Σχέδιο δράσης εκτίμησης κινδύνου δασικών πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή των Μαστιχοχωρίων στη νότια Χίο.

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΙΑΣ ΚΑΙ ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΕΝΩΣΗ ΜΑΣΤΙΧΟΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΧΙΟΥ Σχέδιο δράσης εκτίμησης κινδύνου δασικών πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή των Μαστιχοχωρίων στη νότια Χίο. ΛΕΟΝΤΙΟΣ ΓΡΕΓΟΣ ΑΘΗΝΑ 2013

2

3 Το Σχέδιο Δράσης Δασικών Πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή των Μαστιχοχωρίων στη νότια Χίο, συντάχθηκε από τo μεταπτυχιακό φοιτητή Λεόντιο Γρέγο και την Ένωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου. Η δημιουργία του παρόντος Σχεδίου Δράσης βασίσθηκε στο Εκπαιδευτικό Υλικό των «Σεμιναρίων για τη Σύνταξη των Σχεδίων Δράσης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση» και στον «Οδηγό Σύνταξης Σχεδίου Δράσης Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών» που αναπτύχθηκαν από το Εργαστήριο Μελέτης και Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών του Πανεπιστημίου Αθηνών, με την αρωγή Ευρωπαϊκού Προγράμματος LIFE - Περιβάλλον με τίτλο "Local Authorities for Forest Fire Prevention" ( Life08 ENV/GR/000553

4

5 Περιεχόμενα 1. Γενικά στοιχεία για τον Δήμο Χίου Γεωγραφική Θέση Οικιστική ανάπτυξη Κλιματολογικές Συνθήκες Γεωλογική Δομή Τοπογραφία και μορφολογικά χαρακτηριστικά Έδαφος Ιδιότητες Μαστιχόδεντρων Σχέδιο δράσης εκτίμησης κινδύνου δασικών πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή των Μαστιχοχωρίων στη νότια Χίο Εισαγωγή Σκοπός Ορισμός Σχεδίου Δράσης Θεσμοθέτηση Σχεδίου Δράσης Αρμοδιότητες Καλλικρατικού Δήμου - Νομοθετικό πλαίσιο Ετήσιος Σχεδιασμός Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών Δήμου Χίου - Δ.Ε Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων Περίοδοι Αντιπυρικού Σχεδιασμού Προ-αντιπυρική περίοδος Δεδομένα και Παράμετροι Σχεδιασμού Γενικά στοιχεία περιοχής μελέτης Παράμετροι Σχεδιασμού Υποχρεωτικές και προτεινόμενες δράσεις πρόληψης Καθαρισμοί Καταγραφή, συντήρηση και ετοιμότητα μέσων και υποδομών Συνεργασία με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς Ενημέρωση κοινού Εκτέλεση Ασκήσεων Ανάλυση Κινδύνου Πυρκαγιάς Χάρτες - Παράγοντες κινδύνου Τοπογραφικός χάρτης με ψηφιακό μοντέλο αναγλύφου Χάρτης Υδρογραφικού Δικτύου Χάρτης Οδικού Δικτύου Χάρτες Δικτύου ΔΕΗ Χάρτης Τοπογραφικών Κλίσεων

6 Χάρτης προσανατολισμού πρανών Χάρτης χρήσεων γης - φυτοκάλυψης Χάρτης χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων Χάρτης θέσεων πεδίων βολών Χάρτες επιχειρησιακής χρησιμότητας Χάρτης σημείων υδροληψίας Χάρτης θέσεων ελικοδρομίων - αεροδρομίων - Π.Υ. Χίου Χάρτης θέσεων στρατοπέδων Χάρτης θέσεων πρατηρίων καυσίμων Χάρτης θέσεων κατασκηνώσεων και σχολικών μονάδων Χάρτης Νοσοκομείων - Κέντρων Υγείας - Τοπικών Ιατρείων Χάρτης προστατευόμενων περιοχών - καταφύγια άγριας ζωής Χάρτης εκκλησιών και μνημείων Χάρτης ιστορικού πυρκαγιών Χάρτης πυροφυλακίων - περιπολιών και καμερών τηλεποπτείας Συνθετικοί χάρτες κινδύνου Σενάριο Α (Μακροπρόθεσμο - μετά από αναγέννηση και αναδασώσεις) Σενάριο Β (Βραχυπρόθεσμο - πριν την αναγέννηση και τις αναδασώσεις) Παρατηρήσεις Συμπεράσματα - Προτάσεις Συν-αντιπυρική περίοδος Επιχειρησιακές Δυνάμεις Μέσα - Πόροι Δήμου Χίου Δυνάμεις Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Χίου Δύναμη Διεύθυνσης Δασών Χίου Εθελοντικές Ομάδες Επιχειρησιακός Σχεδιασμός - Συντονισμός Δράσεων Στάδια Επιχειρησιακής Ετοιμότητας Παρατηρήσεις Μετα-αντιπυρική περίοδος Απολογισμός Δράσεων Πρόληψης Απολογισμός Επιχειρησιακών Δράσεων και Συντονισμού Απολογισμός Δράσεων Αποκατάστασης ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

7 1. Γενικά στοιχεία για τον Δήμο Χίου 1.1. Γεωγραφική Θέση Η Χίος είναι ένα από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου το οποίο απέχει 3,5 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Μικράς Ασίας στο ύψος της χερσονήσου της Ερυθραίας. Είναι το πέμπτο μεγαλύτερο σε μέγεθος ελληνικό νησί με μήκος ακτών 215 km. Πρωτεύουσα είναι η πόλη της Χίου, γνωστή και σαν Χώρα όπου εκεί εντοπίζεται και το κύριο λιμάνι του νησιού. Ειδικότερα όσων αφορά την περιοχή μελέτης, η θέση της είναι η νότια Χίος νοτιότερα των ορίων της δημοτικής ενότητας Καμποχώρων που περιλαμβάνει τις δημοτικές ενότητες Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων Οικιστική ανάπτυξη Σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, ακριβέστερα, «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης», η Περιφερειακή Ενότητα Χίου αποτελείται από τους Καλλικρατικούς Δήμους Χίου, Ψαρών και Οινουσσών. Ειδικότερα ο Δήμος Χίου έδρα του οποίου ορίστηκε η Χίος αποτελείται από τις Δημοτικές Ενότητες Αμανής, Καρδαμύλων, Ομηρούπολης, Καμποχώρων, Χίου, Αγίου Μηνά, Μαστιχοχωρίων και Ιωνίας. Συνολικά ο Δήμος Χίου αποτελείται από 76 οικισμούς και σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού (ΕΛ.ΣΤΑΤ, 2011) ο πληθυσμός του Δήμου Χίου ανέρχεται στα άτομα με πυκνότητα πληθυσμού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο 61,01 άτομα. Αναλυτικότερα στοιχεία παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα. Γεωγραφικό διαμέρισμα Καλλικράτη Πληθυσμός (αριθμός κατοίκων) Δήμος Χίου Δημοτική Ενότητα Χίου Δημοτική Ενότητα Ομηρούπολης Δημοτική Ενότητα Ιωνίας Δημοτική Ενότητα Μαστιχοχωρίων Δημοτική Ενότητα Καρδαμύλων Δημοτική Ενότητα Καμποχώρων Δημοτική Ενότητα Αγίου Μηνά Δημοτική Ενότητα Αμανής Πίνακας 1: Πίνακας απογραφής πληθυσμού του Δήμου Χίου (ΕΛΣΤΑΤ, 2011) 3

8 Παρουσιάζεται μεγάλη πληθυσμιακή συγκέντρωση στην κεντρική Χίο που περιλαμβάνει τις δύο μεγαλύτερες οικιστικές ενότητες, δηλαδή την πόλη της Χίου (πρωτεύουσα του νομού) και τον οικισμό του Βροντάδου (Δ.Ε. Ομηρούπολης). Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού του Δήμου Χίου σε ποσοστό 50,8% εντοπίζεται στην Δημοτική Ενότητα Χίου ενώ ακολουθούν οι Δημοτικές Ενότητες της Ομηρούπολης, Ιωνίας και Μαστιχοχωρίων με 13,9%, 8,1% και 7,5% αντίστοιχα. Ειδικότερα όσων αφορά την περιοχή μελέτης της παρούσας εργασίας, στο στενότερο πλαίσιο των Δημοτικών Ενοτήτων Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων παρατίθενται τα ακόλουθα αναλυτικότερα πληθυσμιακά στοιχεία: Γεωγραφικό διαμέρισμα Καλλικράτη Πληθυσμός (αριθμός κατοίκων) Δημοτική Ενότητα Ιωνίας 4156 Δημοτική Κοινότητα Καλλιμασιάς 1300 Δημοτική Κοινότητα Νενήτων 924 Τοπική Κοινότητα Θολοποταμίου 692 Τοπική Κοινότητα Καταράκτης 408 Τοπική Κοινότητα Βουνού 180 Τοπική Κοινότητα Μέσα Διδύμας 169 Τοπική Κοινότητα Κοινής 146 Τοπική Κοινότητα Παγίδος 129 Τοπική Κοινότητα Μυρμηγκίου 92 Τοπική Κοινότητα Φλατσίων 76 Τοπική Κοινότητα Έξω Διδύμας 40 Δημοτική Ενότητα Μαστιχοχωρίων 3839 Δημοτική Κοινότητα Πυργίου 912 Τοπική Κοινότητα Καλαμωτής 706 Τοπική Κοινότητα Αρμολίων 509 Τοπική Κοινότητα Μεστών 437 Τοπική Κοινότητα Λιθίου 398 Τοπική Κοινότητα Ολύμπου 376 Τοπική Κοινότητα Ελάτας 248 Τοπική Κοινότητα Βέσσης 133 4

9 Τοπική Κοινότητα Πατρικού 120 Δημοτική Ενότητα Καμποχωρίων 2691 Τοπική Κοινότητα Χαλκείου 860 Τοπική Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Σικούση 559 Τοπική Κοινότητα Δαφνώνος 345 Τοπική Κοινότητα Βασιλειώνικου 321 Τοπική Κοινότητα Βερβεράτου 231 Τοπική Κοινότητα Βαβίλων 209 Τοπική Κοινότητα Ζυφιά 166 Πίνακας 2: Πληθυσμιακά στοιχεία των Δημοτικών Ενοτήτων Ιωνίας, Μαστιχοχωρίων και Καμποχώρων (ΕΛΣΤΑΤ, 2011) Πληθυσμιακά στοιχεία της Δημοτικής Ενότητας Ιωνίας 3% 2% 2% 1% Δημοτική Κοινότητα Καλλιμασιάς 4% Δημοτική Κοινότητα Νενήτων 4% 31% Τοπική Κοινότητα Θολοποταμίου 4% Τοπική Κοινότητα Καταράκτης Τοπική Κοινότητα Βουνού 10% Τοπική Κοινότητα Μέσα Διδύμας Τοπική Κοινότητα Κοινής 17% 22% Τοπική Κοινότητα Παγίδος Τοπική Κοινότητα Μυρμηγκίου Τοπική Κοινότητα Φλατσίων Τοπική Κοινότητα Έξω Διδύμας Πληθυσμιακά στοιχεία της Δημοτικής Ενότητας Μαστιχοχωρίων 10% 7% 4% 3% 24% Δημοτική Κοινότητα Πυργίου Τοπική Κοινότητα Καλαμωτής Τοπική Κοινότητα Αρμολίων Τοπική Κοινότητα Μεστών Τοπική Κοινότητα Λιθίου 10% Τοπική Κοινότητα Ολύμπου 18% Τοπική Κοινότητα Ελάτας Τοπική Κοινότητα Βέσσης 11% Τοπική Κοινότητα Πατρικού 13% 5

10 Πληθυσμιακά στοιχεία της Δημοτικής Ενότητας Καμποχωρίων 8% 8% 6% 32% Τοπική Κοινότητα Χαλκείου Τοπική Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Σικούση Τοπική Κοινότητα Δαφνώνος Τοπική Κοινότητα Βασιλειώνικου 12% Τοπική Κοινότητα Βερβεράτου Τοπική Κοινότητα Βαβίλων 13% 21% Τοπική Κοινότητα Ζυφιά Διάγραμμα 1:Απεικόνιση των πληθυσμιακών στοιχείων των 3 Δημοτικών Ενοτήτων της περιοχής μελέτης Τα παραπάνω στοιχεία καταδεικνύουν ότι στο νότιο τμήμα της Χίου παρατηρείται πολύ έντονη οικιστική ανάπτυξη με την παρουσία του 76,8% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Χίου. Ειδικότερα στις Δημοτικές Ενότητες Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων συγκεντρώνεται το 20% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Χίου. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμιακά οικισμοί που παρατηρούνται σε αυτές τις 3 δημοτικές ενότητες κατά φθίνουσα σειρά είναι οι: Καλλιμασιά, Νένητα, Πυργί, Χαλκειός, Καλαμωτή, Θολοποτάμι, Αρμόλια και Αγ. Γεώργιος Σικούσης, με πληθυσμό από 500 έως 1300 κατοίκους. Η μεγάλη αυτή οικιστική ανάπτυξη του νοτίου τμήματος της Χίου οφείλεται σε πολλούς παράγοντες όπως το κλίμα, το έδαφος και το ανάγλυφο όπως θα αναφερθεί παρακάτω Κλιματολογικές Συνθήκες Στον Δήμο Χίου και γενικά στο νησί εντοπίζεται ένας μετεωρολογικός σταθμός της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας και βρίσκεται σε υψόμετρο 3,8mμε γεωγραφικές συντεταγμένες : Γεωγρ. Πλατ.: 38 ο 20 και Γεωγρ. Μήκος: 26 ο 08. Πραγματοποιήθηκε λήψη δεδομένων της περιόδου ( ) που αφορούν κλιματικούς παράγοντες όπως θερμοκρασία, υετός, σχετική υγρασία, ένταση και διεύθυνση ανέμων, από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Γενικά το κλίμα της Νήσου Χίου χαρακτηρίζεται ως θερμό μεσογειακό, χαρακτηριστικό των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία είναι 17,64 C, η μέση σχετική υγρασία 67,51% και το ετήσιο ύψος βροχόπτωσης 552,02mm. Η κύρια διεύθυνση ανέμων κατά μέσο όρο είναι Βόρειοι με μία μέση 6

11 Σχετική υγρασία (%) Θερμοκρασία ( o C) ένταση ανέμους στους 8,09 κόμβους (15km/h). Στα παρακάτω διαγράμματα διαφαίνονται οι διαφορές των μετρούμενων δεδομένων σε μηνιαίο διάστημα: Μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες περιόδου Μήνας Διάγραμμα 2: Απεικόνιση μέσων μηνιαίων θερμοκρασιών περιόδου Στο παραπάνω διάγραμμα παρατηρείται ότι μεγαλύτερη μέση θερμοκρασία τα τελευταία 40 χρόνια εμφανίζεται τον Ιούλιο (26,9 C) και η μικρότερη τον Ιανουάριο (9,9 C). Όπως παρατηρείται στο παρακάτω διάγραμμα (Διάγραμμα 3), η μέση σχετική υγρασία των τελευταίων 40 ετών είναι μεγαλύτερη κατά τον μήνα Νοέμβριο (74,7%) και μικρότερη κατά τον Ιούλιο (56,8%). Όσων αφορά την βροχόπτωση, παρατηρείται (Διάγραμμα 4) ότι το μέσο ύψος βροχής της περιόδου είναι μεγαλύτερο κατά τον μήνα Δεκέμβριο (121,9mm) και μικρότερο τον Αύγουστο (0,11mm). Τέλος, από τα δεδομένα των μετρούμενων εντάσεων ανέμων (Διάγραμμα 5) στην περιοχή παρατηρείται ότι η μέση ένταση ανέμου κυμαίνεται από 10,9 Km/h τον μήνα Μάιο έως 19 Km/h τον Φεβρουάριο που μαζί με τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο με 17,1 Km/hκαι 17.2Km/h είναι οι μήνες με τις μεγαλύτερες τιμές μέσης έντασης ανέμου τα τελευταία 38 χρόνια Μέση μηνιαία σχετική υγρασία περιόδου Μήνας Διάγραμμα 3: Αποτύπωση τιμών μέσης μηνιαίας σχετικής υγρασίας περιόδου

12 Ένταση ανέμου (Km/h) Ύψος βροχής (mm) Μέσο μηνιαίο ύψος βροχής περιόδου Μήνας Διάγραμμα 4: Αποτύπωση τιμών μέσου μηνιαίου ύψους βροχής περιόδου Μέση ένταση ανέμου σε Km/h περιόδου Μήνας Διάγραμμα 5: Μέση μηνιαία ένταση ανέμου περιόδου Γεωλογική Δομή Η αποτύπωση των γεωλογικών δομών της νήσου Χίου πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα με την τελική έκδοση του γεωλογικού χάρτη το 1971 (Besenecker, et al., 1971). Ωστόσο πολλές μελέτες και έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί στο νησί (Ktenas, 1921; Papanikolaou and Sideris, 1983; Tselepidis and Rondoyanni, 2010; Tselepidis, 2007; Zachi, et al., 2003; Assereto, et al., 1979; Meinhold, et al., 2007). Το μεγαλύτερο μέρος του νησιού καλύπτεται από μία αυτόχθονη ενότητα στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού που αποτελεί το ένα τέταρτο της συνολικής του έκτασης. Εκεί εντοπίζεται το κατώτερο παλαιοζωικό αυτόχθονο αποτελούμενο 8

13 κυρίως από κλαστικά πετρώματα γραουβάκων με εναλλαγές πυριτολίθων και σχιστόλιθων με εμφανίσεις μικρών ασβεστολιθικών ολισθολίθων (Robertson, et al., 2000). Μικρές εμφανίσεις του παραπάνω σχηματισμού εντοπίζονται στην νοτιοδυτική και κεντρική Χίο επίσης. Πάνω από το παλαιοζωικό αυτόχθονο, σε ασυμφωνία και παρουσία κροκαλοπαγών εντοπίζεται μία ενδιάμεση μεσοζωική αυτόχθονη ενότητα ηλικίας κατώτερου Τριαδικού - Λιάσιου. Η ενότητα αυτή αποτελείται κυρίως από ασβεστολιθικά και δολομιτικά πετρώματα και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του νησιού. Πολλοί ερευνητές έχουν προσπαθήσει να ερμηνεύσουν την προέλευση της αυτόχθονης ενότητας (Groves, et al., 2003). Οι Robetson and Pickett (2000) ερμηνεύουν το καθεστώς δημιουργίας ως ένα rift σχηματίζοντας μια βαθιά θαλάσσια λεκάνη με επακόλουθο την απόθεση υλικών. Επωθημένη στην αυτόχθονη ενότητα εμφανίζεται το αλλόχθονο τμήμα της Χίου που εντοπίζεται στα βορειοανατολικά, στην περιοχή των Καρδαμύλων και αποτελείται από ασβεστολιθικά πετρώματα νηριτικής προέλευσης και από έναν σχηματισμό κόκκινων αργιλικών σχιστολίθων με εναλλαγές ψαμμιτών και κροκαλοπαγών. Ο σχηματισμός αυτός κατά την περίοδο του ανώτερου Κρητιδικού προερχόμενος από την χώρο μεταξύ Λέσβου και Χίου επωθήθηκε πάνω στα πτυχωμένα αυτόχθονα στρώματα (Zanchi, et al., 2003). Το νότιο-ανατολικό τμήμα του νησιού καλύπτεται από κροκαλοπαγή, αργίλους και ψαμμίτες ηλικίας Ανώτερου Μειοκαίνου - Κατώτερου Πλειοκαίνου. Τέλος, χαρακτηριστική είναι η παρουσία των λόφων Προφήτη Ηλία και Ψαρώνα στην περιοχή της νότιας Χίου στο Εμπορειό, οι οποίοι καταδεικνύουν την παλαιά ηφαιστειακή δράση κατά το μέσο Μειόκαινο (Pe-Piper, et al., 1994). Ο Προφ. Ηλίας αποτελείται από ηφαιστειακά πετρώματα όξινης σύστασης (ρυολίθους) ενώ ο Ψαρώνας από βασικά έως υποβασικά πετρώματα (βασάλτης, ανδεσίτης). Όσον αφορά την περιοχή ενδιαφέροντος της παρούσας εργασίας στις Δημοτικές Ενότητες των Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων παρατηρείται ότι : στην Δ.Ε. Μαστιχοχωρίων η μεγαλύτερη εμφάνιση είναι ανθρακικών πετρωμάτων (ασβεστόλιθοι ηλικίας Τριαδικού-Ιουρασικού) σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%. Στην Δ.Ε. Ιωνίας παρατηρείται μεγάλη εμφάνιση (ποσοστό μεγαλύτερο 80%) μαργαϊκών ασβεστόλιθων με εναλλαγές αργίλων, ενώ τέλος στην Δ.Ε. Καμποχώρων σε ποσοστό 60% εμφανίζονται ασβεστολιθικά πετρώματα και σε ποσοστό 30% μειοκαινικοί άργιλοι και ιλύς Τοπογραφία και μορφολογικά χαρακτηριστικά Από μορφολογική άποψη το νησί της Χίου είναι σχεδόν ορεινό. Το μεγαλύτερο ποσοστό της επιφάνειας καλύπτεται από ασβεστολιθικούς σχηματισμούς της τάξης των 72% ενώ καλλιεργήσιμες εκτάσεις φτάνουν το 22%. 9

14 Το τοπογραφικό ανάγλυφο είναι εντονότερο στο κεντρικό και στο βόρειο τμήμα του νησιού και ελαφρώς ομαλότερο στο κλαστικό βορειοδυτικό τμήμα. Στο νότιο τμήμα το ανάγλυφο είναι ηπιότερο καθώς αυξάνεται και η συχνότητα εμφάνισης νεογενών σχηματισμών. Το μεγαλύτερο υψομετρικά όρος του νησιού είναι στο βόρειο τμήμα το όρος Πελινναίο με υψόμετρο 1284m. Νοτιότερα αυτού απαντώνται τα όρη: Όρος (1187m), o Κοχλίας (525m) και ο Κορακάρης (310m). Δυτικά του όρους Πελινναίου απαντάται η οροσειρά της Αμανής με μέγιστο υψομετρικό σημείο τα 810m. Στο νότιο τμήμα της Χίου και πιο συγκεκριμένα στις περιοχές των Μαστιχοχωρίων, του Κάμπου και της Ιωνίας το ανάγλυφο είναι σαφώς ηπιότερο, χαρακτηριστική είναι η εμφάνιση μικρών κοιλάδων και οροπεδίων σε όλη την έκταση. Λίγες είναι οι περιοχές με εξολοκλήρου πεδινές εκτάσεις (<100μ υψόμετρο) όπως η περιοχή του Κάμπου με έκταση 15km 2 και η μικρότερη σε έκταση πεδινή περιοχή των Αρμολίων και της Καλαμωτής (9Km 2 ) Έδαφος Η εδαφική δομή της Χίου κατά κύριο λόγο ακολουθεί την γεωλογική δομή. Το σύνολο των εδαφών του νησιού είναι ασβεστολιθικής προέλευσης λόγω της έντονης παρουσίας των ασβεστολιθικών πετρωμάτων. Στο κεντρικό τμήμα του νησιού στα όρη Αίπος και Πελληναίο ο εδαφικός ορίζοντας είναι ελάχιστα ή καθόλου ανεπτυγμένος λόγω της έντονης παρουσίας βραχωδών ασβεστολιθικών μαζών. Στο βόρειο και το νότιο τμήμα οι εδαφικοί ορίζοντες παρουσιάζουν σχετικά μεγαλύτερη ανάπτυξη και η προέλευση τους είναι κατά κύριο λόγο από την αποσάθρωση ασβεστολιθικών πετρωμάτων και Τριτογενών αποθέσεων και δευτερογενώς από την αποσάθρωση σχιστολιθικών και ηφαιστειακών πετρωμάτων. Συγκεκριμένα στην περιοχή μελέτης των Δ.Ε Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων τα εδαφικά χαρακτηριστικά σύμφωνα με τους εδαφολογικούς χάρτες των Lakaphossi, et al. (1993) είναι τα εξής: στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70% τα εδάφη είναι αβαθή ασβεστολιθικής προέλευσης με λίγη έως καθόλου χαραδρωτή διάβρωση και χαμηλές έως μέτριες κλίσεις επιφανείας. Το υπόλοιπο ποσοστό αφορά εδάφη σχιστολιθικής προέλευσης κυρίως στο νοτιοδυτικό τμήμα αλλά και εδάφη ηφαιστειακής προέλευσης (περιδοτιτών) στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, στην περιοχή Εμπορειός. Στην περιοχή της Ιωνίας, το σύνολο των εδαφών προέρχεται από την αποσάθρωση τριτογενών αποθέσεων και παρουσιάζουν βαθύ εδαφικό ορίζοντα με μικρές κλίσεις και μέτρια έως μικρή χαραδρωτή διάβρωση. Τέλος, στην ευρύτερη περιοχή των Καμποχώρων, το 60% των εδαφών είναι αβαθές έδαφος ασβεστολιθικής προέλευσης με κλίσεις εδαφών να ποικίλουν από μεγάλες στα νοτιοδυτικά της περιοχής και μικρότερες στο υπόλοιπο τμήμα. Σε ποσοστό 35%, 10

15 εμφανίζονται βαθιά εδάφη προέλευσης τριτογενών αποθέσεων και το υπόλοιπο 5% αφορά εδάφη σχιστολιθικής προέλευσης στο βόρειο τμήμα της περιοχής Ιδιότητες Μαστιχόδεντρων Η μαστίχα της Χίου είναι αρωματική φυσική ρητίνη, που εκκρίνεται από τον κορμό και τα κλαδιά του θάμνου Pistacia Lentiscus var. Chia της οικογένειας Anacardacea, που φύεται και ευδοκιμεί κατά αποκλειστικότητα στη Χίο (Μαρούλης, 2007; Chadzopulu, et al., 2011). Το μαστιχόδεντρο είναι θάμνος αειθαλής ύψους 2-3 μέτρων που αναπτύσσεται αργά και παίρνει την πλήρη ανάπτυξή του μετά από χρόνια φτάνοντας μέχρι και τα 5 μέτρα στα ηλικιωμένα φυτά. Ζει πάνω από 100 χρόνια και η παραγωγή της μαστίχας δεν είναι δυνατή παρά μόνο μετά τον πέμπτο ή έκτο χρόνο φύτευσής του. Η απόδοση του φτάνει στο μέγιστο μετά τον δέκατο πέμπτο χρόνο. Από τα 70 χρόνια και μετά η απόδοσή του πέφτει σημαντικά. Η μέση ετήσια απόδοση ανά δένδρο είναι γραμμάρια μαστίχας ενώ υπάρχουν και σπάνιες περιπτώσεις δένδρων που παράγουν δύο κιλά αλλά και δένδρα που βγάζουν μόνο 10 γραμμάρια. (ΕΜΧ, 2005). Ο σχίνος είναι φυτό ανθεκτικό και έχει ελάχιστες απαιτήσεις, γι αυτό ευδοκιμεί σε άγονα, πετρώδη και φτωχά εδάφη. Επειδή οι ρίζες του απλώνονται στην επιφάνεια του εδάφους, μπορεί να επιβιώσει σε συνθήκες απόλυτης ξηρασίας. Οι εδαφικές απαιτήσεις του δέντρου σε υγρασία δεν είναι μεγάλες γιατί το δέντρο είναι επιπολαιόριζο και με το εκτεταμένο επιφανειακό ριζικό του σύστημα εκμεταλλεύεται πλήρως τις μικρής διάρκειας βροχές καθώς και την ελάχιστη πρωινή υγρασία. Σε εδάφη μάλιστα με μεγάλη υγρασία δυσχεραίνεται η ανάπτυξη του, επειδή εμποδίζεται ο αερισμός των ριζών του. Αντιθέτως, είναι ευάλωτο στο ψύχος, σε περιπτώσεις παγετών (φαινόμενο σπάνιο στη νότια Χίο) οπότε τα μαστιχόδενδρα καίγονται αφού η παγωνιά σκάει τις φλέβες του κορμού τους (ΕΜΧ, 2005). Η συστηματική καλλιέργεια της Μαστίχας επιτυγχάνει μόνο στον νησί της Χίου λόγω των ιδιαιτεροτήτων των κλιματικών και εδαφικών συνθηκών. Δημιουργεί έκπληξη το γεγονός ότι δεν υπήρξε επιτυχής ανάπτυξη πουθενά αλλού, στην ηπειρωτική ή νησιωτική Ελλάδα ή ακόμη και στις γειτονικές ακτές της Ανατολής. Για παράδειγμα, στη χερσόνησο του Τσεσμέ οι συνθήκες είναι ιδανικές για το μαστιχόδεντρο, όμως, απέτυχε η προσπάθεια «μεταφορές» του (Βαβυλουσάκη, 2011). Αποτυχημένες προσπάθειες αναφέρονται και στην καλλιέργεια του μαστιχόδεντρου στην Αττική και σε άλλα νησιά του Αιγαίου. Η Μαστίχα της Χίου αναγνωρίστηκε από τα αρχαία χρόνια, τόσο για το ιδιαίτερο άρωμα της, όσο και για τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Έχει καταγραφεί ως η πρώτη φυσική τσίχλα του αρχαίου κόσμου, που χρησιμοποιούνταν για τον καθαρισμό των δοντιών και τη φρεσκάδα της αναπνοής. Την χρησιμοποιούσαν ακόμη στην κοσμετολογία, για καθαρισμό του προσώπου και του σώματος. Συμμετείχε ως 11

16 δραστικό συστατικό σε μια σειρά από φαρμακευτικές συνταγές και ιατροσόφια, που έχουν κατά καιρούς καταγραφεί στις διεθνείς φαρμακοποιίες. Έχει επίσης καταγραφεί στη διάρκεια των αιώνων, λόγω των ευεργετικών ιδιοτήτων της στην υγεία του ανθρώπου και τη συμβολή στην ανακούφιση από διάφορες ασθένειες (Chadzopulu, et al., 2011; Vallianou, et al., 2011; Kim, et al., 2009; Balan, et al., 2007; Loutrari, et al., 2006). Η Μαστίχα, όπως ήταν φυσιολογικό, έδωσε το όνομα της στους μεσαιωνικούς οικισμούς στη Νότια Χίο που περιγράφονται ως Μαστιχοχώρια. Αυτή είναι η κοινή ονομασία των χωριών της νότιας Χίου, γιατί μόνο εκεί ευδοκιμεί ο Μαστιχοφόρος σχίνος που η εκμετάλλευση του μέχρι και σήμερα αποτελεί την κύρια πηγή εισοδήματος για τους κατοίκους της περιοχής. Όσον αφορά τη συμπεριφορά του μαστιχόδεντρου σε μία επικείμενη πυρκαγιά είναι αρκετά εύφλεκτη λόγω της παρουσίας ρυτίνης και η αποκατάσταση του ποικίλει ανάλογα με το βαθμό καταστροφής του. Τα μαστιχόδεντρα που έχουν καεί ελαφρά θα αναβλαστήσουν. Το μαστιχόδενδρο είναι ποικιλία σχίνου (Pistacia lensticus var. chia) και όπως αναφέρθηκε προηγουμένως οι σχίνοι αναβλαστάνουν αρκεί να έχουν ικανοποιητικά αποθέματα υδατανθράκων στις ρίζες τους, δηλαδή να μην είναι πολύ νεαρά άτομα και να μην έχουν ξανακαεί πολύ πρόσφατα. Αυτά τα οποία έχουν καεί μέτρια θα αναβλαστήσουν ικανοποιητικά ακόμη και αν έχουν καεί μέχρι τη βάση (Ζερεφός, κ. α., 2012). Ωστόσο, πρέπει να αναφερθεί πως δεν είναι γνωστό με λεπτομέρεια σε πόσο χρόνο θα μπορέσει να αποκατασταθεί το φύλλωμα του σχίνου ώστε να αρχίσει το φυτό να φωτοσυνθέτει ικανοποιητικά, να σχηματίζει ξύλο και αποθέματα υδατανθράκων στις ρίζες του για να γίνει αφενός μεν παραγωγικό αφετέρου να αντέξει νέα ενδεχόμενη καταστροφή. Αναφέρεται ένα διάστημα 6-10 ετών, το οποίο θεωρείται πολύ πιθανόν (Ζερεφός, κ. α., 2012). Σήμερα, Μαστίχα παράγουν 24 χωριά τα οποία είναι χαρακτηρισμένα ως παραδοσιακοί ή διατηρητέοι οικισμοί από το Ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού. Τα χώρια αυτά είναι: ο Άγιος Γεώργιος, τα Αρμόλια, οι Βαβύλοι, η Βέσσα, το Βουνό, η Ελάτα, η Έξω Διδύμα, το Θολοποτάμι, τα Θυμιανά, η Καλαμωτή, η Καλλιμασιά, ο Καταρράκτης, το Λιθί, η Μέσα Διδύμα, τα Μεστά, το Μυρμήγκι, τα Νένητα, το Νεχώρι, οι Ολύμποι, η Παγίδα, τα Πατρικά, το Πυργί και τα Φλάτσια. 12

17 2. Σχέδιο δράσης εκτίμησης κινδύνου δασικών πυρκαγιών στην ευρύτερη περιοχή των Μαστιχοχωρίων στη νότια Χίο 2.1. Εισαγωγή Η Περιφερειακή Ενότητα Χίου κατατάσσεται πρώτη με βάση τον αριθμό των περιστατικών πυρκαγιών και των καμένων εκτάσεων μεταξύ της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου. Σύμφωνα με τους Τσαγκάρη, κ. α. (2011), οι 446 πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν κατά την περίοδο αντιστοιχούν σε καμένες εκτάσεις στρ. Έως το έτος 2012, η καταστροφικότερη πυρκαγιά καταγράφηκε στις 6/7/1987 με καμένες εκτάσεις 48,000 στρ. από τα οποία 42,000 ήταν δασικές εκτάσεις και 6,000 στρ. γεωργικές (αποκλειστικά ελαιώνες). Στις 18 Αυγούστου 2012 έλαβε μέρος η μεγαλύτερη πυρκαγιά των τελευταίων 30 ετών στο Δήμο Χίου, διήρκησε δώδεκα μέρες, έκαψε συνολικά περίπου 142,000 στρ. και σύμφωνα με την EFFIS ήταν η τρίτη μεγαλύτερη πυρκαγιά του 2012 σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με καταγραφή που πραγματοποιήθηκε από τον ΕΛ.Γ.Α (Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων), το πλήγμα στον παραγωγικό ιστό του νησιού ήταν τεράστιο με μεγάλες καταστροφές μαστιχόδεντρων (περίπου 240,000) και ελαιοδέντρων (περίπου 107,000). Γενικά η Χίος είναι ένα νησί το οποία ανά τα χρόνια έχει υποστεί μεγάλες ζημιές σε περιβαλλοντικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Όλα τα παραπάνω στοιχεία αναδεικνύουν τον αυξημένο κίνδυνο πυρκαγιάς στο νησί που σε συνδυασμό με την οικονομική, περιβαλλοντική και κοινωνική αξία που κατέχουν τα μαστιχόδεντρα και τη μοναδικότητα τους, καθιστούν επιβεβλημένη την δημιουργία και εφαρμογή ενός Σχεδίου Δράσης Κινδύνου Πυρκαγιάς Σκοπός Η δημιουργία του παρόντος Σχεδίου Δράσης για τον κίνδυνο των δασικών πυρκαγιών σκοπεύει στην ενίσχυση της πρόληψης των δασικών πυρκαγιών του Δήμου Χίου με επίκεντρο την ευρύτερη περιοχή των Μαστιχοχωρίων (Δημοτική Ενότητα Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων) Ορισμός Σχεδίου Δράσης Ένα Σχέδιο Δράσης Δασικών πυρκαγιών είναι το σύνολο των ενεργειών που πρέπει να γίνουν με σκοπό την ανάλυση και τη μείωση του κινδύνου των δασικών πυρκαγιών στο επίπεδο ενός Καλλικρατικού Δήμου και επιδιώκει την άμεση και συντονισμένη απόκριση όλων των θεσμοθετημένων εμπλεκόμενων φορέων σε επιτελικό, επιχειρησιακό και εκτελεστικό επίπεδο. 13

18 2.4. Θεσμοθέτηση Σχεδίου Δράσης Με τον Νόμο απ αριθμόν 3013/2002 (Αναβάθμιση της πολιτικής προστασίας) συνίσταται Διυπουργική Επιτροπή Εθνικού Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας με αρμοδιότητα την έγκριση ετήσιου εθνικού σχεδιασμού της πολιτικής προστασίας της χώρας περιλαμβάνοντας τον προϋπολογισμό, τα μέτρα, τα προγράμματα και τις δράσεις σε εθνικό επίπεδο μέσω των αποκεντρωμένων οργάνων. Σύμφωνα με την ΥΑ 1299/2003 (Σχέδιο «Ξενοκράτης») οι Δήμοι συντάσσουν επικαιροποιημένα σχέδια αντιμετώπισης κινδύνων από φυσικές καταστροφές και ευθύνονται για την εφαρμογή του ετήσιου εθνικού σχεδιασμού που τους αφορά στην περιοχή ευθύνης τους Αρμοδιότητες Καλλικρατικού Δήμου - Νομοθετικό πλαίσιο. Ο προγραμματισμός και η εκτέλεση έργων πρόληψης πυρκαγιών γίνεται με ευθύνη των Περιφερειάρχων και των Δημάρχων όπως αυτό ορίζεται σύμφωνα με τις αποφάσεις των Γενικών Γραμματέων των πρώην Κρατικών Περιφερειών της χώρας που έχουν εκδοθεί σε εφαρμογή του άρθρ. 7 του Ν. 3481/2006 (ΦΕΚ 132/ τεύχ. Α ). Στις 7 Μαρτίου 2003 πραγματοποιήθηκε η έγκριση του Γενικού Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας με τη συνθηματική λέξη «Ξενοκράτης» (Ν.1299/2003). Με το σχέδιο αυτό επιδιώκεται η διαμόρφωση ενός συστήματος αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Στα πλαίσια του παρόντος σχεδίου η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας συνέθεσε το Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών Εξ Αιτίας Δασικών Πυρκαγιών (2 η Αναθεωρημένη Έκδοση, 2011). Το σχέδιο αυτό αποτελεί εν δυνάμει και το Ειδικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών των Αποκεντρωμένων διοικήσεων και φυσικά των Δήμων που υποχρεούνται σε επικαιροποίηση του όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό και τους πόρους που θα χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση του σχεδίου. Οι Καλλικρατικοί σύμφωνα με το παραπάνω σχέδιο υποχρεούνται σε: 1. Καταγραφή των διαθέσιμων πόρων του Δήμου για την ενίσχυση του έργου της ΠΥ 2. Σύνταξη και επικαιροποίηση δεδομένων ανθρώπινου δυναμικού και πόρων που θα χρησιμοποιηθούν για την υλοποίηση του παραπάνω σχεδίου 3. Αποστολή, σε ετήσια βάση, των παραπάνω δεδομένων στη Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης αλλά και στην Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας της οικείας Περιφέρειας 4. Σύνταξη και επικαιροποίηση μνημονίων ενεργειών (εν συμφωνία με τις ενέργειες πρωτοκόλλου του σχεδίου «Ξενοκράτης») στα οποία να προσδιορίζονται οι επιχειρησιακά υπεύθυνοι υπάλληλοι, ο ρόλος και οι δράσεις αυτών για την αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών. Στα πλαίσια αυτά συντάσσονται τηλεφωνικοί κατάλογοι με τηλέφωνα και θέσεις των 14

19 υπευθύνων των Δήμων τα οποία κοινοποιούνται στις κατά τόπους αρμόδιες υπηρεσίες του ΠΣ και της ΕΛΑΣ. 5. Μέριμνα για τη συνεργασία των Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου με την τοπική ΠΥ προκειμένου να εξασφαλίζεται η συμβατότητα του εξοπλισμού και μέσων που διαθέτει ο Δήμος προς υποστήριξη της ΠΥ. 6. Σύνταξη μνημονίων συνεργασίας με φορείς του ιδιωτικού τομέα που διαθέτουν υλικά και μέσα κατάλληλα για την αντιμετώπιση των εκτάκτων αναγκών λόγω δασικών πυρκαγιών, για την περίπτωση που δεν επαρκούν αυτά του Δήμου 7. Καθαρισμό χώρων συγκέντρωσης πληθυσμού, μετά από σχετική συνεννόηση με την οικεία Περιφέρεια, σε περιπτώσεις εκτάκτων αναγκών λόγω δασικών πυρκαγιών 8. Εξασφάλιση επικοινωνίας με το Κέντρο Επιχειρήσεων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και των λοιπών εμπλεκομένων φορέων σε τοπικό επίπεδο 9. Κατά τη διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου οι Δήμοι και Κοινότητες υποχρεούνται να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλούς φύλαξης των ΧΑΔΑ σύμφωνα με το άρθρο 118 του Ν.1892/90. Επίσης, κατά τη διάρκεια των ημερών της αντιπυρικής περιόδου με δείκτη επικινδυνότητας 4 (πολύ υψηλή) και 5 (κατάσταση συναγερμού) για τη συγκεκριμένη περιοχή, επιβάλλεται η παρουσία υδροφόρου οχήματος με μέριμνα του οικείου Δήμου ή Κοινότητας 10. Μερίμνα για τη σύγκλιση του Συντονιστικού Τοπικού Οργάνου (ΣΤΟ) μετά από εντολή του Δημάρχου Κατά την εφαρμογή του Σχεδίου «Καλλικράτης» σύμφωνα με τον Νόμο 3852/2010 (Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης) οι Δήμοι έχουν και τις εξής πρόσθετες αρμοδιότητες αναφορικά με τις δασικές πυρκαγιές: 1. Μεριμνούν, σύμφωνα με τις ισχύουσες πυροσβεστικές διατάξεις, για την τήρηση των υποχρεώσεων καθαρισμού, από τους ιδιοκτήτες, νομείς, και επικαρπωτές, των οικοπεδικών και λοιπών ακάλυπτων χώρων, που βρίσκονται εντός πόλεων, κωμοπόλεων και οικισμών και σε απόσταση μέχρι 100 μέτρων από τα όριά τους. Επίσης είναι υποχρεωτικός ο αυτεπάγγελτος καθαρισμός από το Δήμο, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των υπόχρεων. Σε βάρος εκείνων που δεν συμμορφώνονται επιβάλλεται πρόστιμο πενήντα (50) λεπτών, ανά τετραγωνικό μέτρο του οικείου χώρου, το οποίο και αποτελεί έσοδο του οικείου Δήμου, βεβαιούται εις βάρος τους η ισόποση σχετική δαπάνη του Δήμου προς καθαρισμό και υποβάλλεται μήνυση για το αδίκημα του άρθρου 433 του Ποινικού Κώδικα. 2. Έχουν τη δυνατότητα παραχώρησης χρήσης δημοτικών ακινήτων ή την καταβολή του μισθώματος προς κάλυψη στεγαστικών αναγκών της πυροσβεστικής υπηρεσίας. 15

20 3. Εισηγούνται, μέσω των εκτελεστικών επιτροπών, τα σχέδια αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών και φυσικών καταστροφών, σε εναρμόνιση με τα αντίστοιχα σχέδια της περιφέρειας και του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Γενικώς το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο που σχετίζεται με την πρόληψη δασικών πυρκαγιών στα πλαίσια του Δήμου είναι το εξής: Νόμος 3012/2002 (Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας και λοιπές διατάξεις) Νόμος 3852/2010 (Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πρόγραμμα Καλλικράτης) Πυροσβεστικές Διατάξεις υπ' αριθ. 9/2000 και 9Α/2005 Σχεδιασμός και Δράσεις Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω των δασικών πυρκαγιών (Εγκύκλιος Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, 2013) Νόμος 3013/2002, Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας και λοιπές διατάξεις Νόμος 1299/2003, Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας «Ξενοκράτης» Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών Εξ Αιτίας Δασικών Πυρκαγιών (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, 2 η Αναθεωρημένη Έκδοση, 2011) 16

21 3. Ετήσιος Σχεδιασμός Πρόληψης Δασικών Πυρκαγιών Δήμου Χίου - Δ.Ε Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων Περίοδοι Αντιπυρικού Σχεδιασμού Σύμφωνα με το Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών Εξ Αιτίας Δασικών Πυρκαγιών (Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, 2 η Αναθεωρημένη Έκδοση, 2011) η αντιπυρική περίοδος υφίσταται στο διάστημα από 1 η Μαΐου μέχρι 31 η Οκτωβρίου. Την περίοδο αυτή ο πυροσβεστικός μηχανισμός της χώρας οργανώνεται έτσι ώστε να υπάρχει άμεσος έλεγχος των δασικών πυρκαγιών που ενδέχεται να εκδηλωθούν. Ωστόσο ένα πλήρες Σχέδιο Δράσης Κινδύνου πυρκαγιάς οφείλει να ενσωματώνει τις περιόδους πριν και μετά από την αντιπυρική περίοδο. Οι περίοδοι αντιπυρικού σχεδιασμού χωρίζονται στις παρακάτω φάσεις: ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΧΡΟΝΟΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Προ - αντιπυρική Συν - αντιπυρική Μετα - αντιπυρική Φεβρουάριος - Μάιος Ιούνιος - Σεπτέμβριος Οκτώβριος - Ιανουάριος Δεδομένα Σχεδιασμού - Ανάλυση Κινδύνου Πυρκαγιάς Επιχειρησιακές Δυνάμεις - Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Απολογισμός Δράσεων Πίνακας 3: Περίοδοι αντιπυρικού σχεδιασμού Κατά την Προ-αντιπυρική περίοδο συλλέγονται όλα τα δεδομένα και οι παράμετροι που είναι απαραίτητοι για την δημιουργία του Σχεδίου Δράσης για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών. Τα δεδομένα αυτά θα πρέπει να είναι όσο το δυνατό επικαιροποιημένα και αξιόπιστα ώστε στο στάδιο Ανάλυσης Κινδύνου και Επιχειρησιακού Σχεδιασμού να εναρμονίζονται με της πραγματικές συνθήκες. Στο στάδιο της Ανάλυσης Κινδύνου Πυρκαγιάς επεξεργάζονται όλες οι παράμετροι με σκοπό την εκτίμηση περιοχών με αυξημένο κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς. Επίσης, στο τέλος της προ-αντιπυρικής περιόδου οι αρμόδιοι φορείς θα πρέπει να έχουν μεριμνήσει για τον καθαρισμό περιοχών που εντάσσονται στην αρμοδιότητα του εκάστοτε φορέα όπως και για την συντήρηση των υποδομών και μέσων, ώστε αυτά να βρίσκονται σε επιχειρησιακή ετοιμότητα κατά την Συν-αντιπυρική περίοδο. 17

22 Κατά την Συν-αντιπυρική περίοδο πραγματοποιείται καταγραφή των εμπλεκόμενων επιχειρησιακών δυνάμεων και εφαρμόζονται τα στάδια επιχειρησιακής ετοιμότητας (μνημόνια ενεργειών) σύμφωνα με το Σχέδιο «Ξενοκράτης» και σύμφωνα με την εκάστοτε επικαιροποιημένη εγκύκλιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Τέλος κατά την Μετα-αντιπυρική περίοδο απαραίτητη κρίνεται η πραγματοποίηση απολογισμού και αξιολόγησης των δράσεων που αφορούν το Δήμο Χίου αλλά και την συνεργασία αυτού με τους υπόλοιπους αρμόδιους φορείς, με στόχο την βελτίωση της απόδοσης των υπηρεσιών αλλά και την ανάδειξη προβλημάτων που θα μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα στο μέλλον. 4. Προ-αντιπυρική περίοδος 4.1. Δεδομένα και Παράμετροι Σχεδιασμού Γενικά στοιχεία περιοχής μελέτης Δημογραφικά στοιχεία - Οικισμοί Ο Καλλικρατικός Δήμος Χίου έδρα του οποίου ορίστηκε η Χίος αποτελείται από τις Δημοτικές Ενότητες Αμανής, Καρδαμύλων, Ομηρούπολης, Καμποχώρων, Χίου, Αγίου Μηνά, Μαστιχοχωρίων και Ιωνίας σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού (ΕΛΣΤΑΤ, 2011) ο πληθυσμός του ανέρχεται στα άτομα με πυκνότητα πληθυσμού ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο 61,01 άτομα. Συγκεκριμένα στις τρεις υπό μελέτη δημοτικές ενότητες Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων συγκεντρώνεται το 20% του συνολικού πληθυσμού του Δήμου Χίου. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμιακά οικισμοί που παρατηρούνται σε αυτές τις 3 δημοτικές ενότητες κατά φθίνουσα σειρά είναι οι: Καλλιμασιά, Νένητα, Πυργί, Χαλκειός, Καλαμωτή, Θολοποτάμι, Αρμόλια και Αγ. Γεώργιος Σικούσης, με πληθυσμό από 500 έως 1300 κατοίκους. 18

23 Χάρτης 1: Χάρτης απεικόνισης Δήμου και Δημοτικών Ενοτήτων Χίου 19

24 Μορφολογικά -Γεωλογικά -Κλιματολογικά στοιχεία Μορφολογικά στοιχεία Από μορφολογική άποψη το νησί της Χίου είναι σχεδόν ορεινό. Το μεγαλύτερο ποσοστό της επιφάνειας καλύπτεται από ασβεστολιθικούς σχηματισμούς της τάξης των 72% ενώ καλλιεργήσιμες εκτάσεις φτάνουν το 22%. Στο νότιο τμήμα της Χίου και πιο συγκεκριμένα στις περιοχές των Μαστιχοχωρίων, του Κάμπου και της Ιωνίας το ανάγλυφο είναι ήπιο, χαρακτηριστική είναι η εμφάνιση μικρών κοιλάδων και οροπεδίων σε όλη την έκταση. Λίγες είναι οι περιοχές με εξολοκλήρου πεδινές εκτάσεις (<100μ υψόμετρο) όπως η περιοχή του Κάμπου με έκταση 19km 2 και η μικρότερη σε έκταση πεδινή περιοχή των Αρμολίων και της Καλαμωτής (15Km 2 ). Στις τρεις υπό μελέτη Δημοτικές Ενότητες το υψόμετρο κυμαίνεται από 0 έως 744m. Η πεδινή ζώνη (0-200m) καταλαμβάνει το 72,4% του συνόλου της περιοχής, η ημιορεινή ( m) καταλαμβάνει το 26,8% και τέλος η ορεινή (600m<) μόλις το 2,5%. Η μορφολογική κλίση στην συγκεκριμένη περιοχή παρουσιάζει μέγιστο τις 59.6 ο. Το 69,2% της περιοχής παρουσιάζει ήπιες κλίσεις (0 ο -20 ο ), το 29,7% μέτριες κλίσεις (20,1 ο - 35) και το 1,1% μεγάλες κλίσεις (35,1 ο - 59,6 ο ). Υψομετρική ζώνη Υψόμετρο (m) Έκταση (Km 2 ) Ποσοστό (%) Πεδινή ,1 70,7 Ημιορεινή ,8 26,8 Ορεινή 600< 2,5 0,8 Πίνακας 4: Στατιστικά στοιχεία υψομετρικών ζωνών περιοχής μελέτης Μορφολογική κλίση (σε μοίρες) Έκταση (Km 2 ) Ποσοστό (%) ,5 69,2 20, ,5 29,7 35,1-59,6 3,3 1,1 Πίνακας 5: Στατιστικά στοιχεία μορφολογικών κλίσεων περιοχής μελέτης 20

25 Γεωλογικά στοιχεία Η αποτύπωση των γεωλογικών δομών της νήσου Χίου πραγματοποιήθηκε κατά το διάστημα με την τελική έκδοση του γεωλογικού χάρτη το 1971 (Besenecker, et al., 1971). Σύμφωνα με τον παραπάνω χάρτη στην περιοχή μελέτης και συγκεκριμένα στις Δημοτικές Ενότητες των Μαστιχοχωρίων, Ιωνίας και Καμποχώρων παρατηρείται ότι: Στην Δ.Ε. Μαστιχοχωρίων η μεγαλύτερη εμφάνιση είναι ανθρακικών υδροπερατών πετρωμάτων (ασβεστόλιθοι ηλικίας Τριαδικού-Ιουρασικού) σε ποσοστό μεγαλύτερο του 70%, ενώ μικρότερη έκταση καταλαμβάνουν κλαστικά πετρώματα γραουβάκων και κροκαλοπαγών στο νοτιοδυτικό τμήμα της ενότητας αλλά και ηφαιστειακών πετρωμάτων (ρυολίθων, βασαλτών, ανδεσιτών) στο νοτιοανατολικό τμήμα στην περιοχή Εμπορειός. Στην Δ.Ε. Ιωνίας παρατηρείται μεγάλη εμφάνιση (ποσοστό μεγαλύτερο 80%) μαργαϊκών ασβεστόλιθων με εναλλαγές αργίλων, ενώ μικρότεροι έκταση καταλαμβάνουν οι ασβεστόλιθοι τριαδικού και ορισμένες εμφανίσεις μειοκαινικής αργίλου και ιλύος. Τέλος στην Δ.Ε. Καμποχώρων σε ποσοστό 60% εμφανίζονται ασβεστολιθοι παχυστρωματώδες του Τριαδικού και Ιουρασικού και σε ποσοστό 30% μειοκαινικοί άργιλοι και ιλύς. Κλιματολογικά στοιχεία Οι κλιματικές συνθήκες και παράγοντες όπως η θερμοκρασία, η σχετική υγρασία και η ένταση του ανέμου κατέχουν σημαντικό ρόλο στον κίνδυνο εκδήλωσης αλλά και εξάπλωσης των πυρκαγιών. Στον Δήμο Χίου και γενικά στο νησί εντοπίζεται ένας μετεωρολογικός σταθμός της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας και βρίσκεται σε υψόμετρο 3,8mμε γεωγραφικές συντεταγμένες : Γεωγρ. Πλατ.: 38 ο 20 και Γεωγρ. Μήκος: 26 ο 08. Πραγματοποιήθηκε λήψη δεδομένων της περιόδου ( ) που αφορούν κλιματικούς παράγοντες όπως θερμοκρασία, υετός, σχετική υγρασία, ένταση και διεύθυνση ανέμων, από την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Πραγματοποιήθηκε επεξεργασία των παραπάνω δεδομένων εξειδικεύοντας τις εκάστοτε τιμές στο χρονικό διάστημα της αντιπυρικής περιόδου εξάγοντας τα παρακάτω συμπεράσματα: Η μέση θερμοκρασία για την αντιπυρική περίοδο (Μαίου Οκτωβρίου) για την χρονική περίοδο παρουσιάζει ρυθμό αύξησης της τάξης των 0,52 o C/10 έτη (Διάγραμμα 6). 21

26 Θερμοκρασία ( o C) Η μέση τιμή ποσοστού σχετικής υγρασίας της αντιπυρικής περιόδου για την χρονική περίοδο παρουσιάζει ρυθμό μείωσης της τάξης του -1% / 10 έτη (Διάγραμμα 7). Ο Ιούλιος είναι ο θερμότερος μήνας της περιόδου με μέση θερμοκρασία 26,9 o C και συγκεντρώνει τα μικρότερα επίπεδα σχετικής υγρασίας με ποσοστό 56,8%. Η μέση τιμή ταχύτητας ανέμου της αντιπυρικής περιόδου για την χρονική περίοδο παρουσιάζει μείωση -0,95Knots / 10 έτη (~1,8Km/h) (Διάγραμμα 10). Κατά την αντιπυρική περίοδο (Μάιος Οκτώβριος) ο Ιούλιος είναι ο μήνας με τον μεγαλύτερο μέσο αριθμό ημερών με ένταση ανέμου μεγαλύτερη ή ίση των 6 Beaufort (~44,2 Km/h) (Διάγραμμα 11) και ο Οκτώβριος με την μεγαλύτερο μέσο αριθμό ημερών με εμφάνιση ανέμων έντασης μεγαλύτερης ή ίσης των 8 Beaufort (~68,1Km/h) (Διάγραμμα 12). Οι μήνες Αύγουστος-Ιούλιος είναι κατά αντιστοιχία στην δεύτερη και τρίτη θέση των μηνών με την υψηλότερη μέση ένταση ανέμου σε ετήσιο επίπεδο (Διάγραμμα 13). Η μεγαλύτερη θερμοκρασία που έχει σημειωθεί κατά την περίοδο καταγράφεται το μήνα Αύγουστο με 40,6 o C, ενώ ακολουθούν Ιούνιος και Ιούλιος με 40,4 o C και 39,0 o C αντίστοιχα (Διάγραμμα 15). Ο Ιούλιος είναι ο μήνας με τις μεγαλύτερες μέσες απόλυτες μέγιστες θερμοκρασίες δηλαδή εμφανίζει πολύ συχνά τις μεγαλύτερες θερμοκρασίες της περιόδου (Διάγραμμα 14). Μέσες μηνιαίες τιμές θερμοκρασίας (Μαίου-Οκτωβρίου) της περιόδου y = x Έτος Διάγραμμα 6 :Μέσες μηνιαίες τιμές θερμοκρασίας (Μαίου-Οκτωβρίου) της περιόδου

27 Σχετική υγρασία (%) Θερμοκρασία (C o ) Σχετική Υγρασία Μέση μηνιαία τιμή σχετικής υγρασίας για τους μήνες Μάιο- Οκτώβριο για την περίοδο y = x Έτος Διάγραμμα 7: Μέση μηνιαία τιμή σχετικής υγρασίας για του μήνες Μάιο-Οκτώβριο για την περίοδο Μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες για τους μήνες Μάιο - Οκτώβριο περιόδου Μήνας Διάγραμμα 8: Μέσες μηνιαίες θερμοκρασίες για τους μήνες Μάιο - Οκτώβριο περιόδου Μέση μηνιαία σχετική υγρασία (Μαίου-Οκτωβρίου) περιόδου Μήνας Διάγραμμα 9: Μέση μηνιαία σχετική υγρασία (Μαίου-Οκτωβρίουυ) περιόδου

28 Αριθμός ημερών Αριθμός ημερών Μέση ταχύτητα ανέμου (Knots) Μέση μηνιαία ταχύτητα ανέμου (Μαίου-Οκτωβρίου) για την περίοδο y = x Έτος Διάγραμμα 10: Μέση μηνιαία ταχύτητα ανέμου (Μαίου-Οκτωβρίου) για την περίοδο Μέσος αριθμός ημερών με ένταση ανέμου >= 6 Μποφόρ (44,2 Κm/h) περιόδου Μήνας Διάγραμμα 11: Μέσος αριθμός ημερών με ένταση ανέμου >= 6 Μποφόρ (44,2 Κm/h) περιόδου Μέσος αριθμός ημερών με ένταση ανέμου >= 8 Μποφόρ (68,1 Κm/h) περιόδου Μήνας Διάγραμμα 12: Μέσος αριθμός ημερών με ένταση ανέμου >= 8 Μποφόρ (68,1 Κm/h) περιόδου

29 Θερμοκρασία ( o C) Θερμοκρασία ( o C) Ένταση ανέμου (Km/h) Μέση ένταση ανέμου σε Km/h περιόδου Μήνας Διάγραμμα 13: Μέση ένταση ανέμου σε Km/h περιόδου Μέσες απολύτως μέγιστες θερμοκρασίες περιόδου Μήνας Διάγραμμα 14: Μέση απολύτως μέγιστη θερμοκρασία περιόδου Απολύτως μέγιστες θερμοκρασίες περιόδου Μήνας Διάγραμμα 15: Απολύτως μέγιστες θερμοκρασίες περιόδου

30 Χρήσεις Γης - Προστατευόμενες περιοχές Οι χάρτες χρήσεων γης (Χάρτης 9) αποτελούν ένα σημαντικό τμήμα στο σχεδιασμό ενός αντιπυρικού σχεδίου διότι αναδεικνύουν τον βαθμό επικινδυνότητας της κάθε περιοχής ανάλογα με την κάλυψη γης που αυτή έχει. Στον Δήμο Χίου δεν υπάρχουν δεδομένα χρήσεων γης για το λόγο αυτό χρησιμοποιήθηκαν συνδυασμένα δεδομένα σύμφωνα με τη φωτοερμηνεία ορθοφωτογραφιών υψηλής ευκρίνειας (1:5000) από τον ΟΠΕΚΕΠΕ (Οργανισμός Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων, 2009) σε συνδυασμό με δεδομένα του ευρωπαϊκού προγράμματος Corine 2000 και του Δασικού Χάρτη από την Διεύθυνση Δασών Χίου (1994). Τα στατιστικά αποτελέσματα από την επεξεργασία των δεδομένων όσων αφορά την περιοχή μελέτης παρατίθενται παρακάτω: Χρήσεις γης Έκταση (Km 2 ) Ποσοστό (%) Αμπελώνες 2,5 0,8 Θαμνώδεις εκτάσεις - Βοσκότοποι 96,7 31,1 Δάσος Κωνοφόρων 10,8 3,5 Διακεκομμένη αστική δόμηση 2,1 0,7 Αείφυλλα - Πλατύφυλλα 49,8 16,1 Ελαιώνες 81,5 26,3 Καλλιεργήσιμη γη-γεωργικές εκτάσεις 13,2 4,3 Καλλιεργήσιμες εκτάσεις μικτές (εύφλεκτες) 50,9 16,4 Λοιπές* 2,5 0,8 *Οι λοιπές εκτάσεις αφορούν περιοχές παραλιών, εργοταξίων, εκσκαφών κ.α Πίνακας 6: Στατιστικά στοιχεία χρήσεων γης των Δημοτικών Ενοτήτων Μαστιχοχωρίων, Καμποχώρων και Ιωνίας Σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, παρατηρείται ότι η μεγαλύτερη έκταση στην περιοχή μελέτης καλύπτεται από θαμνώδεις εκτάσεις (πουρνάρια, σχίνους, σπαράγγια κ.α) και βοσκότοπους σε ποσοστό 31,1%. Σημαντικό ποσοστό (26,3%) είναι η έκταση των ελαιώνων που εντοπίζονται κυρίως στο ανατολικό τμήμα. Οι εύφλεκτες 26

31 καλλιεργήσιμες εκτάσεις (κυρίως μαστιχόδεντρα μικτά με άλλο τύπο βλάστησης π.χ. πουρνάρια, καστανιές σχίνους, κ.α) καταλαμβάνουν σημαντικό ποσοστό (16,4%) όπως και οι εκτάσεις αείφυλλων - πλατύφυλλων (χαρουπιά, πουρνάρια, κουμαριά, σχίνοι, κ.α). Τέλος, χαρακτηριστική είναι η μικρή έκταση και παρουσία κωνοφόρων δέντρων (τραχεία πεύκη) σε ποσοστό 3,5%, η οποία περιορίζεται κυρίως στο βόρειο και βορειοανατολικό τμήμα της Δημοτικής Ενότητας των Μαστιχοχωρίων και της Δ.Ε Καμποχώρων. Προστατευόμενες περιοχές Στα όρια των τριών υπό μελέτη δημοτικών ενοτήτων δεν παρουσιάζονται προστατευόμενες περιοχές που εντάσσονται στο Δίκτυο Natura Στην δημοτική ενότητα Μαστιχοχωρίων εντοπίζεται μία έκταση 7,4 Km 2 καταφυγίου άγριας ζωής Παράμετροι Σχεδιασμού Οδικό δίκτυο Το οδικό δίκτυο καταλαμβάνει μια σπουδαία θέση ανάμεσα στις παραμέτρους για τον σχεδιασμό προστασίας από την πυρκαγιά για το λόγω ότι η σωστή γνώση και απεικόνιση του οδικού δικτύου διευκολύνει την πρόσβαση των κατασβεστικών δυνάμεων σε επιχειρησιακό επίπεδο ενώ σε επίπεδο πρόληψης αποτελεί μία δυνητική αίτια πρόκλησης πυρκαγιάς από ρίψεις αντικειμένων (π.χ τσιγάρα) των διερχόμενων οδηγών. Το οδικό δίκτυο της περιοχής μελέτης περιλαμβάνει: 246Km ασφαλτοστρωμένων δρόμων, 378Km βατών χωματόδρομων, 627Km αγροτικών δρόμων και 70Km δασικών δρόμων. Δίκτυο αγωγών ΔΕΗ μέσης τάσης Εντός της περιοχής μελέτης εντοπίζεται δίκτυο μέσης τάσης της ΔΕΗ. Τα δεδομένα δεν διατεθήκαν από την ΔΕΗ Χίου για το λόγο αυτό αποτυπώθηκαν με τη βοήθεια του Χάρτη Δικτύου ΔΕΣΜΗΕ σε συνδυασμό με παρατηρήσεις από δορυφορικές φωτογραφίες. Η ΔΕΗ είναι υπεύθυνη κάθε αντιπυρική περίοδο να φροντίζει για τον καθαρισμό των περιοχών που διέρχονται οι αγωγοί μέσης τάσης με έμφαση της δασικές περιοχές. 27

32 Πυροφυλάκια - Περιπολικά Π.Υ - Κάμερες Τηλεποπτείας Σύμφωνα με την Π.Υ Χίου στην ευρύτερη περιοχή μελέτης υπάρχουν τρία πυροφυλάκια. Το πρώτο εντοπίζεται 2Km νότια του οικισμού Πυργί και το δεύτερο 1,5Km δυτικά του οικισμού Θολοποτάμι. Το τρίτο εντοπίζεται εκτός περιοχής μελέτης στο όρος Προβατά που όμως μπορεί να παρακολουθεί και ένα τμήμα της υο μελέτη περιοχής. Επίσης, υπάρχουν 3 θέσεις περιπολικών της Π.Υ Χίου. Εντοπίζονται στις περιοχές βόρεια της Κώμης, ανατολικά του λιμένα και βόρεια του οικισμού Θολοποτάμι. Τέλος, δύο κάμερες τηλεποπτείας της Π.Υ Χίου εντοπίζονται στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού Ανάβατος και του όρους Προβατά. Οι κάμερες αυτές περιστρέφονται κατά 360 ο σε 30 δευτερόλεπτα και μπορούν αυτόματα να εντοπίσουν καπνό και σημαίνουν συναγερμό ώστε να δοθεί προσοχή στην περιοχή και να αξιολογηθεί η περίπτωση πυρκαγιάς. Για το έτος 2012 λειτουργική ήταν μόνο η μία ενώ για το έτος 2013 χρήζουν και οι δύο επισκευής. Σημεία υδροληψίας Από δεδομένα της Π.Υ Χίου και μετά από επεξεργασία, εντοπίζονται 172 υδροστόμια εντός των τριών Δημοτικών Ενοτήτων και 8 υδατοδεξαμενές και 5 φράγματα εντός και περιμετρικά αυτών. Η γνώση της τοποθεσίας των σημείων υδροληψίας είναι υψηλής σημασίας σε επιχειρησιακό επίπεδο για τον εφοδιασμό σε νερό οχημάτων ή ελικοπτέρων (σε ανοιχτές δεξαμενές). Εκτός από τη θέση των υδροστομίων ακόμα πιο σημαντικό όσων αφορά το στάδιο της πρόληψης είναι ο έλεγχος της κατάστασης τους. Ο έλεγχος της κατάστασης και καλής λειτουργίας των πυροσβεστικών υδροστομίων γίνεται με ευθύνη της Π.Υ Χίου σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Π.Δ. 210/1992. Η συντήρηση των πυροσβεστικών υδροστομίων θα γίνει από τους φορείς των δικτύων ύδρευσης, μετά από υπόδειξη της Π.Υ που διενεργεί τον έλεγχό τους. Θέσεις ελικοδρομίων - αεροδρομίων Οι χώροι προσγείωσης ελικοπτέρων πρέπει να κατανέμονται έτσι ώστε να υπάρχει κάλυψη δυσπρόσιτων περιοχών σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Οι χώροι αυτοί πρέπει να επιθεωρούνται και να συντηρούνται κατά την προ-αντιπυρική περίοδο. Στα όρια της περιοχής μελέτης εντοπίζονται δύο χώροι προσγείωσης ελικοπτέρων ενταγμένοι στα σχέδια της Π.Υ Χίου. Ο πρώτος εντοπίζεται νότια του οικισμού Ολύμποι και ο δεύτερος βορειοανατολικά του οικισμού Κώμη. Χώροι στάθμευσης των πυροσβεστικών ελικοπτέρων είναι ο χώρος του Κεντρικού Αερολιμένα Χίου. Επίσης, αναφέρεται και η ύπαρξη δύο αεροδρομίων. Το πρώτο είναι ο Κεντρικός 28

33 Αερολιμένας Χίου στην πόλη της Χίου και ο δεύτερος (μικρότερος) νότια του οικισμού Ολύμποι. Θέσεις πεδίων βολής στρατού Τα πεδία βολής του Ελληνικού Στρατού συχνά μπορούν να αποτελέσουν δυνητικές αιτίες έναρξης πυρκαγιάς λόγω της χρήσης πυρομαχικών και για το λόγο αυτό πρέπει να συμπεριληφθούν σαν παράμετροι σχεδιασμού. Στην περιοχή μελέτης εντοπίζονται 2 πεδία βολής: Π.Β Πέρδικα Πυργίου, Π.ΒΗΑ 96 ΕΑΡΜΕΘ, Π.Β Κάτω Φανών, ΠΒΗΑ 96 ΙΛΑΝΕΘ από αυτά τη δεδομένη στιγμή είναι ενεργά μόνο το Π.Β Περδίκα Πυργίου. Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων Οι Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων αποτελούν πηγή κινδύνου έναρξης πυρκαγιάς για το λόγο αυτό επιβάλλεται η γνώση των θέσεων αυτών όπως και η ένταξη τους στους παράγοντες κινδύνου έναρξης πυρκαγιάς. Σύμφωνα με την Οριστική Μελέτη Αποκατάστασης ΧΑΔΑ ΟΤΑ Νομού Χίου (ΕΚΠΑ 2006), υπάρχουν 12 ΧΑΔΑ εντός της περιοχής μελέτης εκ των οποίων οι 10 βρίσκονται εντός της Δημοτικής Ενότητας Μαστιχοχωρίων. Χώροι αποθήκευσης εύφλεκτων υλών - Θέσεις αποθήκευσης εκρηκτικών Εντός των ορίων της περιοχής μελέτης δεν υφίστανται χώροι αποθήκευσης εκρηκτικών και εύφλεκτων υλών. Ωστόσο αναφέρονται οι θέσεις αυτών αφού εντοπίζονται περιμετρικά της περιοχής μελέτης και η θέση τους πρέπει να συμπεριληφθεί στον σχεδιασμό. Χώροι αποθήκευσης εύφλεκτων υλών (ενταγμένων στην εφαρμογή SEVESO) είναι η Πετρογκαζ Α.Ε και REVOIL στην περιοχή Κοντάρι στο αεροδρόμιο. Χώροι αποθήκευσης εκρηκτικών εντοπίζονται στην περιοχή Κουρνιά βόρεια εκτός της Δ.Ε Καμποχώρων. Θέσεις στρατοπέδων Οι θέσεις των στρατοπέδων είναι απαραίτητες και στο στάδιο της πρόληψης αλλά και σε επιχειρησιακό στάδιο. Λόγω της παρουσίας εκρηκτικών αλλά και πυρομαχικών αποτελούν μια δυνητική πηγή κινδύνου πυρκαγιά. Παρουσιάζουν ιδιαιτερότητα και στο επιχειρησιακό στάδιο διότι σε περίπτωση εκδήλωσης πυρκαγιάς είναι απαραίτητη η οργανωμένη εκκένωση των στρατοπέδων για την ασφάλεια των στρατιωτών αλλά και την αποφυγή ενδεχόμενων εκρήξεων η μεγέθυνση της έντασης της πυρκαγιάς στα σημεία αυτά. Η γνώση, επίσης, των σημείων των στρατοπέδων αλλά και των μέσων 29

34 που διαθέτουν, ενισχύει το έργο και τη δυναμική όλων των υπόλοιπων εμπλεκόμενων φορέων κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς. Εντός της περιοχής μελέτης εντοπίζονται τρείς θέσεις στρατοπέδων στις περιοχές των Αρμολίων, της Καλαμωτής και του Χαλκειούς. Συνολικά οι στρατιωτικές μονάδες που υπάρχουν στην περιοχή ανέρχονται στις πέντε και είναι οι: 218 ΤΕ (Καλαμωτή), 96 ΕΑΡΜΕΘ ΤΕ (Χαλκειός), 96 ΛΜΧΕΘ (Αρμόλια), 96 ΤΕ (Χαλκειός), 96 ΤΥΠΕΘ (Αρμόλια). Πρατήρια καυσίμων Η αποτύπωση των θέσεων πρατηρίων καυσίμων είναι πολύ σημαντική για δύο λόγους. Κατά την περίοδο εκδήλωσης πυρκαγιάς οι γνώση αυτών των θέσεων είναι μεγάλης σημασίας διότι η σε περίπτωση που η πυρκαγιά εντοπίζεται σε κοντινό σημείο με τα πρατήρια θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη βάση από τις κατασβεστικής δυνάμεις για την προστασία αυτών των θέσεων με σκοπό την αποτροπή εκδήλωσης εκρήξεων και ενίσχυσης του μετώπου της πυρκαγιάς. Οι θέσεις των πρατηρίων όπως αποτυπώνονται στις περισσότερες περιπτώσεις βρίσκονται κοντά σε κατοικημένες περιοχές για το λόγο αυτό θα πρέπει να δοθεί αυξημένη προσοχή. Ο δεύτερος λόγος αφορά το επιχειρησιακό επίπεδο, αφού εάν οι θέσεις των πρατηρίων αλλά και πληροφορίες για την επικοινωνία με αυτά είναι γνωστές, αυτό είναι κομβικό για τον ανεφοδιασμό οχημάτων των κατασβεστικών δυνάμεων που επιχειρούν σε παραπλήσια περιοχή, ώστε έτσι να μειωθεί ο χρόνος μετακίνησης των δυνάμεων. Εντός της περιοχής μελέτης εντοπίζονται 15 πρατήρια καυσίμων με το σύνολο αυτών να συγκεντρώνεται στο ανατολικό τμήμα της περιοχής. Θέσεις κατασκηνώσεων Στην περιοχής μελέτης εντοπίζεται μία θέση κατασκήνωσης και αφορά την κατασκήνωση «Σκλαβιά» στην περιοχή Αγίου Κοσμά κοντά στον οικισμό Θολοποτάμι. Είναι απαραίτητη η γνώση σε ετήσιο επίπεδο ειδικά στο στάδιο της προ-αντιπυρικής περιόδου αν θα είναι λειτουργική κατά τους θερινούς μήνες η συγκεκριμένη κατασκήνωση ώστε να εντάσσεται εντός του σχεδίου διότι η θέση αυτή μπορεί να αποτελέσει πηγή κινδύνου έναρξης πυρκαγιάς και επίσης πρέπει να συμπεριληφθεί στο επιχειρησιακό τμήμα σε περίπτωση πυρκαγιάς να είναι δυνατή η ασφαλής και έγκαιρη εκκένωση του χώρου. 30