ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΛΙΠΑΝΤΙΚΑ

Transcript

1 ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΛΙΠΑΝΤΙΚΑ 1) Τι ακριβώς κάνει ένα λάδι στον κινητήρα µας Προφανώς λιπαίνει. Λίπανση µηχανικών µερών ενός στρώµατος από υγρό, αέριο ή στερεό υλικό µε σκοπό την µείωση της τριβής και της φθοράς που παρουσιάζονται ακριβώς λόγω της κίνησης τους. Αυτή είναι η κύρια αποστολή ενός λιπαντικού, στην περίπτωση µας υγρού, δηλαδή λαδιού. Σ ένα σύγχρονο κινητήρα, µιλάµε πάντα για τετράχρονο, το περιβάλλον είναι εξαιρετικά δύσκολο για ένα λιπαντικό. Αυτό έχει να λιπάνει διαφορετικά εξαρτήµατα µε διαφορετικές απαιτήσεις, όπως Έµβολο κ ελατήρια µε κύλινδρο, εκκεντροφόρο µηχανισµό βαλβίδων, τριβείς ολίσθησης (κουζινέτα), τριβείς κύλισης (ρουλεµάν), οδοντωτούς τροχούς πάει λέγοντας. Όλες δε αυτές οι πολυποίκιλες απαιτήσεις πρέπει να γίνονται κάτω από συνθήκες εξαιρετικά δύσκολες, όπως µεγάλο εύρος θερµοκρασιών κ πιέσεων λειτουργίας, παρουσία παρουσία καύσιµων κ κατάλοιπων καύσης ( νερό, οξέα, ανθρακούχα σωµατίδια ) που επηρεάζουν δυσµενώς το λιπαντικό, παρουσία διαφορετικών µέταλλων που οξειδώνονται και διαβρώνονται µε διαφορετικό τρόπο, ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν και σαν καταλύτες στην οξείδωση του ίδιου λιπαντικού, ξένα σωµατίδια όπως ρινίσµατα µέταλλου, σκόνη διασκορπισµός του λιπαντικού από την κίνηση των γραναζιών κ του στρόφαλου, σύνθλιψη κ διάτµηση των µορίων του από τα γρανάζια κ πάει λέγοντας. Η γλαφυρή αυτή περιγραφή της <<κόλασης>> έγινε µόνο κ µόνο για να γίνει κατανοητή η πολυπλοκότητα του λιπαντικού έργου που πρέπει να πραγµατοποιηθεί κ µάλιστα επιτυχώς, ώστε να εισαχθεί αναγνώστης στην αναγκαιότητα της υψηλής χηµικής τεχνολογίας που απαιτείτε. Εκτός του κυρίως έργου της λίπανσης το λάδι του κινητήρα µας κάνει και µερικές άλλες σηµαντικές δουλείες. Χρησιµοποιείται σαν ψυκτικό άπου χάρις στην κυκλοφορία του µεταφέρει θερµότητα από υπέρθερµες περιοχές ( π. χ κεφαλή κυλίνδρων )σε άλλες ( Κάρτερ ). Προστατεύει τα µέταλλα του κινητήρα από σκουριές κ διαβρώσεις κ τέλος καθαρίζει τον κινητήρα από τα κατάλοιπα της καύσης τα µεταλλικά σωµατίδια (γρεζια) που αποκολλώνται κατά την διάρκεια τα λειτουργίας του και τα φερτά σωµατίδια (σκόνη)που περνάνε ακόµη κ από τα καλύτερα φίλτρα αέρα κ βενζίνης. Ας προστεθεί ότι σε µερικές οριακές καταστάσεις παίζει κ τον ρόλο <<µαξιλαριού>> απορροφώντας µέρος της κρούσης µεταξύ µέταλλων (π.χ πειρακια, καρφωτές αλλαγές ταχυτήτων κ.τ.λ ) Για όλα αυτά το λάδι έχει χαρακτηριστεί, όχι άδικα, σαν αίµα του κινητήρα. 2) Τι είναι το λάδι Το λαδί όπως το αγοράζουµε έτοιµο για χρήση δεν αποτελείται από ένα συστατικό αλλά είναι ένα µίγµα από πολλές χηµικές ενώσεις. Το <<τελικό>> λάδι αποτελείτε από το <<βασικό>> λάδι και τα χηµικά πρόσθετα που είναι απαραίτητα ώστε να πραγµατοποιήσει µε επιτυχία τις ποικίλες εργασίες που προαναφέρθηκαν. Το βασικό λάδι είναι ορυκτέλαιο που παράγεται από την διύλιση σε κενό του υπολείµµατος της απόσταξης πετρελαίου σε ατµοσφαιρική πίεση. Την διύλιση ακολουθούν κ άλλες επεξεργασίες ( αποπαραφίνωση, απασφάλτωση, αποµάκρυνση αρωµατικών υδρογονανθράκων κ.τλ. ) ανάλογα µε τον τύπο του αποσταζοµενου αργού πετρελαίου αλλά κ τις ποιότητες του λαδιού που θέλουµε να πάρουµε. Τα <<βασικά>> λάδια είναι µίγµατα υδρογονανθράκων που διαφέρουν κατά την σύσταση τους ανάλογα µε τον τόπο προέλευσης του αργού πετρελαίου κατά της κατεργασία τους. Σήµερα το <<βασικό>> λάδι έτσι όπως βγαίνει ακόµα και µετά τις τελειότερες τεχνικές διύλισης δεν χρησιµοποιείτε παρά ελάχιστα. Η συντριπτική πλειοψηφία των λαδιών που χρησιµοποιούνται είναι <<τελικά>> λαδιά, δηλαδή <<βασκικά>> µε έναν αριθµό προσθέτων, τέτοιας σύστασης κ ποσότητας ώστε να ανταποκρίνονται στις διαφορετικές χρήσεις που ζητούνται. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 1

2 3 Ποιες είναι οι ιδιότητες των λιπαντικών; Κατ αρχάς, πρέπει να διακρίνονται από λιπαντική ικανότητα, δηλαδή, να σχηµατίζουν µια λιπαντική µεµβράνη και να τη διατηρούν, ώστε να ελαττώνονται οι τριβές και οι φθορές. Εν συνεχεία πρέπει να διακρίνονται για την ψυκτική τους ικανότητα, δηλαδή, να είναι σε θέση να µειώνουν τη θερµότητα από τα τµήµατα των τριβόµενων επιφανειών, ελαττώνοντας έτσι τη θερµοκρασία λειτουργίας τους. 4) Πώς λειτουργεί το λιπαντικό; Καθώς ο στροφέας ενός άξονα ή µιας ατράκτου περιστρέφεται µέσα στο έδρανο του, παράγει υδροδυναµικά ένα λιπαντικό στρώµα. Το στρώµα λιπαντικού δεν επιτρέπει στο στροφέα ν ακουµπήσει µε το έδρανο. Το πάχος στρώµατος αυτού µπορεί στην πραγµατικότητα να είναι µόλις ένα δεκάκις χιλιοστό του εκατοστού, µα ένα καλοσχεδιασµένο έδρανο δεν θα το διασπάσει κατά την λειτουργία του κινητήρα. Η ανάγκη ενός κινητήρα για λιπαντικό εξαρτάται από την σχεδίαση του. Όσο ταχύτερα λειτουργεί µια µηχανή τόσο περισσότερη ισχύς χάνεται λόγω της τριβής. Αν λειτουργεί αργά, τότε καταπονείται υπερβολικά το φιλµ του λαδιού. Τα βαρύτερα λάδια προκαλούν µεγαλύτερες απώλειες σε δεδοµένη ταχύτητα και φορτίο. Οι πιο αργόστροφοι κινητήρες έχουν µεγαλύτερα διάκενα εδράνων και χρησιµοποιούν βαριά λάδια, ενώ στους πιο πολύστροφους συµβαίνει το αντίθετο. Η κίνηση µε χαµηλές στροφές σε ανηφόρα κάνει προβληµατική τη λίπανση, µια που υπερφορτίζονται τα έδρανα και διώχνουν τη λιπαντική µεµβράνη. Παρόλο που το τελικό ψυκτικό µέσο της µηχανής είναι ο αέρας (άµεσα ή έµµεσα), Το λάδι ψύχει τα θερµότερα τµήµατα του κινητήρα (έµβολα, βαλβίδες εξαγωγής) µεταφέροντας τη θερµότητα σε άλλα σηµεία του, όπως είναι η λεκάνη λαδιού (κάρτερ),τα οποία µε τη σειρά τους ψύχονται απ τον αέρα. Πάντως το λάδι δεν είναι από τα αποτελεσµατικότερα ψυκτικά µέσα. 5) Τι είναι το ορυκτέλαιο Είναι <<τελικά>> λάδια τα οποία χρησιµοποιούν σαν <<βασικό>> λάδι, λάδι προερχόµενο από απόσταξη πετρελαίου. Η προέλευση του πετρελαίου πολλές φορές δίνει έναν τοπικό χαρακτηρισµό π. χ ορυκτέλαιο Πενσυλβανιας. Επειδή κάθε πετρέλαιο έχει ορισµένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. µε πλεονεκτήµατα κ µειονεκτήµατα, η προέλευση του πετρελαίου προσδιορίζει για τους ειδικούς ορισµένες επιθυµητές ή όχι ικανότητες π. χ τα Πενσυλβανιας είναι παραφινικης βάσης, της Καλιφόρνιας ασφαλτικής, της Μέσης Ανατολής µικτής κτλ. Πρωτογενές ορυκτέλαιο είναι αυτό που χρησιµοποιεί <<βασικό >>λάδι προερχόµενο από απόσταξη πετρελαίου σε αντίθεση µε το αναζωογονηµένο ή ανακυκλωµένο του οποίου το <<βασικό>> λάδι προέρχεται από ανακύκλωση πρωτογενούς ορυκτελαίου που έχει ήδη χρησιµοποιηθεί. 6) Τι είναι τα συνθετικά λάδια Είναι λάδια των οποίων το <<βασικό>> λάδι είναι προϊόν χηµικής αντίδρασης διάφορων συστατικών κάτω από ελεγχόµενες συνθήκες σύµφωνα µε ορισµό της ASTM ( American Society of Testing & Materials ) δηλαδή ( Αµερικανικός Οργανισµός οκιµών &Υλικών ) και όχι προϊόν απόσταξης. Αποτελούνται από χηµική σύνθεση ή πρόσµιξη ενός προϊόντος σε ένα άλλο τεσσάρων βασικών τύπων ενώσεων ( που αποτελούν το 90% του συνολικού όγκου συνθετικών λαδιών ) κ είναι Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 2

3 για την ιστορία εκ συνθέσεως υδρογονάνθρακες ( ολοφενικα ολιγοµερή κ αλκυλοαρωµατικα ) πολυγλυκολες οργανικοί εστέρες ( διάστερες εστέρες πολυολης κ φωσφατικοι εστέρες. Οι λόγοι για την δηµιουργία συνθετικών λιπαντικών είναι πολλοί. Πρώτα η ανεξαρτητοποίηση από της πήγες προµήθειας πρώτων υλών. Πρωτοπόροι στον τοµέα αυτόν ήταν οι Γερµανοί κατά τον Β Παγκόσµιο Πόλεµο. εύτερον η εξασφαλισµένη συνεχής ποιότητα µέσω της τέλειας αναπαραγωγής της χηµικής σύνθεσης. Μη εξάρτηση δηλαδή από την ποιότητα του πετρελαίου. Τα πλεονεκτήµατα των σύνθετων λιπαντικών έναντι των ορυκτέλαιων είναι σηµαντικά κ µεγάλα. α) Καλύτερη συµπεριφορά σε χαµηλότερες κ υψηλότερες θερµοκρασίες. β) Μεγαλύτερη αντοχή στην οξείδωση άρα κ µεγαλύτερα διαστήµατα µεταξύ αλλαγών γ) Υψηλός δείκτης ιξώδους που επιτρέπει την χρήση του σε µεγάλες θερµοκρασιακές µεταβολές. δ) Μικρότερη κατανάλωση λιπαντικού χάρις στην δυσκολότερη εξάτµιση τους. ε) Καλύτερη λιπαντικοτητα (λιγότερες φθορές). στ) Λιγότερα κατάλοιπα. ζ) Χηµική αδράνεια κ έλλειψη τοξικότητας οπότε απλουστεύεται το πρόβληµα διάθεσης των απόβλητων. Τα πλεονεκτήµατα αυτά έχουν κάνει τα συνθετικά λιπαντικά να αυξάνουν συνεχώς το µερίδιο τους, που όµως παραµένει χαµηλό (και λόγω κόστους ) στο 1,3% της παγκόσµιας αγοράς λιπαντικών το 1985, ενώ στις Η.Π.Α είχαν το 8% την ίδια χρονιά. Παρ όλα τα πλεονεκτήµατα των συνθετικών λιπαντικών υψηλά ιστάµενα στελέχη εταιριών πετρελαιοειδών εκφράζουν επιφυλάξεις ιδιαίτερα σε ότι αφορά τη χρήση τους σε περιπτώσεις όχι ακραίων απαιτήσεων. 7) Τα είναι τα ηµισυνθετικά ή συνθετικά βάσεως. Είναι πιθανό να γίνει ανάµιξη συνθετικού λαδιού και ορυκτελαίου για λόγους κόστους, τεχνικούς κ.λ.π. Σε αυτές τις περιπτώσεις όταν το ποσοστό του ορυκτελαίου υπερβαίνει το 14% το τελικό λάδι δεν ονοµάζεται συνθετικό σύµφωνα µε σύσταση του I.S.O. (International Standards Organization). Έτσι πολλές εταιρίες των οποίων το προϊόν εµπίπτει σε αυτήν την κατηγορία, για να διαφοροποιήσουν από τα ορυκτέλαια το προϊόν τους, αναφέρουν τους χαρακτηρισµούς ηµισυνθετικο ή σύνθεση βάσης. Χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι ένα σύνθετο ή ένα ηµισυνθετικο ή ένα ορυκτέλαιο είναι καλύτερο από ένα άλλο απλά κ µόνο από τον τρόπο κατασκευής του υπάρχει πεδίο για έµµεση κ νόµιµη δυστυχώς παραπλάνηση του καταναλωτικού κοινού. Εφόσον αποτελεί απλά σύσταση του I.S.O και χωρίς να υπάρχει κανείς περιορισµός από την Ελληνική νοµοθεσία (ΕΚ 1514/86) υπάρχει δυνατότητα να αναφέρει κάποιος το λιπαντικό του σαν συνθετικό, χωρίς να είναι σύµφωνα µε τον I.SO., κ πολύ περισσότερο χωρίς να παρανοµεί, δικαιολογώντας έτσι την υψηλή τιµή του. Τα πράγµατα περιπλέκονται, αφού όπως θα διαβάσετε στην συνεχεία µπορεί κ ένα πολυβαθµο ορυκτέλαιο για µοτοσικλέτες να περιέχει µέχρι κ 50% του όγκου του προσθετά κ συνθετικά συστατικά. ηλαδή µπορεί κάποιος, απλώς µη ακολουθώντας την σύσταση του I.S.O, χωρίς συνέπειες αφού δεν υπάρχει ελληνική νοµοθεσία, να παραπλανά το καταναλωτικό κοινό χωρίς να ψεύδεται εντελώς (!) πράγµα που τακτοποιεί και την συνείδηση του, εάν υποθέσουµε ότι στο λεξιλόγιο του σύγχρονου εµπορίου υφίσταται τέτοιο πλύµα. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 3

4 8) Τι είναι το ιξώδες του λαδιού και πως γίνεται η κατάταξη των λαδιών σύµφωνα µ αυτό. Σαν φυσικό µέγεθος το ιξώδες είναι ένα µέτρο της εσωτερικής τριβής ενός ρευστού, αποτέλεσµα της οποίας είναι η αντίσταση παρουσιάζει κατά την ροή του. Στην ρευστοµηχανη υπάρχει το δυναµικό ιξώδες και το κινηµατικό ιξώδες. Το δυναµικό ιξώδες ισούται µε την δύναµη που απαιτείτε για την υπερκινηση των εσωτερικών τριβών. Εάν διαιρέσουµε την τιµή του δυναµικού ιξώδους ενός λαδιού σε µια θερµοκρασία µε την τιµή της πυκνότητας του στην ίδια θερµοκρασία το µέγεθος που προκύπτει ονοµάζετε νηµατικό ιξώδες το οποίο και µας ενδιαφέρει άµεσα. Για τον προσδιορισµό του κινηµατικού ιξώδους µετριέται ο χρόνος εκροής ορισµένης ποσότητας λαδιού µέσω τριχοειδούς σωλήνα σύµφωνα µε τον νόµο του Polsseuille. Σύµφωνα µε τον νόµο αυτό ο χρόνος ροής είναι ανάλογος τι ιξώδους όταν η ροή είναι στρωτή και το υγρό Νευτώνειο. Νευτώνειο καλείται ένα υγρό που παρουσιάζει σταθερή ρευστότητα σε όλο το φάσµα των διατµητικων τάσεων που θα εφαρµοστούν (SEA J.300). Πέδη η ρευστότητα ενός λαδιού µεταβάλλεται µε την θερµοκρασία έχει σηµασία η θερµοκρασία που µετράµε το κινηµατικό ιξώδες. Συνήθως µιλάµε για κινηµατικό ιξώδες στους 40 και 100 βαθµούς Κέλσιου. υστυχώς υπάρχει µεγάλη ποικιλία στους τρόπους µέτρησης µε αποτέλεσµα να υπάρχουν αρκετές διαφορετικές µονάδες. Εµείς, όπως φαίνετε και στο διάγραµµα που δηµοσιεύουµε χρησιµοποιούµε την µονάδα stoke (sty=cm2/sec) ή Centistokes (cost=mm2/sec) που είναι η πλέον διαδεδοµένη και χρησιµοποιεί και η SEA για την κατάταξη των λιπαντικών της. Όλα αυτά, τα ελάχιστα επιστηµονικώς απαραίτητα, είναι για να συγκρατήσουµε στην µνήµη µας τα παρακάτω. Μεγάλο ιξώδες = µικρή ρευστότητα = µεγάλος αριθµός CST = λαδί παχύρρευστο. Μικρό ιξώδες = µεγάλη ρευστότητα = µικρός αριθµός CST = λαδί λεπτόρρευστο. Μια συµβατική κατάταξη των λαδιών ανάλογα µε την ρευστότητα τους (ή το ιξώδες τους αν θέλετε) έχει κάνει η SEA και έχει παγκόσµια εφαρµογή. Η κατάταξη αυτή έχει καθιερώσει τα εξής λαδιά 0w, 5w, 10w, 15w, 20w, 25w, 20, 30, 40, 50, 60. Το γράµµα W προέρχεται απ το Winter (=χειµώνας)και υποδηλώνει τη µέριµνα στην σύνθεση του λαδιού ώστε να παρουσιάσει ρευστότητα ακόµα και σε πολύ χαµηλές θερµοκρασίες Προσοχή η κατάταξη αφορά µόνο την ρευστότητα και δεν έχει καµµία σχέση µε ποιότητα. Ένα λάδι µπορεί ν αποδειχθεί κατάλληλο ή ακατάλληλο εξ ίσου αν χρησιµοποιηθεί εντός ή εκτός των θερµοκρασιών που ορίζει ο κατασκευαστής του κινητήρα, που φυσικά έχει λάβει υπόψη του τις ιδιότητες. Όσον αφορά τη ρευστότητα, όπως τις έχει καθορίσει η S.A.E, και επίσης φυσικά έχει εφαρµόσει κατά γράµµα ο κατασκευαστής του λιπαντικού για να το ονοµάσει έτσι. Πρακτικά λοιπόν: Μεγάλος αριθµός S.A.E.= λάδι παχύρευστο Μικρός αριθµός S.A.E. = λάδι λεπτόρευστο Το ιξώδες του λαδιού έχει την εξής «καταραµένη» ιδιότητα: µεταβάλλεται µε την θερµοκρασία και την πίεση. Η µεγαλύτερη θερµοκρασία τείνει να κάνει το λάδι πιο λεπτόρευστο (αντίστροφα η µικρότερη το κάνει παχύρευστο)και η µεγαλύτερη πίεση τείνει να το κάνει πιο παχύρευστο. Ταυτόχρονα η ρευστότητα του λιπαντικού έχει τα εξής αντιτιθέµενα πλεονεκτήµατα και µειονεκτήµατα. Παχύρευστο λάδι προσφέρει καλύτερη προστασία έναντι της τριβής πλην όµως παρουσιάζει µεγάλη εσωτερική τριβή δηλαδή αντιστέκεται πολύ στην κίνηση του. Αντίστροφα λεπτόρευστο λάδι καταναλώνει λιγότερη ενέργεια για υπερνίκηση των εσωτερικών του τριβών πλην όµως είναι πολύ πιθανόν να καταστραφεί η µεµβράνη του απ τις υψηλές πιέσεις. Γι αυτούς τους παραπάνω λόγους έχουµε οδηγηθεί σε συµβιβασµούς όπως κατά κόρον συµβαίνει στην τεχνολογία. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 4

5 Τα απλά ή µονότυπα ή µονόβαθµα λιπαντικά αυτά δηλαδή που χαρακτηρίζονται από έναν µόνο αριθµό S.A.E. έχουν περιορισµό εύρος θερµοκρασιών που αποδίδουν, γεγονός που θα µας οδηγούσε, ακόµα και στις ήπιες θερµοκρασίες µεταβολές της χώρας µας να αλλάζουµε τύπο λαδιού χειµώνα ή καλοκαίρι. Γι αυτό το λόγο κατασκευάστηκαν τα πολύβαθµα λάδια. 9) Τι είναι τα πολύβαθµα λάδια; Πολύβαθµα, ή πολύτυπα, ή πολλαπλής ρευστότητας λέγονται εκείνα τα λάδια που χαρακτηρίζονται από δύο αριθµούς S.A.E. (π.χ. 20W-50)και σηµαίνουν ότι στις χαµηλές θερµοκρασίες συµπεριφέρονται σαν λεπτόρευστο λάδι (εδώ 20W) έχοντας σαν ακραίο όριο την χαµηλότερη θερµοκρασία επιτρεπτής λειτουργίας του λεπτόρευστου και στις υψηλές θερµοκρασίες σαν παχύρευστο, έχοντας σαν ακραίο όριο ανώτερης θερµοκρασίας επιτρεπτής λειτουργίας του παχύρευστου (εδώ δηλαδή του 50). Από τους πίνακες της S.A.E προκύπτει ότι το απλό λάδι 20W έχει ελάχιστο σηµείο τους 24ºC και ελάχιστο σηµείο ανάφλεξης τους +205ºC. Το απλό 50 έχει αντίστοιχα 6ºC και +220ºC. To pol;ybaumo 20W-50 άρα έχει όρια -24ºC έως +220ºC. Παρένθεση. Το 24ºC είναι όριο ροής, δηλαδή σε πιο χαµηλές θερµοκρασίες το λάδι δεν ρέει. εν είναι όµως αυτό το όριο πρακτικής χρησιµότητας, που ορίζεται πάλι απ την S.A.E. σαν «θερµοκρασία οριακής αντλήσεως» και είναι για το 20W οι -15ºC. Εάν θέλουµε να το δούµε απ την πλευρά του κινηµατικού ιξώδους τότε το λάδι 20W-50 εξασφαλίζει (σύµφωνα µε το διάγραµµα)ένα φάσµα λειτουργίας στους 100ºC από 5,6 έως 21,9 cst, δηλαδή το ελάχιστο του 50. Η κατασκευή των πολύβαθµων λιπαντικών έγινε δυνατή χάρις στην προσθήκη προσθέτων που ονοµάζονται πρόσθετα βελτίωσης του είκτη Ιξώδους. Ο είκτης Ιξώδους (V.I., εκ του Viscosity Index)εκφράζει την αντίσταση του λαδιού στην µεταβολή του ιξώδους του όταν µεταβάλλεται η θερµοκρασία και είναι ένας καθαρός αριθµός που βρίσκεται µε µια σχετική απλή µαθηµατική διαδικασία. Μικρός αριθµός VI= µεγάλη µεταβολή ιξώδους Μεγάλος αριθµός VI= µεγάλη µεταβολή ιξώδους Είναι προφανές ότι εµείς θα επιθυµούσαµε την µικρότερη µεταβολή του ιξώδους σε οποιοσδήποτε αλλαγή θερµοκρασίας, άρα και τον καλύτερο αριθµό ιξώδους. Θεωρητικά ο V.I. κυµαίνεται µεταξύ 0και 100, όµως µε την βελτίωση προσθέτων υπάρχουν λιπαντικά µε VI πολύ πάνω από 100. Τα πρόσθετα αυτά λειτουργούν ως εξής. Σε µικρές θερµοκρασίες τα µόρια καταλαµβάνουν λίγο χώρο, ενώ όσο αναβαίνει η θερµοκρασία διογκώνονται προβάλλοντας µεγάλη αντίσταση στην ροή µε αποτέλεσµα το ιξώδες να διατηρείται υψηλό και ν αντισταθµίζεται κατά κάποιον τρόπο η µείωση του ιξώδους του λαδιού που συµβαίνει λόγω της υψηλής θερµοκρασίας όπως προαναφέραµε. Χάρις στα πολύβαθµα λιπαντικά έγινε δυνατό σε µία χώρα να χρησιµοποιούµε έναν τύπο λιπαντικού χειµώνα-καλοκαίρι αλλά και έναν τύπο λαδιού σε διαφορετικές χρήσεις της µοτοσικλέτας (π.χ. σπορ, κυκλοφορία στην πόλη, ήσυχο ταξίδι). Κλασικά πολύβαθµα λάδια που κυκλοφορούν στην αγορά είναι τα 10W30, 10W40, 20W40 και 20W50. Ανάλογα µε τις θερµοκρασίες του τόπου που ζούµε (άλλο Γιάννενα, άλλο Ιεράπετρα Κρήτης) και µε βάση το βιβλίο του κατασκευαστή επιλέγουµε το κατάλληλο λάδι. Βαρείς χειµώνες δροσερά καλοκαίρια σηµαίνει 10W30 ή 10W40. Ήπιοι χειµώνες καυτά καλοκαίρια σηµαίνει 20W40 ή 20W40 ή 20W50. 10) Τι είδους πρόσθετα περιέχουν τα λάδια ; Αναφέρθηκε ότι ένα «βασικό» λάδι της καλύτερης δυνατής ποιότητας, χωρίς τα πρόσθετα του δεν θα έκανε παρά για την ραπτοµηχανή της µαµάς µας. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 5

6 Το «τελικό» λάδι περιλαµβάνει έναν µεγάλο αριθµό προσθέτων που µπορεί να χωριστεί σε τέσσερις οµάδες από πλευράς σκοπού. α)προστασία µεταλλικών επιφανειών από φθορά, σκουριά, διάβρωση κ.λπ. β)προστασία της ζωής του ίδιου του λιπαντικού. γ)βελτίωση των ορίων εφαρµογής του λιπαντικού όπως τα πρόσθετα βελτίωσης του είκτη Ιξώδους που προαναφέραµε. δ)επίδραση στα φυσικά χαρακτηριστικά του λαδιού, π.χ. ταπείνωση του σηµείου ροής. Τα πρόσθετα µπορεί να αποτελούν απ το 1 ως το 25% του όγκου του λαδιού στα πολύ συνηθισµένα λιπαντικά και πολλές φορές µπορεί να φτάσει ως το 50% στα πολύ εξειδικευµένα. Το καθένα πρόσθετο αποτελείται από µία ή πολλές χηµικές ενώσεις. Η δράση του εξαρτάται απ το «βασικό» λάδι στο οποίο προστίθεται, άλλα πρόσθετα µε τα οποία συνυπάρχει. Μπορεί λοιπόν ένα πρόσθετο να προσφέρει την βελτίωση µιας ιδιότητας του λαδιού απ την άλλη όµως να καταστρέφει µια άλλη ή περισσότερες. Καταλαβαίνετε λοιπόν εύκολα πόσες προσπάθειες και δοκιµές των διαφορών συνδυασµών πρέπει να γίνουν µέχρι να παρασκευαστεί το τελικό προϊόν για χρήση. Αριθµός S.A.E. Θερµοκρασίες οριακής αντλήσεως ºC, µεγ. Κινηµατικό ιξώδες στους ελάχιστους ºC Σε CST 100ºC µεγ. 0W W W W W W Ταξινόµηση ορυκτέλαιων κατά SAE σε σχέση,µε το κινηµατικό ιξώδες του λαδιού σε Cemtlostoke (cst).είναι σε πίνακα δηλαδή το ιάγραµµα 1.Στην µεσαία στήλη οι θερµοκρασίες οριακής άντλησης. Ο πίνακας αυτός είναι δηµοσιευµένος στο ΦΕΚ 1514/86 που σηµαίνει την επίσηµη αποδοχή του ελληνικού κράτους της ταξινόµησης κατά SAE, όπως συµβαίνει άλλωστε και σε όλα τα κράτη του κόσµου. 11) Ποια τα συγκεκριµένα πρόσθετα και τι ακριβώς προσφέρουν; Ι. Πρόσθετα αντιτριβικά και Υψηλής Πίεσης Σκοπός τους είναι η ελάττωση της τριβής και της φθοράς καθώς και η αποφυγή καταστροφής των τριβόµενων µερών σε εξαιρετικές συνθήκες υψηλής πίεσης. Είναι κυρίως θειούχες και φωσφορούχες ενώσεις µε ψευδάργυρο ή µολυβδαίνιο, οργανικά οξέα, λίπη κ.λπ. Λειτουργούν µε χηµική ένωση πάνω στην µεταλλική επιφάνεια δηµιουργώντας µια µεµβράνη λιπαντικού εξαιρετικής αντοχής στην σύνθλιψη και την διάτµηση. Ιδιαίτερη µνεία πρέπει να γίνει, λόγω της φύσης του, στο ιθειούχο Μολυβδαίνιο (ΜοS2)το οποίο είναι στερεό λιπαντικό που βρίσκεται σε πολύ µικρά τεµάχια µέσα σε ορισµένα λάδια ή µπαίνει σαν πρόσθετο. Τα µικρά αυτά τεµάχια καλύπτουν τις τριβόµενες επιφάνειες και τις προστατεύουν στιγµιαία µέχρι και σε θερµοκρασίες άνω των 400ºC όταν ήδη το λιπαντικό πάνω από 200ºC έχει σοβαρά υπαρξιακά προβλήµατα. Αν δεν µε απατά η µνήµη µου η Honda στους κινητήρες της V συνιστούσε λιπαντικά µε πρόσθετο διθειούχο µολυβδαίνιο ΙΙ. Πρόσθετα κατά της σκουριάς και της διάβρωσης. Σκοπός τους η προστασία των µεταλλικών µερών απ τη σκουριά που µπορεί να συµβεί λόγο της παρουσίας νερού στο λιπαντικό, αλλά και προστασία απ τη διάβρωση των µεταλλικών µερών από οξέα που σχηµατίζονται µέσα στο λάδι.το νερό είναι προϊόν της καύσης. Όταν κυρίως ο κινητήρας είναι κρύος τα καυσαέρια υγροποιούνται ερχόµενα σε επαφή µε τον κύλινδρο και ολισθαίνουν στο κάρτερ. Τόσο το νερό από µόνο του όσο και µε την ένωση του µε οξείδια του θείου (θείο περιέχεται σε ελάχιστη ποσότητα στο καύσιµο) που σχηµατίζει οξέα, οξειδώνει και διαβρώνει τα µέταλλα. τα Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 6

7 πρόσθετα αυτά λοιπόν δηµιουργούν ένα προστατευτικό φιλµ γύρο από τις µεταλλικές επιφάνειες αλλά και ουδετεροποιούν τα διαβρωτικά οξέα. ΙΙΙ. Απορρυπαντικά πρόσθετα. Σκοπός τους ο καθαρισµός των µεταλλικών επιφανειών από τις επικαθίσεις που είναι τα κατάλοιπα της καύσης, τα στερεά σωµατίδια που σχηµατίζουν λάσπη µέσα στο λιπαντικό, την τέφρα του ίδιου του λιπαντικού που καίγεται αλλά και το βερνίκι που αφήνει το καύσιµο στις µεταλλικές επιφάνειες. Το πρόσθετο αντιδρά χηµικά µ όλα αυτά, τα ουδετεροποιεί και τα κρατά διαλυτά. IV. ιασκορπίστηκα πρόσθετα Σκοπός τους η διατήρηση όλων των ανωτέρω σωµατιδίων σε διάλυση µέσα στο λάδι, ώστε ν αποφεύγεται ο σχηµατισµός λάσπης, που θα εµπόδιζε την θερµική αγωγιµότητα του κινητήρα αλλά και θα µπορούσε να φράξει διόδους του λαδιού κ.λπ. Επιπλέον µ αυτό το πρόσθετο όλα αυτά τα υλικά και τα σωµατίδια που αιωρούνται στο λιπαντικό µπορούν να φύγουν µε την αλλαγή του λαδιού. Να γιατί λοιπόν αλλάζουµε λάδια µε ζεστό κινητήρα, αλλά και όσο και να προσθέτουµε λάδι στον κινητήρα (περιπτώσεις υπερβολικής κατανάλωσης λιπαντικού) αυτό δεν αντικαθιστά ποτέ την πλήρη αλλαγή του λαδιού. V.Πρόσθετα βελτίωσης είκτη Ιξώδους Αναφέρθηκε πιο πάνω ο σκοπός τους και ο τρόπος λειτουργίας τους. Πρακτικά µειώνουν τις αλλαγές του ιξώδους µε την µεταβολή της θερµοκρασίας. VII.Αντιαφριστικα πρόσθετα Σκοπός τους η αποφυγή δηµιουργίας αλλά και παραµονής αφρού στο λιπαντικό, και συνήθως είναι πολυµερή σιλικόνη και οργανικά συµπολυµερή. Η ύπαρξη αφρού στο λάδι, αποτέλεσµα της συνεχούς ανάδευσης και εκτόξευσης του µέσα στον κινητήρα, έχει τα εξής ανεπιθύµατα αποτελέσµατα: η ποσότητα λαδιού που στέλνεται σε κάποιο σηµείο είναι µικρότερη απ την απαιτούµενη αφού στέλνεται και αφρός µαζί, να εµποδίζει την σωστή λειτουργία της αντλίας λαδιού και τέλος η λιπαντική µεµβράνη µεταξύ των τριβοµένων επιφανειών να γίνεται συµπιεστή, αφού ο αφρός περιέχει αέρα, και πιθανώς να καταστρέφεται. VII.Αντιοξειδωτικά πρόσθετα Σκοπός τους η προστασία του ίδιου του λιπαντικού από την αποσύνθεση του λόγω οξείδωσης. Η συνεχής ανάδευση του λιπαντικού σε συνθήκες υψηλής θερµοκρασίας µε παρουσία µετάλλων και οξέων δηµιουργούν προσφορές συνθήκες για την γρήγορη αποσύνθεση των χηµικών του ενώσεων, που προσφέρουν και την λιπαντική του ικανότητα. Τα πρόσθετα καθυστερούν αυτήν την διαδικασία. IX.Πρόσθετα απενεργοποίησης µετάλλων Η ύπαρξη διαφορετικών µετάλλων και κραµάτων στον κινητήρα δηµιουργεί καταλυτικά φαινόµενα επιταχύνουν την οξείδωση του λιπαντικού. Τα πρόσθετα αυτά δηµιουργούν ένα ανενεργό φιλµ πάνω στις µεταλλικές επιφάνειες, συµπλεκόµενα ιόντα, µειώνοντας έτσι την καταλυτική τους επίδραση. Τα πρόσθετα που αναφέρθηκαν είναι τα πλέον χρησιµοποιούµενα σε κάθε λάδι από κάθε κατασκευαστή. Οι χηµικές ενώσεις που χρησιµοποιούνται στο καθένα απ αυτά ποικίλουν ανάλογα µε την εκτίµηση της κάθε εταιρίας που, εκτός απ την δεδοµένη τεχνογνωσία της, συνυπολογίζει το σύνολο των συστατικών του τελικού λαδιού ώστε να µην αντιδρούν µεταξύ τους, το επιδιωκόµενο αποτέλεσµα µε το συγκεκριµένο λιπαντικό, τα πλεονεκτήµατα κάθε συστατικού και τέλος το κόστος και αποφασίζει την τελική σύνθεση. Η τελική σύνθεση, ή φόρµουλα όπως αποκαλείται κάθε λιπαντικού αποτελεί ένα καλά φυλαγµένο µυστικό κάθε εταιρίας. 12) Υπάρχουν ειδικά λιπαντικά για µοτοσικλέτες ή είναι ίδια µε των αυτοκίνητων; Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 7

8 Στην βασική τους σύνθεση τα λιπαντικά τετράχρονων κινητήρων και για αυτοκίνητα και για µοτοσικλέτες είναι ίδια. ιαφέρουν, κατά την εκτίµηση κάθε κατασκευαστή, στην ιδιαίτερη ποσότητα για κάποιο πρόσθετο ώστε το τελικό λάδι να ανταποκρίνεται στις συνθήκες λειτουργίας µιας µοτοσικλέτας. Μια µοτοσικλέτα: α)έχει πολύ περισσότερη ιπποδύναµη από ένα αυτοκίνητο ίδιου κυβισµού και δουλεύει σε πολύ περισσότερες στροφές β)συνήθως µε το ίδιο λιπαντικό λιπαίνεται και το κιβώτιο ταχυτήτων σε αντίθεση µε τα αυτοκίνητα και γ)λιπαίνεται και ο συµπλέκτης.οι λόγοι αυτοί απαιτούν κυρίως περισσότερο και καλύτερης ποιότητας αντιτριβιτικό και υψηλής πίεσης πρόσθετο. Τα αυξηµένα καθήκοντα του λαδιού στο κιβώτιο και τον συµπλέκτη χρειάζονται και αντιαφριστικά αλλά και απορρυπαντικά και διασκορπίστηκα πρόσθετα αφού ειδικά ο υγρός συµπλέκτης είναι συνεχής πηγή δηµιουργίας σωµατιδίων που αποκολλώνται απ τους τριβόµενους µεταξύ τους δίσκους. Αυτοί είναι οι λόγοι που εκτός απ τις παραδοσιακές εταιρίες κατασκευής λιπαντικών για µοσυκλέτες τα τελευταία χρόνια όλες οι εταιρίες πετρελαιοειδών προσφέρουν ειδική σειρά λιπαντικών για µοτοσικλέτες. Είναι σωστό στις σύγχρονες µοτοσικλέτες υψηλής απόδοσης να χρησιµοποιούνται τα ειδικά για µοτοσικλέτες λιπαντικά. Επιπλέον υπάρχει και ένας, επίσης σοβαρός, λόγος που σχετίζεται µε τις πρόσφατες εξελίξεις στον τοµέα των αυτοκινήτων. Όλα τα αυτοκίνητα πλέον σχεδιάζονται για λειτουργία µε καταλυτικούς µετατροπείς. Το υλικό που χρησιµοποιείται σ αυτούς δεν θα επιζούσε για πολύ αντιµέτωπο µε τον φώσφορο που είναι βασικό στοιχείο στα καλύτερα αντιτριβικά πρόσθετα όπως το ZDD ( ιαλκυλικός ιθιοφωσφορούχος Ψευδάργυρος). Αποτέλεσµα είναι ο περιορισµός του φωσφόρου στα λιπαντικά για τα αυτοκίνητα. Οι µοτοσικλέτες όµως δεν έχουν τέτοιους περιορισµούς οπότε η χρήση τέτοιων αποτελεσµατικών προσθέτων είναι ανεµπόδιστης. 13) Γιατί µερικά λιπαντικά και συνήθως τα λιπαντικά µοτοσικλετιστών είναι ακριβότερα από άλλα; Η απάντηση δόθηκε εν µέρει στο προηγούµενο ερώτηµα. Ας την αναλύσουµε. Εκτός απ τα επιπλέον πρόσθετα οι µοτοσικλέτες απαιτούν και γενικά καλύτερο λάδι. Η ποιότητα και ποσότητα των πολυµερισµένων µορίων χαρακτηρίζουν ένα καλό λάδι. Ο Robert Wehman της Spectro παροµοιάζει τα πολυµερή µε σπαγγέτι. Όταν το λάδι είναι καινούργιο βρίσκονται σε µεγάλα µακρυά κοµµάτια, στην συνέχεια όµως τεµαχίζονται, ιδιαίτερα στο κιβώτιο ταχυτήτων όπου οι πιέσεις και οι διατµητικές τάσεις στην µεµβράνη του λιπαντικού είναι τεράστιες Όσο τεµαχίζονται τα πολυµερή το λάδι γίνεται λεπτότερο. Όταν τα πολυµερή εξαφανιστούν το λάδι πια είναι άχρηστο. Τα καλά λιπαντικά περιέχουν πολυµερή τα οποία τεντώνονται, επιµηκύνονται, λεπταίνουν αλλά δεν τεµαχίζονται. Σηµειωτέον ότι τα πολυµερή µπορεί να φτάσουν να κοστίζουν 8 έως 12 φορές περισσότερο απ την ίδια ποσότητα απλού ορυκτέλαιου. Τέλος λόγω των υψηλών ταχυτήτων περιστροφής µοτοσικλέτας ορισµένα λιπαντικά έχουν ένα ειδικό πρόσθετο το οποίο βοηθάει να µένουν κολληµένα στα µεταλλικά µέρη. Φαντασθείτε έναν κύλινδρο που γυρίζει στις σ.α.λ:Την στιγµή που το έµβολο επιβραδύνει για το Άνω Νεκρό Σηµείο, σταµατά και στη συνέχεια επιταχύνει πάλι είναι πολύ πιθανό χωρίς αυτά τα πρόσθετα τα περισσότερα µόρια του λιπαντικού να εκτιναχθούν προς τον θάλαµο καύσης. Εάν λοιπόν η υψηλότερη τιµή ενός λιπαντικού αντιπροσωπεύει συστατικά καλύτερης ποιότητας είναι απόλυτα δικαιολογηµένη, και αν συνυπολογιστεί εδώ η περιορισµένη κυκλοφορία λιπαντικών µοτοσικλέτας σε σχέση µε του αυτοκινήτου κάτι που οπωσδήποτε επιβαρύνει το κοστολόγιο. Προσέξτε όµως κάτι. Η υψηλότερη τιµή δεν σηµαίνει και καλύτερο λάδι, µια και το καλύτερο κρίνεται απ το τελικό αποτέλεσµα. Ακόµη και αν παραβλέψουµε την περίπτωση κερδοσκοπίας δεν σηµαίνει ότι η χρήση ακριβών συστατικών φτιάχνει απαραίτητα ένα καλύτερο λιπαντικό, µια και στο τελικό λάδι εκτός απ την προέλευση το αποτέλεσµα εξαρτάται απ την επεξεργασία και την σωστή ανάµιξη των συστατικών. Τέλος ανάλογα µε την χρήση και τον τύπο της µοτοσικλέτας µοτοσικλέτας δεν είναι απαραίτητο το ακριβότερο λιπαντικό. Και ο πλέον αδαής κατανοεί ότι ένα δικύλινδρο υδρόψυκτο τσόπερ Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 8

9 1100κυβικών και 60 ίππων δεν χρειάζεται ίδιας ποιότητας λιπαντικό µε µία τετρακύλινδρη τετρακόσια σπορ µοτοσικλέτα 440 κυβικών και 70 ίππων που τρέχει σε αγώνες. 14) Υπάρχουν προδιαγραφές για τα λιπαντικά µοτοσικλετών; Όχι δεν υπάρχουν διεθνώς ξεχωριστές προδιαγραφές για λιπαντικά µοτοσικλετών. Οι προδιαγραφές είναι κοινές µε τα λιπαντικά αυτοκινήτων και οι πλέον παραδεκτές παγκοσµίως είναι αυτές της API ( American Petroleum Institute) οι γνωστές µας SE,SF,SG, και οι ευρωπαϊκές CCMC (Comite des Constracteurs d Automobiles du Marche Communes, δηλαδή Επιτροπή Κατασκευαστών Αυτοκινήτων Κοινής Αγοράς,) µε την κατάταξη G1,G2,G3 κ.λπ. Το ίδιο συµβαίνει προφανώς και στη χώρα µας. Αποτέλεσµα αυτής της κατάστασης είναι ότι οποιαδήποτε µπορεί να ονοµάσει το λιπαντικό του Motorcycle Oil χωρίς κανείς να τον υποχρεώνει να γράψετε στα ερωτήµατα 10 και ) Ποιες είναι τότε οι προδιαγραφές που ισχύουν για τα λιπαντικά τετράχρονων κινητήρων, τι ακριβώς είναι και πόσο µπορούµε να τις εµπιστευτούµε; Ας ξεκινήσουµε απ το ακριβώς είναι. Είναι ένα σύνολο απαιτήσεων τις οποίες πρέπει να εκπληρώνει ένα λάδι για να καταταγεί ποιοτικά. Οι προδιαγραφές είναι δύο ειδών: Στρατιωτικές και πολιτικές. Εµάς µας ενδιαφέρουν οι πολιτικές οι οποίες, επειδή υπάρχει µια σχετική παρανόηση στη χώρα µας, δεν υπολείπονται σε αυστηρότητα των στρατιωτικών. Οι πολιτικές προδιαγραφές που απαιτούνται για να καταταγεί ένα λάδι ποιοτικά είναι επίσης δύο κατηγοριών: Οι Αµερικανικές και Ευρωπαϊκές οι οποίες είναι παραπλήσιες. Οι Αµερικάνικες θεσπίστηκαν από την API σε συνεργασία µε την SAE και την ASTM. Χαρακτηρίζονται από δύο γράµµατα εκ των οποίων το πρώτο είναι πάντα το S εκ του Spark Ingition Engine, δηλαδή για βενζινοκινητήρες και ένα δεύτερο γράµµα του αλφαβήτου ξεκινώντας από το Α. Το SA είναι λάδι χωρίς πρόσθετα και χρησιµοποιείται µετά από σύσταση του κατασκευαστή και µόνον. Οι SB,SC και SD είναι µεταγενέστερες προδιαγραφές αυξηµένης αυστηρότητας που ακολουθούσαν την πρόοδο των βενζινοκινητήρων. Το SD ας πούµε χρησιµοποιείται για κινητήρες κατασκευής 1964 έως Οι προδιαγραφές που µας ενδιαφέρουν εµάς γιατί συναντώνται στα Owners Manuals των κατασκευαστών είναι οι SE, SF και SG. Η SE αφορά κινητήρες κατασκευής και τα λάδια αυτής της κατηγορίας παρέχουν µεγαλύτερη προστασία απέναντι στην οξείδωση, τα κατάλοιπα υψηλών θερµοκρασιών, την σκουριά και την διάβρωση. Το «µεγαλύτερο» εννοείται σε σχέση µε τα λάδια προδιαγραφών SC και SD. Η SF αφορά κινητήρες κατασκευής και είναι βελτιωµένα σε όλες τις κατηγορίες προστασίας. Μπορεί να αντικαταστήσει τα προγενέστερα λάδια SE, SD. κ.λπ. Η SG είναι η πλέον πρόσφατη προδιαγραφή αφού θεσπίστηκε το 1969 και είναι αυστηρότερη απ τις προηγούµενες τις οποίες αντικαθιστά. Οι ευρωπαϊκές προδιαγραφές καθορίζονται από την CCMC και είναι παραπλήσιες µε τις αµερικάνικες στην παρακάτω αντιστοιχία: G1=API SE G2=API SF *G3=API SF G4=API SG Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου 9

10 *Οι G3 και G5 είναι µε µικρές παραλλαγές στις G2 και G4 αντίστοιχα και αφορούν πολύβαθµα λάδια υψηλής ρευστότητας για όλες τις εποχές Έτσι λοιπόν ένα κουτί λάδι γράφει επάνω SG/G4 που σηµαίνει ότι έχει περάσει και τις δύο προδιαγραφές. Είναι συνηθισµένα αρκετές φορές τα σύµβολα SG/CC. Αυτό σηµαίνει ότι καλύπτει και την προδιαγραφή CC που αφορά πετρελαιοκινητήρες (η αντίστοιχη σειρά στους πετρελαιοκινητήρες είναι CA, CB, CC, CD, CDII και CE), και το αναφέρουµε για να µην υπάρχει σύγχυση. Τονίσαµε την λέξη ποιοτικά και την φράση σύνολο προδιαγραφών. Ας δούµε γιατί. Η κατάταξη SE, SF κ.λπ. είναι ποιοτική και είναι άσχετη µε την κατάταξη σχετικά µε το ιξώδες (π.χ. 10W.20W). Για να καταταγεί ένα λιπαντικό ποιοτικά (π.χ. SF ή SG, G2 ή G4) πρέπει να εκπληρώνει ένα σύνολο απαιτήσεων. Η αποτυχία του έστω και σε µία απ αυτές σηµαίνει ότι δεν κατατάσσεται ποιοτικά, και είναι προφανές γιατί ένα λιπαντικό είναι αποτελεσµατικό εάν ανταποκρίνεται στο σύνολο των απαιτήσεων. Η οποιασδήποτε αστοχία σε οποιαδήποτε χαρακτηριστικό του καταστρέφει το σύνολο της χρησιµότητας του. Για παράδειγµα τι να κάνω ένα λάδι που ξεπερνά τις προδιαγραφές χάρις σ ένα εξαιρετικό αντιτριβιτικό πρόσθετο Πλην όµως χει µικρή διάρκεια ζωής γιατί τα αντιξειδωτικά του στοιχεία είναι ανεπαρκή. Ή ένα λάδι µε υπέροχη συµπεριφορά στις µεταβολές της θερµοκρασίας πλην όµως µε κακά διασκορπίστηκα και απορρυπαντικά χαρακτηριστικά. Ο κινητήρας θα έχει ήδη καταστραφεί πολύ πριν συµπληρώσει το κύκλο της ζωής του. Γι αυτό λοιπόν η συνηθισµένη διαφηµιστική προβολή ενός λιπαντικού ότι πέρασε το συγκεκριµένο τεστ Χ δεν σηµαίνει τίποτα για τον καταναλωτή. Όπως δεν σηµαίνει τίποτα η µεγάλη υπερκαλύψει ΜΙΑΣ προδιαγραφής. Αυτό που εµείς απαιτούµε είναι να βρίσκεται εντός των συγκεκριµένων προδιαγραφών που έχουν θεσπίσει οργανισµό παγκοσµίου κύρους. Το µόνο ουσιαστικό που ισχύει για τον καταναλωτή είναι αν το λιπαντικό έχει προδιαγραφές SF/G2 ή SG/G4. Αυτή είναι ουσιαστική και αποτελεσµατική εγγύηση. Για να καταταγεί ένα λάδι κατά API ή και CCMC πρέπει να περάσει εξαντλητικές δοκιµές επιστηµονικά καθορισµένες ως προς τον τρόπο, την διάρκεια τις συνθήκες κ.λπ. Ιδιότητες 0W 5W 10W 15W 20W 25W Σηµείο ροής ºC,µεγ Σηµείο αναφλέξεως, ºC, ελαχ είκτης ιξώδους ελαχ Απώλεια εξατµίσεως, %, µεγ. Ιξώδες, CP ελαχ. (α) (150ºC και 10/S ,5 0 Αριθ. Κατακρηµνίσεως, κ.ε.µεγ Οι λεπτοµερείς απαιτήσεις φυσικών χαρακτηριστικών των λαδιών, όπως δηµοσιεύτηκαν στο ΦΕΚ 1514/86. Αποτελούν τµήµα προδιαγραφών της SAE. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου

11 Πίνακας 3 Μέθοδοι ελέγχου οκιµή Κινηµατικό ιξώδες Φαινόµενο ιξώδες είκτης ιξώδες Οριακή άντληση Σηµείο ροής Σταθερό σηµείο ροής Σηµείο αναφλέξεως Ειδικό βάρος Αρ. κατακρηµνίσεως Ανθρακούχο υπόλειµµα (CONR) Χρώµα Ολικός αριθµ. Οξέων Ολικός αριθµ. Βάσεων Ολικός αριθµ. Βάσεων Φώσφορος Χλώριο Θείο Άζωτο Αρ. σαπωνοποιήσεως Θεϊκή τέφραρ Κατανοµή περιοχής ζέσεως Μεταλλικά στοιχεία Αφρισµός Αντοχή στη διάτµηση Νερό Απώλεια εξατµίσεως Αντοχή στην οξείδωση Υπέρυθρο φάσµα Ιξώδες στους 150ºC και 10ºSec Μέθοδος ASTM D 445 ASTM D 2602 ASTM D 2270 ASTM D 3829 ASTM D 97 FED-STD 203 ASTM D 92 ASTM D 1298 ή ΑΧΣ 8/1984 ASTM D 91 ASTM D 189 ASTM D 1500 ASTM D 664 ASTM D 664 ASTM D 2896(α) ASTM D 1091 ASTM D 808 και D1317 (β) ASTM D 2622, D 129 και D 1552 (γ) ASTM D 3228 ASTM D 94 ASTM D 874 ASTM D 2887 ASTM D 811 (d) ASTM D 892 ASTM D 3945 ASTM D 95 DIN JIS K2514 Παραγρ. 5.2 CEC-CL 23 16) Ποιες είναι αυτές οι δοκιµές και ποιος τις πραγµατοποιεί; Τα λάδια υποβάλλονται σε δυο µεγάλες κατηγορίες δοκιµών. Τις φυσικοχηµικές δοκιµές και τις µηχανικές δοκιµές. Οι φυσικοχηµικές δοκιµές αφορούν κυρίως τα φυσικά και χηµικά χαρακτηριστικά του λαδιού, και γίνονται µε αυστηρά καθορισµένο τρόπο όπως τον περιγράφει η ASTM, και η περιγραφή τους εδώ ξεφεύγει εντελώς απ το σκοπό του άρθρου. Οι φυσικοχηµικές δοκιµές είναι οι παρακάτω: Προσδιορισµός κινηµατικού ιξώδους Προσδιορισµός δείκτη ιξώδους. Αναφερθήκαµε σε αυτές τις έννοιες και προσδιορισµός αυτός είναι απαραιτήτως για την κατάταξη του µε βάση το ιξώδες (SAE) Αντοχή στην οξείδωση. Πόσο αντέχει το ίδιο το λιπαντικό στην οξείδωση του Προσδιορισµός σηµείου ροής και σηµείου θόλωσης. Η θερµοκρασία δηλαδή µέχρι την οποία το λάδι εξακολουθεί να ρέει Το σηµείο θόλωσης είναι ανώτερο είναι ανώτερο του σηµείου ροής και είναι η θερµοκρασία στην οποία θολώνει, δηλαδή αρχίζει η κτυστάλωσει της παραφίνης. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου

12 Προσδιορισµός οξύτητας και αλκαλικότητας. Είναι αριθµοί ενδεικτικοί της κατάσταση του λαδιού στο να διαβρώνει τα µέταλλα (περιέχει οξέα) αλλά και το µέτρο της ικανότητας του να εξουδετερώνει αυτά τα οξέα. Χαµηλός αριθµός αλκαλικότητας δείχνει ότι τα πρόσθετα έχουν καταναλωθεί για την αντιµετώπιση των προϊόντων της οξείδωσης, οπότε το λάδι πλέον δεν προστατεύει τα µέταλλα του κινητήρα. Προσδιορισµός τέφρας. είχνει τα πρόσθετα που υπάρχουν µέσα στο λάδι, αλλά και τα κατάλοιπα του ίδιου του λιπαντικού όταν καίγεται. Προσδιορισµός ανθρακούχων υπολειµµάτων. Μέτρο των απορρυπαντικών και διασκορπιστικών ικανοτήτων του λαδιού. Προσδιορισµός αριθµού απογαλακτωµατοποίησης.μέτρο της ικανότητας των λιπαντικών να διαχωρίζεται απ το νερό στο κύκλωµα λίπανσης. Προσδιορισµός σηµείου ανάφλεξης και σηµείου καύσης. Είναι ο προσδιορισµός της θερµοκρασίας στην οποία το λιπαντικό παράγει ατµούς οι οποίοι µπορούν στιγµιαία ν αναφλέγουν στο πλησίασµα µας φλόγας. Εάν οι ατµοί είναι αρκετοί ώστε η καύση να διατηρηθεί για 5 δευτερόλεπτα τότε αυτό είναι το σηµείο καύσης, που είναι υψηλότερο προφανώς του σηµείου ανάφλεξης. Οι µηχανικές δοκιµές των λιπαντικών συνίστανται από δοκιµές του σε ορισµένες πρωτότυπες µηχανές, µε συνθήκες και όρους αυστηρά καθορισµένες από την ASTM. Το λάδι µπαίνει στους πρωτότυπες κινητήρες (για την προδιαγραφή SG χρησιµοποιούνται πέντε διαφορετικοί κινητήρες) λειτουργεί κάποιες ώρες (64 παραδείγµατος χάρισαν µέγιστο για την αύξηση του ιξώδους) και στη συνέχεις λύνεται ο κινητήρας και πραγµατοποιούνται δεκάδες µετρήσεις στις φθορές του κινητήρα τα κατάλοιπα του λιπαντικού, την οξείδωση του κ.λπ. Είναι τέτοιο το εύρος των δοκιµών και των λεπτοµερειών που εξασφαλίζουν τις επιστηµονικές συνθήκες δοκιµής που ακόµα και η απλή αναφορά και περιγραφή τους θα γεµίζει πολλά τεύχη ενός περιοδικού. Εκείνο που πρέπει να συσυγκρατήσουµε είναι ότι οι µοναδικές προδιαγραφές που µας ενδιαφέρουν είναι αυτές της API και της CCMC. Εάν καλυπτόµαστε από αυτές, και πραγµατικά το λάδι τις καλύπτει (περιπτώσεις σφάλµατος ή απάτης) τότε αυτές είναι η µοναδική εγγύηση που υπάρχει. Οποιαδήποτε αναφορά µεµονωµένων δοκιµών ή άλλων προδιαγραφών (π.χ. IP,MIL, κ.λπ.) για χάριν εντυπωσιασµού και µόνον. 17) Ένα λιπαντικό µε προδιαγραφή 10W50 είναι καλύτερα από ό,τι ένα µε 10W40; Όχι. Συνήθως συµβαίνει το αντίθετο. Κάθε πολύτυπο λάδι ευρέος φάσµατος 10W50, απαιτεί περισσότερα βελτιωτικά από όσα ένα πολύτυπο λάδι µικρότερου φάσµατος, 10W40, της ίδιας ποιότητας. To φθηνό λάδι χρησιµοποιεί φθηνά βελτιωτικά τα οποία καταστρέφονται γρήγορα Ούτε η σφραγίδα Α.Ρ.Ι. είναι εγγύηση. Οι ερευνητές λένε πως ένα φθηνό 10W50 υποβαθµίζεται, ύστερα από λίγες ώρες χρήσης σε συνηθισµένες θερµοκρασίες λειτουργίας. 18) Τι πρέπει να αναγράφεται σ ένα κουτί λαδιού στη συσκευασία του; Από το ίδιο ΦΕΚ αντιγράφουµε: Η εµπορική ονοµασία. Ο κωδικός αριθµός του προϊόντος. Ο αριθµός ιξώδους SAE. Η ονοµασία του περιεχοµένου µε κεφαλαία ήτοι: «ΟΡΥΚΤΕΛΑΙΟ ΜΗΧΑΝΩΝ ΕΣΩΤΕΡ. ΚΑΥΣΕΩΣ» Αποφ. Α.Χ.Σ 86 Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου

13 (ΣΣ: ηλαδή ότι είναι σύµφωνο µε τις προδιαγραφές που αναφέρονται στο ΦΕΚ). Το επίπεδο ποιότητας κατά ΑΡΙ ή CCMC (Σ.Σ: δηλαδή SE, SF κ.τ.λ ή G2,G3,G4 κ.τ.λ). -Η επωνυµία και η διεύθυνση του παρασκευαστή ή του συσκευαστή συµπληρωµένη κατά περίπτωση από την φράση «Παρασκευασµένο» ή «Συσκευασµένο» στην Ελλάδα, ή του εισαγωγέα όταν εισάγεται έτοιµο το προϊόν και -Ο όγκος ή το βάρος του περιεχοµένου. 19) Τι µε εξασφαλίζει εάν το λάδι µου είναι πρωτογενές ή ανακυκλωµένο; Κανείς. Αλλά ας κάνω µια διευκρίνιση. εν είµαι στην θέση να υποστηρίξω επιστηµονικά ότι ένα σωστά αναζωογονηµένο λάδι µε σωστά πρόσθετα και σωστή επεξεργασία δεν είναι εφάµιλλο ενός πρωτογενούς. Αντίθετα η διαδικασία της ανακύκλωσης είναι κάτι που είναι περιβαλλοντολογικά σωστό. Το πρόβληµα µου είναι στον Έλληνα νοµοθέτη. ιαβάστε τι λέει στο ίδιο Φ.Ε.Κ. «3.2. Υλικά. Τα βασικά ορυκτέλαια τα οποία θα χρησιµοποιώνται για την παραγωγή των ορυκτέλαιων της παρούσας, θα είναι καλά διυλισµένα κλάσµατα πετρελαίου ή συνθετικά υλικά ή και µίγµατα αυτών και θα αναµιγνύονται µε πρόσθετα τέτοιας συστάσεως και σε τέτοιες ποσότητες, ώστε το τελικό προϊόν να ανταποκρίνεται πλήρως στις απαιτήσεις της παρούσας. Τα κλάσµατα του πετρελαίου µπορεί να είναι πρωτογενή ή να προέρχονται εν όλω ή εν µέρει από αναγέννηση χρησιµοποιηµένων ορυκτέλαιων. Τα ιξώδη των βασικών ορυκτέλαιων θα είναι τέτοια, ώστε το ιξώδες των τελικών προϊόντων να επιτυγχάνεται χωρίς τη χρήση παχυντών, η προσθήκη των οποίων απαγορεύεται απολύτως» Μάλιστα αγαπητοί αναγνώστες. Έτσι απλά. Χωρίς κανένα περιορισµό. Χωρίς καν να υποχρεώνει τον κατασκευαστή ή εισαγωγέα στην αναγραφή ΠΡΩΤΟΓΕΝΕΣ ή ΑΝΑΖΩΟΓΟΝΗΜΕΝΟ έτσι για να ξέρουµε τι πληρώνουµε. Χωρίς καν να υποχρεώνει κανένα αν είναι αναγεννηµένο να µην χρησιµοποιείται η αναγραφή πρωτογενές! Εδώ δεν µιλάµε για παραµυθάκια του νόµου αλλά για τζαµαρίες ολόκληρες. 20) Τι πρέπει να κάνουµε µε τα χρησιµοποιηµένα λαδιά; Τα µεταχειρισµένα λιπαντικά πρέπει πάντα να ανακυκλώνονται. Σήµερα όµως, αυτό συναινεί µόνο κατά 30%. Η υπόλοιπη ποσότητα είτε βρίσκεται στα ράφια των γκαράζ, δηµιουργώντας κίνδυνος πυρκαγιάς, είτε χύνεται στο έδαφος και τις αποχετεύσεις. Τέσσερα λίτρα λαδιού µπορεί να µολύνουν λίτρα φέρου στο έδαφος. Τα µεταχειρισµένα λιπαντικά περιέχουν καµένα υποπροϊόντα της καύσης, τα οποία, όπως κάθε καµένη ουσία, είναι καρκινογόνα. Πολλοί έµποροι λιπαντικών και ακόµα περισσότερα βενζινάδικα δέχονται τα χρησιµοποιηµένα λαδιά, όποτε ευχής έργον θα είναι να τους βρείτε. Εσπερινό ΕΠΑΛ Αλιάρτου