Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ"

Transcript

1 Βάλια Μπουγάδη Σχολικό έ τος Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς Π α ρ α θ έ μ α τ α Θ έ μ α τ α ε ξ ε τ ά σ ε ω ν Α Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 20 ος αι σσ Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) σσ Γ. ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ( ) σσ Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΧΑΣΜΟΣ ( ) σσ ΘΕΜΑΤΑ Β ΟΜΑΔΑΣ σσ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ σ. 38 1

2 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α 1.Το αγροτικό ζήτημα 1. Ποιες ήταν οι συνέπειες της βιομηχανικής επανάστασης στον τομέα της αγροτικής οικονομίας στο δυτικό κόσμο και στην Ελλάδα; 2. Πώς εξελίσσεται το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα: α)μέχρι την προσάρτηση της Επτανήσου και Θεσσαλίας; β) μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας; γ)μετά το 1913; 3. Πώς κερδοσκόπησαν οι ιδιοκτήτες τσιφλικιών της Θεσσαλίας; Ποιο πολιτικό κόμμα τούς υποστήριξε;(+σ. 81) 4. Ποιοι οι στόχοι και οι συνέπειες της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1917; 5. Ποια προβλήματα δημιουργήθηκαν και πώς αντιμετωπίστηκαν; 6. Να σχολιάσετε τον πίνακα 7 της σ. 44 του βιβλίου. 7. Να αντιστοιχίσετε: (περισσεύει ένας όρος της Β στήλης). Α 1. Προσάρτηση Θεσσαλίας α Εξέγερση Κιλελέρ β Νόμοι για την απαλλοτρίωση μεγάλων ιδιοκτησιών γ Μεταρρύθμιση Βενιζέλου δ.1910 ε.1917 Π Α Ρ Α Θ Ε Μ Α Τ Α 1. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, στην προ του 1917 'Ελλάδα υπήρχαν τσιφλίκια κατανεμόμενα ως ακολούθως: Μακεδονία 818 τσιφλίκια Θεσσαλία 584» Ήπειρος 410» Δυτ. Θράκη 84» Παλαιά Ελλάδα 363» ΣΥΝΟΛΟ 2259» Η έκταση των τσιφλικιών εκυμαίνετο μεταξύ του 1/3 και του 1/2 της συνολικής επιφανείας των τριών βορείων επαρχιών και μεταξύ του 1/3 και των 2/3 των καλλιεργούμενων γαιών στις ίδιες περιοχές. Τούτο σημαίνει ότι επί εθνικής κλίμακας τα τσιφλίκια δεν απασχολούσαν άνω των 33% των καλλιεργούμενων κτημάτων..όσον αφορά στους αγρότες καλλιεργητές των τσιφλικιών, διαθέτουμε τα ακόλουθα στοιχεία : Ως προς την Θεσσαλία, για την οποία είμαστε καλύτερα πληροφορημένοι, σύμφωνα με την Έκθεση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ερεύνης του 1896, η κατάσταση ήταν η εξής: Θεσσαλία 1896: αγροτικός πληθυσμός (αριθμός αγροτικών οικογενειών) ΠΕΡΙΟΧΗ Μικροί ιδιοκτήτες Κολήγοι Ημερομίσθιοι Σύνολο Μαγνησία Λάρισα Καρδίτσα Τρίκαλα Δομοκός ΣΥΝΟΛΟ % 48,5% 47,4% 4,1% 100 (Κ. Βεργόπουλου, Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα, σ.175-6). 2. Ο αιφνίδιος σχηματισμός της μεγάλης γαιοκτησίας από τους Έλληνες χρηματιστές του εξωτερικού υποχρέωσε τον Τρικούπη να διαμορφώσει ένα ολόκληρο σύστημα οικονομικής προστασίας της τσιφλικικής οικονομίας. Καταρχήν ο Τρικούπης, σε αντίθεση με την πολιτική του Αλ. Κουμουνδούρου, πενταπλασίασε το δασμό πάνω στα εισαγόμενα σιτηρά το 1884, ενώ κατά το 1892 τον ήδη υψηλό δασμό τον αύξησε ακόμα κατά 1,60%. Ο σκοπός του ήταν προφανής: να περιορίσει την εισαγωγή του αλλοδαπού σίτου, ώστε ο εγχώριος να υπερτιμηθεί και να διογκωθεί η έγγειος πρόσοδος των τσιφλικούχων. (Ι.Ε.Ε., τ.ιδ, σ.70-71). 3. Τα τσιφλίκια της Θεσσαλίας Στις παραμονές της προσάρτησης (1881) οι Τούρκοι ιδιοκτήτες της γης στη Θεσσαλία, έσπευσαν να μεταβιβάσουν τις ιδιοκτησίες τους σε μεγάλους Έλληνες χρηματιστές και εμπόρους της διασποράς, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό απέκτησαν τεράστιες εκτάσεις καλλιεργήσιμης γης. Οι συνέπειες για τους καλλιεργητές υπήρξαν δραματικές, αφού έπαψαν πλέον να απολαμβάνουν τα προνόμια που τους παρείχε το Οθωμανικό δίκαιο. Το καθαρά εμπράγματο δικαίωμα που διατηρούσαν πάνω στην καλλιεργούμενη γη, με όλες τις συνέπειες που απέρρεαν από αυτό, καταργήθηκε και σταδιακά μετατράπηκαν σε απλούς αγρομισθωτές. Οι ιδιοκτήτες, αντίστοιχα, γίνονταν απόλυτα κύριοι της γης που κατείχαν και μπορούσαν πλέον με την εκπνοή των μισθωτηρίων συμβολαίων να εκδιώκουν τους καλλιεργητές από το τσιφλίκι. Β 2

3 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη Η εξέλιξη αυτή σηματοδότησε επίσης και την ανατροπή της πολιτικής του ελληνικού κράτους απέναντι στη μεγάλη ιδιοκτησία, η οποία μέχρι τότε ήταν εχθρική. Επιδεικνύοντας μια «αξιοθρήνητη αδράνεια» το ελληνικό κράτος απεμπόλησε τα δικαιώματα που θα μπορούσε να ασκήσει ως διάδοχο του οθωμανικού κράτους. Υπ ό την πίεση των νέων γαιοκτημόνων και μεγάλων κεφαλαιούχων του εξωτερικού, η κυβέρνηση Τρικούπη μετέβαλε ολοσχερώς την πάγια γεωργική πολιτική του ελληνικού κράτους, προκειμένου να προστατεύσει την μεγάλη έγγειο ιδιοκτησία των τσιφλικιών. Ο ίδιος ο Χ. Τρικούπης εξήγησε πως «αν επιβάλωμεν την διανομήν των κτημάτων εις τους καλλιεργητάς, όπως μου το ζητείτε, θα εκδιώξωμεν εξ Ελλάδος το χρήμα των Ελλήνων του εξωτερικού» και ζήτησε «η κατάστασις να παραμείνη ως έχει διότι τούτο απαιτούν τα γενικότερα συμφέροντα της χώρας». Η σύγκρουση τσιφλικούχων - κολίγων συγκλόνισε την κοινωνική ζωή της Θεσσαλίας στην περίοδο και αποτυπώθηκε τόσο στα συχνά δημοσιεύματα του Τύπου όσο και στις οξείες αντιπαραθέσεις που προκλήθηκαν κατά τη συζήτηση του θέματος στη Βουλή. Σημαντική ήταν η συμπαράσταση που εύρισκαν οι ακτήμονες τόσο από συλλόγους, σωματεία και ενώσεις (όπως για παράδειγμα ο Εμπορικός Σύλλογος Βόλου), όσο και από προσωπικότητες του αστικού χώρου (διανοούμενους, επαγγελματίες, δικηγόρους, δημοσιογράφους των θεσσαλικών πόλεων). Έτσι, προοδευτικά, η αντίσταση των κολίγων κατά των εξώσεων και των λοιπών αυθαιρεσιών των τσιφλικούχων διευρύνθηκε και από απλή αγροτική διαμαρτυρία μετατράπηκε σε κίνημα πανθεσσαλικού χαρακτήρα με πλατιά κοινωνική βάση και ισχυρή υποστήριξη από τα αστικά κέντρα και με κεντρικό αίτημα τη διανομή της γης στους καλλιεργητές της. Στην πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα η αντιπαράθεση εντείνεται ακόμη περισσότερο, ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία του Μαρίνου Αντύπα, το 1907 και το Κίνημα στο Γουδί το 1909, που θα ανατρέψει το σκηνικό και θα απελευθερώσει την αγροτική διαμαρτυρία. Απέναντι στην εξέγερση του θεσσαλικού κάμπου η κυβέρνηση Δραγούμη περιορίζεται σε αόριστες υποσχέσεις. Η σύγκρουση του Κιλελέρ τον Μάρτιο του 1910 έχει γίνει πλέον αναπόφευκτη.(β. ΠΑΤΡΩΝΗ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ). 4. Το «Αγροτικό Θαύμα» του Μεσοπολέμου: Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου ο ελληνικός αγροτικός χώρος γνώρισε ραγδαίες εξελίξεις και αλλαγές. Η ριζοσπαστική αγροτική μεταρρύθμιση και η αγροτική εγκατάσταση των προσφύγων, η ίδρυση του υπουργείου Γεωργίας το 1917 και των αυτόνομων οργανισμών συγκέντρωσης και διαχείρισης εγχώριων προϊόντων στη συνέχεια, η ψήφιση του ν. 602/1914 για τους γεωργικούς συνεταιρισμούς και η επέκταση των χορηγήσεων της Εθνικής Τράπεζας στον αγροτικό πληθυσμό μετά το 1915, η ίδρυση της Αγροτικής Τράπεζας το 1929, τα μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα στην ελληνική ύπαιθρο, η προώθηση της πολιτικής της «αυτάρκειας» και η επέκταση των εξαγωγικών φυτειών σε βάρος των «παραδοσιακών» καλλιεργειών, συνθέτουν τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου, της πρώτης στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους κατά την οποία ο κρατικός μηχανισμός, μέσω θεσμικών παρεμβάσεων, επιδοτήσεων και ελαφρύνσεων μεταφέρει πόρους προς το τομέα της γεωργίας. Η έγγειος ιδιοκτησία πήρε πλέον σε όλη τη χώρα τη μορφή της ελεύθερης απεριόριστης ατομικής ιδιοκτησίας, ενώ σημαντικές αλλαγές μεταμόρφωσαν τη φυσιογνωμία της ελληνικής υπαίθρου: Κατ' αρχήν επιτεύχθηκε η αγροτική εγκατάσταση ενός σημαντικού μέρους του προσφυγικού πληθυσμού. Δεύτερον, καταγράφηκε διπλασιασμός των καλλιεργούμενων εκτάσεων και μια εξίσου εντυπωσιακή αύξηση της αξίας της γεωργικής παραγωγής, ενώ δημιουργήθηκαν και οι προϋποθέσεις για την περαιτέρω εμπορευματοποίηση της αγροτικής παραγωγής, μέσω της ανανέωσης και του αναπροσανατολισμού των καλλιεργειών. Η μείωση της παραγωγής της σταφίδας αντισταθμίστηκε από την ενίσχυση της βαμβακοκαλλιέργειας και κυρίως από την ταχύτατη επέκταση της καπνοκαλλιέργειας, που αν και καταλάμβανε μόνο το 3%-4% της καλλιεργούμενης επιφάνειας, συμμετείχε στο συνολικό εισόδημα της γεωργίας κατά 20%, ενώ ταυτόχρονα εξασφάλιζε περισσότερο από το 50% της συνολικής αξίας των εξαγωγών της χώρας. Τέλος, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι συνέπειες της διεθνούς κρίσης του 1929 που έπληξε ιδιαίτερα τ α εξαγώγιμα ελληνικά αγροτικά προϊόντα, το κράτος προώθησε τη δημιουργία μιας σειράς αυτόνομων οργανισμών, αποστολή των οποίων ήταν η συγκέντρωση των προϊόντων, η απορρόφηση των πλεονασμάτων και η εξασφάλιση τιμών ασφαλείας στους παραγωγούς, ενώ για τα προϊόντα εσωτερικής κατανάλωσης η κρατική παρέμβαση αποσκοπούσε στην επίτευξη αυτάρκειας και στην εξοικονόμηση συναλλάγματος, όπως έγινε με τα σιτηρά, αφού η σιτάρκεια ήταν πρωταρχικός στόχος των μεσοπολεμικών κυβερνήσεων.(β. ΠΑΤΡΩΝΗ, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, ). Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου: α. Να εξηγήσετε τους στόχους και τα αποτελέσματα της αγροτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου το (μον. 13) β. Να αποτιμήσετε ειδικότερα τη σημασία της ίδρυσης συνεταιρισμών για την επιτυχία της αγροτικής μεταρρύθμισης του (μον.12) «Η αγροτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου ήταν το πιο ριζοσπαστικό μέτρο που είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα... Άλλαξε ριζικά τις σχέσεις της ιδιοκτησίας της γης, γενικεύοντας το σύστημα της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας.... Η αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης συνοδεύτηκαν από αύξηση επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στη μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία. Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση των συνεταιρισμών δημιουργήθηκε το Οι συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος έδωσαν στο συνεταιριστικό 3

4 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη κίνημα μεγάλη ώθηση. Τα προβλήματα που είχαν σχέση με τη διακίνηση προϊόντων, την παραδοσιακή εκμετάλλευση του μικρού παραγωγού από τους μεσάζοντες, την έλλειψη κεφαλαίων και τους τοκογλυφικούς όρους δανειοδοτήσεως που επικρατούσαν στην ελεύθερη αγορά, έκαναν ακόμη πιο αισθητή την ανάγκη συλλογικής ασφάλειας που πρόσφεραν οι συνεταιρισμοί...» Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ, σ. 76. ημερ 2002 Το 1917 η κυβέρνηση του Ελευθερίου Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη αποφάσισε την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης. (Σωστό ή λάθος) (μον. 2) Εσπερ-επαν.2003 Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε: α. Πότε και πώς δημιουργήθηκε στην Ελλάδα το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας; (μον. 5). β. Με ποιους τρόπους επιχείρησαν οι κεφαλαιούχοι (τσιφλικάδες) να εκμεταλλευτούν οικονομικά τις επενδύσεις τους στη γη; μον. 13). γ. Ποια μέτρα πήραν οι ελληνικές κυβερνήσεις πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους ( ), για να επιλύσουν το ζήτημα της μεγάλης ιδιοκτησίας, και ποιες αντιδράσεις προκάλεσε η εφαρμογή τους;(μον. 7) Κείμενο: «Μα ο Πήτερ Χατζηθωμάς, ήταν νευριασμένος πιότερο απ όλους. Η περσινή σοδειά δεν πήγε διόλου καλά. Ζήτημα αν πήρε τρία στα εκατό από τα χρήματα που δωσε ν αγοράσει το Κιριλάρ 1. Αν και φέτος παν έτσι τα πράματα, για ποιο λόγο να βολοδέρνη σε τούτον τον καταραμένο κάμπο; Θα το πούλαγε το βρωμοτσιφλίκι. Θα τοποθετούσε κάπου καλύτερα τα κεφάλαιά του. Γιατί είχε ανάγκη από λεφτά, σαν άνθρωπος αρχοντομαθημένος που ήταν. Ένιωθε τα νιάτα να περνάν. Κι ήθελε να γλεντήση τα στερνά του χρόνια, σ όλα εκείνα τα χρόνια, σ όλα εκείνα τα μέρη όπου η ηδονή πλημμυρά μέρη όπου η ηδονή πλημμυρά μα που είναι πανάκριβη. Στο Παρίσι, στη Νις, στο Μπιαρίτς, στη Βιέννη, στη Βενετία... Όταν η Θεσσαλία έγινε ελληνική, άκουσε θαυμαστές ιστορίες για τα τσιφλίκια και τα κέρδη τους. Στο Παρίσι συνάντησε έναν τσιφλικά τον Κανάβα που τρωγε παρά με ουρά. Αυτός τον κατάφερε ν αγοράση το τσιφλίκι, με τα παραμύθια και τα χοντρά του λόγια: «Δεν έχεις ούτε έγνοιες, ούτε έξοδα. Αγοράζεις τη γη. Οι κολίγοι την οργώνουν, τη σπέρνουν, τη θερίζουν. Κι όταν μαζευτή το γένημα στα κιουτσέκια 2, τους παίρνεις το μισό. Μια καλή σοδειά μπορεί να σου δώση τριάντα τοις εκατό στα χρήματά σου».(μ. Καραγάτσης, «Το Μπουρίνι», από «Το ΜεγάλοΣυναξάρι», Αθήνα, εκδ. «Εστία», 1980, σελίδα 22). Εσπερινά 2004 [1. Κιριλάρ : τοποθεσία της Θεσσαλίας / 2. κιουτσέκια : χώροι αποθήκευσης ] Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας δεν γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν σε άλλα ευρωπαϊκά ή βαλκανικά κράτη. ( Σωστό ή λάθος) (μον. 2) Εσπερ 2005 αγροτική μεταρρύθμιση: ορισμός (μον. 5) Εσπερ. Επαν Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε το στόχο και τα αποτελέσματα της αγροτικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου το Η αγροτική μεταρρύθμιση του Βενιζέλου ήταν το πιο ριζοσπαστικό μέτρο που είχε εφαρμοστεί ως τότε στην Ελλάδα... Μολονότι όμως άλλαξε ριζικά τις σχέσεις της ιδιοκτησίας της γης, γενικεύοντας το σύστημα της μικρής οικογενειακής ιδιοκτησίας που επικρατούσε στην Πελοπόννησο, δε μετέβαλε ποιοτικά τον τρόπο παραγωγής, παρόλο που άλλαξε σε κάποιο βαθμό τις σχέσεις παραγωγής -τουλάχιστον στις περιοχές που εφαρμόστηκε-σύμφωνα με τις ανάγκες της αναπτυσσόμενης καπιταλιστικής δομής... Η αγροτική μεταρρύθμιση και ο συνακόλουθος τεμαχισμός της γης συνοδεύτηκαν από αύξηση επενδύσεων στην αγροτική παραγωγή, με τη μορφή πιστώσεων, και από την ταχεία εξέλιξη του συνεταιριστικού κινήματος, που αποσκοπούσε αφενός στην προστασία των μικρών παραγωγών και αφετέρου στη μεγαλύτερη ασφάλεια των επενδύσεων στην αγροτική οικονομία. Το βασικό θεσμικό πλαίσιο για την οργάνωση των συνεταιρισμών δημιουργήθηκε το Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΙΕ, σ. 76. Μον. 25 Εσπερ-επαν 2006 Πώς εξελίχθηκε το αγροτικό ζήτημα στην περιοχή της Θεσσαλίας κατά το διάστημα ; Μον. 13 Ημερ. επαν 2008 Η ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης υπό την πίεση του προσφυγικού προβλήματος οδήγησε την αγροτική οικονομία της Ελλάδας σε καθεστώς μικροϊδιοκτησίας. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν 2010 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που σας δίνεται: α. Να προσδιορίσετε τους στόχους της αγροτικής μεταρρύθμισης που ξεκίνησε η κυβέρνηση του Ελ. Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη το (μονάδες 8) β. Να αναφερθείτε στην ολοκλήρωση της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης και στα νέα προβλήματα που αναδείχθηκαν στην πορεία της. (μονάδες 17) Μον. 25 Ημερήσια 2011 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: σσ ΚΕΙΜΕΝΟ: Τὰ μέτρα ἀπαλλοτριώσεως θεσπίσθηκαν στὶς 20 Μαΐου 1917, καὶ τὸ φθινόπωρο τοῦ ἴδιου ἔτους ἐπεκτάθηκαν μὲ μερικὲς ἀλλαγὲς γιὰ νὰ περιλάβουν ὅλη τὴν Ἑλλάδα. Ἡ μεταρρύθμιση ἀποσκοποῦσε στὴν ἀναγκαστικὴ ἀπαλλοτρίωση τῶν κτημάτων ποὺ ξεπερνοῦσαν τὰ στρέμματα. Οἱ κολλῆγοι καὶ οἱ ἀγροτικοὶ ἐργάτες, τόσο οἱ ντόπιοι ὅσο καὶ οἱ πρόσφυγες, θὰ ἔπαιρναν ἀγροτικοὺς κλήρους, εἴτε ἀπὸ τὶς ἀπαλλοτριωμένες γαῖες τῶν τσιφλικιῶν, εἴτε ἀπὸ γαῖες τοῦ δημοσίου. Κανένα ἀπὸ τὰ μέτρα αὐτά, ὅμως, δὲν ἐφαρμόσθηκε ἀμέσως. Ἐπίσης, κανένα ἀπὸ τὰ μεγάλα τσιφλίκια δὲν ἀπαλλοτριώθηκε τὸ 1917, καὶ μόνο ἕνα τὸ Καὶ πάλι ἐξωτερικὲς ἐπείγουσες ἀνάγκες, ὁ πόλεμος καί, ἀργότερα, ἡ Μικρασιατικὴ ἐκστρατεία ἀπορρόφησαν ὅλη τὴν προσοχὴ καὶ τὴ δραστηριότητα τῆς κυβερνήσεως μετὰ τὸ 1922, μὲ τὴ μεγάλη εἰσροὴ προσφύγων, ἀναγκάστηκαν πιὰ οἱ κυβερνήσεις τῆς χώρας να δώσουν ὁριστικὴ λύση στὸ ἀγροτικὸ πρόβλημα. [...] Τὰ προβλήματα ποὺ εἶχαν σχέση μὲ τὴ διακίνηση προϊόντων, τὴν παραδοσιακὴ ἐκμετάλλευση τοῦ μικροῦ παραγωγοῦ ἀπὸ τοὺς μεσάζοντες, τὴν ἔλλειψη κεφαλαίων καὶ τοὺς τοκογλυφικοὺς ὅρους δανειοδοτήσεως ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὴν ἐλεύθερη ἀγορά, ἔκαναν ἀκόμη πιὸ αἰσθητὴ τὴν ἀνάγκη συλλογικῆς ἀσφάλειας ποὺ 4

5 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη πρόσφεραν οἱ συνεταιρισμοί [...]. Ἡ ἵδρυση τοῦ Ὑπουργείου Γεωργίας, τὸν Ἰούνιο τοῦ 1917, ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπάνοδο τοῦ Βενιζέλου στὴν Ἀθήνα, στάθηκε ἡ ἀπαρχὴ τῆς ἄμεσης κρατικῆς παρεμβάσεως στὴν ὀργάνωση καὶ καθοδήγηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς, ἔστω καὶ ἂν ἡ παρέμβαση ἦταν στὴν ἀρχὴ ὑποτυπώδης. Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τ. ΙΕ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1913 ὡς 1941, Ἀθήνα: Ἐκδοτική Ἀθηνῶν, 2008, σσ Το 1907 ψηφίστηκαν νόμοι οι οποίοι απαγόρευαν στην εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση να απαλλοτριώνει μεγάλες ιδιοκτησίες. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν 2011 Στον ελληνικό χώρο το πρόβλημα της έγγειας ιδιοκτησίας γνώρισε τις εντάσεις που παρατηρήθηκαν και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερήσια 2012 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται, να παρουσιάσετε τις ακόλουθες πτυχές του αγροτικού ζητήματος στη Θεσσαλία: α) Τις πρακτικές των ιδιοκτητών των τσιφλικιών (μονάδες 6), β) Τις θέσεις του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη στο ζήτημα αυτό (μονάδες 6), γ) Τα προβλήματα και τις διεκδικήσεις των κολίγων (μονάδες 7), καθώς και την εξέλιξη του ζητήματος αυτού από το 1907 μέχρι και το 1910 (μονάδες 6). Μονάδες 25 Ημερήσια 2013 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: σσ ΚΕΙΜΕΝΟ Α: [Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΑΙΩΝ» ΣΧΟΛΙΑΖΕΙ ΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΤΣΙΦΛΙΚΑΔΩΝ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ] Καὶ ὅμως τίς θὰ πίστευε ὅτι οἱ νέοι κύριοι τῶν χωρίων, οἱ ἀπὸ τῆς [Ὑψηλῆς] Πύλης ἀγοράσαντες ταῦτα, εἰσίν ἀπαιτητικώτεροι τῶν Τούρκων πρὸς τοὺς [ ] Ἕλληνας γεωργούς; Παρὰ τοῖς Τούρκοις ἀνεγνωρίζετο τοῖς χωρικοῖς ἡ κυριότης τῆς οἰκίας καὶ τῆς περιοχῆς αὐτῆς [ ] Ἀλλὰ οἱ νέοι κύριοι [ ] ἐκβιάζουσιν τοὺς δυστυχεῖς νὰ τοὺς πληρώνουσι ἐνοίκιον διὰ τὰς οἰκίας, εἰς ἃς κατοικοῦσιν καὶ ἃς οἱ χωρικοί θεωροῦσι πρὸ ἀμνημονεύτων χρόνων ὡς ἰδίας. Ἀλλὰ αἱ ἐνστάσεις τῶν χωρικῶν εἰς μάτην. Ἐπιδείκνυται αὐτοῖς τὸ τῆς ἀγοραπωλησίας ἔγγραφον, ἐν ᾧ 1 καὶ αἱ οἰκίαι ἐπωλήθησαν τῷ νέῳ κυρίῳ. (Ζ. Δ. Παπαδημητρίου, «Το αγροτικό ζήτημα και η δράση του Μαρίνου Αντύπα στη Θεσσαλία», στο: Π. Πετράτος (επιμ.), Μαρίνος Αντύπας ( ), Επιστημονικό Συνέδριο, Αγία Ευφημία, Μαρτίου 2006, Πρακτικά, τόμ. Α, Αγία Ευφημία: Δήμος Πυλαρέων, 2009, σσ ). - 1 Ἐν ᾧ: Με το οποίο ΚΕΙΜΕΝΟ Β: [ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΙΚΟΥΠΗ ΚΑΙ ΤΟΥ ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗ ΓΙΑ ΤΟ ΑΓΡΟΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ] Ὁ ἴδιος ὁ Τρικούπης διευκρίνιζε μὲ σαφήνεια τὴ στάση του στὴ βουλή: «ἐὰν ἐπιβάλωμεν τὴν διανομὴν τῶν κτημάτων εἰς τοὺς καλλιεργητάς, ὅπως μοῦ τὸ ζητεῖτε, θὰ ἐκδιώξωμεν ἐξ Ἑλλάδος τὸ χρῆμα τῶν Ἑλλήνων τοῦ ἐξωτερικοῦ. Ἀντιθέτως, ὀφείλομεν νὰ προσελκύσωμεν τὰ κεφάλαια αὐτῶν τῶν Ἑλλήνων καὶ ὄχι νὰ τοὺς ἐκφοβίσωμεν Ἡ κατάστασις εἰς τὴν Θεσσαλίαν πρέπει νὰ παραμείνῃ ὡς ἔχει, διότι τοῦτο ἀπαιτοῦν τὰ γενικώτερα συμφέροντα τῆς χώρας μας»[ ] Μόνο ὁ Δηλιγιάννης, λόγω τῆς μόνιμης ἐχθρότητάς του ἔναντι τῶν «πλουτοκρατῶν τῆς διασπορᾶς», ἐπιχείρησε τὸ 1896 νὰ περάσει ἀπὸ τὴ βουλὴ ἕνα νόμο γιὰ τὴν ἀπαλλοτρίωση ἑνὸς μέρους τῶν τσιφλικιῶν ὑπὲρ τῶν καλλιεργητῶν τους. [ ] Ἡ κατάθεση καὶ μόνο τοῦ νομοσχεδίου αὐτοῦ τοῦ Δηλιγιάννη τὸ 1896 στὴ βουλή ἦταν στὴν πραγματικότητα ἡ πρώτη ἐπίσημη ἀναγνώριση, ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους, ὅτι ὑπῆρχε πρόβλημα μεγάλης γαιοκτησίας στὴ βόρεια Ἑλλάδα, τὸ «θεσσαλικὸ πρόβλημα». (Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐθνους, τομ. ΙΔ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ τὸ 1881 ὣς τὸ 1913, Αθήνα: Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, 2000, σσ. 70, 72). ΚΕΙΜΕΝΟ Γ: ΤΟ ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΗΣ ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΑΓΩΝΑ Το Φεβρουάριο του 1910 τα μέλη της Πανθεσσαλικής Επιτροπής Αγώνα υπέβαλαν υπόμνημα στο βασιλιά Γεώργιο Α, επιδιώκοντας την παρέμβασή του: «Δεν είμεθα κύριοι της γης, ην καλλιεργούμεν, ούτε της καλύβης, ένθα διαμένομεν [ ] και ούτε μας επιτρέπουσιν ελευθέραν ιδιοκτησίαν. [ ] Μας εξωθούσιν 2, όταν θέλωσι και με τα κινητά πράγματα ημών και με τα μέλη της οικογενείας, περιφερόμεθα από χωρίου εις χωρίον, ώσπερ Αθίγγανοι. Ο γεωργικός πληθυσμός ελαττούται, η δε γεωργία ολοταχώς οπισθοδρομεί. Η τοκογλυφία ακμάζει και η ελονοσία μας θερίζει. Και όμως ευρισκόμεθα πλησίον των συνόρων. Είμεθα οι Ακρίται. Όταν όμως η αγροτική τάξις είναι ευχαριστημένη εκ της θέσεώς της, τότε το καθεστώς είναι περισσότερον εξησφαλισμένον. Καλλίτερος δε βασιλεύς είναι εκείνος, όστις καθιστά την ύπαιθρον γόνιμον χώραν. Εν Δανία η δουλοπαροικία κατηργήθη από του 1788 έτους και στήλη ελευθερίας υπενθυμίζει το γεγονός τούτο. Διατί να μη στηθή [στήλη ελευθερίας] και εν Ελλάδι;» (Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, , 6ο ς τόμος: Η εθνική ολοκλήρωση ( ). Από το κίνημα στο Γουδί ως την Μικρασιατική Καταστροφή, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2004, σ. 273) Μας εξωθούσιν: Μας κάνουν έξωση. 2. Τ α π ρ ώ τ α β ή μ α τ α τ ο υ ε ρ γ α τ ι κ ο ύ κ ι ν ή μ α τ ος 1. Ποιοι λόγοι εμπόδισαν την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους ( ); 2. Γιατί το εργατικό κίνημα οδηγήθηκε σε ταχύτατη ωρίμανση μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων ( ) και κατά τη διάρκεια του Α Παγκοσμίου πολέμου( ); 3. Ποια ήταν η συμβολή της Φεντερασιόν στην ανάπτυξη του εργατικού κινήματος; 4. Τι σημαίνουν τα αρχικά: ΓΣΕΕ, ΣΕΚΕ;Να διαβάσετε περισσότερα για το ΣΕΚΕ στις σελ Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις κι αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω παραθέματα να παρουσιάσετε τους παράγοντες που συνέβαλαν στην ιδιόμορφη ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα καθώς και τους λόγους που οδήγησαν στην ωρίμανσή του μέχρι το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Π Α Ρ Α Θ Ε Μ Α Τ Α 1. Οι απεργίες ήταν πρακτικά άγνωστες μέχρι το Οι μόνες αξιομνημόνευτες απεργιακές κινητοποιήσεις που έλαβαν χώρα από τότε ήταν τρεις και αφορούσαν την πρωτεύουσα. Αλλά το κοινό έδωσε ελάχιστη προσοχή σ' αυτές 5

6 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη τις φασαρίες και οι απεργοί έκριναν ότι οι προσπάθειες τους τούς κόστιζαν ακριβά. Δεν ξαναδοκίμασαν από τότε. Τα σωματεία έκαναν αρκετές προόδους εδώ και μερικά χρόνια και σχεδόν όλες οι βιομηχανίες έχουν τις ενώσεις και τις αδελφότητες τους... Οι γυναίκες δεν γίνονται δεκτές ως μέλη των σωματείων. (PERCY MARTIN, LA GRECE NOUVELLE,1913) 2. Για την πρώτη απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου, έχουμε πολύ λίγες πληροφορίες. Γνωστό μονάχα είναι πως η απεργία του 1883 είναι η πρώτη, όχι όμως και η τελευταία που έγινε στα μεταλλεία του Λαυρίου. Η δεύτερη απεργία έγινε το μήνα Ιούλη του Πρέπει να το τονίσουμε πως οι μεταλλωρύχοι του Λαυρίου δεν ήταν καθόλου οργανωμένοι στα χρόνια εκείνα. Το ταξικό τους ένστιχτο όμως τους έσπρωχνε στην απεργία, γιατί περνούσαν μια ζωή σκυλίσια. Δούλευαν ώρες και παίρνανε μεροκάματο από 2 ίσαμε 3 δραχμές. Αν ρωτάτε το πού κοιμόντουσαν, θα φρίξετε διαβάζοντας τις εφημερίδες της τοτινής εποχής. Οι σκλάβοι της αρχαιότητας δε ζούσαν χειρότερα από τους νεότερους σκλάβους του Σερπιέρη. Εξάλλου δεν περνούσε βδομάδα που να μη σκοτωθούν κι ένας δύο εργάτες από τα βουλιμέντα και τα φουρνέλα. Στην θέση Δασκαλειό, εκεί που ήταν στα χρόνια εκείνα ανοιγμένο μεταλλείο, παραχώθηκαν πολλοί εργάτες, χωρίς η Εταιρεία να δώσει πεντάρα τσακιστή γι' αποζημίωση στις οικογένειες τους. Ακόμα οι παλιοί Λαυριώτες διηγούνται πως ο Σερπιέρης είχε φκιάσει στο δεύτερο πάτωμα του πηγαδιού της Καμάριζας, πλάι στη μηχανή, μια μαρμαρένια κάμαρα, κι εκεί κρύβονταν τα πτώματα των σκοτωμένων από τα φουρνέλα και τα βουλιμέντα. Τη νύχτα ο καροτσέρης Κάλιος Μάνθος, από τους σπιτικούς του Σερπιέρη, μαζί με άλλους πιστούς της Εταιρείας βγάζανε στα κρυφά τα πτώματα και τα πήγαιναν και τα παράχωναν στα πεύκα του Αϊ Κωνσταντίνου. Έτσι, κάτω από τις συνθήκες αυτές, που θύμιζαν μεσαίωνα, οι μεταλλωρύχοι για δεύτερη φορά σηκώνουν κεφάλι κι απεργούν. 3. Η Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης ξεκίνησε από τη μικρή πολιτική Λέσχη που ίδρυσε ο Αβραάμ Μπεναρόγιας μαζί με λίγους συνεργάτες του κατά τη διάρκεια της επανάστασης των Νεότουρκων, τον Ιούνιο του Σχεδόν ένα χρόνο αργότερα, το Μάιο και Ιούνιο του 1909, η μικρή σοσιαλιστική αυτή ομάδα αναδιοργανώθηκε και ονομάστηκε Σοσιαλιστική Εργατική Ομοσπονδία Θεσσαλονίκης, οργάνωση αποκλειστικά εβραϊκή. Ο Μπεναρόγιας και οι συνεργάτες του έλπιζαν να διευρύνουν την Φεντερασιόν επί ομοσπονδιακής βάσεως, έτσι ώστε να περιλάβει στους κόλπους της σοσιαλιστές όλων των εθνικοτήτων. Ωστόσο οι διαφορές ανάμεσα στις διάφορες εθνικής ομάδες και η έντονη εχθρότητα που επικρατούσε ανάμεσα στις σοσιαλιστικές οργανώσεις εμπόδισε μια τέτοια συνεργασία Παρ' όλα αυτά, τα πρώτα χρόνια η Φεντερασιόν ανέπτυξε αξιόλογη δραστηριότητα οργανώνοντας τους εργάτες της Μακεδονίας και συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στην ανάπτυξη του ελληνικού σοσιαλιστικού και εργατικού κινήματος μετά τους βαλκανικούς πολέμους και την προσάρτηση της Μακεδονίας στην Ελλάδα.. (Γ. Β. Λεονταρίτη,.Το ελληνικό σοσιαλιστικό κίνημα κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, μτφρ. Σ. Αντίοχος, εκδ. Εξάντας, 1978, σσ ). 4. Το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕ.Κ.Ε: Το πρόγραμμα που ψηφίζεται στο ιδρυτικό συνέδριο (του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος - Σ.Ε.Κ.Ε.) τον Νοέμβριο του ζητά σε ό,τι αφορά το πεδίο της οικονομίας «την δια νόμου καθιέρωσιν οκταώρου και Κυριακής αργίας» την «ίδρυσιν υπό του κράτους ταμείων και συντάξεως... και... δωρεάν παροχήν της ιατρικής περιθάλψεως και φαρμάκων...». Ζητά επίσης την «κατάργησιν των εμμέσων φόρων,..», προοδευτική φορολογία στο εισόδημα και στα κεφάλαια, «συμμετοχή του κράτους εις τα κέρδη των μεγάλων μονοπωλίων», εθνικοποίηση των συγκοινωνιών, των Τραπεζών, των μεταλλείων και «συμμετοχή των εργατών εις την διοίκησιν...» καθώς και την εθνικοποίησιν των τσιφλικιών και των μοναστηριακών κτημάτων και την «παραχώρησίν των εις τας κοινότητας...»(κ. Μοσκώφ, Εισαγωγικά στην Ιστορία του Κινήματος της Εργατικής Τάξης). Φεντερασιόν: ορισμός ( μον. 5) Εσπερινά 2001 Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα έως την έναρξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.(μον. 12) Εσπερ 2002 Φεντερασιόν: Ορισμός ( μον. 4) Ημερήσια 2003 Φεντερασιόν:.Ορισμός (μον. 5) Εσπερ.επαν 2003 Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην καθυστέρηση της εμφάνισης και ανάπτυξης του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα σε σχέση με άλλες χώρες; (μον.14) Ημερήσια επαν 2004 Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (ΣΕΚΕ)μετονομάστηκε σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδος (Κ.Κ.Ε.) Σωστό ή Λάθος ( μον. 2) Εσπερ.2004 Φεντερασιόν : ορισμός (μον. 4) Ημερήσια 2005 Φεντερασιόν : ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2009 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να παρουσιάσετε και να εξηγήσετε τις ιδιομορφίες του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, από το τέλος του 19 ου αιώνα ως την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου.(μ. 25) Υπάρχουν για τους εργοδότες και άλλες πηγές εργατικού δυναμικού εκτός από την εσωτερική αγορά. Εκατοντάδες ισπανοί και ιταλοί μεταλλωρύχοι δουλεύουν στο Λαύριο. και γενικότερα, στην Ελλάδα του 19 ου αιώνα, οι αλλοδαποί εργάτες είναι ενδημικό φαινόμενο: σε όλα σχεδόν τα δημόσια έργα και σε πολλές βιομηχανίες εργάζονται Αλβανοί, Αρμένιοι, Ιταλοί. Έτσι, καθώς η ελληνική αγορά εργασίας πάσχει από χρόνια στενότητα, καθώς δεν υπάρχουν στην χώρα δεξαμενές εργατικού δυναμικού, οι επιχειρηματικές τάξεις αντλούν από την παγκόσμια δεξαμενή με ικανοποιητικούς όρους. [...] Το δικαίωμα των εργατών να αλλάξουν εργοδότη ισοσταθμίζεται με το δικαίωμα των εργοδοτών να τηλεγραφήσουν στην Καλαβρία ή την Καταλωνία ζητώντας εργάτες προς αντικατάσταση των οποιωνδήποτε απεργών. Οι συνθήκες αυτές έχουν δύο συνέπειες. Αφενός, τα ημερομίσθια των Ελλήνων δεν εκτοξεύονται προς τα πάνω, αλλά κυμαίνονται σταθερά σε επίπεδο αντίστοιχο προς αυτά που ζητούν οι ξένοι. αφετέρου, όμως, παραμένουν αρκετά ικανοποιητικά επειδή, άλλωστε, πολλοί από τους ξένους είναι ειδικευμένοι. Έτσι, η 6

7 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη εξαθλίωση των ελλήνων εργατών δεν προχωρεί πέρα από κάποιο σημείο. ούτε, βεβαίως, και η εργατική ταξική τους συνείδηση που, για να αναπτυχθεί, θα έπρεπε να συντρέχουν συνθήκες εξαθλίωσης και μάλιστα χωρίς την διέξοδο της επιστροφής στα χωριά και τα χωράφια-διέξοδο που οι έλληνες εργάτες, στην πλειονότητά τους, διατηρούν ανοιχτή. Παράλληλη συνέπεια: οι απεργίες σπανίζουν. Στην Ελλάδα δεν είναι μόνο το ότι πολλές ιδέες εισάγονται, άρα είναι φυσικό και να καθυστερούν. υπάρχουν επιπλέον και οι συνθήκες μιας οικονομίας που δεν έχει ακόμη εκβιομηχανιστεί. Δεν αρκεί η συντεχνιακή κατοχύρωση των δικαιωμάτων της ψήφου και του συνεταιρίζεσθαι για να εδραιωθεί, στο Δίκαιο, το δικαίωμα της απεργίας. χρειάζεται και η ουσιαστική εμπειρία της απεργίας στην καθημερινή πραγματικότητα των ανθρώπωνδηλαδή, χρειάζεται εργασία στο εργοστάσιο, άρα βιομηχανία. (Γ.Β. Δερτιλής, Ιστορία του Ελληνικού Κράτους , τ. Α, εκδ. Εστία, Αθήνα 2005, σσ. 347, 350 Ημερ. Επαν ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: σ Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας ευνόησε την ανάπτυξη και τη διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν 2010 Φεντερασιόν : ορισμός (μον. 5) Ημερήσια 2012 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να παρουσιάσετε: α) τους παράγοντες, οι οποίοι έδωσαν ώθηση στο ελληνικό εργατικό κίνημα, από την ενσωμάτωση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα έως και την ίδρυση του ΣΕΚΕ (μονάδες 15) και β) τις αρχές και το πρόγραμμα του ΣΕΚΕ (μονάδες 10). Μονάδες 25 Ημερήσια επαν 2013 ΚΕΙΜΕΝΟ Α Οἱ βαλκανικοὶ πόλεμοι μὲ τὴν ἐπιστράτευσιν εἶχον νεκρώσει πᾶσαν σοσιαλιστικὴν ζύμωσιν εἰς τὴν Παλαιὰν Ἑλλάδα. Ἡ ἐπιστράτευσις, ὁ στρατιωτικὸς νόμος καὶ αἱ ἐθνικαὶ νίκαι μετέβαλον τὴν κατάστασιν. Ἀλλὰ συγχρόνως οἱ πόλεμοι ἤνοιξαν νέους καὶ ἀνελπίστους ὁρίζοντας καπιταλιστικῆς ἀναπτύξεως διὰ τὴν μικρὰν ἄλλοτε Ἑλλάδα. Καὶ μαζὶ μὲ τὴν ἀνάπτυξιν τῆς βιομηχανίας, τῆς ναυτιλίας καὶ τοῦ ἐμπορίου, τῆς μεταφορᾶς καὶ τῆς συγκοινωνίας, ἀναπτύσσεται καὶ ἡ ἐργατικὴ τάξις. Ἡ σοσιαλιστικὴ ἰδέα ἐπανευρίσκει τὴν ἐκδήλωσίν της. Ἡ ἀπήχησις τῆς Φεντερασιὸν ἔχει καὶ αὐτὴ εὐνοϊκὴν ἐπίδρασιν. [...] Τὸ 1918 εἰς 700 καὶ πλέον μεγάλας ἐπιχειρήσεις ἠσχολοῦντο περὶ τοὺς ἐργάτας βιομηχανίας. Ἄλλοι τοὐλάχιστον ἐργάται βιοτεχνίας καὶ ἐμπορίου δέον νὰ προστεθοῦν εἰς τὸν ἀριθμὸν τῶν βιομηχανικῶν ἐργατῶν. Ἡ συντεχνιακή μορφὴ τῆς οἰκονομίας παρεχώρησε τὴν θέσιν της εἰς τὴν καθαρῶς κεφαλαιοκρατικήν. (Α. Μπεναρόγιας, Ἡ πρώτη σταδιοδρομία τοῦ ἑλληνικοῦ προλεταριάτου, ἐπιμ. Α. Ἐλεφάντη, Αθήνα: «Κομμούνα», 1986, σσ. 86, 110). ΚΕΙΜΕΝΟ Β: [ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΣΕΚΕ] «Τὸ συνέδριο τοῦ Κόμματος δέχεται: τὴν κατάργησιν τοῦ βασιλικοῦ θεσμοῦ καὶ τὴν ἐκδημοκράτησιν τῆς νομοθετικῆς, ἐκτελεστικῆς καὶ δικαστικῆς ἐξουσίας, δηλαδὴ τὴν ἐγκαθίδρυσιν τῆς Λαϊκῆς Δημοκρατίας ὡς μεταβατικῆς περιόδου διὰ τὴν πραγματοποίησιν τῆς σοσιαλιστικῆς πολιτείας». (Γ. Κορδάτος, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἐργατικοῦ Κινήματος, Ἀθήνα: Ἐκδόσεις Μπουκουμάνης, , σ. 315). Τὸ σχέδιο πάνω στὴν ἐξωτερικὴ πολιτικὴ ποὺ υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὸ Σοσιαλιστικὸ Ἐργατικὸ Κόμμα Ἑλλάδος (ΣΕΚΕ), ἦταν τὸ ἀκόλουθο: [...] Καταγγελία ὅλων τῶν μυστικῶν συνθηκῶν καὶ κατάργησις τῆς μυστικῆς διπλωματίας. Ἄμεσος ἀποστράτευσις καὶ γενικὸς ἀφοπλισμὸς καὶ κατεδάφισις ὅλων τῶν φρουρίων καὶ ὀχυρώσεων. Ἀποκατάστασις ὅλων τῶν Ἐθνῶν μικρῶν καὶ μεγάλων μὲ πλῆρες δικαίωμα ν ἀποφασίζουν περὶ τοῦ συστήματος τῆς διοικήσεώς των. Κατάρτισις τῶν τωρινῶν συμμαχιῶν καὶ ἄμεσος σχηματισμὸς τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν πρὸς ἐξασφάλισιν τῆς ἀνεξαρτησίας ἁπάντων. Πρὸς πραγματοποίησιν τῶν ἀνωτέρω ὅρων τὸ Σοσιαλιστικὸν Ἐργατικὸν Κόμμα τῆς Ἑλλάδος κρίνει ἀναγκαίαν καὶ ἐπείγουσαν τὴν σύγκλησιν διεθνοῦς σοσιαλιστικοῦ συνεδρίου οὗ αἱ ἀποφάσεις νὰ εἶναι ὑποχρεωτικαὶ δι ὅλα τὰ ἐργατικὰ κόμματα. (Γ. Β. Λεονταρίτης, Τὸ Ἑλληνικὸ Σοσιαλιστικὸ Κίνημα κατὰ τὸν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο, μετ. Σ. Ἀντίοχος, Ἀθήνα: Ἑξάντας, 1978, σ. 270). 3. Ο ι ο ι κ ο ν ο μ ι κ έ ς σ υ ν θ ή κ ε ς κ α τ ά τ η ν π ε ρ ί ο δ ο Τι ονομάζεται Βενιζελισμός; Ποια τα χρονικά του πλαίσια; Ποια η επιδίωξη του κράτους σύμφωνα με το Βενιζελισμό; Με ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτή η επιδίωξη; 2. Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στη διαμόρφωση και υλοποίηση των επιλογών του Βενιζέλου; 3. Σε ποιες κοινωνικές ομάδες στηρίχτηκε ο Βενιζέλος για τη διεκδίκηση της Μεγάλης Ελλάδας; 4. Ποια η οικονομική κατάσταση της χώρας από το 1910 και μέχρι την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου; 5. Ποιες οι συνέπειες της υπερπόντιας μετανάστευσης για την οικονομική ζωή της Ελλάδας; 6. Ποιες οι θετικές συνέπειες των Βαλκανικών πολέμων για την ελληνική οικονομία; Ποιο πρόβλημα προέκυψε με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων; 7. Γιατί η Ελλάδα έγινε υπολογίσιμη δύναμη με το τέλος των Βαλκανικών πολέμων; Σ Ω Σ Τ Ο Η Λ Α Θ Ο Σ ; Λόγω των αυξημένων στρατιωτικών δαπανών κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων οι προϋπολογισμοί του κράτους δεν μπορούσαν να είναι πλεονασματικοί. Η μετανάστευση στις ΗΠΑ δεν κατάφερε να εκτονώσει τις κοινωνικές εντάσεις, αλλά ενίσχυσε την οικονομία της υπαίθρου. 7

8 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη Ποιες ήταν οι συνέπειες των Βαλκανικών Πολέμων για την εθνική οικονομία; Μον. 15 Ημερ.2003 Αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τις επιλογές του«βενιζελισμού» αναφορικά με τις εθνικές επιδιώξεις και τον εκσυγχρονισμό του κράτους (μον.15) Κείμενα β. «Ο βενιζελισμός αποδεικνύεται ο πιο συνεπής, διορατικός και πραγματιστικός φορέας της εθνικής ολοκλήρωσης. [...] Αυτοκαθορίζεται και νομιμοποιείται με αναφορά στο Έθνος ως ενιαίο σύνολο, που αγκαλιάζει Παλαιά Ελλάδα, Νέες Χώρες και αλύτρωτους» (Γιώργου Μαυρογορδάτου, «Μελέτες και Κείμενα για την περίοδο », σελ , Εκδ. Αντ. Σάκκουλα, Αθήνα 1982.) γ. «Με την φυσικήν επάνοδον εις τα όρια εντός των οποίων ο ελληνισμός έδρασεν από της προϊστορικής εποχής, να δημιουργήσωμεν, λέγω, μίαν μεγάλην Ελλάδα ισχυράν και πλουσίαν, ικανήν να αναπτύξη εντός των ορίων την ζωτικήν βιομηχανίαν, ικανήν ως εκ των συμφερόντων τα οποία θα εξεπροσώπει, να συνάψη συμβάσεις μετ' άλλων κρατών υπό τους αρίστους δυνατούς όρους». (Αγόρευση του Βενιζέλου στη Βουλή τον Σεπτέμβριο του 1915) δ. Δεν οιστρηλατούσε* πλέον τους αστούς η μορφή του μαρμαρωμένου βασιλιά, τους εξεσήκωνεν η σκέψις ότι πρέπει η Ελλάς να παύση να είναι ψωροκώσταινα... (Κρίση του Θ. Βαΐδη στο έργο του «Ελ, Βενιζέλος» για τους οικονομικούς στόχους της εθνικής εξόρμησης) οιστρηλατώ: μεταδίδω ενθουσιασμό ημερ 2005 Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, παρά το σημαντικό τους κόστος, δεν κλόνισαν την οικονομία της Ελλάδας (Σωστό ή Λάθος) (μον 2) Εσπερ 2005 Το κόστος των Βαλκανικών πολέμων κλόνισε την ελληνική οικονομία (Σωστό ή Λάθος) (μον. 2) Ημερ 2007 Το κύριο πρόβλημα που δημιουργήθηκε μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων ήταν η παρουσία ισχυρών μειονοτικών ομάδων στις νεοαποκτηθείσες περιοχές. (Σωστό ή Λάθος) μον. 2) Ημερ επαν 2007 Να αιτιολογήσετε γιατί: Ήταν θετική η συμβολή της υπερπόντιας μετανάστευσης στην ελληνική οικονομία πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους. (μον. 5) ημερ 2008 Συνδυάζοντας τις ιστορικές γνώσεις σας και τις πληροφορίες των παραθεμάτων που σας δίνονται, να αναφερθείτε στα οφέλη της Ελλάδας από τους Βαλκανικούς πολέμους, αλλά και στα προβλήματα που προέκυψαν από την ενσωμάτωση των νέων περιοχών στον εθνικό κορμό. (μον. 25) Ημερήσια 2009 ΚΕΙΜΕΝΟ Α: Μολονότι η Ελλάδα βγήκε υπερχρεωμένη από τους Βαλκανικούς Πολέμους, η ελληνική οικονομία έδινε κάποια σημεία ανόρθωσης, οφειλόμενα ίσως στην αναθέρμανση της εμπιστοσύνης των πολιτών προς το κράτος μετά τη γενική ευφορία που δημιούργησαν οι σαρωτικές στρατιωτικές επιτυχίες, επιτρέποντας στον ελληνικό λαό να ατενίζει το μέλλον με πρωτόγνωρη αισιοδοξία. [...]. Ό,τι συνέβαλε τα μέγιστα στο κλίμα σιγουριάς και αισιοδοξίας ήταν ο ενθουσιασμός για τις στρατιωτικές επιτυχίες. [...] Η παραγωγική δυνατότητα όσων περιοχών προσαρτήθηκαν και η παρεπόμενη επέκταση της εσωτερικής αγοράς ασφαλώς προοιωνίζονταν λαμπρό μέλλον. [ ] Επιπλέον, οι στρατιωτικές επιτυχίες υπαγόρευαν τη διαρκή πολεμική ετοιμότητα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων για την προάσπιση των νέων εδαφών, αφού τόσο η Τουρκία όσο και η Βουλγαρία δεν θα αποδέχονταν μάλλον τις εδαφικές τους απώλειες. Η επέκταση όμως της αμυντικής θωράκισης της Ελλάδας αναπόφευκτα καταπονούσε την οικονομία της. (Γ. Β. Λεονταρίτης, Η Ελλάδα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο , ΜΙΕΤ, Αθήνα 2000, σ ). ΚΕΙΜΕΝΟ Β: [...] Το 1913 η ύπαιθρος της Ηπείρου, της Μακεδονίας και της Θράκης έμοιαζε περισσότερο με την νοτιοελλαδική ύπαιθρο των αρχών του 19ου, παρά με εκείνη των αρχών του 20ού αιώνα. Εκτεταμένα έλη κάλυπταν τις πεδινές περιοχές, η ελονοσία ενδημούσε, η πληθυσμιακή πυκνότητα ήταν χαμηλή. Κυρίαρχη μορφή ιδιοκτησίας ήταν τα τσιφλίκια, που συνδυάζονταν με την ημινομαδική κτηνοτροφία. Η οικονομία των νέων επαρχιών αντιμετώπιζε πρόσθετα προβλήματα κι απ το γεγονός ότι έως τότε ήταν προσανατολισμένη προς τα οικονομικά και πολιτικά κέντρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τα οποία είχε αποκοπεί. Επιπλέον, στις νέες βόρειες επαρχίες κατοικούσε ένα μωσαϊκό από διαφορετικές φυλετικές και θρησκευτικές ομάδες. [ ] Αλέξης Φραγκιάδης, Ελληνική Οικονομία 19ος 20ός αιώνας, Νεφέλη, Αθήνα 2007, σσ Η μετανάστευση στις ΗΠΑ στα τέλη του 19 ου και στις αρχές του 20 ου αι. εκτόνωσε τις κοινωνικές εντάσεις που δημιούργησε στην Ελλάδα η σταφιδική κρίση. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν Ο Α Π α γ κ ό σ μ ι ο ς Π ό λ ε μ ο ς ( ) 1. Πότε και κάτω από ποιες συνθήκες ξεκίνησε η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο πόλεμο; 2. Με ποιον τρόπο η Ελλάδα κάλυψε το κόστος της συμμετοχής της στον Α Παγκόσμιο πόλεμο; 3. Ποιες συνέπειες είχε για την οικονομική ζωή της Ελλάδας ο εξωτερικός δανεισμός του 1917; 4. Πώς αντιμετώπισε το ελληνικό κράτος το οικονομικό αδιέξοδο, στο οποίο οδήγησαν οι δαπάνες της μικρασιατικής εκστρατείας; 5. Γιατί ο δανεισμός της Ελλάδας το 1917 χαρακτηρίζεται ιδιόμορφος; Σ Ω Σ Τ Ο Η Λ Α Θ Ο Σ ; Η Ελλάδα μπήκε στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό της Entente το Η διχοτόμηση του χαρτονομίσματος το 1922 είχε θετικές συνέπειες για την ελληνική οικονομία. 8

9 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη Ποια είναι η ιδιομορφία των δανείων που ενέκριναν οι Σύμμαχοι για την Ελλάδα και ποια η χρήση τους μέχρι το 1920; Μονάδες 12 Εσπερ επαν 2003 Με τη διχοτόμηση της δραχμής το 1922, το ελληνικό κράτος εξοικονόμησε δραχμές. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν 2004) α. Ποια επίπτωση είχε για την ελληνική οικονομία η ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920; (Μον. 10) β. Πώς η νέα κυβέρνηση αντιμετώπισε το οικονομικό αδιέξοδο, που δημιουργήθηκε από την ανάκληση του ιδιόμορφου εξωτερικού δανείου, το οποίο είχε εγκριθεί από τους Συμμάχους, για να χρηματοδοτηθεί η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο πόλεμο; (Μον. 15). Στην απάντησή σας να συνδυάσετε τις ιστορικές σας γνώσεις με τις σχετικές πληροφορίες που παρέχει το ακόλουθο κείμενο. Κείμενο: Τελικά, το 1922 η κυβέρνηση επέβαλε έναν ιδιότυπο συνδυασμό υποτίμησης και εσωτερικού δανείου. Όσοι κατείχαν τραπεζογραμμάτια 1 (δηλαδή περίπου οι πάντες, όλα τα φυσικά και νομικά πρόσωπα στην Ελλάδα) υποχρεώθηκαν να τα διχοτομήσουν, να ανταλλάξουν το μισό τραπεζογραμμάτιο με κρατικά ομόλογα και να κρατήσουν το άλλο μισό, το οποίο διατήρησε την ονομαστική αξία τού ολοκλήρου. Αλλά και τα νέα χρηματικά μέσα που απέκτησε έτσι το Δημόσιο δεν έσωσαν την κατάσταση: απορροφήθηκαν πολύ γρήγορα από τις συνεχώς αυξανόμενες δημόσιες δαπάνες και τον πληθωρισμό. (Γ.Β. Δερτιλής, Ιστορία του Ελληνικού Κράτους , τ. Β) 1. τραπεζογραμμάτιο: χαρτονόμισμα ημερ 2008 Το εγχείρημα της διχοτόμησης του χαρτονομίσματος τον Μάρτιο του 1922 απέφερε στην ελληνική οικονομία 1,2 δισεκατομμύρια δραχμές. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν 2010 Διχοτόμηση της δραχμής (Μάρτιος 1922) ορισμός (μον. 5) ημερ επαν Η ο ι κ ο ν ο μ ι κ ή ζ ω ή κ α τ ά τ η ν π ε ρ ί ο δ ο το θέμα αυτό αναλύεται στο κεφάλαιο για το Προσφυγικό ζήτημα. 1. Με ποιες ενέργειες το ελληνικό κράτος αντιμετώπισε το πρόβλημα της αποκατάστασης των προσφύγων; 2. Ποια η αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού όσον αφορά την αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος; 3. Να εξηγήσετε γιατί η άφιξη των προσφύγων λειτούργησε ως καταλύτης στη δυναμική της ελληνικής κοινωνίας. 6. Η ε λ λ η ν ι κ ή ο ι κ ο ν ο μ ί α κ α τ ά τ η ν π ε ρ ί ο δ ο τ ο υ μ ε σ ο π ο λ έ μ ο υ Πώς χαρακτηρίζεται η οικονομική πορεία της Ελλάδας κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και γιατί; (ή τα πλεονεκτήματα...). Ποιοι παράγοντες επέτρεψαν την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου; (μον. 13) εσπερ 2003 Ποια ήταν τα πλεονεκτήματα, που είχε αποκτήσει η Ελλάδα του μεσοπολέμου ( ), τα οποία επέτρεψαν τη θετική οικονομική της πορεία; Μονάδες 12 ημερ επαν 2007 Ποια πλεονεκτήματα, που επέτρεπαν μια θετική οικονομική πορεία, εξασφάλισε η Ελλάδα στη διάρκεια του Μεσοπολέμου ( ); Μονάδες 12 Ημερήσια Ο ι μ ε γ ά λ ε ς ε π ε ν δ ύ σ ε ι ς Να παρουσιάσετε τους τομείς στους οποίους έγιναν επενδύσεις κεφαλαίων κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. ΠΑΡΑΘΕΜΑ Η ύφεση και κρίση του διεθνούς συστήματος μετά το 1920, περιορίζοντας την αγορά στα παραδοσιακά δυτικοευρωπαϊκά κέντρα του διεθνούς εμπορίου, εξώθησε τα κεφάλαια στην αναζήτηση νέων αγορών για επενδύσεις ή τοποθετήσεις Στην Ελλάδα, τα ξένα κεφάλαια δεν επενδύθηκαν μόνο και μόνο για να βοηθήσουν στην προσφυγική αποκατάσταση, αλλά επίσης για εκμεταλλευτούν τις νέες ευκαιρίες που δημιουργούνταν με την αιφνίδια διεύρυνση της εγχώριας αγοράς. Η ανάπτυξη των δομών της εγχώριας αγοράς, η οποία επιτελέστηκε στην Ελλάδα μετά το 1922 υπό την αιγίδα του κράτους, ήταν στο βάθος το κίνητρο που επέφερε στη χώρα μας τη συρροή με κάθε μορφή των ξένων κεφαλαίων. Η οικονομική σταθεροποίηση, που άρχισε από το 1924 στην Ελλάδα και κατέληξε στην νομισματική σταθεροποίηση του 1928 και στην εξυγίανση του πιστωτικού συστήματος, ήταν το κυριότερο επιχείρημα που έπεισε τους ξένους χρηματοδότες να τοποθετήσουν κεφάλαια στην Ελλάδα. Αυτό έγινε όχι μόνο με τη μορφή προσφυγικών δανείων, αλλά και με δάνεια που απέβλεπαν στη χρηματοδότηση δημόσιων έργων, αποξηραντικών, υδρευτικών ή ακόμη επέκταση του οδικού και σιδηροδρομικού δικτύου. Τα δημόσια έργα ήταν ένας χώρος για επικερδείς τοποθετήσεις κεφαλαίου, αφού η οικονομική γενικά δραστηριότητα αναπτυσσόταν όσο το ισοζύγιο πληρωμών και τα δημοσιονομικά διατηρούνταν σε ισορροπία. Παράλληλα, η ανάπτυξη της αγοράς και η βελτίωση του κλίματος των επενδύσεων προσείλκυσαν στην Ελλάδα, από τα μέσα της δεκαετίας , και ξένα ιδιωτικά κεφάλαια, είτε σε απευθείας παραγωγικές επενδύσεις είτε για τη χρηματοδότηση ελληνικών ιδιωτικών επιχειρήσεων. Το ύψος του ιδιωτικού δανεισμού από το εξωτερικό, κατά την περίοδο έφθασε περίπου τα 108 εκ. δολάρια, ήτοι το 20% του συνολικού (δημόσιου και ιδιωτικού) εξωτερικού χρέους. Στην άλλη κατηγορία δηλ. των άμεσων 9

10 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη επενδύσεων, ανήκουν οι περιπτώσεις των ξένων εταιριών Πάουερ, Ούλεν, Φαουντέισιον κλπ. που εγκαταστάθηκαν κατά τα χρόνια αυτά στην Ελλάδα.(Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος ΙΕ', σ. 336) Αφού μελετήσετε το παράθεμα και λάβετε υπόψη τις σχετικές πληροφορίες του βιβλίου σας: α) Να προσδιορίσετε τους λόγους οι οποίοι ευνόησαν τις επενδύσεις ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα μετά το β) Να επισημάνετε τις συνέπειες των επενδύσεων αυτών στην οικονομική ζωή της χώρας. Ποιες ήταν οι μεγάλες επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή; Μον. 14 Ημερ.επαν Ποιες μεγάλες επενδύσεις έγιναν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του μεσοπολέμου; Μονάδες 12 Εσπερ-επαν 2004 ΟΥΛΕΝ ορισμός (μον. 4) Ημερ-επαν 2006 Ποιες μεγάλες επενδύσεις έγιναν στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου; Μον. 13 Εσπερ-επαν.2006 Ποιες μεγάλες επενδύσεις έγιναν στην Αθήνα στους τομείς της υδροδότησης και της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος κατά την περίοδο του μεσοπολέμου; Μονάδες 12 Ημερ 2007 Η αμερικανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ το 1925 ανέλαβε την εγκατάσταση μονάδων παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στην Αθήνα. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν Η Τ ρ ά π ε ζ α τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς Τράπεζα της Ελλάδος: Πότε και με ποια αφορμή ιδρύθηκε; Ποιες οι αρμοδιότητές της; Ποιο ρόλο διαδραμάτισε στην ελληνική οικονομία μέχρι το 1932; Ποιοι ήταν οι λόγοι της ίδρυσης και ποια τα αποτελέσματα της δραστηριότητας της Τραπέζης της Ελλάδος έως το 1932; Μονάδες 14 Ημερήσια 2002 Ποιοι ήταν οι λόγοι της ίδρυσης και ποια τα αποτελέσματα της δραστηριότητας της Τραπέζης της Ελλάδος έως το 1932; Μονάδες 13 Εσπερινά 2004 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από το παράθεμα που σας δίνεται, να αναφερθείτε στους σκοπούς (μονάδες 5), την οργάνωση (μονάδες 5) και το έργο (μονάδες 15) της Τράπεζας της Ελλάδος μέχρι τις αρχές του Μονάδες 25 Ημερήσια 2010 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: σ Το καταστατικό της Τράπεζας της Ελλάδος κατοχύρωνε την ανεξαρτησία της από την πολιτική εξουσία με διατάξεις που ήταν από τις πιο προωθημένες της εποχής.[...] Η κύρια αποστολή που ανατέθηκε στη νέα τράπεζα ήταν να εγγυάται τη μετατρεψιμότητα του νομίσματος. Για να την εκπληρώσει η τράπεζα διέθετε το αποκλειστικό προνόμιο έκδοσης τραπεζογραμματίων και δικαιούνταν, σύμφωνα με το καταστατικό της, να ελέγχει τη νομισματική κυκλοφορία και την πίστη. Το καταστατικό προέβλεπε ότι το εκδοτικό προνόμιο μπορούσε να ανακληθεί ανά πάσα στιγμή, αν η τράπεζα αποτύγχανε να εξασφαλίσει τη σταθερότητα της αξίας των τραπεζογραμματίων της σε χρυσό. [...] [...] Το καταστατικό όριζε το ελάχιστο του καλύμματος των κυκλοφορούντων τραπεζογραμματίων στο 40%. Το κάλυμμα περιλάμβανε χρυσό και ξένο συνάλλαγμα ελεύθερα μετατρέψιμο σε χρυσό. [...] Η διοίκηση της τράπεζας ανετίθετο στο διοικητικό συμβούλιο. Αυτό αποτελείτο από τον διοικητή, τον υποδιοικητή και εννέα μέλη. Τουλάχιστον τρία από τα μέλη του εκπροσωπούσαν τον εμπορικό και βιομηχανικό κόσμο και άλλα τρία τον αγροτικό κόσμο της χώρας. [ ] Η κυβέρνηση διατηρούσε επίσης το δικαίωμα να διορίζει έναν επίτροπο στην τράπεζα. Πρώτοι διοικητής και υποδιοικητής διορίσθηκαν οι Αλέξανδρος Διομήδης και Εμμανουήλ Τσουδερός αντιστοίχως, οι οποίοι κατείχαν ως τότε αυτές τις θέσεις στην Εθνική Τράπεζα. [ ] Το Πρωτόκολλο της Γενεύης ρητώς προόριζε τη νέα τράπεζα να λειτουργήσει ως τραπεζίτης της κυβέρνησης. Η κυβέρνηση ανέλαβε την υποχρέωση να συγκεντρώσει στην Τράπεζα της Ελλάδος όλες τις εισπράξεις και τις πληρωμές του κράτους και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου. (Χρ. Χατζηϊωσήφ (επιμ.), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Τόμος Β, Μέρος 1 ο : Ο Μεσοπόλεμος, , Αθήνα 2002, σσ ). 9. Η κ ρ ί σ η τ ο υ Πώς ήταν η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα την εποχή της παγκόσμιας κρίσης (μέχρι το 1932); 2. Ποιο αποτέλεσμα είχαν οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης ν αποτρέψει την κρίση; Πώς εκδηλώθηκε η κρίση την άνοιξη του 1932; Ποιες οι επιπτώσεις; 3. Τι σημαίνει ο όρος κλήριγκ; Τι είδους συνέπειες είχε η διαδικασία αυτή στην ελληνική οικονομία; 4. Ποιες οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στον πολιτικό τομέα; ΣΩΣΤΟ Η ΛΑΘΟΣ; Η οικονομική κρίση, που ξεκίνησε από τη Νέα Υόρκη το 1929, έπληξε αμέσως την ελληνική οικονομία. Η πολιτική του προστατευτισμού αποσκοπούσε στην αυτάρκεια της χώρας. Η μέθοδος διακανονισμού κλήριγκ είχε μόνο αρνητικές συνέπειες. Π Α Ρ Α Θ Ε Μ Α ΤΑ Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις κι αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω παράθεμα: α)να παρουσιάσετε τις προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να αποτρέψει την οικονομική κρίση. β)να αναλύσετε τη σχέση ανάμεσα στον κρατικό προστατευτισμό στο οικονομικό επίπεδο και στον ολοκληρωτισμό στο πολιτικό επίπεδο. Η προστασία της βιομηχανίας δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά μέσο για τη βελτίωση των συνθηκών του δημοσίου ταμείου. Και όμως, αυτή η ταμιευτική και συναλλαγματική επιδίωξη του κράτους επενεργούσε προστατευτικά πάνω στην βιομηχανία. Παράλληλα, τα ταμιευτικά κίνητρα επέφεραν την όλο και μεγαλύτερη παρέμβαση του κράτους στην οικονομία. 10

11 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη Τα μέτρα του παρέδωσαν τα ηνία της εθνικής οικονομίας στα χέρια του κράτους και των οργάνων του. Η δραχμή υποτιμήθηκε, το συνάλλαγμα δεσμεύθηκε, οι εισαγωγές περιορίσθηκαν ποσοτικά, οι δασμοί πολλαπλασιάσθηκαν. Ολόκληρο το πολύπλοκο αυτό σύστημα για την εξασφάλιση της διεθνούς και της εσωτερικής ισορροπίας και της αξιοπιστίας του ελληνικού κράτους κατέληξε αφενός στο να ανεβάσει τη δασμολογική προστασία συνολικά γύρω στο 50%-100% της αξίας επί των εισαγομένων και αφετέρου να αποκλείσει ρητά την εισαγωγή ορισμένων ειδών ή πέρα από ορισμένες ποσότητες. Η εξέλιξη αυτή μετά το 1932 επιβεβαίωσε ότι στην Ελλάδα ο κεντρικός άξονας του σχηματισμού της εγχώριας αγοράς και παραγωγής ήταν το κράτος. Οι κρατικές πρωτοβουλίες ήταν αυτές που άνοιξαν με συνέπεια, έστω και έμμεσα, το δρόμο προς τη βιομηχανική ανάπτυξη. Μόνο που, εξαιτίας του εξαρτημένου χαρακτήρα της ελληνικής κοινωνίας, η εκβιομηχάνιση παρέμεινε οργανικά εξαρτημένη από το κράτος, δεν απομακρυνόταν από αυτό, αλλά περιφερόταν μόνιμα γύρω του. Οι Έλληνες επιχειρηματίες δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν χωρίς την κρατική υποστήριξη και στη συνέχεια πάντως παρέμειναν οργανικά εξαρτημένοι από αυτήν. (Ι.Ε.Ε., τ. ΙΕ, σσ ). Κλήριγκ : ορισμός ( μον.4) Ημερήσια επαν.2003 Κλήριγκ : ορισμός ( μον. 5) εσπερ 2003 Πώς εκδηλώθηκε στην Ελλάδα η «κρίση του 1932» και ποιες ήταν οι επιπτώσεις της στο οικονομικό πεδίο; Μον. 14 Ημερήσια 2006 Την άνοιξη του 1932 η κυβέρνηση της Ελλάδας δεν μπόρεσε να αποφύγει την αναστολή της μετατρεψιμότητας του εθνικού νομίσματος. Σωστό ή Λάθος (μον. 2) Ημερ επαν 2011 Να παρουσιάσετε τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης του στο εξωτερικό εμπόριο και στην πολιτική ζωή της Ελλάδας, σε συνδυασμό με τις γενικότερες διεθνείς εξελίξεις. Μονάδες 12 Ημερ επαν 2012 Η έ κρηξη της οικονομικής κρίσης του 1929 και τα ολοκληρωτικά καθεστώτα Στις αρχές της δεκαετίας του 1920 στον δυτικό κόσμο σημειώθηκε μεγάλη οικονομική ευημερία. Χώρα-καθρέφτης αυτού του «οικονομικού θαύματος» ήταν οι ΗΠΑ, όπου την περίοδο τόσο η βιομηχανική παραγωγή όσο και το μέσο εισόδημα διπλασιάστηκαν. Η γενικότερη αισιοδοξία που επικρατούσε στις Η ΠΑ εκφράστηκε με τη συνεχή άνοδο των τιμών των μετοχών στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Το φθινόπωρο του 1929, ωστόσο, μεγάλοι επενδυτές, θέλοντας να εισπράξουν μέρος από τα κέρδη τους, άρχισαν να πουλούν μετοχές. Γρήγορα επικράτησε πανικός, κυρίως ανάμεσα στους μικροεπενδυτές, που έσπευσαν να πουλήσουν τις μετοχές τους. Αποτέλεσμα ήταν η γενική κατάρρευση των τιμών στο χρηματιστήριο, η οποία ξεκίνησε στις 24 Οκτωβρίου του 1929, τη «Μαύρη Πέμπτη». Το φαινόμενο ονομάστηκε κραχ και ήταν η αρχή μιας οικονομικής κρίσης που εξαπλώθηκε ραγδαία σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε διάστημα λίγων εβδομάδων είχαν χαθεί πολλές περιουσίες. Επιχειρήσεις έκλεισαν, χιλιάδες επιχειρηματίες καταστράφηκαν και εκατομμύρια εργαζόμενοι έμειναν άνεργοι. Το 1931 η οικονομία των ΗΠΑ είχε σχεδόν καταρρεύσει. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, μεγάλες επιχειρήσεις, που άντεξαν στην κρίση, εξαγόραζαν μικρότερες επιχειρήσεις. Έτσι, συγκεντρωνόταν η οικονομική ισχύς και σχηματίζονταν πανίσχυρα οικονομικά συγκροτήματα. Η επέκταση της κρίσης - Η Μεγάλη Ύφεση Η κρίση επεκτάθηκε γρήγορα και στην Ευρώπη, όπου είχαν επενδυθεί αμερικανικά κεφάλαια με τη μορφή δανείων. Η απόφαση των αμερικανικών τραπεζών να αποσύρουν τα δάνεια αυτά κλόνισε την ευρωπαϊκή οικονομία. Το πλήγμα ήταν ισχυρό, ιδίως για τη Γερμανία, που είχε στηρίξει τη μεταπολεμική ανασυγκρότησή της σε αμερικανικά κεφάλαια, αλλά και για τη Βρετανία, που αδυνατούσε πλέον να διαθέσει τα προϊόντα της στην αγορά των ΗΠΑ. Η γενικευμένη κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας, που σημειώθηκε σχεδόν σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο κατά την περίοδο ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης του 1929 και ονομάστηκε Μεγάλη Ύφεση, έπληξε και την Ελλάδα. Η κρίση του 1929 επηρέασε, αν και σε διαφορετικό βαθμό, όλες τις κοινωνίες του δυτικού κόσμου. Ένα τμήμα των ανώτερων τάξεων ισχυροποιήθηκε, καθώς κατάφερε, εξαγοράζοντας επιχειρήσεις στα πρόθυρα της κατάρρευσης, να ενισχύσει σημαντικά την οικονομική και κοινωνική του θέση. Ωστόσο, για όλους τους άλλους οι εξελίξεις υπήρξαν αρνητικές. Οι αγρότες είδαν τα προϊόντα τους να μένουν απούλητα και τα εισοδήματά τους να εξανεμίζονται. Οι βιομηχανικοί εργάτες και οι εμποροϋπάλληλοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με μειώσεις των μισθών τους, περιορισμό των ωρών εργασίας και απολύσεις. Οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες υποχρεώθηκαν να πουλήσουν ή να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους και οι δημόσιοι υπάλληλοι να αποδεχτούν δραστικές μειώσεις των μισθών τους. Ένα κύμα εξαθλίωσης κάλυψε τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και πολλές άλλες χώρες του δυτικού κόσμου προκαλώντας έντονες -και συχνά βίαιες- διαμαρτυρίες. Ειδικά στις Η.ΠΑ, που υπήρξαν η πηγή της κρίσης, υπολογίστηκε ότι περίπου άνθρωποι έμειναν άνεργοι, πάνω από τράπεζες πτώχευσαν, μικρομεσαίες επιχειρήσεις έκλεισαν, 1 στους 20 γεωργούς έχασε την περιουσία του και -το πιο τραγικό απ όλα άνθρωποι αυτοκτόνησαν. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα του Μεσοπολέμου ( ) Ο φασισμός στην Ιταλία Σε συνθήκες οξύτατης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης ιδρύθηκε το 1921 στην Ιταλία το Εθνικό Φασιστικό (από τη λατινική λέξη fascio: δέσμη, σύμβολο εξουσίας στην αρχαία Ρώμη) Κόμμα του Μπενίτο Μουσολίνι, το οποίο με εθνικιστικά και αντικαπιταλιστικά συνθήματα προσπαθούσε να προσελκύσει τους δυσαρεστημένους. Παράλληλα, ένοπλες ομάδες φασιστών, με την οικονομική ενίσχυση μεγαλογαιοκτημόνων και βιομηχάνων, άρχισαν να 11

12 Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α 2 0 ΟΣ αι. Βάλια Μπουγάδη τρομοκρατούν και να δολοφονούν κομμουνιστές, σοσιαλιστές και συνδικαλιστές, ενώ ο Μουσολίνι προπαγάνδιζε την ανάγκη επιβολής δικτατορίας. Στα τέλη Οκτωβρίου του 1922, ο Μουσολίνι και μερικές χιλιάδες οπαδοί του πραγματοποίησαν τη λεγόμενη «πορεία προς τη Ρώμη», μια παρωδία λαϊκής επανάστασης. Ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Γ', αντί άλλης αντίδρασης, όρισε πρωθυπουργό τον Μουσολίνι, που κατάφερε, στα τέλη του 1926, να είναι, πλέον, απόλυτος κύριος της κατάστασης. Το φασιστικό κράτος επιδίωκε τον απόλυτο έλεγχο (ολοκληρωτικό κράτος). Επικεφαλής ήταν ο ντούτσε (ηγέτης), όπως ονομάστηκε ο Μουσολίνι. Το μόνο νόμιμο κόμμα ήταν το φασιστικό, ενώ οι πιο επικίνδυνοι πολιτικοί φυλακίστηκαν ή δολοφονήθηκαν. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στη χειραγώγηση της νεολαίας τόσο με τον έλεγχο της εκπαίδευσης όσο και με την υποχρεωτική ένταξη στη φασιστική νεολαία. Οι επαγγελματικές ενώσεις και τα εργατικά συνδικάτα αντικαταστάθηκαν από συντεχνίες ελεγχόμενες από το φασιστικό κόμμα. Επιπλέον, μέσω του Τύπου, του ραδιοφώνου και του αθλητισμού το καθεστώς προπαγάνδιζε επιθετικά τα φασιστικά ιδεώδη. Ο ναζισμός στη Γερμανία Στη μεσοπολεμική Γερμανία, διάφορες οργανώσεις υποστήριζαν την αντικατάσταση της δημοκρατίας από μια «Νέα Τάξη», όπου οι Γερμανοί θα είχαν την πιο σεβαστή θέση. Μια από αυτές ήταν και το Εθνικοσοσιαλιστικό Γερμανικό Εργατικό Κόμμα (ναζιστικό κόμμα), που είχε ιδρυθεί το Ένα από τα πρώτα μέλη του ήταν και ο άσημος τότε Αδόλφος Χίτλερ. Κερδίζοντας οπαδούς από τα κοινωνικά στρώματα που είχαν πληγεί περισσότερο (αγρότες μικροαστοί, άνεργοι), το ναζιστικό κόμμα ισχυροποιήθηκε την ίδια στιγμή που ενισχυόταν και το Κομμουνιστικό Κόμμα Γερμανίας. Σε αυτές τις συνθήκες μια μερίδα ισχυρών Γερμανών κεφαλαιούχων αποφάσισε να υποστηρίξει τον Χίτλερ, για να αντιμετωπίσει τους κομμουνιστές ελπίζοντας ότι αργότερα θα απαλλασσόταν εύκολα από αυτόν. Στις εκλογές του 1932 οι ναζί συγκέντρωσαν το 37,4% των ψήφων και τον Ιανουάριο του 1933 ο Χίτλερ έγινε καγκελάριος (πρωθυπουργός) της Γερμανίας. Λίγο αργότερα οι ναζί πυρπόλησαν τη γερμανική Βουλή (Ράιχσταγκ) αποδίδοντας το γεγονός στους κομμουνιστές. Αμέσως προχώρησαν σε συλλήψεις χιλιάδων κομμουνιστών και σοσιαλιστών, ενώ το Ράιχσταγκ έθεσε εκτός νόμου όλους τους κομμουνιστές βουλευτές και παραχώρησε στον Χίτλερ απόλυτες εξουσίες για τέσσερα χρόνια. Λίγο αργότερα, ο Χίτλερ ανέλαβε και τη θέση του αρχηγού του κράτους και ονομάστηκε φύρερ (οδηγός, ηγέτης). Παράλληλα, οι ναζί διέλυσαν όλα τα πολιτικά κόμματα, εκτός από το ναζιστικό. Όπως ακριβώς στην Ιταλία, η νεολαία χειραγωγούνταν και η προπαγάνδα οργίαζε. Επιπλέον, οι ναζί οργάνωναν συγκεντρώσεις εκατομμυρίων ανθρώπων, για να φανατίσουν τον γερμανικό λαό. Τα βιβλία που δεν ήταν αρεστά καίγονταν δημοσίως και πολλοί διανοούμενοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη Γερμανία (π.χ. Αϊνστάιν, Μπρεχτ κ.ά.). Εφαρμόζοντας επιθετική ρατσιστική πολιτική, οι ναζί περιόρισαν ή εξόντωσαν όλους όσοι ήταν διαφορετικοί (πολιτικοί αντίπαλοι, τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι). Με ιδιαίτερη επιθετικότητα αντιμετωπίστηκαν οι Εβραίοι, οι οποίοι υποχρεώθηκαν να κυκλοφορούν φορώντας ένα κίτρινο άστρο. Φασισμός και δημοκρατία στην υπόλοιπη Ευρώπη Μέχρι τα τέλη του Μεσοπολέμου επιβλήθηκαν καθεστώτα φασιστικού τύπου σε Ισπανία, Πορτογαλία, Αυστρία, Γιουγκοσλαβία, Ελλάδα, Τουρκία, Αλβανία Βουλγαρία, Ρουμανία, Πολωνία Ουγγαρία και Λιθουανία. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου (1936) Η Ελλάδα υπό την πρωτοκαθεδρία του στρατηγού Μεταξά, γνώρισε απολυταρχικές στιγμές από την 4η Αυγούστου του 1936 μέχρι και το 1941, που κατέρρευσε το μέτωπο. Κομμουνιστική αντιπροπαγάνδα, εθνικιστικό φρόνημα και κατάργηση του συντάγματος ήταν μερικά από τα κύρια χαρακτηριστικά της κυβέρνησης Μεταξά. Όνειρο του Μεταξά ήταν η δημιουργία στην Ελλάδα ενός καθεστώτος κατά τα πρότυπα της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Όμως, μαζικό φασιστικό κόμμα στην Ελλάδα δεν υπήρχε. Ο δικτάτορας δοκίμασε να αναπληρώσει το κενό με τη δημιουργία της Εθνικής Οργάνωσης Νεολαίας (ΕΟΝ), αλλά ο Β Παγκόσμιος πόλεμος διέκοψε την προσπάθειά του. Παράλληλα, προσπάθησε να προσεταιριστεί τους αγρότες και τους εργάτες τόσο με συστηματική προπαγάνδα όσο και με τη λήψη ορισμένων κοινωνικών μέτρων όπως ρύθμιση αγροτικών χρεών, λειτουργία του Ιδρύματος Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ). Το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, ωστόσο, δεν απέκτησε ποτέ ισχυρή κοινωνική στήριξη. Υπό την έννοια αυτή διέφερε από τον φασισμό και από τον ναζισμό. Ο Μεταξάς περιορίστηκε στην οργάνωση ενός αυταρχικού κράτους, που καταδίωξε τους αντιπάλους του, ιδίως τους κομμουνιστές. Τέλος, σε ό,τι αφορά τη διεθνή θέση της Ελλάδας, ο Μεταξάς, κάτω από την καθοριστική επιρροή του βασιλιά Γεωργίου Β, προσανατολίστηκε εξαρχής προς τη Μ. Βρετανία, εκτιμώντας ότι σε περίπτωση πολέμου αυτή θα ήταν ο νικητής.(από τα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας Γ Γυμν. Και Γ Λυκείου) 12

13 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Β. Χ Ε Ι Ρ Α Φ Ε Τ Η Σ Η Κ Α Ι Α Ν Α Μ Ο Ρ Φ Ω Σ Η ( ) 1. Τ ο σ ύ ν τ α γ μ α τ ο υ Ποιος ο ρόλος των κομμάτων στις διαδικασίες διαμόρφωσης του συντάγματος του 1844; (Εθνοσυνέλευση ). 2. Σύνταγμα του 1844: α) ποια θεμελιώδη δικαιώματα κατοχυρώθηκαν και ποιο δεν κατοχυρώθηκε; β)πώς καθορίστηκαν οι εξουσίες του βασιλιά; γ) ποιο το πολίτευμα της χώρας; δ) άλλες διατάξεις. 3. Ποια η σημασία της κατοχύρωσης του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας; 4. Κόμματα: Πώς επηρέασε η επανάσταση της Γ Σεπτεμβρίου το ρόλο των κομμάτων; τι προέβλεπε το σύνταγμα για τα κόμματα; ποια η λειτουργία και ο χαρακτήρας των κομμάτων; Π α ρ α θ έ μ α τ α Α.«... Καθιερώνοντας έτσι ουσιαστικά την καθολική και - με μία σειρά διατάξεων - την άμεση ψηφοφορία για την ανάδειξη της Βουλής, η Εθνοσυνέλευση της 3ης Σεπτεμβρίου πρωτοπορούσε, σε σχέση με τα ισχύοντα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες της εποχής. Πιο συγκεκριμένα, την ίδια εποχή, ένας μόνο στους 12 Βρετανούς πολίτες είχε δικαίωμα ψήφου, ενώ στη Γαλλία, χάρη στους περιορισμούς της τμηματικής ψήφου, μόνο πολίτες ψήφιζαν σε συνολικό πληθυσμό 32 εκατομμυρίων κατοίκων. Η καθολική ψηφοφορία - του άρρενος βεβαίως πληθυσμού - στη μεν Γαλλία καθιερώθηκε σε μόνιμη βάση μετά το 1875, στο Βέλγιο το 1893, στη Νορβηγία το 1898, στην Αυστρία το 1907, στη Σουηδία το 1909, στην Ιταλία το 1912 και στην Αγγλία, την κοιτίδα του κοινοβουλευτισμού, μόνο μετά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο». (Ν. Αλιβιζάτου, Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική Ιστορία, Αθήνα, 81, σ. 66.) Β. Ειδικότερα, η μεγαλύτερη πολιτική σύγκρουση στις τρεις πρώτες δεκαετίες της μεταπελευθερωτικής περιόδου γινόταν ανάμεσα στις συγκεντρωτικές προσπάθειες της μοναρχίας και τις κεντρόφυγες τάσεις των διαφόρων ντόπιων ολιγαρχιών που προσπαθούσαν να διατηρήσουν το είδος της αυτονομίας που απολάμβαναν στα χρόνια της επανάστασης, τότε που κυριολεκτικά δεν υπήρχε κεντρική κυβέρνηση. Απ' αυτή τη σκοπιά οι «δημοκρατικές επαναστάσεις» του 1844 και του 1862, που περιόρισαν τις εξουσίες του στέμματος και ενίσχυσαν τα πολιτικά κόμματα, δεν μπορούν να θεωρηθούν λαϊκές νίκες. Ήταν απλά και μόνο προσπάθειες των ντόπιων ολιγαρχιών να υπονομεύσουν τις πολυαρχικές τάσεις της βαυαρικής μοναρχίας. Όπως και στη σύγκρουση στέμματος-αριστοκρατίας στην Ευρώπη, οι έλληνες κοτσαμπάσηδες, όταν πια συνειδητοποίησαν πως η κρατική επέκταση ήταν αναπόφευκτη, προσπάθησαν ν' αντισταθμίσουν την απώλεια της τοπικής τους αυτονομίας ελέγχοντας το κράτος από μέσα. (Ν. Μουζέλη, Νεοελληνική Κοινωνία. Όψεις υποανάπτυξης, Εξάντας 1978, σ. 36-7) Με το Σύνταγμα του 1844 κατοχυρώθηκε συνταγματικά το δικαίωμα του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. Σωστό-Λάθος (μον. 2) Ημερήσια 2002 Το Σύνταγμα του 1844 καθιέρωσε ως πολίτευμα τη Βασιλευομένη Δημοκρατία. Σωστό Λάθος (2 μον.) Εσπερ Ποιες ήταν οι επιπτώσεις από την καθιέρωση, με το σύνταγμα του 1844, της καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες στην πολιτική και κοινωνική ζωή της Ελλάδας; (μον. 13) Εσπερινά-Επαν.2004 Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1844, οι γερουσιαστές διορίζονταν από τον βασιλιά και διατηρούσαν το αξίωμά τους ισόβια. Σωστό- Λάθος ( μον. 2) Εσπερινά-επαν.2005 Αξιοποιώντας τις πληροφορίες από τα παρακάτω κείμενα και τις ιστορικές σας γνώσεις σχετικά με το Σύνταγμα του 1844: α. να αναφερθείτε στις βασιλικές εξουσίες και στη σημασία του δικαιώματος της καθολικής ψηφοφορίας Μονάδες 13. β. να αποτιμήσετε τη σημασία της θέσπισης του Συντάγματος του 1844 στην εξέλιξη του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα. Μονάδες 12 Ημερ Κείμενο Α: Σύνταγμα μοναρχικό, τον συντηρητισμό του οποίου δεν αναιρούσαν οι αρκετές φιλελεύθερες διατάξεις που κατάφεραν να επιβάλουν τα προοδευτικότερα στοιχεία της Εθνοσυνέλευσης, [...] το Σύνταγμα του 1844 συμπληρωνόταν με έναν επαναστατικό για την εποχή του εκλογικό νόμο. Πρόκειται για τον εκλογικό νόμο της 18ης Μαρτίου 1844 που ψήφισε η Εθνοσυνέλευση [...] και που αναγνώριζε το δικαίωμα του εκλέγειν «εις όλους τους εντός του βασιλείου γεννηθέντας Έλληνας» που είχαν συμπληρώσει το 25ο έτος της ηλικίας τους και είχαν «ιδιοκτησίαν τινά εντός της επαρχίας», είτε κινητή, όπως διευκρινίστηκε στη σχετική συζήτηση, είτε ακίνητη «προσοδοφόρον και φοροτελή 1», ή που εξασκούσαν «οιονδήποτε επάγγελμα ή ανεξάρτητον επιτήδευμα» [...]. Καθιερώνοντας έτσι ουσιαστικά την καθολική και με μία σειρά άλλων διατάξεων την άμεση ψηφοφορία για την ανάδειξη της Βουλής, η Εθνοσυνέλευση [...] πρωτοπορούσε, σε σχέση με τα ισχύοντα στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες της εποχής. [ 1 ιδιοκτησία φοροτελής: η ιδιοκτησία που υπόκειται σε φορολογία ] (Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Εισαγωγή στην Ελληνική Συνταγματική Ιστορία, Αθήνα-Κομοτηνή 1981, σσ ) Κείμενο Β: Στη βαθμιαία ενίσχυση του ρόλου του κοινοβουλίου και στο συνακόλουθο περιορισμό των υπερτροφικών εξουσιών του μονάρχη συνετέλεσε και η καθιέρωση με νόμο της σχεδόν καθολικής και άμεσης ψηφοφορίας (όλοι σχεδόν οι Έλληνες πάνω από 25 χρονών είχαν δικαίωμα ψήφου). [...] Η καθολική ψηφοφορία προώθησε σταδιακά την πολιτική χειραφέτηση των λαϊκών στρωμάτων και, όπως όλοι οι κοινοβουλευτικοί θεσμοί, συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας δημοκρατικής ιδεολογίας. (Γιώργος Αναστασιάδης, Κοινοβούλιο και Μοναρχία στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη 1995, σσ ) α) Ποια θεμελιώδη δικαιώματα συμφώνησαν οι κομματικές παρατάξεις ότι έπρεπε να κατοχυρωθούν με το Σύνταγμα του 1844; (Μονάδες 6) β) Ποιες εξουσίες κατοχυρώθηκαν με το Σύνταγμα του 1844 για τον βασιλιά και ποιες άλλες διατάξεις περιελάμβανε το Σύνταγμα αυτό; (Μονάδες 7) Εσπερινά Επαν.2009 Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1844, ο βασιλιάς συμμετείχε τόσο στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας όσο και στην αρχηγία του κράτους και του στρατού. Σωστό- Λάθος ( μον. 2) εσπερ επαν 2011 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα κείμενα που σας δίνονται παρακάτω, να αναφερθείτε στο περιεχόμενο του Συντάγματος του 1844 σχετικά με: α) τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών (μον. 4) β) το δικαίωμα της ψηφοφορίας και την εκλογική διαδικασία (μον. 9) γ) την κατανομή των εξουσιών (μον. 12). Μονάδες 25 ΗΜΕΡΗΣΙΑ- ΕΣΠΕΡΙΝΑ 2012 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ: σσ

14 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη ΚΕΙΜΕΝΟ Α: Ὁ Ἐκλογικὸς Νόμος καθιέρωνε τὴν ἐκλογὴ τῶν βουλευτῶν μὲ πλειοψηφικὸ σύστημα δύο γύρων, ποὺ θὰ διεξαγόταν μὲ ἄμεση, σχεδὸν καθολική, καὶ μυστικὴ ψηφοφορία. Δικαίωμα ψήφου δινόταν στοὺς πολίτες (ἄρρενες) ἡλικίας 25 ἐτῶν συμπληρωμένων, «ἔχοντας προσέτι ἰδιοκτησίαν τινὰ ἐντὸς τῆς ἐπαρχίας, ὅπου ἔχουσι τὴν πολιτικὴν διαμονήν των, ἢ ἐξασκοῦντας ἐν αὐτῇ ὁποιονδήποτε ἐπάγγελμα, ἢ ἀνεξάρτητον ἐπιτήδευμα». Ἐξαιροῦνταν «α) Οἱ διατελοῦντες ὑπὸ ἀνάκρισιν ἐπὶ κακουργήματι, β) Οἱ προσκαίρως ἢ διὰ παντὸς στερηθέντες κατὰ συνέπειαν δικαστικῆς ἀποφάσεως τοῦ δικαιώματος τοῦ ψηφοφορεῖν, γ) Οἱ στερούμενοι τῆς ἐλευθέρας διαχειρίσεως τῆς περιουσίας των». Ν. Διαμαντοῦρος, Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους,τ. ΙΓ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1833 ὥς 1881, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 2000, σ ΚΕΙΜΕΝΟ Β: Ο Βασιλιάς δεν ήταν μόνον ο ανώτατος άρχοντας, ο αρχηγός του κράτους αλλά και το ανώτατο και κυρίαρχο όργανο του κράτους, αποδεχόταν δηλαδή μόνον εκείνους τους περιορισμούς της εξουσίας του, που είχαν διατυπωθεί ρητώς στο Σύνταγμα. Η μοναρχική πηγή της εξουσίας προέκυπτε και από το ίδιο το συνταγματικό κείμενο, που αναγνώριζε το πρόσωπο του Βασιλιά ως ιερό και απαραβίαστο αλλά και από την πρόβλεψη ότι η δικαιοσύνη πηγάζει από το Βασιλιά και απονέμεται εν ονόματί του. Η μοναρχία ήταν όμως περιορισμένη μέσα στα όρια που έθετε η ίδια με το παραχωρημένο Σύνταγμα. Το Σύνταγμα του 1844 εισήγαγε την αρχή της διάκρισης των εξουσιών. [...] Η νομοθετική πρωτοβουλία και το δικαίωμα της κυρώσεως των νόμων ανήκε στο Βασιλιά. Με το διορισμό των μελών της Γερουσίας και της διάλυσης, χωρίς περιορισμό, της Βουλής, ο Βασιλιάς συγκέντρωνε εκτεταμένες αρμοδιότητες. Η. Μαυρομούστακου, Πολιτικοί Θεσμοί και Διοικητική Οργάνωση, στο: Ιστορία του Νέου Ελληνισμού, , 4ος τόμος: Το Ελληνικό Κράτος, , Η Εθνική Εστία και ο Ελληνισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 2003, σ.43. ΚΕΙΜΕΝΟ Γ: Περί συντάξεως της Πολιτείας Άρθρον 15. Η νομοθετική εξουσία ενεργείται συνάμα υπό του Βασιλέως, της Βουλής και της Γερουσίας. Άρθρον 20. Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε διά των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων Υπουργών. Άρθρον 21. Η δικαστική εξουσία ενεργείται διά των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Περί της Βουλής Άρθρον 59. Η Βουλή σύγκειται εκ Βουλευτών, εκλεγομένων των εχόντων δικαίωμα προς τούτο πολιτών, κατά τον περί εκλογής Νόμον. Α. Σβώλος, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ. 153, 155, 161 (Στο: Αξιολόγηση των μαθητών στο μάθημα: «Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας», τεύχ. 1ο, Αθήνα:ΥΠ.Ε.Π.Θ. Κ.Ε.Ε., 1999, σ. 197). Με το Σύνταγμα του 1844 προβλεπόταν η ύπαρξη Βουλής και Γερουσίας. Σωστό- Λάθος (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ Η παρακμή των ξενικών κομμάτων κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας 1. Ποια ήταν η πορεία του ρωσικού κόμματος κατά την περίοδο ; 2. Ποια ήταν η δραστηριότητα του Ι. Κωλέττη ως αρχηγού του γαλλικού κόμματος; ποια η τύχη του κόμματος μετά το θάνατο του αρχηγού του; πού οφείλεται η παρακμή του γαλλικού κόμματος; 3. Πώς επηρέασε ο Κριμαϊκός πόλεμος τα ξενικά κόμματα; 4. Ποιες συνέπειες είχε η υπόθεση Πατσίφικο στις σχέσεις Ελλάδας-Αγγλίας; Συνθέτοντας τις πληροφορίες των παρακάτω πηγών και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις να περιγράψετε τις πολιτικές πρακτικές του Κωλέττη. Μονάδες 25 Εσπερινά Επαν.2003 Κείμενο Α: Η παραχώρηση Συντάγματος δε μετέβαλε την πολιτική ζωή. Η συνεργασία των τριών κομμάτων εν όψει της αλλαγής του 1843 διαλύθηκε αμέσως μετά την επιτυχία. Οι πρώτες εκλογές που ακολούθησαν κράτησαν τρεις μήνες κατά τους οποίους η Ελλάδα έγινε λεία των οπλισμένων συμμοριών του Κωλέττη, που έβαλε σ ενέργεια όλα τα μέσα για να συντρίψει τον αντίπαλο και να εξασφαλίσει την πλειοψηφία στη Βουλή. Συνταγματικός, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, ο Κωλέττης δείχτηκε υπερβολικά συγκεντρωτικός όταν πήρε την εξουσία κι ενθάρρυνε τις επεμβάσεις του στέμματος στην πολιτική ζωή. Η πραγματική εσωτερική πολιτική του συνίστατο στη «διάθεση των κρατικών εσόδων για λογαριασμό των φίλων του», χωρίς κανένα σοβαρό μέτρο για τη διοργάνωση και οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η «Μεγάλη Ιδέα» τού έδινε το πρόσχημα. Η μόνη θεραπεία στις δυστυχίες της Ελλάδας, έλεγε, ήταν η εδαφική εξάπλωση του βασίλειου, ο δρόμος προς την Κωνσταντινούπολη και η κυριαρχία στην Ανατολή. Με τέτοια πολιτική ο Κωλέττης εμφανίζεται στην πολιτική ιστορία της Ελλάδας ως ο τύπος του τυχοδιώκτη πολιτικού, που εισήγαγε όσο κανείς άλλος τη διαφθορά στην άσκηση της εξουσίας. Στην πραγματικότητα το Σύνταγμα καταργήθηκε. Νικ. Σβορώνος,Επισκόπηση Νεοελλ.Ιστορίας. Κείμενο Β: "Προέκειτο να κυρωθώσι φιλικαί εκλογαί; Ευθύς και αι δεινόταται παραβιάσεις παρεσιωπώντο ή εχαρακτηρίζοντο επουσιώδεις παρατυπίαι: και η μεν βία, η στάσις αυτή, απεκαλούντο δικαία άμυνα, η δε αδικία, ακολασία, το ψεύδος δικαιοσύνη, μετριότης, αλήθεια. Και αυταί αι λέξεις ήλλαξαν σημασίαν: η μεν παραβίασις των καλπών ωνομάσθη συστολή των σανίδων, αι δε σαπουνοκασέλαι και τα σακκούλια κάλπαι, η λύμανσις των σφραγίδων τυχαία σύντριψις, οι συμβολαιογράφοι επί της ψηφοφορίας επιτροπαί και οι απόβλητοι του λαού εκλεκτοί αυτού...". (Ν. Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, Αθήνα 1973) Χρησιμοποιώντας τα σχετικά χωρία του πιο κάτω κειμένου και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αποτιμήσετε τη λειτουργία της συνταγματικής μοναρχίας κατά την περίοδο της διακυβέρνησης του Ιωάννη Κωλέττη. ΚΕΙΜΕΝΟ: Υποστηρίχτηκε [...] ὅτι ἡ μὴ ἀνάπτυξη τοῦ κοινοβουλευτισμοῦ, στὴν περίοδο τῆς συνταγματικῆς μοναρχίας, δὲν ὀφειλόταν στὸ «πλημμελὲς» τῶν διατάξεων τοῦ Συντάγματος οὔτε στὴν ἔλλειψη κανόνων ποὺ διευκόλυναν τὴν καθιέρωση σταθερῶν κοινοβουλευτικῶν ἀρχῶν, ἀλλὰ στὴν μὴ ἐφαρμογή του ἀπὸ τὸν Ὄθωνα καὶ στὶς ἐσκεμμένες παραβιάσεις του. Πράγματι, ἔχοντας ἀποδεχθεῖ καταναγκαστικὰ τὴν ἐγκαθίδρυση συνταγματικοῦ πολιτεύματος ὁ ξενόφερτος μονάρχης δὲν διακατεχόταν ἀπὸ τὴν παραμικρὴ διάθεση νὰ τὸ ἐφαρμόσει. Ἀναμίχθηκε σὲ ἔργα διοικητικὰ, 14

15 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη παρενέβαινε στὶς βουλευτικὲς ἐκλογὲς καὶ κατέβαλε κάθε προσπάθεια νὰ συγκεντρώσει ὅλο καὶ περισσότερη ἐξουσία. Παράλληλα περιφρόνησε τὸν ἐκλογικὸ νόμο τοῦ 1844 καὶ δὲν ἐπέτρεψε τὴ ἐλεύθερων ἐκλογῶν νοθεύοντας τες συστηματικὰ σὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς σχετικῆς διαδικασίας. Χαρακτηριστικὲς ὑπῆρξαν οἱ καταγγελίες τοῦ Μιχ. Σχινᾶ στὴ Βουλὴ σὲ βάρος τῆς γαλλόφιλης (καὶ ὑποστηριζόμενης ἀπὸ τὸν Ὄθωνα) κυβέρνησης Κωλέττη, τὴν ἑπομένη τῆς διεξαγωγῆς τῶν ἐκλογῶν τὸ 1847: «Μέσα διπλᾶ, τριπλᾶ, τετραπλᾶ, παραπείσεων, ἀπειλῶν, ὑποσχέσεων ἐτίθεντο ἐν χρήσει ἵνα συλλέξωσι τὴν διεσπαρμένην καὶ ἀπολωλῶσαν πλειοψηφίαν [ ]». Παύλος Πετρίδης, Πολιτικές δυνάμεις και συνταγματικοί θεσμοί στη νεώτερη Ελλάδα, , (Θεσσαλονίκη, 1984), σσ Μονάδες 20 Ημερήσια-επαν.2006 Ο θάνατος του Κωλέττη το 1847 ευνόησε το γαλλικό κόμμα. Σωστό-Λάθος (2 μον.) Ημερήσια-επαν.2007 Ποιες πολιτικές πρακτικές χρησιμοποίησε ο Ι.Κωλέττης, προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία;(μον.12) Εσπερ Ποιοι λόγοι συντέλεσαν στην παρακμή του ρωσικού κόμματος κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας ( ); (μον. 12) Ημερήσια-επαν.2010 Στην περίοδο μεταξύ των συνταγμάτων του 1844 και του 1864 ουσιαστικά δεν ικανοποιήθηκε κανένα από τα αιτήματα του ρωσικού κόμματος, τα οποία είχαν σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησία. Σωστό-Λάθος (2 μον.) ημερ επαν 2011 Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και αντλώντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα, να αναφερθείτε στη λειτουργία του ελληνικού πολιτικού συστήματος από το 1844 μέχρι το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου (1856), προσδιορίζοντας: α) τις εκλογικές πρακτικές και τα χαρακτηριστικά της διακυβέρνησης του Κωλέττη (μονάδες 10), β) την πολιτική τακτική του Όθωνα απέναντι στα κόμματα (μονάδες 7) και γ) τις επιπτώσεις του Κριμαϊκού Πολέμου στην ελληνική πολιτική ζωή (μον. 8). Μονάδες 25 ΕΠΑΝ. ΗΜΕΡ. ΕΣΠΕΡ 2012 Κείμενο Α: [Εκλογικές παρατυπίες] «Προέκειτο να κυρωθώσι φιλικαί εκλογαί; Ευθύς και αι δεινόταται παραβιάσεις παρεσιωπώντο ή εχαρακτηρίζοντο επουσιώδεις παρατυπίαι: και η μεν βία, η στάσις 1 αυτή, απεκαλούντο δικαία άμυνα, η δε αδικία, ακολασία, το ψεύδος, δικαιοσύνη, μετριότης, αλήθεια. Και αυταί αι λέξεις ήλλαξαν σημασίαν: η μεν παραβίασις των καλπών ωνομάσθη συστολή 2 των σανίδων, αι δε σαπουνοκασέλαι και τα σακκούλια κάλπαι, η λύμανσις 3 των σφραγίδων τυχαία σύντριψις, οι συμβολαιογράφοι επί της ψηφοφορίας επιτροπαί και οι απόβλητοι του λαού εκλεκτοί αυτού...». Νικόλαος Δραγούμης, Ιστορικαί Αναμνήσεις, τ. 2, Αθήνα 1973, σ. 93, στο: Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ Τάξη Γενικού Λυκείου (Θεωρητική Κατεύθυνση), Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2010, σ στάσις : ανταρσία / 2 συστολή : σπάσιμο / 3 λύμανσις : φθορά, καταστροφή Κείμενο Β: [Το Στέμμα και τα κόμματα] [...]Αναμφίβολα το Στέμμα αναχαίτισε επίσης τη δυνατότητα των κομμάτων να επιτείνουν τη λανθάνουσα εμφύλια διαμάχη που σιγόβραζε πάντα κάτω από την επιφάνεια. Εμποδίζοντας καθένα από τα κόμματα να μονοπωλήσει την εξουσία, μετρίασε κάποιες από τις πικρές εχθρότητες της περιόδου της Επανάστασης. Αποστέρησε εν μέρει τα κόμματα από τη στρατιωτική τους δύναμη με τη διάλυση των ατάκτων και τη δημιουργία στρατιωτικού μηχανισμού βασισμένου στην απόλυτη νομιμοφροσύνη προς το Στέμμα.[...]. Μια και κανένα κόμμα δεν μονοπωλούσε τη διοίκηση, το καθένα ήταν κατά μία έννοια ομάδα αντιπολίτευσης (ακόμη και όταν ήταν πρόσκαιρα το ευνοούμενο κόμμα), και ως ομάδες αντιπολίτευσης, που αντιμάχονταν την κεντρική διοίκηση, τα κόμματα αναγκάστηκαν να χρησιμοποιήσουν συγκεντρωτικές μεθόδους στη δράση τους και συνακόλουθα να αυξήσουν την εσωτερική τους συνοχή. J. A. Petropoulos, Πολιτική και Συγκρότηση Κράτους στο Ελληνικό Βασίλειο ( ), στο: Γ. Β. Δερτιλής - Κ. Κωστής (επιμ.), Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας (18ο ς -20ό ς αι.), Αθήνα-Κομοτηνή: Εκδοτικός Οίκος Αντ. Ν. Σάκκουλα, 1991, σ Κείμενο Γ: [Αγγλογαλλική διακοίνωση προς την Ελλάδα] [...] Σύμπασα η διαγωγή της Ελληνικής Κυβερνήσεως κατά τους τελευταίους αυτούς χρόνους δεν μας επιτρέπει πλέον να θεωρώμεν αυτήν ως ουδετέραν ως προς την Τουρκίαν, μήτε ως φίλην της Γαλλίας και της Μεγάλης Βρεττανίας. [...] Η Ελληνική Κυβέρνησις οφείλει ν αναμένη τας συνεπείας των ιδίων αυτής πράξεων. Εάν δ αι συνέπειαι αύται αποβώσιν επικίνδυνοι εις τον Θρόνον και εις την μέλλουσαν ευημερίαν της Ελλάδος, η ευθύνη θα επιπέση επί των Ελλήνων Υπουργών, οίτινες εφάνησαν διατελούντες εν τη αγνοία ή εν τη απρονοησία των αληθών συμφερόντων της χώρας των. Σπ. Πήλικας, Απομνημονεύματα, σ. 176, στο: Β. Σκουλάτος-Ν. Δημακόπουλος- Σ. Κόνδης, Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη ( ), για την Γ Τάξη του Ενιαίου Λυκείου, Αθήνα: ΟΕΔΒ, 2003, σσ Η ν έ α γ ε ν ι ά 1. Ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στην εμφάνιση της νέας γενιάς λίγο μετά τα μέσα του 19 ου αι.; ποια η νοοτροπία της νέας γενιάς; 2. Στα τέλη της δεκαετίας του 1850 συγκροτήθηκαν αντιπολιτευτικοί όμιλοι: α) ποιοι παράγοντες συνέβαλαν στη διαμόρφωσή τους; β)ποια τα κύρια αιτήματά τους; γ) ποιος ήταν ο Αλ. Κουμουνδούρος; 3. Ποιο το αίτημα της επανάστασης του 1862; ποιοι συμμετείχαν σ αυτή; ποιο το αποτέλεσμά της; Παράθεμα: Κουμουνδούρος ως ο πρώτος πολιτικός με συνείδηση κ οινοβουλευτική Ο Κουμουνδούρος μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος Έλληνας πολιτικός με συνείδηση κοινοβουλευτική. Ήθελε η κυβέρνηση του να στηρίζεται στην πλειοψηφία των βουλευτών και γι' αυτό, μιλώντας στην βουλή, προσπαθούσε να πείσει και όχι να δελεάσει όπως επιδίωκε ο Δεληγιώργης. Εκτιμούσε την αγχίνοια του Βούλγαρη και σεβόταν την πατριαρχική νοοτροπία του, αλλά αρνιόταν να υποταχθεί στον αυταρχισμό του. Συμπαθούσε το Δεληγιώργη, αλλά δεν τον εμπιστευόταν, γι' αυτό και δε συνεργάστηκε μαζί του. Εκτιμούσε τον Τρικούπη, αλλά και τον αντιπαθούσε βαθύτατα, γι' αυτό και τον χρησιμοποίησε μια και μόνη φορά. Ο Κουμουνδούρος είχε όλες τις αρετές που πρέπει να στολίζουν ένα κοινοβουλευτικό άνδρα. Ψυχραιμία, ανεξικακία, ελαστικότητα, προσαρμοστικότητα, καλή διάθεση, ευγένεια στους τρόπους, επιμέλεια, εργατικότητα, επιμονή, όσο και υπομονή, πραότητα. Δεν θύμωνε και δεν λύπησε σχεδόν, κανένα, γι' αυτό και τον χαρακτήριζαν «γλυκύτατο». Με απόλυτη ευλάβεια τηρούσε όλους τους κανόνες στο κοινοβουλευτικό παιχνίδι και δεν 15

16 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη προσπάθησε ποτέ να βγει έξω από τα συνταγματικά πλαίσια. Αυτό που δεν του πήγαινε ήταν να βρεθεί στην ίδια κυβέρνηση με το Βούλγαρη... ( Ι.Ε.Ε.,τ.ΙΓ,σ.248) Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο του βιβλίου σας και το περιεχόμενο του παραθέματος: α) Να παρουσιάσετε τα αιτήματα των οποίων εκφραστής υπήρξε ο Α. Κουμουνδούρος. β) Να τεκμηριώσετε το περιεχόμενο της φράσης «ο Κουμουνδούρος είχε όλες τις αρετές που πρέπει να στολίζουν έναν κοινοβουλευτικό άνδρα». γ) Να αντιπαραθέσετε την κοινοβουλευτική συμπεριφορά του Κουμουνδούρου μ' εκείνη του Κωλέττη. Επισημαίνοντας χωρία των παρακάτω κειμένων και αξιοποιώντας τις ιστορικές γνώσεις σας, να εξηγήσετε τις συνθήκες ανάδειξης της «νέας γενιάς» μετά την παρακμή των ξενικών κομμάτων και τα αιτήματα που αυτή προέβαλε. Κείμενο Α Περί το τέλος της βασιλείας του Όθωνος θα εμφανισθούν αι νέαι πολιτικαί δυνάμεις, προερχόμεναι εκ της μετεπαναστατικής γενεάς, η οποία, εμποτισμένη με τας εξελισσομένας εις την Ευρώπην φιλελευθέρας ιδέας, θα αναλάβη το έργον της ολοκληρώσεως της Δημοκρατίας. Αι δυνάμεις αυταί θα επιτύχουν και την έξωσιν του Όθωνος [ ]. Ο ελληνικός κεφαλής της Επαναστάσεως του 1862 ήσαν νέοι επηρεασμένοι βαθύτατα από τας φιλελευθέρας ιδέας. Εξ άλλου κατά την διαρρεύσασαν τριακονταετίαν, η πληθυσμική σύνθεσις της Ελλάδος είχεν υποστή τοιαύτην εξέλιξιν (...) ώστε υφίσταντο, πλέον, νέα κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά δεδομένα. Ακόμη και η αναλογία μεταξύ πληθυσμού της υπαίθρου και αστικών κέντρων είχεν ουσιωδώς μεταβληθή εις βάρος του πρώτου. Τέλος, είχεν αρχίσει να διαμορφούται ηγετική τάξις, τελείως διάφορος της προελθούσης εκ του αγώνος της ανεξαρτησίας. (Γρηγόριος Δαφνής, Τα ελληνικά πολιτικά κόμματα, , σσ. 54 και 59). Κείμενο Β Μετά το τέλος του Κριμαϊκού Πολέμου ( ), το αντιδυναστικό ρεύμα δυνάμωσε, για να κορυφωθεί κατά την τριετία Με αφορμή διώξεις εναντίον φιλελεύθερων διανοουμένων, όπως ο Αλεξ. Σούτσος (Φεβρουάριος 1859), και με ενεργό συμμετοχή της «χρυσής» φοιτητικής νεολαίας της εποχής ( ) η αντιπολίτευση κατά του Όθωνα γενικεύτηκε, παρασέρνοντας μια πλειάδα ετερογενών πολιτικών και στρατιωτικών στοιχείων που, για διαφορετικούς λόγους, επιζητούσαν την απομάκρυνση της δυναστείας. (Νίκος Κ. Αλιβιζάτος, Εισαγωγή στην ελληνική συνταγματική ιστορία, σ. 71). (μον. 25) ΗΜΕΡ 2003 Τα αιτήματα της «νέας γενιάς» εξέφρασε σε μεγάλο βαθμό με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου. Σωστό λάθος (μον. 2) Ημερήσια-επαν.2008 Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφέρετε τους παράγοντες οι οποίοι οδήγησαν στην επανάσταση του 1862 και την έξωση του Όθωνα. Μον. 25 Εσπερ-επαν.2008 Ο Όθων, δεχθείς άκων 1 την εγκαθίδρυσιν συνταγματικού πολιτεύματος, δεν είχε την διάθεσιν της πιστής εφαρμογής αυτού. Ευθύς εξ αρχής, παραβιάζων το πνεύμα του Συντάγματος, ανεμίχθη εις έργα διοικητικά, επεμβαίνων εις τας βουλευτικάς εκλογάς και προσπαθών εκδήλως να συγκεντρώση εις χείρας του περισσοτέραν εξουσίαν. Προ δε της αντιστάσεως, την οποίαν εύρισκε δεν εδίσταζεν, ως είναι ευνόητον, να λάβη μέτρα πιεστικά κατά της ελευθερίας του τύπου και της ανεξαρτησίας των συνειδήσεων, τούθ όπερ εξήπτεν ακόμη περισσότερον την κατ αυτού αντιπολίτευσιν και προητοίμαζε την πτώσιν του. Ο βασιλεύς όπως γράφει ο Ν. Δραγούμης (Αναμνήσεις, τομ. Β σ. 122) έρρεπε 2 φύσει «προς το σύστημα της συγκεντρώσεως», πολιτικοί δε, όπως ο Κωλέττης, «τελειοποιήσαντες αυτό, και τον Όθωνα ενεθάρρυναν εις αυστηροτέραν εφαρμογήν και αυτοί εφήρμοσαν απηνέστερον 3... Η καταστολή της ελευθερίας των δημοκρατικών Αρχών, η καταδίωξις του τύπου, η επέμβασις εις τας εκλογάς τας τε βουλευτικάς και τας των δήμων, η αποβολή πάντων των οπωσούν 4 ανεξάρτητον εχόντων το φρόνημα δημοσίων λειτουργών, και ιδίως των της Θέμιδος 5... η διά παντός τρόπου πίεσις της συνειδήσεως των δικαστών, η διαστροφή των νόμων, ταύτα, και άλλα εις εν μόνον απέβλεπον, εις την σύμπτυξιν πάσης δυνάμεως εις χείρας της εξουσίας και την δι αυτής παγίωσιν κυβερνήσεως πανισχύρου και διαρκούς.... Η προϊούσα 6 κοινωνική εξέλιξις ενίσχυε το φιλελεύθερον και δημοκρατικόν πνεύμα, ούτως ώστε αι απολυταρχικαί τάσεις να μη είναι ανεκταί και να υπονομεύεται τουναντίον διά συνεχούς δράσεως η βασιλεία του Όθωνος. Βοηθούσης δε και της αναμίξεως των αντιπροσώπων των Προστατίδων Δυνάμεων εις την πολιτικήν ζωήν της χώρας, η οποία δεν έπαυε κατά τα έτη της απολυταρχίας και της συνταγματικής μοναρχίας, η θέσις του Όθωνος κατέστη τόσον επισφαλής 7, ώστε ευκόλως ανετράπη δι επαναστάσεως, μολονότι όπως φαίνεται, δεν ημφεσβητούντο ωρισμέναι αρεταί του και ανεγνωρίζετο η ταύτισις της ηγεμονικής του φιλοδοξίας προς τα εθνικά ιδανικά της εποχής εκείνης (ίδε και Ζ. Παπαντωνίου, Ο Όθων, 1934)». (Α. Σβώλου, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ ) [1. άκων: χωρίς τη θέλησή του 2. έρρεπε: έτεινε 3. απηνέστερον: πιο σκληρά 4. οπωσούν: κατά κάποιο τρόπο, κάπως 5. λειτουργών της Θέμιδος: δικαστών και δικηγόρων 6. προϊούσα: αυξανόμενη 7. επισφαλής: αβέβαιη ] Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στο ερώτημα: Ποιες συνθήκες διαμόρφωσαν τη «νέα γενιά» ανθρώπων μετά την παρακμή των ξενικών κομμάτων; Κείμενο «[...] Τὰ χρόνια αὐτὰ χαρακτηρίζονται κυρίως ἀπὸ τὶς σοβαρὲς προσπάθειες οἰκονομικῆς ἀνασυγκροτήσεως τῆς χώρας, ποὺ εἶχε ἀρχίσει νὰ διαφαίνεται ἤδη ἀπὸ τὴν προηγούμενη διετία. Ἡ μεταστροφὴ τῆς κοινῆς γνώμης, συνέπεια τῶν ἀπρόβλεπτων συνθηκῶν, ποὺ ἐπέβαλε στὴν Ἑλλάδα ἡ διεθνὴς πολιτική, σὲ ἀντίθεση πρὸς τὸ δημόσιο αἴσθημα, ἡ πρόσκαιρη ἐγκατάλειψη μεγαλεπήβολων ὀνείρων γιὰ μιὰ ἀπαρχὴ ἀπελευθερώσεως τῶν ὑπόδουλων ἀκόμη Ἑλλήνων, ἐπέβαλλαν στὰ χρόνια μετὰ τὸν Κριμαϊκὸ πόλεμο τὴν ἀνάγκη νὰ ἀναζητηθεῖ διέξοδος πρὸς μιὰ ἄλλη κατεύθυνση, πρὸς τὴν οἰκονομικὴ ἀνὰπτυξη τῆς χώρας. Οἱ Ἕλληνες συνειδητοποίησαν ὅτι ἔπρεπε νὰ ἀξιοποιήσουν ὅ,τι εἶχαν στὰ χέρια τους παρὰ νὰ περιμένουν τὴν πραγματοποίηση τῶν ὀνεὶρων τους, ποὺ ἔτσι ἢ ἀλλιῶς ἀναβάλλονταν ἢ ματαιώνονταν. Τὰ στενὰ σύνορα, μέσα στὰ ὁποῖα ἦταν καταδικασμένοι νὰ ζοῦν, τοὺς ἀποστεροῦσαν ἀπὸ μιὰ ἐπάρκεια πλουτοπαραγωγικῶν πηγῶν. Ἔπρεπε συνεπῶς ἡ πολιτικὴ ἀντιμετώπιση τοῦ προβλήματος νὰ δώσει τὴ θέση της στὴν οἰκονομική. 16

17 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Ἔτσι ἡ χώρα ἄρχισε νὰ προοδεύει ὑλικὰ καὶ αὐτὸ ἦταν μιὰ ἀπάντηση στὸ ἀδιέξοδο ποὺ βρέθηκε ὡς πρὸς τὴ διεθνή της θέση» Δημητρακόπουλος, Οδ., «Στροφή της κυβερνητικής πολιτικής προς την εσωτερική ανάπτυξη της χώρας», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ΙΓ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1977, σ Μον. 25 Εσπερινά α. Ποια εκσυγχρονιστικά αιτήματα των αντιπολιτευτικών ομίλων, που συγκροτήθηκαν περί τα τέλη της δεκαετίας του 1850, εξέφρασε με την πολιτική του δράση ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος; (μονάδες 5) β. Ποιοι συμμετείχαν στην επανάσταση κατά του Όθωνα, το 1862; (μονάδες 5) Μονάδες 10 Ημερ εσπερ Η Ε θ ν ο σ υ ν έ λ ε υ σ η τ ο υ Ποιο το περιεχόμενο των όρων: Πεδινοί, Ορεινοί, Εκλεκτικοί, Εθνικόν κομιτάτον, Αρχή της Δεδηλωμένης. 2. Ποιες οι καινοτομίες (ή διαφορές) του συντάγματος του 1864 σε σχέση με το σύνταγμα του Ποια σημασία είχε η συνταγματική κατοχύρωση της ελευθερίας του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι; 4. Ποια σημασία είχε η ψήφιση της αρχής της δεδηλωμένης για την πολιτική ζωή της Ελλάδας; Παραθέματα Α. Όταν ο βασιλιάς Γεώργιος των Ελλήνων έφτασε στην Ελλάδα, διαπίστωσε ότι είχε να αντιμετωπίσει τέσσερα κόμματα. Του ενός αρχηγός ήταν ο Βούλγαρης, ο ηγέτης της εξέγερσης του Ένα δεύτερο κόμμα είχε επικεφαλής τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο, δικηγόρο από τη Μάνη, άνθρωπο με εξαιρετική ευφυΐα, που όταν είχε περάσει από το υπουργείο Οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση Βούλγαρη είχε κάνει κατάχρηση της ρουσφετολογίας ευνοώντας τους προστατευόμενους του. Το τρίτο κόμμα είχε ηγέτη τον Θρασύβουλο Ζαΐμη από τα Καλάβρυτα, γιο του ορμητικού ήρωα της Επανάστασης. Ο Ζαΐμης όμως ο ίδιος ήταν ένας συνεσταλμένος πολιτικός που ευνοούσε την τήρηση μετριοπαθούς πολιτικής τόσο στα εσωτερικά όσο και στα εξωτερικά ζητήματα. Το τέταρτο κόμμα είχε αρχηγό τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη, δικηγόρο και βουλευτή από το Μεσολόγγι, που διακρινόταν για τη ρητορική του δεινότητα και είχε υποστηριχτές ανάμεσα στους νέους αξιωματικούς και τους φοιτητές που είχαν επηρεαστεί από τις δυτικές φιλελεύθερες ιδέες. Τα τέσσερα αυτά κόμματα, συνασπισμοί προσωποπαγών ομάδων, συνέχιζαν τις παραδόσεις των παλαιών πελατειών και δεν κατάφεραν να γίνουν κόμματα με αρχές. Μεγαλύτερη σπουδαιότητα από το κομματικό πρόγραμμα είχε να κατέχει κανείς την εξουσία πριν από τις εκλογές και έτσι, κάνοντας χρήση της ρουσφετολογίας από τους κυβερνητικούς θώκους, να εξασφαλίζει κάποια πλειοψηφία στις κάλπες. Πραγματικά όλα τα κόμματα, και οι ομάδες που τα αποτελούσαν, συναγωνίζονταν ποιος θα έχει την τιμή να πετύχει στόχους για τους οποίους όλοι τους γενικά συμφωνούσαν. Στα θέματα της εσωτερικής πολιτικής σπαράσσονταν χωρίς τελειωμό για ασήμαντα θέματα. Στα ζητήματα της εθνικής πολιτικής όλοι τους ήταν οπαδοί της Μεγάλης Ιδέας, αλλά βίαιες φιλονικίες επικρατούσαν σχετικά με το δρόμο και τη χρονική στιγμή της υλοποίησής της. Μερικοί ευνοούσαν μία προσωπική πολιτική φιλίας απέναντι στην Τουρκία. Επιδίωκαν επίσης να διατηρήσουν και να αναπτυχθούν οι εθνικοί πλουτοπαραγωγικοί πόροι και να αναζητηθεί, προς το παρόν τουλάχιστον, η διεύρυνση των συνόρων της Ελλάδας με διπλωματικά μέσα. Άλλοι πάλι, επιδιώκοντας καθένας με τον τρόπο του γρηγορότερα αποτελέσματα, ενθάρρυναν τις μυστικές εταιρείες και τα ανατρεπτικά κινήματα κατά του τουρκικού ζυγού. Αυτή ήταν η πολιτική που υποστήριξε ο Κουμουνδούρος, όπως και ο Βούλγαρης και Δεληγιώργης κατά καιρούς. Όλοι νόμιζαν ότι η απόκτηση των Ιονίων νήσων θα άνοιγε μια νέα εποχή εδαφικών προσαρτήσεων και ο καθένας πίστευε ολόψυχα με τον δικό του τρόπο ότι η κατάσταση στην Ευρώπη εξελισσόταν ευνοϊκά για την Ελλάδα.. (D. Dakin, Η ενοποίηση της Ελλάδας , ελλ. Μετ. Μ.Ι.Ε.Τ. 1984, σ ) Β. Σ' ολόκληρη την περίοδο είκοσι δύο κυβερνήσεις θα διαδεχτούν η μια την άλλη στην άσκηση της εξουσίας, μοιραίο επακόλουθο των παρεμβάσεων του θρόνου στην κοινοβουλευτική ζωή, με συνέπεια την απομάκρυνση κυβερνήσεων που διέθεταν την εμπιστοσύνη της Βουλής και τον διορισμό κυβερνήσεων από την κοινοβουλευτική μειοψηφία, παράλληλα προς την καταχρηστική διάλυση της Βουλής. [ ] Στη νόθευση του πολιτεύματος, παράλληλα με το στέμμα, συντελούσαν και οι κομματάρχες της εποχής με την μικροπολιτική τους. Τα κόμματα που είχαν συμπήξει δεν εκπροσωπούσαν, όπως και στο παρελθόν, ούτε υπηρετούσαν ταξικά συμφέροντα, έχοντας σαν αποκλειστική μέθοδο διασύνδεσής τους με το εκλογικό σώμα την προώθηση ατομικών συμφερόντων συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών. Τα κοινωνικά συμφέροντα της κυρίαρχης πολιτικής ολιγαρχίας ταυτίζονταν, άλλωστε, με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης από την οποία και προέρχονταν κατά βάση οι πολιτευόμενοι. Ήταν επόμενο οι ηγετικές κοινωνικές ομάδες να μεταχειριστούν τον κοινοβουλευτισμό, έτσι ώστε, διατηρώντας την κοινωνικοπολιτική τους υπόσταση, να έχουν τη δυνατότητα του ελέγχου των εκλογικών διαδικασιών. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, η συμμετοχή των πολιτών(φαινομενικά πλατιά) στη συγκρότηση της κρατικής εξουσίας στην ουσία παρέμεινε περιορισμένη, αφού εξαρτιόταν από την πολιτική επιρροή, την κοινωνική επιβολή και την ιδεολογική ηγεμονία της άρχουσας τάξης, που εξασφάλιζε κατά κανόνα την ποθητή αντιπροσώπευσή της στο κοινοβούλιο. Έτσι ο λαός, αποκλεισμένος απ' τα πρώτα κιόλας χρόνια της επανάστασης από τις πολιτικές διαδικασίες, ήταν αναγκασμένος να ακολουθεί ή να ταυτίζεται με τον εκάστοτε αρχηγό του ισχυρότερου κατά περίσταση, κόμματος, που κι αυτό ήταν εξαρτημένο από τοπικούς κομματικούς παράγοντες. Ως το 1875, οι ξενοκίνητοι, λόγω της κοινωνικοοικονομικής εξάρτησης του ελλαδικού χώρου, πολιτικοί μηχανισμοί θα ακολουθήσουν και στον εξωτερικό τομέα αντιφατική πολιτική, επηρεασμένοι από τη συναισθηματική πίεση του εθνικού φρονήματος στο εσωτερικό και του ψυχρού πραγματισμού των επιταγών των ξένων συμφερόντων. Οι πολιτικοί αρχηγοί της εποχής (Βούλγαρης, Κουμουνδούρος, Δεληγιώργης και Ζαΐμης) θα υποταχθούν κι αυτοί στην αναγκαστική πορεία μέσα στον δαιδαλώδη χώρο των πολιτικών εφαρμογών που οι «προστάτιδες» Δυνάμεις απαιτούσαν. (Π. Πετρίδη, ό.α., σσ ) Λαμβάνοντας υπόψη σας το κείμενο του βιβλίου σας και των παραθεμάτων: α) Να αναφέρετε τους παράγοντες που «ενέχονται» (συνέβαλλαν) στην πολιτική αστάθεια της περιόδου και να αξιολογήσετε το βαθμό «ευθύνης» τους. β) Να προσδιορίσετε τις παρατάξεις στις οποίες ανήκαν ο Βούλγαρης και ο Δεληγιώργης και να επισημάνετε τις διαφορές τους. Ο μ ά δ α Α Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον (μον. 5) Ημερήσια 2001 Ορισμός : Εκλεκτικοί (μον. 5) Εσπερινά 2002 Η ιδέα της αρχής της δεδηλωμένης ανήκει στον πολιτικό Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Σωστό-Λάθος. (μον. 5) Εσπερ

18 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον (μον.4) Ημερήσια- Επαν.2003 Ορισμός: Πεδινοί (5 μον.) Εσπερινά 2003 Ορισμός: Ορεινοί : (μον. 5) Εσπερινά-επαν.2003 Ορισμός: Ορεινοί: (μον. 3) Ημερήσια 2004 Να γράψετε στο τετράδιό σας τα γράμματα της Στήλης Α και δίπλα στο καθένα από αυτά τους αριθμούς της Στήλης Β που προσδιορίζουν τις καινοτομίες που αντιστοιχούν στα Συντάγματα της Στήλης Α (σε κάθε γράμμα της Στήλης Α αντιστοιχούν περισσότεροι του ενός αριθμοί) (μον. 8 ) Ημερήσια 2004 Στήλη Α 18 Στήλη Β 1. ψήφος με σφαιρίδια α. Σύνταγμα του μονιμότητα των δικαστικών και δημοσίων υπαλλήλων. 3. δωρεάν εκπαίδευση 4. καθολική ψηφοφορία για άνδρες β. Σύνταγμα του αρχή λαϊκής κυριαρχίας 6. ασυμβίβαστο μεταξύ στρατιωτικής και δημοσιοϋπαλληλικής ιδιότητας με το βουλευτικό αξίωμα γ. Σύνταγμα του βασιλευομένη δημοκρατία 8. απαγόρευση της δουλείας Ορισμός: Πεδινοί (4 μον.) Ημερήσια-Επαν.2004 Ορισμός: Εκλεκτικοί: (5 μον.) Εσπερινά 2004 Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον : (5 μον.) Εσπερινά-επαν.2004 Οι «πεδινοί» είχαν ως ηγέτες τον Δ. Γρίβα και τον Κ. Κανάρη. Σωστό-Λάθος (2 μον.) Εσπερινά-Επαν.2004 Ορισμός: Εκλεκτικοί. ( 4 μον.) Ημερήσια 2005 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα στον καθέναν από αυτούς τα γράμματα της Στήλης Β, τα οποία προσδιορίζουν τις χρονολογίες που αντιστοιχούν στα γεγονότα της Στήλης Α (περισσεύει μία χρονολογία). Μον. 12 Ημερήσια 2005 Υπό την ηγεσία του Δημητρίου Βούλγαρη, οι πεδινοί επεδίωκαν τον εκσυγχρονισμό των κοινοβουλευτικών θεσμών. Σωστό-Λάθος (μον. 2) Εσπερινά 2005 Ορισμός: αρχή της δεδηλωμένης : (μον. 5) Εσπερινά επαν.2005 Ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος ήταν αρχηγός των Πεδινών Σωστό-Λάθος (2 μον) Ημερήσια 2006 Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον. (4 μον.) Ημερήσια 2006 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης Β, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση (στη Στήλη Α περισσεύουν δύο ονόματα). μον. 10 Εσπερινά 2006 Στήλη Α Στήλη Β 1. Δ. Βούλγαρης α. Αρχηγός του Γαλλικού Κόμματος. 2. Επ. Δεληγιώργης β. Θεμελιωτής της Εθνικής Τράπεζας. 3. Γ. Θεοτοκάς γ. Ηγέτης του «Εθνικού Κομιτάτου». 4. Φ. Κόντογλου δ. Ζωγράφος και συγγραφέας. 5. Ιω. Κωλέττης ε. Στις 4 Αυγούστου 1936 κατέλυσε το κοινοβουλευτικό πολίτευμα και επέβαλε δικτατορία. 6. Ιω. Μεταξάς 7. Γ. Σταύρου Ορισμός: Εκλεκτικοί. ( 5 μον.) Εσπερινά-επαν Ποια ήταν η σημασία της ψήφισης της «αρχής της δεδηλωμένης» για την πολιτική ζωή της Ελλάδας; μον. 10 Εσπερινά-επαν Ορισμός: Ορεινοί. (4 μον.) Εσπερινά 2007 Το Σύνταγμα του 1864 κατοχύρωνε την ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. Σωστό Λάθος (μον. 2 ) Εσπερ-επαν Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον. (μον.3) Εσπερινά 2008 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Α και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης Β, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. (μον. 8) Εσπερινά 2008 Στήλη Α Στήλη Β 1. Ι. Κωλέττης α. Ηγέτης της Ομάδας των Ιαπώνων. 2. Δ. Βούλγαρης β. Ηγέτης του κόμματος των Φιλελευθέρων. 3. Δ. Γούναρης γ. Ηγέτης των Πεδινών. Στήλη Α: Στήλη Β: 1. Κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και επιβολή δικτατορίας από τον Ιωάννη Μεταξά. 2. Σύσταση της Γενικής Διεύθυνσης Ανταλλαγής Πληθυσμών. 3. Η ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας. 4. Η ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.). 5. Η ψήφιση της «αρχής της δεδηλωμένης». 6. Ο Όθωνας εγκαταλείπει την Ελλάδα διά παντός. 4. Ελ. Βενιζέλος δ. Ηγέτης του Γαλλικού Κόμματος. α β γ δ ε στ ζ Οι πεδινοί είχαν ως ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη Σωστό - Λάθος (μον. 2 ) Εσπερινά-επαν Ορισμός: Πεδινοί (5 μον.) Ημερήσια 2009 Ορισμός: ορεινοί (5 μον.) Ημερήσια-Επαν Ορισμός: αρχή της δεδηλωμένης : (μον. 5) Εσπερινά 2009 Με το σύνταγμα του 1864 ορίστηκε ως πολίτευμα η βασιλευομένη δημοκρατία. Σωστό-Λάθος (μον. 5) Εσπερινά 2009 Ορισμός: Εκλεκτικοί.( 5 μον.) Εσπερινά-επαν. 2009

19 Β. ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ( ) Βάλια Μπουγάδη Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον. (μον.5) Ημερήσια 2010 Ορισμός: Εκλεκτικοί.( 5 μον.) Ημερήσια-Επαν και Εσπερινά-επαν Ορισμός: Πεδινοί (5 μον.) Ημερήσια Εσπερινά 2012 Ορισμός: ορεινοί (5 μον.) Ημερήσια-Εσπερινά Επαν Ορισμός: Εκλεκτικοί.( 5 μον.) Εσπερινά 2013 Ορισμός: Εθνικόν Κομιτάτον. (μον.5) Ημερήσια-Εσπερινά Επαν Ο μ ά δ α Β Λαμβάνοντας στοιχεία από τα παρακάτω κείμενα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να απαντήσετε στα ερωτήματα: α. Ποιο πρόβλημα της κοινοβουλευτικής ζωής θίγει ο Χαρίλαος Τρικούπης στο άρθρο του; Μον. 13 β. Να προσδιορίσετε τη θέση του βασιλιά και τις επιπτώσεις της στην πολιτική ζωή της χώρας. Μον. 12 Κείμενο Α: "Αφ' ότου κατά το 1868 εγκαθιδρύθη η αρχή των κυβερνήσεων της μειοψηφίας, παν νέον βήμα της εξουσίας μαρτυρεί περί του σκοπού εις τον οποίον αυτή αποβλέπει. Αψευδής δε απόδειξις του διενεργουμένου σχεδίου και αι προσφάτως διεξαχθείσαι βουλευτικαί εκλογαί... Καλούνται εις την εξουσίαν κυβερνήσεις αποκρουόμεναι παρά της πλειοψηφίας του Έθνους, χορηγείται εις αυτάς η διάλυσις της Βουλής και συνάμα παν μέσον επηρεασμού των συνειδήσεων του λαού και νοθεύσεως των εκλογών και λέγομεν ύστερον ότι πταίει ο λαός δια την τοιαύτην κατάστασιν". Από άρθρο του Χαρίλαου Τρικούπη στην εφημερίδα "Καιροί" στις 29 Ιουνίου Κείμενο Β: "Όπως πλήρης υπήρξεν ο προς τα δικαιώματα του λαού περί την εκλογήν των βουλευτών σεβασμός της κυβερνήσεώς μου, ούτως πλήρης θέλει είσθαι η παρ' εμού αναγνώρισις των από του γράμματος και πνεύματος του συντάγματος στηριζομένων προνομιών των εκλεκτών του Έθνους. Αι προνομίαι αύται της Βουλής ανταποκρίνονται προς καθήκοντα επιβαλλόμενα εις αυτήν. Απαιτών ως απαραίτητον προσόν των καλουμένων παρ' εμού εις την κυβέρνησιν του τόπου την δεδηλωμένην προς αυτούς εμπιστοσύνην της πλειοψηφίας των αντιπροσώπων του Έθνους, δέχομαι ίνα η Βουλή καθιστά εφικτήν την ύπαρξιν του προσόντος τούτου, άνευ του οποίου αποβαίνει αδύνατος η αρμονική λειτουργία του πολιτεύματος". Από το λόγο του βασιλιά Γεωργίου Α στη Βουλή στις 11 Αυγούστου Εσπερινά 2003 Αφού μελετήσετε τα παρατιθέμενα άρθρα των Συνταγμάτων του 1844 και του 1864 και αξιοποιήσετε τις ιστορικές σας γνώσεις, να εντοπίσετε τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ των δύο Συνταγμάτων. Μον. 25 Ημερήσια-επαν Κείμενο Α: από το Σύνταγμα του 1844 Περί δημοσίου δικαίου των Ελλήνων Άρθρον 10 Πας τις δύναται να δημοσιεύη προφορικώς τε, εγγράφως και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρών τους νόμους του Κράτους. Ο τύπος είναι ελεύθερος και λογοκρισία δεν επιτρέπεται. Οι υπεύθυνοι συντάκται, εκδόται και τυπογράφοι εφημερίδων δεν υποχρεούνται εις ουδεμίαν χρηματικήν προκαταβολήν λόγω εγγυήσεως. Οι εκδόται εφημερίδων θέλουν είσθαι πολίται Έλληνες Περί συντάξεως της Πολιτείας Άρθρον 15 Η νομοθετική εξουσία ενεργείται συνάμα υπό του Βασιλέως, της Βουλής και της Γερουσίας. Άρθρον 20 Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε δια των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων Υπουργών. Άρθρον 21 Η δικαστική εξουσία ενεργείται δια των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Κείμενο Β: από το Σύνταγμα του 1864 Άρθρον 10 Οι Έλληνες έχουσι το δικαίωμα του συνέρχεσθαι ησύχως και αόπλως μόνον εις τας δημοσίας συναθροίσεις δύναται να παρίσταται η Αστυνομία. Αι εν υπαίθρω συναθροίσεις δύνανται να απαγορευθώσιν, αν ως εκ τούτων επίκηται κίνδυνος εις την δημοσίαν ασφάλειαν. Άρθρον 14 Έκαστος δύναται να δημοσιεύη προφορικώς, εγγράφως και δια του τύπου τους στοχασμούς του, τηρών τους νόμους του Κράτους. Ο τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία ως και παν άλλο προληπτικόν μέτρον απαγορεύονται... Άρθρον 21 Άπασαι αι εξουσίαι πηγάζουσιν εκ του Έθνους, ενεργούνται δε καθ ον τρόπον ορίζει το Σύνταγμα. Αρθρον 22 Η νομοθετική εξουσία ενεργείται υπό του Βασιλέως και της Βουλής. Άρθρον 27 Η εκτελεστική εξουσία ανήκει εις τον Βασιλέα, ενεργείται δε δια των παρ αυτού διοριζομένων υπευθύνων υπουργών. Άρθρον 28 Η δικαστική εξουσία ενεργείται δια των δικαστηρίων, αι δε δικαστικαί αποφάσεις εκτελούνται εν ονόματι του Βασιλέως. Αντλώντας στοιχεία από το κείμενο που ακολουθεί και με βάση τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στις βασικές ρυθμίσεις του Συντάγματος του Μονάδες 25 Εσπερ 2011 ΚΕΙΜΕΝΟ Ἀνώτατος ἄρχοντας τοῦ κράτους ὁρίσθηκε ὁ βασιλιάς, στὸν ὁποῖο ἀνατέθηκε ἡ νομοθετικὴ λειτουργία καθὼς καὶ στὴ Βουλή (ἄρθρ. 22), μὲ τὴν ἔννοια ὅτι ἁρμόδιοι γιὰ τὴν ὑποβολὴ σχεδίων νόμων ἦταν τόσο ὁ βασιλιὰς μέσω τῶν ὑπουργῶν ὅσο καὶ ἡ Βουλή, καὶ ὅτι ἡ ψήφιση τῶν σχεδίων θὰ γινόταν ἀπὸ τὴ Βουλή, ἐνῶ ἡ κύρωση καὶ ἡ δημοσίευσή τους, γιὰ νὰ γίνουν νόμοι, ἀπὸ τὸ βασιλιά (ἄρθρ. 36). Ἡ Βουλὴ θὰ ἀπαρτιζόταν ἀπὸ βουλευτὲς οἱ ὁποῖοι θὰ ἐκλέγονταν μὲ ἄμεση, καθολική καὶ μυστικὴ ψηφοφορία, καὶ θὰ ἀντιπροσώπευαν τὸ ἔθνος καὶ ὄχι μόνο τὴν ἐπαρχία ὅπου ἐκλέγονταν. Ἡ διάρκεια τῆς βουλευτικῆς περιόδου καθορίσθηκε νὰ εἶναι τέσσερα χρόνια, καὶ ὁ ἀριθμός τῶν βουλευτῶν ἀνάλογος μὲ τὸν πληθυσμὸ τῆς βουλευτικῆς περιφέρειας (ἐπαρχίας), σὲ καμιὰ περίπτωση ὅμως, στὸ σύνολό του, μικρότερος ἀπὸ 150 [...]. Δεύτερο νομοθετικὸ σῶμα δὲν ἱδρύθηκε καὶ ἔτσι δὲν ἀναβίωσε ἡ Γερουσία, ποὺ εἶχε καταργηθεῖ ἀπὸ τὴ Συνέλευση μὲ εἰδικὸ ψήφισμα [...] Ἡ ἐκτελεστικὴ ἐξουσία ἀνατέθηκε στὸ βασιλιά, ὁ ὁποῖος θὰ τὴν ἀσκοῦσε μέσω τῶν ὑπουργῶν, ποὺ ὁ ἴδιος θὰ διόριζε. Τὸ πρόσωπο τοῦ βασιλιᾶ ἀναγνωρίσθηκε ἀνεύθυνο καὶ ἀπαραβίαστο [...]. Ἱστορία τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, τ. ΙΓ : Νεώτερος Ἑλληνισμὸς ἀπὸ 1833 ὡς 1881, Ἀθήνα: Ἐκδοτικὴ Ἀθηνῶν, 1977, σ

20 Γ. ΔΙΚΟΜ Μ ΑΤΙΣΜ ΟΣ Κ ΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜ ΟΣ ( ) Βάλια Μπουγάδη Γ. Δ Ι Κ Ο Μ Μ Α Τ Ι Σ Μ Ο Σ Κ Α Ι Ε Κ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Ι Σ Μ Ο Σ ( ) 1. Η εδραίωση του δικομματισμού 1. Πότε θεμελιώθηκαν κοινοβουλευτισμό σύστημα και δικομματισμός; 2. Ποιοι οι στόχοι του τρικουπικού κόμματος; 3. Ποιες προσπάθειες έγιναν για την υλοποίηση του προγράμματος του Τρικούπη; 4. Ποιες οι συνέπειες του προγράμματος του Τρικούπη; 5. Ποιος ο ρόλος του κράτους ως εργοδότη την εποχή της διακυβέρνησης του Τρικούπη; 6. Ποιο το πρόγραμμα του Δηλιγιάννη; 7. Να εντοπίσετε τις διαφορές ανάμεσα στην πολιτική του Τρικούπη και στην πολιτική του Δηλιγιάννη. ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗΣ κράτος δικαίου κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης εκσυγχρονισμός με κάθε κόστος αργή οικονομική ανάπτυξη αύξηση φόρων μείωση φόρων, αίτημα για κοινωνική δικαιοσύνη κίνητρα στην ιδιωτική πρωτοβουλία για επενδύσεις κατά τυχοδιωκτικού χρηματιστικού κεφαλαίου εξορθολογισμός διοίκησης, αξιοκρατία προσόντα δημ. Υπαλλήλων, περιορισμός ευνοιοκρατίας υποστηρίζει μεγάλη ιδιοκτησία στη Θεσσαλία. παροχή ευκαιριών στους προστατευομένους του για κατάληψη δημοσίων θέσεων υποστηρίζει την παροχή γης στους αγρότες της Θεσσαλίας. Π Α Ρ Α Θ Ε Μ Α Τ Α Τ Ρ Ι Κ Ο Υ Π Η Σ : 1. Τα δύο κόμματα: Χαρακτηριστική είναι η ονομασία των δύο κομμάτων: ο πρότυπο αγγλικής κοινωνίας, Τρικούπης είχε το «Νεωτερικό» κόμμα, ενώ ο Δηλιγιάννης το «Εθνικό». Για τον φιλελευθερισμός στην οικονομία, Τρικούπη, νεωτερισμός ήταν η διάκριση των εξουσιών και η ανάπτυξη της μεγάλο ιδιωτικό κεφάλαιο. ιδιωτικής κοινωνίας μέχρι την αυτονόμησή της. Για τους αντιπάλους του, «εθνική» ήταν αυτή καθαυτή η ανάπτυξη του ανάμικτου «κρατικό-κοινωνικού» συγκροτήματος, μέσα στο οποίο έδρευαν αναπόσπαστα και τα ιδιωτικά συμφέροντα. Έτσι ο αγώνας μεταξύ των δυο παρατάξεων αναφερόταν πρώτιστα στη χρήση της κρατικής μηχανής, και γι' αυτό ήταν κατευθείαν πολιτικός. Από τα δύο πολιτικά προγράμματα, του Τρικούπη ήταν περισσότερο εντοπισμένο κοινωνικά: εξυπηρέτηση του μεγάλου ιδιωτικού κεφαλαίου στην πορεία για την αστικοποίηση και τον εξευρωπαϊσμό των κοινωνικών σχέσεων. Οι επιδιώξεις του Δηλιγιάννη ήταν λιγότερο χρωματισμένες ταξικά, πράγμα που επέτρεπε τη συνύπαρξη στον ίδιο χώρο «όλων των δυσαρεστημένων, από την άκρα δεξιά ως την άκρα αριστερά». Κοινός παρανομαστής μέσα στο δηλιγιαννικό συνονθύλευμα ήταν η άρνηση του χωρισμού των εξουσιών. Κεντρικός στόχος του αντιτρικουπισμού ήταν όχι ο μερισμός, αλλά η συγκέντρωση των εξουσιών και η διεύθυνσή τους από την πολιτική. Χαρακτηριστικό του Τρικούπη ήταν το πάθος για την οικονομική ανάπτυξη, ενώ των αντιπάλων του το πάθος για την αναρρίχηση στα δημόσια αξιώματα και για την κυριαρχία της πολιτικής εξουσίας πάνω στην οικονομική. Έτσι, ο Τρικούπης κατηγορήθηκε σαν «πλουτοκράτης», ενώ οι αντίπαλοί του σαν «αρχομανείς». Στην ολιγαρχία του πλούτου αντιτάχθηκε η ολιγαρχία της πολιτικής ζωής. Η πρώτη χειραγωγήθηκε από τους κεφαλαιούχους, ενώ η δεύτερη από το πνεύμα του μικροαστισμού και του λαϊκισμού. Μέσα στο δηλιγιαννικό στρατόπεδο βρέθηκαν επίσης και οι προερχόμενοι από τα παλαιά «τζάκια» και τον κοτζαμπασισμό. Όμως, τα παλιά αυτά στρώματα είχαν ξεπέσει οριστικά. Τους ήταν αδύνατο πια να λειτουργήσουν «οπισθοδρομικά» σαν μια «φεουδαρχική αντίδραση». Αντίθετα, η πολιτική τους παρουσία πήρε αναπότρεπτα τη μορφή της «αρχομανίας», της «θεσιθηρίας», της δημοσιοϋπαλληλίας(μιας «φατριαστικής υπαλληλίας», όπως την χαρακτήρισε ο ίδιος ο Τρικούπης).Έτσι, ο παλιός κοτζαμπασισμός εμφανίσθηκε με τη μορφή του εκσυγχρονισμένου Ο Τρικούπης επεδίωκε να ενισχύσει μικροαστισμού και λαϊκισμού. την οικονομία και να αποδυναμώσει Οι μεταβολές της ελληνικής κοινωνίας μετά το 1860 ήταν μεγάλες και την κρατική εξουσία, οριστικές: στο εξής το βασικό δίλημμα δεν ήταν πια αν η Ελλάδα θα πήγαινε ενώ ο Δηλιγιάννης ήθελε ισχυρή πολιτική προς τα εμπρός ή προς τα πίσω, αλλά αν θα ακολουθούσε το δρόμο της εξουσία που να ελέγχει την οικονομία αναπτύξεως του κεφαλαίου ή την προοπτική του μικροαστισμού. Το κράτος, για τον Τρικούπη, ήταν ένα εργαλείο για την οικονομική ανάπτυξη, ενώ για το Δηλιγιάννη ήταν ένας αντικειμενικός στόχος. Ο Τρικούπης απέβλεπε στο να χρησιμοποιήσει το κράτος, ενώ ο Δηλιγιάννης στο να το κατακτήσει. Έτσι, ο κρατικός παρεμβατισμός στην οικονομική και κοινωνική ζωή ήταν επιδίωξη παροδική για τον ένα, μονιμότερη για τον άλλο. (Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΔ'. σ. 22) Λαμβάνοντας υπόψη το παραπάνω κείμενο και τις γνώσεις σας από το σχολικό βιβλίο να αναφέρετε τα στοιχεία της πολιτικής του Χ. Τρικούπη και των αντιπάλων του που αιτιολογούν το χαρακτηρισμό του μεν Χ. Τρικούπη ως «πλουτοκράτη», των δε αντιπάλων του ως «αρχομανών». 2. Κοινωνικές τάξεις που ευνοήθηκαν από την πολιτική του Τρικούπη: Ο πολιτικός αυτός αποδοκιμάζει τις κακές συνήθειες του παρελθόντος, κυρίως τις πολλές και ποικίλες κομματικές αυθαιρεσίες του Δημ. Βούλγαρη, έστω και αν είχε την ανοχή της Αυλής, την οποία επίσης ψέγει για την ανάμειξή της στα πολιτικά. Απέκρουε κάθε ευθυγράμμιση των Ελλήνων ψηφοφόρων με τα ατομικά τους συμφέροντα και είχε το θάρρος να λέγει σ' αυτούς, καθώς και στους ίδιους τους συνεργάτες του το ναι και το όχι. Ο Τρικούπης έδωσε πνοή στην εξέλιξη του τόπου με την οργάνωση των οικονομικών, των δημόσιων υπηρεσιών, με την ανάληψη δημοσίων έργων, με την κατασκευή δρόμων, λιμενικών έργων, σιδηροδρομικού δικτύου και με άλλα ακόμη έργα. Αντικατέστησε τη δεκάτη για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα με το φόρο των «αροτριώντων κτηνών». Ο τελευταίος όμως αυτός φόρος ζημίωσε το δημόσιο, γιατί μειώθηκαν οι εισπράξεις του, ενώ ωφέλησε τους νέους τσιφλικούχους της Θεσσαλίας, γιατί ήταν εύκολο σ' αυτούς να ρίχνουν το φόρο στους ώμους των καλλιεργητών, εφόσον συνδεόταν με τον αριθμό των ζώων και όχι με την ιδιόκτητη έκταση της γης. 20

«ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)»

«ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)» «ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΓΡΟΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΗΝ ΑΣΙΚΟΠΟΙΗΗ (19 ος - 20 ος αιώνας)» Επαναληπτικό Διαγώνισμα Ιστορίας Προσανατολισμού ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΣΗ ΘΕΜΑ Α1 Να αποδώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω όρων α) Μεγάλη Ιδέα (Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ. Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΤΥΠΟΥ Α. Ερωτήσεις σύντομης απάντησης 1. Το αγροτικό ζήτημα

Διαβάστε περισσότερα

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. Ημερομηνία: Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. Ημερομηνία: Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Παρασκευή 28 Οκτωβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα κάθε πρότασης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Α1 Να

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1

Διαβάστε περισσότερα

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ Βάλια Μπουγάδη Σχολικό έ τος 2015-16 Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ ή ΟΜ ΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς Π α ρ α θ έ μ α τ α Θ έ μ α τ α ε ξ ε τ ά σ ε

Διαβάστε περισσότερα

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ Βάλια Μπουγάδη Σχολικό έ τος 2012-13 Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ Γ Λ Υ Κ Ε Ι Ο Υ Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς Π α ρ α θ έ μ α τ α Θ έ μ α τ α ε ξ ε τ ά σ ε ω ν Α Μ Ε Ρ Ο Σ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α Α. Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε τους πολιτικούς άνδρες (Στήλη Α) με την πολιτική τους θέση (Στήλη Β). Στη Στήλη Β περισσεύουν δύο θέσεις.

ΟΜΑ Α Α. Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε τους πολιτικούς άνδρες (Στήλη Α) με την πολιτική τους θέση (Στήλη Β). Στη Στήλη Β περισσεύουν δύο θέσεις. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΘΕΜΑ Α1 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε

Διαβάστε περισσότερα

φιλολογικές σελίδες, ιστορία κατευθυνσης γ λυκείου

φιλολογικές σελίδες, ιστορία κατευθυνσης γ λυκείου ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ (σελ. 42-54) 1. Το αγροτικό ζήτηµα ραγδαίες εξελίξεις βιοµηχανική επανάσταση πιέσεις στον αγροτικό χώρο που κυριαρχούσε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Α1 Να

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις

Διαβάστε περισσότερα

Α 1.2 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Φεντερασιόν β. ΓΣEΕ γ. ΠΑΟΥΕΡ Μ.12

Α 1.2 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Φεντερασιόν β. ΓΣEΕ γ. ΠΑΟΥΕΡ Μ.12 Διαγώνισμα Νεοελληνικής Ιστορίας Β Λυκείου (Προετοιμασία) ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α 1.1 Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος

Διαβάστε περισσότερα

Επαναληπτικό διαγώνισμα Ιστορίας (Οικονομία 19 ος -20 ος αιώνας)

Επαναληπτικό διαγώνισμα Ιστορίας (Οικονομία 19 ος -20 ος αιώνας) Επαναληπτικό διαγώνισμα Ιστορίας (Οικονομία 19 ος -20 ος αιώνας) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΣΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α) Εθνικές γαίες (μον. 5) β) Κλήριγκ (μον. 5) γ) Βενιζελισμός (μον. 5)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Α1 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 21 ΜΑΪΟΥ 2010 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Να γράψετε στο

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση.

δίπλα στον αριθμό που αντιστοιχεί στην κάθε πρόταση. ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ

Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ημερομηνία: Πέμπτη 29 Δεκεμβρίου 2016 Διάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α Α1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα κάθε πρότασης

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α

Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α Σάββατο, 01 Ιουνίου 2002 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόµµατα: Ραλλικό Κόµµα Λαϊκό Κόµµα (1910) Σοσιαλιστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 1 ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 22 ΜΑΪΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1. Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε τους πολιτικούς άνδρες (Στήλη Α) µε

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ

ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 3 ΩΡΕΣ. Επιμέλεια : Ιωάννα Καλαϊτζίδου

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 3 ΩΡΕΣ. Επιμέλεια : Ιωάννα Καλαϊτζίδου ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Α Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΙΑΡΚΕΙΑ : 3 ΩΡΕΣ Επιμέλεια : Ιωάννα Καλαϊτζίδου Θέμα Α1 Να σημειώσετε στο τέλος κάθε πρότασης Σ (Σωστό) αν θεωρείτε ότι η πρόταση είναι σωστή ή Λ(Λάθος) αν

Διαβάστε περισσότερα

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις

Ειδικό Φροντιστήριο Στην Ελληνική Γλώσσα Απαντήσεις Απαντήσεις Α1. α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: το κόμμα του Γ. θεοτόκη Αντιβενιζελικών. Σελ. 92-93 και Από τα Αντιβενιζελικά κόμματα..το πιο διαλλακτικό.σελ92 β. Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης(1905): Στο μεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

Ιστορία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α Το αγροτικό ζήτημα Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι Σωστές και ποιες Λάθος.

Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι Σωστές και ποιες Λάθος. ΟΜΑΔΑ Α Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι Σωστές και ποιες Λάθος. 1. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας υδρευόταν μετά την έλευση των προσφύγων από το Αδριάνειο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΘΕΜΑ Α1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 10 ΙΟΥΛΙΟΥ 2009 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: IΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΕΞΙ (6) ΟΜΑ Α

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενα ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ

Περιεχόμενα ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Περιεχόμενα ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ Γ. Οι οικονομικές εξελίξεις κατά τον 20ό αιώνα 1.Το αγροτικό ζήτημα...σελ.2 2.Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος...σελ.11 3.Οι οικονομικές

Διαβάστε περισσότερα

ΤΟ ΚΡΑΧ ΤΗΣ WALL STREET

ΤΟ ΚΡΑΧ ΤΗΣ WALL STREET ΤΟ ΚΡΑΧ ΤΗΣ WALL STREET -Τι είναι πάλι αυτή η Μαύρη Πέμπτη; Πού να πηγαίνουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι; Για να δούμε τα πρόσωπά τους. Ποια μπορεί να είναι τα συναισθήματά τους; -Θα σας πω εγώ παιδιά μου.

Διαβάστε περισσότερα

13 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1

13 ΟΜΑΔΑ ΔΕΥΤΕΡΗ ΘΕΜΑ Γ1 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Ι και δίπλα σε κάθε αριθμό ένα από τα γράμματα της Στήλης ΙΙ, ώστε να προκύπτει η σωστή αντιστοίχιση. Στη

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Πολιτοφυλακή

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑ Α Α

ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑ Α Α ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Ο.Ε.Φ.Ε. 2004 ΘΕΜΑΤΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΘΕΜΑ Α 1 ΟΜΑ Α Α α. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν µε την ένδειξη Σωστό ή Λάθος. α) Το 1840 η χωρητικότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων :

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ 5/11/2017 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων : α. Φεντερασιόν β. Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος γ. Κλήριγκ Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2. Να χαρακτηρίσετε

Διαβάστε περισσότερα

Προσομοιωτικό διαγώνισμα στην Ιστορία Προσανατολισμού, σελ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

Προσομοιωτικό διαγώνισμα στην Ιστορία Προσανατολισμού, σελ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Προσομοιωτικό διαγώνισμα στην Ιστορία Προσανατολισμού, σελ. 10-54 Θέμα Α1.1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: «Αγροτική μεταρρύθμιση», «ΠΑΟΥΕΡ». Θέμα Α1.2 Μονάδες 10 Πότε κατασκευάστηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α.

Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου. Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Ενότητα 20 - Από την έξωση του Όθωνα (1862) έως το κίνημα στο Γουδί (1909) Ιστορία Γ Γυμνασίου Η άφιξη του βασιλιά Γεωργίου του Α. Χρονολόγιο 1844: Συνταγματική μοναρχία (σύνταγμα) 1862: Έξωση του Όθωνα

Διαβάστε περισσότερα

2. Πότε ξεκίνησε και πότε ολοκληρώθηκε η αγροτική µεταρρύθµιση στην Ελλάδα; Ποιους στόχους και ποια αποτελέσµατα είχε;

2. Πότε ξεκίνησε και πότε ολοκληρώθηκε η αγροτική µεταρρύθµιση στην Ελλάδα; Ποιους στόχους και ποια αποτελέσµατα είχε; Οµάδα Α 1. Να παρουσιάσετε τις επιπτώσεις που είχε στον πολιτικό και οικονοµικό τοµέα της µικρής Ελλάδας η ύπαρξη ισχυρών κέντρων ελληνισµού έξω από τα σύνορά της και η εθνική ιδεολογία που δηµιουργήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 18 ΜΑΪΟΥ 2011 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Α1 Να

Διαβάστε περισσότερα

ÔÏÕËÁ ÓÁÑÑÇ ÊÏÌÏÔÇÍÇ

ÔÏÕËÁ ÓÁÑÑÇ ÊÏÌÏÔÇÍÇ ΘΕΜΑ Α1 ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ Α ΠΡΩΤΗ Να δώσετε το περιεχόµενο των ακόλουθων όρων: α. Πολιτοφυλακή της Κρήτης β. Κοινωνιολογική Εταιρεία γ. Συνθήκη του Νεϊγύ

Διαβάστε περισσότερα

(Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. α. «Κλήριγκ» Σχ. βιβλίο, σελ. 54: «Στο εξωτερικό εμπόριο μετά το 1932 και θετικά στοιχεία».

(Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. α. «Κλήριγκ» Σχ. βιβλίο, σελ. 54: «Στο εξωτερικό εμπόριο μετά το 1932 και θετικά στοιχεία». ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Τετάρτη 13 Ιουνίου 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΟΜΑΔΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ (Ενδεικτικές Απαντήσεις) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α.1. α.

Διαβάστε περισσότερα

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ : Θ Ε Μ Α Τ Α Β Ο Μ Α Δ Α Σ ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. ΤΟ ΘΕΜΑ

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ : Θ Ε Μ Α Τ Α Β Ο Μ Α Δ Α Σ ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. ΤΟ ΘΕΜΑ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α Κ Α Τ Ε Υ Θ Υ Ν Σ Η Σ : Θ Ε Μ Α Τ Α Β Ο Μ Α Δ Α Σ ΟΔΗΓΙΕΣ: 1. ΤΟ ΘΕΜΑ: το διαβάζουμε με πολλή προσοχή. Ένα σημαντικό ποσοστό της επιτυχίας μας οφείλεται στη «σωστή ανάγνωση» του θέματος.

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικές απαντήσεις στα θέματα της Ιστορίας. κατεύθυνσης των Πανελλαδικών εξετάσεων 2014

Ενδεικτικές απαντήσεις στα θέματα της Ιστορίας. κατεύθυνσης των Πανελλαδικών εξετάσεων 2014 Θέμα Α1 Ενδεικτικές απαντήσεις στα θέματα της Ιστορίας κατεύθυνσης των Πανελλαδικών εξετάσεων 2014 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α) Με τη βιομηχανική επανάσταση καθώς η κατοχή γης έπαυε προοδευτικά να είναι πηγή εξουσίας

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη, 27 Μαΐου 2008 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α

Τρίτη, 27 Μαΐου 2008 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2008 Τρίτη, 27 Μαΐου 2008 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α Α.1.1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθµούς της Στήλης Α (γεγονότα) αντιστοιχίζοντάς τους µε τις χρονολογίες

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ

ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ ΣΧΕ ΙΑ ΚΡΙΤΗΡΙΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΘΗΤΗ 1ο Σχέδιο Ι ΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ελληνική οικονοµία κατά τον 19ο αιώνα 1. Το εµπόριο 2. Η εµπορική ναυτιλία ιάρκεια: Ολιγόλεπτο Θέµατα: 3 ΘΕΜΑ 1ο Να προσδιορίσετε τους

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ' ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Πολιτοφυλακή

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης 1 Παρασκευή, 24 Μα ου 2013 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Πολιτοφυλακή

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑ Α Α α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόµµατα: Ραλλικό Κόµµα Λαϊκό Κόµµα

Διαβάστε περισσότερα

ÖÑÏÍÔÉÓÔÇÑÉÏ ÈÅÙÑÇÔÉÊÏ ÊÅÍÔÑÏ ÁÈÇÍÁÓ - ÐÁÔÇÓÉÁ

ÖÑÏÍÔÉÓÔÇÑÉÏ ÈÅÙÑÇÔÉÊÏ ÊÅÍÔÑÏ ÁÈÇÍÁÓ - ÐÁÔÇÓÉÁ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 2002 ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 α. Να περιγράψετε το πρόγραµµα του καθενός από τα παρακάτω πολιτικά κόµµατα: Ραλλικό Κόµµα Λαϊκό Κόµµα (1910) Σοσιαλιστικό

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑ Α Α. Στήλη Β: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ

ΟΜΑ Α Α. Στήλη Β: ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟ 4 ΙΟΥΝΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Α1. 1. Να δώσετε τον ορισµό των όρων : α) «Πεδινοί» β) «Βενιζελισµός»

ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ. Α1. 1. Να δώσετε τον ορισµό των όρων : α) «Πεδινοί» β) «Βενιζελισµός» ΘΕΜΑΤΑ ΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑ Α Α. Α1. 1. Να δώσετε τον ορισµό των όρων : α) «Πεδινοί» β) «Βενιζελισµός» 8 ΜΟΝΑ ΕΣ 2. Ποιοι ήταν οι λόγοι της ίδρυσης και ποια τα αποτελέσµατα της δραστηριότητας

Διαβάστε περισσότερα

η πορεία προς την πτώση της πρώτης δηµοκρατίας και η δικτατορία της 4 ης Αυγούστου

η πορεία προς την πτώση της πρώτης δηµοκρατίας και η δικτατορία της 4 ης Αυγούστου ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΚΕ Η ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α: η πορεία προς την πτώση της πρώτης δηµοκρατίας και η δικτατορία της 4 ης Αυγούστου 122 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα)

Διαβάστε περισσότερα

Παρασκευή, 22 Μα ου 2009 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α

Παρασκευή, 22 Μα ου 2009 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α Παρασκευή, 22 Μα ου 2009 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε τους πολιτικούς άνδρες (Στήλη Α) με την πολιτική τους θέση (Στήλη Β). Στη Στήλη Β περισσεύουν δύο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ 10:30 Σελίδα 2 από 8 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 12/06/2019 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1 α. Φεντερασιόν:

Διαβάστε περισσότερα

Φορείς των νέων ιδεών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ

Φορείς των νέων ιδεών ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΥΠΟΨΗΦΙΟΙ Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ- ΔΙΧΑΣΜΟΣ (1909-1922) 1. Το κόμμα των φιλελευθέρων 1. Πριν τις εκλογές της 8ης Αυγούστου 1910 κανένα ΜΕΓΑΛΟ κόμμα δεν υποστήριζε τις μεταρρυθμίσεις που προτάθηκαν το 1909/1910 Φορείς των νέων

Διαβάστε περισσότερα

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ 1 ο Κεφάλαιο: Από την Αγροτική Οικονομία στην Αστικοποίηση 1821-1828 Επανάσταση 1864 Προσάρτηση Επτανήσων 1881 Προσάρτηση Άρτας και Θεσσαλίας 1896 Εξέγερση

Διαβάστε περισσότερα

Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15

Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15 Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των όρων που ακολουθούν: α. Ανόρθωση (1910) β. Κλήριγκ γ. Εκλεκτικοί Μονάδες 15 Α2. Γιατί δεν προέκυψαν ταξικά κόμματα στην Ελλάδα το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα; Μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Επιμέλεια: Τζήκας Γεώργιος ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΡΩΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ. Επιμέλεια: Τζήκας Γεώργιος ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΡΩΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Επιμέλεια: Τζήκας Γεώργιος ΟΡΙΣΜΟΙ ΠΡΩΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ ΜΕΓΑΛΗ ΙΔΕΑ: Η εθνική ιδεολογία που κυριάρχησε στη χώρα από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες του

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2016 ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α) Απάντηση σελ. 93 σχολ. βιβλίου : «Το κόμμα των Αντιβενιζελικών.» β) Απάντηση

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλαδικές εξετάσεις 2016

Πανελλαδικές εξετάσεις 2016 Πανελλαδικές εξετάσεις 2016 Ενδεικτικές απαντήσεις στο μάθημα «ΙΣΤΟΡΙΑ» ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: Σχολικό βιβλίο, σελ. 92, «Από τα αντιβενιχελικά κόμματα πιο διαλλακτικό.» και σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΡΙΤΗ 27 ΜΑΪΟΥ 2008 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΔΕΣΗ/ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΗΓΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΔΕΣΗ/ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΗΓΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΒΑΚΑΛΟΥΔΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ http://users.sch.gr/avakalou ΑΝΑΛΥΣΗ ΣΥΝΔΕΣΗ/ΣΥΝΘΕΣΗ ΠΗΓΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ / ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΟΜΑ Α Α ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΥΤΕΡΑ 4 ΙΟΥΛΙΟΥ 2005 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5)

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 28/11/10

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 28/11/10 ΕΠΩΝΥΜΟ:... ΤΣΙΜΙΣΚΗ &ΚΑΡΟΛΟΥ ΝΤΗΛ ΓΩΝΙΑ THΛ: 270727 222594 ΑΡΤΑΚΗΣ 12 - Κ. ΤΟΥΜΠΑ THΛ: 919113 949422 ΟΝΟΜΑ:... ΤΜΗΜΑ:... ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:... ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ 28/11/10 ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. μέθοδο διακανονισμού που κυριάρχησε προοδευτικά στο εξωτερικό εμπόριο από το

ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ. μέθοδο διακανονισμού που κυριάρχησε προοδευτικά στο εξωτερικό εμπόριο από το ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Κυριακή, 1 Νοεμβρίου 2015 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Σχολικό Βιβλίο, σελ. 48 «Στην περίοδο 1910-1922, των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους.» β. Σχολικό

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ Α

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α1. Α.1.1. Να αντιστοιχίσετε τους πολιτικούς άνδρες (Στήλη Α) με την πολιτική τους θέση (Στήλη Β). Στην Στήλη Β περισσεύουν δύο θέσεις. Στήλη Α Στήλη

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ

ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 4 ΣΕΛΙ ΕΣ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 12 ΙΟΥΝΙΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη: Η απάντηση βρίσκεται στο χωρίο «Το κόμμα του Γ. Θεοτόκη... πυρήνα των Αντιβενιζελικών». (σ. 92-93 σχ. βιβλίου) β. Προσωρινή Κυβέρνησις

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

Ιστορία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α Το αγροτικό ζήτημα Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

` ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

` ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ` ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΛΥΣΕΙΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Κλήριγκ: Κατά τη διάρκεια της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης 1 Παρασκευή, 21 Μα ου 2010 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να γράψετε στο τετράδιό σας τους αριθμούς της Στήλης Ι

Διαβάστε περισσότερα

1. Να διερευνήσετε τους λόγους για τους οποίους η οικονοµία της Ελλάδας, πολλές δεκαετίες µετά την ανεξαρτησία της, εξακολουθεί να είναι αρχαϊκή.

1. Να διερευνήσετε τους λόγους για τους οποίους η οικονοµία της Ελλάδας, πολλές δεκαετίες µετά την ανεξαρτησία της, εξακολουθεί να είναι αρχαϊκή. Ερωτήσεις σύντοµης απάντησης 1. Να διερευνήσετε τους λόγους για τους οποίους η οικονοµία της Ελλάδας, πολλές δεκαετίες µετά την ανεξαρτησία της, εξακολουθεί να είναι αρχαϊκή. 2. Σε ποιο µοντέλο (πρότυπο)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Κυριακή 27 Νοεμβρίου 2016 ΘΕΜΑ Α1. Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων ιστορικών όρων: α. Αγροτική Μεταρρύθμιση: σχολικό βιβλίο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1

Διαβάστε περισσότερα

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗ

ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΜΕΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΗΡΑΚΛΕΙΤΟΣ ΚΩΛΕΤΤΗ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ Ε Ν Δ Ε Ι Κ Τ Ι Κ Ε Σ Α Π Α Ν Τ Η Σ Ε Ι Σ Θ Ε Μ Α Τ Ω Ν ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝ ΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝ ΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝ ΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2018 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α. Σχολικό βιβλίο σελ. 54 «Στο εξωτερικό εμπόριο θετικά στοιχεία» και ως χωροχρονικό πλαίσιο

Διαβάστε περισσότερα

Α.1.1. Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω όρων: α. Βενιζελισµός. β. Φεντερασιόν. γ. Πεδινοί. Μονάδες 12

Α.1.1. Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω όρων: α. Βενιζελισµός. β. Φεντερασιόν. γ. Πεδινοί. Μονάδες 12 ! " Α.1.1. Να δώσετε το περιεχόµενο των παρακάτω όρων: α. Βενιζελισµός. β. Φεντερασιόν. γ. Πεδινοί. Μονάδες 12 Α1.2. Να αντιστοιχίσετε τα γράµµατα της στήλης Α µε αυτά της στήλης Β. # Α. Σύνταγµα του 1844

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ Α1 α. σχολικό βιβλίο, σελ. 46. Φεντερασιόν: ήταν μεγάλη πολυεθνική εργατική οργάνωση της Θεσσαλονίκης, με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την ανοικτή σε νέες ιδέες

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Επιµέλεια: Οµάδα Φιλολόγων της Ώθησης 1 Τετάρτη, 18 Μα ου 2011 ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν γράφοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 13 ΙΟΥΝΙΟΥ 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 α) «Κλήριγκ»: Στο εξωτερικό εμπόριο κυριάρχησε

Διαβάστε περισσότερα

1 Η Ελλάδα ζήτησε τη συνδρομή της Κοινωνίας των Εθνών, προκειμένου να αντιμετωπίσει ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (ΕΑΠ)

1 Η Ελλάδα ζήτησε τη συνδρομή της Κοινωνίας των Εθνών, προκειμένου να αντιμετωπίσει ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (ΕΑΠ) Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ 1. Η Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων (ΕΑΠ) 1 Η Ελλάδα ζήτησε τη συνδρομή της Κοινωνίας των Εθνών, προκειμένου να αντιμετωπίσει την περίθαλψη των προσφύγων την αποκατάσταση

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ

Ιστορία Κατεύθυνσης Γ Λυκείου ΘΕΜΑΤΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α Το αγροτικό ζήτημα Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α Θέμα Α 1 Α 1.1 Να προσδιορίσετε αν το περιεχόμενο των ακόλουθων προτάσεων είναι σωστό ή όχι γράφοντας στο τετράδιό σας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί

Διαβάστε περισσότερα

Η υποχώρηση του αγροτικού τομέα στο «δυτικό κόσμο» μετά τη βιομηχανική επανάσταση Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η. Αγροτική μεταρρύθμιση

Η υποχώρηση του αγροτικού τομέα στο «δυτικό κόσμο» μετά τη βιομηχανική επανάσταση Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η. Αγροτική μεταρρύθμιση Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Τ Ο Α Γ Ρ Ο Τ Ι Κ Ο Ζ Η Τ Η Μ Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α ΤΟ 19 Ο Α Ι Ω Ν Α Τ Ο Α Γ Ρ Ο Τ Ι Κ Ο Ζ Η Τ Η Μ Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Τ Ο Ν 20 Ο Α Ι Ω Ν Α Γ. ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20 ο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ "

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΩΝ "ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ" ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ "ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ΚΑΙ ΕΝΩΣΗ 1911-1913" Κεφάλαιο 5 Ο χάρτης των Βαλκανίων

Διαβάστε περισσότερα

μπορούν να καθορίζουν όσο το δυνατόν υψηλότερες τιμές για το εγχώριο, προκαλώντας μάλιστα μερικές φορές και τεχνητές ελλείψεις.

μπορούν να καθορίζουν όσο το δυνατόν υψηλότερες τιμές για το εγχώριο, προκαλώντας μάλιστα μερικές φορές και τεχνητές ελλείψεις. Τ Ο Α Γ Ρ Ο Τ Ι Κ Ο Ζ Η Τ Η Μ Α Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Τ Ο 19 Ο αιώ ν α ΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο αιώνα, σελ. 1 1. Το αγροτικό ζήτημα Οι ραγδαίες εξελίξεις που γνώρισε ο σύγχρονος κόσμος στον

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Εθνικόν Κομιτάτον β. Ροπαλοφόροι γ. Φροντιστήριο της Τραπεζούντας Μονάδες 15 ΘΕΜΑ Α2

Διαβάστε περισσότερα

ȀǼǿȂǼȃȅ ī ȅǻǿīǿǽȉ (ȖȚĮ IJȠȣȢ İȟİIJĮȗȠȝȑȞȠȣȢ) 1. ȈIJȠ İȟȫijȣȜȜȠ ȈIJȠ İıȫijȣȜȜȠ ʌȑȟȧ- ʌȑȟȧ ȈIJȘȞ ĮȡȤȒ IJȦȞ ĮʌĮȞIJȒıİȫȞ ıįȣ ȃį ȝșȟ ĮȞIJȚȖȡȐȥİIJİ ȞĮ ȝș ȖȡȐȥİIJİ 2.

ȀǼǿȂǼȃȅ ī ȅǻǿīǿǽȉ (ȖȚĮ IJȠȣȢ İȟİIJĮȗȠȝȑȞȠȣȢ) 1. ȈIJȠ İȟȫijȣȜȜȠ ȈIJȠ İıȫijȣȜȜȠ ʌȑȟȧ- ʌȑȟȧ ȈIJȘȞ ĮȡȤȒ IJȦȞ ĮʌĮȞIJȒıİȫȞ ıįȣ ȃį ȝșȟ ĮȞIJȚȖȡȐȥİIJİ ȞĮ ȝș ȖȡȐȥİIJİ 2. 1 & 23 2016 : ( )- ( ) : (4) 1 :... (1905).. 15 2,,,,,, :. 19.. 18 1901.. 1913.... 1932. 10 1 ( 7) (1914-1918), ( 6). 13 2 1920; 12 1, : 1 4 2 &.. 1864,, ( 8) ( 10) ( 7). 25, 29 1874,, «;». [ ] [ ],.,

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΔΕΥΤΕΡΑ 23 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ (ΝΕΟ ΣΥΣΤΗΜΑ) ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ (ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ)

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΑΠΑΡΕΛΙΩΤΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΑΠΑΡΕΛΙΩΤΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2018 - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ Τετάρτη 13 Ιουνίου 2018 ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΑΠΑΡΕΛΙΩΤΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΘΕΜΑ Α1 α. «Κλήριγκ»: Σχολικό βιβλίο σελ. 54 «Στο εξωτερικό εµπόριο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ Α

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΟΜΑΔΑ Α ΘΕΜΑ Α.1 Α.1.1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Κλήριγκ β. Οργανισμός γ. Οργανικός Νόμος 1900 ΜΟΝΑΔΕΣ 15 Α.1.2 Να αντιστοιχίσετε κάθε δεδομένο της

Διαβάστε περισσότερα

Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α

Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α Γ. Ο Ι Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Κ Ε Σ Ε Ξ Ε Λ Ι Ξ Ε Ι Σ Κ Α Τ Α Τ Ο Ν 2 0 ό Α Ι Ω Ν Α Το αγροτικό ζήτημα Αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις και επισημαίνοντας ταυτόχρονα τα σχετικά χωρία του παρακάτω κειμένου:

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΠ- Γ ΓΕΛ 12:35

ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΠ- Γ ΓΕΛ 12:35 ΙΣΤΟΡΙΑ ΟΠ- Γ ΓΕΛ 12:35 Σελίδα 2 από 6 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΕΞΕΤΑΣΗΣ: 13 / 06 / 2018 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: Ιστορία ΟΠ Γ ΓΕΛ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ 2013 ΘΕΜΑ Α1 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ α) σελ. 215, σελ. 216, > ( Προαιρετικά θα μπορούσε να συμπεριληφθεί

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κ Η ΕΛΛΑ Α ΑΠΟ ΤΟ 1909 ΩΣ ΤΟ 1914: πορεία προς τον αστικό µετασχηµατισµό και την εδαφική επέκταση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κ Η ΕΛΛΑ Α ΑΠΟ ΤΟ 1909 ΩΣ ΤΟ 1914: πορεία προς τον αστικό µετασχηµατισµό και την εδαφική επέκταση ΚΕΦΑΛΑΙΟ Κ Η ΕΛΛΑ Α ΑΠΟ ΤΟ 1909 ΩΣ ΤΟ 1914: πορεία προς τον αστικό µετασχηµατισµό και την εδαφική επέκταση 10 Α. ΚΛΕΙΣΤΕΣ Ή ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ (ενδεικτικά παραδείγµατα) Ερωτήσεις πολλαπλής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 20 ΜΑΪΟΥ 2016 ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων: α. Κόμμα του Γ. Θεοτόκη Σχ. Βιβλίο σελ. 93 «Το

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ

ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΜΑΪΟΥ 2013 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΟΜΑΔΑ ΠΡΩΤΗ ΘΕΜΑ Α1

Διαβάστε περισσότερα

Το έργο χορηγείται µε άδεια Creative Commons. Βάλια Μπουγάδη. Έκδοση: filologika.gr, Μάιος 2017

Το έργο χορηγείται µε άδεια Creative Commons. Βάλια Μπουγάδη. Έκδοση: filologika.gr, Μάιος 2017 Η παρούσα ψηφιακή έκδοση «Θέµατα Πανελλήνιων Εξετάσεων 2000-2016» διατίθεται ελεύθερα από την ιστοσελίδα www.filologika.gr, και επιτρέπεται η εκτύπωση και η χρήση της για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Το έργο

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2016 ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΥΡΤΩ ΚΟΥΖΙΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΘΕΜΑ Α

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2016 ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΥΡΤΩ ΚΟΥΖΙΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΘΕΜΑ Α ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2016 ΛΥΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΥΡΤΩ ΚΟΥΖΙΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ ΘΕΜΑ Α Α.1 α.κόμμα Γ.Θεοτόκη: Από τα αντιβενιζελικά κόμματα, πιο αδιάλλακτα ήταν τα κόμματα

Διαβάστε περισσότερα