ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστορφή

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2015) 453 final ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠHΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστορφή EL EL

2 I. Εισαγωγή Η επιστροφή όσων παράτυπων μεταναστών δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ, με πλήρη τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης, είναι βασικό στοιχείο των συνολικών προσπαθειών της ΕΕ για την αντιμετώπιση της μετανάστευσης και κυρίως τη μείωση της παράτυπης μετανάστευσης. Το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση 1, που εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 13 Μαΐου 2015, τονίζει ότι ένα από τα κίνητρα για παράτυπη μετανάστευση είναι η γνώση ότι το σύστημα επιστροφής παράτυπων μεταναστών της ΕΕ δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Το 2014, λιγότεροι από το 40% των παράτυπων μεταναστών για τους οποίους εκδόθηκε απόφαση επιστροφής εγκατέλειψαν όντως την ΕΕ. Ένας από τους αποτελεσματικότερους τρόπους αντιμετώπισης της παράτυπης μετανάστευσης είναι η συστηματική επιστροφή, είτε οικειοθελής είτε αναγκαστική, όσων δεν έχουν δικαίωμα παραμονής στην Ευρώπη. Αν γνωρίζουν ότι θα υποχρεωθούν να επιστρέψουν γρήγορα στη χώρα τους, λιγότερα άτομα που δεν χρειάζονται διεθνή προστασία θα διακινδυνεύουν τη ζωή τους και θα ξοδεύουν τα χρήματά τους για να φθάσουν στην ΕΕ. Η αποτελεσματικότητα του συστήματος της ΕΕ για την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών πρέπει να αυξηθεί. Με τον τρόπο αυτό, θα διατηρηθεί η εμπιστοσύνη του κοινού στο σύστημα παροχής ασύλου της ΕΕ και στήριξης των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Η αύξηση του ποσοστού επιστροφής παράτυπων μεταναστών πρέπει να συνοδεύεται από νέες προσπάθειες της ΕΕ να παρέχει προστασία σε όσους τη χρειάζονται μέσω, μεταξύ άλλων, δράσεων μετεγκατάστασης και επανεγκατάστασης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή «να εκπονήσει ένα ειδικό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Επιστροφής». Το παρόν σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστροφή ανταποκρίνεται στο αίτημα αυτό δεδομένου ότι καθορίζει τα βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα που θα ληφθούν για ένα αποτελεσματικότερο σύστημα επιστροφής της ΕΕ. Επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο των δράσεων που υλοποιούνται ήδη καθώς και να προτείνει νέες πρωτοβουλίες για την πλήρη εφαρμογή και, όπου απαιτείται, την ενίσχυση της νομοθεσίας της ΕΕ. Στόχος είναι η δημιουργία ενός συνεκτικού πλαισίου δράσης το οποίο θα στηρίζεται στην ισχυρή επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, των οργανισμών της ΕΕ και των χωρών καταγωγής των μεταναστών. Το σχέδιο δράσης αναγνωρίζει τον πρωτεύοντα ρόλο και την ευθύνη των κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή της ενωσιακής πολιτικής επιστροφής και προβλέπει ισχυρότερη διάδραση στον τομέα αυτό μεταξύ των κρατών μελών και των οργανισμών της ΕΕ, οι οποίοι παρέχουν σημαντική στήριξη. Η υλοποίηση όλων των δράσεων που προβλέπει η παρούσα ανακοίνωση θα πρέπει να συμφωνεί με τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και ειδικότερα τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, τη Σύμβαση των ΗΕ για τους πρόσφυγες του 1951 και το πρωτόκολλό της του 1967, καθώς και με την αρχή της μη επαναπροώθησης, όπως την εγγυάται το ισχύον δίκαιο της ΕΕ. Η οδηγία της ΕΕ περί επιστροφής 2 καθορίζει συγκεκριμένες νομικές διασφαλίσεις που εγγυώνται την αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων όσων επιστρέφουν, καθ όλη τη διαδικασία 1 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών «Ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση», Βρυξέλλες, 13 Μαΐου 2015, COM(2015) 240 final. 2 Οδηγία 2008/115/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 16ης Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, ΕΕ L 348/98,

3 επιστροφής. Σχετικά με τα προσωπικά δεδομένα, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην πλήρη εφαρμογή των ισχυουσών διατάξεων. Πρέπει να διατεθούν επαρκείς πόροι για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα της πολιτικής της ΕΕ περί επιστροφής, σύμφωνα με το αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης-26ης Ιουνίου Βασιζόμενο στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Επιστροφής ( ), το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) θα υποστηρίζει ουσιαστικά τις δραστηριότητες επιστροφής που αναλαμβάνουν τα κράτη μέλη, τα οποία προβλέπουν να διαθέσουν για τον σκοπό αυτό πάνω από 800 εκατ. ευρώ στα εθνικά τους προγράμματα για το διάστημα Η Επιτροπή θα εξετάσει προσεκτικά κατά πόσο πρέπει να αυξηθούν οι πόροι για τις δραστηριότητες επιστροφής σε επίπεδο ΕΕ, κυρίως όσον αφορά τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων του Frontex στον συγκεκριμένο τομέα, και θα παρουσιάσει κατάλληλες προτάσεις στα επόμενα έτη. II. Αυξημένη αποτελεσματικότητα του ευρωπαϊκού συστήματος επιστροφής παράτυπων μεταναστών 1. Προώθηση της οικειοθελούς επιστροφής Η οικειοθελής επιστροφή παράτυπων μεταναστών στις πατρίδες τους παραμένει η προτιμώμενη λύση όπου είναι εφικτή. Τα μέτρα οικειοθελούς επιστροφής και τα συνοδευτικά μέτρα επανένταξης βοηθούν τους μετανάστες που επιστρέφουν να βρουν τη θέση τους στην πατρίδα τους, και έτσι αποτρέπουν μια νέα παράτυπη μετανάστευση. Τα μέτρα αυτά γενικά θεωρούνται αποτελεσματικότερα ως προς το κόστος απ' ό,τι η αναγκαστική επιστροφή. Μέσω της οικειοθελούς επιστροφής μπορεί επίσης να ξεπεραστεί η απροθυμία ορισμένων τρίτων χωρών να συνεργάζονται για την επιστροφή υπηκόων τους. Το μερίδιο των οικειοθελών επιστροφών επί του συνολικού αριθμού επιστροφών έχει σταδιακά αυξηθεί στην ΕΕ τα τελευταία χρόνια. Το 2013 εκτιμάται ότι το 40% περίπου των επιστροφών έγιναν οικειοθελώς, τη στιγμή που το 2009 ήταν μόλις 14% 3. Παρότι τα κράτη μέλη είναι τα κατ' εξοχήν αρμόδια για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων οικειοθελούς επιστροφής, η ΕΕ παρέχει χρηματοδότηση για τέτοια προγράμματα, καθώς και ένα φόρουμ ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και αύξησης της επιχειρησιακής συνεργασίας στον τομέα της οικειοθελούς επιστροφής. Στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων του ΤΑΜΕ για το , τα κράτη μέλη σχεδιάζουν την οικειοθελή επιστροφή διπλάσιων μεταναστών σε σχέση με τις αναγκαστικές επιστροφές. Η Επιτροπή ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν ένα αποτελεσματικό πλαίσιο ώστε οι παράτυποι μετανάστες να έχουν εύκολη πρόσβαση σε προγράμματα οικειοθελούς επιστροφής. Τα προγράμματα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής 4 πρέπει να είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μην αποτελούν παράγοντα ή κίνητρο προσέλκυσης περισσότερων παράτυπων μεταναστών στην Ευρώπη, οι οποίοι θα θέλουν να επωφεληθούν από τέτοια προγράμματα 5. 3 Μελέτη του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης (ΕΔΜ), Σύνοψη: Κίνητρα για την επιστροφή σε τρίτη χώρα και στήριξη που παρέχεται στους μετανάστες για την επανένταξή τους, Ιανουάριος Η οικειοθελής επιστροφή ή η οικειοθελής αναχώρηση υποστηρίζεται από υλικοτεχνική, οικονομική ή/και άλλου είδους υλική συνδρομή. 5 Για παράδειγμα, σε σχέση με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, πολλά κράτη μέλη διέκοψαν τη συνδρομή που παρέχεται για οικειοθελή επιστροφή και καλύπτουν πλέον μόνο τα έξοδα μεταφοράς, ώστε να μην προσελκύουν περισσότερους μετανάστες. 3

4 Η Επιτροπή θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί, μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης 6 (ΕΔΜ), κατά πόσο οι αποκλίσεις που παρουσιάζουν μεταξύ τους τα εθνικά προγράμματα οικειοθελούς επιστροφής και επανένταξης οδηγούν ενδεχομένως τους μετανάστες να επιλέγουν τα κράτη μέλη που προσφέρουν τους επωφελέστερους όρους 7. Το Δίκτυο ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να αναπτύξουν κοινά προγράμματα επανένταξης τα οποία θα μπορούσαν να βελτιώσουν τόσο την ποιότητα της παρεχόμενης στήριξης προς τους μετανάστες όσο και την αποτελεσματικότητά της ως προς το κόστος - μέσω οικονομιών κλίμακας στα διοικητικά έξοδα. Για να αυξηθεί περαιτέρω το ποσοστό οικειοθελούς επιστροφής, η Επιτροπή χρηματοδοτεί προγράμματα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής μέσω του ΤΑΜΕ και σε συνεργασία με κρατικούς και μη εταίρους, όπως ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM). Ενισχύει επίσης το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Μέσων Επανένταξης (ERIN), το οποίο στηρίζει την επανένταξη, κοινωνική και επαγγελματική, των μεταναστών που επιστρέφουν. Πέρα από τις χρηματοδοτικές δυνατότητες του ΤΑΜΕ, η χρηματοδότηση δράσεων για την βιώσιμη επιστροφή και επανένταξη θα αποτελέσει σαφή προτεραιότητα στο πλαίσιο των χρηματοδοτικών προγραμμάτων της ΕΕ στους τομείς της αναπτυξιακής συνεργασίας και της πολιτικής γειτονίας. Ειδικότερα, το Καταπιστευματικό Ταμείο που θα συσταθεί κατά τη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Αφρικής για το μεταναστευτικό, στη Βαλέτα στις Νοεμβρίου 2015, πιστεύεται ότι θα προβλέπει σημαντικά κονδύλια για επιστροφής και επανένταξης μεταναστών στη χώρα τους. Ωστόσο, η επιτυχία των προγραμμάτων οικειοθελούς επιστροφής εξαρτάται επίσης από το πόσο αξιόπιστη είναι η προοπτική μιας αναγκαστικής επιστροφής. Οι μετανάστες που συχνά πληρώνουν τις οικονομίες μιας ζωής σε διακινητές για να τους περάσουν στην Ευρώπη πιθανόν να μην είναι πρόθυμοι να δεχτούν βοήθεια για την οικειοθελή επιστροφή τους εκτός αν καταλαβαίνουν ότι θα τους επιστρέψουν στην πατρίδα τους ούτως ή άλλως. Όταν οι μετανάστες δεν επιστρέφουν οικειοθελώς, πρέπει να εφαρμόζεται η αναγκαστική επιστροφή. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Παρακολούθηση του αντικτύπου των αποκλίσεων που παρουσιάζουν μεταξύ τους τα εθνικά προγράμματα οικειοθελούς επιστροφής Χρηματοδότηση προγραμμάτων υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής, μέσω του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ) Προώθηση βέλτιστων πρακτικών οικειοθελούς επιστροφής καθώς και προγραμμάτων επανένταξης μέσω του ΕΔΜ Στήριξη κοινών προγραμμάτων επανένταξης 2. Αυστηρότερη εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ Η πλήρης και συστηματική εφαρμογή των κανόνων της ΕΕ περί επιστροφής είναι θεμελιώδους σημασίας για ένα αποτελεσματικότερο σύστημα. Η οδηγία της ΕΕ περί επιστροφής επιβάλλει τη νομική υποχρέωση στα κράτη μέλη 8 να εκδίδουν απόφαση επιστροφής για οποιονδήποτε υπήκοο τρίτης χώρας βρίσκεται παράτυπα στο έδαφός τους και 6 Έργο του ΕΔΜ είναι να παρέχει επικαιροποιημένες, αντικειμενικές, αξιόπιστες και συγκρίσιμες πληροφορίες για τη μετανάστευση και το άσυλο. 7 Βλέπε υποσημείωση 2. 8 Ο όρος «κράτη μέλη» αναφέρεται σε 30 κράτη: τα 28 κράτη μέλη της ΕΕ, εξαιρουμένων του ΗΒ και της Ιρλανδίας, συν την Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, τη Νορβηγία και την Ελβετία. Η οδηγία αποτελεί μέρος του κεκτημένου του χώρου Σένγκεν και είναι δεσμευτική για τα συνδεδεμένα κράτη Σένγκεν. Το ΗΒ και η Ιρλανδία δεν δεσμεύονται, αν και θα μπορούσαν να το επιλέξουν. 4

5 - όπου απαιτείται - να λαμβάνουν μέτρα για την επιβολή της 9. Ορίζει επίσης διασφαλίσεις για την προστασία των δικαιωμάτων όσων επιστρέφουν, και για την επιστροφή υπό ανθρώπινες συνθήκες και με αναλογικό τρόπο. Για να τηρούν την υποχρέωσή τους για επιβολή της επιστροφής, τα κράτη μέλη πρέπει να χρησιμοποιούν την κράτηση ως νόμιμο μέτρο έσχατης ανάγκης, όταν είναι αναγκαίο για να αποφευχθεί η διαφυγή των παράτυπων μεταναστών και η παρεμπόδιση δευτερογενών μετακινήσεών τους προς άλλα κράτη μέλη 10. Όσο υπάρχει εύλογη πιθανότητα απομάκρυνσης, οι προοπτικές για μια τέτοια απομάκρυνση δεν πρέπει να υπονομεύονται από έναν πρόωρο τερματισμό της κράτησης. Η μέγιστη περίοδος κράτησης που προβλέπουν οι εθνικές νομοθεσίες θα πρέπει να δίνει στις αρχές των κρατών μελών τη δυνατότητα να προβαίνουν στις αναγκαίες ενέργειες για την ταυτοποίηση των παράτυπων μεταναστών και την παραλαβή των ταξιδιωτικών τους εγγράφων από τη χώρα καταγωγής. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διερευνήσουν νέες εναλλακτικές λύσεις αντί της κράτησης και τη χρήση λιγότερο καταναγκαστικών μέτρων, ανάλογα με την περίπτωση. Στις λύσεις αυτές θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται η ηλεκτρονική επιτήρηση των παράτυπων μεταναστών ή η χρήση ημίκλειστων εγκαταστάσεων. Η οδηγία περί επιστροφής παρέχει επίσης στα κράτη μέλη ευελιξία ως προς τη διαχείριση καταστάσεων ιδιαίτερων μεταναστευτικών πιέσεων. Σύμφωνα με τη ρήτρα έκτακτης ανάγκης 11, στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν αιφνίδια και απρόβλεπτη άφιξη μεγάλου αριθμού μεταναστών παρέχεται ευελιξία όσον αφορά τους όρους κλειστής κράτησης των μεταναστών. Τα κράτη μέλη μπορούν επίσης να εφαρμόζουν απλουστευμένες και ταχείες διαδικασίες επιστροφής για μετανάστες που συλλαμβάνονται ή εντοπίζονται κατά την παράτυπη διέλευση συνόρων, βάσει της εθνικής νομοθεσίας, τηρουμένων ορισμένων βασικών διασφαλίσεων 12. Η Επιτροπή αξιολογεί τη στιγμή αυτή την εφαρμογή της οδηγίας και θα χρησιμοποιήσει όλα τα μέσα για την ορθή επιβολή της, όσον αφορά τόσο την προστασία των δικαιωμάτων των παράτυπων μεταναστών όσο και την πλήρη και αποτελεσματική εφαρμογή της διαδικασίας επιστροφής. Θα συνδράμει τα κράτη μέλη ώστε αυτά να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους. Επίσης, θα κινεί διαδικασίες επί παραβάσει εναντίον των κρατών μελών που δεν συμμορφώνονται πλήρως με όλες τις διατάξεις της, περιλαμβανομένης και της υποχρέωσης έκδοσης και εφαρμογής αποφάσεων επιστροφής. Επιπλέον, η Επιτροπή θα παρουσιάσει το αργότερο το 2017 μια δεύτερη έκθεση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, όπου επίσης θα εξετάζεται κατά πόσο είναι αναγκαία η αναθεώρηση της οδηγίας περί επιστροφής. Τα νομικά και διοικητικά πλαίσια των κρατών μελών διαδραματίζουν επίσης κύριο ρόλο στη δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για μια αποτελεσματική πολιτική επιστροφής. Τα πλαίσια αυτά πρέπει να διασφαλίζουν την άμεση δράση, από την ταυτοποίηση των υπηκόων τρίτων χωρών που βρίσκονται παράνομα στη χώρα, ως την έκδοση και την εφαρμογή 9 Σύμφωνα με το άρθρο 8 παράγραφος 1, τα κράτη μέλη λαμβάνουν όλα τα αναγκαία μέτρα για να εκτελέσουν την απόφαση επιστροφής, εάν δεν έχει χορηγηθεί προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης σύμφωνα με το άρθρο 7, παράγραφος 4 ή εάν ο συγκεκριμένος υπήκοος δεν έχει συμμορφωθεί με την υποχρέωση επιστροφής εντός της προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης που έχει χορηγηθεί σύμφωνα με το άρθρο Η οδηγία περί επιστροφής προβλέπει μέγιστη περίοδο κράτησης μέχρι έξι μήνες και μέχρι 18 μήνες στην περίπτωση που, παρά τις καταβληθείσες προσπάθειες, δεν υπάρχει εύλογη προοπτική απομάκρυνσης. 11 Άρθρο 18 παράγραφοι 1 και 2 της οδηγίας περί επιστροφής. 12 Η τήρηση της αρχής της μη επαναπροώθησης στο πλαίσιο επιχειρήσεων άμεσης επιστροφής στα εξωτερικά σύνορα μπορεί να εξασφαλίζεται επαρκώς αν τα άτομα που πρέπει να επιστρέψουν έχουν τη δυνατότητα - νομική και πρακτική - να υποβάλουν αίτηση για διεθνή προστασία σε ένα εύκολα προσβάσιμο σημείο διέλευσης των συνόρων. 5

6 αποφάσεων επιστροφής και τις ταχείες νομικές διαδικασίες 13. Για τον λόγο αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να επιδείξουν ισχυρή βούληση και να διαθέσουν επαρκείς πόρους, είτε πρόκειται για κονδύλια, προσωπικό ή ικανότητα κράτησης, για να εξασφαλίσουν την φυσική διαθεσιμότητα, έστω και με κράτηση αν χρειαστεί, των παράτυπων μεταναστών που οφείλουν να επιστρέψουν. Οι αποκλίνουσες πρακτικές των κρατών μελών κατά την εφαρμογή της οδηγίας περί επιστροφής υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα του συστήματος επιστροφής της ΕΕ, δεδομένου ότι οι παράτυποι μετανάστες μπορούν να αποφύγουν την επιστροφή στη χώρα τους μετακινούμενοι σε ένα άλλο κράτος του χώρου Σένγκεν. Στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι ορισμένα κράτη μέλη συστηματικά δεν εκδίδουν αποφάσεις επιστροφής για παράτυπους μετανάστες που συλλαμβάνονται στο έδαφός τους ή για άτομα των οποίων η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί. Η Επιτροπή θα εντοπίζει και θα ανταλλάσσει σε τακτική βάση τις βέλτιστες πρακτικές σχετικά με την επιστροφή, οι οποίες περιέχονται στις εθνικές νομοθεσίες και τις διοικητικές πρακτικές. Το «Εγχειρίδιο Επιστροφής» που εκπονήθηκε μαζί με το παρόν σχέδιο δράσης της ΕΕ για την επιστροφή, παρέχει κατευθυντήριες γραμμές, βέλτιστες πρακτικές και συστάσεις ώστε οι επιχειρήσεις επιστροφής να διεξάγονται αποτελεσματικά και υπό ανθρώπινες συνθήκες, με πλήρη σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων και των διασφαλίσεων που εγγυάται η νομοθεσία της ΕΕ. Παράλληλα, η συστηματική αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο κάθε κράτος μέλος εφαρμόζει τους κανόνες της ΕΕ για την επιστροφή, βάσει του Μηχανισμού Αξιολόγησης Σένγκεν, διευκολύνει τον εντοπισμό και την επίλυση προβλημάτων. Οι σχετικές εκθέσεις θα χρησιμοποιηθούν για τη διάδοση των βέλτιστων πρακτικών επίλυσης των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την επιστροφή. Επιπλέον, το ΕΔΜ θα καταγράψει περαιτέρω τις βέλτιστες πρακτικές και τα εμπόδια που περιέχουν οι εθνικές νομοθεσίες και τα διοικητικά συστήματα, ώστε να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων επιστροφής. Μια αποτελεσματική πολιτική επιστροφής προϋποθέτει την ύπαρξη λειτουργούντος συστήματος ασύλου, ώστε οι αβάσιμες αιτήσεις ασύλου να καταλήγουν σε ταχεία απομάκρυνση του αιτούντος από το ευρωπαϊκό έδαφος. Η οδηγία για τις διαδικασίες ασύλου προβλέπει ήδη την ταχεία διεκπεραίωση συγκεκριμένων αιτήσεων. Σύμφωνα με την αποκαλούμενη «διαδικασία στα σύνορα», ένας αιτών μπορεί να κρατηθεί στα σύνορα και στην περίπτωση αυτή ισχύουν πολύ μικρές προθεσμίες για την εξέταση της αίτησης. Οι αιτούντες άσυλο πρέπει να ενημερώνονται έγκαιρα για τη δυνατότητα υποστηριζόμενης οικειοθελούς επιστροφής σε όλα τα στάδια της διαδικασίας ασύλου, ώστε να παρέχεται μια βάσιμη εναλλακτική λύση για όσους απορρίφθηκε η αίτηση ασύλου και για όσους επιθυμούν να σταματήσουν τη διαδικασία ασύλου και να επιστρέψουν στην πατρίδα τους αξιοπρεπώς. Όταν η οικειοθελής επιστροφή δεν είναι δυνατή, πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα μέτρα ώστε να μη διαφεύγουν οι μετανάστες των οποίων απορρίφθηκε η αίτηση ασύλου. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Αξιολόγηση της εφαρμογής της οδηγίας περί επιστροφής Αξιολογήσεις Σένγκεν σχετικά με την επιστροφή (σε εξέλιξη) Πιθανή αναθεώρηση της οδηγίας περί επιστροφής, βάσει της δεύτερης έκθεσης εφαρμογής (το αργότερο το 2017) Καταγραφή, μέσω του ΕΔΜ, των βέλτιστων πρακτικών και των 13 Για παράδειγμα, αρκετά κράτη μέλη χορηγούν αυτόματη αναστολή, χωρίς διακρίσεις, σε όλες τις υποθέσεις προσφυγής κατά αποφάσεων επιστροφής. Τέτοιες πρακτικές μπορεί να προκαλούν καθυστερήσεις στις διαδικασίες επιστροφής. Η αυτόματη αναστολή θα πρέπει να χορηγείται μόνο σε περιπτώσεις όπου διακυβεύεται η αρχή της μη επαναπροώθησης. 6

7 εμποδίων σχετικά με την επιστροφή, που περιέχονται στις εθνικές νομοθεσίες και τις διοικητικές πρακτικές. Ενσωμάτωση των πληροφοριών για την υποστηριζόμενη οικειοθελή επιστροφή στη διαδικασία ασύλου 3. Αυξημένη ανταλλαγή πληροφοριών για επιβολή της επιστροφής Τα σημερινά ευρωπαϊκά συστήματα πληροφοριών - το Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS), το Σύστημα Πληροφοριών για τις Θεωρήσεις (VIS) και το Eurodac - πρέπει να χρησιμοποιούνται καλύτερα για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα του συστήματος επιστροφής της ΕΕ. Μέχρι σήμερα, τα κράτη μέλη δεν ανταλλάσσουν συστηματικά πληροφορίες για τις αποφάσεις επιστροφής ή τις απαγορεύσεις εισόδου που εκδίδουν για μετανάστες. Έτσι, είναι πιθανό ένας παράτυπος μετανάστης που έχει νόμιμη υποχρέωση επιστροφής να μην επιστρέψει αλλά να μετακινηθεί σε άλλο κράτος μέλος του Χώρου Σένγκεν 14. Αν συλληφθεί θα πρέπει να κινηθεί νέα διαδικασία, γεγονός που θα καθυστερήσει περαιτέρω την επιστροφή του. Κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατό να εξασφαλιστεί στην πράξη η αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων επιστροφής που εκδίδουν κράτη μέλη και η εφαρμογή τους σε επίπεδο ΕΕ. Η Επιτροπή θα προτείνει αλλαγές του SIS ώστε να προωθηθεί η χρήση του για την επιστροφή παράτυπων μεταναστών. Η Επιτροπή κατ' αρχάς θα προτείνει στα κράτη μέλη να καταχωρίζουν υποχρεωτικά στο SIS όλες τις απαγορεύσεις εισόδου 15 ώστε να αποτρέπεται η εκ νέου είσοδος στον χώρο Σένγκεν, μέσω άλλου κράτους μέλους, μεταναστών για τους οποίους ένα κράτος μέλος έχει εκδώσει απαγόρευση εισόδου. Θα προτείνει επίσης στα κράτη μέλη να καταχωρίζουν στο SIS όλες τις αποφάσεις επιστροφής που εκδίδουν 16. Με τον τρόπο αυτό θα μπορεί να εντοπίζεται κάθε άτομο που προσπαθεί να μην εφαρμόσει μια εντολή επιστροφής, μετακινούμενο σε άλλο κράτος μέλος. Επιπλέον, θα προτείνει την εκπόνηση ενός κεντρικού Αυτοματοποιημένου Συστήματος Αναγνώρισης Δακτυλικών Αποτυπωμάτων για το SIS, ώστε να ταυτοποιούνται τα άτομα χωρίς επιβεβαιωμένα στοιχεία, περιλαμβανομένων και των παράτυπων μεταναστών. Προσκόμματα στην επιστροφή δημιουργούν επίσης η ανεπαρκής επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών, όσον αφορά άτομα που έχουν άδεια παραμονής σε ένα κράτος μέλος αλλά, παράλληλα, υπόκεινται σε απόφαση επιστροφής που έχει εκδοθεί από άλλο κράτος μέλος. Τα κράτη μέλη πρέπει να δημιουργήσουν ένα δίκτυο εθνικών σημείων επαφής για την ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την αφαίρεση αδειών παραμονής, ειδικότερα για μετανάστες με ποινικό μητρώο. Τα κράτη μέλη έχουν επίσης την υποχρέωση να καταχωρίζουν στο SIS όλα τα έγγραφα που έχουν ακυρωθεί, όπως άδειες παραμονής, προκειμένου να κατασχεθούν 17. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν τη συστηματική τήρηση αυτής της υποχρέωσης. 14 Στις περιπτώσεις αυτές, το κράτος μέλος παραμονής του παράτυπου μετανάστη μπορεί είτε να τον επαναπροωθήσει στο κράτος μέλος όπου λήφθηκε η απόφαση επιστροφής βάσει της διμερούς συμφωνίας, είτε να λάβει τα αναγκαία μέτρα για την επιβολή της αρχικής απόφασης επιστροφής σύμφωνα με την οδηγία 2001/40/ΕΚ του Συμβουλίου, της 28ης Μαΐου 2001, σχετικά με την αμοιβαία αναγνώριση αποφάσεων απομάκρυνσης υπηκόων τρίτων χωρών, ΕΕ L149/34 της Προς το παρόν, τα κράτη μέλη καταχωρίζουν συστηματικά στο SIS μόνο μερικές απαγορεύσεις εισόδου, αλλά όχι αυτές που αποφασίζονται στο πλαίσιο της οδηγίας περί επιστροφής. 16 Όπως ανακοινώθηκε στο σχέδιο δράσης της ΕΕ κατά της λαθροδιακίνησης μεταναστών και σύμφωνα με το κάλεσμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 25ης -26ης Ιουνίου Άρθρο 38 της απόφασης 2007/533/ΔΕΥ του Συμβουλίου, της 12ης Ιουνίου

8 Επιπλέον, η αναθεωρημένη πρόταση για τα Έξυπνα Σύνορα την οποία η Επιτροπή θα παρουσιάσει στις αρχές του θα συμβάλει στην αύξηση των ποσοστών επιστροφής, μέσω της δημιουργίας αρχείου όλων των διασυνοριακών μετακινήσεων που πραγματοποιούν υπήκοοι τρίτων χωρών. Με τον τρόπο αυτό, θα μπορούν να εντοπίζονται άτομα που παραβιάζουν την διάρκεια της παραμονής τους και ταυτόχρονα θα διευκολυνθεί η ταυτοποίηση ατόμων που έχουν καταστρέψει τα έγγραφα ταυτότητάς τους. Επίσης, η Επιτροπή θα διερευνήσει τη δυνατότητα επέκτασης του πεδίου και των στόχων του κανονισμού Eurodac 19, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται τα δεδομένα για σκοπούς επιστροφής. Στόχος είναι να μπορούν οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών να ενημερώνονται για το εάν ένας παράτυπος μετανάστης που συνέλαβαν είχε στο παρελθόν συλληφθεί ή/και είχε ταυτοποιηθεί με τη λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων σε άλλο κράτος μέλος. Τέτοιου είδους πληροφορίες μπορούν να βοηθήσουν στην ταυτοποίηση παράτυπων μεταναστών και κατά συνέπεια να διευκολύνουν την επιστροφή τους. Ο κανονισμός VIS, ο οποίος προβλέπει την αποθήκευση στο σύστημα VIS των βιομετρικών δεδομένων υπηκόων τρίτων χωρών που υποβάλουν αίτηση για έκδοση θεώρησης, διευκολύνει την αναγνώριση των κατόχων θεωρήσεων. Καθιστά επίσης δυνατή, υπό αυστηρούς όρους, τη μεταφορά και κοινοποίηση ορισμένων δεδομένων σε αρχές τρίτων χωρών, για σκοπούς επιβεβαίωσης της ταυτότητας υπηκόων τους. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να διευκολυνθεί η έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για την επιστροφή. Η Επιτροπή αξιολογεί τη στιγμή αυτή την εφαρμογή του VIS, περιλαμβανομένης και της συγκεκριμένης διάταξης, και θα ανακοινώσει τα αποτελέσματα. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Αξιολόγηση του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (SIS) (2016) Δημιουργία δικτύου εθνικών σημείων επαφής για την αφαίρεση αδειών παραμονής Νομοθετικές προτάσεις για την υποχρεωτική καταχώριση στο SIS των απαγορεύσεων εισόδου και των αποφάσεων επιστροφής (2016) Αναθεωρημένη πρόταση για τα έξυπνα σύνορα (2016) Διερεύνηση της δυνατότητας επέκτασης του κανονισμού Eurodac Αξιολόγηση της εφαρμογής του Συστήματος VIS (2016) 4. Ισχυροποίηση του ρόλου και της εντολής του Frontex Ο Frontex έχει πρωτεύοντα ρόλο να διαδραματίσει στην προώθηση της πρακτικής συνεργασίας κατά την επιστροφή, και ο ρόλος αυτός πρέπει να αναβαθμιστεί. Προς το παρόν, καθήκον του οργανισμού είναι να συνδράμει τα κράτη μέλη στην επιστροφή παράτυπων μεταναστών, χωρίς να εξετάζει το βάσιμο της απόφασης επιστροφής, και πιο συγκεκριμένα να οργανώνει κοινές επιχειρήσεις επιστροφής και να εντοπίζει βέλτιστες πρακτικές για την απόκτηση ταξιδιωτικών εγγράφων και την απομάκρυνση των μεταναστών. 18 Όπως ανακοινώθηκε στο Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση. 19 Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 603/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, σχετικά με τη θέσπιση του «Eurodac» για την αντιπαραβολή δακτυλικών αποτυπωμάτων για την αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 604/2013 για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα και σχετικά με αιτήσεις της αντιπαραβολής με τα δεδομένα Eurodac που υποβάλλουν οι αρχές επιβολής του νόμου των κρατών μελών και η Ευρωπόλ για σκοπούς επιβολής του νόμου και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1077/2011 σχετικά με την ίδρυση Ευρωπαϊκού Οργανισμού για τη Λειτουργική Διαχείριση Συστημάτων ΤΠ Μεγάλης Κλίμακας στον Χώρο Ελευθερίας, Ασφάλειας και Δικαιοσύνης. ΕΕ L 180 της

9 Τα κράτη μέλη παροτρύνονται να χρησιμοποιούν συστηματικότερα τη δυνατότητα επιστροφής παράτυπων μεταναστών μέσω Κοινών Επιχειρήσεων Επιστροφής τις οποίες οργανώνει και συντονίζει ο Frontex, γεγονός που επιτρέπει την από κοινού χρήση όλων των πόρων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενημερώνουν τακτικά τον Frontex σχετικά με τις ανάγκες τους για συνδρομή και συντονισμό επιχειρήσεων επιστροφής. Η ταυτοποίηση των μεταναστών και η έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για την επιστροφή τους αποτελούν μεγάλη πρόκληση. Ο Frontex οφείλει να διευκολύνει τις επαφές και τη συνεργασία μεταξύ κρατών μελών και τρίτων χωρών, ειδικά όσων δεν διαθέτουν προξενική παρουσία στα κράτη μέλη. Επίσης θα πρέπει να βοηθά περαιτέρω τα κράτη μέλη στη ναύλωση αεροσκαφών για επιχειρήσεις επιστροφής, όπως και να ναυλώνει αεροσκάφη ο ίδιος ο οργανισμός. Παρατηρητές από την ομάδα που έχει δημιουργηθεί στο πλαίσιο του μηχανισμού Παρακολούθησης Αναγκαστικών Επιστροφών (ΠΑΕ) 20 μπορούν να αναλαμβάνουν την αμερόληπτη καταγραφή των επιχειρήσεων επιστροφής Ο Frontex μπορεί να χρηματοδοτεί το κόστος παροχής παρατηρητών. Μπορεί επίσης, μέσω δράσεων κατάρτισης, να βοηθήσει τα κράτη μέλη να συστήσουν ομάδες συνοδών οι οποίοι θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε πτήσεις επιστροφής. Αυξημένη στήριξη στα κράτη μέλη πρώτης γραμμής, βάσει της προσέγγισης «κομβικά σημεία» Η προσέγγιση «κομβικά σημεία», η οποία ξεκίνησε με το Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση, επιτρέπει τη σημαντική κλιμάκωση της επιχειρησιακής στήριξης που παρέχεται στα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν μεγάλη μεταναστευτική πίεση. Βάσει της προσέγγισης αυτής, ο Frontex μπορεί να διαθέτει κινητές ομάδες που θα παρέχουν επιτόπου στα κράτη μέλη πρώτης γραμμής επιχειρησιακή και ενημερωτική στήριξη σε διάφορα στάδια της διαδικασίας επιστροφής. Πρώτα πρώτα μπορεί να βοηθήσει στην ταυτοποίηση των μεταναστών. Εμπειρογνώμονες υπό τον συντονισμό του Frontex μπορούν να βοηθούν τα κράτη μέλη στην καταγραφή των μεταναστών που συλλαμβάνονται ή φθάνουν στο έδαφός τους, με ή χωρίς έγγραφα ταυτότητας. Μπορούν να ελέγχουν τους νεοαφιχθέντες, να εξακριβώνουν την υπηκοότητά τους και να αποτρέπουν την αλλαγή υπηκοότητας. Έτσι, θα εντοπίζονται γρήγορα όσοι πρέπει να επιστρέψουν και όσοι ενδεχομένως χρήζουν διεθνούς προστασίας. Με τον τρόπο αυτό, τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη θα ελέγχουν συστηματικά όλους τους μετανάστες που δεν διαθέτουν έγγραφα ταυτότητας και θα τους εντοπίζουν μόλις διέλθουν παράνομα τα σύνορα. Για να εξακριβώνει την υπηκοότητα που δηλώνουν οι μετανάστες, ο Frontex μπορεί να διασφαλίσει στενή συνεργασία με τις πρεσβείες ή τα προξενεία των χωρών καταγωγής των μεταναστών. Θα μπορούσε επίσης να ζητά και να διευκολύνει τη συνδρομή επιχειρησιακών ομάδων που θα στελεχώνονται από υπαλλήλους υπηρεσιών μετανάστευσης/προξενείων των χωρών καταγωγής, οι οποίοι θα διεκπεραιώνουν την ταυτοποίηση και θα επιταχύνουν την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για την επιστροφή. Ανάλογα με την περίπτωση, θα μπορούσαν να συμμετέχουν και δίκτυα που δραστηριοποιούνται σε επιχειρήσεις επιστροφής. 20 Ο μηχανισμός ΠΑΕ, τον οποίο διαχειρίζεται το Διεθνές Κέντρο για την Ανάπτυξη Μεταναστευτικής Πολιτικής και χρηματοδοτεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφής, στοχεύει στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής ομάδας παρατηρητών των επιχειρήσεων αναγκαστικής επιστροφής, οι οποίοι θα τίθενται στη διάθεση χωρών που πρέπει να εφαρμόσουν σύστημα παρακολούθησης των αναγκαστικών επιστροφών. 9

10 Ο Frontex μπορεί επίσης να βοηθήσει στην οργάνωση, τον συντονισμό και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων επιστροφής στις χώρες καταγωγής ή διέλευσης. Ο Frontex θα έπρεπε ενδεχομένως να προβλέψει ότι οι κοινές πτήσεις επιστροφής που προέρχονται από άλλα κράτη μέλη θα πραγματοποιούν συστηματικά ενδιάμεση στάση στα κράτη μέλη πρώτης γραμμής. Για τη σωστή ταυτοποίηση πρέπει τα κράτη μέλη, ειδικά αυτά της πρώτης γραμμής, να λαμβάνουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφεύγεται η διαφυγή των μεταναστών και οι δευτερογενείς μετακινήσεις τους σε άλλα κράτη μέλη. Όπως ορίζεται στο Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση, η Επιτροπή θα διατυπώσει το 2016 νομοθετικές προτάσεις για την ισχυροποίηση της εντολής του Frontex σε θέματα επιστροφής. Με την επιφύλαξη των αποτελεσμάτων της αξιολόγησης του οργανισμού, που θα ολοκληρωθεί το 2015, και την αξιολόγηση του αντικτύπου που θα συνοδεύει τις προτάσεις, η Επιτροπή θα διερευνήσει τρόπους για να αναθέσει ισχυρότερη εντολή στον οργανισμό, η οποία θα καλύπτει τον συντονισμό της επιχειρησιακής συνεργασίας τόσο για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων όσο και για την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών. Θα προτείνει τη σύσταση ενός ειδικού Γραφείου Επιστροφής Frontex, το οποίο θα ανταποκρίνεται καλύτερα στον ρόλο του οργανισμού στον τομέα της επιστροφής. Ειδικότερα, με βάση την εμπειρία από τα κομβικά σημεία, θα εξετάσει τη δυνατότητα συγκρότησης Ομάδων Επιστροφής Frontex Ταχείας Επέμβασης, οι οποίες θα βοηθούν στην ταυτοποίηση και την προξενική συνεργασία με τρίτες χώρες, και θα οργανώνουν τις επιχειρήσεις επιστροφής για λογαριασμό των κρατών μελών. Θα μελετήσει επίσης το ενδεχόμενο να μπορεί ο οργανισμός να υλοποιεί επιχειρήσεις επιστροφής - προς το παρόν, μόνο τα κράτη μέλη μπορούν να προβούν σε τέτοιες επιχειρήσεις - καθώς και να συντονίζει και να οργανώνει επιχειρήσεις επιστροφής από ένα μόνο κράτος μέλος. Επίσης, η Επιτροπή θα διερευνήσει τρόπους για να επεκταθεί η στήριξη που παρέχει ο Frontex σε χώρες που γειτονεύουν με την ΕΕ 21 κατά την επιστροφή παράτυπων μεταναστών, με την παροχή τεχνικής βοήθειας και τη δημιουργία ικανοτήτων. Παράλληλα με την αναβάθμιση της ικανότητας του Frontex να παρέχει επιχειρησιακή στήριξη, θα πρέπει να διευρυνθούν οι αναλυτικές ικανότητές του όσον αφορά την επιστροφή και την επανεισδοχή. Ειδικότερα, πρέπει να επεκταθεί η εντολή του οργανισμού σε σχέση με την ανάλυση κινδύνου ώστε να περιλαμβάνει και τη συλλογή και την ανάλυση δεδομένων για παράτυπες δευτερογενείς μετακινήσεις υπηκόων τρίτων χωρών εντός της ΕΕ, με σκοπό να βελτιωθεί η εφαρμογή της επιστροφής υπηκόων τρίτων χωρών οι οποίοι δεν έχουν νόμιμο δικαίωμα παραμονής στην ΕΕ. Πρέπει να εδραιωθεί η θέση του οργανισμού ως νευραλγικού κέντρου της ΕΕ για την ανταλλαγή επιχειρησιακής εμπειρίας και γνώσεων σε θέματα επιστροφής, μέσω του δικτύου των Σημείων Επαφής για ζητήματα Επιστροφής. Πρέπει να δοθούν στον Frontex επαρκείς πόροι για τη διεκπεραίωση των καθηκόντων του στο πλαίσιο της επιστροφής. Η Επιτροπή πρότεινε επιπλέον χρηματοδότηση του Frontex με 5 εκατ. ευρώ στον προϋπολογισμό του 2016, ειδικά για επιστροφής. Έτσι, το συνολικό ποσό που θα διατεθεί το 2016 για τον σκοπό αυτό ανέρχεται σε 15 εκατ. ευρώ. Οι νομοθετικές προτάσεις για ισχυροποίηση της εντολής του Frontex θα συνοδεύονται από 21 Σύμφωνα με το άρθρο 15 του κανονισμού Frontex, ο οργανισμός και τα κράτη μέλη πρέπει να συμμορφώνονται προς τους κανόνες και τα πρότυπα που είναι τουλάχιστον ισοδύναμοι με εκείνους που προβλέπει η νομοθεσία της Ένωσης, ακόμη και στην περίπτωση που η συνεργασία με τρίτες χώρες πραγματοποιείται στο έδαφος αυτών των κρατών. 10

11 διατάξεις διάθεσης των χρηματοδοτικών πόρων που απαιτούνται για τη διεκπεραίωση των καθηκόντων του. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Συστηματικότερη χρήση Κοινών Επιχειρήσεων Επιστροφής υπό τον συντονισμό του Frontex Κατάρτιση συνοδών και κύριων συνοδών επιστροφής από τον Frontex (σε εξέλιξη) Νομοθετικές προτάσεις για την επέκταση της εντολής του Frontex στον τομέα της επιστροφής (2016) 5. Ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης της επιστροφής Η Επιτροπή θα προωθήσει και θα κατευθύνει την ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης της επιστροφής, το οποίο θα συνδέει όλα τα χρηματοδοτούμενα από την ΕΕ δίκτυα και προγράμματα επιστροφής και επανεισδοχής. Θα αναπτύξει συνέργειες μεταξύ της Ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Προσέγγισης για την Επιστροφή προς Τρίτες Χώρες (EURINT), του ERIN και του δικτύου Ευρωπαίων Αξιωματούχων-Συνδέσμων για θέματα Επιστροφής (EURLO) 22. Τα εν λόγω δίκτυα θα πρέπει να λειτουργούν με αμοιβαία υποστηρικτικό τρόπο, προκειμένου να επιτευχθεί ένα συνεκτικό και αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης της επιστροφής από κοινού με τον Frontex, ο οποίος θα συντονίζει αυτό το σύστημα ολοκληρωμένης διαχείρισης της επιστροφής σε επιχειρησιακό επίπεδο. Ειδικότερα, θα πρέπει με ταχύ ρυθμό να αναπτυχθούν κινητές ομάδες δράσης που θα βοηθούν στην ταυτοποίηση των μεταναστών και την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων για τον επαναπατρισμό τους και θα δοκιμάζουν βέλτιστες πρακτικές και να τις διαδίδουν για ευρύτερη χρήση. Ο συντονισμός αυτός αναμένεται να οδηγήσει σε μεγαλύτερη σύγκλιση των πρακτικών των κρατών μελών για την επιστροφή και να αποθαρρύνει τις δευτερογενείς μετακινήσεις. Η Επιτροπή θα διερευνήσει τρόπους να αυξηθεί η αποδοχή των αδειών διέλευσης της ΕΕ (ΕU laissez-passer) από τις χώρες καταγωγής για την επιστροφή των παράτυπων μεταναστών, μεταξύ άλλων αυξάνοντας τα χαρακτηριστικά ασφαλείας του εγγράφου. Οι Ευρωπαίοι Αξιωματούχοι-Σύνδεσμοι Μετανάστευσης 23 (EMLOs) που θα τοποθετηθούν στις αντιπροσωπείες της ΕΕ στις κύριες χώρες καταγωγής ή διέλευσης αναμένεται να διευκολύνουν τη συνεργασία με τις αρχές των χωρών αυτών όσον αφορά την επανεισδοχή των υπηκόων τους που βρίσκονται παρατύπως στην ΕΕ. Οι EMLOs θα πρέπει να συνεργάζονται στενά με το Δίκτυο Αξιωματικών Συνδέσμων Μετανάστευσης (Immigration Liaison Officers - ILOs) που βρίσκονται στις χώρες αυτές και με τους οργανισμούς της ΕΕ ιδίως με τους αξιωματούχους-συνδέσμους του Frontex οι οποίοι έχουν αποσπασθεί στις χώρες αυτές καθώς και με δίκτυα που επικεντρώνονται στην επιστροφή, όπως το δίκτυο EURLO. Μετά την αξιολόγηση της ενωσιακής νομοθεσίας για τους ILOs 24, η οποία προγραμματίζεται για το 2016, η Επιτροπή θα διερευνήσει κατά πόσο είναι 22 Η EURINT έχει ως στόχο την ανάπτυξη και την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για την επιστροφή, καθώς και την κατάρτιση μιας κοινής στρατηγικής για την επιχειρησιακή συνεργασία με τρίτες χώρες. Η EURLO έχει ως στόχο την ενθάρρυνση της επιχειρησιακής συνεργασίας με επίκεντρο την χώρα καταγωγής, κυρίως μέσω των Αξιωματούχων-Συνδέσμων Επιστροφής σε χώρες-κλειδιά. 23 Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23ης Απριλίου 2015 ζήτησε την τοποθέτηση Ευρωπαίων Αξιωματούχων- Συνδέσμων Μετανάστευσης. Αυτό τονίστηκε περαιτέρω και στο Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση και το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών, που εγκρίθηκε στις 27 Μαΐου Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 377/2004 του Συμβουλίου, της 19ης Φεβρουαρίου 2004, για τη δημιουργία δικτύου αξιωματικών συνδέσμων μετανάστευσης. ΕΕ L 64/1 της

12 απαραίτητη η αναθεώρησή της ώστε το δίκτυο των ILOs να αποκτήσει μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία. Η Επιτροπή προτίθεται επίσης να κάνει πλήρη χρήση των δυνατοτήτων που προσφέρει το ΕΔΜ για καλύτερη ανάλυση και ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με την επιστροφή. Η συγκέντρωση αξιόπιστων, συγκρίσιμων και συνεκτικών στατιστικών στοιχείων είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη των κατάλληλων πολιτικών. Παρόλο που τα κράτη μέλη παρέχουν στην Eurostat στατιστικά στοιχεία σχετικά με την επιστροφή, έχουν εντοπιστεί ασυνέπειες. Μια ειδική ομάδα εργασίας για την ποιότητα, στην οποία θα συμμετέχουν η Επιτροπή, η Eurostat και αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ, θα αντιμετωπίσουν το ζήτημα αυτό. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Συγκρότηση ενός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης της επιστροφής Καθορισμός των καθηκόντων και των χωρών προτεραιότητας όσον αφορά την τοποθέτηση των συνδέσμων EMLOs Χάρτης πορείας για τη βελτίωση της συλλογής στατιστικών στοιχείων σχετικά με την επιστροφή Τοποθέτηση συνδέσμων EMLOs σε τρίτες χώρες «κλειδιά» Αξιολόγηση της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τους συνδέσμους ILOs και πιθανές νομοθετικές προτάσεις αναθεώρησης Διερεύνηση τρόπων να αυξηθεί η αναγνώριση της ενωσιακής άδειας διέλευσης (laissez-passer) από τρίτες χώρες III. Ενίσχυση της συνεργασίας με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης σε θέματα επανεισδοχής Η ενίσχυση της συνεργασίας με τις κύριες χώρες καταγωγής και διέλευσης παράτυπων μεταναστών όσον αφορά την επιστροφή και την επανεισδοχή τους έχει θεμελιώδη σημασία για την αύξηση των ποσοστών επιστροφής και την αποτροπή της περαιτέρω παράτυπης μετανάστευσης. Οι χώρες της Αφρικής, από τις οποίες προέρχεται μεγάλος αριθμός των μεταναστών που εισέρχονται ή διαμένουν παράτυπα στην ΕΕ, αποτελούν προτεραιότητα. Τα ποσοστά επιστροφής στις αφρικανικές χώρες είναι κάτω του 30%, αρκετά κάτω δηλαδή από το γενικό ποσοστό επιστροφών από την ΕΕ, το οποίο αν και ανέρχεται στο 40% είναι ούτως ή άλλως ανεπαρκές. Η προσεχής διάσκεψη κορυφής της Βαλέτα για τη μετανάστευση παρέχει μια σημαντική ευκαιρία για την εξέταση του θέματος της επανεισδοχής, στο πλαίσιο ευρύτερης συζήτησης σχετικά με τη συνεργασία ΕΕ και Αφρικής σε θέματα μετανάστευσης. Η επανεισδοχή ημεδαπών αποτελεί υποχρέωση βάσει του διεθνούς εθιμικού δικαίου. Σε σχέση με τις χώρες της Αφρικής, της Καραϊβικής και του Ειρηνικού (ΑΚΕ), η υποχρέωση αυτή ορίζεται περαιτέρω στο άρθρο 13 της συμφωνίας του Κοτονού 25. Στο Ευρωπαϊκό Θεματολόγιο για τη Μετανάστευση έχει ήδη τονιστεί η ανάγκη για μεγαλύτερη δράση, έτσι ώστε οι τρίτες χώρες να εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την επανεισδοχή των υπηκόων τους. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25ης και 26ης Ιουνίου 2015 ζήτησε να αξιοποιηθούν όλα τα μέσα προκειμένου να ενισχυθεί η συνεργασία σε θέματα επανεισδοχής. 25 Σύμφωνα με το άρθρο 13 της συμφωνίας του Κοτονού, κάθε χώρα ΑΚΕ δεσμεύεται να αποδέχεται την επιστροφή και επανεισδοχή κάθε υπηκόου της ο οποίος βρίσκεται παράνομα στην επικράτεια κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατόπιν αιτήσεως του οικείου κράτους μέλους και χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις. 12

13 Η Επιτροπή θα επιδιώξει να διασφαλίσει, ως ζήτημα προτεραιότητας, ότι οι υποχρεώσεις επανεισδοχής εφαρμόζονται αποτελεσματικά και χωρίς καθυστέρηση. Παράλληλα, θα επικεντρωθεί στην ταχεία ολοκλήρωση των εν εξελίξει διαπραγματεύσεων και, εάν είναι αναγκαίο, στην έναρξη διαπραγματεύσεων για τη σύναψη νέων συμφωνιών επανεισδοχής με τις κυριότερες χώρες καταγωγής. Η ΕΕ θα πρέπει, επιπλέον, να ξεκινήσει με τις χώρες αυτές πολιτικό διάλογο υψηλού επιπέδου για την επανεισδοχή και να ενισχύσει σημαντικά την επιχειρησιακή συνεργασία. Για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί, η ΕΕ πρέπει να εξασφαλίσει επαρκή άσκηση επιρροής σε σχέση με τις χώρες εταίρους. 1. Αποτελεσματική εφαρμογή των υποχρεώσεων επανεισδοχής Η Επιτροπή θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να εξασφαλίσει την εφαρμογή των υποχρεώσεων επανεισδοχής που έχουν αναληφθεί τόσο βάσει ειδικών συμφωνιών επανεισδοχής όσο και με τη συμφωνία του Κοτονού. Η ΕΕ έχει μέχρι στιγμής συνάψει 17 συμφωνίες επανεισδοχής 26. Σε γενικές γραμμές, η επιστροφή και η επανεισδοχή παράτυπων μεταναστών στις χώρες που έχουν συνάψει μια τέτοια συμφωνία με την ΕΕ είναι ευκολότερη. Οι τακτικές συνεδριάσεις στο πλαίσιο των μικτών επιτροπών επανεισδοχής επιτρέπουν την παρακολούθηση της εφαρμογής των εν λόγω συμφωνιών και παρέχουν έναν χρήσιμο δίαυλο για τη συζήτηση και εξέταση πρακτικών προβλημάτων. Η Επιτροπή θα αξιοποιήσει πλήρως τις επιτροπές αυτές ώστε να ενισχύσει περαιτέρω την πρακτική συνεργασία και να αυξήσει τα ποσοστά επιστροφής στις χώρες εταίρους. Επιπλέον, η Επιτροπή θα επικεντρωθεί στην ταχεία υλοποίηση της δέσμευσης που ανέλαβαν η ΕΕ και οι χώρες ΑΚΕ δυνάμει του άρθρου 13 της Συμφωνίας του Κοτονού για επανεισδοχή ημεδαπών χωρίς περαιτέρω διατυπώσεις. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με την ΕΥΕΔ, τα κράτη μέλη και τον Frontex θα διοργανώνει τακτικές διμερείς συναντήσεις για την επανεισδοχή με τις κυριότερες χώρες καταγωγής στην υποσαχάρια Αφρική ώστε να καταστεί λειτουργική αυτή η διάταξη της συμφωνίας του Κοτονού. Σκοπός είναι η ενίσχυση της πρακτικής συνεργασίας με τη δημιουργία διαύλων επικοινωνίας, με τη λήψη μέτρων για την έγκαιρη ταυτοποίηση των παράτυπων μεταναστών και την έκδοση ταξιδιωτικών εγγράφων ή τη χρήση της ενωσιακής άδειας διέλευσης (laissez-passer) για την επιστροφή τους. Στις χώρες προτεραιότητας με τις οποίες θα διοργανώνονται οι συνεδριάσεις αυτές περιλαμβάνονται η Νιγηρία, η Σενεγάλη, το Μάλι, η Αιθιοπία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Γουινέα, η Ακτή του Ελεφαντοστού, η Αιθιοπία και η Γκάμπια, λαμβανομένης υπόψη της εξέλιξης των μεταναστευτικών τάσεων. Άμεσες Διμερείς συνεδριάσεις για την επανεισδοχή που θα διοργανωθούν με χώρες καταγωγής από την υποσαχάρια Αφρική, αρχής γενομένης από τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη 2. Ολοκλήρωση των τρεχουσών και έναρξη νέων διαπραγματεύσεων για συμφωνίες επανεισδοχής Παρόλο που τα ανατολικά σύνορα της ΕΕ καλύπτονται σήμερα επαρκώς από συμφωνίες επανεισδοχής, η νότια πλευρά της, η οποία υφίσταται επί του παρόντος ισχυρές 26 Η ΕΕ έχει συνάψει συμφωνίες επανεισδοχής με τη Ρωσία, την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τη Γεωργία, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, την Τουρκία και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, καθώς επίσης και με το Χονγκ Κονγκ, το Μακάο, τη Σρι Λάνκα, το Πακιστάν και το Πράσινο Ακρωτήριο. 13

14 μεταναστευτικές πιέσεις, δεν έχει τέτοιου είδους κάλυψη, παρά τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για τη σύναψη διαφόρων συμφωνιών 27. Ένα από τα κυριότερα εμπόδια στη διαπραγμάτευση των συμφωνιών επανεισδοχής με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής είναι η ρήτρα για τους υπηκόους τρίτων χωρών, η οποία δεσμεύει τις χώρες να προβαίνουν σε επανεισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών που έχουν διέλθει μέσω της επικράτειάς τους αν και οι χώρες αυτές διστάζουν να συνεργαστούν ακόμα και για την επανεισδοχή των δικών τους υπηκόων. Η επανεισδοχή ημεδαπών από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρική -όπως ορίζεται στη συμφωνία του Κοτονού- αναμένεται να ανακουφίσει τις πιέσεις που ασκούνται στις χώρες διέλευσης, καθώς οι παράτυποι μετανάστες θα επιστρέφουν απευθείας στις χώρες καταγωγής τους. Αυτό με τη σειρά του αναμένεται να διευκολύνει τη σύναψη συμφωνιών με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής. Η Επιτροπή θα διερευνήσει επίσης την ανάγκη έναρξης διαπραγματεύσεων με στόχο τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με άλλες σημαντικές χώρες καταγωγής ή διέλευσης παράτυπων μεταναστών. Στην περίπτωση χωρών που είναι κυρίως χώρες καταγωγής, και όχι διέλευσης, η «ρήτρα για τους υπηκόους τρίτων χωρών» είναι λιγότερο σημαντική. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Έναρξη ή επανέναρξη των διαπραγματεύσεων με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής Διερεύνηση της δυνατότητας έναρξης διαπραγματεύσεων με σημαντικές χώρες καταγωγής με στόχο τη σύναψη νέων συμφωνιών επανεισδοχής 3. Πολιτικοί διάλογοι υψηλού επιπέδου για την επανεισδοχή Επιπλέον, η ΕΕ θα συμμετάσχει σε πολιτικούς διαλόγους υψηλού επιπέδου με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης παράτυπων μεταναστών, όπως ζήτησε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25ης-26ης Ιουνίου Οι διάλογοι υψηλού επιπέδου, οι οποίοι δρομολογήθηκαν από την ύπατη εκπρόσωπο της ΕΕ για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, θα πρέπει να επικεντρωθούν στις χώρες όπου υπάρχει ανάγκη για πολιτική δέσμευση και άσκηση επιρροής, είτε για την υλοποίηση των υφιστάμενων δεσμεύσεων είτε για την έναρξη διαπραγματεύσεων με στόχο τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής. Με τον τρόπο αυτό, θα δοθεί προτεραιότητα στο θέμα της επιστροφής και της επανεισδοχής στο πλαίσιο των σχέσεων με τις χώρες αυτές. Η βοήθεια και οι πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να αποτελούν κίνητρα για να παρακινηθούν οι χώρες εταίροι να συνεργαστούν με την ΕΕ. Η ύπατη εκπρόσωπος θα πρέπει να συνοδεύεται από τα αρμόδια μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τη διάρκεια αυτών των διαλόγων. Οι αντιπροσωπείες της ΕΕ θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην προετοιμασία των διαλόγων και στις ενδεχόμενες μετέπειτα ενέργειες. Λαμβανομένων υπόψη του αριθμού των παράτυπων μεταναστών που δεν έχουν επιστρέψει, και τη γενική κατάσταση των σχέσεων με την ΕΕ, στις πιθανές χώρες προτεραιότητας για διάλογο υψηλού επιπέδου σχετικά με την επανεισδοχή συγκαταλέγονται το Μαρόκο, η Αλγερία, η Αίγυπτος, η Νιγηρία, η Σενεγάλη, η Γουινέα, το Μάλι, η Λαϊκή Δημοκρατία του 27 Η ΕΕ δεν έχει συνάψει συμφωνίες επανεισδοχής με τις χώρες της Βόρειας Αφρικής. Έχει εμπλακεί σε παρατεταμένες διαπραγματεύσεις για συμφωνία επανεισδοχής με το Μαρόκο, με βάση εντολή που χρονολογείται από το Με την Αλγερία, για την οποία το Συμβούλιο ενέκρινε διαπραγματευτική εντολή το 2002, οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν αρχίσει ακόμη επισήμως. Με την Τυνησία, η εντολή εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2014 και οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν ακόμη αρχίσει. 14

15 Κονγκό, η Ακτή Ελεφαντοστού, η Αιθιοπία, η Γκάμπια, το Αφγανιστάν, το Μπαγκλαντές, το Πακιστάν και η Σρι Λάνκα. Παράλληλα, η ΕΕ θα αξιοποιήσει πλήρως τις πλατφόρμες που συστάθηκαν στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Προσέγγισης για τη Μετανάστευση και την Κινητικότητα, όπως τις διαδικασίες του Χαρτούμ και του Ραμπάτ, την Εταιρική Σχέση του Δρόμου του Μεταξιού, και τους διαλόγους και τις εταιρικές σχέσεις κινητικότητας, με στόχο τη στενότερη συνεργασία σε θέματα επανεισδοχής. Άμεσες Κατάρτιση καταλόγου των χωρών προτεραιότητας και χρονοδιαγράμματος για τους διαλόγους υψηλού επιπέδου Μεσοπρόθεσμες Έναρξη και διεξαγωγή πολιτικών διαλόγων υψηλού επιπέδου 4. Στήριξη της επανένταξης και δημιουργία ικανότητας Για να βελτιωθεί η συνεργασία στην πράξη και για να έχουν οι επιστροφές μεταναστών πιο μόνιμο χαρακτήρα, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλουν επιπλέον προσπάθειες για στήριξη της επανένταξης των επαναπατριζομένων και ενίσχυση της ικανότητας των χωρών καταγωγής για την επανεισδοχή τους. Η στήριξη για την επανένταξη πρέπει να παρέχεται τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο κράτους εφοδιάζοντας τόσο τους επαναπατριζομένους όσο και τη χώρα καταγωγής τους με μέσα επανένταξης. Ειδική στήριξη πρέπει να παρέχεται επίσης στις χώρες διέλευσης για τη διευκόλυνση της επιστροφής (οικειοθελούς και αναγκαστικής) των υπηκόων τρίτων χωρών που διέρχονται μέσω του εδάφους τους ή για την παροχή βοήθειας σε σχέση με τη σύναψη συμφωνιών επανεισδοχής με άλλες τρίτες χώρες, όπου αυτό είναι αναγκαίο και εφικτό. Οι προσπάθειες ανάπτυξης ικανοτήτων επανεισδοχής πρέπει να αποσκοπούν στη βελτίωση της ικανότητας των αρμόδιων αρχών να ανταποκρίνονται εγκαίρως στα σχετικά αιτήματα, καθώς και στη διευκόλυνση και επίσπευση της ταυτοποίησης των ημεδαπών από τις χώρες καταγωγής τους. Προτεραιότητες αποτελούν, μεταξύ άλλων, η δημιουργία κεντρικών αυτοματοποιημένων μητρώων και συστημάτων έκδοσης βιομετρικών διαβατηρίων και εγγράφων ταυτοποίησης, η χρήση αυτόματων μέσων διαβίβασης και επεξεργασίας των αιτήσεων επανεισδοχής (π.χ. μηχανήματα λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων) και η παροχή των απαραίτητων υλικών πόρων για τη διεκπεραίωση των αιτήσεων επανεισδοχής και την υποδοχή των επαναπατριζομένων, π.χ. μεταφορικά μέσα ή προσωρινές εγκαταστάσεις στέγασης. Θα μπορούσε επίσης να παρέχεται τεχνική υποστήριξη σε τρίτες χώρες, ώστε να προβαίνουν σε διευθετήσεις ή συμφωνίες επανεισδοχής με άλλες τρίτες χώρες. Για να διευκολυνθεί η λήψη των μέτρων αυτών, η Επιτροπή δημιούργησε μια ειδική Διευκόλυνση Ανάπτυξης Ικανοτήτων Επανεισδοχής (ΔΑΙΕ) ύψους 5 εκατ. ευρώ στο πλαίσιο του ΤΑΜΕ 28, η οποία θα επεκταθεί με πρόσθετη χρηματοδότηση τα επόμενα έτη. Μέσω της παραπάνω Διευκόλυνσης θα χρηματοδοτηθούν τρίτες χώρες που έχουν συνάψει ή αναμένεται να συνάψουν συμφωνία επανεισδοχής με την ΕΕ καθώς και χώρες με τις οποίες η ΕΕ επιδιώκει καλύτερη συνεργασία στον τομέα της επανεισδοχής. Η Διευκόλυνση αυτή θα επικεντρωθεί στην ανάπτυξη ικανοτήτων, μεταξύ άλλων και όσον αφορά την επανένταξη των επαναπατριζομένων, και θα επιτρέψει στην ΕΕ να καλύπτει εγκαίρως τις επείγουσες ανάγκες. 28 Βλ. το ετήσιο πρόγραμμα εργασίας για το 2015 όσον αφορά τη στήριξη σε ενωσιακές στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης. 15

16 Η ΕΕ θα στηρίξει επίσης προγράμματα οικειοθελούς επιστροφής από τις κυριότερες χώρες διέλευσης, καθώς οι μετανάστες είναι πιθανότερο να επωφεληθούν από τη δυνατότητα οικειοθελούς επιστροφής από τις χώρες διέλευσης στην πατρίδα τους, διότι θα βρίσκονται σε ένα στάδιο του ταξιδιού τους που δεν έχουν ακόμη καταβάλει το πλήρες ποσό των χρημάτων στους διακινητές και μπορούν ακόμη να αποφύγουν μείζονες κίνδυνους για παράδειγμα να διασχίσουν τη Μεσόγειο ή τη Σαχάρα. Δράσεις οικειοθελούς επιστροφής από τις χώρες διέλευσης στις χώρες καταγωγής, με πλήρη σεβασμό της αρχής της μη επαναπροώθησης, πρέπει να υποστηρίζονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης και προστασίας στη Βόρειο Αφρική και το Κέρας της Αφρικής, καθώς και στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων για την κινητικότητα και των κοινών θεματολογίων για τη μετανάστευση και την κινητικότητα. Τέτοιου είδους θα πρέπει επίσης να σχεδιαστούν για τους υπηκόους τρίτων χωρών που διέρχονται μέσω των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Θα πρέπει να διατεθεί επαρκής χρηματοδότηση από όλες τις σχετικές πηγές, ιδίως από τους μηχανισμούς αναπτυξιακής βοήθειας, προκειμένου να στηριχτεί η επανένταξη των επαναπατριζόμενων στη χώρα καταγωγής τους. Η στήριξη για επανένταξη θα πρέπει να ενσωματωθεί στα συστήματα που έχουν ήδη οι χώρες καταγωγής, όπως προγράμματα επαγγελματικής κατάρτισης και εκπαίδευσης, μικροχρηματοδότησης και στήριξης της επιχειρηματικότητας, τα οποία θα πρέπει να διευρυνθούν περαιτέρω. Το Καταπιστευματικό Ταμείο της ΕΕ, το οποίο θα είναι ένα από τα βασικά προσδοκώμενα αποτελέσματα της διάσκεψης κορυφής της Βαλέτα για τη μετανάστευση, πιστεύεται ότι θα συμβάλει σημαντικά στην επανένταξη και την ανάπτυξη ικανοτήτων των τρίτων χωρών. Άμεσες Μεσοπρόθεσμες Δημιουργία μιας ειδικής διευκόλυνσης με στόχο την ανάπτυξη ικανοτήτων επανεισδοχής Προγράμματα οικειοθελούς επιστροφής σε τρίτες χώρες στο πλαίσιο προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης και προστασίας Στήριξη των προγραμμάτων οικειοθελούς επιστροφής από τα Δυτικά Βαλκάνια Διαρθρωτική στήριξη για την επανένταξη των επαναπατριζομένων, στο πλαίσιο του Καταπιστευματικού Ταμείου το οποίο πρόκειται να δρομολογηθεί στη διάσκεψη κορυφής ΕΕ-Αφρικής στη Βαλέτα για τη μετανάστευση 5. Αύξηση της άσκησης επιρροής από την ΕΕ για την επιστροφή και την επανεισδοχή Η ΕΕ πρέπει να αυξήσει την επιρροή που ασκεί σε θέματα επανεισδοχής όσον αφορά τις χώρες-εταίρους, προκειμένου να εξασφαλιστεί η υλοποίηση των υφιστάμενων δεσμεύσεων και συμφωνιών και να διευκολυνθεί η διαπραγμάτευση και η σύναψη νέων. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 25ης και 26ης Ιουνίου 2015 ζήτησε από την Επιτροπή και το Συμβούλιο να προετοιμάσουν «μια συνολική δέσμη για τη στήριξη των διαπραγματεύσεων». Πρέπει να αναπτυχθούν δέσμες εξατομικευμένης στήριξης για να βοηθηθούν ορισμένες χώρες-εταίροι να εκπληρώνουν στην πράξη τις υποχρεώσεις επανεισδοχής που υπέχουν, και για να στηριχθούν οι διαπραγματεύσεις. Οι δέσμες αυτές πρέπει βασίζονται στα διδάγματα από το πιλοτικό σχέδιο για την επιστροφή 29, το οποίο επιδιώκει να δώσει κίνητρα σε 29 Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τις πολιτικές επιστροφής της ΕΕ, που εγκρίθηκαν κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου ΔΕΥ στις 5-6 Ιουνίου