Περιφερειακή Αναπτυξιακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης

Transcript

1 Περιφερειακή Αναπτυξιακή Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης Νίκος Κομνηνός Ερευνητική Μονάδα URENIO, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

2 Περιεχόμενα 1. Στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης (RIS3) Το πρόβλημα: Ανάπτυξη μέσω καινοτομίας στην Ελλάδα 3. Σύστημα και μηχανισμοί καινοτομίας των RIS3 4. Από το σύστημα στα άτομα: δίκτυα μέσα σε δίκτυα

3 Στρατηγική ΕΕ 2020 Χρηματοοικονομική κρίση ΕΕ -> Κρίση ευρώ Ελληνική κρίση ανάπτυξης -> δημοσιονομική κρίση -> λιτότητα, ύφεση Στρατηγική Ευρώπη 2020 o Προϋπολογισμός: 960 δις Ευρώ o Smart growth-sustainable growth Inclusive growth: Επτά πρωτοβουλίες, Innovation Union, Digital Agenda o 45% smart growth o Πολλαπλασιαστής: Διασύνδεση κοινοτικών εθνικών πόρων, θεματική στόχευση, αιρεσιμότητες Βιομηχανία έντασης γνώσεων μέσω στρατηγικής έξυπνης εξειδίκευσης RIS 3

4 Στρατηγική ΕΕ 2020 ΕΥΡΩΠΗ 2020 Θεματικοί σχόχοι ΧΩΡΙΣ ΑΠΟΚΛ ΒΙΩΣΙΜΗ ΕΞΥΠΝΗ 1. Έρευνα και καινοτομία 2. Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας 3. Ανταγωνιστικότηα Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήγσεων 4. Προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα 5. Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, διαχείριση κινδύνων, πρόληψη 6. Προστασία του περιβάλλοντος και αποδοτικότητα των πόρων 7. Βιώσιμες μεταφορές, αποσυμφόρηση μεγάλων υποδομών δικτύου 8. Απασχόληση, υποστήριξη κινητικότητας του εργατικού δυναμικού 9. Κοινωνική ένταξη και τη μείωση της φτώχειας 10.Εκπαίδευση, δεξιότητες και διά βίου μάθηση 11.Βελτίωση της θεσμικής ικανότητας και της αποτελεσματικότητας της δημόσιας διοίκησης

5 Στρατηγική ΕΕ 2020 Θεματικός Στόχος και Επενδυτική Προτεραιότητα 1: Ενίσχυση Ε&Α και καινοτομίας Αιρεσιμότητα Εθνικές ή και περιφερειακές στρατηγικές έρευνας, καινοτομίας και έξυπνης εξειδίκευσης Κύριες δράσεις: -Κλίμακα προς την αριστεία: Ε&Α, υποδομές, εξοπλισμός, κέντρα ικανοτήτων -Καινοτομία σε επιχειρήσεις: μεταφοράς τεχνολογίας, αφομοίωση γνώσεων, τόνωση της ζήτησης -Αξιοποίηση νέων ιδεών: clusters, συμβουλευτικές υπηρεσίες, συνεργασία πανεπιστημίων-επιχειρήσεων, πλατφόρμες γνώσης, commons... 5

6 Στρατηγική ΕΕ 2020 Θεματικός Στόχος και Επενδυτική Προτεραιότητα 2: Ενίσχυση της πρόσβασης και χρήσης ΤΠΕ Αιρεσιμότητες Σχέδιο για ψηφιακή ανάπτυξη στο RIS3 Δίκτυα Νέας Γενιάς Κύριες δράσεις: -Ευρυζωνικά δίκτυα νέας γενιάς -Υπηρεσίες egovernment, e-health, e-business -Ανάπτυξη προϊόντων και υπηρεσιών ΤΠΕ -Υιοθέτηση καινοτομιών που βασίζονται στις ΤΠΕ σε μεγάλη κλίμακα 6

7 Στρατηγική ΕΕ 2020 Θεματικός Στόχος και Επενδυτική Προτεραιότητα 3: Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας επιχειρήσεων Αιρεσιμότητες Δράση για μικρές επιχειρήσεις Χρήση χρηματο-οικονομικών εργαλείων Κύριες δράσεις: -Επιχειρηματικότητα, χρηματοπιστωτικά μέσα, εκκόλαψη -Νέα επιχειρηματικά μοντέλα: αξιοποίηση νέων ιδεών, αλυσίδες αξίας -Συμβουλευτικές υπηρεσίες προσανατολισμένες προς ΜΜΕ -Web-εργαλεία για τη διευκόλυνση ρυθμιστικών διαδικασιών λειτουργίας των ΜΜΕ 7

8 ΕΕ 2020: Θεματική συγκέντρωση επενδύσεων ΕΤΠΑ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΜΜΕ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ 6% 60% 20% 44% Αναπτυγμένες Περιφέρειες Περιφέρειες Μετάβασης Λιγότερο Αναπτυγμένες Περιφέρειες

9 RIS 3 : Στρατηγικές Έξυπνης Εξειδίκευσης Στόχοι Εκσυγχρονισμός βιομηχανίας με την υιοθέτηση τεχνολογίας Ανανέωση παραδοσιακών κλάδων βιομηχανίας Διαφοροποίηση από υφιστάμενες εξειδικεύσεις Ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων μέσω καινοτομίας Αξιοποίηση νέων μορφών καινοτομίας Επτά βήματα feedback 1. Ανάλυση 2. Διοίκηση 3. Στόχοι και όραμα 4. Προτεραιότητες 5. Μίγμα πολιτικής - δράσεις 6. Παρακολούθηση - αξιολόγηση

10 RIS 3 : Τυπικά συστατικά στρατηγικού προγραμματισμού ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΕΦΡΜΟΓΗ ΜΕΤΡΗΣΗ SWOT DELPHI SCENARIO BUILDING BALANCED SCORECARD BENCHMARKING

11 RIS 3 : Σχεδιασμός - Υλοποίηση Εθνικό επίπεδο ΓΓΕΤ: Εθνική στρατηγική RIS3 Περιφερειακό συμβούλιο: Περιφερειακή στρατηγική RIS3 - ΠΕΠ Υπουργείο Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας: Υλοποίηση: Επιχειρησιακό πρόγραμμα ανταγωνιστικότητας Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Γεωγραφική Μονάδα Ελλάδος Working Group 1 Specialisation Discovery Regional Council Smart Specialisation Strategy Managing Unit Coordinators of Working Groups Working Group 2 Clusters and Sectors Working Group 3 Regional Digital Agenda Regional Innovation Council Smart Specialisation Strategy Steering Committee Intermediate Managing Authority Programming Team Working Group 4 SMEs and Agrofood Working Group 5 Tourism Περιφερειακό επίπεδο Σχ: Περιφερειακό Συμβούλιο Σχ: Συμβούλιο Καινοτομίας Σχ: Ομάδες εργασίας, experts Υλ: Ενδιάμεση Διαχειρ. Αρχή

12 2. Το πρόβλημα: Ανάπτυξη μέσω καινοτομίας στην Ελλάδα

13 Καινοτομία και ανάπτυξη

14 Καινοτομία στην Ελλάδα

15 Οι ελληνικές περιφέρειες στην ΕΕ

16 Οι ελληνικές περιφέρειες στην ΕΕ Regional Innovation Scoreboard (2009) See:

17 Καινοτομία και ανάπτυξη (ΕΕ και Ελλάδα)

18 Καινοτομία και παραγωγικότητα (ΕΕ και Ελλάδα)

19 Παραγωγικότητα-τομείς παραγωγής (ΕΕ και Περιφ) Προστιθέμενη αξία ανά απασχολούμενο Περιφέρειες Σύγκλισης Περιφέρειες Μετάβασης Περιφέρειες Ανταγωνιστι κότητας ΕΕ 27 Αγροτικός τομέας, αλιεία Μεταποίηση και ενέργεια Κατασκευές Εμπόριο, μεταφορές, επικοινωνίες Χρηματοοικονομικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες Άλλες υπηρεσίες Σύνολο

20 Απασχόληση σε Μεταποίηση μέσης και υψηλής τεχνολογίας

21 Απασχόληση σε Μεταποίηση μέσης και υψηλής τεχνολογίας

22 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία σε Χρηματοοικονομικές και Επιχειρηματικές Υπηρεσίες

23 Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία σε Χρηματοοικονομικές και Επιχειρηματικές Υπηρεσίες

24 Απασχόληση σε Υπηρεσίες Έντασης Γνώσεων

25 Απασχόληση σε Υπηρεσίες Έντασης Γνώσεων

26 Απασχόληση στο Εμπόριο

27 Απασχόληση στο Εμπόριο

28 Απασχόληση σε Ξενοδοχεία και Εστιατόρια

29 Απασχόληση σε Ξενοδοχεία και Εστιατόρια

30 RIS3 στην Ελλάδα: Στόχοι και μέσα RIS3 στόχοι Ενίσχυση κλάδων υψηλής παραγωγικότητας (καινοτομίας) Ανανέωση παραδοσιακών κλάδων βιομηχανίας Διαφοροποίηση από υφιστάμενες εξειδικεύσεις Ανάπτυξη μέσω καινοτομίας RIS3 μέσα Δημόσιες επενδύσεις θεματικών στόχων 1, 2, 3 ΕΤΠΑ ώστε Να βελτιωθεί η επίδοση της χώρας και των ελληνικών περιφερειών στην καινοτομία Να ενισχυθεί η ανάπτυξη μέσω καινοτομίας Να αυξηθεί το μερίδιο της βιομηχανίας έντασης γνώσεων (υψηλής παραγωγικότητας) στην ελληνική οικονομία και ανάπτυξη

31 3. Σύστημα και μηχανισμοί καινοτομίας των RIS3

32 1- Έξυπνη εξειδίκευση Έξυπνη εξειδίκευση είναι: Ορισμός προτεραιοτήτων κλάδων / τομέων προς ενίσχυση Προσδιορισμός συνθηκών για μαζική ενεργοποίηση των επιχειρήσεων σε δραστηριότητες καινοτομίας Διασύνδεση των δημοσίων επενδύσεων με παραγωγικές επενδύσεις για διαφοροποίηση / εξαγωγές. Στοχευμένες δημόσιες επενδύσεις για υψηλή μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων. Κριτήρια για τον ορισμό προτεραιοτήτων / ιεράρχηση κλάδων: Παραγωγική εξειδίκευση τςης περιοχής (συντελεστές εξειδίκευσης) Κρίσιμη μάζα (επιχειρήσεις, απασχόληση, ΑΠΑ, κερδοφορία) Δυναμικότητα κλάδου (μεταβολή απασχόλησης & ΑΠΑ σε περίοδο κρίσης) Εξωστρέφεια (αγορές εσωτερικού / εξωτερικού) Ερευνητική δραστηριότητα (δαπάνες έρευνας επιχειρήσεων) Καινοτομία (πωλήσεις από νέα προϊόντα)

33 Βέλτιστη παραγωγική εξειδίκευση της Ελλάδος Στις παραπάνω μελέτες μπορεί να διαπιστωθεί σύγκλιση σε τέσσερις μεγάλους τομείς: (1) Γεωργία και παραγωγή τροφίμων, (2) ΤΠΕ σε μεταποίηση και υπηρεσίες, (3) Υπηρεσίες υγείας, βιοϊατρική, φαρμακευτικά προϊόντα, και (4) Ενέργεια και χημική βιομηχανία. Προτεραιότητες ΕΣΠΕΚ : Αγρο-διατροφή Ενέργεια Υπηρεσίες Υγείας και Φάρμακα Τεχνολογίες Πληροφ. & Επικοινωνιών Μεταφορές και logistics Τουρισμός Περιβάλλον και Βιώσιμη Ανάπτυξη Υλικά - Κατασκευές Οι βέλτιστες εξειδικεύσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με τον τύπο των περιφερειών: Μητροπολιτικές περιφέρειες με ικανότητες έρευνας και τεχνολογίας και ικανότητα διαφοροποίησης προς βιομηχανία και υπηρεσίες έντασης γνώσεων (Αττική, Κεντρική Μακεδονία) Περιφέρειες με παράδοση στη μεταποίηση, παραδοσιακούς κλάδους, χαμηλό επίπεδο καινοτομίας (Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, Δυτική Μακεδονία, Στερεά Ελλάδα) Περιφέρειες με παράδοση στον αγροτικό τομέα και τη βιομηχανία τροφίμων, δραστηριότητες γεωργίας, κτηνοτροφίας και ιχθυοκαλλιέργειας, μεταποίηση τροφίμων και προοπτικές καινοτομίας κυρίως στη βιομηχανία τροφίμων (Ήπειρος, Θεσσαλία, Πελοπόννησος, Δυτική Ελλάδα) Νησιωτικές περιφέρειες με μεγάλες δυνατότητες στον τομέα του τουρισμού και ειδικές μορφές ποιοτικού αγροτικού τομέα (Κρήτη, Νότιο Αιγαίο, Βόρειο Αιγαίο, Ιόνια Νησιά).

34 2- Η εξειδίκευση δεν αρκεί: Επιχειρηματική ανακάλυψη Τι είναι επιχειρηματική ανακάλυψη? Μέσα στους κλάδους προτεραιότητας εντοπισμός ευκαιρών επενδύσεων: Σε δραστηριότητες που υστερούν σε παραγωγικότητα για να βελτιωθούν Σε καινοτομίες εξοικονόμησης Σε ευκαιρίες για νέα προϊόντα Σε νέες αγορές ή θηλάκους αγορών Σε δραστηριότητες διαφοποποίησης προϊόντων

35 Επιχειρηματική ανακάλυψη: niches παραγωγικότητας Ανάλυση Επιλογή βιομηνικών κλάδων με κρίσιμη μάζα Συγκριτική ανάλυση επιδόσεων σε σχέση με άλλες περιοχές Δημιουργία πάνελ των επιχειρηματιών / εμπειρογνωμόνων για foresignht Οριοθέτηση πιθανών "futures" σε κάθε τομέα της βιομηχανίας Αξιολόγηση Αξιολόγηση εναλλακτικών ευκαιριών σε σχέση με δυνατότητες παραγωγής, τεχνολογίας, αγορών, προστιθέμενης αξίας, εξαγωγών Υποστήριξη ευκαιριών από θεματικές πλατφόρμες καινοτομίας και ανοικτά εργαστήρια τεχνολογίας Oριοθέτηση επενδυτικών ευκαιριών Οργανικά ηλεκτρονικά, αντί των πλαστικών Έξυπνη συσκευασία αντί των υλικών συσκευασίας Προστατευτικά ενδύματα αντί κλωστοϋφαντουργίας Βιοαποικοδομήσιμα υλικά αντί των δομικών υλικών Μετατροπή των επιχειρηματικής ανακάλυψης σε μέτρα / δράσεις πολιτικής / επενδύσεις του δημιοσίου

36 Επιχειρηματική ανακάλυψη: κλάδοι - τεχνολογίες Πηγή: S3 Scotland

37 3- Πηγές τεχνολογίας: Key Enabling Technologies Τεχνολογίες γενικής χρήσης NANOΤΕΧΝΟΛΙΓΙΑ ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΜΙΚΡΟ-ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ, ΗΕΛΚΤΡΟΝΙΚΑ, ΡΟΜΠΟΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΓΜΕΝΑ ΥΛΙΚΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΠΕ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΓΝΩΣΕΩΝ

38 4- Καινοτομία μέσω ΤΠΕ

39 5- Οικοσυστήματα καινοτομίας, clusters, αλυσίδες Οικοσυστήματα καινοτομίας είναι δίκτυα που συνδυάζουν ικανότητες Ε&Α / δημιουργικότητας Παραγωγής Χρηματοδότησης Πρόσβασης σε διεθνείς αγορές R F R P P M Παραδείγματα των οικοσυστημάτων Clusters, κέντρα τεχνολογίας, συνοικίες τεχνολογίας, εκκολαπτήρια επιχειρήσεων, ανταγωνιστικών πόλων, κέντρα ικανοτήτων, έξυπνες συνοικίες της πόλης, Living Labs, επιχειρηματικές αλυσίδες αξίας. Προτεραιότητες για οικοσυστήματα καινοτομίας Εντοπισμός και χαρτογράφηση οικοσυστημάτων και άτυπων clusters Ενίσχυση συνοχής, εμπιστοσύνης, ταυτότητας, κοινωνικού χώρου συνεργασίας Δημιουργία κοινών υποδομών και commons γνώσεων και τεχνολογίας Ανάπτυξη ικανοτήτων καινοτομίας και πρόσβασης σε διεθνείς αγορές M

40 6- Ανοικτές πλατφόρμες και υποδομές καινοτομίας Η εξειδίκευση είναι αναγκαία ώστε να λειτουργήσουν ανοικτές πλατφόρμες καινοτομίας: Πλατφόρμες καινοτομίας είναι πλαίσια υποστήριξης της καινοτομίας που βελτιώνουν τις ατομικές πρωτοβουλίες καινοτομίας, προσφέροντας πόρους, ικανότητες, τεχνολογία, εξοπλισμό, χρηματοδότηση, υλικές και άυλες υποδομές, κ.α. Είναι ανοικτές σε όλους και μπορούν να εξυπηρετήσουν μεγάλο αριθμό χρηστών. Οι πλατφόρμες βασίζονται σε (1) επιχειρηματικά μοντέλα για βιωσιμότητα σε βάθος χρόνου, (2) στη δημιουργία ικανοτήτων και τεχνογνωσίας, (3) στην προσφορά ολοκληρωμένων λύσεων για τεχνολογία-παραγωγή-αγορά-χρηματοδότησης (4) στη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων, (5) στη συμμετοχή μεγάλου αριθμού δικαιούχων. Συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ως βασικό μέσο εφαρμογής για πλατφόρμες καινοτομίας. Στις συμπράξεις, ο δημόσιος τομέας καθορίζει τους όρους συνεργασίας και παρέχει τη χρηματοδότηση, ενώ ο ιδιωτικός τομέας αναλαμβάνει τη διαχείριση και εξασφαλίζει τη μακροχρόνια λειτουργία.

41 4. Από το σύστημα στα άτομα: δίκτυα μέσα σε δίκτυα

42 Η καινοτομία δημιουργείται μέσα σε συστήματα Σύστημα καινοτομίας Καινοτομία στην επιχείρηση Τεχνολογική καινοτομία Ε&Α - IPR Νέα τεχνολογία παραγωγής Νέο προϊόν / υπηρεσία Καινοτομία εξοικονόμησης - πρώτη ύλη, υλικά, ενέργεια Επιχειρη ματικό μοντέλο Μη τεχνολογική καινοτομία Οργανωτική καινοτομία Καινοτομία στο επιχειρηματικό μοντέλο Νέο design Νέος τρόπος marketing Αγορά ΕΣΣΚ Τεχνολ ογία Κοινωνική καινοτομία Καινοτομία σε τεχνικο-κοινωνικά συστήματα (ενέργεια, μεταφορές, περιβάλλον)

43 1. Επιχειρηματικό μοντέλο Επιχειρηματικά μοντέλα υποστηρίζουν δύο σημαντικές λειτουργίες Προσδιορίζουν τη δημιουργία αξία καθορίζοντας μια σειρά δραστηριοτήτων, από τις πρώτες ύλες μέχρι το τελικό προϊόν, με αφετηρία τη χρηματοδότηση Προσδιορίζουν τον τρόπο ιδιοποίησης της αξίας με τη δημιουργία ενός ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος - Χρηματοδοτικά εργαλεία RIS3 -Ενισχύσεις - Επιχειρηματική 43 ανακάλυψη RIS3

44 2. Έρευνα και τεχνολογία Αναζήτηση εξωτερικών πηγών τεχνολογίας Ανοικτή έρευνα σε ΑΕΙ και δημόσια κέντρα έρευνας Ανοικτή πνευματική ιδιοκτησία - RIS3 κέντρα ικανοτήτων - Ανοικτά εργαστήρια ΑΕΙ - Πρόσβαση σε δημόσια έρευνα - Πρόσβαση σε υποδομές έρευνας

45 2. Ανοικτή έρευνα και τεχνολογία

46 3. Πρόσβαση / δημιουργία αγοράς Οικονομίας της πρόθεσης Ενεργός ρόλος των πελατών. Δυνατότητα του χρήστη να δηλώσει τις προθέσεις του. Οι προθέσεις καθοδηγούν την αγορά. Ο αγοραστής ειδοποιεί την αγορά - η αγορά ανταποκρίνεται στις προθέσεις. Οικονομίας της ζήτησης Η ζήτηση αντί της προσφοράς ως βασική κινητήρια δύναμη της ανάπτυξης. Ενδυνάμωση των ατόμων και κοινοτήτων για να προσελκύσουν προϊόντα και τις υπηρεσίες με τους δικούς τους όρους. Εκπαίδευση στη χρήση ψηφιακών αγορών Search Engine Optimisation Διαχείριση της εικονικής ταυτότητας των προϊόντων Google adwords, pay-per-click campaigns marketing Market intelligence Dashboards Business intelligence Οικονομία της προσοχής Αιχμαλωτίζοντας την προσοχή των πελατών σε υπερχείλιση των πληροφοριών. Κρίσιμος παράγοντα: ο χρήστης και η διαχείριση της προσοχής του. Πλατφόρμες εξαγωγών / e-commerce Hλεκτρονικά καταστήματα, B2B και B2C. Μαζική τροφοδοσία προϊόντων - mass product uploads σε παγκοσμιες πλατφόρμες ηλεκ. εμπιρίου

47 Η καινοτομία είναι μια συλλογική (συστημική) και ατομική (επιχειρ. μοντέλο) προσπάθεια. Δεν προβλέπεται, ούτε αγοράζεται. Δημιουργείται μέσα σε ευνοϊκό περιβάλλον θεσμών και υποδομών με εμπορεύσιμες και μη εμπορεύσιμες συναλλαγές.

48 Research and innovation strategies for smart specialisation in Europe: theory and practice of new innovation policy approaches, by Mikel Landabaso Path dependence in policies supporting smart specialisation strategies: insights from Basque case, by Jesus M. Valdaliso, Edurne Magro, Mikel Navarro, Mari Jose Aranguren, James R Wilson Adapting smart specialisation to a micro-economy the case of Malta, by Luke Georghiou, Elvira Uyarra, Ramona Saliba Scerri, Nadine Castillo, Jennifer Cassingena Harpe Smart specialisation strategies in south Europe during crisis, by Nicos Komninos, Bernard Musyck, Alasdair Iain Reid Smart specialisation in the tangled web of European inter-regional trade, by Carlo Gianelle, Xabier Goenaga, Ignacio González Vázquez, Mark Thissen From smart specialisation to smart specialisation policy, by Dominique Foray