ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ

Transcript

1 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στο πλαίσιο του μαθήματος «Αρχαία Ελληνικά Κείμενα από Μετάφραση», με θέμα «Σπουδή στο έργο του Ευριπίδη». Διδάσκων καθηγητής: Μπάμπας Χρήστος (φιλόλογοςιστορικός) Στην παρούσα εργασία οι μαθητές, χωρισμένοι σε ομάδες από τον διδάσκοντα, αφού ήρθαν σε επαφή με το ευριπίδειο έργο, παρουσιάζουν στοιχεία από τις 16 σωζόμενες τραγωδίες του ποιητή (εκτός της Ελένης). Συγκεκριμένα παρατίθενται στοιχεία που αφορούν στην υπόθεση, τους ήρωες, την ταυτότητα του χορού κάθε έργου, καθώς και τα βασικά μηνύματα που ο Ευριπίδης μέσα από αυτό θέλει να περάσει. Τα ονόματα των παιδιών αναγράφονται στο τέλος της ανάλυσης κάθε τραγωδίας.

2 Περιεχόμενα 1 Η «ΦΟΙΝΙΣΣΕΣ»: Η «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ»: Η «ΜΗΔΕΙΑ»: Η «ΟΡΕΣΤΗΣ»: Η «ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΑΙΝΟΜΕΝΟΣ»: Η «ΗΡΑΚΛΕΙΔΑΙ»: Η «ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ»: Η «ΙΩΝ»: Η «ΤΡΩΑΔΕΣ»: Η «ΑΛΚΗΣΤΙΣ»: Η «ΗΛΕΚΤΡΑ»: Η «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΤΑΥΡΟΙΣ»: Η «ΒΑΚΧΕΣ»: Η «ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ»: Η «ΙΚΕΤΙΔΕΣ»: Η «ΕΚΑΒΗ»:... 33

3 1 Η «ΦΟΙΝΙΣΣΕΣ»: 1. Η τραγωδία αυτή διδάχθηκε (παίχθηκε) στο θέατρο του Διονύσου, στην αρχαία Αθήνα, περί τα 410 π. Χ.. Έχει την ίδια υπόθεση με τους "Επτά επί Θήβας" του Αισχύλου (467 π. Χ.) 2. Ως κύριο θέμα η τραγωδία έχει την αλληλοκτονία των δύο εχθρών αδελφών, Ετεοκλή και Πολυνείκη για τον πατρικό θρόνο της Θήβας. Κοντά στην αλληλοκτονία των δυο αδερφών (που είναι το κύριο θέμα των Φοινισσών) την οποία ακολουθεί και η καταστροφή της αρχαίας ένδοξης και κραταιάς δυναστείας της Θήβας (που έπεσε από το βάρος των μοιραίων σφαλμάτων και εγκλημάτων),το ενδιαφέρον μας μοιράζεται κατά δεύτερο λόγο και σ' ένα πρόσωπο ηθικό, ιδανικό, που είναι η πόλη της Θήβας, η πατρίδα, για χάρη της οποίας θυσιάζεται ο γιος του Κρέοντα, ο Μενοικέας, κι όχι για χάρη του Ετεοκλή που κατέχει τον θρόνο της. Έτσι, ο Ευριπίδης στις Φοίνισσες συγκέντρωσε όλα τα επεισόδια που σχετίζονται με τον τραγικό μύθο του Οιδίποδα και των τέκνων του. 3. ΠΡΟΣΩΠΑ: -Ιοκάστη: μάνα των δυο αδερφών Πολυνείκη και Ετεοκλή και της Αντιγόνης, μάνα και γυναίκα του Οιδίποδα. -Παιδαγωγός: γέροντας σκλάβος που ανάθρεψε την Αντιγόνη. -Αντιγόνη: αδερφή του Πολυνείκη και του Ετεοκλή. -Πολυνείκης και Ετεοκλής: παιδιά του Οιδίποδα και της Ιοκάστης, που πολεμούν για το θρόνο της Θήβας. -Κρέοντας: θείος των Πολυνείκη και Ετεοκλή, αδερφός της Ιοκάστης. -Μενοικέας: γιος του Κρέοντα. -Τειρεσίας: περίφημος τυφλός μάντης. -Αγγελιοφόρος Α' (Άγγελος): που έρχεται απ' έξω. -Αγγελιοφόρος Β' (Εξάγγελος): που βγαίνει από το παλάτι. -Οιδίποδας: ο τυφλός πατέρας του Πολυνείκη, του Ετεοκλή και της Αντιγόνης, άλλοτε βασιλιάς της Θήβας. -Χορός παρθένων Φοινισσών: (7+7+1 η κορυφαία του χορού) 15 ωραίες παρθένες από τη Φοινίκη. -Βωβά πρόσωπα: Μαντώ, κόρη του Τειρεσία, δούλοι, Βασιλικοί ακόλουθοι, Λαός. 4. ΚΡΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΓΟ-ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 1

4 Στις «Φοίνισσες» ο Ευριπίδης συνδυάζει σε μια ευρεία σύνθεση, με ποικιλία προσώπων και γεγονότων, με πλούτο συγκινητικών επεισοδίων, με πολύ ωραίες σκηνές, με παθητικότητα και με χτυπητή λαμπρότητα, το περιεχόμενο των «Επτά επί Θήβας», της «Αντιγόνης», του «Οιδίποδα Τυράννου» και έναν αττικό μύθο για τον ερχομό του Οιδίποδα στον Κολωνό, που αργότερα κι ο Σοφοκλής, τον δραματοποίησε στον «Οιδίποδα επί Κολωνώ». Τραβάει βέβαια η πορεία της τραγωδίας προς τη μονομαχία των δύο παιδιών του Οιδίποδα, αλλά η ποικιλία των προσώπων, η αφθονία των γεγονότων των πλεγμένων στις «Φοίνισσες» φαίνονται σαν να φέρουν διάσπαση στην εσωτερική ενότητα του έργου. Γι αυτό και ο Patin έκρινε ότι δεν είναι εύκολο να βρεθεί με ακρίβεια η υπόθεση των «Φοινισσών». Το μίσος των δύο αδελφών και η θανάσιμη μονομαχία τους, αλλά και η καταστροφή του θηβαϊκού βασιλικού οίκου από τη μια, και από την άλλη ο κίνδυνος της Θήβας από τους Αργείους που την πολιορκούν κι η αυτοθυσία του Μενοικέα για την πατρίδα και η νίκη των Θηβαίων, μας δίνουν την εντύπωση ότι προβάλλουν μπροστά μας δυο παράλληλες, όχι βέβαια άσχετες τραγωδίες, που πότε σμίγουν και πότε οδεύουν σε παράλληλη πορεία, ώσπου επέρχεται η λύση, διπλή κι αυτή, όπως διπλή ήταν και η πορεία της τραγωδίας: Νίκη κατά των Αργείων, θλίψη για τον αλληλοσκοτωμό των δύο αδελφών. Γι αυτό και είναι εύστοχη η κρίση του μαντατοφόρου, που ήρθε από το μέτωπο ( ):«Έτσι για τη χώρα, άλλοι αγώνες είχαν τέλος παρά πολύ καλό κι άλλοι πάρα πολύ κακό». Αλλά οι θρήνοι της Αντιγόνης για το θάνατο των αδελφών της και της μάνας της κι ο αντίλαλος του Οιδίποδα στους θρήνους της κόρης του ( ), δεν αφήνουν να ακουστεί κανένα επινίκιο τραγούδι για τη σωτηρία της Θήβας. Απόλυτα κυριαρχικό απλώνεται το κλάμα της Αντιγόνης και του Οιδίποδα για τους νεκρούς, που κείτονται μπροστά τους και για τα νέα δεινά που προσμένουν τον άμοιρο τυφλό γέροντα, γιατί δεινό είναι να φύγεις από την πατρίδα σου. Το έργο είναι μια κραυγή απελπισίας, μια πατριωτική φωνή για το εμφύλιο αίμα που χύνεται(ευθεία αναφορά στον Πελοποννησιακό πόλεμο). Ο Ευριπίδης με τις αλλεπάλληλες κορυφώσεις στην εξέλιξη του μύθου έδωσε την τραγωδία του εμφυλίου πολέμου τόσο ανθρώπινη, τόσο συγκλονιστική. 5. ΠΕΡΙΛΗΨΗ: ΠΡΟΛΟΓΟΣ (1-201): Η πρώτη σκηνή είναι μονόλογος της γερόντισσας βασίλισσας Ιοκάστης, μάνας και γυναίκας του Οιδίποδα. Θλιμμένη βγαίνει από το βασιλικό παλάτι της Θήβας. Δεν έχει να θυμηθεί καμιά ευτυχία. Είναι η πιο δυστυχισμένη μάνα του πιο δυστυχισμένου ανθρώπου που γεννήθηκε Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 2

5 στον κόσμο, του Οιδίποδα, που μοίρα σκληρή του είχε γράψει να γίνει φονιάς του πατέρα του και, όταν δοξαστεί σκοτώνοντας τη Σφίγγα, να πέσει στη μεγάλη ντροπή να παντρευτεί τη μάνα του. Αλλά το κυνηγητό της άγριας μοίρας δε σταμάτησε. Ο Ετεοκλής κι ο Πολυνείκης, τα παιδιά τα γεννημένα από τον ανόσιο το γάμο, επιβαρημένα με την κατάρα του πατέρα τους, που δεν τον σεβάστηκαν καθόλου, αλλά τον έκλεισαν στο σπίτι, για να ξεχαστεί η ντροπή του, τώρα ήρθαν σε πόλεμο για τη μοιρασιά της κληρονομιάς. Η μητρική όμως στοργή θα παλέψει. Η πικραμένη μάνα θα κοιτάξει να αλλάξει τη ροή των γεγονότων, που καθόρισε η κακή μοίρα του βασιλικού σπιτιού. Κάλεσε λοιπόν τον Πολυνείκη, που με στρατό πολιορκεί τη Θήβα, να συναντηθεί μπροστά της με τον αδελφό του τον Ετεοκλή και να λύσουν ειρηνικά τις διαφορές. Έτσι μέχρις εδώ μάθαμε τα έξω του δράματος. Η Ιοκάστη ξαναμπήκε στο παλάτι. Στη δεύτερη σκηνή του προλόγου η προσοχή μας μετατοπίζεται από την πρόσοψη στο δώμα του παλατιού. Εκεί η Αντιγόνη με το γέροπαιδαγωγό βγήκαν για να αγναντέψουν τον εχθρικό στρατό, που τον ζωγραφίζουμε τόσο ζωηρά στο νου μας με την κατάπληξη της βασιλοπούλας, την τόσο ταιριαστή σε μια κοπέλα ( ): «Ω! σεβάσμια κόρη της Λητώς, Εκάτη, χαλκοσκέπαστος όλος ο κάμπος αστράφτει». Από επάνω από το δώμα δείχνει ο γέρος στην Αντιγόνη τους αρχηγούς του εχθρικού στρατού. Κάτω εκεί της δείχνει και τον αδελφό της τον Πολυνείκη. Τον βλέπει η Αντιγόνη και ξεσπάει ο πόνος και η λαχτάρα της για το διωγμένο από την πατρίδα αδελφό της σε μια κραυγή γεμάτη στοργή, που αποτελεί χτυπητή αντίθεση στο αδυσώπητο μίσος, που θα φέρει τα δυο αδέλφια της, τον Πολυνείκη και τον Ετεοκλή, στη φρικτή μονομαχία. ΠΑΡΟΔΟΣ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ( ): Όταν κατέβηκε στο παλάτι από το δώμα η Αντιγόνη με το γέρο-παιδαγωγό, 15 νέες, που αποτελούν το Χορό της τραγωδίας, έρχονται στη σκηνή από τη δεξιά πάροδο. Είναι από τη Φοινίκη και γι αυτό ονομάζονται «Φοίνισσαι», από τις οποίες πήρε και το όνομά της η τραγωδία. Τις στέλνουν από την Τύρο στο Δελφικό Μαντείο, για να αφιερωθούν στη λατρεία του Φοίβου. Κλεισμένες μέσα στην πολιορκημένη πόλη και φοβισμένες από τους πολεμικούς αλαλαγμούς φέρνουν το νου τους στην εξαίσια ζωγραφιά της διπλής κορυφής του Παρνασσού, που καταυγάζεται από τις φλόγες των νυχτερινών βακχικών γιορτών. Και με την ψυχολογία των ανθρώπων που θέλουν να φύγουν από την κατάθλιψη των δεινών, οραματίζονται το θαυμαστό κλήμα που σκιάζει την είσοδο της σπηλιάς του Διόνυσου, υψώνουν τα μάτια της ψυχής τους πάνω εκεί στις κορυφές των βουνών, απ όπου αγναντεύουν οι θεοί και στα φαράγγια των Δελφών, όπου ας είχαν την τύχη να βρίσκονταν και να χόρευαν εκεί μακριά από τους τωρινούς πολεμικούς κινδύνους. Συγγενείς καθώς είναι των Θηβών, γιατί κατάγονται από κοινούς προγόνους, τους συμπονούν και φοβούνται την ανδρεία των Αργείων, αλλά και την Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 3

6 πιθανότητα, μήπως οι θεοί βοηθήσουν τον αδικημένο Πολυνείκη και ο εχθρικός στρατός κυριεύσει τη Θήβα. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Α' ( ): Με τα τελευταία λόγια του Χορού προβάλλει από την αριστερή πάροδο ένα παλικάρι με σπαθί στο χέρι. Προχωρεί ρίχνοντας γύρω του φοβισμένες ματιές. Φοβάται μη πέσει σε καμιά ενέδρα. Είναι ο Πολυνείκης, που έρχεται να συναντηθεί με τον αδελφό του, σύμφωνα με την απαίτηση της μάνας τους της Ιοκάστης, που ελπίζει να τους συμφιλιώσει. Τώρα μάνα και γιος συναντιούνται σε μια θαυμάσια σκηνή, κι έχουν να πουν πάρα πολλά. Η μάνα μιλάει για τη χαρά της, μέσα σε δάκρυα και θερμούς εναγκαλισμούς, που ξαναβλέπει το εξόριστο παιδί της, και ο γιος με δύναμη θα ιστορίσει τις πίκρες, τα βάσανα και τους εξευτελισμούς που δοκιμάζει στην ξενιτιά ένας διωγμένος από την πατρίδα του. Η αδικία του αδελφού του τον αναγκάζει να στερηθεί την πατρίδα και - μάρτυρές του οι θεοί - αυτή η αδικία είναι που τον ανάγκασε να έρθει τώρα με ξένο στρατό, για να αποχτήσει ξανά και να πάρει το δίκιο του από την πατρική κληρονομιά. Επάνω στη συνομιλία Ιοκάστης και Πολυνείκη έρχεται και ο Ετεοκλής, που, όπως αμέσως δηλώνει στη μάνα του, σαν πρώτη πινελιά στην προσωπογραφία του, μόνο για το χατίρι της παράτησε στη μέση την οργάνωση της άμυνας εκεί έξω στους πύργους του κάστρου. Άκαρπη στάθηκε η συνάντηση των δύο αδελφών μπροστά στη μάνα τους. Μάταια πάσχισε να συμφιλιώσει τα παιδιά της η Ιοκάστη. Άκαρδος, άρπαγας, αρχομανής, κυνικότατα συμφεροντολόγος ο Ετεοκλής, και για όλα αυτά τόσο ασυμπαθής, όσο συμπαθής προβάλει ο αδικημένος Πολυνείκης, δε δέχεται κανένα συμβιβασμό. Το σπαθί θα ξεδιαλύνει τη διαφορά. Τα δυο αδέλφια με ανίκητο μίσος στην καρδιά τους χωρίζονται αποφασισμένα να ξανασυναντηθούν αργότερα με το σπαθί στο χέρι. ΣΤΑΣΙΜΟ ΤΟΥ ΧΟΡΟΥ ( ): Τους παλιούς τους θρύλους θυμάται ο Χορός εδώ για το χτίσιμο της Θήβας από τον Κάδμο πλάι στους χλοϊσμένους και βαθιά σκαμμένους κάμπους, όπου χύνουν τη δροσιά της τα τρεχούμενα και καθαρά νερά της Δίρκης. Τούτος ο τόπος αγιάστηκε με τη γέννηση ενός θεού, του Διόνυσου, του γιου της Θηβαίας Σεμέλης και του Δία. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Β' ( ): Στη σκηνή έρχεται ξανά ο Ετεοκλής και στέλνει να φωνάξουν τον αδελφό της μάνας του, τον Κρέοντα. Έρχεται ο Κρέοντας και συμβουλεύει τον ανεψιό του, Ετεοκλή, πώς να οργανώσει την άμυνα. Αδιάλλακτος και γεμάτος μίσος για τον αδελφό του ο Ετεοκλής, έχει έναν ασίγαστο πόθο και μια ευχή: Να βρει αντίκρυ του τον αδελφό του Πολυνείκη, για να τον σκοτώσει με το χέρι του, που ήρθε - προσθέτει (756) με «ιερή» αγανάκτηση - να κυριεύσει την πατρίδα. Θα τον μισεί τον αδελφό του και πέρα από το θάνατο. Γι αυτό, τώρα που θα πάει στη μάχη, αφήνει παραγγελία στον Κρέοντα, αν σκοτωθεί, Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 4

7 κι αυτός κι ο Πολυνείκης, να μη θάψουν το λείψανο του αδελφού του. Έτσι στη στοργή της Αντιγόνης προς τον Πολυνείκη, που ο θεατής είδε προηγουμένως, τώρα αντιτίθεται ένα φρικτό μίσος αδελφού προς αδελφό. Έχει και μια άλλη παραγγελία για τον Κρέοντα: Να συμβουλευθεί τον μάντη Τειρεσία για τη σωτηρία της χώρας από τον εχθρό που την πολιορκεί. «Έστειλα», του λέει, «το γιο σου τον Μενοικέα να σου τον φέρει εδώ». Έτσι προετοιμάζεται ο ερχομός του Τειρεσία στο Επεισόδιο Γ'. Ο Ετεοκλής φοράει την πανοπλία του και φεύγει για τη μάχη με την απόφαση και την ελπίδα να σκοτώσει τον αδελφό του. ΣΤΑΣΙΜΟ Β' ( ): Τη θλίψη του δηλώνει εδώ ο Χορός και το παράπονό του προς τον Άρη, το θεό του πολέμου, γιατί μανιασμένος έρχεται να σύρει τους Θηβαίους στον πολεμικό χορό. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Γ' ( ): Ο Μενοικέας, ο γιος του Κρέοντα, φέρνει τον μάντη Τειρεσία. Ο μάντης βυθίζει τα μάτια της ψυχής του στα τωρινά, στα μελλοντικά και στα περασμένα και λέει: «Αίμα χρωστάει η Θήβα αχνιστό στη Γη. Στα παλιά τα χρόνια είχε σκοτώσει ο Κάδμος το γιο της το δράκοντα. Γι αυτό τώρα απόγονος του Κάδμου πρέπει να σφαχτεί επάνω στη σπηλιά εκείνου του δράκοντα. Έτσι θα σωθεί η Θήβα. Κι αυτός που πρέπει να σφαχτεί είναι ένας από τους γιους του Κρέοντα, ο Μενοικέας». Είπε τη μαντεία, ανάλγητος σαν τη Μοίρα, ο μάντης κι έφυγε. Αλλά ο Κρέοντας με κανέναν τρόπο δε δέχεται να σφαχτεί ο γιος του. «Φύγε γρήγορα», λέει στο γιο του. «Πήγαινε στο Δωδωναίο ιερό. Πάω να σου φέρω χρήματα για το μακρινό ταξίδι». Ο Μενοικέας, όμως, είχε πάρει την απόφασή του: Προσποιείται ότι δέχεται το σχέδιο του πατέρα του, αλλά τρέχει να συμμορφωθεί με την εντολή του μάντη, για να σώσει την πατρίδα του. ΣΤΑΣΙΜΟ Γ' ( ): Την καταστροφή, που στα παλιά τα χρόνια είχε φέρει η Σφίγγα στη Θήβα και τη φρικτή δυστυχία του Οιδίποδα θρηνούν εδώ οι γυναίκες του Χορού. Και όπως επισύρει πάντοτε το θαυμασμό η ηρωική πράξη, επαινετικά λόγια θαυμασμού έχει για το Μενοικέα ο Χορός, αφού δε δίστασε να θυσιάσει τη ζωή του για την πατρίδα. Κι ο θαυμασμός τους κορυφώνεται στην ευχή να γίνουν κι αυτές μανάδες τέτοιων θαυμάσιων παιδιών. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ Δ' ( ): Ένας μαντατοφόρος από το πεδίο της μάχης φέρνει στην Ιοκάστη την είδηση, ότι τα παιδιά της ετοιμάζονται να μονομαχήσουν. Τρομαγμένη η Ιοκάστη από τη φρικτή αυτή είδηση φωνάζει την Αντιγόνη από μέσα από το παλάτι και τρέχουν και οι δύο να εμποδίσουν τον αδελφικό σκοτωμό. ΣΤΑΣΙΜΟ Δ' ( ): Φρίκη για τον αδελφικό σκοτωμό και συμπόνια για τη δυστυχισμένη μάνα νιώθει ο Χορός στο χορικό αυτό, που το σταματάει, καθώς βλέπει να έρχεται θλιμμένος ο Κρέοντας. ΕΞΟΔΟΣ ( ): Ο Κρέοντας φέρνει με θρήνους το λείψανο του Μενοικέα, για να το παραδώσει στην αδελφή του την Ιοκάστη να το Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 5

8 λούσει και να το νεκροστολίσει. Δεν ξέρει ο Κρέοντας τίποτα για τη μονομαχία των δύο αδελφών και ούτε ότι η Ιοκάστη έχει φύγει από το παλάτι για να προλάβει το κακό. Αλλά να, ο μαντατοφόρος έρχεται και λέει την τριπλή συμφορά: Σκοτώθηκαν τα δυο αδέλφια και η Ιοκάστη αυτοκτόνησε. Μια νεκρική πομπή φέρνει τους τρεις νεκρούς. Την οδηγεί η Αντιγόνη θρηνώντας τις συμφορές του πατρικού της σπιτιού. Ακούει από μέσα από το παλάτι το θρήνο της ο Οιδίποδας και βγαίνει να ρωτήσει τι γίνεται. Και μαθαίνει από την κόρη του ότι δεν ζουν πια ούτε η Ιοκάστη ούτε τα παιδιά του. Τώρα στο θρήνο της κόρης προσθέτει και το δικό του. Και έτσι έχουμε τον «κομμό» Αντιγόνης και Οιδίποδα ( ).«Σταματήστε τους θρήνους», φωνάζει ο Κρέοντας, βασιλιάς πια μετά το θάνατο του Ετεοκλή, και προστάζει τον Οιδίποδα να φύγει από τη Θήβα. Δεν τον μισεί καθόλου, μόνο φοβάται μήπως βλάψει ο κακός του δαίμονας την πόλη. Με κλάμα για τη μοίρα του απαντάει ο Οιδίποδας: Σκληρή του στάθηκε σε όλη τη ζωή του μέχρι τώρα που τον διώχνουν από την πατρίδα τυφλό και αβοήθητο. Αλλά ο Κρέοντας προχωράει σε άλλη διαταγή: Να θάψουν τον Ετεοκλή και να πετάξουν μακριά από το θηβαϊκό τόπο τον Πολυνείκη, και ορίζει θάνατο στον παραβάτη της διαταγής του. Έχει και για την Αντιγόνη μια διαταγή: Να αφήσει τους νεκρούς και κλεισμένη στο παλάτι να περιμένει τη μέρα του γάμου της με το γιο του τον Αίμονα. Αλλά η Αντιγόνη βεβαιώνει ότι δε θέλει να παντρευτεί. Θα τον σκοτώσει, σαν τις παλιές Δαναΐδες, τον άντρα που θα της δώσουν. Με το ζόρι δεν παντρεύεται. Άλλα έργα την περιμένουν. Θα θάψει τον αδελφό της και θα γίνει οδηγός στην εξορία του τυφλού πατέρα της, που θυμάται ότι παλιός χρησμός του Φοίβου του όρισε το ιερό Ίππιο Κολωνό στην Αθήνα για τελευταία του κατοικία και για τόπο της ταφής του. Τον παίρνει από το χέρι η Αντιγόνη και, καθώς αργοδιαβαίνει το θλιβερό ζευγάρι για να πάει σε ξένους τόπους, ξεσπάει ένας λυγμός από τα στήθη του Οιδίποδα, που μια σκληρή Μοίρα τον έριξε από το ύψος του μεγαλείου του στα πιο σκοτεινά βάθη της πιο φριχτής συμφοράς 6.ΜΑΘΗΤΕΣ: Μιχαλόπουλος Μιχαήλ, Μητρόπουλος Φίλιππος, Καρακώστας Ευάγγελος, Κούτσικος Χρήστος, Μπλιάγκας Χρήστος, Μουσιάρης Ιωάννης. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 6

9 2Η «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΑΥΛΙΔΙ»: Η Ιφιγένεια εν Αυλίδι είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης με άγνωστο το έτος που διδάχτηκε. 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Το έργο εκτυλίσσεται με βάση το σχετικό μύθο της Ιλιάδας. Η επώνυμη ηρωίδα, που βρίσκεται στις Μυκήνες, προσκαλείται από τον πατέρα της, βασιλιά Αγαμέμνονα, στο στρατόπεδο των Ελλήνων στην Αυλίδα λίγο πριν τον απόπλου για την (αποβατική) εκστρατεία της Τροίας με τη δικαιολογία δήθεν, για να νυμφευθεί τον βασιλέα των Μυρμιδόνων Αχιλλέα. Στην πράξη, όμως, για να θυσιαστεί στην Θεά Άρτεμη υπέρ της πατρίδος. Όταν όμως έφθασε συνοδευόμενη από την μητέρα της και έγινε γνωστός ο αληθινός σκοπός της πρόσκλησης, η μεν Κλυταιμνήστρα ικετεύει τον Αχιλλέα να σώσει την φημισμένη περί αυτού νύφη, η δε κόρη τον πατέρα της να μην προβεί σε τέτοια πράξη. Ο Αχιλλέας υπόσχεται να εμποδίσει τη θυσία, αλλά ο στρατός σε στασίαση απαιτεί την εκτέλεσή της θυσίας. Και ενώ τα πράγματα περιπλέκονται, η ευγενική ηρωίδα αποδέχεται την ποθούμενη πράξη, αφού εκούσια προσφέρεται σε θυσία. 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: α) Αγαμέμνων, ο βασιλιάς του Άργους β) Πρεσβύτης, γέροντας υπηρέτης του Αγαμέμνονα γ) Χορός, γυναίκες από την Αυλίδα δ) Μενέλαος, αδερφός του Αγαμέμνονα ε) Άγγελος Α, ανακοινώνει την άφιξη της Ιφιγένειας στ) Κλυταιμνήστρα, σύζυγος του Αγαμέμνονα ζ) Ιφιγένεια, κόρη του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας η) Αχιλλέας, γιός του Πηλέα και της θεάς Θέτιδας θ) Άγγελος Β, ανακοινώνει τα της θυσίας 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Με το έργο αυτό ο Ευριπίδης θέλησε να δώσει ένα συγκινητικό δείγμα εθελούσιας απόφασης μιας νεαρής γυναίκας που ωριμάζει σιγά - σιγά και μεταμορφώνει την ψυχή της νέας που περνά από την αγωνία του θανάτου σε μια εντελώς συνειδητή αυτοθυσία. Ο ποιητής εξαιρεί τη μορφή της γυναίκας που δείχνει ηρωισμό και συνείδηση καθήκοντος όσο Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 7

10 λίγοι άνδρες. Επίσης, εκφράζει τα διαφθαρμένα ήθη του πολέμου, τους πολεμόχαρους και τα ψευδοπροβλήματα της πατριδοκαπηλίας, παρουσιάζοντας το κορυφαίο έγκλημα πολέμου που μπορεί να διαπράξει κι ένας πατέρας ακόμη, προκειμένου να διατηρήσει την εξουσία του. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Μπουκλά Μαριάννα, Κυρατζή Ιωάννα, Κοτσίρα Ευθυμία, Κούσκουρα Θωμαή, Νταρμπαισέλι Νούκρι, Λάμαρης Γεώργιος Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 8

11 3 Η «ΜΗΔΕΙΑ»: Η Μήδεια του Ευριπίδη διδάχθηκε (παίχτηκε) το 431 π. Χ. 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Ιάσων προδίδοντας την γυναίκα του Μήδεια και τα παιδιά του λαμβάνει σε γάμο τη Γλαύκη την κόρη του Βασιλιά της Κορίνθου, Κρέοντα. Η δε Μήδεια προκειμένου να εκδικηθεί στέλνει δηλητηριώδη δώρα με τα οποία φονεύει τόσο την νύφη όσο και τον πεθερό, στη συνέχεια, αφού σφάζει τα ίδια της τα παιδιά Φέρητα και Μέρμερο, προς απέραντη λύπη του προδότη συζύγου της, με την βοήθεια άρματος που το σέρνουν πτερωτοί δράκοντες, απέρχεται στην Αθήνα. 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: Τα πρόσωπα της τραγωδίας είναι: η Μήδεια, η Νοσοκόμα, ο Δάσκαλος, ο Αιγέας, ο Κρέων, ο Ιάσων και ο Αγγελιαφόρος. Ο Χορός αποτελείται από Κορίνθιες γυναίκες. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Ο ποιητής κάνει με το έργο αυτό μελέτη της ψυχογραφίας μιας πληγωμένης γυναίκας που εκδικείται για τη ζημιά που της έκαναν, ζημιώνοντας παράλληλα τον ίδιο τον εαυτό της. Η Μήδεια είναι τραγική ηρωίδα. Δεν έχει μόνο το πρόσωπο της απαίσιας παιδοκτόνου. Ίσα ίσα, αγαπάει τον άνδρα της, λατρεύει τα παιδιά της. Έδωσε τα πάντα στον Ιάσονα και τώρα αυτός την εγκαταλείπει προδίδοντάς την. Είναι μια γυναίκα που εξευτελίστηκε. Ως χαρακτήρας είναι ασυγκράτητη, παράφορη. Κι αυτό την κάνει να αντιδρά εκδικητικά. Είναι μια διχασμένη προσωπικότητα (άρα, τραγική ηρωίδα), καθώς σ όλο το έργο παλεύουν μέσα της η μάνα με τη φόνισσα, η λογική με το πάθος. Στο τέλος τη νικά το πάθος. Οι γυναίκες στον Ευριπίδη, αδύναμες να αντιδράσουν στα δεινά που τους επέβαλε η κοινωνία, καταφεύγουν στην εκδίκηση (η εκδίκηση είναι το όπλο του αδύναμου). Ο ανθρωπιστής Ευριπίδης δε μας ζητάει να τις αγαπήσουμε, αλλά να τις κατανοήσουμε. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Κυρατζή Μαρία, Λάλλου Ειρήνη- Χρυσοβαλάντω, Μαμαλιόγκα Ευαγγελία, Ντάγκα Ξανθή, Ντέμπου Αικατερίνη Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 9

12 4 Η «ΟΡΕΣΤΗΣ»: Ορέστης είναι ο τίτλος τραγωδίας που έγραψε ο Ευριπίδης και παίχτηκε για πρώτη φορά το 408 π.χ.. 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Βρισκόμαστε στο αρχαίο Άργος. Ο Ορέστης, έχοντας δολοφονήσει τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο, είναι άρρωστος και τον περιποιείται η αδελφή του Ηλέκτρα. Η Ηλέκτρα κλαίει και οδύρεται για τις συμφορές της, τις οποίες συνδέει με την τύχη του οίκου των Ατρειδών, από τους οποίους κατάγεται και από τους οποίους φαίνεται να έχει κληρονομήσει αυτήν τη άτυχη μοίρα. Φοβάται ότι ο λαός των Αργείων θα αποφασίσει θάνατο γι'αυτήν και τον αδελφό της. Ελπίζει να αλλάξει το κλίμα, με την αναμενόμενη άφιξη του θείου της Μενελάου, ο οποίος έρχεται από την Τροία, όμως φέρνει μαζί του την Ελένη. Όντως Μενέλαος και Ελένη φθάνουν στο Άργος. Στη σκηνή εμφανίζεται η Ελένη όπου συνομιλεί με την Ηλέκτρα. Η Ηλέκτρα την ενημερώνει για την άσχημη κατάσταση του Ορέστη και η Ελένη δείχνει να συμπονά τον άτυχο νέο. Παράλληλα, η Ελένη τονίζει ότι όλα έγιναν εξαιτίας του Απόλλωνα, καθώς οι θεοί ουσιαστικά ξεκίνησαν τον πόλεμο. Επίσης, ζητά από την Ηλέκτρα να πάει χοές στον τάφο της Κλυταιμνήστρας, γιατί η ίδια φοβάται να πάει μόνη της, εξαιτίας του ότι δεν ξέρει πώς θα την αντιμετωπίσουν μέσα στην πόλη συγγενείς θυμάτων του Τρωικού Πολέμου. Η Ηλέκτρα αρνείται, όμως προτείνει να πάει τις χοές η Ερμιόνη, κόρη της Ελένης, καθώς η Ερμιόνη ήταν υπό την προστασία της Κλυταιμνήστρας όσο έλειπε η Ελένη και πράγματι η Ερμιόνη πηγαίνει τις νεκρικές χοές. Η Ηλέκτρα μαζί με γυναίκες της ηλικίας της (Χορός) πενθούν για τα δεινά των δυο αδελφών και οι φωνές ξυπνάνε τον Ορέστη. Ο Ορέστης συνομιλεί με την αδερφή του και της αναφέρει ότι δε μπορεί τις τύψεις, καθώς έξι μέρες μετά το θάνατο της μητέρας του, οι Ερινύες τον κυνηγούν παντού. Η Ηλέκτρα τον καθησυχάζει λέγοντας του για την άφιξη του Μενελάου και του δείχνει ότι τον αγαπά και τον νοιάζεται. Ο Μενέλαος έρχεται και συνομιλεί με τον Ορέστη, αναφέρει ότι έμαθε τα άσχημα μαντάτα και ότι δε γνωρίζει καθόλου τον Ορέστη εξωτερικά, καθώς η κατάθλιψη και η κόπωση τον άλλαξε. Ο Ορέστης ζητά τη βοήθειά του και εκείνος λέει ότι θέλει να σκεφτεί ψύχραιμα, πριν πάρει την απόφαση να μεσολαβήσει στο λαό των Αργείων. Μπαίνει στη σκηνή ο παππούς του Ορέστη ο Τυνδάρεως ο οποίος κατακεραυνώνει τον Ορέστη και ζητά από το Μενέλαο να μη μεσολαβήσει Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 10

13 για τον Ορέστη, ειδάλλως δε θα έχει θέση στο Άργος. Ουσιαστικά τον απειλεί. Ο Ορέστης εξηγεί πώς έκανε τη δολοφονία μετά από παρότρυνση του Απόλλωνα και πως το έκανε σαν ηθικό χρέος προς τον πατέρα του. Ο Τυνδάρεως κατηγορεί τον Ορέστη και δε θέλει να τον βλέπει μπροστά του, φεύγει μανιασμένος και κατευθύνεται προς τη συγκέντρωση του λαού. Ο Ορέστης παρακαλάει ξανά τον Μενέλαο, ο οποίος είναι σαφές ότι δεν παίρνει θέση. Εμφανίζεται ο Πυλάδης, φίλος και σύντροφος του Ορέστη, ο οποίος τον στηρίζει στενά και του προτείνει να πάνε μαζί στη συνέλευση μπας και αλλάξουν το αποτέλεσμα. Η Ηλέκτρα συνομιλεί με το Χορό, ο οποίος την πληροφορεί ότι οι δυο νέοι πήγαν μόνοι τους στη συγκέντρωση. Ο αγγελιοφόρος την πληροφορεί ότι ο λαός αποφάσισε θάνατο και για τους δυο. Η Ηλέκτρα θρηνεί για την απόφαση και δείχνει στον Ορέστη την αγάπη της για εκείνον. Οι τρεις νέοι στη συζήτηση που έχουν, σκέφτονται πως πρέπει να τιμωρήσουν το Μενέλαο για την αδιαφορία. Ο Πυλάδης προτείνει να σκοτώσουν την Ελένη για εκδίκηση, πράγμα που θα κάνουν, όμως η Ηλέκτρα προτείνει και την αρπαγή της Ερμιόνης για να ασκήσουν ψυχολογική βία στο Μενέλαο. Οι νέοι μπαίνουν στο παλάτι και ακούγονται κραυγές. Ερχόμενη η Ερμιόνη προσπαθεί να καταλάβει τι γίνεται και η Ηλέκτρα της λέει ότι αποφασίστηκε η θανάτωση Ηλέκτρας και Ορέστη, όμως η Ερμιόνη θέλει πραγματικά να τους βοηθήσει. Μη ξέροντας, ότι αν μπει στο παλάτι θα την αρπάξει ο Ορέστης με τον Πυλάδη, ακούει την Ηλέκτρα που της λέει να μπει, ούτως ώστε να δει τον Ορέστη που πήγε να παρακαλέσει την Ελένη στο παλάτι, για να μη σκοτώσουν εκείνον και την αδελφή του. Από το παλάτι βγαίνει ένας Φρύγας δούλος της Ελένης ο οποίος μας πληροφορεί ότι την ώρα που πηγαίνανε να σφάξουν την Ελένη, εκείνη ξαφνικά εξαφανίστηκε. Παράλληλα, έρχεται ο Μενέλαος ο οποίος βλέπει στην οροφή του παλατιού τον Ορέστη να κρατά την Ερμιόνη, και καλεί σε βοήθεια το λαό του Άργους, παρότι φοβάται για τη ζωή της κόρης του. Ο Ορέστης είναι έτοιμος να πυρπολήσει το παλάτι, όταν εμφανίζεται ως "από μηχανής θεός" ο Απόλλωνας και λέει ότι η Ελένη αναλήφθηκε και θεοποιήθηκε, ότι ο Ορέστης θα λείψει για ένα διάστημα και μόλις επιστρέψει θα αθωωθεί από τον Άρειο Πάγο και ότι στο μέλλον θα παντρευτεί την Ερμιόνη και ο Πυλάδης την Ηλέκτρα. Τέλος, τόνισε ότι όλα γίνανε με τη θεία βούληση και έτσι συμφιλιώθηκαν όλοι. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 11

14 2.ΠΡΟΣΩΠΑ: 1.Ορέστης 2.Κλυταιμνήστρα 3.Αίγισθος 4.Ελένη 5.Μενέλαος 6.Ερμιόνη 7.Τυνδάρεως 8.Πυλάδης 9.Απόλλωνας 10.Λαός των Αργείων 11.Χορός 12.Φρυγάς δούλος 13.Αγγελος 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Ο «Ορέστης» του Ευριπίδη θεωρείται ότι είναι το τελευταίο έργο του ποιητή που παραστάθηκε στην Αθήνα, πριν απ την αναχώρησή του, στα 408 π. Χ., για τη Μακεδονία. Το έργο αυτό έχει μια ιδιοτυπία: τρεις άνθρωποι προσπαθούν να σώσουν τη ζωή τους και ο αγώνας τους στρέφεται εναντίον ενός κόσμου που δε διακρίνεται για υψηλό φρόνημα και που είναι άπονος. Ο «Ορέστης» είναι ένα έργο σκληρό. Μέσα απ αυτό παρουσιάζεται το δράμα τριών παιδιών που τα βαραίνει το ανόσιο έγκλημα, με καμία συμπαράσταση από πουθενά. Ο απελπισμένος αγώνας τους ενάντια σε ένα εχθρικό περιβάλλον, η πάλη τους ενάντια στην αυταρχική γεροντοκρατία, η απομυθοποίηση των θεϊκών εντολών, η αγνή φιλία, το πολιτικό ήθος, η δημοκρατία, ο διάλογος, ο βαθύτατος ανθρωπισμός είναι στοιχεία του έργου που συγκινούν τον θεατή. Επίσης, ο ποιητής εδώ καταγγέλλει τη μάταιη ανθρωποσφαγή του Πελοποννησιακού πολέμου και αναδεικνύει τη ματαιότητα των πολέμων γενικά. 4. ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΑΘΗΤΩΝ:Χρήστος Κυρατζής, Ορέστης Μπατσίλας Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 12

15 5 Η «ΗΡΑΚΛΗΣ ΜΑΙΝΟΜΕΝΟΣ»: Μεταξύ 421 και 415 π.χ.-->1428 στίχοι. 1. ΠΡΟΣΩΠΑ: Χορός : Θηβαίοι γέροντες. πρωταγωνιστές: Αμφιτρύωνας, Μεγάρα, Λύκος, Ηρακλής, Ίριδα, Λύσσα, Άγγελος, Θησέας. 2. ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Ηρακλής έχει παντρευτεί τη Μεγάρα (κόρη του Κρέοντα) και γέννησε μαζί της αρκετά παιδιά. Λείπει στον Κάτω κόσμο και η Θήβα δέχεται επίθεση. Ο Κρέοντας εξοντώνεται και τη βασιλεία την παίρνει ο Λύκος, που ζητά την εξόντωση του Αμφιτρύωνα, πατέρα του Ηρακλή,της Μεγάρας και των παιδιών του. Αυτοί καταφεύγουν ικέτες, αναμένοντας την επιστροφή του Ηρακλή. Ο Λύκος τους μιλά επιτιμητικά, τους λέει ότι δεν γλιτώνουν το θάνατο. Στέλνει τους γέροντες (χορός) να φέρουν ξύλα για να περιτειχίσουν τους ικέτες και ύστερα ν' ανάψουν φωτιά. Τότε η Μεγάρα ζητά από το Λύκο να της επιτρέψει να πάει με τα παιδιά της στο παλάτι για νεκροστόλισμα. Νεκροστολισμένους τους συναντάει ο Ηρακλής που επιστρέφει και, αφού μαθαίνει όσα συνέβησαν ετοιμάζεται να επέμβει. Ενώ ο Ηρακλής θυσιάζει στους θεούς, στο θεολογείο εμφανίζεται η Ίριδα αγγελιαφόρος των θεών με τη δαιμόνισα Λύσσα, σταλμένη από την "Ήρα να πλήξει το μυαλό του Ηρακλή. Η αγγελική ρήση μας μιλά για την μανία που τον πλήττει και σκοτώνει γυναίκα και παιδιά, που πριν λίγο έσωσε. Η Αθηνά τον αναισθητοποιεί, για να προλάβει τουλάχιστον την πατροκτονία. Τον πιάνουν και τον δένουν σε μια κολόνα. Όταν ξυπνάει και το συνειδητοποιεί, μας θυμίζει τον Αίαντα. Ο Θησέας εμφανίζεται και του συνιστά να μην αυτοκτονήσει και να διατηρήσει την ηρωικότητά του, ανθρώπινος πια μέσα στη δυστυχία. Ακουμπώντας στον Θησέα παίρνει το δρόμο για την Αθήνα που θα του προσφέρει καταφύγιο. Στο δεύτερο μέρος ο Ηρακλής τη δύναμή του τη χρειάζεται, όχι για να κάνει κατορθώματα, μα να μπορεί ν' αντέξει την έσχατη δυστυχία. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Όπως σε πολλές τραγωδίες του Ευριπίδη, θίγεται το ζήτημα του Θεού. Κατακρίνεται για άλλη μία φορά η ανοησία και η διαφθορά τους, ενώ σχολιάζεται πως, εάν ο Θεός είναι αληθινός, δεν έχει ανάγκη από τίποτε. Σημαντική θέση στο έργο έχουν και τα ανθρώπινα συναισθήματα. Ο θρίαμβος έρχεται πάντα μαζί με τη λύπη. Τίποτα έτσι δεν είναι απόλυτο, ούτε η χαρά, ούτε και η λύπη. Έτσι, οι καταστάσεις συχνά εναλλάσσονται απρόβλεπτα. Επίσης, η σωματική δύναμη δεν είναι το παν, Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 13

16 αφού στο τέλος δεν μπορεί να βοηθήσει σε τίποτα τον ήρωα που υποφέρει. Μείζονος σημασίας είναι και οι έννοιες ενοχή, υπευθυνότητα και ελπίδα. Ο Ηρακλής αισθάνεται συνεχώς ένοχος για τις πράξεις του, ακόμη και αν δεν ήταν δικό του φταίξιμο. Παρόλα αυτά αναγνωρίζει τις ευθύνες του και προσπαθεί να εξιλεωθεί για το έγκλημά του. Τέλος ο Θησέας συμβουλεύει τον πρώτο να μην αυτοκτονήσει, αλλά να αποδείξει την αξία του μοναχός. Περνάει έτσι το μήνυμα πως, όσο δύσκολα και αν είναι τα πράγματα, πρέπει να στεκόμαστε στα πόδια μας και να αγωνιζόμαστε. 4. ΟΝΟΜΑΤΑ: Γάκης Στέργιος, Ζάχου Ελισάβετ, Θεοδώρου Χριστίνα Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 14

17 6 Η «ΗΡΑΚΛΕΙΔΑΙ»: Οι Ηρακλείδαι είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης και διδάχτηκε (παίχτηκε) το 427 π.χ.. 1.ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Ιόλαος (ανιψιός της αδερφής του Ηρακλή) καταφεύγει με τη μητέρα του Ηρακλή Αλκμήνη και τα παιδιά του στην Αθήνα γιατί ο εχθρός Ευρυσθεύς τους καταδιώκει. Ο βασιλιάς της Αθήνας Δημοφών, γιος του Θησέα, αρνιέται να τους παραδώσει στον Ευρυσθέα και τους σώζει μ ένα θλιβερό ωστόσο αντίτιμο : τη θυσία της Μακαρίας, μιας απ τις κόρες του Ηρακλή. Με ηρωισμό αντάξιο του πατέρα της, η κοπέλα όταν έμαθε τον χρησμό ότι χάριν της νίκης πρέπει να θυσιαστεί ευγενής παρθένα, δέχεται τη μοίρα της και προσφέρεται για τη θυσία. 2 ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Η τραγωδία, γραμμένη τα πρώτα χρόνια μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου, έχει κεντρικό θέμα την αυτοθυσία. Η αυτοθυσία όμως δεν αποκτά κάποιο μεταφυσικό έρεισμα. Δε θυσιάζεται η Μακαρία, για να κερδίσει κάποια μακάρια μεταθανάτια ζωή. Θυσιάζεται για την σωτηρία των δικών της. Η αυτοθυσία ως κοινωνική αναγκαιότητα, για να συνεχίσει δηλαδή να υπάρχει η ομάδα και να ευτυχήσει. Θυσιάζεται βέβαια, γιατί και η ίδια είναι κλωνάρι ενός τιμημένου γονέα. Θυσιάζεται, γιατί η νίκη προϋποθέτει συναγωνιστές. Θα έρθει (στην τραγωδία) και ο Ύλλος να βοηθήσει. Ο Ιόλαος θα ξαναγίνει νέος (αυτό μόνο ο Ευριπίδης από τους τραγικούς θα το σκαρφιζόταν). 3. ΠΡΟΣΩΠΑ: Ηρακλείδες (Απόγονοι του Ηρακλή), Ευρυσθέας (βασιλιάς των Μυκηνών, γιος του Σθένελου και της Νικίππης και εγγονός του Περσέα και του Πέλοπα), Βασιλεύς Αθήνας Δημοφών, Μακαρία, Ύλλος, Ιόλαος 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Αουρόρα Σούλα, Βιργινία Κυρατζή, Χρύσα Ντόβα, Ελευθερία Παναγιωτίδου, Ελένη Στόκα Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 15

18 7 Η «ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ»: Η τραγωδία Ιππόλυτος είναι μία από τις πιο ξακουστές τραγωδίες της εποχής εκείνης καθώς και της σημερινής. Ο Ιππόλυτος διδάχτηκε (παίχτηκε) από τον Ευριπίδη το 428 π.χ.. Η πρώτη ονομασία του έργου ήταν «Στεφανήδορος». Το όνομα αυτό το έλαβε λόγω του στεφάνου που προσφέρει στην Άρτεμη ο ήρωας. 1. ΠΡΟΣΩΠΑ: Άρτεμη, Ιππόλυτος, Αφροδίτη, Τροφός, Φαίδρα, Θησεύς, Άγγελος, Χορός κυνηγών θεράπων 2. ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Ιππόλυτος είναι γιος του Θησέα από το γάμο του με μια αμαζόνα, την Ιπολλύτη. Είναι πολύ όμορφος και συνετός. Μεγαλώνει στην αυλή του Πιτθέα, στην Τροιζήνα. Εκεί καταφεύγει και ο Θησέας με τη γυναίκα του, Φαίδρα (κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης), ύστερα από το φόνο του Πάλλαντα (ενός συγγενή του). Η Φαίδρα, σαν είδε τον Ιππόλυτο, σφοδρά τον ερωτεύθηκε, όχι γιατί ήταν ακόλαστη, αλλά ύστερα από ώθηση της Αφροδίτης. Η Αφροδίτη στην προλογική ρήση μας εισάγει στο χώρο και στο χρόνο. Ο Ιππόλυτος με έναν όμιλο κυνηγών προσφέρει στεφάνι στην Άρτεμη. Διαπράττει όμως ύβρη, καθώς αποπαίρνει ένα γέρο υπηρέτη και την αξιοτίμητη Αφροδίτη. Η Φαίδρα είναι ετοιμοθάνατη από μαρασμό και της αποσπά το μυστικό της η παραμάνα της, που μεσολαβεί μεταφέροντας στον Ιππόλυτο τα αισθήματα της Φαίδρας. Ο Ιππόλυτος νιώθει μόνο αποστροφή και αναστάτωση γι' αυτά που ακούει. Η Φαίδρα, που κρυφάκουγε, νιώθει αφάνταστη πίκρα που αποκρούστηκε και μπρος στον εξευτελισμό μπροστά στον αυτοκυριαρχημένο και περήφανο για την αρετή του νέο, αποφασίζει να βάλει τέρμα στη ζωή της. Πριν το επιχειρήσει, αφήνει ένα γράμμα για το Θησέα, όπου κατηγορεί τον Ιππόλυτο ότι πρόσβαλλε την τιμή της, φροντίζοντας έτσι να μην απομείνουν τα παιδιά της ντροπιασμένα. Όταν επιστρέφει ο Θησέας από το κυνήγι, δεν μπορεί απ' την κατάπληξη να αρθρώσει λέξη στις διαμαρτυρίες του γιου του, που είναι δεσμευμένος με όρκο "ν' αποσιωπήσει τα κίνητρα της Φαίδρας". Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 16

19 Με μια απ' τις τρεις ευχές ο Θησέας ζητά απ' τον πατέρα του (Ποσειδώνα) την καταστροφή του γιου του και τον διώχνει. Με αγγελική ρήση μαθαίνουμε για τον πελώριο ταύρο που στέλνει ο Ποσειδώνας. Τα άλογα του Ιππόλυτου αφηνιάζουν και τραυματίζεται θανάσιμα. Ξεψυχώντας μεταφέρεται στη σκηνή, όπου η Άρτεμη με στίχους αξέχαστης τρυφερότητας, αποχαιρετά τον κυνηγό της και αποκαλύπτει την αλήθεια στον Θησέα και υπόσχεται να θεσπίσει τη λατρεία του Ιππόλυτου στην Τροιζήνα. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Στον Ιππόλυτο παρουσιάζεται ο ένοχος έρωτας της Φαίδρας προς τον γιο του άνδρα της, τον Ιππόλυτο: ένοχος για την τρέχουσα ηθική, ανθρώπινος όμως για την τραγική ποίηση. Η Φαίδρα, ένας άνθρωπος με χαρακτήρα, πληρώνει με τη ζωή της την περιφρόνηση προς τα ηθικά ταμπού. Πίσω από τη αγνότητα του Ιππόλυτου ο Ευριπίδης παρουσιάζει τον νέο μοναχικό άνθρωπο. Οι δύο πρωταγωνιστές, Ιππόλυτος και Φαίδρα, δεν είναι πιόνια των θεών, αλλά έχουν μέσα τους δύναμη θεϊκού πάθους που οι άνθρωποι την εκφράζουν με τις αρετές και τις αδυναμίες τους. Με τον αδικαίωτο θάνατο του Ιππόλυτου και το δικαιωμένο πάθος της Φαίδρας, ο Ευριπίδης έδωσε τη ματαιότητα των εγκοσμίων. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Χρήστος Πρέβεζας, Βαγγέλης Συγγούνας, Εφραίμ Κούρτης και Δημήτρης Ουζουνίδης Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 17

20 8 Η «ΙΩΝ»: Αυτή η τραγωδία διδάχτηκε στην Αθήνα λίγο μετά τη σύναψη της "Νικιείου ειρήνης" (421 π. Χ.), πιθανότατα μάλιστα μεταξύ π. Χ., όπως προκύπτει από διάφορους υπαινιγμούς, που γίνονται σποραδικά μέσα στο ίδιο το δράμα, καθώς και από τη μελέτη διάφορων αρχαίων κειμένων, που αναφέρονται στον "Ίωνα". 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Κρέουσα, η κόρη του Ερεχθέα, απέκτησε από τον Απόλλωνα γιο, τον οποίο άφησε έκθετο στην Ακρόπολη. Το βρέφος το πήρε ο Ερμής και το μετέφερε στους Δελφούς, όπου το βρήκε και το ανέθρεψε η Πυθία. Μετά απ` αυτά ο Ξούθος παντρεύτηκε την Κρέουσα, γιατί, αφού συμμάχησε με τους Αθηναίους, πήρε σαν δώρο τη βασιλεία της Αθήνας και την Κρέουσα. Το ζεύγος δεν απέκτησε δικό του παιδί, γι` αυτό κατέφυγε στους Δελφούς, όπου υπηρετούσε ως νεωκόρος ο γιος της Κρέουσας, που πρόσφερε τις υπηρεσίες του στον Απόλλωνα, χωρίς να ξέρει ότι είναι πατέρας του. Η Κρέουσα, όμως, νομίζοντας πως ο νέος είναι γιος του Ξούθου από άλλο γάμο, επιχειρεί να τον δηλητηριάσει, αλλά δεν το κατορθώνει. Τελικά αναγνωρίζει σ` αυτόν τον ίδιο το γιο της. 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: Ερμής, Ίων, Χορός αθηναίων γυναικών, Κρέουσα, Ξούθος, Παιδαγωγός, Υπηρέτης και Πυθία. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Ο Ίων είναι η τραγωδία των απλών και καθημερινών ανθρώπων, που υποφέρουν τόσα από θεούς και τυράννους. Ο Ευριπίδης εκμεταλλεύεται τη δημοτικότητα του μύθου, για να χλευάσει τους θεούς και τους τυράννους, να προβάλει την αγάπη για τον Άνθρωπο και να κηρύξει την ισοτιμία των δούλων. Ίσως μέσα από το έργο αυτό ο ποιητής να θέλει να προβάλει την Αθήνα ως γενέτειρα του ελληνικού κόσμου. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Αθανασία ΠαπαΪωαννου, Βάσω Μιχαλοπούλου, Βασιλική Βαβίτσα Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 18

21 9 Η «ΤΡΩΑΔΕΣ»: Οι Τρωάδες είναι τραγωδία που έγραψε ο Ευριπίδης το 415 π. Χ. κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Συχνά θεωρείται σχολιασμός στην κατάληψη της Μήλου και την εν συνεχεία σφαγή και υποταγή του πληθυσμού της από τους Αθηναίους νωρίτερα τον ίδιο χρόνο. To 415 π. Χ. ήταν επίσης η χρονιά της σκανδαλώδους βεβήλωσης των Ερμών και της δεύτερης εκστρατείας των Αθηναίων στη Σικελία, γεγονότα που επίσης μπορεί να επηρέασαν τον συγγραφέα. 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Το έργο του Ευριπίδη παρακολουθεί την τύχη των γυναικών της Τροίας, αφού η πόλη τους είχε λεηλατηθεί, οι άντρες τους είχαν σκοτωθεί και οι οικογένειές τους που απέμειναν πρόκειται να παρθούν ως σκλάβες. Εντούτοις, ξεκινά με τους θεούς Αθηνά και Ποσειδώνα να αναζητούν τρόπους για να τιμωρήσουν τον Ελληνικό στρατό, για την απαγωγή της Κασσάνδρας, μεγαλύτερης κόρης του Βασιλιά Πρίαμου και της Βασίλισσας Εκάβης. Όσα ακολουθούν δείχνουν πόσο οι Τρωαδίτισσες έχουν υποφέρει. Ο Έλληνας Ταλθύβιος φτάνει, για να πει στην εκθρονισμένη βασίλισσα Εκάβη τι περιμένει αυτή και τα παιδιά της. Την Εκάβη θα την πάρει ο Οδυσσέας και η κόρη της Κασσάνδρα προορίζεται να γίνει παλλακίδα του νικητή Αγαμέμνονα. Προβλέπει ότι, όταν θα φθάσουν στο Άργος, η πικραμένη γυναίκα του νέου κυρίου της, η Κλυταιμνήστρα, θα σκοτώσει τόσο την ίδια όσο και αυτόν. Φθάνει η χήρα πριγκίπισσα Ανδρομάχη και η Εκάβη μαθαίνει από αυτήν ότι η νεότερη κόρη της Πολυξένη έχει σκοτωθεί θυσιαζόμενη στον τάφο του Αχιλλέα. Στην Ανδρομάχη έλαχε να γίνει παλλακίδα του γιου του Αχιλλέα Νεοπτόλεμου και φοβερότερα νέα πρόκειται να φτάσουν για τη βασιλική οικογένεια. Ο Ταλθύβιος διστακτικά την πληροφορεί ότι το βρέφος της, ο Αστυάνακτας, έχει καταδικασθεί σε θάνατο. Η Ελένη, αν και όχι γυναίκα της Τροίας, αναμένεται να υποφέρει εξ ίσου. Ο Μενέλαος φθάνει για να την πάρει μαζί του στην Ελλάδα, όπου την περιμένει καταδίκη σε θάνατο. Η Ελένη εκλιπαρεί το σύζυγό της να της χαρίσει τη ζωή και αυτός φαίνεται αποφασισμένος να τη σκοτώσει, αλλά ο χορός γνωρίζει ότι θα την αφήσει να ζήσει και θα την πάρει μαζί του. Όχι μόνο αποκαλύπτεται στο τέλος του έργου ότι ζει, αλλά στην Οδύσσεια ο Τηλέμαχος θα μάθει πως η μυθική ομορφιά της Ελένης της χάρισε τη συγχώρεση. Στο τέλος ο Ταλθύβιος επιστρέφει φέρνοντας μαζί του το πτώμα του μικρού Αστυάνακτα πάνω στην ασπίδα του Έκτορα. Επιθυμία της Ανδρομάχης ήταν να θάψει η ίδια το παιδί της, εκτελώντας τις πρέπουσες τελετουργίες σύμφωνα με τα έθιμα της Τροίας, αλλά το πλοίο της είχε ήδη αναχωρήσει. Ο Ταλθύβιος δίνει το άψυχο σώμα στην Εκάβη, που προετοιμάζει το σώμα του εγγονού της για την ταφή, πριν τελικά αναχωρήσουν με τον Οδυσσέα. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 19

22 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: Αθηνά, Ποσειδώνας, Εκάβη Κασσάνδρα, Ανδρομάχη, Αστυάναξ, Ταλθύβιος, Μενέλαος, Ελένη, χορός αιχμαλωτισμένων Τρωαδιτισσών. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Ο Ευριπίδης με τις Τρωάδες γράφει ένα αντιπολεμικό αριστούργημα και κατακρίνει την πολιτική των Αθηναίων για το προκλητικό ανοσιούργημα που είχαν διαπράξει λίγους μήνες πριν εναντίον των Μηλίων, καθώς και για την Σικελική Εκστρατεία που προετοιμάζουν. Οι Τρωάδες είναι ένα αμείλικτο κατηγορώ για τις φρικαλεότητες του πολέμου και ένα σπαρακτικό αίτημα για αλληλεγγύη και ανθρωπισμό. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Ρέα Κατσαπελίδου, Ιωάννα Πατσιαρίκα, Ευθυμία Παπαζήση, Ελευθερία Στέφου και Μυροφόρα Κώττα. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 20

23 10 Η «ΑΛΚΗΣΤΙΣ»: «Άλκηστις» είναι το όνομα τραγωδίας που έγραψε ο Ευριπίδης και διδάχθηκε (παίχτηκε) την άνοιξη του 438 π. Χ. 1. ΠΡΟΣΩΠΑ: Χορός : Γέροντες των Φερών Πρόσωπα : Απόλλων, Θάνατος, Άλκηστις, Άδμητος, Εύμηλος, Ηρακλής, Φέρης, Δούλος, Υπηρέτρια, Υπηρέτες. 2. ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Άλκηστις είναι ένα έργο που κρατά τη θέση σατυρικού δράματος. Στο έργο του Άλκηστις η ηρωίδα του πεθαίνει με τη θέλησή της, για να σώσει από το θάνατο τον άνδρα της Άδμητο, βασιλέα των Φερών. Η Άλκηστις είναι ένα ιδιαίτερο έργο. Ο Lesky αναφέρει πως σε ένα πρώτο επίπεδο στην Άλκηστη αναγνωρίζουμε την ιστορία μιας γυναίκας που, όντας ερωτευμένη, θυσιάζει τη ζωή της ανταλλάσσοντάς τη με εκείνη του άνδρα της. Την ίδια στιγμή, βέβαια, η αφήγηση προσλαμβάνει στο δράμα του Ευριπίδη διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αυτό που κάποτε ήταν μια λύση χωρίς προβλήματα, αποδεικνύεται η αρχή μιας καινούριας δυστυχίας. Στο συγκεκριμένο έργο, επίσης, διακρίνουμε μια χαρακτηριστική διαφορά του Ευριπίδη από τον Σοφοκλή. Η ηρωίδα του είναι θύμα, ένα αθώο θύμα, κάτι που δεν συμβαίνει με τις πρωταγωνίστριες του δεύτερου, ο οποίος τις παρουσίαζε μάλλον κατά το ηρωικό-ομηρικό πρότυπο. Είναι η μάνα, μια γήινη ύπαρξη, εύθραυστη και ταυτόχρονα σύντροφος αφοσιωμένη στο περιβάλλον, το οποίο δεν είναι άλλο από την οικογένειά της και το σπίτι της. Μέσα σε αυτόν το μικρόκοσμο μπορεί να εκδηλώσει την αυτοθυσία της. Είναι ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να δείξει στους οικείους αλλά και τον σύζυγό της, την αγάπη της. Σε αρκετές σκηνές ο ποιητής, πότε με λεπτές αποχρώσεις πότε με έντονες συγκινήσεις, διαχωρίζει αυτόν τον ιδιαίτερο γυναικείο συναισθηματικό κόσμο από την ουδέτερη και ενίοτε αναποφάσιστη στάση των ανδρών. Η μητρική αγάπη, η συζυγική φροντίδα, μαζί με τον πόνο της απώλειας εμπλέκονται σε στιγμές που χάνεται η ισορροπία για την ειλημμένη απόφαση της θυσίας. Η Άλκηστη πέρα από αφοσιωμένη σύζυγος όπως παρουσιάζεται, δεν παύει να είναι και μητέρα που μαζί με το νήμα της ζωής της πρέπει να κόψει και το νήμα που τη συνδέει με τα παιδιά της, όσο και με την υπόλοιπη οικογένειά της. Η γενναία της πράξη, Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 21

24 ωστόσο, θα αναγνωριστεί από τους ίδιους τους θεούς και αυτό γίνεται εμφανές με την παρουσία του Απόλλωνα στο έργο. Ο σεβασμός που αποσπά από τους γύρω της, γίνεται γνωστός από τα λόγια του χορού. Ο από μηχανής θεός είναι ικανός να δώσει μια μεταφυσική λύση για την άξια γυναίκα, να ξανακερδίσει τη ζωή της, τη σωτηρία της. Τούτο το στοιχείο της γλυκύτητας, της ανωτερότητας και της αυτοθυσίας ο Ευριπίδης το μεταφέρει σε όλη τη διάρκεια του έργου του, καταφέρνοντας να προσδώσει στην Άλκηστη την όψη μιας μοναδικής ηρωίδας, όσο και μητέρας-συζύγου. Αυτό φαίνεται έντονα από την απέχθειά της στην ιδέα μιας μητριάς που θα μπορούσε να αναλάβει τα παιδιά της. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Ο Ευριπίδης, για να αποφύγει ενδεχόμενη κριτική από τους συμπολίτες του, με το δικαίωμα της έκρηξης, μιας κατάστασης η οποία προκύπτει από ιερή και δίκαιη αγανάκτηση των ηρωίδων του, βγάζει τη γυναίκα-σύζυγο έξω από τα στενά πλαίσια του χώρου που ζει και διαχειρίζεται -δηλαδή την οικία της- και της προσδίδει πιο ενεργό ρόλο. Αν και το σκηνικό της Άλκηστης εκτυλίσσεται στα όρια του οίκου, η φωνή της ηρωίδας του ξεπερνά τον αυλόγυρο του οίκου και μεταφέρει στα μάτια και τα αυτιά των ακροατών έντονο προβληματισμό. Θυσιάζεται με ηρωικό τρόπο, με μια ανδροπρεπή θα λέγαμε δυναμική και αποφασιστικότητα. Ο Ευριπίδης παρουσιάζει μεν ελαττώματα που δεν αποτελούν προνόμιο μόνο των γυναικών, -παρουσιάζονταν ωστόσο ως τέτοια στον αρχαίο κόσμο- όπως η ζήλεια, ο θυμός που φτάνει στα επίπεδα του παραλογισμού και από την άλλη προβάλλει με σαφήνεια και τις αιτίες των συγκεκριμένων αντιδράσεων. Δεν κατακρίνει αλλά συζητά και προσπαθεί να εξηγήσει με τον τρόπο του τα όσα συμβαίνουν, καθώς η Άλκηστις ή η Μήδεια συνυπάρχουν με συζύγους όπως ο Ιάσων και ο Άδμητος. Αυτό που αναδεικνύεται στο συγκεκριμένο έργο, είναι το γεγονός πως ο Ευριπίδης δοκίμασε να απελευθερώσει τις ηρωίδες του μέσα από τους ρόλους που τους προσέδωσε. Επέτρεψε στον μέχρι τότε καταπιεσμένο συναισθηματικό κόσμο που εκπροσωπούσαν να γίνει αντικείμενο μελέτης και να ξεφύγει από την κοινωνική απομόνωση που της είχε επιβάλλει ο πατριαρχικός αρχαίος κόσμος της κλασικής εποχής. Εν τέλει, ο Ευριπίδης πρώτος από όλους έθεσε ουσιαστικά μέσα από την τέχνη του το συμπέρασμα πως για ανάλογες συμπεριφορές γυναικών κύριο ρόλο κατέχει η συμπεριφορά των συζύγων τους. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Θεοδώρου Χριστίνα, Δαδαλή Κων/να, Βαρσάμη Αθανασία, Ζήκου Μαντώ Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 22

25 11 Η «ΗΛΕΚΤΡΑ»: Λέγεται πως η Ηλέκτρα του Ευριπίδη γράφτηκε στα μέσα της δεκαετίας του 410 π. Χ. Πιθανόν είναι επίσης να διδάχθηκε και πριν το 413 π. Χ., άρα και πριν τον πόλεμο Αθήνας-Σπάρτης. Είναι άγνωστο αν ο Ευριπίδης έγραψε την τραγωδία πριν ή μετά τον Σοφοκλή, ο οποίος εξέδωσε μία τραγωδία με το ίδιο όνομα. Επομένως δε γνωρίζουμε αν ο Ευριπίδης επηρέασε τον Σοφοκλή ή επηρεάστηκε από αυτόν. 1. ΠΡΟΣΩΠΑ: Ηλέκτρα, Κλυταιμνήστρα, Ορέστης, Παιδαγωγός, Γεωργός, Άγγελος, Διόσκουροι. Ο χορός αποτελείται από γυναίκες του Άργους. 2. ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Ηλέκτρα είναι παντρεμένη με «λευκό γάμο» μ έναν γεωργό. Στο φτωχόσπιτό της έρχονται κάποτε ο Ορέστης, ο αδερφός της, με τον φίλο του τον Πυλάδη. Γίνεται η αναγνώρισή τους και καταστρώνεται και υλοποιείται το σχέδιο για την εξόντωση πρώτα του Αίγισθου, του συνδολοφόνου του πατέρα τους Αγαμέμνονα και εραστή της Κλυταιμνήστρας, κι έπειτα της Κλυταιμνήστρας, της μητέρας τους. Από το «θεολογείον» οι Διόσκουροι θείοι τους, Κάστορας και Πολυδεύκης, δίνουν τις τελικές οδηγίες τους, η Ηλέκτρα να παντρευτεί τον Πυλάδη, ο Ορέστης να πάει στην Αθήνα, όπου, στον Άρειο Πάγο, θα δικαστεί και θα απαλλαγεί από τις συνέπειες της μητροφονίας. Την Κλυταιμνήστρα θα την θάψουν ο Μενέλαος και η Ελένη, που επιστρέφουν από την Αίγυπτο. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Στην Ηλέκτρα ο Ευριπίδης απομυθοποιεί τους ήρωες του. Παρουσιάζει ένα αίτημα εκδίκησης και δικαιοσύνης σε ανθρώπινα μέτρα. Ψυχογραφεί διεισδυτικά τα πρόσωπα του έργου. Η Ηλέκτρα εδώ παρουσιάζεται κακοντυμένη, φτωχιά, πικρόχολη, ευρισκόμενη διαρκώς σε έναν αναβρασμό πάθους. Αντιδρά όπως μια προσβεβλημένη και αδικημένη απλή γυναίκα κι όχι ως κόρη βασιλικής καταγωγής. Γκρεμίζει, λοιπόν, εδώ ο Ευριπίδης τις προκαταλήψεις ότι το κοινωνικό ήθος είναι αποτέλεσμα της κοινωνικής θέσης των ανθρώπων (βλ. και τον χαρακτήρα του γεωργού). Ο Ορέστης έχει αμφιβολίες για την ορθότητα της μητροκτονίας, και πριν και μετά τον φόνο. Από την άλλη η Κλυταιμνήστρα είναι απολογητική, ήπια απέναντι στα παιδιά της, ώστε η θανάτωσή της να γίνεται δυσκολότερα αποδεκτή. Τα δύο αδέρφια Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 23

26 παρουσιάζονται στο τέλος μετανιωμένα για τον φόνο της μάνας τους. Στο τέλος βρίσκεται και η κορύφωση της τραγωδίας, όταν Ορέστης και Ηλέκτρα αποχαιρετιούνται και χωρίζονται για πάντα. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Ζάχου Ελισάβετ, Κάλτσου Μαρία, Αδάμου Αρετή, Αμανατιάδου Δέσποινα Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 24

27 12 Η «ΙΦΙΓΕΝΕΙΑ ΕΝ ΤΑΥΡΟΙΣ»: ΔΙΔΑΧΤΗΚΕ: περίπου το π. Χ. 1. ΠΡΟΣΩΠΑ: Ιφιγένεια, Ορέστης, Πυλάδης, Χορός (γυναίκες Ελληνίδες αιχμάλωτες στη χώρα των Ταύρων), βουκόλος, Θόας, αγγελιαφόρος, θεά Αθηνά (από μηχανής θεός). 2. ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Ορέστης, αδερφός της Ιφιγένειας (της κόρης του Αγαμέμνονα, η οποία υπηρετεί ως ιέρεια της Άρτεμης στη χώρα των Ταύρων), με τη συνοδεία του Πυλάδη περιπλανώμενος, αφού δολοφόνησε τη μητέρα του, την Κλυταιμνήστρα, φτάνει εκεί (στη χώρα των Ταύρων) με υπόδειξη του Απόλλωνα να πάρει από τον ναό το άγαλμα της θεάς και να το πάει στην Αθήνα, για να λυτρωθεί από τις Ερινύες (θεότητεςεκδικήτριες οικογενειακών εγκλημάτων). Οι δύο νέοι συλλαμβάνονται και, κατά το έθιμο της περιοχής, θα θυσιαστούν στη θεά. Με περίτεχνο τρόπο γίνεται η αναγνώριση των αδερφών και η εξαπάτηση του τοπικού άρχοντα Θόαντα και όλοι γυρίζουν στην Ελλάδα με την εντολή της Αθηνάς να χτίσουν δύο ιερά στην Αθήνα. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Το έργο αυτό είναι από άποψη συγγραφής προγενέστερο από την Ιφιγένεια εν Αυλίδι, αλλά από άποψη θεματολογική μεταγενέστερο. Σε όλο το δράμα υπάρχει ένας διάχυτος πόθος, για να γυρίσουν όλοι οι «ξενιτεμένοι» στα σπίτια τους και να ξαναρχίσει η ειρηνική ζωή. Το σμίξιμο των δύο χαμένων αδερφών, που το ένα είναι έτοιμο να σκοτώσει το άλλο, η χαρά που δε χύνεται αδερφικό αίμα, η σωτηρία τους και η ελπίδα τους πως θα ξαναχτίσουν το πατρικό σπιτικό είναι ένας πόθος του Ευριπίδη, για να ξαναρχίσει η ειρηνική ζωή (ας μην ξεχνάμε ότι το έργο διδάχτηκε στην «καρδιά» του Πελοποννησιακού πολέμου). Ο ποιητής έχτισε ένα έργο διαδοχικών συγκινήσεων, που κρατάει τον θεατή με κομμένη την ανάσα μπροστά στον επικείμενο κίνδυνο και στη σχεδιαζόμενη σωτηρία. Κι εδώ όμως τα πρόσωπα δεν μπορούν να κρύψουν την τραγική καταγωγή τους. Δέσμιοι, παγιδευμένοι σε θεϊκές αποφάσεις, Ιφιγένεια και Ορέστης καταφεύγουν σε χίλια δυο τεχνάσματα και πανουργίες, για να ανταποκριθούν στο θεϊκό σχέδιο και να καταφέρουν στο τέλος να σωθούν. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Ιωαννίδου Ζωή, Ζηλιφταρίδου Σοφία Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 25

28 13 Η «ΒΑΚΧΕΣ»: 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Στο έργο του Ευριπίδη, συνυπάρχουν το τραγικό, το δραματικό και το θεατρικό στοιχείο. Είναι το μοναδικό έργο της αρχαιότητας, όπου ο Διόνυσος πρωταγωνιστεί ως ανθρωποποιημένος θεός, καθώς αυτό αποτελεί το δράμα του θεού, που είναι το δράμα του ανθρώπου. Δραματοποιούνται τα Θεοφάνια του Διόνυσου και εξανθρωπίζεται το θείο. Μια καινούργια θρησκεία απειλεί, μια νέα δύναμη εισχωρεί που θέλει να επιβάλει τη δική της λατρεία. Ο Διόνυσος, γιος του Δία και της κόρης του Κάδμου Σεμέλης, φτάνει στη Θήβα με μορφή ανθρώπου, για να επιβάλει τη λατρεία του. Οι κόρες του Κάδμου αμφισβητούν τη θεϊκή του καταγωγή και τρελαίνονται από το θεό και ως Μαινάδες παρέμεναν στο Κιθαιρώνα. Ο Πενθέας, γιος της Αγαύης, αποφασίζει να στραφεί ενάντια στις Μαινάδες. Συνέλαβε το Διόνυσο, αυτός ελευθερώθηκε και με σεισμό κατέστρεψε το παλάτι. Στη συνέχεια ο Πενθέας μεταμορφώνεται σε Μαινάδα, όταν έφτασε στο βουνό, και οι μαινάδες, με πρώτη τη μητέρα του, τον διαμέλισαν. Η Αγαύη επιστρέφει θριαμβευτικά, αλλά ο Κάδμος την κάνει να συνειδητοποιήσει τι έπραξε. Το έργο κλείνει με την εμφάνιση του Διόνυσου ως θεού. Δεν υπάρχει πρόσωπο στο έργο που δεν θα μεταμορφωθεί, ο ίδιος ο θεός μεταμορφώνεται από ζώο σε θνητό, ο Πενθέας από βασιλιάς γίνεται μαινάδα, ηδονοβλεψίας, αδύνατο παιδί, ελάφι σφάγιο. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 26

29 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: -Διόνυσος (με τη μορφή θνητού): Ανοίγει την παράσταση. Γιος του Διός και της Σεμέλης. Κατά τη διάρκεια του έργου δε φανερώνει την πραγματική του ταυτότητα, αλλά εμφανίζεται σαν ακόλουθος του Διονύσου. -Χορός: Γυναίκες από τη Λυδία. Βάκχες, ακόλουθες του Διονύσου. -Τειρεσίας: Μάντης. Είναι υποστηρικτής της νέας θρησκείας. -Κάδμος: Ο γηραιότερος από το σόι του Πενθέα. Υποστηρίζει τη νέα θρησκεία, αν και δεν τη πιστεύει. -Πενθέας: Εγγονός του Κάδμου και βασιλιάς της Θήβας. Διώκει το Διόνυσο με σκοπό να βάλει τάξη στη Θήβα. -Αγαύη: Μητέρα του Πενθέα. Βακχεύει στα όρη, κάτω από την επιρροή του Διονύσου. -Αγγελιαφόρος Α: Βοσκός από τον Κιθαιρώνα. -Αγγελιαφόρος Β: Υπηρέτης του παλατιού. -Διόνυσος (με τη μορφή θεού): Εμφανίζεται στο τέλος του έργου με την πραγματική του μορφή, με σκοπό να εδραιώσει την κυριαρχία του. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Κάτι σχετικό θέλει να μας μηνύσει ο ποιητής, την ώρα που γέρνουν προς τη δύση τους η Αθηναϊκή Δημοκρατία και η Τραγωδία μαζί: ότι κάθε φορά που ένας πολιτισμός επιχειρεί να «μεταφράσει» τον κόσμο σε αποκλειστικά λογικές (και λογιστικές) κατηγορίες, ορμούν μέσα από τις ρωγμές του συντεταγμένου λόγου οι ασύντακτες δομές της αγριότητας. Το έργο τελειώνει με μια ανάλογη, ρητή προφητεία. Ο Βυζαντινός πολιτισμός το πρόσεξε αυτό, και μας έδωσε τη μοναδική Χριστιανική Τραγωδία, με τον τίτλο: «Θεός Πάσχων», που περιέχει πολλά αποσπάσματα των «Βακχών». 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Τσιοπλή Ασπασία, Πηνελόπη Σιούμπουρα, Κατερίνα Σταυράκη, Αλεξάνδρα Φιλιοπούλου, Φάρρου Ελένη Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 27

30 14 Η «ΑΝΔΡΟΜΑΧΗ»: 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Ο Νεοπτόλεμος μετά την άλωση της Τροίας παίρνει ως τρόπαιο και παλλακίδα την Ανδρομάχη (χήρα του Έκτορα) και αποκτά μαζί της έναν γιο, τον Μολοσσό. Στη συνέχεια νυμφεύεται όμως την Ερμιόνη, κόρη του Μενελάου με την οποία δεν αποκτά παιδί. Οταν πηγαίνει στο Μαντείο των Δελφών, για να εξιλεωθεί, επειδή είχε μεμφθεί τον Απόλλωνα για το θάνατο του πατέρα του, Αχιλλέα, η Ερμιόνη βρίσκει ευκαιρία να ξεφορτωθεί την Ανδρομάχη. Επιδιώκει να τη σκοτώσει ο πατέρας της Μενέλαος (πεθερός πλέον του Νεοπτόλεμου). Η Ανδρομάχη φοβάται για τη ζωή του παιδιού της και το στέλνει μακριά, ενώ η ίδια καταφεύγει στο ιερό της Θέτιδας. Οι άνθρωποι του Μενέλαου βρίσκουν το παιδί και την εκβιάζουν, οπότε βγαίνει από το ιερό στο οποίο είχε βρει άσυλο. Ενώ ετοιμάζονται οι άνθρωποι του Μενέλαου να σκοτώσουν μάνα και παιδί, παρεμβαίνει ο Πηλέας, ο γέροντας παππούς του Νεοπτόλεμου, οπότε ο Μενέλαος επιστρέφει στη Σπάρτη. Η Ερμιόνη φοβάται τώρα τι θα κάνει ο Νεοπτόλεμος, μόλις γυρίσει και μάθει τα καμώματά της. Τότε εμφανίζεται ο παλιός της έρωτας ο Ορέστης που την παίρνει μαζί του στη Σπάρτη, ελπίζοντας να παντρευτούν. Προηγουμένως έχει φροντίσει να δολοφονηθεί ο Νεοπτόλεμος στους Δελφούς. Ο Πηλέας οδύρεται για τον εγγονό του και η Θέτις τον συμβουλεύει να τον θάψει στους Δελφούς και να στείλει την Ανδρομάχη με το παιδί της στους Μολοσσούς, υποσχόμενη στον ίδιο ότι τον κάνει αθάνατο και τον θεοποιεί. 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: Ανδρομάχη, θεράπαινα, Ερμιόνη, Μενέλαος, Παιδί Ανδρομάχης, Τροφός, Ορέστης, Άγγελος, Θέτιδα Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 28

31 Χορός: Φθιώτιδες γυναίκες 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Το έργο έχει όντως έναν ιδιαίτερα πολυσήμαντο χαρακτήρα (: κοινωνικό, προσωπικό, θρησκευτικό, φιλοσοφικό, πολιτικό και ερωτικό). Στοχοποιεί ταυτόχρονα πολλά δεινά: τον πόλεμο αυτό καθαυτό, την απληστία, την προδοσία, τις προσωπικές αδυναμίες, την εν τυφλώ υποταγή στους θεούς (χωρίς και να τους απορρίπτει όμως) και τη γυναικεία απιστία, χωρίς να απορρίπτει τον καλό γάμο, ο οποίος στηρίζεται στη σωφροσύνη της γυναίκας και του άνδρα. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Άννα Τσιρίκα, Έυη Τσιρογιάννη, Φρόσω Τσιρίκα, Έφη Χατζηγεωργιάδη, Θανάσης Χήρας Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 29

32 15 Η «ΙΚΕΤΙΔΕΣ»: Πιθανολογείται ότι διδάχτηκε ανάμεσα στο 424 με 420 π. Χ. 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Η Αίθρα (μητέρα του Θησέα) περικυκλωμένη από τις μητέρες των εφτά σκοτωμένων Αργείων αρχηγών στη Θήβα προλογίζει το έργο. Βρισκόμαστε στο ιερό της Δήμητρας στην Ελευσίνα. Ο Άδραστος, βασιλιάς του Άργους, δεν μπόρεσε να πάρει τους νεκρούς του για να τους θάψει και ζητά τη βοήθεια του Θησέα. Ο Θησέας έρχεται. Ακολουθεί διάλογος ανάμεσά τους. Ο Θησέας τον προσβάλλει και τον μειώνει. Αρνείται τη βοήθεια. Η Αίθρα παρεμβαίνει. Ζητά απ' το γιο της να δώσει έμφαση, όχι στην ύβρη των Αργείων που εξεστράτευσαν εναντίον της Θήβας, αλλά στο θρήνο των μητέρων, που ικετεύουν για τα λείψανα των παιδιών τους. Ο Θησέας ετοιμάζεται ν' αποστείλει κήρυκα στον Κρέοντα, όταν φτάνει Θηβαίος κήρυκας που αξιώνει από τους Αθηναίους το διώξιμο των ικέτιδων και του Αδράστου. Ακολουθεί μια αντέγκληση με τον Θησέα που υπερασπίζεται το δημοκρατικό πολίτευμα σε αντίθεση με τον κήρυκα που υμνεί την μοναρχία. Ακολουθεί χορικό. Φτάνει αγγελιαφόρος με ευχάριστες ειδήσεις. Οι Αθηναίοι επιβλήθηκαν και εξασφάλισαν την αναίρεση των νεκρών. Ακολουθεί επιτάφιος λόγος του Αδράστου και σκηνή με την Ευάδνη, κόρη του Ίφη, που θέλει να πέσει και τελικά πέφτει στην πυρά ακολουθώντας στο θάνατο τον άντρα της (Καπανέα). Μετά μπαίνει στη σκηνή ένας δεύτερος χορός (παραχορήγημα): τα παιδιά των σκοτωμένων φέρνουν λάρνακες για την τέφρα και ακολουθεί θρήνος. Ο Αδραστος αποχωρεί με υποσχέσεις αιώνιας πίστης, στους Αθηναίους. Επεμβαίνει η Αθηνά που ζητά να ενισχύσουν την υπόσχεσή τους οι Αργείοι με ένορκη συνθήκη. Πράγματι ιστορικά οι Αργείοι τηρούν τη συνθήκη. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 30

33 2. ΠΡΟΣΩΠΑ: Αίθρα, θησέας, Αδραστος, κήρυξ, Άγγελος, Ευάδνη, Ίφις( Παίδες) (Αθηνά), Χορός: Γυναίκες από το Αργος, μητέρες των 7 επί Θήβας. 3. ΜΗΝΥΜΑΤΑ: Σκοπός του ποιητή είναι να δείξει τη συμφορά του πολέμου και να τον κάνει ανθρωπινότερο. Είναι αντιπολεμικός, αλλά πιστεύει ακόμη στο δίκιο και την υπεροχή της δημοκρατικής Αθήνας, που την αντιπαραθέτει περήφανα προς τα ολιγαρχικά καθεστώτα. Το έργο αποτελεί έναν ύμνο προς των ανθρωπισμό (το ότι π.χ. οι χαροκαμένες μάνες παίρνουν το βάρος της εξέλιξης του μύθου είναι ένα στοιχείο ανθρωπισμού) και τη δημοκρατία (ο Θησέας πλέκει το εγκώμιο της ισονομίας, της ισότητας Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 31

34 ενώπιον του νόμου και μέσω του νόμου) και μια θεαματικά τραγική αναπαράσταση του πολέμου. 4. ΜΑΘΗΤΕΣ: Ψάριας Νέστορας, Έυη Τσιρογιάννη, Πηνελόπη Σιούμπουρα, Χρήστος Τσαρούχας, Στούπας Σωκράτης Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 32

35 16 Η «ΕΚΑΒΗ»: Το έργο διδάχτηκε μεταξύ των ετών π. Χ 1. ΥΠΟΘΕΣΗ: Η αιχμαλωτισμένη βασίλισσα της Τροίας Εκάβη είναι μια πονεμένη μάνα. Μετά την άλωση της Τροίας δέχεται απανωτά χτυπήματα: βλέπει σκοτωμένο τον γιο της Πολύδωρο από τον Θρακιώτη βασιλιά Πολυμήστορα, στον οποίο είχε δοθεί για προστασία, και δοκιμάζεται σκληρά από την απαγωγή από πλάι της, της κόρης της Πολυξένης και τη σφαγή της πάνω στον τάφο του Αχιλλέα. Με την ανοχή του Αγαμέμνονα εκδικείται τον Πολυμήστορα σκοτώνοντας τα παιδιά του και τυφλώνοντας τον ίδιο. Από την άλλη η Ανδρομάχη και οι άλλες ευγενείς Τρωαδίτισσες παίρνουν τον δρόμο της σκλαβιάς μετά την πτώση της Τροίας, ως αποτέλεσμα της μοιραίας έλξης του Πάρη για την Ελένη. Όμως το ηθικό ανάστημα και η βαθιά τραγικότητα, που εδράζεται κυρίως στη βιαιότητα της αλλαγής που επιφέρει στη μοίρα τους η τύχη, επισκιάζουν τους νικητές, που αναδεικνύονται βάρβαροι στη θέση των «βαρβάρων» μέχρι το σημείο τουλάχιστον, στην Εκάβη, που η πλήρης ανομία που επικρατεί στον μεταϊλιαδικό κόσμο του έργου συμπαρασύρει την ευγενή βασίλισσα σε μια καθοδική πορεία προς το Κτήνος. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 33

36 2. ΠΡΟΣΩΠΑ:Είδωλο Πολυδώρου, Εκάβη, Πολυξένη, Οδυσσέας, Ταλθύβιος, θεράπαινα, Αγαμέμνονας, Πολυμήστορας. Χορός: αιχμάλωτες γυναίκες της Τροίας. Εργασία μαθητών Γ Γυμνασίου στον Ευριπίδη Σελίδα 34