανάγινε μια πλούσια πόλη με κατοίκους περίπου. Ωστόσο, το μεγαλείο της και τα πλούτη της δεν τα αντλούσε απ' τη στρατιωτική της δύναμη και το ε μπόριο με τους λαούς της Παλαιστίνης, όπως γινόταν στις μέρες του Δαυίδ και του Σολομώντα, αλλά μονάχα απ'το ναό του Ιεχωβά. Οι εβραίοι όπου κι αν ζούσαν, ήταν υποχρεωμένοι να καταβάλλουν κάθε χρόνο δύο δραχμές φόρο στο Ναό, για τη συντήρησή του. Με τους φόρους στο Ναό και τις πορείες των πιστών, συγκεντρώθηκαν μεγάλα χρηματικά ποσά στην Ιερουσαλήμ, κι έτσι βρήκαν δουλειά πολλοί απ' τους κατοίκους της, όχι μονάχα οι ιερείς του ναού, αλλά και οι ψαράδες της Γαλιλαίας και οι κτηνοτρόφοι και γενικά το εμπόριο, που το α σκούσαν ακόμα και μέσα στο Ναό' γι' αυτό να μην μας παραξενεύει που ο Ιησούς βρήκε εμπόρους και μεταπράτες εκεί, αυτό ήταν κάτι το συνηθισμένο στις συνθήκες της Ιερουσαλήμ την εποχή εκείνη. Έτσι, όλος ο εβραϊκός κόσμος ζούσε κυριολεκτικά απ' την λατρεία του Ιεχωβά, που τους απειλούσε να τους κα ταστρέψει αν σταματούσαν να τον λατρεύουν. Επίσης προσπάθησαν να ιδρύσουν κι άλλους ναούς του Ιεχωβά για την εκμετάλλευσή τους έξω απ' την Ιερουσαλή μ, χωρίς επιτυχία. Ωστόσο και η λατρεία τω' Jr.χωβά είχε τις ταξικές της

23 αντιθέσεις κι απ' αυτές δεν γλύτωσε ούτε και η Ιερουσαλήμ. Κάθε τάξη προσπαθούσε να ευχαριστήσει τον Ιεχωβά με τον δικό της τρόπο και ο καθένας εξηγούσε την έλευση του Μεσσία διαφορετικά. Ο Ιώσηπος στο βιβλίο του Ιστορία του εβραϊκού πολέμου α ναφέρει ότι υπήρχαν τρεις αιρέσεις ανάμεσα στους εβραίους. Οι Φαρισαίοι, οι Σαδδουκαίοι και οι Εσσαίοι. Οι Φαρισαίοι θεωρούνταν οι πιο αυστηροί ερμηνευτές του Νόμου και πρώτοι αυτοί συγκρότησαν αίρεση. Ισχυρίζονταν ότι όλα καθορίζονταν από το Θεό και την μοίρα. Πίστευαν πως η ψυχή των ανθρώπων είναι αθάνατη και ότι οι ψυχές των καλών μπαίνουν σε νέα σώματα, ενώ των κακών και α μαρτωλών βασανίζονται αιώνια. Οι Σαδδουκαίοι αρνούνταν το ρόλο της μοίρας κι έλεγαν πως ο Θεός δεν είναι υπεύθυνος για τις καλές ή κακές πράξεις του καθένα και ότι μονάχα ο άνθρωπος μπορεί, σύμφωνα με την ελεύθερη θέλησή του, να κάνει το ένα και ν' αποφύγει το άλλο. Ακόμα, δεν παραδέχονταν ότι οι ψυχές είναι αθάνατες και ότι τιμωρούνται ή αμείβονται μετά το θάνατο. Οι Φαρισαίοι βοηθούσαν τους άλλους και προσπαθούσαν να ζουν αρμovιkά με τον κόσμο, ενώ οι Σαδδουκαίοι ήταν αυστηροί και σκληροί ακόμα και ανάμεσά τους, και για τους συμπατριώτες τους και για τους ξένους. Και παρ' όλο που μέχρι τώρα, την εβραϊκή ιστορία μελέτησαν Θεολόγοι, ωστόσο, αυτοί οι ίδιοι διαπίστωσαν ότι η αντίθεση ανάμεσα στους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους βασικά δεν είχε θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά ήταν μιά αντίθεση ταξική, που μπορούμε να την παραβάλουμε με την αντίθεση που υπήρχε ανάμεσα στους ευγενείς και την τρίτη τάξη στα πριν απ' την Γαλλική Επανάσταση χρόνια. Ο κλήρος αποτελούσε μιά κληρονομική αριστοκρατία και, σύμφωνα με τον Ιώσηπο. υπήρχαν 1500 εβραίοι ιερείς

24 που εισέπρατ:nιν. τη δεκάτη και κυβερνούσαν την κοινότητα. Ακόμα και μεταξύ τους είχαν χωρισθεί σε κατώτερη και ανώτερη αριστοκρατία. Μερικές οικογένειες απέκτησαν μεγάλη δύναμη, ασκώντας την εξουσία τους με την χρησιμοποίηση μισθοφόρων που τους προστάτευαν από τους άλλους ιερείς. Μέσα στην πόλη οργίαζε η βία και η αυθαιρεσία και τελικά οι ανώτεροι κληρικοί είχαν τόσο αποθρασυνθεί, ώστε να στέλνουν τους υπηρέτες τους στις σιταποθήκες να πάρουν τη δεκάτη απ' τους άλλους ιερείς, κι έτσι μερικοί απ' αυτούς να πεθαίνουν απ' την πείνα. Η κατάσταση έφθασε σε κρίσιμο σημείο και η εβραϊκή κοινότητα έφθανε προς το τέλος της. Η αριστοκρατία του κλήρου απ' την αρχή ακόμα έθεσε τον εαυτό της πάνω απ' τον λαό και ειδικά πάνω από τον εβραϊκό πληθυσμό της Παλαιστίνης. Η Παλαιστίνη, εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, βρισκόταν πάντα κάτω από τον ζυγό των ξένων ή ακόμα και κάτω απ' τον κίνδυνο της υποταγής. Και υπήρχαν δύο τρόποι ν' αποφεύγουν αυτό τον κίνδυνο: ή να τον απαλύνουν διπλωματικά ή να πολεμήσουν. Όσο υπήρχε η Περσική Αυτοκρατορία, καμία απ' αυτές τις δύο λύσεις δεν ήταν δυνατή, όμως η κατάσταση άλλαξε με την κατάλυση της Αυτοκρατορίας απ' τον Μ. Αλέξανδρο. Μετά τον θάνατο του Μ. Αλέξανδρου, το κράτος που δημιούργησε διαλύθηκε και για την κυριαρχία πάνω στο Ισραήλ διεξαγόταν, όπως και παλιά, πόλεμος ανάμεσα στα βασίλεια της Συρίας-Βαβυλώνας και της Αιγύπτου, που κυβερνιόνταν από ελληνικές δυναστείες, τους Σελευκίδες και τους Πτολεμαίους. 'Ηταν αδύνατο να νικηθούν αυτές οι δυνάμεις με τα όπλα και γι' αυτό χρειάζονταν μια πονηρή διπλωματία, συνάπτοντας συμμαχία με τον πιο δυνατό για να κερδίσουν μια προνομιακή θέση μέσα στην Αυτοκρατορία. Αυτό θα το πετυχαίνανε μόνο αν αποδέχονταν τον ελληνικό πολιτισμό, πράγμα που η αριστοκρατία της Ιερουσα-

25 λήμ το δέχθηκε μετά χαράς, όπως και όλοι οι άλλοι προύχοντες δέχθηκαν τον ελληνικό τρόπο ζωής της εποχής εκείνη ς. Η εκμετάλλευση του εβραϊκού λαού απ' την αριστοκρατία του δυνάμωνε και όσο πιο πολύ πλούτο συγκέντρωναν στα χέρια τους οι αριστοκράτες, τόσο πιο πολύ πλησίαζαν τον ελληνικό πολιτισμό. Έφθαναν σε τέτοιο παραλογισμό που για να κρύψουν και την περιτομή τους ακόμα, φορούσαν ψεύτικη επιδερμίδα στο μέρος όπου τους έλλειπε αυτό το κομμάτι, και ακόμα άλλαζαν και τα ονόματά τους για να τ' αντικαταστήσουν με ελληνικά. Οι λαϊκές μάζες αγανακτούσαν μ' αυτά που γίνονταν. Βλέπανε τη χώρα τους να εξαντλείται απ' την εκμετάλλευση της δικής τους αριστοκρατίας και αντιδρούσαν με πίκρα ε νάντια στους φόρους υποτέλειας, που πλήρωναν στους ξένους μονάρχες, ενώ οι αριστοκράτες τα κατάφερναν να ξεφεύγουν με το να διορίζονται αντιπρόσωποι ή φοροεισπράκτορες των ξένων κατακτητών. Ακόμα και με την τοκογλυφία πάνω στις φτωχές μάζες πρόσθεταν κι άλλα πλούτη στα έσοδά τους, ενώ ο λαός ήταν αυτός που κρατούσε όλο το βάρος της ξένης κατοχής. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ Κάτω απ' την κυριαρχία των βασιλιάδων της Συρίας και της Αιγύπτου οι φόροι στην Παλαιστίνη εκχωρούνταν, και αγοραστής ήταν συνήθως ο αρχιερέας, που ωστόσο μερικές φορές είχε ανταγωνιστές ανάμεσα στους συναδέλφους του, κι αυτό δημιουργούσε αντιθέσεις και διαφωνίες στο «σεβάσμιο» σώμα των ιερέων. Γι' αυτό το λόγο οι ιουδαϊκές μάζες ήταν αυτές που αντιτίθονταν στην ξενική κυριαρχία και όχι η αριστοκρατία που, αντίθετα, ωφελείτο απ' αυτή. όπως συμβαίνει και σήμερα.

26 Η αντίστασή τους ενάντια στους ξένους μεγάλωνε ακόμα πιο πολύ εξαιτίας της άγνοιάς τους σχετικά με τον συσχετισμό των δυνάμεων που υπήρχε και γιατί δεν ήξεραν την συντριπτική δύναμη των αντιπάλων τους. Γι' αυτό και περιφρονούσαν τηυ διπλωματία και ζητούσαν να πολεμήσουν, για να απελευθερωθούν απ' τον ξενικό ζυγό με βίαιες πράξεις. Και κάποτε το μικρό έθνος, με μια εξέγερση ενάντια στους ξένους κατακτητές του, με επί κεφαλής τον Ιούδα το\' Μακκαβαίο, μπόρεσε ν' αντιμετωπίσει τα συριακά στρατεύματα σ' ανοιχτή μάχη και ν' απελευθερώσει την Ιερουσαλήμ που βρισκόταν υπό την κατοχή των Συρίων. Η Ιουδαία ελευθερώθηκε απ' τους Μακκαβαίους, αλλά, μετά την πτώση του Ιούδα Μακκαβαίου το 160 π.χ., ο αδελφός του Σίμων κατάφερε ν' αναδειχθεί σε αρχιστράτηγο, ε θνάρχη και τελικά να γίνει βασιλιάς των Ιουδαίων και ιδρυτής της δυναστείας των Ασμονέων. Ωστόσο ένιωθε ότι κινδύνευε η νεοκατακτημένη ανεξαρτησία και γι' αυτό προσπάθησε να βρει υποστήριξη απ' την πλευρά των Ρωμαίων. Το 139 Π.Χ. έφθασε στη Ρώμη μια πρεσβεία του για να ζητήσει απ' τους Ρωμαίους να εγγυηθούν την ακεραιότητα του εβραϊκού εδάφους, πράγμα που πέτυχε τελικά, αλλά δεν υποπτευόταν ότι σε λίγο οι καινούργιοι φίλοι του θα γίνονταν οι πιο επικίνδυνοι εχθροί και ότι θα έβαζαν τέρμα μιά για πάντα στην ανεξαρτησία του εβραϊκού Κράτους. Όσο διαρκούσαν οι εμφύλιοι πόλεμοι ανάμεσα στους Ρωμαίους στρατηγούς, η τύχη της Ιουδαίας ταλαντευόταν. Τελικά ο Πομπήιος το 63 π.χ., κατέκτησε την Ιερουσαλήμ, έστειλε πολλούς αιχμαλώτους σαν δούλους στη Ρώμη και ΠΕριώρισε την κυριαρχία των εβραίων στην Ιουδαία, επιβάλλοντάς τους ταυτόχρονα βαρύτατους φόρους. Μετά την ήττα τους οι εβραίοι ξεσηκώθηκαν πάλι ενάντια στους Ρωμαίους στη Γαλιλαία. Η εξέγερσή τους όμως καταπνίγηκε στο αίμα και πολλοί απ' τους αιχμαλώτους πουλήθηκαν σαν σκλάβοι. Οι εμφύλιοι πόλεμοι που ακολούθησαν μετά τον θάνατο του Καίσαρα, ανάμεσα στους Ρωμαίους

27 στρατηγούς, ερήμωσαν κυριολεκτικά την Ιουδαία απ' τους βαρύτατους φόρους που τους επιβλήθηκαν. Η Ιουδαία συνέχισε να είναι υποταγμένη στους Ρωμαίους και βρισκόταν κάτω απ' την επιτήρηση και αργότερα κάτω απ' την άμεση διοίκηση των αξιωματούχων της Ρώμης. Το μίσος ενάντια στους Ρωμαίους και προπάντων απ' τις λαϊκές μάζες, όλο και δυνάμωνε, ενώ οι εγκάθετοι βασιλιάδες και η αριστοκρατία του κλήρου προσπαθούσαν με κάθε τρόπ.., ν' αποκτήσουν την εύνοια των κατακτητών Ρωμαίων, όπως είχαν κάνει και πιο παλιά με τους Έλληνες, πριν απ' την εξέγερση των Μακκαβαίων. Ο Ιώσηπος λέει ότι, σε κάποια περίοδο, οι Φαρισαίοι αποτελούσαν μια σημαντική δύναμη για μια τόσο μικρή χώ ρα, ό πως ήταν η Ιουδαία. Ήταν πολύ δυνατοί μα και πολύ προσεκτικοί και πονηροί και ήξεραν να διαλέγουν την κατάλληλη στιγμή για να εξεγερθούνε. Όταν ο λαός των εβραίων ορκίσθηκε νομιμοφροσύνη στον αυτοκράτορα των Ρωμαίων Αύγουστο, και πίστη και υπακοή στον βασιλιά Η ρώδη, ήταν οι μόνοι που αρνήθηκαν να ορκιστούν. Ακόμα και αυτός ο σκληρός Ηρώδης δεν τόλμησε να τους τιμωρήσει για την άρνησή τους αυτή. Ήταν πραγματικοί πατριώτες και πολέμησαν πάντα τον ξένο κατακτητή, αντίθετα με άλλους που ήταν δουλοπρεπείς και συνεργάζονταν με τους ξένους κυρίαρχους της χώρας τους, ακριβώς όπως γίνεται και σήμερα στις διάφορες χώρες -και στη δική μας- απ' την τάξη εκείνη των εθνικφρόνων και της συντήρησης. Έτσι οι Φαρισαίοι έγιναν πάλι οι πνευματικοί οδηγοί για τις μεγάλες λαϊκές μάζες και δεν έπαψαν τις προσπάθειές τους ν' αποτινάξουν τον ξενικό ζυγό με τη βία. Η επανάσταση των Μακκαβαίων αποτελούσε γι' αυτούς λαμπρό παρά δειγμα για μίμηση. Η αναμονή του Μεσσία ήταν ένα δυνατό στήριγμα γιο την επιτυχία μιάς εξέγερσηc. για την αποτίναξη του ρωμαϊ

28 κού ζυγού. Η αντίληψη για τον Μεσσία δεν συνδεόταν αποκλειστικά και μόνο με την πάλη του εβραϊκού λαού, αλλά έπαιρνε τη μορφή ενός παντοδύναμου πολεμικού ήρωα, που θα τον έστελνε ο Θεός για να σώσει τον κατατρεγμένο λαό απ' τα βάσανα και τις δοκιμασίες. Χωρίς έναν τέτοιο θαυματουργό ηγέτη και οι πιο φανατικοί Φαρισαίοι νόμιζαν ότι είναι αδύνατον ν' απαλλαγούν απ' τους ξένους κατακτητές. Ακόμα υπολόγιζαν και στην υποστήριξη και άλλων λαών σκλαβωμένων στην Αυτοκρατορία, και ιδιαίτερα στους γειτονικούς λαούς, καθώς επίσης και στη βοήθεια των ξενητεμένων ομοφύλων τους, που ήταν ισχυροί στις μεγάλες πόλεις όπως η Αλεξάνδρεια, η Βαβυλώνα, η Δαμασκός και η Αντιόχεια. Οι αφελείς, που αγνοούσαν τη δύναμη της Ρώμης, θεωρούσαν την Ιερουσαλήμ. σαν έναν επικίνδυνο αντίπαλο για τους Ρωμαίους. Ο Ιώσηπος, για να τονίσει την δύναμη των Ιουδαίων, α ναφέρει ότι, επί Νέρωνα, οι ιερείς είχαν υπολογίσει ότι στη γιορτή του Πάσχα, με βάση την κατανάλωση πασχαλινών αρνιών, πήραν μέρος πρόσωπα. Ωστόσο, παρ' όλο που ο Ιώσηπος αναφέρεται σε συγκεκριμένους υ πολογισμούς, ο αριθμός που αναφέρει είναι υπερβολικός. Το ίδιο είναι υπερβολικός και ο αριθμός των ψυχών που πέθαναν στην πολιορκία και την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τον Τίτο το 70 μ.χ. όπως, αναφέρει ο Ιώσηπος. Ο Τάκιτος, που αναφέρεται στους πολιορκημένους της Ιερουσαλήμ, φθάνει τον αριθμό στις και αν λάβουμε υπ' όψη μας ότι οι μιοοί απ' αυτούς δεν ήταν κάτοικοι της πόλης, μένει το μισό για τους μόνιμους κατοίκους της Ιερουσαλήμ. Πάντως, ανεξάρτητα το πόσο μεγάλη και δυνατή ήταν η Ιερουσαλήμ, χωρίς βοήθεια απ' έξω δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα για νίκη. Ακόμα ξεχνούσαν πως ο εβραϊκός πληθυσμός των μεγάλων πόλεων αποτελούσε παντού μια μειονότητα. Χωρίς τη θαυματουργή βοήθεια ενός Μεσσία, η εβραϊκή εξέγερση δεν θα είχε καμιά πιθανότητα επιτυχίας, και γι' αυτό

29 οι Φαριόαίοι καλλιεργούσαν ανάμεσά τους την αναμονή της έλευσης του Μεσσία. Οι Σαδδουκαίοι, σαν συντηρητικοί που ήταν, κρατούσαν μιά στάση mo επιφυλακτική σε ό,τι αφορούσε την έλευση του Μεσσία και φυσικά και για την εξέγερση που συνδεόταν άμεσα μ' αυτήν. Η ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΤΟΥ ΗΡΩΔΗ Στην διάρκεια της αρρώστιας του Ηρώδη, το 4 π.χ., ο λαός της Ιερουσαλήμ ξεσηκώθηκε ενάντια στη διοίκησή του, αλλά η εξέγερση αυτή κατεστάλη με τα όπλα, όμως μετά τον θάνατο του Ηρώδη ο λαός ξεσηκώθηκε πάλι το Πάσχα, και ήταν τόσο βίαιη αυτή η εξέγερση που ο στρατός του Αρχέλαου, γιού του Ηρώδη, χρειάσθηκε να χύσει ποτάμια αίμα για να την καταπνίξει. Τρεις χιλιάδες εβραίοι σφάχτηκαν και παρ' όλα αυτά η μαχητικότητα του λαού της Ιερουσαλήμ δεν λύγησε. Όταν ο Αρχέλαος ταξίδεψε στη Ρώμη για ν' αναγνωρισθεί σαν βασιλιάς, ο λαός ξεσηκώθηκε ξανά, αλλά αυτή τη φορά επενέβησαν οι Ρωμαίοι. Ο Ρωμαίος κυβερνήτης της Συρίας Βάρος, εισέβαλε στην Ιουδαία, κατέπνιξε την επανάσταση στην Ιερουσαλήμ και μετά επέστρεψε στην Αντιόχεια, αφήνοντας μιά λεγεώνα κάτω απ' τις διαταγές του έπαρχου Σαβίνου, ο οποίος με τη σεψά του καταλήστεψε το λαό. Την Πεντηκοστή συγκεντρώθηκε στην Ιερουσαλήμ πολύς λαός και ιδιαίτερα Γαλιλαίοι που ήταν τόσο δυνατοί ώ στε να κυκλώσουν τη ρωμαϊκή λεγεώνα, μαζί και τους μισθοφόρους του Ηρώδη. Μάταια οι Ρωμαίοι εξορμούσανσκοτώνοντας πολλούς εβραίους- χωρίς επιτυχία, και μάλιστα οι πολιορκητές κατάφεραν να κερδίσουν κι ένα μέρος απ' τα στρατεύματα του Ηρώδη. Εν τω μεταξύ η επανάσταση έπαιρνε διαστάσεις και ξαπλωνόταν σ' όλη τη χώρα. Οι πολεμιστές της Γαλιλαίας, ε νισχυμένοι με στρατεύματα. συγκρότησαν ολόκληρες

30 στρατιές. Οι αρχηγοί τους αυτοί αναγορεύονταν βασιλιάδες των Ιουδαίων, δηλαδή Μεσσίες, και ανάμεσα σ' αυτούς διακρίθηκε ένας λεγόμενος lούδας που ο πατέρας του υπήρξε ληστής κι εκτελέσθηκε το 47 Π.Χ. Οι Ρωμαίοι κατέπνιξα ν την επανάσταση πολύ δύσκολα, αφού ήλθε σε βοήθειά τους ο Βάρος με δύο λεγεώνες και με πολλές εφεδρικές δυνάμεις. Ακολούθησε μια τρομερή σφαγή και λεηλασία, δύο χιλιάδες αιχμάλωτοι σταυρώθηκαν και πολλές χιλιάδες πουλήθηκαν σαν σκλάβοι. Για μερικά χρόνια επεκράτησε ησυχία, όχι όμως για πολύ καιρό. Το 6 Π.Χ. η lουδαία περιήλθε κάτω απ' την άμεση διοίκηση των Ρωμαίων. Το πρώτο μέτρο που πήραν οι Ρωμαίοι ήταν να κάνουν μιάν απογραφή του πληθυσμού για λόγους καθαρά φορολογικούς. Ακολούθησε καινούργια προσπάθεια εξέγερσης απ' τον lούδα τον Γαυλωνίτη, αλλά η προσπάθεια απέτυχε και οδήγησε στη διάσπαση των μαχομένων, του απλού λαού και των Γαλιλαίων απ' την μια και τους Φαρισαίους απ' την άλλη. Οι Φαρισαίοι είχαν φθαρεί πια και σαν αντιπολίτευση σ' αυτούς εμφανίζεται τώρα το κόμμα των Ζηλωτών. Απ ' αυni την εποχή και μέχρι την καταστροφή της Ιερουσαλήμ, οι ε ξεγέρσεις δεν έπαψαν ούτε στην Ιουδαία ούτε στην Γαλιλαία. Ο Ιώσηπος μιλά με πολύ σεβασμό για την αίρεση των Ζηλωτών, που ήταν το τέταρτο από τα δόγματα που υπήρχαν στηl' Ιουδαία -ύστερα από τους Σαδδουκαίους, τους Φαρισαίους και τους Εσσαίους- και ιδρυτής της υπήρξε ο Ιούδας ο Γαλιλαίος. Οι υποστηρικτές του συμφωνούσάν σε όλα με τους Φαρισαίους, εκτός απ' την τρελή αγάπη που ένιωθαν για τη λευτεριά, και κήρυτταν πως' μόνο 0 Θεός πρέπει να θεωρείται Κύριος και Βασιλιάς. Όσο πιο καταπιεστικός γινόταν ο ξένος κυρίαρχος, τόσο οι λαϊκές μάζες εγκατέλειπαν τους Φαρισαίους και προσχωρούσαν στην αίρεση των Ζηλωτών.

31 Εν τω μεταξύ το μίσος και ο φανατισμός ενάντια στον ξένο κατακτητή είχε φθάσει σε αφάνταστο σημείο παραληρήματος. Διάφοροι απατεώνες και αγύρτες ανακήρυσσαν τον εαυτό τους Μεσσία, υπόσχονταν την απελευθέρωση του λαού με θαύματα και διάφορες άλλες αγυρτείες. Ένας τέτοιος ήταν και ο προφήτης Θευδάς το 44 μ.χ. που οδήγησε μια μάζα του λαού στον Ιορδάνη ποταμό και όπου διαλύθηκε απ' το ιππικό των Ρωμαίων. Ο ίδιος ο Θευδάς πιάστηκε και α ποκεφαλίστηκε. Ακόμα μεγαλύτερη δυστυχία προκάλεσε ένας ψευτοπροφήτης απ' την Αίγυπτο, που κατάφερε να παραπλανήσει γύρω στους εβραίους, να τους οδηγήσει στην έρημο, στο Όρος των Ελαιών, και από κει να ξεχυθεί μέσα στην Ιερουσαλήμ για να VΙKήσει τη ρωμαϊκή φρουρά και να κυριαρχήσει πάνω στο λαό. Η ρωμαϊκή φρουρά της πόλης, μαζί με το λαό που ήθελε την ησυχία του, τον κατατρόπωσε, αλλά αυτός τό 'σκασε με λίγους πιστούς του' οι περισσότεροι πιάστηκαν και άλλοι κρύφθηκαν. Η ομαδική αυτή τρέλα των πρωταγωνιστών της υπόθεσης του λαού ήταν η αναπόφευκτη απάντηση στην βαρβαρότητα των καταπιεστών του βασανισμένου αυτού λαού. Η αυξανόμενη πίστη στα θαύματα και η εμπιστοσύνη που έτρεφαν στη θαυματουργική δύναμη του αναμενόμενου Μεσσία προκαλούσε παράλληλα αυξημένα βάσανα και θυσίες, στις οποίες υποβάλλονταν και υπέκυπταν οι μάρτυρες στον αγώνα τους. Αν ο αναμενόμενος Μεσσίας θα είχε τη δύναμη να νικήσει την Ρωμη, φυσικό θα ήταν να κατανικήσει και αυτό τον θάνατο, και να πετύχει και την ανάσταση των νεκρών, πράγμα που δεν το θεωρούσαν κάτι το απίθανο. Έτσι δημιουργήθηκε η ιδέα ότι οι πρωταγωνιστές του αγώνα που έπεσαν για την νίκη, θα σηκωθούν από τον τάφο τους με σάρκα και ο στά και θ' αρχίσουν μιά καινοόργια ζωή γεμάτη χαρές και απολαύσεις. Η πίστη στην ανάσταση γεννήθηκε μέσα στον μακρόχρονο και πεισματικό αγώνα ενάντια στους ξένους κατακτητές.

32 Το δόγμα της ανάστασης απότέλεσε μιά από τις βασικές ε πιτυχίες της ιουδαϊκής προπαγάνδας, έως την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Ωστόσο η πίστη στον Μεσσία διατηρήθηκε μονάχα στην χριστιανική κοινότητα, της οποίας η δύναμη στηρίχθηκε πιο πολύ στα προλεταριακά στοιχεία του εβραϊκού λαού, παρά στους αστούς δημοκράτες όπως θεωρούνταν οι Φαρισαίοι. Στο τέλος η κατάσταση αυτή κατέληξε στην μεγάλη ε ξέγερση, την εποχή που ύπατος στην Ιουδαία ήταν ο Γέσιος Φλώρος μ.χ. Και όταν αυτός επιχείρησε να λεηλατήσει τον Ναό, τον Μάιο του '66 π.χ., ολόκληρη η Ιερουσαλήμ ξεσηκώθηκε. Οι πιο πολλοί απ' τους Φαρισαίους και τους Σαδδουκαίους φοβήθηκαν την εξέγερση και επεδίωκαν με κάθε τρόπο την ειρήνευση. Ταυτόχρονα με την εξέγερση κατά των Ρωμαίων άρχισε και ο εμφύλιος πόλεμος στον οποίο νίκησαν οι φιλοπόλεμοι και το κόμμα που επεδίωκε την ειρήνη νικήθηκε στις οδομαχίες που ακολούθησαν. Η ρωμαϊκή φρουρά αναγκάσθηκε ν' αποσυρθεί και να νικηθεί. Το ηθικό των επαναστατών ανέβηκε πολύ ψηλά, σε σημείο που μπόρεσαν να διαλύσουν μιά φάλαγγα από άνδρες με επικεφαλής τον Σύριο άρχοντα Κέστιο Γάλλο, που έσπευδε για βοήθεια της κινδυνεύουσας φρουράς της πόλης. Οι εβραίοι ξεσηκ'ώθηκαν κι έξω απ' την Ιερουσαλήμ, σ ολόκληρη την Παλαιστίνη, σε μια γενική εξέγερση. Στην Α λεξάνδρεια, για να καταπνίξουν την εξέγερση των εβραίων, χρειάστηκε η αποστολή όλων των διαθέσιμων ρωμαϊκών δυνάμεων στην Αίγυπτο. Ωστόσο δεν υπήρχε καμιά δυνατότητα για τους εβραίους να νικήσουν τους Ρωμαίους. Θα μπορούσαν όμως ν' αναγκάσουν την Ρώμη ν' αφήσει την Ιουδαία για κάμποσο καιρό ή συχη, για να μπορέσουν οι επαναστάτες, ύστερα απ' τις πρώτες επιτυχίες τους να συνεχίσουν την επίθεσή τους, δηλαδή ένα είδος αντιπερισπασμού. Οι συνθήκες που επικρατούσαν στην Αυτοκρατορία τους βοήθησαν σημαvτιkά. Τον δεύτερο χρόνο της εξέγερσής τους,

33 στο δυτικό μέρος της Αυτοκρατορίας επαναστάτησαν οι λεγεώνες ενάντια στον Νέρωνα και οι μάχες μεταξύ τους συνεχίσθηκαν και μετά τον θάνατό του το 68 μ. Χ. Οι στρατηγοί των Ρωμαίων έστρεψαν την προσοχή τους στα συμβαίνοντα στη δύση, όπου κινδύνευε ο θρόνος και είχαν ατονίσει τις ε πιχειρήσεις σ' αυτόν τον τοπικό πόλεμο. Μια λαμπρή ευκαιρία χάθηκε για τους εβραίους, επειδή την διεύθυνση του πολέμου την είχε η άρχουσα τάξη, που διεξήγαγε τον πόλεμο με κρύα καρδιά και όχι με σκοπό να νικήσουν. Τελικά οι Ζηλωτές κατάφεραν να πάρουν στα χέρια τους τη διεύθυνση των επιχειρήσεων. Επειδή όμως η προηγούμενη ηγεσία του πολέμου δεν παρέδιδε τις θέσεις της, άρχισε ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος το χειμώνα του 67 με 68 μ.χ. Ωστόσο, το μόνο που μπορούσε να κάνει και η νέα ηγεσία, ήταν να παρατείνει τον πόλεμο για λίγο ακόμη χρόνο. Και ήταν ολόκληρος ο λαός της Ιερουσαλήμ που συνέχισε τον απελπισμένο αγώνα μ' έναν αντίπαλο πανίσχυρο για άλλα τρία χρόνια μέχρι το Σεπτέμβριο του 70 μ.χ. με μια σειρά από αποφασιστικές αμυντικές μάχες, σκεπάζοντας με τα πτώματά τους κάθε σπιθαμή του εδάφους, και τελικά, αδυνατισμένοι απ' την πείνα και τις αρρώστιες θαφτήκανε κάτω απ' τα ερείπια της Ιερουσαλήμ. Οι πλούσιοι, οι ιερείς και οι γραμματείς είχαν καταφόγει έγκαιρα, απ' τις αρχές ακόμα της πολιορκίας, σε ασφαλή μέρη. Αυτοί που έγιναν ήρωες και πολέμησαν μέχρι τέλους, ήταν οι χειροτέχνες, οι καταστηματάρχες και οι προλετάριοι -προπάντων οι προλετάριοι. Αυτή ήταν η κατάσταση όταν άρχισαν να εμφανίζονται οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες. Οι Εσσαίοι εμφανίζονται για πρώτη φορά γύρω στο 150 Π.Χ. -σύμφωνα με τον Ιώσηπο- και κράτησαν μέχρι την καταστροφή της Ιερουσαλήμ. Είχαν προλεταριακή προέλευση, ό-

34 πως και οι Ζηλωτές, αλλά ήταν πολύ διαφορετικοί απ' αυτούς. Η φύση της οργάνωσής τους μάς δείχνει ότι ήταν ένας καθαρός κομμουνισμός. Ζούσαν σε κοινόβια, που αριθμούσε το κάθε ένα άτομα, σε χωριά της Ιουδαίας. Εκείνο που τους διακρίνει είναι ότι κανένας τους δεν θέλει να έχει οποιαδήποτε περιουσία δική του, ούτε δούλους, ούτε κοπάδια, ούτε γη. Τα καταθέτουν όλα στην κοινότητα και τα χρησιμοποιούν από κοινού. Ο κομμουνισμός τους έφθανε στα άκρα, ακόμα και στα ρούχα που φορούσαν. Βασική τους απασχόληση ήταν η γεωργία, ασχολούνταν όμως και με τη χειροτεχνία και μόνον το εμπόριο και η παραγωγή ειδών πολυτελείας καθώς και η κατασκευή όπλων απαγορευόταν. Επίσης αποδοκίμαζαν τη δουλεία, όπως γράφει ο Φίλων. Βάση του κομμουνιστικού τους συστήματος ήταν η κοινή κατανάλωση και όχι η κοινωνική παραγωγή. Στο ζήτημα του γάμου, στις κομμουνιστικές κοινότητες, επικρατούσαν δύο τάσεις η μία ήταν η πλήρης αποχή απ' τον γάμο και η άλλη η κοινοχτημοσύνη των γυναικών. Οι πιο πολλοί στους Εσσαίους αρνούνταν κάθε επαφή με τις γυναίκες. Ο Ιώσηπος λέει: «Οι Εσσαίοι αποκρούουν το γάμο και υιοθετούν ξένα παιδιά όταν αυτά είναι ακόμα μικρά, και τα θεωρούν σαν δικά τους, τα μαθαίνουν τους τρόπους και τις δικές τους συνήθειες». Τις ιδιότητες του θεραπευτή, όπως λέγεται ότι υπήρξαν οι Εσσαίοι, τις μετέφεραν οι εβραίοι της Αλεξάνδρειας στην Παλαιστίνη, που τις πήραν από μονάζοντες ερημίτες της Αιγύπτου, κι έτσι επηρέασαν τον εσσαιονισμό. Εκείνο που έδωσε υπόσταση στον εσσαιονισμό ήταν η ζωτικότητα του ιουδαϊσμού, αλλά και άλλοι παράγοντες που τον έκαναν να δημιουργήσει αυτό το μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία: του εσσαιονισμού. Ο εσσαιονισμός ήταν δεμένος με την διατήρηση της ε βραϊκής ελευθερίας. Όταν αυτή εξαφανίσθηκε έγινε κι αυτός παράνομος, γιατί δε\' ιιπορούσε να υπάρχει σα\'