δω, αν και τριμμένος στα «αἰωνία σου ἡ μνήμη, ἀξιομακάριστε καί ἀείμνηστε ἀδελφέ ἡμῶν», έτρεμε.

Transcript

1 μαυρο φιλι ΠΙΚΡΟΣ ΑΕΡΑΣ...ΜΕΤΑ πνευμάτων δικαίων τετελειωμένων, τήν ψυχήν τοῦ δούλου σου, Σῶτερ, ἀνάπαυσον, φυλάττων αὐτήν εἰς τήν μακαρίαν ζωήν, τήν παρά σοί, φιλάνθρωπε... Ο αέρας, διάβολος σωστός, αντί να πάρει τα λόγια και να τα εκτινάξει στη μαύρη χαράδρα τ ουρανού πιο μαυρισμένου από ποτέ αυτό το πρωινό του Οκτώβρη, τα σφήνωνε με μανία στ αφτιά του κόσμου, λες κι ήθελε η κάθε λέξη από τα χείλη του παπά να φτάσει ως τα τρίσβαθα της ψυχής του καθενός. Αυτός έκανε κουμάντο, ο αέρας, που είχε στήσει το δικό του μπαϊράκι στο Αʹ Νεκροταφείο. Δε χαστούκιζε μόνο τα πρόσωπα όσων είχαν πάει για να πουν το τελευταίο αντίο στον Απόστολο Δρακόπουλο, αλλά και τ αγάλματα, ακόμα και τα πιο ιερά της Ρωμιοσύνης. Του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Εμμανουήλ Ξάνθου, του Καποδίστρια, του Μακρυγιάννη, του Αβέρωφ, του Τοσίτσα, της Βέμπο... Αν σηκωνόταν ο Τσιτσάνης, θα του σκάρωνε επί τόπου ένα ρεμπέτικο μπας και τον καθηλώσει, έστω για λίγο κι αν δεν τα κατάφερνε, θα έβαζε τη Μελίνα Μερκούρη να τον χο- 7

2 μενιοσ σακελλαροπουλοσ ρέψει κι ύστερα να τον δέσει με το μεταξωτό της μαντίλι, βγάζοντας ένα κελαρυστό γέλιο. Ούτε οι Παπανδρέου γλίτωσαν από το σφοδρό κύμα του, ούτε οι αρχιεπίσκοποι, ούτε οι τραγουδιστάδες στη δική τους γειτονιά, ούτε κανείς. Ο πατέρας Ιάκωβος Χλωρός προετοίμαζε το «ἐν τόπῳ χλοερῷ», όπως είχε κάνει τόσες και τόσες φορές, αλλά τούτη δω, αν και τριμμένος στα «αἰωνία σου ἡ μνήμη, ἀξιομακάριστε καί ἀείμνηστε ἀδελφέ ἡμῶν», έτρεμε. Κι όχι εξαιτίας αυτού του διαβόλου του αέρα και του τσουχτερού κρύου, που πάγωνε και τ αγάλματα, αλλά από το μεγάλο πόνο για τον αδόκητο χαμό του Απόστολου Δρακόπουλου, που είχε φύγει στα πενήντα εφτά του χρόνια από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου. Γείτονάς του και κουμπάρος του ήταν. Τους χώριζε ένας όροφος και τους ένωνε η αγάπη για τη ζωή και τους ανθρώπους, η πίστη, η ελπίδα, το χαμόγελο. Δικηγόρος για τους άλλους, φίλος και αδερφός για τον ίδιο και τη φαμίλια του, ο Απόστολος του είχε σταθεί σε όλα τα δύσκολα και τον είχε τιμήσει με μια φιλία που δε συναντά κανείς εύκολα. Και τώρα εκείνος τον οδηγούσε στο ταξίδι χωρίς γυρισμό, «ἐν τόπῳ φωτεινῷ, ἐν τόπῳ χλοερῷ, ἐν τόπῳ ἀναψύξεως, ἔνθα ἀπέδρα ὀδύνη, λύπη καί στεναγμός»... Η φωνή του πατέρα Ιακώβου, θρυμματισμένη σε χίλια κομμάτια, έβγαινε ξεψυχισμένη, αλλά έβγαινε, σκορπίζοντας ακόμα μεγαλύτερο πόνο. 8

3 μαυρο φιλι...τῶν Ἁγίων ὁ χορός, εὗρε πηγήν τῆς ζωῆς καί θύραν Παραδείσου εὕρω κἀγώ, τήν ὁδόν διά τῆς μετανοίας τό ἀπολωλός πρόβατον ἐγώ εἰμι ἀνακάλεσαί με, Σωτήρ, καί σῶσόν με... Απέναντι από τον παπά, μέσα στο πλήθος, έστεκε ένα ωχροκίτρινο άγαλμα. Άνθρωπος-άγαλμα, από την οδύνη και τον πόνο. Ήταν ο Γεράσιμος Καπάτος, συνάδελφος του εκλιπόντος, «σειρά» στη Νομική Αθηνών. Φίλοι επιστήθιοι με όλη τη σημασία της λέξης, γλέντησαν με την ψυχή τους τα φοιτητικά τους χρόνια, μέχρι που η ζωή τούς προσγείωσε στις υποχρεώσεις τους, αν και δεν έπαψαν να ανταμώνουν και να ανακαλούν τα παλιά με τη βοήθεια του αγνού κεφαλλονίτικου οίνου, που πάντα φρόντιζε να έχει ο Καπάτος. Κι όχι μόνο αυτό. Ο «απερχόμενος» ήταν αυτός που είχε γνωρίσει στον Κεφαλλονίτη φίλο του τη γυναίκα που έμελλε να γίνει η σύζυγός του, την Άννα Παυλίδη, «για να σε κάνει άνθρωπο, βρε χαραμοφάη», όπως του έλεγε τότε... Ο Γεράσιμος ήταν στο τέταρτο έτος στη σχολή και η Άννα στο τρίτο όταν έσμιξαν κι έγιναν ζευγάρι, προκαλώντας την οργή όλων των αρσενικών. Γιατί αυτός ήταν «βλαχάκι» κι αυτή «Αθηναία», ήταν φτωχός κι ήταν πλούσια, μάλλον άσχημος αυτός κι όμορφη αυτή, ένα κεφάλι πιο κοντός εκείνος κι ενάμισι κεφάλι πιο ψηλή εκείνη όταν φορούσε τα τακούνια της κάτι που βέβαια της το απαγόρευσε αργότερα. Γι αυτό είχαν σκάσει όλοι. Και επιπλέον γιατί, όπως έλεγαν, τη βρήκε «απείραχτη», πράγμα σπάνιο ακόμα και για τότε. Κι όχι με... ραφές και άλλα κόλπα, κανονική «απείραχτη». 9

4 μενιοσ σακελλαροπουλοσ Αλλά κατάφερε να τη δελεάσει. Καπάτσος ο Καπάτος, με μια γλώσσα ροδάνι και χιλιάδες επιχειρήματα για το καθετί, την έπεισε ότι ο ίδιος ήταν η ανερχόμενη δύναμη στο κίνημα των φοιτητών μετά τη μεταπολίτευση, αλλά και με ένα λαμπρό μέλλον. Τώρα η σύζυγος, η Άννα Παυλίδη, στεκόταν δίπλα του αμίλητη κι ακίνητη μέσα στα μαύρα, που είχαν γίνει και δικό της χρώμα ζωής τα τελευταία χρόνια. Γιατί ο κύρης και αφέντης της που αυτή τον έκανε αφέντη, με τα λεφτά του πατέρα της την είχε μετατρέψει, από τα νιάτα της κιόλας, σε ένα πρόσθετο διακοσμητικό τραπεζάκι μέσα στο σπίτι τους. Κι αυτό ακριβώς σκεφτόταν τούτη τη στιγμή, που τα λόγια του πατέρα Ιακώβου επέμεναν να βγαίνουν τσακισμένα....πάντα ματαιότης τά ἀνθρώπινα, ὅσα οὐχ ὑπάρχει μετά θάνατον οὐ παραμένει ὁ πλοῦτος, οὐ συνοδεύει ἡ δόξα ἐπελθών γάρ ὁ θάνατος, ταῦτα πάντα ἐξηφάνισται... Ο Γεράσιμος Καπάτος ένιωσε έναν κόμπο στο λαιμό, απ αυτούς που σου κόβουν την ανάσα, θαρρείς και το μήλο του Αδάμ έχει φράξει τα πάντα. Ξεκούμπωσε το πρώτο κουμπί του λευκού πουκαμίσου του, ξέσφιξε τη μαύρη γραβάτα και, σπρωγμένος από ένα εσωτερικό παραλήρημα, ένα κύμα κανονικό, έδιωξε από το νου αυτό το «πάντα ματαιότης» και είδε ολοζώντανο μπροστά του τον Απόστολο Δρακόπουλο να τον έχει αγκαλιά, μια ανάσα από την καρέκλα του Διονύση Σαββόπουλου στο ρεσιτάλ του, και να του τραγουδάει στ αφτί, φάλτσα μεν, ολόσωστα ως προς το στίχο δε: 10

5 μαυρο φιλι Μη, μην το πεις οι παλιοί μας φίλοι για πάντα φύγαν. Μη, το μαθα πια τα παλιά βιβλία τα παλιά τραγούδια για πάντα φύγαν... Πρέπει να του ξέφυγε από μέσα του ο στίχος, καταφέρνοντας να αποδράσει από τη στοματική κοιλότητα, γιατί η Άννα τον σκούντηξε δυνατά, παρότι τον είδε βουρκωμένο για πρώτη φορά εκείνη τη μέρα. «Καλά, έχεις παλαβώσει; Ή μήπως έχεις πια ξεμωραθεί, βρε Γεράσιμε;» Πριν καν ολοκληρώσει τη φράση της, πνιχτή, για να μην την πάρει χαμπάρι ο κόσμος πάντα ζούσε με το τι θα πει ο κόσμος, άκουσε εμβρόντητη τον Γεράσιμο να της λέει: «Δεν πας στο γερο-διάολο; Κάνε μας τη χάρη, που θα μας κάνεις και τη δασκάλα! Α, μα πια! Μας έχεις πρήξει!» Και πριν καλά καλά προλάβει η Άννα να συνειδητοποιήσει τι συνέβαινε, τον είδε να τη σπρώχνει και να απομακρύνεται από κοντά της, πηγαίνοντας δίπλα σ αυτόν που εκείνη σιχαινόταν, τον Παύλο Καρρά. Δικηγόρος κι αυτός, αλλά «κουμάσι», όπως τον αποκαλούσε στον άντρα της. «Μας κάνει και τον εραστή, πενήντα πέντε χρονών άνθρωπος! Τι δουλειά έχεις εσύ μ αυτόν; Εσύ έχεις οικογένεια, 11

6 μενιοσ σακελλαροπουλοσ μεγάλα παιδιά της παντρειάς, υποχρεώσεις... Τούτος διέλυσε το σπίτι του και γλεντοκοπάει από δω κι από κει. Άσε που προσλαμβάνει κάθε λίγο και λιγάκι άλλες ασκούμενες, με βάση... ειδικά προσόντα. Για μείνε μακριά! Τι να πείτε εσείς οι δύο; Σας χωρίζει το χάος...» Αυτά του έλεγε συνέχεια, αν και ο ίδιος ο Γεράσιμος ουδέποτε μετέφερε στον Παύλο Καρρά τη δυσφορία της γυναίκας του. Και τώρα η Άννα τούς έβλεπε αγκαζέ, σαν τεθλιμμένες χήρες, να σιγοψιθυρίζουν την ώρα της κηδείας. Δεν ψιθύριζαν απλώς, αλλά αντάλλασσαν στιχάκια του αγαπημένου τους Διονύση: Τα πόδια μου καήκανε σ αυτή την ερημιά η νύχτα εναλλάσσεται με νύχτα. Τα νέα που σας έφερα σας χάιδεψαν τ αφτιά μα απέχουνε πολύ απ την αλήθεια... Οι δυο τους και ο μακαρίτης δεν είχαν αφήσει εμφάνιση για εμφάνιση του Σαββόπουλου. Από τις μπουάτ μέχρι το Ολυμπιακό Στάδιο κι από περιοδείες μέχρι το Ηρώδειο, με τραπεζάκια μέσα και έξω... Τους ήταν αδιανόητο λοιπόν να μην ψάλουν το φίλο τους όπως του έπρεπε, κι ας ήταν τα λόγια τους παραφωνία κόντρα σ εκείνα του παπά. Πού πας, παλικάρι, ωραίο σαν μύθος κι ολόισια στο θάνατο κολυμπάς... 12

7 μαυρο φιλι...ὄντως φοβερώτατον, τό τοῦ θανάτου μυστήριον... Με νου φευγάτο και πνεύμα ταραγμένο παρακολουθούσαν τις τελευταίες στιγμές του ύστατου χαίρε. «Παύλο, τον έφαγε ο δράκος το φίλο μας πριν προλάβει να απολαύσει μια ήσυχη ζωή...» «Ναι, φίλε μου, έτσι είναι... Και το χειρότερο; Μου είχε πει το καλοκαίρι ότι σκόπευε να πάρει σύνταξη και να πάει ν αράξει στην Κεφαλλονιά. Ν αγναντεύει από το ύψωμα τη θάλασσα του Μύρτου, να τη βλέπει άλλοτε αγριεμένη κι άλλοτε ήρεμη. Να πίνει ούζο στην Αντίσαμο, να τρώει ψάρια στο Φισκάρδο, να κάνει βόλτες στο Αργοστόλι, να κολυμπάει στη Σκάλα... Αυτό το μεθυστικό χρώμα τού χάιδευε την ψυχή. Και τώρα τον χαϊδεύει το χώμα, Γεράσιμε...» «Ρε συ, μη μου μαυρίζεις άλλο την ψυχή! Άσε κι είμαι σκατά από χτες... Λες αυτός ο πούστης ο Χάρος να καλεί τη σειρά μας κι εμείς να μην το ξέρουμε; Πόσο θα στέκουμε ακόμα όρθιοι;» «Γεράσιμε, χαλάρωσε...» «Τι να χαλαρώσω... Δεν μπορώ να ησυχάσω...» «Να σου πω, Κεφαλλονίτη, δεν πάμε να πιούμε κανένα κράσο στη μνήμη του Απόστολου; Δεν μπορώ σπίτια, χαιρετούρες, θλιμμένα βλέμματα, σιωπηλές ψαρόσουπες και τα τοιαύτα. Μπορείς ή μήπως...;» «Δεν έχει μήπως! Φύγαμε!» «Κι η Άννα;» «Άσε την Άννα, θα πάει στο σπίτι. Άσε, γιατί μου τα χει κάνει τούμπανο. Θα σ τα πω...» 13

8 μενιοσ σακελλαροπουλοσ Την άφησε αμανάτι λοιπόν ο Γεράσιμος, με ένα «εσύ πήγαινε στο σπίτι, εγώ θα έρθω μετά», κουβέντα που έμοιαζε με προσταγή. Το χειρότερο όμως για εκείνη ήταν ότι της φάνηκε σαν μία ακόμα μαχαιριά στο κορμί της, όπως τόσες και τόσες που είχε δεχτεί από τον ίδιο άνθρωπο, σε χαρές και λύπες, σε ηρεμίες και φουρτούνες... Αυτό το «η νύχτα εναλλάσσεται με νύχτα» ήταν ο κανόνας της ζωής της. Και σ αυτή την περίσταση η Άννα παρέμεινε αξιοπρεπής, όπως ήταν πάντα ακόμα κι όταν είχε μάθει ότι «ο κύριος δικηγόρος τσιλημπουρδίζει». Χαιρέτησε τον Παύλο κι έφυγε μόνη μέσα στο κρύο για να βρει ταξί, ίσως πιο ζεστό από το σπιτικό της. Θα κλεινόταν πάλι μέσα σε τέσσερις τοίχους μονάχη. Εκείνος πάντα έλειπε, και τα δύο παιδιά είχαν πάρει πια το δρόμο τους. Τουλάχιστον μπορούσε να καμαρώνει γι αυτά. Ο μεγάλος, ο Ρήγας, πολιτικός μηχανικός, μπορούσε να περηφανεύεται ότι στα τριάντα του ήταν ένα από τα σημαντικότερα στελέχη της ΕΚΞΜ (Εταιρείας Κατασκευής Ξενοδοχειακών Μονάδων), με όλο το μέλλον μπροστά του. Κι η μικρή, η Νεφέλη, είχε τελειώσει την Οδοντιατρική χωρίς να χάσει ούτε μέρα, και στα είκοσι τέσσερά της δούλευε ήδη κι ονειρευόταν ν ανοίξει δικό της οδοντιατρείο. Το ταξί σταμάτησε σε κάποιο σημείο της οδού Ψαρών στο Χαλάνδρι κι η Άννα κατέβηκε. 14

9 μαυρο φιλι Μπαίνοντας στο σπίτι, μια μεζονέτα που καταλάμβανε τους δύο τελευταίους ορόφους μιας πολυτελούς πολυκατοικίας, η Άννα ένιωσε να πνίγεται. Κάθισε αποκαμωμένη στον καναπέ του σαλονιού και το βλέμμα της έπεσε στο κομψό ξύλινο μπαούλο απέναντί της. Αντί να θάψει τα πικρά λόγια του άντρα της, άρχισε να ξεθάβει τα παλιά φωτογραφικά άλμπουμ από το μπαούλο, λες κι ήθελε να τιμωρήσει τον εαυτό της με αυτομαστίγωμα αναμνήσεων. Ανοίγοντας το πιο παλιό, ένα με χοντρά φύλλα κι ανάμεσά τους ρυζόχαρτο, αναρίγησε. Ταξίδεψε πίσω, στα είκοσι ένα της χρόνια, στο πατρικό της στην Πεντέλη. Η συγκεκριμένη φωτογραφία που κοιτούσε είχε τραβηχτεί στον κήπο, έναν παράδεισο με συκιές και μανταρινιές, μεταξύ άλλων. Κι εκείνη όμορφη, κούκλα, γεμάτη δύναμη και ζωντάνια και δίψα για ζωή και πλημμυρισμένη από έρωτα για τον Γεράσιμο, τον οποίο μόλις είχε γνωρίσει. Δίπλα της η Βέτα, παλιά της συμμαθήτρια και φίλη, που την είχε πρήξει: «Τι τον θες τον κοντό; Εδώ σφάζονται παλικάρια στα πόδια σου κι εσύ γυρίζεις την πλάτη; Δε σκέφτεσαι και λίγο το μέλλον σου; Πώς θα σε στηρίξει αυτός ο άνθρωπος;» Θυμήθηκε την απάντηση που της είχε δώσει τότε: «Το μπόι κάνει τον άνθρωπο ή η ψυχή; Κι ο Γεράσιμος έχει ψυχή. Είναι πονεμένος άνθρωπος κι έχει παλέψει πολύ για να φτάσει εδώ που βρίσκεται. Παίρνει πτυχίο, σωστό κατόρθωμα γι αυτόν! Αν ήξερες τι δυσκολίες πέρασε στη ζωή του... Απ τα χαλάσματα αναστήθηκε». Άφησε το άλμπουμ παράμερα και πήρε ένα άλλο, αυτό 15

10 μενιοσ σακελλαροπουλοσ με τις φωτογραφίες του γάμου τους. Έλαμπαν κι οι δύο στο προαύλιο της Ιεράς Μονής Πεντέλης είχαν βάλει μέσο για να παντρευτούν εκεί, μέσα στην ανθισμένη φύση και τους ήχους από το κελάρυσμα των νερών. Της το έλεγε όλο τον προηγούμενο καιρό, της το είπε και τη μέρα του γάμου: «Εγώ θα σ έχω κυρά κι αρχόντισσα. Αρκεί να με κοιτάξεις και μόνο με το βλέμμα σου θα ξέρω τι ζητάς και τι ποθείς. Και θα φέρω τα ποτάμια και τις λίμνες στην αυλή σου για να είσαι εσύ ευτυχισμένη. Έχω την Παναγιά δίπλα μου, εσένα, και θα ματώσω γι αυτή». Λόγια, λόγια, λόγια... Όλο λόγια ήταν. Γιατί στις επόμενες φωτογραφίες η Άννα είδε τη ζωή της να επιστρέφει το ίδιο πικρά. Πριν ακόμα παντρευτούν, της είχε τάξει ότι θα έμεναν σ ένα διώροφο στην Κηφισιά, αφού πρώτα εξασφάλιζε ένα γενναίο δάνειο με τη βοήθεια ενός θείου του στρατιωτικού «πολύ μέσα στα πράγματα», όπως τόνιζε συνέχεια. Το δάνειο δεν έβγαινε ποτέ. Ο Γεράσιμος της πρότεινε να μείνουν προσωρινά σε ένα ισόγειο στα Πατήσια, «μέχρι να λυθεί το θέμα με το δάνειο». Για να μην καθυστερήσει ο γάμος, αλλά κι επειδή εκείνη δεν ήθελε να απομακρυνθεί πολύ από τους δικούς της, η Άννα έπεισε τον πατέρα της να τους παραχωρήσει «για λίγο» ένα σπιτάκι που είχαν και νοίκιαζαν στα Μελίσσια. Το λίγο έγινε πολύ και τα Μελίσσια έγιναν Πεντέλη, γιατί τελικά οι γονείς της μετακόμισαν εκείνοι στο μικρό σπίτι. 16