ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT)"

Transcript

1 8Ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΤΡΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ (PROJECT) ΘΕΜΑ: «Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ» ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ: κα ΓΛΑΡΟΥ ΟΝΟΜΑ ΟΜΑ ΑΣ: «ΟΙ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΕΣ» ΟΝΟΜΑ ΜΑΘΗΤΩΝ: ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ ΖΑΦΕΙΡΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΠΟΥΤΟΥ ΜΑΡΙΑ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ ΝΑΝΣΥ ΠΙΤΣΟΥ ΜΑΓ ΑΛΗΝΗ Page 1 of 44

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κεφάλαιο 1 : «Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ» Κεφάλαιο 2 : «ΙΣΟΤΙΜΗ ΣΧΕΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ-ΑΝ ΡΑ ΣΤΟ ΙΣΛΑΜ» Κεφάλαιο 3 : «Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟ» Κεφάλαιο 4 : «ΜΗΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ» ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Page 2 of 44

3 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΘΕΣΗ ΓΥΝΑΙΚΑΣ: ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΗΘΙΚΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΙΣΟΤΗΤΑ (ΣΧΕΣΗ ΤΩΝ ΔΥΟ ΦΥΛΩΝ) ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ-ΟΜΟΡΦΙΑ Page 3 of 44

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αποφασίσαµε να ασχοληθούµε µε το συγκεκριµένο θέµα, διότι είχαµε την περιέργεια να µάθουµε πώς αντιµετωπιζόταν η γυναίκα όχι µόνο στη δική µας θρησκεία αλλά και σε άλλες θρησκείες, γιατί οι θρησκευτικές πεποιθήσεις εκπαιδεύουν τους πολίτες για τη στάση τους απέναντι στους άλλους και ιδιαίτερα απέναντι στη γυναίκα. Page 4 of 44

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στα πλαίσια της σχολικής ερευνητικής εργασίας, το θέµα µε το οποίο ασχοληθήκαµε είναι η θέση της γυναίκας στη θρησκεία. Αρχικά, κάναµε µια αναδροµή στην Αρχαία Ελλάδα για να µάθουµε πώς αντιµετωπιζόταν στην τότε εποχή η γυναίκα. Στη συνέχεια, ερευνήσαµε πόσο ισότιµη ήταν και είναι η σχέση της γυναίκας µε τον άνδρα στη θρησκεία του Ισλάµ. Επιπροσθέτως, αναφερθήκαµε στη θέση της γυναίκας στο Χριστιανισµό και συγκεκριµένα στο Ορθόδοξο και Ρωµαιοκαθολικό δόγµα. Τέλος, εξετάσαµε το ρόλο της γυναίκας στην οικογένεια από τα αρχαία χρόνια µέχρι σήµερα. Page 5 of 44

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 «Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ» Page 6 of 44

7 Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α Σε ότι αφορά στην γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα -και όχι µόνο στην αθηναϊκή δηµοκρατία- η πρώτη κύρια δυσκολία που αντιµετώπιζε ένα νεογέννητο κορίτσι ήταν να του επιτραπεί να ζήσει. Εξαρτάτο άµεσα από την απόφαση του πατέρα η έκθεση του νεογνού σε µια ερηµική περιοχή, καθώς η γέννηση ενός θηλυκού µέλους θεωρείτο ανώφελο επιπρόσθετο έξοδο για τον οίκο, εφόσον µάλιστα σε ένα κατεξοχήν πατριαρχικό σύστηµα κληρονοµίας δεν είχε τη δυνατότητα να διατηρήσει το οικογενειακό όνοµα και συνεπώς τα οικογενειακά περιουσιακά στοιχεία Θα µπορούσαµε να πούµε ότι το ενδιαφέρον για τη θέση των γυναικών στην κλασική αρχαιότητα ξυπνά κατά το 19ο αι, µε το γνωστό έργο του J. Bachofen "MutterRecht", όταν η «γυναίκα» ως διακριτή κατηγορία ιστορικής και ανθρωπολογικής ανάλυσης γίνεται αντικείµενο σοβαρής επιστηµονικής έρευνας. Οι ακαδηµαϊκοί όχι µόνον εξέτασαν την εικόνα της γυναίκας, έτσι όπως αναδύεται από τα ποιητικά κείµενα, αλλά µελέτησαν επίσης την κοινωνική της θέση στις διαφορετικές ιστορικές περιόδους της αρχαιότητας. ηµόσιος Βίος : Στο σπίτι ενός αθηναίου πολίτη το µικρό κορίτσι µεγάλωνε µε τη φροντίδα µιας τροφού και περνούσε το µεγαλύτερο µέρος του χρόνου του στα γυναικεία διαµερίσµατα, την πεµπτουσία του γυναικείου χώρου, όπου συνήθως οι µητέρες µεγάλωναν τα παιδιά τους και ασχολούνταν µε την υφαντική. Ωστόσο, η ενασχόληση της γυναίκας στην πραγµατικότητα ήταν η διεύθυνση όλων των πρακτικών ζητηµάτων του νοικοκυριού όπως τονίστηκε από τον Ησίοδο, ενώ αρκετούς αιώνες αργότερα ο Αριστοτέλης και ο Ξενοφών θεώρησαν το γάµο εµπορική συµφωνία. Page 7 of 44

8 Από νοµικής άποψης το σύστηµα στην κλασική Αθήνα ήταν έτσι διαµορφωµένο ώστε η γυναίκα να είναι απαραίτητη µόνο για την εξασφάλιση της κληρονοµίας. Η γυναίκα δια βίου δεν είχε καµία εξουσία, ούτε καν στην ίδια της την ύπαρξη. Ο γάµος της δεν απαιτούσε τη συγκατάθεσή της και τα µόνα της αποκτήµατα ήταν τα ενδύµατα και τα κοσµήµατά της. Πρακτικά περνούσε από την προστασία του ενός κυρίου -του πατέρα- στον άλλο -το σύζυγο- και αν ο πατέρας της πέθαινε χωρίς αρσενικό απόγονο, τότε ως επίκληρος έπρεπε να χωρίσει και να παντρευτεί τον αδελφό του πατέρα της, προκειµένου να εξασφαλιστεί η αρρενογραµική διαδοχή. Η γυναίκα κατά την κλασική αρχαιότητα θεωρείτο βιολογικά και ψυχολογικά πλάσµα που δεν είχε την ικανότητα να ελέγξει τον εαυτό της και να αντισταθεί σε εξωτερικά ερεθίσµατα, ανάµεσα στα οποία περιλαµβάνονται και τα συναισθήµατα. Στον Ιππόλυτο του Ευριπίδη, για παράδειγµα, η γυναίκα παρουσιάζεται λιγότερο ανθεκτική στις επιδράσεις της Αφροδίτης. Όµως, την πληρέστερη συζήτηση για τη γυναικεία φύση την παρουσίασε ο Αριστοτέλης, ο οποίος πίστευε ότι στη γυναικεία ψυχή είναι «παρούσα η λειτουργία της σκέψης αλλά αδρανής». Στα Νικοµάχεια Ήθη µάλιστα πρότεινε ότι εξαιτίας της ηθικής της αδυναµίας έπρεπε να παντρεύεται σε νεαρή ηλικία και να κλείνεται στο σπίτι. Τα στρατηγικά µέτρα της αρχαίας ελληνικής κοινωνίας για αποφευχθεί ο ηθικός κίνδυνος που συνεπαγόταν η γυναικεία φύση, περιελάµβαναν µικρή έως ανύπαρκτη εκπαίδευσή και τον πρόωρο εγκλεισµό της στην αποµόνωση της οικίας µέσω του γάµου. Ο έσχατος έλεγχος ήταν η αδυναµία της να ορίσει τον εαυτό της ακόµα και στην ερωτική συνεύρεση, στην οποία ο άνδρας είχε τον απόλυτο και αποκλειστικό έλεγχο. Είναι χαρακτηριστικό το απόσπασµα του Ευριπίδη στις Τρωάδες, όπου η Ανδροµάχη µιλά για το µίσος µιας γυναίκας στη συζυγική κλίνη. Με λίγα λόγια η γυναίκα στον αρχαίο ελληνικό κόσµο έπρεπε να είναι σεµνή, όµορφη και υγιής, προκειµένου να συµβιβάζεται µε τα πρότυπα µιας ανδροκρατικής κοινωνίας. Ακόµα και στην τέχνη είναι δυνατόν να παρατηρήσει κανείς ότι από την αρχαϊκή περίοδο ως και το τέλος περίπου της κλασικής περιόδου όπου το θηλυκό κορµί απελευθερώνεται, η γυναίκα -ιδιαίτερα στη γλυπτική- παρουσιάζεται ευπρεπώς ενδεδυµένη, ενώ αποφεύγεται η έµφαση στα χαρακτηριστικά του φύλου. Αναφέρεται συχνά η άποψη ότι το status των γυναικών υποβιβάστηκε µε την εισαγωγή της δηµοκρατίας όχι ως άµεσος αντικειµενικός στόχος, αλλά ως έµµεση στρατηγική υποστήριξης του νέου συστήµατος. Το νοµικό καθεστώς της κληρονοµίας ήταν ζωτικό για την επιβίωση µιας δηµοκρατίας στηριγµένης στη γαιοκτησία. Πλέον Page 8 of 44

9 σύγχρονες έρευνες έχουν απορρίψει τούτη τη θεωρία, δίνοντας έµφαση στο επιχείρηµα ότι η ουσία του δηµοκρατικού συστήµατος δε βρισκόταν στη ρύθµιση των περιουσιακών στοιχείων των πολιτών, αλλά στη δηµιουργία ισότητας µεταξύ των αρρένων πολιτών, βάσει του γεγονότος ότι κάθε άντρας ήταν κύριος ενός οίκου που περιλάµβανε γυναίκες, παιδιά και δούλους, συνεπώς µιας οµάδας ατόµων που υποτάσσονταν στην εξουσία του. Εφόσον ο άνδρας πρέπει να είναι κύριος του εαυτού του, ώστε να χαρακτηριστεί πολίτης, έτσι και ο πολίτης είναι κύριος µιας οµάδας ατόµων που υποτάσσονται στην εξουσία του. Στην ουσία, λοιπόν, η υποταγή των γυναικών είναι αναπόσπαστο κοµµάτι του δηµοκρατικού συστήµατος. Εταίρα της κλασικής περιόδου. Λεπτοµέρεια από αγγείο Οι λιγοστές εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα έρχονται από τη Σπάρτη, πιθανώς τη Χίο και τη Λοκρίδα, όπου η εκπαίδευση των γυναικών και τα ιδιαίτερα ήθη επέβαλλαν µια διαφορετική πρακτική. Ειδικά σε ότι αφορά στη Σπάρτη οι γυναίκες «ξέφυγαν πραγµατικά από την πατρική η συζυγική κηδεµονία», (παίζοντας µάλιστα ενεργητικό ρόλο στην κοινωνική και πολιτική σκηνή. Κατά τα άλλα ο µόνος δρόµος για την απελευθέρωση από την ανδρική κηδεµονία ήταν ο µοναχικός δρόµος της εταίρας, της µόνης ελεύθερης γυναίκας του κλασικού κόσµου που µπορούσε να συµµετέχει σε συµπόσια, να διαχειρίζεται τα οικονοµικά της και να µιλά µε τους άνδρες ως ίση προς ίσο. Το στερεότυπο της εταίρας είναι ένα από τα σύµβολα του µετασχηµατισµού που ούτως ή άλλως επήλθε µετά το τέλος των πολέµων προς το τέλος του 5ου µχ. αι. και της συρρίκνωσης του ανδρικού πληθυσµού εξαιτίας των µαχών και του λοιµού. Η γυναίκα σε αυτή την περίοδο κυκλοφορούσε πιο ελεύθερα και ως πλειοψηφία στην πόλη των Αθηνών είχε και δυνατότερη πολιτική φωνή. Οι κοινωνικές αλλαγές ως αποτέλεσµα των πολέµων σε αυτή την περίοδο, η εισροή ξένων στην πόλη των Page 9 of 44

10 Αθηνών και η µεταφορά του πλούτου στα χέρια κατώτερων οίκων είχε ως αποτέλεσµα τη σταδιακή απελευθέρωση των γυναικών και την εξάπλωση αυτής της απελευθέρωσης πέρα από τα όρια των Αθηνών στον υπόλοιπο αρχαίο ελληνικό κόσµο. Μετάβαση και µετουσίωση Εξετάζοντας το νόηµα της απεικόνισης ενός βωµού και κλαδιών φοινικόδεντρου σε σκηνές απαγωγής, έτσι όπως εµφανίζονται στην αρχαιοελληνική τέχνη, η Sourvinou- Inwood ισχυρίζεται ότι τα κλαδιά και ο βωµός αναφέρονται στο βασίλειο της Αρτέµιδας, της προστάτιδας των παρθένων και της προετοιµασίας τους για γάµο κατά τη διαδικασία της µετάβασης και της γυναικείας ωρίµανσης. Η διαδικασία της ενηλικίωσης για τη γυναίκα στις αρχαϊκές κοινωνίες, αλλά και στις κοινωνίες της κλασικής περιόδου έρχεται µέσω της εµµηνόρροιας, ένδειξη και σύµβολο ταυτόχρονα της ικανότητας για γονιµοποίηση. Το θεµελιώδες ενδιαφέρον της αρχαϊκής κοινωνίας για τη γονιµότητα και το υγιές θηλυκό σώµα αναδεικνύεται πιθανώς σε αναθηµατικά ειδώλια µε θηλυκές ανατοµικές λεπτοµέρειες. Οι φυλακτήριες ιδιότητες αυτών των ειδωλίων εκφράζουν σε ένα βαθµό τις προσδοκίες της κοινότητας για την υγιή µετάβαση της έφηβης στη γυναικεία ωριµότητα. Τη σκηνή της µετάβασης µπορούµε να παρακολουθήσουµε ακολουθώντας ένα βαθύτερο επίπεδο ερµηνείας, στη ζωφόρο του Παρθενώνα, πάνω από την ανατολική είσοδο. Οι µορφές που απεικονίζονται οµαδοποιηµένες ανά ζεύγη συγκροτούν πιθανώς οικογένεια απασχοληµένη µε τα Παναθήναια γενειοφόρος άνδρας, ηλικιωµένη γυναίκα, παρθένος, ένα κορίτσι και ένα αγόρι. Ειδικότερα στο ζεύγος ηλικιωµένη-παρθένος αποτυπώνεται µια αναγκαία σχέση, µέσω της οποίας η ηλικιωµένη γυναίκα βοηθά την παρθένο στην κοινωνική και φυσική της µετάβαση στην ενηλικίωση. Το νεαρό κορίτσι στέκει ξέχωρα από την οικογένεια, καθώς η ταυτότητά του είναι ακόµη απροσδιόριστη και δεν έχει ξεκάθαρο κοινωνικό ρόλο, αντίθετα από το αγόρι, που συγκροτεί ζεύγος µε τον γενειοφόρο άνδρα. Από αυτή την ιεραρχική ταξινόµηση είναι δυνατόν να κατανοήσουµε το άνισο κοινωνικό status ατόµων που κρίνονται βάσει της ηλικίας και του φύλου τους. Στο κατώτατο σηµείο της κλίµακας βρίσκεται το νεαρό κορίτσι, η κόρη στον οίκο του πατρός, καθώς επί του παρόντος δεν υπόσχεται τη συνέχεια του οίκου και κατ επέκταση της κοινότητας. Η µετάβασή της στην ωριµότητα είναι µια διαδικασία µετουσίωσης κατά την οποία αποκτά ταυτότητα και γίνεται µερικώς έστω- µέλος της κοινότητας. Στον oίκο του πατέρα Page 10 of 44

11 Εφόσον της επιτρεπόταν να ζήσει και να ανατραφεί, η θέση της αθηναίας κόρης ήταν µέσα στο σπίτι. Ο κύριος του οίκου είχε το νόµιµο δικαίωµα εφόσον παρίστατο ανάγκη να την εκπροσωπεί σε νοµικές υποθέσεις, γιατί η ίδια ήταν δικαιοπρακτικά ανίκανη, όπως βέβαια και τα υπόλοιπα µέλη του οίκου του. Η εκπαίδευση της γυναίκας στην Αθήνα ήταν θεσµικά ανύπαρκτη, εκτός και αν φρόντιζε διαφορετικά ο κύριός της και η ουσιαστική συµµετοχή της στην κοινότητα αναδεικνυόταν κυρίως σε τελετές θρησκευτικού χαρακτήρα, όπως τα Θεσµοφόρια. Επιπλέον, το γεγονός ότι η γυναίκα πιθανώς δεν αγαπούσε τον σύζυγο που της επιβαλλόταν, δε θεωρείτο σηµαντικό από τους Αθηναίους. Υπό κανονικές συνθήκες ο γάµος δε θεµελιωνόταν πάνω σε αµοιβαία αισθήµατα αγάπης, αλλά ήταν µια καλή επένδυση για το µέλλον. Η αγάπη και ο σεβασµός ήταν κάτι που αναµενόταν µε την πάροδο του χρόνου. Αντίθετα, οι γυναίκες της Σπάρτης επιτρεπόταν ακόµα και να ασκούνται γυµνές και συµµετείχαν σε αγώνες προς τιµήν της Ήρας, φορώντας τον κοντό χιτώνα τους. Εκτός αυτού µορφώνονταν και γνωρίζουµε πως υπήρχαν γυναίκες που ασχολούνταν µε την ποίηση, όπως η Μεγαλοστράτα και η Κλειταγόρα, ενώ αναφέρονται Σπαρτιάτισσες Πυθαγόρειες. Σύµφωνα µε τον Αριστοτέλη οι γυναίκες της Σπάρτης διέθεταν σηµαντική οικονοµική ευρωστία, αφού κατείχαν τα 2/5 περίπου της λακωνικής γης και φαίνεται πως διέθεταν δικά τους άλογα ή άρµατα που οδηγούσαν σε ορισµένες θρησκευτικές γιορτές. Ωστόσο, θα πρέπει να διατηρούµε κατά νου το γεγονός ότι η ελευθερία των γυναικών της Σπάρτης είχε ένα και µοναδικό στόχο, την ευγονική. Ο Ξενοφών το συνειδητοποίησε αυτό και φυσικά το σχολίασε στα έργα του. Βλέποντας τα πράγµατα από τη δική του οπτική γωνία, ο Αριστοτέλης θεώρησε τις γυναίκες υπεύθυνες για την πτώση της σπαρτιατικής πόλης-κράτους. Φυσικά οι Σπαρτιάτισσες µε την οικονοµική ανεξαρτησία τους, τη µόρφωση και την κοινωνική τους θέση ήταν εντελώς διαφορετικές από τις Αθηναίες και χαρακτηρίζονται ως το φυσικό τους αντίθετο. Στον οίκο του συζύγου Η µετάβαση στον οίκο του συζύγου ήταν η µοναδική κοινωνικά αποδεκτή λύση για την Αθηναία, καθώς δεν υπήρχε εναλλακτική λύση από εκείνη του γάµου. Οι µέλλοντες σύζυγοι προετοιµάζονταν για το γάµο µε προσφορές και θυσίες. Όλες αυτές οι τελετές είχαν κυρίως αποτρεπτικό και εξευµενιστικό χαρακτήρα. Ως διαβατήρια τελετή, η γαµήλια τελετουργία στον αθηναϊκό γάµο είναι επίσης µια Page 11 of 44

12 διαδικασία µετάβασης και µετουσίωσης. Η µετάβαση συµφωνείται µεταξύ του πατέρα της νύφης και του µέλλοντα γαµβρού, µέσω της σύµβασης που καλείται εγγύη, ενώ η µετουσίωση τελείται υπό την ευθύνη της ίδιας της γυναίκας. Κόβοντας τα µαλλιά της, βγάζοντας τη ζώνη της εφηβικής της ηλικίας, εκτελώντας το λουτρό, πρακτικά τελεί την τελετή ενηλικίωσης, προετοιµαζόµενη για τη γυναικεία της ωρίµανση. Η έκδοσις είναι η ίδια η µετάβαση ή µάλλον µια σύνθετη διαδικασία µετάβασης, τριήµερης διάρκειας, κατά την οποία τελούνται προκαταρκτικές θυσίες και προσφορές στους θεούς, ιδιαίτερα στην Αρτέµιδα, η λατρεία της οποίας σχετιζόταν µε την εµµηνόρροια, την παρθενία και τη γέννηση. Κατά την πρώτη ηµέρα (τα απαύλια) ο γαµβρός θα κοιµηθεί τελετουργικά µε ένα αµφιθαλές κοριτσάκι (µε τους δύο γονείς εν ζωή), στον οίκο του µέλλοντος πενθερού του, και θα του δοθούν τααπαύλια δώρα. Σηµαντική φάση του τριήµερου αθηναϊκού γάµου ήταν η γαµήλια ποµπή, µε άρµα, από τον οίκο του πατρός στον οίκο του συζύγου. Αυτή η µετάβαση έπρεπε να λάβει χώρα κατά τη διάρκεια της εποµένης νύκτας, δηλαδή της δεύτερης του τριηµέρου, κατά τον µήνα Γαµηλιώνα, υπό την προστασία της θεάς Αρτέµιδος, µε τη συνοδεία δαυλών και µουσικής. Η µουσική και οι δαυλοί ήταν τµήµα µιας αποτροπαϊκής λειτουργίας, για να µη βλάψουν τα κακά πνεύµατα τη νύµφη, κατά τη διάρκεια της ποµπής. Μαζί µε την νύµφη µεταφέρονται και τα πρέκια της. Φθάνοντας στον οίκο του συζύγου, µετά την τελετή των καταλυµάτων, η νύφη έτρωγε ένα κυδώνι, όπως θέσπισε ο Σόλων, σύµφωνα µε τον Πλούταρχο. Αυτή ήταν η τελετή της δεύτερης ηµέρας, τα επαύλια, που συνίστατο στον τελετουργικό ύπνο της νύµφης µε αµφιθαλές αγοράκι και την προσφορά των οµωνύµων δώρων από συγγενείς και φίλους. Για την τελετή διαθέτουµε και εικονογραφικές µαρτυρίες από αγγεία της κλασικής εποχής. Κατά την τρίτη ηµέρα λάµβανε χώρα η τελευταία φάση, τα ανακαλυπτήρια, που αποτελούσε την κεντρική σκηνή του αθηναϊκού γάµου. Με την αποκάλυψη του έως τότε κρυµµένου προσώπου της νύµφης, η τελευταία παρουσιάζεται ως το "νέο" πρόσωπο στον οίκο του συζύγου της και µάλιστα µε την νέα της ιδιότητα, εκείνην της έγγαµης γυναίκας εξουσιοδοτηµένης από την κοινωνία να δώσει νοµίµους απογόνους. Η τελετή των ανακαλυπτηρίων ήταν απαραίτητη για την κοινωνική και την θεσµική ολοκλήρωσή του γἀµου στην κλασική Αθήνα. Τότε εδίδοντο τα οµώνυµα δώρα από τον νυµφίο προς την σύζυγό του. Page 12 of 44

13 Ο γάµος είχε ως κύριο στόχο την τεκνοποιϊα και τη διατήρηση της ταυτότητας του οίκου µέσα στο κοινωνικό και οικονοµικό πλαίσιο της κοινότητας. Από εκεί και πέρα η Αθηναία ήταν απούσα από τον δηµόσιο βίο. εν είχε άµεσο πολιτικό ή κοινωνικό λόγο, ούτε δικαιοπρακτικές δυνατότητες. Ήταν µέλος του οίκου αλλά όχι της πολιτείας. Οι γυναίκες στον νέο οίκο έφερναν µαζί τους την προίκα τους, διαχειριστής της οποίας ήταν ο σύζυγος, αν και δε γινόταν ποτέ ιδιοκτησία του. Μάλιστα σε περίπτωση διαζυγίου όφειλε να την επιστρέψει. Η προίκα ήταν ο µόνος τρόπος για να αποκτήσει µια γυναίκα περιουσιακά στοιχεία του πατέρα της, αν εκείνος είχε αρσενικούς απογόνους. Αν δεν υπήρχαν αρσενικοί γόνοι στον πατρικό οίκο, τότε κληρονοµούσε όλη την περιουσία µέσω του θεσµού της επικλήρου. Βέβαια, µαζί µε την περιουσία επιβαλλόταν να παντρευτεί τον στενότερο άρρενα συγγενή του πατέρα της, που αναλάµβανε τη διαχείριση της περιουσίας. Αν εκείνος ήταν ήδη παντρεµένος, µπορούσε να χωρίσει τη σύζυγό του και να παντρευτεί την επίκληρο ή να την περάσει στον δεύτερο στά την οικογένειά της. Αν ο σύζυγος έλειπε σε στρατιωτική υπηρεσία ή είχε πεθάνει, η γυναίκα γινόταν ο άνδρας και η γυναίκα µαζί του οίκου και δεδοµένων των λιγοστών ευκαιριών απασχόλησης για µια γυναίκα, αναζητούσε πόρους προσφέροντας τις υπηρεσίες της ως τροφός, στο εµπόριο ή σε µικρές βιοτεχνίες. Ο γάµος στην Σπάρτη Αντίθετα απ ό,τι συνέβαινε στην Αθήνα, η τελετή του γάµου στη Σπάρτη φαίνεται πως δεν αποτελούσε δηµόσιο γεγονός. Όπως περιγράφει ο Πλούταρχος, ένας διαδεδοµένος τύπος σύστασης του γάµου είναι δη' αρπαγής: Χωρίς παρουσία οικογενειών ή προσκεκληµένων, την γυναίκα απήγαγε τελετουργικά κατά τη διάρκεια της νύχτας ο µέλλων σύζυγός της. Με την βοήθεια της δηµεύτριας, της ξύριζαν το κεφάλι, της φορούσαν ανδρικά ρούχα και την άφηναν ξαπλωµένη στο σκοτάδι να περιµένει. Ο σύζυγος µετά την ερωτική συνάντησή τους όφειλε να επιστρέψει στους κοιτώνες του και εξακολουθούσε να ζει εκεί µε τους συνηλικιώτες στις αγέλες, έως ότου συµπλήρωνε τα τριάντα έτη του. Έως τότε συγκατοίκηση των συζύγων δεν προβλεπόταν. Είναι σαφές πως αυτή η διαδικασία είχε ως στόχο αποκλειστικά την τεκνοποίηση. Εξάλλου, εξ αιτίας του οξυµένου δηµογραφικού προβλήµατος της Σπάρτης, οποιοσδήποτε Λακεδαιµόνιος µπορούσε να ενωθεί ερωτικά µε µια Σπαρτιάτισσα, µε στόχο την παιδοποιία, αρκεί ο πατέρας ή και ο σύζυγός της να ήταν εκ των προτέρων σύµφωνος. Έτσι λειτούργησε και ο θεσµός της πολυανδρίας, η θέσπιση της οποίας αποδίδεται στον ίδιο τον θρυλικό νοµοθέτη Λυκούργο. Page 13 of 44

14 Η πολυανδρία συνιστά σπάνια µορφή πολυγαµίας, όπου η σύζυγος τεκνοποιούσε νοµίµως µε περισσοτέρους συζύγους ταυτόχρονα. Η σπαρτιατική πολυανδρία είχε εντυπωσιάσει τον Πλάτωνα, τον Ξενοφώντα και τους αθηναϊκούς φιλοσοφικούς κύκλους των αρχών του 4ου π.χ. αιώνα. Τον επόµενο αιώνα, ο Πολύβιος καταγράφει στην Σπάρτη και την αρχαιότερη γνωστή µαρτυρία για την λεγόµενη «αδελφική πολυανδρία», όπου οι πολυάριθµοι σύζυγοι της Σπαρτιάτισσας είναι εξ αίµατος αδελφοί ή στενοί φίλοι. Σε αυτό το σχήµα οργάνωσης της οικογένειας η περιουσία παραµένει αδιαίρετη και η πατρότητα των τέκνων (τα οποία θεωρούνται κοινά) ασκείται συλλογικά. Όµως, στην Σπάρτη η συλλογική άσκηση της πατρικής εξουσίας είναι νόµιµη και συνηθισµένη. Άλλη µορφή σύστασης γάµου στη Λακεδαίµονα ήταν ο εγκλεισµός νέων και νεανίδων, µαζί, σε σκοτεινό οίκηµα, όπου -καθώς περιγράφει ο Αθηναίος µεταφέροντας πληροφορία του Ερµίππου- η συνάντηση στα τυφλά των δύο νέων δέσµευε τον νεαρό Σπαρτιάτη ο οποίος όφειλε πλέον να θεωρεί ως σύζυγο την γυναίκα που γνώρισε µε αυτόν τον τρόπο, και µάλιστα χωρίς να λάβει προίκα. Η µη τήρηση αυτού του τύπου µπορούσε να προκαλέσει την ποινική δίωξη του άνδρα, καθώς µαρτυρείται για τον Λύσανδρο που προτίµησε µιαν οµορφότερη γυναίκα αντί εκείνης που του υπέδειξε στα τυφλά η τύχη. Ο γάµος δη' εγγύης µνηµονεύεται επίσης σε πηγές, αυτό µάλλον σηµαίνει πως για την σύστασή του είχε προηγηθεί συµφωνία µεταξύ µέλλοντος πενθερού και γαµβρού µε αντικείµενο την προίκα. Ο τελετουργικός τύπος σύστασης του γαµηλίου δεσµού µάλλον πρέπει να ήταν εκείνος που περιγράφει ο Πλούταρχος (δηλαδή δη' αρπαγής). Όµως, ή κοινωνική θέση της γυναίκας στη Σπάρτη δεν ήταν περιορισµένη όπως στην Αθήνα. Η Σπαρτιάτισσα διοικούσε η ίδια την περιουσία της ακόµη και όταν δεν ήτο πατρούχος (όπως ονοµάζει ο Ηρόδοτος την επίκληρο) και µπορούσε να επιλέξει άλλο σύζυγο, αν ο δικός της απουσίαζε επί µακρόν. Πολλοί έλληνες συγγραφείς την θεωρούν αιτία ανταγωνισµών και διεκδικήσεων ανάµεσα σε οίκους, ενώ παραµένει ενεργή και στο παρασκήνιο της πολιτικής, επηρεάζοντας δηµοσίους άρχοντες, για τους οποίους ο Αριστοτέλης χρησιµοποιεί τον βαρύ χαρακτηρισµό «γυναικοκρατούµενοι». Παραδείγµατα όπως αυτό της Γοργούς και της Αργείας αναγκάζουν τον Ηρόδοτο να αναφέρεται µε σεβασµό στις γυναίκες της Σπάρτης, κάτι ασυνήθιστο για άρρενα Έλληνα συγγραφέα. Ο νόµος της Page 14 of 44

15 Ενδεικτικός µιας διαφορετικής πρακτικής είναι ο αποκαλούµενος Νόµος της Γόρτυνας, ο οποίος ανάγεται στον 5ο αι. π.χ. Εδώ οι γυναίκες έχουν το δικαίωµα να κατέχουν περιουσία, να τη διαχειρίζονται και φυσικά να κληρονοµούν. Επίσης, ένα συγκεκριµένο ποσοστό της παραγωγικής τους δραστηριότητας ανήκε αποκλειστικά σε εκείνες. Σε περίπτωση µάλιστα διαζυγίου η γυναίκα διατηρούσε το µισό της περιουσίας της. Ελλείψει χώρου δεν είναι δυνατό να επεκταθούµε περισσότερο στο συγκεκριµένο θέµα, αλλά χρειάζεται πιθανώς να τονίσουµε πως στην ίδια περίοδο έζησαν τουλάχιστον εννέα ποιήτριες, γεγονός που υποδεικνύει υψηλό επίπεδο µόρφωσης, ιδιαίτερα για τις εύπορες γυναίκες. Αν και λίγες είναι γνωστές µε το όνοµά τους, όπως η Σαπφώ η οποία µάλιστα εµπλέκεται και σε πολιτικούς αγώνες, και µόνον η παρουσία τους είναι αρκετή για να δείξει ότι το αθηναϊκό παράδειγµα δεν ήταν το µοναδικό στην ελληνική επικράτεια, γιατί καµία από αυτές τις γυναίκες δεν έζησε στην Αθήνα. Πιθανώς η Αθήνα επηρέασε την ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά η Κρήτη µαζί µε τη Σπάρτη και άλλα ελληνικά νησιά του νότου, παρέµειναν στον χώρο του νοµικού πολιτισµού των ωριέων ακολουθώντας διαφορετικούς θεσµούς. Η γυναίκα στην επική ποίηση O Όµηρος, εκπρόσωπος του ηρωικού κυρίως έπους, όπως και ο Ησίοδος, εκπρόσωπος του διδακτικού κυρίως έπους, µε το στίχο τους µετέφεραν εικόνες για τη θέση της γυναίκας σε ποικίλους ρόλους. Στους στίχους της Ιλιάδας (Γ ) ο Όµηρος παρουσιάζει την Ελένη να ασκεί αυτοκριτική, µετανοηµένη για την εγκατάλειψη του συζυγικού οίκου και τα δεινά που προκάλεσε σε Αχαιούς και Τρώες. Όµως, ο τρόπος που την εκθειάζει ο ποιητής ως δία γυναικών, τα λόγια των προεστών λίγο πριν (Γ ), που τη συγκρίνουν µε τις αθάνατες θεές, και η αντιµετώπιση από τον ίδιο τον Πρίαµο κρύβει µια αίσθηση µεγαλοπρέπειας. Παρόλη τη δεινή της θέση, η γυναίκα σε αυτό το σηµείο της αφήγησης περιβάλλεται µε ένα κοµµάτι της λάµψης του ηρωικού έπους. ιατηρεί ψήγµατα από την άλω του ηρωικού ήθους που προορίζεται µόνο για το ανδρικό φύλο, εξαιτίας της θεϊκής οµορφιάς της, που παραπέµπει άµεσα στη θεϊκή της καταγωγή και γέννηση όµοια µε εκείνη της Αφροδίτης. Η συνάντηση της Ανδροµάχης µε τον Έκτορα αποδίδει µια διαφορετική εικόνα. Είναι ένα µοτίβο αποχαιρετισµού, στο οποίο η Ανδροµάχη εκφράζει όλη την απελπισία της για το µελλοντικό χαµό του άνδρα της, δείχνοντας παράλληλα την εξάρτηση της γυναίκας από την αρσενική παρουσία εν έχει πατέρα µήτε αδελφό να στηριχθεί στην περίπτωση που χαθεί ο Έκτορας. Η τρυφερή συνάντηση των δύο µέσα στον αχό της µάχης είναι µια πύλη που ανοίγει ο ποιητής στην ανθρώπινη όψη των Page 15 of 44

16 πραγµάτων. Ο Έκτορας συλλογάται τα ίδια πράγµατα και πιο πολύ την ατίµωση της γυναίκας του, αλλά δεν µπορεί να κάνει πίσω, γιατί ντρέπεται τις Τρωαδίτισσες και τους Τρώες. Αγαπά τη γυναίκα του, αλλά τη στέλνει πίσω στον αργαλειό και τα του οίκου, συµβουλεύοντάς τη ν αφήσει τον πόλεµο για τους άνδρες. Εδώ η γυναίκα φαίνεται να έχει µια περιορισµένη θέση σε έναν ανδροκρατούµενο κόσµο, αλλά δε λείπει το στοιχείο της εκτίµησης στο γυναικείο έργο ή τη γυναικεία παρουσία. Ο Έκτορας υπολογίζει πολύ τη γνώµη της Τρωαδίτισσας, όσο και του Τρωαδίτη, γεγονός που ορίζει το µέλλον του δυσοίωνα. Ο Ησίοδος µε τη σειρά του µας παραθέτει µια άλλη εικόνα. Η γυναίκα στη δική του εικόνα είναι αγγελιαφόρος της θεϊκής βούλησης και ταυτόχρονα η αιτία των παθών του ανθρώπινου γένους. Στολισµένη µε θεϊκή οµορφιά και αδιάντροπη ψυχή, η Πανδώρα κατέχει την τέχνη της γοητείας και της εξαπάτησης. Σταλµένη ως δώρο στον οψίνου Επιµηθέα, ανοίγει τον πίθο µε αποτέλεσµα να διαφύγουν όλα τα κακά και να οδηγηθεί η ανθρωπότητα στη φυσική και ηθική της παρακµή. Ως άλλη Λίλιθ ή Εύα η Πανδώρα αντιπροσωπεύει την εικόνα της γυναίκας σε ένα κατ εξοχήν πατριαρχικό µύθο. Ωστόσο, ο τρόπος µε τον οποίο παρουσιάζεται εδώ, σε αντιδιαστολή µε τον καθαρό µισογυνισµό του µύθου της Θεογονίας, η Πανδώρα φέρει στοιχεία µιας θεϊκής νοµοτέλειας, µιας ειµαρµένης από την οποία δεν µπορεί να ξεφύγει το γένος των ανθρώπων. εν είναι η ίδια που επιθυµεί τα βάσανα για το ανθρώπινο γένος. Είναι οι θεοί πίσω της που την καθοδηγούν µέσω των ιδιοτήτων που της αποδίδουν. Στο βάθος της τούτη η εικόνα κρύβει κάτι πολύ βαθύτερο από τη γυναίκα ως αιτία κακού, όπως όλοι οι προγενέστεροι ή µεταγενέστεροι κοσµογονικοί µύθοι της εύφορης ηµισελήνου. Είναι µια αναπαράσταση µιας πρώιµης ανθρώπινης ανυπακοής και της επακόλουθης αντίδρασης των θεών. Συνεπώς, η γυναίκα είναι το φόβητρο των θεών µέσα στον κόσµο των ανθρώπων και τούτο µας οδηγεί σε µια διαφορετική αντίληψη για την εικόνα του παραγκωνισµού της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα, εκείνη του φόβου των ανδρών απέναντι στη φυσική ανωτερότητα της θηλυκής αρχής. Η γυναίκα στην λυρική ποίηση Η εικόνα της γυναίκας αλλάζει στη λυρική ποίηση. Εκπρόσωπος της λυρικής ποίησης ο Μίµνερµος συγκαταλέγεται στους ελεγειακούς ποιητές και υµνεί τις φευγαλέες και παροδικές απολαύσεις του έρωτα και της νεότητας. Η εικόνα που µας παρουσιάζει στο απόσπασµά του είναι εκείνη της γυναίκας που προκαλεί τον πόθο και την Page 16 of 44

17 ερωτική ικανοποίηση. Αδυνατώντας να αντιµετωπίσει τα γηρατειά στους µελαγχολικούς στίχους του, ο ποιητής, µας παραθέτει ως µόνη σχέση άνδρα και γυναίκας την ερωτική. Βέβαια, αξιοσηµείωτο είναι ότι τοποθετεί τις ερωτικές απολαύσεις σε ίση µοίρα και για τις γυναίκες και για τους άνδρες. Εδώ ίσως βρίσκεται και η πρωτοτυπία του, καθώς η γυναίκα στην αρχαϊκή κοινωνία δεν είναι αναγκαίο να ικανοποιείται ερωτικά, παρά µόνο να τεκνοποιεί υγιείς απογόνους και κατά προτίµησιν αρσενικούς. Ο Σηµωνίδης, στο απόσπασµα από το «Ίαµβος κατά γυναικών» ως άνδρας που απευθύνεται σε ανδροκρατούµενη κοινωνία, σατιρίζει µε τρόπο αρκετά δηκτικό τη γυναικεία φύση, αποδίδοντάς τη µε στερεότυπα του ζωικού βασίλειου και στοιχεία της φύσης. Έτσι, στις εικόνες της γυναίκας µε ζωώδη συµπεριφορά διακρίνουµε εκείνη της γουρούνας ως ανοικοκύρευτης, βρώµικης και άσχηµης, της πονηρής αλεπούς, της φλύαρης σκύλας, της ανυπάκουης και πεισµατάρας κ.λπ.. Στην εικόνα της γυναίκας που αποδίδεται µε τα στοιχεία της φύσης, τη θάλασσα και τη γη, της αποδίδει τα ελαττώµατα της λαιµαργίας και της κυκλοθυµικής συµπεριφοράς, καθώς «τη µιαν ηµέρα λάµπει από χαρά, ενώ την άλλη µαίνεται απλησίαστη σαν σκύλα που φυλάσσει τα µικρά της». Μέσα στη δηκτικότητά του ο ποιητής εγκωµιάζει εκείνη που µοιάζει µε µέλισσα. Είναι καλή σύζυγος, τέλεια νοικοκυρά, φιλόστοργη µητέρα. Εξαιτίας της ευηµερεί ο οίκος και αυξάνεται η περιουσία. Εντούτοις, σε όλη αυτή την πολυσύνθετη εικόνα κοινωνικής κριτικής είναι φανερή η ησιόδεια επίδραση, αφού ο Σηµωνίδης εξαρχής θεωρεί τη γυναίκα χωριστή δηµιουργία από τον άνδρα. Άλλος ένας παρεξηγηµένος ποιητής, ο Ανακρέων, αν και υπερασπιστής του µέτρου, θεωρείτο γλεντζές και µέθυσος. Από τον τόπο καταγωγής του, την Τέω της Μ. Ασίας, βρέθηκε στα θρακικά Άβδηρα, όπου και έγραψε εξαίρετα συµποτικά τραγούδια. Ο ποιητής εξυµνεί την οµορφιά της νεαρής γυναίκας, του αντικείµενου της ερωτικής επιθυµίας που είναι ατίθαση και απρόσιτη. Ο άνδρας, ως επιδέξιος εραστής θα την χαλιναγωγήσει και θα τη µυήσει ερωτικά. Η γυναίκα παρουσιάζεται ως θήραµααντικείµενο του ανδρικού πόθου και την ίδια στιγµή ο άνδρας γίνεται ο κυνηγός-θύτης που έχει ένα και µοναδικό στόχο, το θήραµά του και την ικανοποίηση της ερωτικής του διάθεσης. Η δίωξις ή αρπαγή είναι ένα συνηθισµένο θέµα της αρχαιοελληνικής απεικονιστικής τέχνης ιδιαίτερα για τους ζωγράφους του 5ου π.χ. αι., ενώ η εικόνα- µεταφορά της γυναίκας ως ανυπότακτου ζώου, τόσο στην ποίηση του Σηµωνίδη όσο και του Ανακρέοντα, αντλεί την πανάρχαια καταγωγή της από τις κυνηγετικές κοινωνίες της 7ης χιλιετίας π.χ. Τούτη την αντίληψη του ανυπότακτου ζώου διατηρεί η ελληνική κοινωνία και στην κλασική εποχή, λίγο πριν την περίοδο της παρακµής της πόλης-κράτους οπότε αλλάζει αναγκαστικά το κοινωνικό status της γυναίκας. Page 17 of 44

18 Η µονωδία φθάνει πιθανώς στην ακµή της τεχνικής της αρτιότητας µε τους λέσβιους ποιητές Αλκαίο και Σαπφώ. Σε αποσπάσµατα που έχουν διασωθεί από το έργο της (frag 2), η ποιήτρια εκφράζει τα συναισθήµατά της για µια γυναίκα, που εκδηλώνει τον έρωτά της σε έναν άνδρα. Το συγκεκριµένο απόσπασµα είναι απίθανο να συγκαταλέγεται στα επιθαλάµια ποιήµατα που έγραψε η Σαπφώ, και να απευθύνεται σε κάποια νύφη. Είναι µάλλον µια ατοµική έκρηξη ερωτικών συναισθηµάτων µπροστά σε µια ερωτική σκηνή που εκτυλίσσεται θαρρείς µπροστά της. Η ηρωίδα προκαλεί το ενδιαφέρον του άνδρα µέσα στη σκηνή και της ποιήτριας που βρίσκεται έξω από τη σκηνή σε ένα διαφορετικό πλαίσιο, που της επιτρέπει να παρατηρεί τον εαυτό της και τα συνταρακτικά αλλεπάλληλα συναισθήµατα που της προκαλεί η εξέλιξη του δρώµενου. Ο ρόλος που αποδίδεται εδώ στη Σαπφώ είναι της γυναίκας που αρέσκεται στο ίδιο φύλο, αν και έχουν διατυπωθεί αρκετές αντιρρήσεις επί του θέµατος. Η σχέση του άνδρα και της γυναίκας στο ποιητικό απόσπασµα είναι µάλλον άνιση, καθώς ο άνδρας εξυψώνεται ως «ίδιος θεός». Ωστόσο, ο τρόπος µε τον οποίο αφηγείται η ποιήτρια το ερωτικό πάθος αποδίδει µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον έρωτα ως εξωλογική δύναµη που θυµίζει ασθένεια. Φαίνεται, λοιπόν, πως οι γυναίκες του ηρωικού έπους είναι γυναίκες κοινωνιών που βρίσκονται σε εµπόλεµη κατάσταση. Η γυναίκα στο διδακτικό έπος αντιπροσωπεύει µια µυθολογική εικόνα, ενώ οι γυναίκες της λυρικής ποίησης είναι κυρίως γυναίκες µιας κοινωνίας σε καιρό ειρήνης. Στη συγκρατηµένη τους αφήγηση για τη γυναίκα οι επικοί ποιητές αποδίδουν εικόνες από τη συλλογική µνήµη. Με λίγα λόγια αντλούν στοιχεία από το περιβάλλον τους και τα µεταδίδουν ως ιστορική µνήµη. Από τη διήγησή τους είναι δυνατόν να κατανοήσουµε τη γενικότερη νοοτροπία στις σχέσεις ανδρών και γυναικών αλλά και την εικόνα της θέσης της γυναίκας στην αρχαιοελληνική κοινωνία. Αυτή η θέση είναι αναγκαστικά περιορισµένη στα του οίκου. Οι επικοί ποιητές είναι επιφυλακτικοί απέναντι στο θηλυκό γένος, γιατί του προσδίδουν την ικανότητα του τεχνάσµατος, της γοητείας και της εξαπάτησης. Ωστόσο, η εικόνα της γυναίκας στην ηρωική ποίηση ως σύζυγος και κόρη ηρώων είναι σηµαντική για δυναστικούς µάλλον λόγους, καθώς στη µητρογραµµική διαδοχή είναι η γυναίκα που παρέχει την πρόσβαση στη θεία καταγωγή, επιθυµητή για οποιαδήποτε αριστοκρατική οικογένεια και έτσι η συµπεριφορά τους διαφοροποιείται σε περιπτώσεις θεϊκής καταγωγής, όπως αυτή της Ελένης. Η λυρική ποίηση από την πλευρά της αποδίδει περιφραστικά µια εικόνα υποκειµενική. Η λυρική µνήµη είναι εξατοµικευµένη, στο βαθµό που παρουσιάζει την ατοµική άποψη του ποιητή για το κοινωνικό γίγνεσθαι. Συνεπώς, είναι φυσικό το γεγονός πως αντλούµε µεγαλύτερη ποικιλία χαρακτήρων και εικόνων, στις οποίες η Page 18 of 44

19 εικόνα της γυναίκας προσλαµβάνει είτε δηκτικό ή ερωτικό χαρακτήρα στις ποικίλες αποχρώσεις του. Από το δηκτικό χαρακτήρα του Σηµωνίδη όµως, ως τον κοσµογονικό µισογυνισµό του Ησίοδου, υπάρχει µεγάλη απόσταση. Ο Ησίοδος όχι µόνον θεωρεί τη γυναίκα προσωποποίηση του δόλου, αλλά και αγγελιαφόρο της θέλησης του ία, εµπλέκοντάς την έτσι στην αρχετυπική µυθολογία του κοσµικού κακού. Αντίθετα, η άποψη του Σηµωνίδη είναι αποτέλεσµα ενός συνδυασµού της ησιόδειας αντίληψης για την ξεχωριστή δηµιουργία της γυναίκας και της καθηµερινής εµπειρίας της κοινωνικής κριτικής µέσα από τα µάτια του συγκεκριµένου ποιητή, ένα λαϊκό θέµα που αντανακλά τη γενικότερη επιθυµία µιας πατριαρχικής κοινωνίας για το είδος της γυναίκας που της ταιριάζει. Η Σαπφώ είναι µια «ανωµαλία» στην κανονικότητα µιας ανδροκρατούµενης κοινωνίας και ταυτόχρονα αίνιγµα. Ως µόνη θηλυκή παρουσία έχει προκαλέσει ιδιαίτερα το ενδιαφέρον των µελετητών της αρχαίας ελληνικής ποίησης. Σε µια κοινωνία στην οποία οι γυναίκες κατέχουν ένα τόσο πενιχρό δηµόσιο ρόλο, µια γυναίκα-ποιητής αξίζει την παρατήρηση. Πολύ περισσότερο αν σκεφτούµε ότι η ποίηση στην αρχαία Ελλάδα επέζησε και διαδόθηκε στο µεγαλύτερο τµήµα της µε προφορική µορφή, µέσω της επαναλαµβανόµενης απόδοσης, και όχι µέσω της γραφής. Τα ποιήµατα γίνονταν γνωστά µπρος σε κοινό. Και εδώ είναι που κάνει τη διαφορά η Σαπφώ σε ό,τι αφορά στην εικόνα της γυναίκας στην αρχαϊκή ποίηση. Αποκλεισµένη από την πολιτική δύναµη, η ποιήτρια δραπετεύει από τις ιεραρχίες και τους αποκλεισµούς που επιβάλλει στον κόσµο η αρσενική δύναµη και µιλά στους σύγχρονούς της για τη γυναίκα µε έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο. Από µόνη της µια τέτοια πράξη αποκτά µια αντιεξουσιαστική διάσταση και δείχνει τη δύναµη της λυρικής ποίησης να αντιµετωπίζει µε προσωπικό και ενίοτε ανατρεπτικό τρόπο τα κοινωνικά προβλήµατα. Η θέση της γυναίκας στην Αρχαία Αθήνα και στην Αρχαία Σπάρτη Page 19 of 44

20 Η γυναίκα στους αρχαϊκούς και κλασικούς χρόνους θεωρούνταν, βιολογικά και ψυχολογικά, πλάσµα που δεν είχε την ικανότητα να ελέγξει τον εαυτό της και να αντισταθεί σε εξωτερικά ερεθίσµατα. Έπρεπε να είναι σεµνή, όµορφη και υγιής, προκειµένου να συµβιβάζεται µε τα πρότυπα µιας πατριαρχικής κοινωνίας, όπως ήταν η αρχαία ελληνική. Ακόµα και στην τέχνη είναι δυνατόν να παρατηρήσει κανείς ότι από την αρχαϊκή περίοδο ως και το τέλος περίπου της κλασικής περιόδου, όπου το θηλυκό κορµί απελευθερώνεται, η γυναίκα -ιδιαίτερα στη γλυπτική- παρουσιάζεται ευπρεπώς ενδεδυµένη, ενώ αποφεύγεται η έµφαση στα χαρακτηριστικά του φύλου. Στα πλαίσια αυτά θα εξετάσουµε σε δύο ενότητες αντίστοιχα τη θέση της στην οικογενειακή, κοινωνική και πολιτική ζωή σε Αθήνα και Σπάρτη και το στόχο που εξυπηρετούσε. Παράλληλα, θα αναφερθούµε στη διαφορετική αντιµετώπιση που τύγχαναν οι γυναίκες στις δύο σπουδαιότερες αρχαίες ελληνικές πόλεις. Ι. ΑΘΗΝΑΙ Ο ρόλος της Αθηναίας στην οικογένεια Στην Αθήνα η πρώτη κύρια δυσκολία που αντιµετώπιζε ένα νεογέννητο κορίτσι ήταν να του επιτραπεί να ζήσει. Εξαρτιόνταν άµεσα από την απόφαση του πατέρα η έκθεση του νεογνού σε µια ερηµική περιοχή, καθώς η γέννηση ενός θηλυκού µέλους θεωρούνταν ανώφελο και επιπρόσθετο έξοδο για τον οίκο, εφόσον µάλιστα σε ένα κατεξοχήν πατριαρχικό σύστηµα κληρονοµιάς δεν είχε τη δυνατότητα να Page 20 of 44

21 διατηρήσει το οικογενειακό όνοµα και συνεπώς τα οικογενειακά περιουσιακά στοιχεία. Βασική αρχή στην αθηναϊκή κοινωνία ήταν το ότι η γυναίκα τελούσε µονίµως υπό ανδρική κηδεµονία. Η νέα κοπέλα µέχρι το γάµο της εξαρτάται άµεσα από τον πατέρα της. Όταν έφθανε στην αποδεκτή κοινωνικά ηλικία γάµου, η οποία σύµφωνα µε τις τότε αντιλήψεις υπολογίζονταν µε βάση τη γυναικεία ήβη, ο πατέρας της επέλεγε το µέλλοντα σύζυγό της. Σε πιο σπάνιες περιπτώσεις, σύµφωνα µε ένα παλαιότερο έθιµο, η νύφη αποτελούσε το έπαθλο αγώνων που προκήρυσσε ο πατέρας της και ακόµη σπανιότερα η ίδια επέλεγε το γαµπρό. Η τελετή του γάµου περιλάµβανε δύο βασικές διαδικασίες. Η πρώτη ήταν ο αρραβώνας ή εγγύη,στον οποίο η παρουσία της νύφης δεν ήταν υποχρεωτική. Στην πράξη ήταν η υπογραφή του προγαµιαίου συµβολαίου, όπου καθορίζονταν το ύψος της προίκας. Στη συνέχεια ακολουθούσε η έκδοση, που αποτελούσε την κυρίως τελετή της παράδοσης της κοπέλας στο σύζυγο ο οποίος αναλάµβανε πλέον την κηδεµονία της. Ως παντρεµένη πλέον, στο σπίτι του ανδρός της, η πρώτη φροντίδα της ήταν να κάνει ιερές σπονδές µπροστά στην εστία. Από τούδε και στο εξής συµµετέχει ενεργά στις οικογενειακές θρησκευτικές τελετές. Η βασική ευθύνη της, όµως, ήταν η διαχείριση του οίκου. Μέσω της χρηστής διαχείρισης ενός αθηναϊκού οίκου από τη νοικοκυρά θα επιτυγχάνονταν η ευηµερία και η µακροηµέρευση του. Για το λόγο αυτό ο σύζυγος και κύριος του οίκου, από την πρώτη στιγµή αναλάµβανε να εξηγήσει το βασικό αυτό καθήκον στη νεαρή γυναίκα του. Η ίδια κατοικούσε στο γυναικωνίτηπου περιλάµβανε τον κοιτώνα των συζύγων, Page 21 of 44

22 τα δωµάτια των κοριτσιών και τα διαµερίσµατα που εργάζονταν οι δούλες. Επέβλεπε και κατεύθυνε τους δούλους και φρόντιζε για τη σωστή τακτοποίηση των αγαθών και των πραγµάτων του σπιτιού. Οι αριστοκράτισσες γυναίκες επίσης, στα πλαίσια των οικιακών καθηκόντων τους, ασχολούνταν µε την υφαντική και το ράψιµο του ρουχισµού. Επίσης είχαν επιφορτισθεί µε την ανατροφή των παιδιών. Ενώ όµως µε όλες αυτές τις ασχολίες οι ευκατάστατες Αθηναίες δεν έβγαιναν από το σπίτι, οι φτωχές αναγκαστικά δούλευαν εκτός σπιτιού. Ο Αριστοτέλης µάλιστα γράφει στα Πολιτικά ότι ήταν αδύνατον να εµποδίσει κανείς τις φτωχές γυναίκες να πηγαίνουν στην αγορά. Ανάµεσα σε άλλα εργαζόντουσαν ως εργάτριες µαλλιού, τροφοί, συλλέκτριες καρπών και σε µεγαλύτερη ηλικία ως πωλήτριες, όπως µας µαρτυρούν σχετικές παραστάσεις αγγείων. Η κοινωνική ζωή της γυναίκας στην Αθήνα Στο κοινωνικό πεδίο οι Αθηναίες συµµετείχαν στις κυριότερες θρησκευτικές γιορτές της πόλης. Στα Λήναια και στα Ανθεστήρια προς τιµήν του ιονύσου. Στα Ανθεστήρια υποδέχονταν τη γιορτή του ερχοµού της ανοίξεως, των πρώτων λουλουδιών και του νέου κρασιού. Η γιορτή κρατούσε τρεις ηµέρες. Συµµετείχαν επίσης στην µεγάλη ποµπή των Παναθηναίων που ήταν η επισηµότερη γιορτή των αρχαίων Αθηνών προς τιµήν της πολιούχου της πόλεως θεάς Αθηνάς.Όλο το χρόνο, τέσσερις κοπέλες από καλές οικογένειες της Αθήνας, ύφαιναν το ιερό πέπλο. Το πέπλο αυτό ήταν κίτρινο και κεντηµένο µε σκηνές από τη Γιγαντοµαχία. Έπειτα, το πέπλο µεταφερόταν γύρω-γύρω στην πόλη πάνω σε µια καρότσα µε µορφή καραβιού, την οποία ακολουθούσε µια µεγαλοπρεπής, εορταστική ποµπή. Στην ποµπή, βάσει των απεικονίσεων της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα, οι κοπέλες κουβαλούν κάνιστρα, τα οποία θα παραδώσουν στον υπεύθυνο της τελετής. Ουσιαστική συµµετοχή είχαν στα Θεσµοφόρια. Τα Θεσµοφόρια τελούνταν προς τιµή της θεάς ήµητρας. Συµµετείχαν αποκλειστικά γυναίκες. Βασική αρχή των Θεσµοφορίων αποτελούσε ο αποκλεισµός του ανδρικού φύλου και η συγκρότηση µίας ένωσης γυναικών, µέσω της οποίας τονιζόταν ο ρόλος τους στη γονιµότητα και συµβολικά στην ευφορία της καλλιεργήσιµης γης. Ο εορτασµός τους διαρκούσε τρεις µέρες και ακολουθούσαν µία συγκεκριµένη τελετουργία. Οι γυναίκες κατά τη διάρκεια της γιορτής συγκεντρώνονταν στο ιερό της ήµητρας και έτσι είχαν την ευκαιρία να περάσουν κάποιες µέρες µακριά από το σπίτι τους. Είχαν τη δυνατότητα να φέρουν µαζί τους και τα παιδιά τους, εάν αυτά βρίσκονταν σε ηλικία που ακόµη τα θήλαζαν. Οι σύζυγοι ήταν υποχρεωµένοι όχι µόνο να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για να παραστούν οι γυναίκες τους στη γιορτή, αλλά και να αναλάβουν τα προβλεπόµενα έξοδα. Στα Θεσµοφόρια δεν επιτρεπόταν η συµµετοχή των παρθένων. Page 22 of 44

23 Άλλη µία συµβολή των γυναικών στη δηµόσια ζωή ήταν το ιερατικό αξίωµα που ασκούσαν στα πλαίσια της λατρείας των γυναικείων θεοτήτων. Τα καθήκοντα τους ήταν να επιβλέπουν και να διευθύνουν τις λατρευτικές τελετές, όπως τις προσευχές και τις προσφορές και να προστατεύουν την ιερή περιουσία. Μόνο η εκάστοτε ιέρεια είχε δικαίωµα να µεταβεί στο άβατο του ναού και καµία τελετουργική πράξη δεν µπορούσε να εκτελεστεί χωρίς την παρουσία της. Να τονιστεί επίσης ότι το ιερατικό αξίωµα αποτελούσε κληρονοµικό δικαίωµα για τις γυναίκες ιερείς ή αγοραζόταν για συγκεκριµένο χρονικό διάστηµα. Εντελώς διαφορετικά ζούσαν οι εταίρες. Απολάµβαναν ελευθερίες, ευρισκόµενες σε µια διαφορετική κατάσταση από τις υπόλοιπες γυναίκες. Σε αντίθεση µε τις άλλες γυναίκες, αυτές είχαν γνώσεις της λογοτεχνίας και δεν τους ήταν άγνωστη η τέχνη. Η θέση των καλλιεργηµένων και µορφωµένων εταίρων ήταν τελείως διαφορετική. Συµµετείχαν ελεύθερα στα συµπόσια των ανδρών. Στα σπίτια τους µαζεύονταν πλήθος νέων. Τις θαύµαζαν, έστηναν γι' αυτές χρυσά αγάλµατα, οι ποιητές τις εγκωµίαζαν στα έργα τους. Πολλές έγιναν διάσηµες για την εξυπνάδα και το πνεύµα τους όπως η Φρύνη, ενώ η αθηναϊκή λογοτεχνία γνωρίζει συλλογές επιγραµµάτων που γράφτηκαν από εταίρες. Η θέση της γυναίκας στην πολιτική ζωή των Αθηνών Στην καθεαυτό πολιτική ζωή των Αθηνών η θέση των γυναικών ήταν ανύπαρκτη. Οι γυναίκες δε θεωρούνταν πολίτες. εν είχαν δικαίωµα εγγραφής στους καταλόγους των πολιτών. Εγγράφονταν µόνο στους καταλόγους της φατρίας τους. Επιπλέον δεν Page 23 of 44

24 είχαν δικαίωµα κατοχής εγγείου ιδιοκτησίας -εποµένως ούτε κληρονοµιάς-, το οποίο αποτελούσε βασικό κριτήριο για την ιδιότητα του πολίτη. Ακόµη δεν είχαν τη δυνατότητα άσκησης δικαιοπραξιών. εν τους επιτρεπόταν δηλαδή να χειρίζονται οι ίδιες τις αστικές υποθέσεις τους. Για το λόγο αυτό εκπροσωπούνταν ενώπιον της πολιτείας από τον κύριό τους. Κατά συνέπεια στερούνταν των πολιτικών δικαιωµάτων που απολάµβαναν οι άνδρες. Ταυτόχρονα όµως έπαιζαν σηµαντικό ρόλο στη µεταβίβαση της ιδιότητας του πολίτη. Έτσι, θα µπορούσαµε να πούµε ότι κατά κάποιο τρόπο ανήκαν, έστω εµµέσως στην ευρύτερη πολιτική κοινότητα. Ο ρόλος αυτός συνίστατο στο γάµο. Ο µόνος νόµιµος γάµος στην αρχαία Αθήνα ήταν εκείνος που ένωνε έναν πολίτη µε την αστή κόρη ενός άλλου πολίτη. Μάλιστα από το 451 π.χ αυτό αποτέλεσε νόµο του αθηναϊκού κράτους µε ψήφισµα από την Εκκλησία του ήµου, κατόπιν εισηγήσεως του Περικλή. Απέβλεπε στην οµοιογένεια και τη συνοχή του πολιτικού σώµατος. Βλέπουµε λοιπόν ότι η αστή δεν είχε δικαίωµα να συµµετέχει στα πολιτικά δρώµενα, παρότι προέρχονταν από το σώµα των πολιτών. Όµως, ένας Αθηναίος πολίτης ήταν απαραίτητο να έρθει εις γάµου κοινωνίαν µε µία αθηναία αστή, προκειµένου τα παιδιά του να µη θεωρηθούν νόθα. Επιπρόσθετα, εάν επρόκειτο για αγόρια θα µπορούσαν να αποκτήσουν την πολύτιµη ιδιότητα του πολίτη και να έχουν δικαίωµα στην πατρική κληρονοµιά. Να αναφέρουµε επίσης την περίπτωση της επικλήρου. Ήταν γυναίκα που βρισκόταν να είναι η µοναδική κληρονόµος της πατρικής περιουσίας. Επειδή η ίδια δεν είχε δικαίωµα κατοχής γης, συνεπώς ούτε κληρονοµιάς, είχε το δικαίωµα ο πλησιέστερος συγγενής να τη διεκδικήσει σε γάµο. Ο θεσµός αυτός υποδηλώνει την τεράστια σηµασία που δίνονταν στα θέµατα διαφύλαξης της περιουσίας του οίκου και της διατήρησης των γενών. ΙΙ. ΣΠΑΡΤΗ Page 24 of 44

25 Ο ρόλος της Σπαρτιάτισσας στην οικογένεια Οι γυναίκες της Σπάρτης τύγχαναν διαφορετικής αντιµετώπισης από τις Αθηναίες. Λόγω της ολιγανθρωπίας που αντιµετώπιζαν οι Σπαρτιάτες, η µητρότητα καταλάµβανε εξέχουσα σηµασία. Τα θηλυκά µέλη της οικογενείας παρέµεναν σε αυτήν µέχρι κάποια ηλικία. Μετά τα αναλάµβανε το κράτος, όπως και τα αγόρια. Η κατάλληλη ηλικία γάµου για µια Σπαρτιάτισσα ήταν γύρω στα είκοσι έτη. Γεγονός που σήµαινε ότι είχε ολοκληρώσει βιολογικά την ανάπτυξή της, σε αντίθεση µε τη γυναίκα των Αθηνών που παντρευόταν στην εφηβεία. Όταν έφθανε σε αυτή την ηλικία, ο πατέρας -κυρίως στις αριστοκρατικές τάξεις- αναλάµβανε να βρει το γαµπρό για τη γαµήλια συµφωνία. Έπειτα, στη Σπάρτη συνηθίζονταν η αρπαγή των γυναικών από τους άνδρες, πράγµα άγνωστο στην αθηναϊκή κοινωνία. Στο σπίτι του γαµπρού όπου µεταφέρονταν η κοπέλα, την αναλάµβανε µία γυναίκα του σπιτιού η νυµφεύτρια. Της έκοβε τα µαλλιά και την έντυνε µε αντρικά ρούχα. Τη νύχτα την επισκεπτόταν ο γαµπρός µε σκοπό να συνευρεθούν. Αυτός ο γάµος συνήθως έµενε για µερικά χρόνια κρυφός. Το πιθανότερο είναι να πρόκειται για «γάµο υπό δοκιµή». Αν από το γάµο αυτό δεν προέκυπταν απόγονοι, που ήταν το ζητούµενο, τότε ο γάµος λυόταν. Ενδέχεται όµως να κρατούνταν µυστικός ο γάµος, εάν ο άνδρας δεν είχε συµπληρώσει το τριακοστό έτος. Ο λόγος ήταν ότι απαγορευόταν να ζήσει το ανδρόγυνο µαζί, πριν την συµπλήρωση της παραπάνω ηλικίας από τον ίδιο. Να προσθέσουµε επίσης ότι οι Σπαρτιάτισσες, λόγω της αγωγής τους δεν ασχολούνταν µε την οικιακή οικονοµία. εν καταπιάνονταν µε το νοικοκυριό και τις ασχολίες του σπιτιού. Με τις δουλειές αυτές καταπιάνονταν το υπηρετικό προσωπικό. Οι δούλες δηλαδή. Εδώ παρατηρούµε µία ακόµη διαφορά νοοτροπίας σε σχέση µε τις Αθηναίες νοικοκυρές που έχουν επιφορτισθεί οι ίδιες τα του οίκου τους. Η κοινωνική θέση της γυναίκας στη Σπάρτη Τα κορίτσια µετά τη γέννησή τους παραδίδονταν στην οικογένειά τους για να ανατραφούν, εφόσον δεν παρουσίαζαν κανενός είδους καχεξία ή δυσµορφία. Σε αυτή την περίπτωση τα εξέθεταν, όπως και τα αντίστοιχα δύσµορφα και καχεκτικά αγόρια στους Αποθέτες. Η διαφορά σε σχέση µε την Αθήνα ήταν ότι η απόφαση για την έκθεση των βρεφών δεν αποτελούσε ιδιωτική υπόθεση του πατέρα, αλλά ανέκκλητη απόφαση της Γερουσίας. Ήταν δηλαδή κρατική υπόθεση, εντασσόµενη στα πλαίσια του ευγονισµού, που συνιστούσε την επιλεκτική προτίµηση στα υγιή και αρτιµελή παιδιά. Από κάποια ηλικία και µετά η πολιτεία, που θεωρούσε κτήµα της όλα τα παιδιά των Σπαρτιατών, αναλάµβανε την αγωγή των νεαρών κοριτσιών. Η εκπαίδευσή τους δεν Page 25 of 44

26 διέφερε από εκείνη των αγοριών. Συναναστρέφονταν σε αγέλες µε σκοπό να σκληραγωγηθούν, όπως τα συνοµήλικα τους αγόρια. Υπόκειντο σε παρόµοιες αθλητικές δοκιµασίες και διαφόρων ειδών κακουχίες, ελαφρώς ενδεδυµένα. Παράλληλα εµφανίζονταν στις θρησκευτικές εορτές µύησης, όπως τα Υακίνθια. Στη συγκεκριµένη θρησκευτική εκδήλωση έπαιρναν µέρος και τα αγόρια. Η Σπαρτιατική κοινωνία έριχνε το µεγαλύτερο βάρος της στη σφυρηλάτηση των κοινωνικών δεσµών µεταξύ των ελευθέρων Σπαρτιατών και Σπαρτιατισσών. Έθετε σε δεύτερη µοίρα την ιδιωτική και οικογενειακή ζωή. Θεωρούσαν τη Σπάρτη ως µια µεγάλη οικογένεια. Πρόκριναν την υπαγωγή του ατόµου και της οικογενείας στην ευρύτερη κοινωνική οµάδα, µέσω της παροχής παρόµοιας εκπαίδευσης σε αγόρια και κορίτσια. Εντός του πλαισίου αυτού επιτρέπονταν το να εκτίθενται στα µάτια του άρρενος πληθυσµού τα γυµνά ή ντυµένα ανάλαφρα γυναικεία κορµιά. Η εµφάνιση των γυναικών, άλλωστε, έπαιζε το βασικότερο ρόλο στην επιλογή τους από τους συντρόφους τους. Η προίκα διαδραµάτιζε δευτερεύοντα ρόλο. Επιπλέον η σπαρτιατική αγωγή τους προσέδιδε µια πιο αρρενωπή συµπεριφορά από τις γυναίκες των άλλων πόλεων. Ο ίδιες, συναισθανόµενες την αυξηµένη κοινωνική τους θέση λειτουργούσαν µε αυτό τον τρόπο, έχοντας την πλήρη υποστήριξη του κράτους. Τον ίδιο σκοπό εξυπηρετούσε ο θεσµός της πολυανδρίας. Η συνήθεια αυτή ήταν αρκετά διαδεδοµένη. Σύµφωνα µε την πολυανδρία την ίδια γυναίκα µοιράζονταν δύο, τρεις, τέσσερις ή πέντε άνδρες, οι οποίοι συνήθως ήταν αδέλφια. Αυτό το έθιµο επεκτείνονταν και στην περίπτωση που ένας ηλικιωµένος είχε νέα σύζυγο και επιθυµούσε να αποκτήσει παιδιά µε το να τη φέρει σε επαφή µε έναν νέο και ρωµαλέο άνδρα. Όποιος επίσης για κάποιους λόγους δεν επιθυµούσε να παντρευτεί, είχε τη δυνατότητα να ζητήσει µια παντρεµένη γυναίκα και µε την προϋπόθεση της συγκατάθεσης του συζύγου της να αποκτήσει µαζί της παιδιά. ιαπιστώνουµε εποµένως ότι, αποκλειστικός στόχος αυτής της σπαρτιατικής πρακτικής ήταν πέρα από την ηθική η υποστήριξη των δικαίων και των συµφερόντων της σπαρτιατικής πολιτείας. Βασική επιδίωξή τους ήταν να διατηρήσουν τη στρατιωτική τους ισχύ και να αποτρέψουν την οποιαδήποτε εξέγερση των πολυαρίθµων ειλώτων, οι οποίοι καραδοκούσαν. Η θέση της γυναίκας στην πολιτική ζωή της Σπάρτης Οι Σπαρτιάτισσες δεν είχαν άµεση συµµετοχή στο πολιτικά δρώµενα της πόλης τους. Αναµφισβήτητα όµως απολάµβαναν µεγαλύτερη ελευθερία από τις γυναίκες της Αθήνας. Ασκούσαν αναµφίβολα επιρροή στους άνδρες τους. Όµως, η θεώρηση της Σπάρτης ως γυναικοκρατούµενης πόλης, έχει να κάνει περισσότερο τόσο µε τη σχετική ελευθερία των γυναικών όσο κυρίως µε τη ανεξάρτητη οικονοµική τους θέση στη Σπαρτιατική πολιτεία. Η περίπτωση της πατρούχου είναι χαρακτηριστική. Είναι ανάλογη της επικλήρου. Με µία βασική όµως διαφορά. Η πατρούχος µοναχοκόρη Page 26 of 44

27 έχει δικαίωµα να κληρονοµήσει την περιουσία του πατέρα της. Αυτή η κληρονοµιά µπορεί να θεωρηθεί και ως προίκα. Όµως και ο πατέρας που βρίσκονταν εν ζωή, προίκιζε µε ένα σεβαστό περιουσιακό του κοµµάτι την κόρη του. Εξάλλου ο ίδιος ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά αναφέρει ότι στην εποχή του, τον 4 ο αιώνα π.χ, τα δύο πέµπτα της συνολικής καλλιεργήσιµης έκτασης ανήκαν σε γυναίκες. Αυτό, βεβαίως, ενδέχεται να οφείλεται και στην ολιγανδρία της Σπάρτης εκείνη την εποχή, λόγω των αλλεπάλληλων πολέµων. Έτσι εξηγείται η συγκέντρωση τόσων κλήρων στα χέρια λίγων γυναικών, µε επακόλουθο την αύξηση της πολιτικής επιρροής τους. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Όπως διαπιστώνουµε η θέση της γυναίκας στις πόλεις των Αθηνών και της Σπάρτης, στο πλαίσιο της οικογενειακής, της κοινωνικής και πολιτικής ζωής διέφερε σηµαντικά. Στην Αθήνα, από πολιτική άποψη, η γυναίκα Αστή ήταν απαραίτητη γιατί ο σύζυγός της αποκτούσε µέσω αυτής γνήσιους απογόνους και ελεύθερους πολίτες. Ενώ ο ρόλος της στα πλαίσια της οικογένειας και της κοινωνίας έπεται σε σηµασία του πολιτικού. Αντίστοιχα στη Σπάρτη είδαµε ότι η λιτή σπαρτιατική αγωγή των γυναικών αντανακλούσε τη θέση τους στην κοινωνία, µε βασικότερο χαρακτηριστικό την ενσωµάτωσή τόσο των ιδίων, όσο και των ανδρών σε µία ευρύτερη λειτουργικά κοινωνική οµάδα µε γνώµονα το συµφέρον του κράτους. Η παιδεία των γυναικών στην αρχαία Ελλάδα Στοιχειώδη εκπαίδευση: Γραφή, ανάγνωση, λυρική και επιλεγµένη επική ποίηση, χορός. Περίπου µέχρι δώδεκα χρονών. Μέση και ανωτέρα εκπαίδευση: Μέχρι περίπου τα είκοσι της χρόνια εκπαιδεύεται συνήθως από την µητέρα της στην οικονοµία και διαχείριση του νοικοκυριού, υφαντική, χειροτεχνία, διακοσµητική. Επίσης υπήρχαν για τις κόρες πλουσιοτέρων Page 27 of 44

28 Αθηναίων ιδιωτικά οικοδιδασκαλεία στα οποία σπούδαζαν µουσική, κιθαρωδία, όρχηση κ.λ.π. Ανωτάτη εκπαίδευση: Πλήθος ανωτάτων σχολών δεχόταν ευχαρίστως γυναίκες! Επειδή η ιστορία ασχολείται κυρίως µε πολέµους οι οποίοι µε εξαίρεση των Αµαζόνων και ολιγοστών εξαιρέσεων άλλων γυναικών είναι ανδροκρατική, δεν έχουµε όλα τα ονόµατα των γυναικών επιστηµόνων. Παρ όλα αυτά υπάρχουν πάρα πολλές γυναίκες που διέπρεψαν στον χώρο της επιστήµης. Στην Ανωτάτη Φιλοσοφική και Μαθηµατική Σχολή του κορυφαίου ιδασκάλου Πυθαγόρα διέπρεψαν: Οι Θεανώ, Θεόκλεια, Ασκληπιγένεια, Περικτιόνη, Φιλτύς, Μελίσσσα,, Τιµύχα, Μιλλία, Χειλωνίς, Κρατησόκλεια, Βοιώ, Θεάδουσα και πολλές άλλες. Και ξέρετε ποιος ήταν ο ιδάσκαλος των «Ηθικών αρχών» του Πυθαγόρα; Η Θεµιστόκλεια, η Ιέρεια των ελφών! Η Σχολή του Επίκουρου: Οι Ανθεια, Λεόντιον, Ερώτιον. Η Πλατωνική Ακαδηµία: Το Πανεπιστήµιο της Αρχαίας Ελλάδας, διήρκεσε σχεδόν 1000 χρόνια µέχρι που ο Ιουστινιανός για να σώσει τον κόσµο από την ιερόσυλο τρέλα των Ελλήνων (Ιουστινιανός Κώδιξ) το έκλεισε. ιεσώθησαν τα ονόµατα της Λασθένειας, και της Αξιοθέας. Ανώτατες Σχολές Ιατρικής: Κνίδος, Κως, Αλεξάνδρεια. ιέπρεψαν οι: Αγνοδίκη, εινοµάχη, Ερµιόνη, Ευτυχία, Φιλονίλα, Κλεοπάτρα µάλιστα βοηθός και συνεργάτρια του µεγάλου ιατρού Γαληνού, Ολυµπιάς, Σάλπη και πολλές άλλες. Γνωρίζετε ότι η Ελληνίδα Φαραώ της Αιγύπτου Κλεοπάτρα δεν έφτιαχνε µόνο δηλητήρια αλλά και φάρµακα και ότι έγραψε ένα βιβλίο περί φαρµάκων; Αυτά εν ολίγοις για την ανώτατη εκπαίδευση στην αρχαία Ελλάδα. Αλλά σκεφτήκατε από πότε συµµετέχουν οι γυναίκες στην ανώτατη εκπαίδευση στον µοντέρνο κόσµο; Το 1890 µ.χ. διέγραψαν όλες τις γυναίκες που θέλησαν να λάβουν µέρος στην ανώτατη εκπαίδευση. Αυτό δεν έγινε ούτε στην Αφρική ούτε στην Ασία, αλλά στην πεπολιτισµένη Μ Βρετανία! Στην Ελλάδα παρά τις επελάσεις της έφιππης αστυνοµίας στο πανεπιστήµιο τόλµησε να σπουδάσει µόλις το 1896 µ.χ. η Ελληνίδα Αγγελική Παναγιωτάκη. Το Όρος του Άθω και οι γυναίκες Η εντύπωση ότι στο όρος Άθως ζούσαν µόνο άντρες είναι λάθος. Μάλλον θα πρέπει οι αρθρογράφοι να µας εξηγήσουν για ποίο λόγο δεν το αναφέρουν. Είναι ύποπτο να ξεκινάς την Ιστορία της Ελλάδος από τους µοναχούς. Από την µυθολογία µαθαίνουµε ότι το όρος είχε παραχωρηθεί από τον ία στην χρυσόθρονοναγνήν Page 28 of 44

Η θέ ση της γυναί κας στην αρχαί α Αθη να καί στην αρχαί α Σπα ρτη.

Η θέ ση της γυναί κας στην αρχαί α Αθη να καί στην αρχαί α Σπα ρτη. Η θέ ση της γυναί κας στην αρχαί α Αθη να καί στην αρχαί α Σπα ρτη. Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα, έπρεπε να είναι σεμνή, όμορφη και υγιής, προκειμένου να συμβιβάζεται με τα πρότυπα της ανδροκρατικής κοινωνίας.

Διαβάστε περισσότερα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα

Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα Ογάµοςκαιηθέσητηςγυναίκας στηναρχαίααθήνα 4 ο ΓυµνάσιοΗρακλείου σχολικόέτος 2012 13 Τµήµα : Α4 Επιµέλεια : Μυρτώ Παγωµενάκη, Νίκη Μαραζάκη, Ευγενία Ορφανουδάκη Φιλόλογος :Ευαγγελία Σερδάκη 1 ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ

Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΑΝΝΑ ΣΕΧΟΥ- ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑ ΑΚΗ 4 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΜΗΜΑ : Α4 ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ : 2012 13 ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ : ΕΥ. ΣΕΡ ΑΚΗ 1 Ογάµος Ο γάμος στη Σπάρτη ήταν

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ

Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ 4 Ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ - ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012 13 ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : ΤΜΗΜΑ : Α4 ΕΙΡΗΝΗ ΜΑΡΑΖΑΚΗ, ΜΑΡΙΑ ΜΕΡΑΜΒΕΛΙΩΤΑΚΗ, ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΠΑ ΑΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ : ΕΥ. ΣΕΡ ΑΚΗ 1 Ο ρόλος του οίκου

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΝΑΒΡΥΤΩΝ Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Εργασία στο μάθημα της Ιστορίας Κωνσταντίνος Μάριος Λιώσης και Άρης Παπαντωνίου Α Λυκείου Μάρτιος 2014 Η Γυναίκα στη Αρχαία Ελλάδα

Διαβάστε περισσότερα

Η γυναίκα στη λυρική και την επική ποίηση

Η γυναίκα στη λυρική και την επική ποίηση Η γυναίκα στη λυρική και την επική ποίηση Πήγη: http://www.archive.gr/ ηµοσιεύθηκε: 14 Wednesday January @ GTB Standard Time Θεµατική Ενότητα: Γυναικείες σπουδές Πρόκειται για µια µελέτη που σχετίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου

Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Χαρακτηριστικές εικόνες από την Ιλιάδα του Ομήρου Η γυναίκα ως σύζυγος και μητέρα Η γυναίκα ως πολεμικό λάφυρο Γυναίκα και επιτάφιες τιμές ηρώων Η τύχη του γυναικείου πληθυσμού μετά την άλωση μιας πόλης

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Ο ΓΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Ο γάμος στην αρχαία Ελλάδα σε όλες τις πόλεις-κράτη κατοχυρωνόταν με νόμο, είχε δε πρωτεύοντα ρόλο την κοινωνία. Αν και δεν ήταν υποχρεωτικός, οι νέοι έπρεπε να παντρευτούν,

Διαβάστε περισσότερα

Η Βία κατά των γυναικών και η θέση της στην κοινωνία.

Η Βία κατά των γυναικών και η θέση της στην κοινωνία. Η Βία κατά των γυναικών και η θέση της στην κοινωνία. Τ α δ ι κ α ι ώ µ α τ α τ ω ν γ υ ν α ι κ ώ ν σ τ η ν κ ο ι ν ω ν ί α. Εισαγωγή Πολλές έρευνες και µελέτες σχετικά µε τη θέση της γυναίκας απασχολούν

Διαβάστε περισσότερα

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ 4. Η ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ Οι Αθηναίοι πολίτες ~120.000 Ήταν η μοναδική κυρίαρχη δύναμη στην πόλη. Από αυτούς πήγαζε κάθε εξουσία. Κατάγονταν

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Καλογερόπουλος (MA) in Anthropology:

Κ. Καλογερόπουλος (MA) in Anthropology: Κ. Καλογερόπουλος (MA) in Anthropology: Πρόκειται για μια μελέτη που σχετίζεται με την εικόνα της γυναίκας στην αρχαϊκή ποίηση, εντοπίζοντας πιθανές διαφορές ανάμεσα στον τρόπο απεικόνισης του έπους και

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα: Η θέση της γυναίκας

Θέμα: Η θέση της γυναίκας Μέλη : Μαρζέλου Δήμητρα Μπαζίνα Φραντζέσκα Μωραΐτης Σαράντος Μαλαμάς Αποστόλης Θέμα: Η θέση της γυναίκας Kείμενα :Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς Η γυναίκα της Ζάκυνθος Ήλθε η ώρα και ο καιρός Λίγα λόγια για

Διαβάστε περισσότερα

Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2

Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2 Όνομα: Χρήστος Φιλίππου Τάξη: A2 1) Συγκριτική δραστηριότητα (Σπάρτη - Αθήνα): Κατάρτιση πίνακα στον οποίο να καταγράφονται ομοιότητες και διαφορές του αθηναϊκού και του σπαρτιατικού πολιτεύματος. Συγκριτικός

Διαβάστε περισσότερα

PROJECT Β'Τετραμήνου Η οικογένεια στο χθες και στο σήμερα

PROJECT Β'Τετραμήνου Η οικογένεια στο χθες και στο σήμερα PROJECT Β'Τετραμήνου Η οικογένεια στο χθες και στο σήμερα Η ΟΜΑΔΑ ΜΑΣ Ορισμοί οικογένειας ΟΡΙΣΜΟΣ (ΠΑΛΙΑ)«Η οικογένεια αποτελεί μία κοινωνική ομάδα, της οποίας τα μέλη κατοικούν στον ίδιο χώρο, έχουν οικονομική

Διαβάστε περισσότερα

Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα

Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα Τσώτα Ελένη και Στρατηγοπούλου Δήμητρα ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΌ ΣΎΣΤΗΜΑ η εκπαίδευση ήταν ιδιαίτερα στρατιωτική. τα παιδιά μάθαιναν να αντέχουν όχι μόνο στον πόνο αλλά και σε δύσκολες συνθήκες επιβίωσης από ηλικία

Διαβάστε περισσότερα

Εργασία Κειμένων Α Λυκείου

Εργασία Κειμένων Α Λυκείου Εργασία Κειμένων Α Λυκείου Οικογενειακές Σχέσεις Κείμενα που μελετήθηκαν: «Του νεκρού αδελφού», «Η λυγερή στον Άδη» Ομάδα Γ : Δημήτρης Κουμαράς, Μανούρα Ελένη, Μαργαρίτης Νίκος, Μωραΐτου Έλλη Οι σχέσεις

Διαβάστε περισσότερα

Αντιστοιχήστε ένα γράμμα της πρώτης στήλης με έναν αριθμό της δεύτερης στήλης (στη δεύτερη στήλη δύο επιλογές περισσεύουν).

Αντιστοιχήστε ένα γράμμα της πρώτης στήλης με έναν αριθμό της δεύτερης στήλης (στη δεύτερη στήλη δύο επιλογές περισσεύουν). ΜΑΘΗΜΑ 25 Ο ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ Αντιστοιχήστε ένα γράμμα της πρώτης στήλης με έναν αριθμό της δεύτερης στήλης (στη δεύτερη στήλη δύο επιλογές περισσεύουν). ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β α. «Κατ οίκον εκκλησία» 1.

Διαβάστε περισσότερα

ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ. Οδυσσέας Περαντζάκης

ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ. Οδυσσέας Περαντζάκης ΣΠΑΡΤΙΑΤΕΣ Οδυσσέας Περαντζάκης Α 2 Η Σπάρτη ήταν πόλη-κράτος στην Αρχαία Ελλάδα. Ήταν χτισμένη στις όχθες του ποταμού Ευρώτα στη Λακωνία. Η Σπάρτη έχει μείνει γνωστή στην παγκόσμια ιστορία για τη στρατιωτική

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγικά στην αρχαία Ελληνική ιστοριογραφία Ενδεικτικοί διδακτικοί στόχοι Οι διδακτικοί στόχοι για τη διδασκαλία της εισαγωγής προσδιορίζονται στο βιβλίο για τον καθηγητή, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι,

Διαβάστε περισσότερα

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «παιδιά, έφηβοι, νέοι»

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «παιδιά, έφηβοι, νέοι» Εκπαιδευτικό πρόγραμμα: «παιδιά, έφηβοι, νέοι» Υλικό για προαιρετική ενασχόληση των μαθητών πριν και μετά την επίσκεψη στο Μουσείο Ακρόπολης. Κατά την επίσκεψη της σχολικής σας ομάδας στο Μουσείο Ακρόπολης,

Διαβάστε περισσότερα

Κ. Καλογερόπουλος (MA) in Anthropology:

Κ. Καλογερόπουλος (MA) in Anthropology: Κ. Καλογερόπουλος (MA) in Anthropology: Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ενδιαφέρον για την θέση των γυναικών στην κλασική αρχαιότητα ξυπνά κατά τον 19ο αι., με το γνωστό έργο του J. Bachofen Mutter Recht

Διαβάστε περισσότερα

Μ Ε Θ Ε Μ Α Τ Ο ΓΑ Μ Ο ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΛΕΟΝΑΡΔΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΚΛΙΑΜΠΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΓΟΣ ΠΑΡΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ

Μ Ε Θ Ε Μ Α Τ Ο ΓΑ Μ Ο ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΛΕΟΝΑΡΔΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΚΛΙΑΜΠΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΓΟΣ ΠΑΡΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ Ε Ρ ΓΑ Σ Ι Α Σ Τ Ο Μ ΑΘ Η Μ Α Τ Ω Ν Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ω Ν Μ Ε Θ Ε Μ Α Τ Ο ΓΑ Μ Ο ΛΑΜΠΡΙΝΗ ΛΕΟΝΑΡΔΟΥ ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΟΥΚΛΙΑΜΠΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΛΑΓΟΣ ΠΑΡΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ Γάμος ονομάζεται η τελετή με την οποία συνιστάται και αναγνωρίζεται

Διαβάστε περισσότερα

Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3

Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3 Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα. Π. Γιαννακοπούλου Μαθήτριες: Ασσάτωφ Άννα, Μιχαλιού Μαντώ, Αργύρη Μαρία, Τσαουσίδου - Πετρίτση Σοφία Τμήμα: Α3 Η Σπάρτη ήταν πόλη- κράτος στην Αρχαία Ελλάδα, χτισμένη στις όχθες

Διαβάστε περισσότερα

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ

ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ ΜΥΘΟΣ, ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΊΑ,ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΘΕΏΝ Αρχαία Ελληνική θρησκεία ως "εθνική θρησκεία". Παράδοση +Συλλογική µνήµη. Ποικιλία παραδόσεων (ύθοι) + δυνατότητα πολλαπλής προσέγγισής τους Η ΦΩΩΝΗ ΤΩΩΝ ΠΟΙΗΤΩΩΝ Διάσωση

Διαβάστε περισσότερα

38η ιδακτική Ενότητα ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΣΧΕΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ. Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις

38η ιδακτική Ενότητα ΣΥΓΓΕΝΕΙΑ ΣΧΕΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ. Παρατηρήσεις, Σχόλια, Επεξηγήσεις 38η ιδακτική Ενότητα ΥΓΓΕΝΕΙΑ ΧΕΕΙ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΤΕΚΝΩΝ Παρατηρήσεις, χόλια, Επεξηγήσεις 1. υγγένεια το σηµείο αυτό χρήσιµο είναι ο µαθητής να γνωρίζει τους λόγους για τους οποίους είναι σηµαντική η γνώση

Διαβάστε περισσότερα

Κεφάλαιο 1: Γάμος Οικογένεια. Οικογενειακή Αγωγή I Καζέλα Αργυρώ

Κεφάλαιο 1: Γάμος Οικογένεια. Οικογενειακή Αγωγή I Καζέλα Αργυρώ Κεφάλαιο 1: Γάμος Οικογένεια Οικογενειακή Αγωγή I Καζέλα Αργυρώ Στόχοι Οι μαθητές να: αναφέρουν και επεξηγούν ανάγκες που ικανοποιούνται μέσα από το γάμο. δικαιολογούν τη σημασία που έχει ο γάμος ως κοινωνικός

Διαβάστε περισσότερα

ΟΛΕ ΟΙ ΟΜΑΔΕ. υνεντεύξεις: Ανδρικοί και γυναικείοι ρόλοι: παραδοσιακό μοντέλο. Ο ιδανικός γονιός μέσα από τα μάτια των παιδιών

ΟΛΕ ΟΙ ΟΜΑΔΕ. υνεντεύξεις: Ανδρικοί και γυναικείοι ρόλοι: παραδοσιακό μοντέλο. Ο ιδανικός γονιός μέσα από τα μάτια των παιδιών ΟΛΕ ΟΙ ΟΜΑΔΕ υνεντεύξεις: Ανδρικοί και γυναικείοι ρόλοι: παραδοσιακό μοντέλο Ο ιδανικός γονιός μέσα από τα μάτια των παιδιών Ανδρικοί και γυναικείοι ρόλοι στο μέλλον Ανδρικοί και γυναικείοι ρόλοι: παραδοσιακό

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνητική εργασία για τον έρωτα στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Ερευνητική εργασία για τον έρωτα στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Ερευνητική εργασία για τον έρωτα στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Τμήμα: Α2 Καθηγήτρια : Κυρία Χρυσούλα Λινάρδου Μαθητές : Μαρμαρινός Μιχάλης Μπέντος Άγγελος Μπόλκα Φωτεινή Ματζώρος Πάρης Όπου βρίσκεσαι

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα του project: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΥΣΗ!

Θέμα του project: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΥΣΗ! Θέμα του project: Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΔΥΣΗ! Ασχοληθήκαμε με την θέση της γυναίκας: 1. στην εργασία 2. στην εκπαίδευση 3. στη θρησκεία 4. στην πολιτική Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ! 110 εκατομμύρια

Διαβάστε περισσότερα

Μύθοι. Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων

Μύθοι. Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων Μύθοι Τοπικοί μύθοι Η ανάγκη των ανθρώπων οδήγησε στη δημιουργία μύθων Ορισμός : Προσπαθώντας να δώσουμε έναν ορισμό στο µζύθο µπορθούμε να πούμε ότι είναι µια φανταστική, πλαστή διήγηση µε στοιχεία συχνά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί

ΑΡΧΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (σελ.84-97) Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί 1. Να αντιστοιχήσετε τις λέξεις της στήλης Α με αυτές της στήλης Β. Α Β Α. Βασιλεία α. Δικαίωμα να ψηφίζουν για ζητήματα της πόλης είχαν όλοι οι πολίτες, ακόμα και οι πιο φτωχοί Β. Αριστοκρατία β. Κριτήριο

Διαβάστε περισσότερα

Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ. Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα

Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ. Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ ΤΕΦΑΑ, ΠΘ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ Η ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΣΠΑΡΤΗ Σακελλαρίου Κίμων Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΤΕΦΑΑ, Τρίκαλα ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1

Παναγιώτης Γιαννόπουλος Σελίδα 1 1 a) H πραγματική ζωή κρύβει χαρά, αγάπη, στόχους, όνειρα, έρωτα, αλλά και πόνο, απογοήτευση, πίκρες, αγώνα. αν λείπουν όλα αυτά τα συναισθήματα και οι ανατροπές, αν χαθεί η καρδιά και η ψυχή, η ελευθερία,

Διαβάστε περισσότερα

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί;

Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Ποιο άτομο θεωρείται παιδί; Παιδιά θεωρούνται όλα τα αγόρια και τα κορίτσια από 0 έως 18 ετών. Ποια είναι τα δικαιώματα του παιδιού; Σύμφωνα με την Σύμβαση για τα Δικαιώματα των παιδιών Απαγόρευση διακρίσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ Αστρολογικές συμβουλές για την ερμηνεία ενός ωριαίου χάρτη

ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ Αστρολογικές συμβουλές για την ερμηνεία ενός ωριαίου χάρτη ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ Αστρολογικές συμβουλές για την ερμηνεία ενός ωριαίου χάρτη Κατά τη διάρκεια των αιώνων, πολλοί αξιόλογοι μελετητές της αστρολογίας παρατήρησαν ότι ορισμένα αποτελέσματα επαναλαμβάνονταν κάτω

Διαβάστε περισσότερα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα

Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΑΘΛΗΤΕΣ & ΑΘΛΗΤΡΙΕΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Στυλιανή Ανή Χρόνη, Ph.D. Λέκτορας ΤΕΦΑΑ, ΠΘ, Τρίκαλα ΕΠΕΑΕΚ: ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Οι ρίζες του δράματος

Οι ρίζες του δράματος Οι ρίζες του δράματος Σύνθετη ποιητική δημιουργία Το δράμα, το έπος και η λυρική ποίηση = αρχαίος ελληνικός ποιητικός λόγος. ράμα: θεατρικό είδος. Περιλάμβανε το λόγο, τη μουσική και την όρχηση (κίνηση).

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C)

ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) ΕΝΟΤΗΤΑ 1η (318E-320C) Μπορεί η αρετή να γίνει αντικείμενο διδασκαλίας; Ο Πρωταγόρας εξηγεί στον Σωκράτη τι διδάσκει στους νέους που παρακολουθούν τα μαθήματά του. Οι αντιρρήσεις του Σωκράτη. «Το μάθημα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ÑÏÌÂÏÓ

ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ÑÏÌÂÏÓ ΘΕΜΑΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑ Α Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ - 2000 ΟΜΑ Α Α ΘΕΜΑ Α1 Α.1.1. Να προσδιορίσετε µε συντοµία το περιεχόµενο των ακόλουθων όρων: α. εγγύη β. θίασοι

Διαβάστε περισσότερα

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου

Γεωργία Καζάκου, ΠΕ09. Οικονομολόγος. Πολιτική Παιδεία. Β Τάξη Γενικού Λυκείου Πολιτική Παιδεία Β Τάξη Γενικού Λυκείου 1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ 3.2 ΤΟ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΪΚΉΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 2 «Δημοκρατία δε σημαίνει τα ανθρώπινα δικαιώματα, δε σημαίνει την έλλειψη λογοκρισίας,

Διαβάστε περισσότερα

Ηθική ανά τους λαούς

Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ανά τους λαούς Ηθική ως όρος Όταν μιλάμε για ηθική, εννοούμε κάθε θεωρία που θέτει αντικείμενο θεωρητικής εξέτασης την πρακτική συμπεριφορά του ανθρώπου. Η φιλοσοφική ηθική διακρίνεται επομένως τόσο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΤΩΧΕΙΑ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΦΤΩΧΕΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ Με τον όρο φτώχεια αναφερόμαστε στην οικονομική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από έλλειψη επαρκών πόρων για την ικανοποίηση βασικών ανθρώπινων αναγκών. Το κατώφλι

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. Καζάκου Γεωργία, ΠΕ09 Οικονομολόγος 1 ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Α Γενικού Λυκείου και ΕΠΑ.Λ. 2 Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ, Η ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΚΑΙ Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Κεφάλαιο 1 ο 1.1 ΆΝΘΡΩΠΟΣ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΟΝ 1/6 Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του πολιτικό,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ

ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ ΠΕΤΡΑΚΗ ΒΙΚΥ Β 2 ΣΧ. ΕΤΟΣ 2011-12 Η Ανδρομάχη στη Ραψωδία Ζ παρουσιάζεται στις Σκαιές Πύλες με το γιο της να ψάχνουν για τον Έκτορα. Η Ανδρομάχη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί καλή μητέρα μιας και αγωνιά

Διαβάστε περισσότερα

Στάδια Ε.Ε. 1. Κριτήρια επιλογής θέματος. . Ενδιαφέρον θέμα

Στάδια Ε.Ε. 1. Κριτήρια επιλογής θέματος. . Ενδιαφέρον θέμα Στάδια Ε.Ε. 1. Κριτήρια επιλογής θέματος. Ενδιαφέρον θέμα. Μας δίνετε η ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα τους Ολυμπιακούς αγώνες και την παιδεία μέσα από αυτούς.. Επίσης μπορούμε να γνωρίζουμε και να μάθουμε

Διαβάστε περισσότερα

Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήματα : Α1 Α2

Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήματα : Α1 Α2 Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήματα : Α1 Α2 1 Τα Δικαιώματα Των Παιδιών Μαθητές : Νίκος Τσουκανάς Σπύρος Κούφαλης Αναστάσης Παπαχρήστος Σπύρος Φραγκούλης Τάσος Χούσος Εκπαιδευτικοί Δρεπανόπουλος Νίκος, Γυμναστής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ :ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΟΜΗΡΙΚΩΝ ΕΠΩΝ Η Ιλιάδα μαζί με την Οδύσσεια αποτελούν τα αρχαιότερα έπη, όχι μόνο της ελληνικής, αλλά και της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας, που μας

Διαβάστε περισσότερα

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με

Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με Θεμελιώδης αντίθεση που διατρέχει ολόκληρο το έργο και αποτελεί έναν από τους βασικούς άξονές του. Απαντάται με ποικίλες μορφές και συνδέεται με προβληματισμούς για την αλήθεια και τη γνώση. Απηχεί τις

Διαβάστε περισσότερα

Μέλη ομάδας: Ανδρόνικος Αντώνης, Ζαφειρίου Ανδρονίκη, Μανωλακέλλη Αιμιλία, Μάτα Θεανώ. Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα Βαξεβάνη

Μέλη ομάδας: Ανδρόνικος Αντώνης, Ζαφειρίου Ανδρονίκη, Μανωλακέλλη Αιμιλία, Μάτα Θεανώ. Υπεύθυνη καθηγήτρια: κα Βαξεβάνη 4 ο Γενικό Λύκειο Μυτιλήνης. Σχολ. έτος 2014-15 Τάξη Α1 Εργασία στη νεοελληνική Λογοτεχνία Θέμα: «Τα φύλα στη λογοτεχνία» «Πατριαρχική Οικογένεια» Μέλη ομάδας: Ανδρόνικος Αντώνης, Ζαφειρίου Ανδρονίκη,

Διαβάστε περισσότερα

Μακεδονικό παραδοσιακό σπίτι με εσωτερική αυλή, διόροφο χαγιάτι, αύλεια θύρα, και χώρο με δυνατότητα πρόσβασης από την αυλή αλλά και τον δρόμο 1

Μακεδονικό παραδοσιακό σπίτι με εσωτερική αυλή, διόροφο χαγιάτι, αύλεια θύρα, και χώρο με δυνατότητα πρόσβασης από την αυλή αλλά και τον δρόμο 1 Μακεδονικό παραδοσιακό σπίτι με εσωτερική αυλή, διόροφο χαγιάτι, αύλεια θύρα, και χώρο με δυνατότητα πρόσβασης από την αυλή αλλά και τον δρόμο Οπως και στη παραδοσιακή αρχιτεκτονική, κάποιοι χώροι του

Διαβάστε περισσότερα

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007

ÈÅÌÁÔÁ 2007 ÏÅÖÅ. Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» Επαναληπτικά Θέµατα ΟΕΦΕ 2007 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ ιονύσιο Σολωµό «Ο Κρητικό» 3 3 4 σαν πέτρες µε βυθίζουν! 4 Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ. Θέµατα της Επτανησιακής Σχολής που απαντούν στα δοθέντα αποσπάσµατα

Διαβάστε περισσότερα

Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης

Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης Εναλλασσόμενες θεματικές παρουσιάσεις Κάθε Σάββατο και διαφορετική εμπειρία στο Μουσείο Ακρόπολης Εναλλασσόμενες θεματικές παρουσιάσεις Ποιοι

Διαβάστε περισσότερα

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος

Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Κεφ. 44 (από μετάφραση) Θουκυδίδου Περικλέους Ἐπιτάφιος Θέμα: Παραμυθία προς τους γονείς των νεκρών Τα επιχειρήματα με τα οποία ο Περικλής προσπαθεί να μετριάσει τον πόνο των γονιών Τα επιχειρήματα είναι

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Αντιλήψεις για το γάμο, οικογενειακές αξίες και ικανοποίηση από την οικογένεια: Μια εμπειρική μελέτη

Τίτλος Αντιλήψεις για το γάμο, οικογενειακές αξίες και ικανοποίηση από την οικογένεια: Μια εμπειρική μελέτη Τίτλος Αντιλήψεις για το γάμο, οικογενειακές αξίες και ικανοποίηση από την οικογένεια: Μια εμπειρική μελέτη Συγγραφέας Βασίλης Γ. Παυλόπουλος Περίληψη Οι κοινωνικές αναπαραστάσεις του γάμου και της οικογένειας

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ

ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ Σκοπός του προγράμματος: Η αντίληψη της έννοιας της κοινωνικοποίησης Η εξέλιξη του θεσμού της οικογένειας Με τον όρο Κοινωνικοποίηση

Διαβάστε περισσότερα

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου

μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου μετάφραση: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου Δύο Σε μια σπουδαία αρχαία πόλη που την έλεγαν Ουρούκ, ζούσε ένας νεαρός βασιλιάς, ο Γκιλγκαμές. Πατέρας του Γκιλγκαμές ήταν ο βασιλιάς Λουγκαλμπάντα και μητέρα του η

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Πράξη «ΝΕΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (Σχολείο 21ου αιώνα) ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ, στους Άξονες Προτεραιότητας 1,2,3, -Οριζόντια Πράξη», ΑΡXAIA ΕΛΛΗΝΙΚH ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ- ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Δρ. Χαρά Κοσεγιάν Οκτώβρης 2011 Βασική

Διαβάστε περισσότερα

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004

Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2. Ιωάννινα 2004 Αθανάσιος E. Γκότοβος 1 Μαθητές και πολιτισµική ετερότητα: Εµπειρίες, αντιλήψεις και στάσεις των µαθητών απέναντι στο διαφορετικό 2 Ιωάννινα 2004 1 Για τις επιστηµονικές θέσεις και απόψεις που διατυπώνονται

Διαβάστε περισσότερα

Στερεότυπα φύλου στις επαγγελματικές επιλογές των νέων γυναικών

Στερεότυπα φύλου στις επαγγελματικές επιλογές των νέων γυναικών Στερεότυπα φύλου στις επαγγελματικές επιλογές των νέων γυναικών Τ Ο Γ Υ Ν Α Ι Κ Ε Ι Ο Π Ρ Ο ς Ω Π Ο Τ Η ς Ε Π Ι Χ Ε Ι Ρ Η Μ Α Τ Ι Κ Ο Τ Η Τ Α ς ς Τ Ο Ν. Κ Ι Λ Κ Ι ς Τ Ε Τ Α Ρ Τ Η 8 Μ Α Ρ Τ Ι Ο Υ 2 0 1

Διαβάστε περισσότερα

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ

ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ http://hallofpeople.com/gr/bio/aquinas.php ΘΩΜΑΣ ΑΚΙΝΑΤΗΣ Ο μεγαλύτερος και σπουδαιότερος φιλόσοφος του δευτέρου μισού του Μεσαίωνα ήταν ο Θωμάς ο Ακινάτης, που έζησε από το 1225 ως το 1274. Υπήρξε ο σημαντικότερος

Διαβάστε περισσότερα

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους

Εφηβεία και Πρότυπα. 2)Τη στάση του απέναντι στους άλλους, ενήλικες και συνομηλίκους Εφηβεία και Πρότυπα Τι σημαίνει εφηβεία; Η εφηβεία είναι η περίοδος της ζωής του ανθρώπου που αρχίζει με το τέλος της παιδικής ηλικίας και οδηγεί στην ενηλικίωση. Είναι μια εξελικτική φάση που κατά τη

Διαβάστε περισσότερα

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΑ Ο λόγος που ο Αριστοτέλης μελέτησε την έννοια της αρετής στα Ηθικά Νικομάχεια είναι γιατί αυτή αποτελεί προϋπόθεση όχι μόνο για την ευδαιμονία του ατόμου αλλά και ολόκληρης

Διαβάστε περισσότερα

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΥΘΥΝΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΑΝΔΡΕΣ ΚΑΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΜΟΝΑΔΑ: 1ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΤΑΞΗ: Β ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ: 23 ΑΓΟΡΙΑ: 13 ΚΟΡΙΤΣΙΑ: 10 ΕΚΠΟΝΗΣΗ: ΛΙΑΠΗ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ:

Διαβάστε περισσότερα

1 ΕΠΑ.Λ. ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2011 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ

1 ΕΠΑ.Λ. ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2011 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ 1 ΕΠΑ.Λ. ΣΙΒΙΤΑΝΙΔΕΙΟΥ ΣΧΟΛΗΣ ο ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 2011 Α ΤΕΤΡΑΜΗΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΘΗΝΑ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ ΚΟΥΦΑΛΙΩΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΧΑΤΖΗΚΥΡΙΑΚΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ ΚΑΡΥΑΤΙΔΕΣ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Τίτλος Η αγάπη άργησε μια μέρα. Εργασία της μαθήτριας Ισμήνης-Σωτηρίας Βαλμά

Τίτλος Η αγάπη άργησε μια μέρα. Εργασία της μαθήτριας Ισμήνης-Σωτηρίας Βαλμά Τίτλος Η αγάπη άργησε μια μέρα Εργασία της μαθήτριας Ισμήνης-Σωτηρίας Βαλμά Χώρος: Νεοχώρι Κρήτης Χρόνος: 1925-1930 (περίοδος Β Παγκοσμίου πολέμου) Πρόσωπα Οικογένεια Φτενούδου Πατέρας: Μιχαήλος Μητέρα:

Διαβάστε περισσότερα

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ.

V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. V/ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ. Η συμβολή της οικογένειας στην άσκηση κοινωνικής πολιτικής είναι μεγάλη και διαχρονική. Η μορφή και το περιεχόμενο, όμως, αυτής της συμβολής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

ΟΡΙΣΜΟΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ Η κοινωνία μας περνά ένα στάδιο ταχύτατων μεταλλαγών και ανακατατάξεων, όπου αμφισβητούνται αξίες και θεσμοί. Σήμερα οι θεσμοί έχουν γίνει πολύμορφοι και σύνθετοι, ενώ ταυτόχρονα όσοι άντεξαν

Διαβάστε περισσότερα

Βία κατά των γυναικών ένα αρχαίο ζήτηµα που ανθεί και στον 21 αιώνα. Θεοφανώ Παπαζήση

Βία κατά των γυναικών ένα αρχαίο ζήτηµα που ανθεί και στον 21 αιώνα. Θεοφανώ Παπαζήση Βία κατά των γυναικών ένα αρχαίο ζήτηµα που ανθεί και στον 21 αιώνα Θεοφανώ Παπαζήση Αναπληρώτρια καθηγήτρια ΑΠΘ Από την απελευθέρωση των σεξουαλικών σχέσεων στα τέλη της δεκαετίας του 60 αρχές 70, µετά

Διαβάστε περισσότερα

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ»

Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σύλλογος Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας «σὺν Ἀθηνᾷ» Σάββατο, 3 Οκτωβρίου 2015 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ Κατερίνα Δ. Χατζοπούλου Σας καλωσορίζουμε και φέτος στις συναντήσεις και δράσεις του Συλλόγου Αρχαίας Ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

ΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2014 ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ε_3.Ο λ3τ(ε) ΤΑΞΗ: ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΜΑΘΗΜΑ: Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗ (2ος Κύκλος) ΑΡΧΕΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Ηµεροµηνία: Μ. Τετάρτη 16 Απριλίου 2014 ιάρκεια Εξέτασης: 3 ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΟΜΑ

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα

Η θέση της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα Η θέση της γυναίκας στην αρχαία Ελλάδα Η θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα ποίκιλε ανάλογα με την εποχή, τον τόπο, την κοινωνική τάξη και ήταν υποβιβασμένη σε σχέση με τη θέση του άνδρα. Οι πληροφορίες

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ

Αρχαϊκή εποχή. Πότε; Π.Χ ΔΕΜΟΙΡΑΚΟΥ ΜΑΡΙΑ Αρχαϊκή εποχή 1 Πότε; 750 480 Π.Χ Τι εποχή είναι; 2 Εποχή προετοιμασίας και απαρχών : Οικονομικής Πολιτικής Πολιτιστικής εξέλιξης Πώς αντιμετωπίστηκε η κρίση του ομηρικού κόσμου στα μέσα του 8 ου αι π.χ.

Διαβάστε περισσότερα

Οµιλία του Προέδρου Valéry GISCARD d ESTAING. Στα εγκαίνια της λατείας Jacqueline de Romilly. Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Παρισίων

Οµιλία του Προέδρου Valéry GISCARD d ESTAING. Στα εγκαίνια της λατείας Jacqueline de Romilly. Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Παρισίων 1 Οµιλία του Προέδρου Valéry GISCARD d ESTAING Στα εγκαίνια της λατείας Jacqueline de Romilly Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο Παρισίων Αθήνα --- ευτέρα 16 Σε τεµβρίου 2013 2 Κύριε ήµαρχε, Κυρία Πρόεδρε του

Διαβάστε περισσότερα

Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως μητέρα

Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα. Η γυναίκα στην Ιλιάδα ως μητέρα Διαθεματική Εργασία στην Ιλιάδα Θέμα : Η θέση και ο ρόλος της γυναίκας στην Ιλιάδα (με βάση τις ραψωδίες που διδαχτήκαμε). Η γυναίκα μέσα στην Ιλιάδα εμφανίζεται ως μητέρα, σύντροφος, σύζυγος, ως πρότυπο

Διαβάστε περισσότερα

5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 5η ιδακτική Ενότητα ΠΩΣ ΟΡΙΖΕΤΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Εργασία για το σπίτι Ποιες ήταν οι βασικές αρχές της ηµοκρατίας που ίσχυσε στην Αρχαία Ελλάδα; (Στο τέλος του κεφαλαίου παραθέτουµε αποσπάσµατα από το

Διαβάστε περισσότερα

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου!

σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! σα μας είπε από κοντά η αγαπημένη ψυχολόγος Θέκλα Πετρίδου! 12/11/2018 Katerina Christou Student Εφημερίδα Λεμεσός Στις 9 Νοεμβρίου είχα την τιμή και τη χαρά να γνωρίσω από κοντά την αγαπημένη ψυχολόγο,

Διαβάστε περισσότερα

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη

κατεύθυνση της εξάλειψης εθνοκεντρικών και άλλων αρνητικών στοιχείων που υπάρχουν στην ελληνική εκπαίδευση έτσι ώστε η εκπαίδευση να λαμβάνει υπόψη ΕΙΣΑΓΩΓΗ Είναι γνωστό ότι, παραδοσιακά, όπως άλλα εκπαιδευτικά συστήματα έτσι και το ελληνικό στόχευαν στην καλλιέργεια και ενδυνάμωση της εθνοπολιτιστικής ταυτότητας. Αυτό κρίνεται θετικό, στο βαθμό που

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις

ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ Απαντήσεις Σελίδα 1 από 5 Απαντήσεις Β.1 Το συγκεκριμένο απόσπασμα αντλήθηκε από το 8 ο βιβλίο των Πολιτικών του Αριστοτέλη, που έχει ως θέμα του την παιδεία. Ήδη, από την πρώτη φράση του αποσπάσματος (ὅτι μέν οὖν

Διαβάστε περισσότερα

Η Ελλάδα στα Βαλκάνια και στον κόσµο χθες, σήµερα και αύριο

Η Ελλάδα στα Βαλκάνια και στον κόσµο χθες, σήµερα και αύριο Η Ελλάδα στα Βαλκάνια και στον κόσµο χθες, σήµερα και αύριο Χωρίς αµφιβολία οι αρχαίοι Έλληνες στοχαστές, ποιητές και φιλόσοφοι πρώτοι έχουν αναπτύξει τις αξίες πάνω στις οποίες θεµελιώνεται η Ευρωπαϊκή

Διαβάστε περισσότερα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα

Ένα γόνιμο μέλλον. στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα 1 Ένα γόνιμο μέλλον Ένα γόνιμο μέλλον χρειάζεται μια καλή συνείδηση στο παρόν και πνευματικές ιδιότητες που εκδηλώνουν οι Έλληνες όταν κάνουν τα καλά τους έργα Χρειαζόμαστε οι Έλληνες να συνδεθούμε πάλι

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη ειναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσµου µε τις

Διαβάστε περισσότερα

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ. Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΪΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ. Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας το γράμμα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Β ΤΑΞΗΣ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΔΕΥΤΕΡΑ 28 ΙΟΥΝΙΟΥ 1999 ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ : ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Α ΟΜΑΔΑ Α.1. Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΡΑΤΟΥΣ

Διαβάστε περισσότερα

Αρχαϊκό έπος: Όμηρος. Ενότητα 12: Η ραψωδία ζ (Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας) Ευφημία Καρακάντζα Τμήμα Φιλολογίας

Αρχαϊκό έπος: Όμηρος. Ενότητα 12: Η ραψωδία ζ (Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας) Ευφημία Καρακάντζα Τμήμα Φιλολογίας Αρχαϊκό έπος: Όμηρος Ενότητα 12: Η ραψωδία ζ (Ὀδυσσέως ἄφιξις εἰς Φαίακας) Ευφημία Καρακάντζα Τμήμα Φιλολογίας Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για

Διαβάστε περισσότερα

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2004 Α. ΚΕΙΜΕΝΟ Β. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Κάποια από τα χαρακτηριστικά της ποίησης του Οδ. Ελύτη ειναι: η ποιητική προσέγγιση του κόσµου µε τις αισθήσεις,

Διαβάστε περισσότερα

3η - 4η ιδακτική Ενότητα. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία

3η - 4η ιδακτική Ενότητα. ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΘΕΣΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία Μ Ε Ρ Ο Π Ρ Ω Τ Ο Π Ο Ι Τ Ι Κ Ο Ι Θ Ε Μ Ο Ι 26 3η - 4η ιδακτική Ενότητα ΠΟΙΤΙΚΟΙ ΘΕΜΟΙ Τι είναι ηµ οκρατία Εργασία για το σπίτι Να εντοπίσετε τις διαφορές ως προς την οργάνωση και τις αρµοδιότητες µεταξύ

Διαβάστε περισσότερα

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός

Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη. 1. Ο χώρος τέλεσης της χριστιανικής λατρείας ονομάστηκε ναός ΜΑΘΗΜΑ 2 Ο ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΛΑΤΡΕΙΑΣ Να συμπληρώσετε κάθε μια από τις προτάσεις 1, 2, 3, 4 και 5, επιλέγοντας τη σωστή απάντηση από τις αντίστοιχες φράσεις α, β, γ. 1. Ο χώρος τέλεσης

Διαβάστε περισσότερα

Το παιχνίδι των δοντιών

Το παιχνίδι των δοντιών Το παιχνίδι των δοντιών Ρία Φελεκίδου Εικόνες: Γεωργία Στύλου Εκπαιδευτικό υλικό από τη συγγραφέα του βιβλίου [1] EΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΩΝ ΔΟΝΤΙΩΝ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ - ΤΑΞΙΔΙ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Διαβάστε περισσότερα

ψ Ρ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ -N^ ->5^ **' ΑΣΗΜΙΝΑ ΛΕΟΝΤΗ

ψ Ρ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ -N^ ->5^ **' ΑΣΗΜΙΝΑ ΛΕΟΝΤΗ ψ Ρ ' '.'."» *?' Ρ -N^ ->5^ ι"*** **' "HSf % ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΜΕΛΕΤΩΝ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ ΑΣΗΜΙΝΑ ΛΕΟΝΤΗ Το Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της Υπηρεσίας Συντήρησης Μνημείων

Διαβάστε περισσότερα

Η θέση της γυναίκας στο ισλάμ και στο χριστιανισμό. PROJECT 1 Υπεύθυνος καθηγητής Παπαγιάννης Γεώργιος ΠΕ01

Η θέση της γυναίκας στο ισλάμ και στο χριστιανισμό. PROJECT 1 Υπεύθυνος καθηγητής Παπαγιάννης Γεώργιος ΠΕ01 Η θέση της γυναίκας στο ισλάμ και στο χριστιανισμό PROJECT 1 Υπεύθυνος καθηγητής Παπαγιάννης Γεώργιος ΠΕ01 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΚΑΙ ΞΕΝΟΦΟΒΙΑ ΟΜΑΔΑ Α PROJECT 3 Οι Γυναίκες Στον Ισλάμ Και Στον Χριστιανισμό ΟΜΑΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

Ιουδαϊσµός. α) Παρουσίαση θρησκείας:

Ιουδαϊσµός. α) Παρουσίαση θρησκείας: Ιουδαϊσµός α) Παρουσίαση θρησκείας: Ο Ιουδαϊσµός είναι η παραδοσιακή θρησκεία των Εβραίων. Σύµφωνα µε τον ορθόδοξο Ιουδαϊσµό και τους βαθιά θρησκευόµενους Εβραίους, ο βιβλικός πατριάρχης Αβραάµ ήταν ο

Διαβάστε περισσότερα

Τζιορντάνο Μπρούνο

Τζιορντάνο Μπρούνο http://hallofpeople.com/gr/bio/bruno.php Τζιορντάνο Μπρούνο Αποσπάσματα από έργα του (Την εποχή που εκκλησία και επιστήμη θεωρούσε υποδεέστερο το γυναικείο φύλο, ο Μπρούνο έγραψε): Εξετάστε λίγο την αλήθεια,

Διαβάστε περισσότερα

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα

Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα Κ. Σ. Δ. Μ. Ο. Μ. Οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι είναι μια φιλοσοφική, θρησκευτική και πολιτική σχολή που ιδρύθηκε τον 6ο αιώνα π.χ από τον Πυθαγόρα τον Σάμιο στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Η κοινότητα στεγαζόταν

Διαβάστε περισσότερα

Σήμερα επηρεάζει έντονα Κίνα, Ιαπωνία, ανατολική και νοτιοανατολική Ασία.

Σήμερα επηρεάζει έντονα Κίνα, Ιαπωνία, ανατολική και νοτιοανατολική Ασία. ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ Ο Κουμφουκιανισμός βασίστηκε στη διδασκαλία του κινέζου Κομφουκίου (6 ος αι. π.χ.), έδωσε έμφαση στην εκπαίδευση και στην μόρφωση. Χάρισε στον κόσμο αναρίθμητους επιστήμονες, εφευρέτες, τεχνικούς,

Διαβάστε περισσότερα

Σαν τα φύλλα του καπνού-λία Ζώτου & Θοδωρής Καραγεωργίου

Σαν τα φύλλα του καπνού-λία Ζώτου & Θοδωρής Καραγεωργίου Τετάρτη, 30 Ιουλίου 2014 Σαν τα φύλλα του καπνού-λία Ζώτου & Θοδωρής Καραγεωργίου Στο «Σαν τα φύλλα του καπνού» εξιστορείται μια ευαίσθητη, ρομαντική και νοσταλγική ιστορία που μας συγκινεί και μας ταξιδεύει

Διαβάστε περισσότερα

Μιλώντας με τα αρχαία

Μιλώντας με τα αρχαία Επίσκεψη στο μαντείο της Δωδώνης Πώς έβλεπαν το μέλλον οι αρχαίοι; Πώς λειτουργούσε το πιο αρχαίο μαντείο της Ελλάδας; Τι μορφή, σύμβολα και ρόλο είχε ο κύριος θεός του, ο Δίας; Τι σημασία είχαν εκεί οι

Διαβάστε περισσότερα

Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό.

Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ Κας ΦΑΝΟΥΡΑΚΗ ΕΥΑΝΘΙΑΣ 1 Τι ονομάζουμε έπος και ποιο είναι το περιεχόμενο του; Έπος σημαίνει: λόγος, διήγηση και ειδικότερα αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό,

Διαβάστε περισσότερα

Κατανόηση προφορικού λόγου

Κατανόηση προφορικού λόγου Κατανόηση προφορικού λόγου Επίπεδο Γ Δεύτερη διδακτική πρόταση Μυθολογία Ενδεικτική διάρκεια: Ομάδα-στόχος: Διδακτικός στόχος: Στρατηγικές: Υλικό: Ενσωμάτωση δραστηριοτήτων: 1 διδακτική ώρα έφηβοι και

Διαβάστε περισσότερα

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus

ISSP 1998 Religion II. - Questionnaire - Cyprus ISSP 1998 Religion II - Questionnaire - Cyprus Για σας. Είμαστε από το Κέντρο Ερευνών του Cyprus College. Kάνουμε μια διεθνή έρευνα για κοινωνικές και ηθικές αντιλήψεις. Η έρευνα αυτή γίνεται ταυτόχρονα

Διαβάστε περισσότερα

Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ

Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α. 1ο ΘΕΜΑ Ιστορία Α Λυκείου Κωδικός 4459 Απαντήσεις των θεμάτων ΟΜΑΔΑ Α 1ο ΘΕΜΑ 1.α. (Ι). Να χαρακτηρίσετε τις ακόλουθες προτάσεις ως προς την ορθότητά τους, γράφοντας τη λέξη Σωστό ή Λάθος δίπλα από τον αριθμό

Διαβάστε περισσότερα