Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ

Transcript

1 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ

2 Κατά τους αιώνες η σημερινή πρωτεύουσα της Βουλγαρίας φέρει το όνομα Σέρντικα, Τριάντιτσα, Σρεντέτς και Σόφια. Με την τωρινή της ονομασία η Σόφια είναι η μόνη πόλη στον κόσμο που φέρει το όνομα της Σοφίας του Θεού. Όντας αδιάλειπτα σημαντικό διοικητικό και πολιτιστικό κέντρο, αλλάζει την μορφή της σε κάθε εποχή. Η τύχη της πόλης που έχει πολλά γυρίσματα, παρουσιάζεται σ αυτά τα τρία βιβλία, αφιερωμένα στην αρχαία, την μεσαιωνική και την μοντέρνα ιστορία της Σόφιας. Παίρνοντας στα χέρια σας κάθε ένα από τα βιβλία θα μάθετε για τον πολιτισμό των Σερδών και των Ρωμαίων, θα νιώσετε τον απόηχο από την μεγαλοπρέπεια της μεσαιωνικής πόλης και θα εισπνεύσετε τον ευρωπαϊκό αέρα των δρόμων της σύγχρονης πρωτεύουσας.

3 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Μωσαϊκό από τα μέσα του IV αιώνα, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα Σέρντικα Σόφια είναι μια πόλη με βαθιές ιστορικές ρίζες. Η γεωγραφική της Η θέση και οι ευνοϊκές καιρικές συνθήκες την μετατρέπουν σε ελκυστικό τόπο διαμονής επί χιλιετίες. Ήδη από την αυγή του ανθρώπινου πολιτισμού εδώ εγκαθίστανται οι πρώτοι εκπρόσωποι των πρώιμων αγροτικών κοινωνιών. Ίχνη από νεολιθικούς οικισμούς (6η χιλιετία π. Χ.) έχουν ανακαλυφτεί σε πολλά μέρη της πεδιάδας της Σόφιας αλλά ο πιο σημαντικός βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της πόλης, στην Σλάτινα, όπου αποκαλύφτηκαν ευρήματα νεολιθικού πολιτισμού οι συνήθεις για την εποχή πήλινες κατοικίες, αλλά και μεγάλοι χώροι (άνω των 110 μ2) των οποίων το εσωτερικό είναι εξοπλισμένο με όλα τα απαραίτητα για τον βίο και την παραγωγή. Ο αγροτικός χαρακτήρας αυτού του οικισμού υπογραμμίζεται από τους σπόρους και τα υπέροχα δείγματα πήλινων σκευών, διακοσμημένων με κόκκινη και άσπρη μπογιά. Σημαντικά λιγότερες είναι οι πληροφορίες για τους προϊστορικούς πολιτισμούς της χαλκολιθικής εποχής (5η χιλιετία π. Χ.), της εποχής του χαλκού (μέσα 4ης τέλη 2ης χιλιετίας π. Χ.) και της πρώιμης εποχής του σιδήρου (τέλη της 2ης μέσα 1ης χιλιετίας π. Χ.). Για την ύπαρξη των οικισμών αυτών κρίνουμε από τα χαρακτηριστικά κεραμικά θραύσματα και εργαλεία που ανακαλύφτηκαν τον καιρό της ανοικοδόμησης του βασιλικού παλατιού και του κτιρίου του κοινοβουλίου. Τα περιορισμένα ίχνη δείχνουν 01 Αργυρό νόμισμα σιστέρσιο του Μπριτάνικ, γιού του αυτοκράτορα Κλαύδιου, μέσα Ι αιώνα, Πολιτιστικό Ινστιτούτο του Δήμου «Μουσείο της Ιστορίας της Σόφιας» Û

4 την μετατόπιση της ζωής προς τα δυτικά, πλησίον της μεταγενέστερης ρωμαϊκής πόλης.στην πρώιμη εποχή του χαλκού κατατάσσεται το εμβληματικό εύρημα από την περιοχή Καζίτσενε. Πιθανόν από κατεστραμένο τύμβο προέρχονται τρία σκεύη πήλινη κούπα με αποτεφρωμένα οστά, καλυμμένη με αργυρό λέβητα και μια χρυσή κούπα δώρο για την μεταθανάτια ζωή του νεκρού. Η κούπα είναι από ατόφιο χρυσάφι με βάρος 1050 γραμμάρια και μαρτυρά την υψηλή κοινωνική θέση του ιδιοκτήτη της. Ο λαιμός και τα τοιχώματα είναι διακοσμημένα με ανάγλυφες νευρώσεις ενώ η βάση με γεωμετρικά σχήματα. Με το μέγεθος και την ποιότητά της η κούπα της Σόφιας αποδεικνύει τον πολιτισμό της εποχής και τοποθετείται σημασιολογικά στο ύψος του θησαυρού του Βαλτσιτράν. Η τελευταία ιστορική περίοδος (ύστερη εποχή του σιδήρου μέσα 1ης χιλιετίας π. Χ. έως το τέλος της χιλιετίας) πριν τον ερχομό των Ρωμαίων συνδέεται με τα φύλα των Τρέρων, και των Θυλατέων από τους Θράκες και των Σερδών, το όνομα των οποίων συχνά αποτελεί αντικείμενο επιστημονικών λογομαχιών που σχετίζεται με αμφιβολίες σχετικά με την καταγωγή τους η οποία υπάρχουν υποθέσεις πως είναι κελτική. Ακριβώς όμως με το δικό τους όνομα σχετίζεται η ιστορία της πόλης τους επόμενους αιώνες. Û Πεσμένος ξύλινος τοίχος περίφραξη από τα μέσα του Ι αιώνα και τεχνουργήματα από την προϊστορική περίοδο, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» Ý Χρυσή κούπα από το χωριό Καζίτσενε, Πολιτιστικό Ινστιτούτο του Δήμου «Μουσείο της Ιστορίας της Σόφιας»

5 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ

6

7 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Μέρος πισίνας και υποκαυστικό σύστημα μπάνιου από τα τέλη του ІІ-ІІІ αιώνα, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» Οι γραπτές μαρτυρίες για την περίοδο πριν το χτίσιμο της πόλης Σέρντικα είναι λίγες. Απ ότι φαίνεται το πρώτο μισό του Ι αιώνα μ. Χ. εδώ υπήρχε μικρός οικισμός pagus, τον οποίο κατακτούν οι Ρωμαίοι το п. Х. κατά τις πορείες του Μάρκου Λυκίνιου Κράσσου. Σε μια επιγραφή αναφέρεται πως σαν μέρος του θρακικού βασιλείου και κατά τις ισχύουσες συμφωνίες με την Ρώμη ο οικισμός τροφοδοτούσε με στρατιώτες τις ρωμαϊκές λεγεώνες ενώ μετά την διαμόρφωση της επαρχίας της Θράκης το 45 μ. Χ. και την σταθεροποίηση του Δούναβη σαν σύνορο του ρωμαϊκού κράτους άρχισε η κατασκευή δρόμων. Βασική αρτηρία της περιοχής ήταν η Via Militaris που συνέδεε το Σιγκιντούνουμ (Βελιγράδι) με το Βυζάντιον (αργότερα Κωσταντινούπολη) ενώ κάμποσες επιγραφές που ανακαλύφτηκαν κατά μήκος του δρόμου δείχνουν πως το 61 μ. Χ. φτιάχτηκαν οι πρώτοι σταθμοί tabernas et praetorian με ξεχωριστούς χώρους για την φρουρά. Οι τελευταίες αρχαιολογικές ανασκαφές αποδεικνύουν την στρατιωτική παρουσία στη Σέρντικα γύρω στα μέσα και κατά το δεύτερο ήμισι του Ι αιώνα. Τότε κατά πάσα πιθανότητα φτιάχνεται ο σταθμός της Σέρντικα στη θέση του οποίου ανακαλύφτηκαν όπλα και αντικείμενα φερμένα από την Βόρεια Ιταλία που συνδέονται με την ύπαρξη στρατιωτικής μονάδας για την φύλαξη των δρόμων. Σ αυτή την πρώιμη εποχή της ανάπτυξης της Σέρντικα κατατάσονται τα καλοδιατηρημένα υπολείμματα από ξύλινες ρωμαϊκές κατοικίες που 05 Αγαλματίδιο αετού, μισά τρίτο τέταρτο του І αιώνα, Πολιτιστικό Ινστιτούτο του Δήμου «Μουσείο της Ιστορίας της Σόφιας» Û

8 Û Πηγάδι με ξύλινες δοκούς από το τέλος του ІІ αιώνα, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» εκτίθονται στην υπογεια διάβαση της οδού «Πριγκίπισσα Μαρία Λουίζα» προς την οδό «Πίροτσκα». Η μορφή και ο χαρακτήρας της Σέρντικα ως τον ΙΙ αιώνα ανήκουν στην αρχιτεκτονική παράδοση των πρώιμων ρωμαϊκών στρατοπέδων τα κτίρια είναι χτισμένα απο ξύλο και πηλό χωρίς χρήση πέτρας και τούβλων. Η σημασία της πόλης μεγαλώνει με τις εμπορικές ανταλλαγές και την εισροή χρημάτων την εποχή της διοίκησης των Φλάβιων (69-67 μ. Χ.) και του Τραϊανού ( μ. Χ.) όταν η Σέρντικα διευρύνεται και μετατρέπεται σε σημαντικό κέντρο της επαρχίας Θράκη με τον βαθμό municipium που της εξασφαλίζει ορισμένη αυτονομία. Με αυτήν την αλλαγή συνδέεται η χρήση του ονόματος του αυτοκράτορα στον τίτλο της πόλης η οποία από αυτήν τη στιγμή ονομάζεται Ulpia Serdica. Η διοίκηση οργανώνεται με ελληνικά πρότυπα και αποτελείται από συμβούλιο της πόλης βουλή και λαϊκή συνέλευση δήμος. Από τις επιγραφές μας γίνονται γνωστοί και άλλοι θεσμοί όπως η γερουσία που συνδέεται με την λατρεία του αυτοκράτορα. Σε σχέση με το νέο στάτους της πόλης το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο συμπεριλαμβάνει δυο κύριες οδούς την κάρντο μάξιμους με κατέυθυνση βορρά νότο και την ντεκουμάνους μάξιμους με ανατολικοδυτικό προσανατολισμό. Οι υπόλοιποι δρόμοι κατασκευάζονται παράλληλα με φάρδος 6 με 12 μέτρα, ορίζονται οι θέσεις των οικισμών και τα δημόσια κτίρια. Στο νότιο υπερυψωμένο μέρος της πόλης χτίζεται η αγορά ενώ οι κατοικίες συγκεντρώνονται στα

9 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ 07 Û Στέλα προς τιμήν του αυτοκράτορα Αντώνιου Πίιου από τον διοικητή της επαρχίας Θράκης Μάρκο Αντώνιο Ζήνωνα, ασβεστόλιθος, 142 μ.χ., Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

10

11 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Απόσπασμα από επιστήλιο, ІІ-ІІІ αιώνας, ασβεστόλιθος, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο βορειοανατολικά. Τα ευρήματα από αυτήν την περίοδο δεν είναι πολλά αλλά τα κτίρια είναι μεγάλα με πολλά δωμάτια, χτισμένα με πλίνθους πάνω σε πέτρινο βάθρο. Γύρω στο μ. Χ. χτίζεται ναός του Δία Σέραπη, νοτιοανατολικά της πόλης, εκεί που σήμερα βρίσκεται η πλατεία «Γκαριμπάλντι». Σαν αποτέλεσμα της οικονομικής ανάπτυξης και σαν έκφραση αίγλης, η διοίκηση της πόλης αρχίζει να κόβει αυτόνομα νομίσματα τον καιρό του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρίλιου. πρώτη κρίσιμη στιγμή στην ιστορία της Σέρντικα συνδέεται με την βάρβαρη Η επίθεση των Κοστοβόκων το 170 μ. Χ. που καταστρέφουν και κατακαίνε την πόλη. Στα πατώματα των σπιτιών ανακαλύπτονται πεσμένα σκεύη και καμμένα έπιπλα και διακοσμητικά αντικείμενα. Οι συνέπειες από αυτή την καταστροφή αντιμετωπίζονται με κρατικούς πόρους. Η πόλη ξαναχτίζεται και περιβάλλεται για πρώτη φορά με τείχος από πέτρες και τούβλα που περιγράφεται σε δυο επιγραφές από την διοίκηση του Μάρκου Αυρίλιου και του Κόμωδου ( μ. Χ.). Το τείχος είχε πενταγωνικό σχήμα και περιέβαλε το κέντρο της πόλης με τα δημόσια κτίρια και τους οικισμούς. Η κατασκευή είναι από πλίνθο, με σειρές από πέτρες και ζώνες από τούβλα. Στις γωνίες και σε ίσες αποστάσεις χτίζονται στρογγυλοί πύργοι από τους οποίους έχει απομείνει ο βορειοανατολικός στην οδό «Ίσκαρ» μεταξύ των οδών «Σέρντικα» και «Βεσλέτς». Η διοίκηση των αυτοκρατόρων από την δυναστεία των Σεβέρων 09 Αυτόνομο νόμισμα από την Σέρντικα, ΙΙΙ αιώνας, Πολιτιστικό Ινστιτούτο του Δήμου «Μουσείο της Ιστορίας της Σόφιας» Û

12

13 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Ερείπια από ξύλινες κατασκευές από τα μέσα και το δεύτερο μισό του І αιώνα, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» 11 ( μ. Χ.) αποτελεί περίοδο άνθησης της πόλης. Ξανακόβονται νομίσματα που απεικονίζουν τα αξιοθέατά της (ναούς, βρύσες και άλλα) και φέρουν ποικίλο συμβολισμό. Στα τέλη του ΙΙ αρχές ΙΙΙ αιώνα οι δρόμοι και η αγορά διακοσμούνται με πύλες και κολώνες ρωμαιο-κορινθιακού στυλ, τα ιαματικά νερά συμβάλλουν στην πρόοδο της πόλης. Εμφανίζονται νομίσματα, επιγραφές και αγάλματα με τις μορφές του Απόλλωνα και του Ασκληπιού που είναι σημαντικοί θεοί-θεραπευτές. Έχουν ανακαλυφτεί αποσπάσματα μνημειώδους αγάλματος του Ασκληπιού και μία υπέροχη επίχρυση χάλκινη κεφαλή από άγαλμα του Απόλλωνα Θεραπευτή ρωμαϊκό αντίγραφο πρώιμου ελληνικού πρωτότυπου από τη σχολή του Σκόπα. Η αρχαία πηγή με μεταλλικό νερό ανατολικά του Μπάνιου Μπασί έχει να κάνει με την ιαματική δραστηριότητα στην πόλη. Την ίδια περίοδο χτίζονται και οι μεγαλειώδεις θέρμες νότια της αγοράς, κάτω από την σημερινή εκκλησία «Αγ. Κυριακή». Από αυτό το κτίριο έχουν Ý Αρχιτεκτονικά αποσπάσματα, Ρωμαϊκή εποχή, μάρμαρο, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

14 μελετηθεί το υποκαυστικό σύστημα και μια μεγάλη πισίνα. Στην Σέρντικά τιμούνται και άλλοι θεοί. Έχουν ανακαλυφτεί ναοί του Ηρακλή (κάτω από τη Μπουλμπάνκ) και του Ύψιστου Δία βόρεια από το τείχος ενώ αγάλματα και επιγραφές μαρτυρούν την λατρεία της Αθηνάς, της Αρτέμιδας, της Κυβέλης και του Μίθρα. Πολλά από τα αγάλματα είναι σπασμένα γεγονός που συνδέεται με χριστιανική δράση για την αφαίρεση των ειδωλολατρικών συμβόλων στα τέλη του IV αιώνα. Το τελευταίο τέταρτο του ΙΙΙ αιώνα είναι σημείο καμπής στην ανάπτυξη της Σέρντικα. Ως αποτέλεσμα της γενικής κρίσης στην αυτοκρατορία και κάτω από την πίεση των βαρβαρικών φυλών εγκαταλείπονται οι επαρχίες της Δακίας βόρεια του Δούναβη. Σαν αποτέλεσμα των μεταρρυθμίσεων του αυτοκράτορα Αυριλιανού ( μ. Χ.), οι παλιές επαρχίες Μίζια και Θράκη αντικαθιστούνται από νέες μικρότερες. Μια από αυτές είναι η Εσωτερική Δακία (Dacia Mediterranea), της Ù Λεπτομέρεια από τοιχογραφία τάφου ХVІ από την νεκρόπολη της βασιλικής «Αγ. Σοφία»

15 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Ασημένια λειψανοθήκη, ІV αιώνας, τάφος 3 από την νεκρόπολη της βασιλικής «Αγ. Σοφία», Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο Εθνική Ακαδημία των Επιστημών Û Σκεύος από την νεκρόπολη της βασιλικής «Αγ. Σοφία», ІV αιώνας, Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο Εθνική Ακαδημία των Επιστημών

16

17 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» οποίας πρωτεύουσα επιλέγεται η Σέρντικα και την οποία επισκέπτεται συχνά ο αυτοκράτορας. Σαν μια από τις αυτοκρατορικές πρωτεύουσες αρχικά η πόλη συνδέεται με το όνομα του Διοκλητιανού ( μ. Χ.) αλλά κυρίως με τον Γαλέριο ( μ. Χ.) ο οποίος μεταφέρει εδώ το κρατικό νομισματοκοπείο την περίοδο μ. Χ. Στην Σέρντικα ο αυτοκράτορας περνάει το τέλος της ζωής του αναζητώντας θεραπεία στις ιαματικές πηγές της πόλης. Λίγο πριν το θάνατό του το 311 μ. Χ. ο Γαλέριος εκδίδει εδώ το Διάταγμά του για την ανεκτικότητα με το οποίο δίνει την δυνατότητα στους χριστιανούς, ελεύθερα να πρεσβεύουν την πίστη τους. Μεταξύ του μ. Χ. στη Σέρντικα εκδίδονται 19 διατάγματα του Μέγα Κωνσταντίνου, που επιβεβαιώνουν ότι η πόλη υπήρξε έδρα και του ιδρυτή της Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκράτορας δίνει εδώ, τον τίτλο του καίσαρα, στους γιούς του Κρίσπο και Κωνσταντίνο και στη συχνή παρουσία του στην πόλη οφείλεται η φράση «η Σέρντικα είναι η Ρώμη μου». Τον καιρό που οι γιοί του διοικούν την πόλη την καταλαμβάνουν ο Κωνστάνς (έως το 350 μ. Χ.) και ύστερα ο Κωνστάνσιος ΙΙ. Η πόλη συνεχίζει να κρατά τη σημαντική της θέση. Το 343 μ. Χ. εδώ διεξάγεται οικουμενική σύνοδος που μένει στην ιστορία λόγω του σχίσματος των ανατολικών και των δυτικών επίσκοπων. Επίσκοπος της Σέρντικα τότε είναι ο Πρωτόγενος του οποίου η βασιλική αποκαλύφτηκε στο σταυροδρόμι των κύριων αρχαίων οδών. Δύο διατάγματα του Κωνστάνσιου ΙΙ το 339 μ. Χ. και των Βαλεντινιανού και Βαλέντιου το 364 μ. Χ. αποδεικνύουν την διαμονή των αυτοκρατόρων στην πόλη. 15 Αυτοκράτορας Γάιος Γαλέριος Βαλέριος Μαξιμιανός ( μ. Χ.) Þ

18 Þ «Ο Παράδεισος», μωσαϊκό από την αψίδα του πρώτου ναού, που αποκαλύφτηκε κάτω από την βασιλική «Αγ. Σοφία», τρίτο τέταρτο του ІV αιώνα, λεπτομέρεια, Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο με Μουσείο Εθνική Ακαδημία των Επιστημών 16 Σε σχέση με το νέο στάτους της πόλης σαν πρωτεύουσα επαρχίας και αυτοκρατορική έδρα, αρχίζει δυναμική ανοικοδόμιση, τα κτίρια επισκευάζονται ή ξαναχτίζονται, με εξέχον παράδειγμα το βουλευτήριο που διευρύνεται για να καλύψει τις ανάγκες του νέου συμβουλίου. Το τεράστιο κτίριο των ρωμαϊκών θερμών, νότια της αγοράς μετατρέπεται σε διοικητήριο όπου στεγάζεται το νομισματοκοπείο. Στην νοτιοδυτική πλευρά ανυψώνοντα κτίρια με σχέδια βασιλικών που όμως χρησιμοποιούνταν σαν σιταποθήκες. Οι κατοικίες μεγαλώνουν, εμφανίζονται αίθουσες δεξιώσεων με μωσαϊκά που δείχνουν την ευημερία των ιδιοκτητών. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα μωσαϊκά ανακαλύγφηκε το 2011 κάτω από την λεωφόρο «Πριγκίπισσα Μαρία Λουίζα». Περιτριγυρισμένο από γεωμετρικό διάκοσμο απεικονίζεται αυτοκρατορικό στεφάνι με την επιγραφή Felix ευτυχισμένος. Η αύξηση των κατοίκων που προσελκύονται από τις νέες δυνατότητες οδηγεί σε διέυρυνση της πόλης προς βορρά και στην αρχή του ІV αιώνα και αυτή η περιοχή περιφράσσεται με τείχος. Παρατηρούνται αλλαγές και στην κατασκευή των δρόμων που μικραίνουν προς ώφελος των κατοικιών. Χτίζονται δημόσια λουτρά όπως το μπαλνέουμ αργότερα ροτόντα «Αγ. Γεώργιος». Στο νοτιοανατολικό άκρο της πόλης διαμορώνονται συγκροτήματα επαύλεων με περίπλοκη αρχιτεκτονική και αυτόνομα μπάνια. Κατά πάσα πιθανότητα εδώ διέμεναν οι αυτοκράτορες. Νέα Û Αμφιθέατρο της Σέρντικα, τέλη ІІІ αιώνα, μερικώς εκτίθεται στο ξενοδοχείο «Αρένα ντι Σέρντικα»

19 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ

20

21 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Μωσαϊκό από τα μέσα του ІV αιώνα, λεπτομέρειες με το στεφάνι, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» κτίρια είναι και οι νεοχριστιανικές βασιλικές του IV-V αιώνα. Η πιο παλιά ανακαλύπτεται το γύρω στα 60 μ. βόρεια της κεντρικής οδού ντεκουμάνους μάξιμους. Η εκκλησία συνδέεται με την διεξαγωγή της οικουμενικής συνόδου της Σέρντικα το 343 μ. Χ. ενώ προς το τέλος του IV αιώνα, κοντά στη βόρεια πύλη χτίζεται η επόμενη μεγάλη βασιλική. Τα «μαρτύρια» έξω από τα τείχη της πόλης, όπου αναπαύονται χριτιανοί που μαρτύρησαν για την πίστη τους, μετατρέπονται σε βασιλικές. Το πάτωμα του «μαρτυρίου» κάτω από την βασιλική «Αγ. Σοφία» καλύπτεται από μωσαϊκό με χριστιανικά σύμβολα. Εντυπωσιακοί είναι και οι μεγάλοι τάφοι γύρω από την εκκλησία με τις υπέροχες τοιχογραφίες τους. Μεταξύ των πιο επιβλητικών κτιρίων της Σέρντικα είναι το αμφιθέατρο που αποκαλύφτηκε πριν από λίγα χρόνια, ανατολικά του τείχους, στα θεμέλια αρχαιότερου θεάτρου. Οι θέσεις του είναι χτισμένες στη φυσική πλαγιά νότια του δρόμου που βγαίναι από την ανατολική πύλη και η αρένα του είναι σημαντικών διαστάσεων. 19 Κορινθιακό κιονόκρανο, ρωμαϊκή εποχή, μάρμαρο, Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Þ

22 Για την τελευταία περίοδο στην ανάπτυξη της αρχαίας πόλης από τα μέσα του V έως το τέλος του VI αιώνα δεν υπάρχουν πολλές μαρτυρίες. Κατά την βασιλεία του Ιουστινιανού I ( μ. Χ.) τα τείχη συντηρούνται και η πόλη ανθεί. Τα αρχαιολογικά ευρήματα δείχνουν υψηλό στάνταρ ζωής ως το τρίτο τέταρτο του VI αιώνα. Οι επίσκοποι της Σέρντικα αρνούνται να δεχτούν την μετάθεση της αρχιεπισκοπής στην Ιουστινιάνα Πρίμα. Αυτή η σύγκρουση αντανακλάται σ ενα γράμμα του πάπα Γρηγόριου του Μέγα προς τον επίσκοπο Φέλιξ της Σέρντικα, στο οποίο απαιτείται η υποταγή του στην νέα έδρα. Για τη ζωή του αρχιεπίσκοπου της Σέρντικα κρίνουμε από την οικία του Λεόντιου στο σταυροδρόμι των κύριων οδών. Οι ιερείς έπαιρναν και πρωτοβουλίες όσον αφορά δημόσια έργα όπως φαίνεται από την επιγραφή για την αποκατάσταση των υδραυλικών εγκαταστάσεων τον καιρό του αυτοκράτορα Τιβέριου - Κωνσταντίνου ( μ. Χ.). Û Δυτική πύλη της Σέρντικα Η αβεβαιότητα από τις βαρβαρικές επιθέσεις τον IV V αιώνα επιβάλλει την ενίσχυση του οχυρωματικού συστήματος της Σέρντικα. Τα τείχη διπλασιάζονται με τούβλα και πλίνθους, στην πρόσοψή τους οικοδομούνται τριγωνικοί πύργοι. με πεντάγωνους πύργους ενδυναμώνονται επίσης η ανατολική και η δυτική πύλη που σήμερα είναι επισκέψιμες στην Ý Άποψη προς το ντεκουμάνους μάξιμους, VІ αιώνας, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα»

23 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ

24

25 Αρχαία ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ Û Άποψη προς το κάρντο μάξιμους, ІV-VІ αιώνας, Αρχαίο πολιτιστικό συγκρότημα «Σέρντικα» υπόγεια διάβαση κάτω από το προεδρικό μέγαρο και δυτικά της οδού Ουάσιγκτον. Τον V αιώνα γύρω στα 20 μέτρα από το υπάρχον τείχος ανυψώνεται προτείχισμα βάση του μοντέλου του Θεοδόσιου για την Κωνσταντινούπολη. Την ίδια περίοδο χτίζεται και η μεγαλύτερη βασιλική, η «Αγ. Σοφία», στην ανατολική νεκρόπολη. Παρατηρούνται αλλαγές και στον πυρήνα της πόλης. Οι κάτοικοι για να προστατευτούν από τους σλαύους και τους αβάρους συγκεντρώνονται μέσα από τα τείχη και η πόλη γεμίζει με φτωχικές κατοικίες. Προς το τέλος του VI αιώνα σημειώνεται δυνατός σεισμός που καταστρέφει την πόλη πεύτουν τα τείχη και τα κτίρια, χαλάνε οι δρόμοι. Αυτός ο «κατακλυσμός» μαζί με την αυξανόμενη απειλή από ξωτερικές επιθέσεις σημειώνουν το τέλος της Αρχαίας Σέρντικα και του αρχαίου πολιτισμού στην περιοχή. 23 Λεπτομέρεια από μωσαϊκό της νεκρόπολης της βασιλικής «Αγ. Σοφία» Þ

26 Û N Û Û Û 1 4

27 Αρχαία ΥΠΟΜΝΗΜΑ I-VI ΑΙΩΝΑΣ 1 Έυρημα από το χωριό Καζίτσενε Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Μποϊάνα 2 Ρωμαϊκές ξύλινες οικίες υπόγεια διάβαση της λεωφόρου Πριγκίπισσα Μαρία Λουίζα προς την οδό Πίροτσκα 3 Απόσπασμα του τείχους του βορειοανατολικού πύργου στην οδό Ίσκαρ, μεταξύ της οδού Σέρντικα και της οδού Βεσλέτς 4 Χάλκινη κεφαλή από άγαλμα του Απόλλωνα Θεραπευτή Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, Μποϊάνα 5 Κάρντο μάξιμους μπροστά στο πολυκατάστημα ΤΣΟΥΜ 6 Ντεκουμάνους μάξιμους στην υπόγεια διάβαση μπροστά στο Προεδρικό Μέγαρο 7 Ανατολική πύλη της Σέρντικα στην υπόγεια διάβαση μπροστά στο Προεδρικό Μέγαρο 8 Διάταγμα της ανεκτικότητας μπροστά στην εκκλησία «Αγ. Σοφία» 9 Ροτόντα «Αγ. Γεώργιος» στο προαύλιο του Προεδρικού Μεγάρου 10 Βασιλική «Αγ. Σοφία» 11 Αμφιθέατρο της Σέρντικα, μερικώς εκτεθιμένο στο ξενοδοχείο «Αρένα ντι Σέρντικα» 12 Δυτική πύλη της Σέρντικα στην οδό Ουάσιγκτον 2013, Συγγραφείς: καθηγητής Μποζιντάρ Ντιμιτρόβ, καθηγητής Γκεόργκι Ιάνκοβ, καθηγητής διδάκτωρ Σβίλεν Στέφανοβ, διδάκτωρ Καλίνα Χρίστοβα, Ελίνκα Μποϊατζίεβα, επίκουρος καθηγητής διδάκτωρ Μάριο Ιβανόβ, Βαλεντίνα Νέντεβσκα, Καλλιτεχνική επιμέλεια: Κλούμπ 50

28 ΑΡΧΑΙΑ ΣΟΦΙΑ Ιστορική εξέλιξη της Σόφιας από την προϊστορία ως τα τέλη του VI αιώνα ΜΑΙΣΑΙΩΝΙΚΗ ΣΟΦΙΑ VII XIV ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΟΦΙΑ Πόλη σοφίας, πίστης και ελπίδας Αρχαία Μεσαιωνική Μοντέρνα ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΣΟΦΙΑΣ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΝΘΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΩΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΜΗΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ VI ΑΙΩΝΑ VII XIV ΑΙΩΝΑΣ ΠΟΛΗ ΣΟΦΙΑΣ, ΠΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΕΛΠΙΔΑΣ Διανέμεται δωρεάν ΔΗΜΟΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ, ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ Οδός «Ομπόριστε» 44, 1505, Σόφια, τηλ.: (0) , fax: (0) , е-mail:opto@info-sofia.bg ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥΡΙΣΤΩΝ ΣΟΦΙΑ Λεωφόρος «Τσαρ Οσβομποντίτελ» 22 (στην υπόγεια διάβαση μπροστά στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας «Αγ. Κλήμης της Αχρίδας», Σόφια, τηλ.: (0) , (0) , е-mail:tourist@info-sofia.bg, Fb: Information CentreSofia