23/10/2007. Εκπομπή 3 η. Και το Όσκαρ πηγαίνει στη Julia Roberts.

Transcript

1 23/10/2007 Εκπομπή 3 η Και το Όσκαρ πηγαίνει στη Julia Roberts. Τελετή απονομής βραβείων Όσκαρ για το έτος Το Όσκαρ Α Γυναικείου Ρόλου κερδίζει η Julia Roberts για την ερμηνεία της σε μια ταινία με τίτλο: «Erin Brockovitch». Η ηρωίδα της ταινίας είναι μια φτωχή υπάλληλος σε δικηγορικό γραφείο, η οποία φέρνει στο φως μια συγκλονιστική υπόθεση. Ένας βιομηχανικός κολοσσός μολύνει το υπέδαφος και τα αποθέματα νερού μιας μικρής κοινότητας στη Νότια Καλιφόρνια με μια επικίνδυνη καρκινογόνο ουσία: το εξασθενές χρώμιο. Οι άνθρωποι της κοινότητας Hinkley αρρωσταίνουν αλλά δε γνωρίζουν γιατί και δεν τολμούν να μιλήσουν. Η ηρωίδα τους ξεσηκώνει, τους πείθει, οδηγεί τη μεγάλη εταιρεία στα δικαστήρια και οι κάτοικοι του Hinkley δικαιώνονται πανηγυρικά. Το σενάριο της ταινίας στηρίζεται σε μια απολύτως αληθινή ιστορία και ο τίτλος της είναι το αληθινό όνομα μιας πραγματικής γυναίκας. Εριν Μπρόκοβιτς: Ονομάζομαι Έριν Μπρόκοβιτς και είμαι σίγουρη ότι πολλοί περισσότεροι άνθρωποι ξέρουν το όνομά μου παρά το πρόσωπό μου λόγω της ταινίας με τη Τζούλια Ρόπμπερτς και το χωριό Χίνκλεϊ στην Καλιφόρνια που δηλητηριαζόταν από τη βιομηχανία με ένα χημικό που, όπως βλέπω, το μάθατε και στην Ελλάδα. Ονομάζεται εξασθενές χρώμιο. Η Μπρόκοβιτς έχει αφιερώσει τη ζωή της στην υπεράσπιση ανθρώπων που εκτίθενται ανυποψίαστοι σε κινδύνους υγείας από βιομηχανική ρύπανση. Η τελευταία, η πιο επίκαιρη από χιλιάδες τέτοιες υποθέσεις στον κόσμο, που έφτασε στο γραφείο της έρχεται από την Ελλάδα. Η ίδια ουσία, το καρκινογόνο εξασθενές χρώμιο που δηλητηρίαζε τους κατοίκους του Χίνκλεϊ στην Καλιφόρνια δηλητηριάζει τη ζωή χιλιάδων κατοίκων στα Οινόφυτα, τον Ωρωπό και το Χαλκούτσι. Έριν Μπρόκοβιτς: Μόλις είδα τις φωτογραφίες απ την Ελλάδα, με το ποτάμι που τα νερά του είχαν γίνει κόκκινα κατάλαβα αμέσως ότι επρόκειτο για εξασθενές χρώμιο. Όταν είδα τις μετρήσεις έπαθα σοκ. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι στην Ελλάδα, ειδικά εκείνοι που πλήττονται, που πίνουν αυτοί και τα παιδιά τους ένα δηλητήριο πρέπει να αγωνιστούν, να απαιτήσουν από την κυβέρνησή τους να λάβει μέτρα. 1

2 Γιώργος Γαβριήλ (Δήμαρχος Ωρωπού): Κάθε μήνα, κάθε μήνα ελέγχουμε το νερό αλλά δεν το ελέγχαμε ποτέ για εξασθενές χρώμιο. Το ελέγχαμε για όλα τ' άλλα μέταλλα που θεωρούνται και εικάζεται ότι είναι επικίνδυνα αλλά όχι για το εξασθενές χρώμιο. Το εξασθενές χρώμιο ήρθε σαν κεραυνός εν αιθρία. Και βέβαια, από κει και πέρα αρχίσαμε να κινητοποιούμεθα για να προστατεύσουμε τους πολίτες μας. Δεν το ξέραμε, δεν το μετράγαμε, όπως δεν το μετράει ίσως και όλη η Ελλάδα. Ο Ασωπός στη μυθολογία ήταν ένας ποτάμιος θεός, γιος του Ουρανού και της Τυφίος, πατέρας της Αίγινας. Το όνομά του έχει δοθεί σε πολλά ποτάμια στην Ελλάδα. Μέχρι πρόσφατα, το πιο διάσημο ήταν ένας παραπόταμος του Σπερχειού στη Φθιώτιδα, από τις όχθες του οποίου περνούσε το μονοπάτι που πήρε ο Εφιάλτης για να φέρει τους Πέρσες στις Θερμοπύλες. Εδώ και λίγο καιρό, το όνομα Ασωπός φέρνει στα μυαλά όλων μας αυτό εδώ το ποτάμι που ξεκινάει από τις Ερυθρές, περνάει απ τα Οινόφυτα, τον Ωρωπό και φτάνει στο Χαλκούτσι. Από τα νερά του, δεκαετίες τώρα, πίνουν, πλένονται, ποτίζουν χιλιάδες κάτοικοι των γύρω κοινοτήτων. Αυτά τα νερά μετρήθηκαν πρόσφατα να περιέχουν σε μεγάλες ποσότητες μια επικίνδυνη καρκινογόνο ουσία, το εξασθενές χρώμιο. Το ίδιο χρώμιο που είχαμε συναντήσει στην αληθινή και στην κινηματογραφική περιπέτεια της Erin Brockovitch. Πόσα χρόνια είναι μολυσμένα τα νερά; Πόσα χρόνια οι άνθρωποι εδώ έπιναν χωρίς να ξέρουν και γιατί ποτέ, κανείς δεν έκανε τους απαραίτητους ελέγχους; Και πόσοι ακόμα Ασωποί να υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα; Οινόφυτα. Οκτώβριος Από τις αρχές Αυγούστου οι κάτοικοι της περιοχής ζουν έναν εφιάλτη. Κωνσταντία Φούκη (κάτοικος Οινοφύτων): Για σκεφτείτε το πιο απλό πράγμα: θέλεις μα πλύνεις ένα φρούτο, δεν πρέπει να το πλύνεις με νερό της βρύσης. Ή να πλύνεις τα χέρια σου. Νταξει, τα δόντια σου εννοείται. Πηγαίνουμε με το ποτηράκι μας και πλένουμε τα δόντια μας. Αλλά το μπάνιο πόσο να το αποφύγεις; Και εντάξει τα παιδιά θα τα κάνεις. Εμείς; Η Κωνσταντία, νεαρή μητέρα δύο παιδιών ήρθε στην περιοχή μικρή, όταν ο πατέρας της άφησε το χωριό του στην Ήπειρο για να δουλέψει στα εργοστάσια των Οινοφύτων. 2

3 Κωνσταντία Φούκη (κάτοικος Οινοφύτων): Θυμάμαι παλιότερα, όταν ήμασταν και στην εφηβεία, που δεν σκεφτόμασταν και το θάνατο πάρα πολύ και συζητάγαμε: «Έλα μωρέ, έτσι κι αλλιώς εδώ που ζούμε όλοι από καρκίνο θα πάμε.» Τελικά, όμως, όταν ο καρκίνος σου χτυπάει την πόρτα και στο δικό μας το σπίτι το έχει χτυπήσει 3 φορές, έχουν πεθάνει και οι γονείς του άντρα μου και ο μπαμπάς μου από καρκίνο. Ε, είναι πια το πράγμα, είναι πολύ πιο έτσι, φοβάσαι ότι: «Ποιος θα είναι ο επόμενος; Θα είμαι εγώ; Θα είναι ο άντρας μου; Τα παιδιά μου αύριο μεθαύριο ενδεχομένως.» Στο σπίτι αυτό ο καρκίνος χτύπησε τρεις φορές την πόρτα μέσα σε πολύ λίγα χρόνια. Κωνσταντία Φούκη (κάτοικος Οινοφύτων): Ε, ο πεθερός μου, που ξεκίνησε από κεινον πέθανε από καρκίνο του στομάχου. Η πεθερά μου ήτανε πιο άτυχη γιατί είχε περάσει 13 χρόνια πριν πεθάνει από τη λευχαιμία που πέθανε τελικά, είχε περάσει καρκίνο λεμφαδένων. Και ο μπαμπάς μου καρκίνο του πνεύμονα, πέθανε πριν από 2 χρόνια. Ερ. Έχετε σκεφτεί ποτέ αν ή πως αυτά συνδέονται με την περιοχή που ζούσαν ή με τη δουλειά που κάναν; Κωνσταντία Φούκη (κάτοικος Οινοφύτων): Ε, για το μπαμπά μου περισσότερο το έχω σκεφτεί αυτό. Ε, γιατί υπάρχει και η εξής τραγική σύμπτωση. Την ίδια μέρα που πέθανε ο πατέρας μου πέθανε και ένας συνάδελφός του που ήτανε στο ίδιο εργοστάσιο. Υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι. Υπάρχει.. ξέρω ακόμα μία περίπτωση ανθρώπου που ζει στα Οινόφυτα και εργαζόταν σ εκείνο το εργοστάσιο που επίσης πέθανε από καρκίνο. Το πόστο, συγκεκριμένα το πόστο του πατέρα μου που ήταν κλιβανέας, και που οι φούρνοι, τέλος πάντων έχουνε και τις αναθυμιάσεις και όλα αυτά, δηλαδή, εκεί πηγαίνει το μυαλό σου κατευθείαν. Ο μπαμπάς μου για πάρα πολλά χρόνια, σε όποιο εργοστάσιο.. άλλαξε τρία εργοστάσια, σε όποιο εργοστάσιο και να δούλευε, δούλευε σε αυτό το πόστο, οπότε σαφέστατα πηγαίνει εκεί το μυαλό σου. Αλουμίνιο. Που αλλού να πάει; Δε λέω ότι δεν ήταν καπνιστής ή ότι άλλοι που πέθαναν δεν ήταν αλλά υπάρχουν τόσοι καρκίνοι πια στα Οινόφυτα ότι.. είναι το πιο, το πιο συνηθισμένο. Δεν αναρωτιόμαστε εάν μάθουμε από τι αρρώστησε ή από τι πέθανε, έρχεται αυτό στο μυαλό μας και είναι έτσι. 3

4 Γιάννης Οικονομίδης (ιερέας Οινοφύτων): Από το 2004, όπου και είδαμε για πρώτη φορά το το χρώμιο στο νερό μας απευθυνθήκαμε στις υπηρεσίες υγείας, τις τοπικές για να αναζητήσουμε στοιχεία που θα έδειχναν τις επιπτώσεις στην υγεία του πληθυσμού. Είδαμε ότι πουθενά, σε καμία υπηρεσία δεν έχουν κρατηθεί στοιχεία αξιοποιήσιμα, οπότε αξιοποιήσαμε το αρχείο αδειών ταφής της ενορίας, του Αγίου Σπυρίδωνα για να διαπιστώσουμε μία αύξηση από 6% έχουμε πάει στο 32% ο καρκίνος ως αιτία θανάτου στις άδειες ταφής της ενορίας μου. Οι περισσότεροι άνθρωποι που ζουν σήμερα στα Οινόφυτα ήρθαν εδώ για να εργαστούν σε κάποιο από τα εκατοντάδες εργοστάσια της περιοχής, όπως ο πατέρας της Κωνστάντιας. Τα εργοστάσια ήταν το κέντρο της ζωής της πόλης. Ο παπα Γιάννης Οικονομίδης, ο παπάς των Οινοφύτων μας ξεναγείς στις όχθες του Ασωπού. Μας δείχνει αυθαίρετους, παράνομους αγωγούς που ρίχνουν κάθε μέρα ανεπεξέργαστα λύματα στο ποτάμι. Μας μιλά για μια τοξική ρύπανση που κανείς δεν ξέρει ποτέ ακριβώς πέρασε από τα νερά του ποταμού στο υπέδαφος, στον υδροφόρο ορίζοντα και από κει, στις βρύσες των σπιτιών. Γιάννης Οικονομίδης (ιερέας Οινοφύτων): Οι βιομήχανοι κάνουν κάποιες δωρεές κατά καιρούς στην τοπική κοινωνία. Πέρσι δώρισαν πιάνα στα σχολεία μας. Επίσης, στην τελετή βράβευσης των επιτυχόντων μαθητών πάντοτε είναι και κάποιοι εκπρόσωποί τους να, να βραβεύσουν τα παιδιά. Οι σύλλογοι γονέων φέτος για πρώτη φορά, διαμαρτυρήθηκαν εγγράφως και περιμένουμε την απάντηση των βιομηχανιών, έχουμε στείλει μια επιστολή προς τον πρόεδρο του συνδέσμου διαμαρτυρόμενοι για την απαράδεκτη κατάσταση αυτή της τοξίνωσης του υδροφόρου ορίζοντα, όπου τους λέμε ότι αν συνεχιστεί έτσι αυτή η κατάσταση, σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν υγιή παιδιά να παίζουν στα πιάνα που μας δωρίσατε πριν λίγο καιρό. Θανάσης Παντελόγλου (χημικός, πρόεδρος ΙΤΑΠ): το 70 75% του προβλήματος το δημιουργούν αυτοί που έχουν επεξεργασία επιφανειών μετάλλων, αλουμινίου, χαλκού, σιδήρου και στη συνέχεια έχουμε ένα μικρό μέρος συμβολή τα φινιριστήρια βαφεία υφασμάτων, μετά έχουμε ως ένα βαθμό, τα εργοστάσια που κάνουνε δέρματα, βυρσοδεψεία και ένα μικρό ακόμα ποσοστό είναι τα μεγάλα τυπογραφεία με τα μελάνια τους και οι βιομηχανίες που κάνουν χρωστικές. Περί τις είκοσι μονάδες, μεγάλες δημιουργούν το 75% του προβλήματος. Και γύρω στις τέσσερις πέντε συμπληρώνουνε μέχρι το

5 Η βιομηχανική ζώνη των Οινοφύτων αναπτύσσεται εδώ και σαράντα χρόνια. Οι κάτοικοι παραπονούνται ότι όλα αυτά τα χρόνια, η βιομηχανία δεν επεξεργαζόταν τα λύματά της, όπως απαιτεί ο νόμος αλλά και οι εκπρόσωποι του νόμου απέφευγαν να κάνουν τους νόμιμους ελέγχους για την εκπομπή τοξικών ρύπων. Γιάννης Οικονομίδης (ιερέας Οινοφύτων): Έχουμε καταλήξει, καταρχήν, σ ένα συμπέρασμα: ότι η πολιτεία εδώ και τριάντα χρόνια, αγνόησε το πρόβλημα, δεν έκανε τίποτα για να υπάρξει ανάπτυξη με αειφορία. Αυτό σημαίνει για μας ότι έχει χάσει το κύρος της και την αξιοπιστία της. Άρα, λοιπόν, δε μπορεί εμείς να μείνουμε με σταυρωμένα τα χέρια και να περιμένουμε από αυτούς που επί τριάντα ολόκληρα χρόνια επέτρεπαν στο πρόβλημα να φουντώνει, να περιμένουμε να μας δώσουν και τη λύση, έτσι, από μόνοι τους. Γι αυτό, λοιπόν, σκοπεύουμε να διεκδικήσουμε αποζημιώσεις με την δικαστική οδό, έτσι όπως έχει γίνει και σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη με στόχο τελικά να ανεβάσουμε το κόστος της μη λύσης τόσο ψηλά έτσι ώστε να είναι μεγαλύτερο απ το κόστος της λύσης. Από τα μεγάφωνα ακούγεται: «Όλοι απόψε στη συγκέντρωση για το νερό δηλητήριο που πίνουμε στην παραλία Σκάλας Ωρωπού επειδή δεν υπάρχουν άλλα χρονικά περιθώρια, όχι άλλο στον καρκίνο εξασθενούς χρωμίου που μας ποτίζουν». Δάσκαλος: Ήδη στο Γυμνάσιο των Οινοφύτων που υπερετώ, τις τελευταίες 10 μέρες έχει μπει ταμπέλα απαγορευτική για το νερό, απαγορεύεται να πιουν τα νερά, το νερό και να το χρησιμοποιήσουνε για οτιδήποτε, ούτε για πλύσιμο, ούτε για πότισμα. Ασφαλίστρια: Είμαι από την Αθήνα και ήρθαμε εδώ για καλύτερη ποιότητα ζωής. Από τα μεγάφωνα ακούγεται κάποιος ομιλητής: «Οι ρυθμιστές, λοιπόν, της ζωής μας έχουν γίνει οι ίδιοι οι βιομήχανοι, το ίδιο το κεφάλαιο. Δεν έχουν το δικαίωμα όλοι αυτοί οι κύριοι που αισχροκερδούν σε βάρος της υγείας μας και σε βάρος της υγείας των παιδιών μας και αυτό πρέπει να το πούμε δυνατά». Η ιστορία ξεκινάει πριν από τέσσερις δεκαετίες. Το 1969, στα χρόνια της Δικτατορίας ένα Προεδρικό Διάταγμα ορίζει τρεις περιοχές ανάπτυξης βιομηχανιών κοντά στα Οινόφυτα. Προέβλεπε την κατασκευή ενός αγωγού λυμάτων που θα έριχνε τα λύματα στον ποταμό Ασωπό λίγο παρακάτω, παρακάμπτοντας την κοινότητα των Οινοφύτων. Αυτός ο αγωγός δεν κατασκευάστηκε ποτέ. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1979, με μια νομαρχιακή 5

6 απόφαση οι βιομηχανίες που στο μεταξύ είχαν ξεχειλίσει έξω από τις ορισμένες βιομηχανικές ζώνες επετράπη να ρίχνουν τα απόβλητά τους στον Ασωπό όπως θέλουν, όπου θέλουν με μία προϋπόθεση: να μην περιέχουν μεγάλες συγκεντρώσεις χρωμίου. Αλλά από το 1979, καμία αρχή, κανείς, ποτέ δεν έλεγξε αν τα νερά του Ασωπού περιέχουν ή δεν περιέχουν χρώμιο, ως πρόσφατα. Το χωροταξικό σχέδιο της Χούντας, προέβλεψε για πρώτη φορά, την χρήση του Ασωπού ως αγωγού λυμάτων για τις βιομηχανίες που επρόκειτο να εγκατασταθούν εδώ. Το 1979, η άναρχη ανάπτυξη της βιομηχανίας είχε ήδη δημιουργήσει μεγάλα προβλήματα στο ποτάμι. Μια νομαρχιακή απόφαση επεχείρησε να βάλει τάξη. Αλέξανδρος Κάζογλης (Νομάρχης Βοιωτίας 1979): Όταν το 1979 ήμουνα Νομάρχης Βοιωτίας, μια πολύ βιομηχανική περιοχή, προέκυψε η ανάγκη να ληφθούν μέτρα για προστασία της δημόσιας υγείας και για να ανασχετιστεί η επέκτασις, των.. εκ των λυμάτων των βιομηχανικών, των βιομηχανιών, της ρυπάνσεως της θάλασσας και των χειμάρρων. Συγκεκριμένα, για τον Ασωπό είχαμε απαγορεύσει οπωσδήποτε, καταρχήν, να αδειάζουν βυτιοφόρα λύματα βιομηχανικά. Και επιπλέον, είχαμε πει να γίνεται πλήρης επεξεργασία των λυμάτων της περιοχής εκείνης. Χρήστος Παναγόπουλος (Πρόεδρος Συλλόγων Ωρωπού): Και βέβαια τότε υπήρχαν κάποιες υποχρεώσεις προς τους βιομήχανους προκειμένου να ρίχνουνε επεξεργασμένα τα απόβλητά τους στο ποτάμι. Δυστυχώς, εδώ και 38 χρόνια αυτό παραβιάζεται με συνέπεια το ποτάμι να έχει μεταβληθεί σε σκέτο αποβλήτων, βιομηχανικών αποβλήτων και μάλιστα τοξικών και επικίνδυνων. Στις αρχές της δεκαετίας του 90, το πρόβλημα της ρύπανσης του Ασωπού ήταν τόσο έντονο και εξόφθαλμο ώστε κάποιες προσπάθειες άρχισαν να αναλαμβάνονται. Το ΥΠΕΧΩΔΕ επεχείρησε να συστήσει ένα οργανισμό απορρύπανσης του ποταμού απορρύπανσης του ποταμού αλλά το σχέδιο ματαιώθηκε. Το Υπουργείο Γεωργίας επεχείρησε να διασώσει το ποτάμι εντάσσοντάς το στο Δίκαιο Νατούα Το σχέδιο ναυάγησε και το 1997 μια νέα μελέτη ανατέθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ στο Πολυτεχνείο και την Καθηγήτρια Μαρία Λοϊζίδου. Μαρία Λοϊζίδου (Καθηγήτρια ΕΜΠ): Το πρόβλημα είναι πάρα πολύ μεγάλο και οξύτατο και το είχαμε από τότε εντοπίσει και καταλήξαμε στο να γίνει σχεδιασμός 6

7 μίας κεντρικής μονάδας στο Στενό Αυλώνα, από το στο στο χώρο αυτό θα υπήρξε επεξεργασία των βιομηχανικών αποβλήτων του Ασωπού, θα τα μεταφέραμε με κεντρικό (?) αγωγό μέχρι την κεντρική μονάδα και παράλληλα, θα υπήρξε θα υπήρχε και επεξεργασία των αστικών αποβλήτων του Αυλώνα. Το κόστος του έργου που πρότεινε η μελέτη ήταν μόλις είκοσι εκατομμύρια ευρώ. Ξεκίνησε η δημοπράτησή του αλλά πολύ γρήγορα εγκαταλείφθηκε. Η μελέτη της κυρίας Λοϊζίδου έχει συμπληρώσει 10 χρόνια θαμμένη σε κάποιο συρτάρι. Μαρία Λοϊζίδου (Καθηγήτρια ΕΜΠ): Πιστεύω ότι υπήρχε πρόβλημα χρηματοδότησης από την Ε.Ε. την εποχή που έτσι είχα ασχοληθεί. Στη συνέχεια, έγιναν προσπάθειες και θα σας πω τι προσπάθεια έγινε- πιστεύω δεν χρηματοδοτήθηκε διότι είναι πρόγραμμα που αφορά την βιομηχανία και η Ε.Ε. έκρινε ότι πρέπει να χρηματοδοτηθεί από τις ίδιες τις βιομηχανίες. Χρηματοδότηση δε θα δοθεί αλλά ήταν η πρώτη φορά που οι κάτοικοι της περιοχής άρχισαν στα σοβαρά να υποψιάζονται ότι κάποιος κίνδυνος μπορεί να απειλεί την υγεία τους. Οι αρχές δεν αντέδρασαν. Αντέδρασε η Ομοσπονδία Συλλόγων Ωρωπού που ανέλαβε δράση με βάση τη μελέτη Λοϊζίδου. Χρήστος Παναγόπουλος (Πρόεδρος Συλλόγων Ωρωπού): Βάσει αυτής της μελέτης είπαμε στον Εισαγγελέα: "Ερευνήστε, κύριε Εισαγγελέα, ποιοι επιτέλους έχουν φτάσει το ποτάμι σ' αυτή την τρομερή κατάσταση." Και ευτυχώς, η Εισαγγελέας φαίνεται ότι ήτανε πολύ ευαίσθητη, διέταξε πραγματογνωμοσύνη και το Γενικό Χημείο του κράτους έκανε έρευνες στα εργοστάσια και δεκαοχτώ από τους κυρίους κάθισαν στο σκαμνί του κατηγορουμένου, στο ειδώλιο με φοβερές και τρομερές κατηγορίες. Οι δέκα αθωώθηκαν. Οι οκτώ καταδικάστηκαν. Χρήστος Παναγόπουλος (Πρόεδρος Συλλόγων Ωρωπού): Όταν ένας πληρώνει ευρώ και ευρώ και παίρνει και μια ποινή φυλάκισης των δύο και τριών μηνών με τριετή αναστολή, αστείες ποινές είναι εν σχέσει με το οικολογικό έγκλημα που συντελείται στο ποτάμι, τον υδροφόρο ορίζοντα και τη θάλασσα. Αστεία είναι η ποινή. Ένα φίλτρο να αλλάξει στο βιολογικό, να τι του στοιχίζει. Γιατί, σου λέει, να αλλάζω και να δουλεύω το βιολογικό και να μην πληρώνω μια ελαφρά ποινή και να τελειώνει η ιστορία; 7

8 Ο Χημικός Μηχανικός Πέτρος Τζιας ήταν μάρτυρας υπεράσπισης για δύο από τις κατηγορούμενες βιομηχανίες. Πέτρος Τζιας (Χημικός Μηχανικός): Η μία κατηγορήθηκε για το.. επειδή είχε πολύ υψηλά διαλυμένα στερεά στα απόβλητά της αλλά αποδείχτηκε ότι αυτά τα διαλυμένα στερεά προέρχονται από το νερό γεώτρησης, το οποίο παίρνει από την κοινότητα. Η δεύτερη κατηγορήθηκε επειδή είχε κάποια πολύ μικρή εκτροπή στο ρυπαντικό της φορτίο, η οποία, όμως, ισοδυναμεί θα λέγαμε με απλά λόγια, με την απόρριψη ενός μικρού μπολ μαρμελάδας, ας πούμε, θα λέγαμε στο ποτάμι. Η δίκη διεξήχθη σε ατμόσφαιρα έντασης και συγκίνησης. Τα στοιχεία του κατηγορητηρίου, όμως, ήταν φτωχά και ελλειπή. Ρωτάμε τον Πέτρο Τζια ποια είναι η άποψη των εκπροσώπων της βιομηχανίας για το πρόβλημα που έχουν δημιουργήσει. Πέτρος Τζιας (Χημικός Μηχανικός): Εμείς ότι και να γίνει, εμείς έχουμε ήσυχη τη συνείδησή μας γιατί έχουμε μονάδες επεξεργασίας, εγκεκριμένες από τις δημόσιες υπηρεσίες. Τις λειτουργούμε σωστά. Παίρνουμε αποτελέσματα, τα εξετάζουμε στα δικά μας χημεία, είναι καλά τα αποτελέσματα. Επομένως, έχουμε τη συνείδησή μας καθαρή». Εάν γίνει κάτι προταθεί κάτι άλλο είναι έτοιμοι να το συζητήσουνε. Τίποτε δεν άλλαξε πάντως. Οι βιομηχανίες συνέχιζαν να απορρίπτουν ανεπεξέργαστα λύματα και χιλιάδες άνθρωποι συνέχιζαν να πίνουν ένα επικίνδυνο νερό χωρίς να ξέρουν τίποτε. Το 2004 μια νεοσυσταθείσα υπηρεσία επιθεωρητών περιβάλλοντος, «Ράμπο», όπως τους βάφτισαν ανέλαβε δράση. Ο Ασωπός ήταν ένα από τα πρώτα πρώτα θέματα που τράβηξε την προσοχή τους. Μαργαρίτα Καραβασίλη (πρώην επιθεωρήτρια): Την εποχή εκείνη, κανείς δε μπορούσε να φανταστεί ότι το νερό θα.. θα είχε πρόβλημα, ότι θα είχε κατέβει το η χημική ρύπανση, τα βαρέα μέταλλα κάτω στον υδροφόρο ορίζοντα. Δεν το φοβόντουσαν τη ρύπανση, φοβόντουσαν πάρα πολύ τη θάλασσα, τον κόλπο εκεί που πραγματικά είχε πρόβλημα- αλλά δεν μπορούσε κανείς να διανοηθεί. Το συζητάγαμε, έλεγα εγώ «έτσι όπως πάνε τα πράγματα θα πρέπει ν αρχίσουμε μετρήσεις». Και δεν ξέρω, αντίδραση ως προς το να γίνουν έλεγχοι, όχι, δεν υπήρχε. Ίσα - ίσα υπήρχε μια μεγάλη, έτσι, συνηγορία από τους από τον πληθυσμό, από του κατοίκους και από όλους τους φορείς ακόμα και από τις 8

9 νομαρχιακές υπηρεσίες, αν εξαιρέσουμε ορισμένους υπαλλήλους, ενδεχομένως, που και σε νομαρχιακό επίπεδο, εντάξει, δεν τους πολυθέλανε τους ελέγχους από μας γιατί ήταν πραγματικοί έλεγχοι ενώ οι συνήθεις έλεγχοι μπορεί να είναι πολλές φορές και μαϊμούδες έλεγχοι. Η κ. Καραβασίλη ήταν Γενική Επιθεωρήτρια. Διέταξε δεκαέξι ελέγχους μέσα στο πρώτο εξάμηνο του Βρήκε μεγάλες παραβάσεις και επέβαλε πρόστιμα μολονότι οι έλεγχοι αυτοί δεν αναζητούσαν τότε εξασθενές χρώμιο. Μαργαρίτα Καραβασίλη (πρώην επιθεωρήτρια): Αρκεί να σας πω ότι η Ε.Ε για το εξασθενές χρώμιο δεν έχει θέσει όρια ακριβώς γιατί είναι ένα μια ουσία η οποία, θεωρητικά, αν τηρηθούν οι περιβαλλοντικοί όροι δεν παράγεται και δεν εκλύεται στην στα υγρά οικοσυστήματα, ας πούμε που συνήθως. Το δικό μας πρόβλημα, δυστυχώς, στην Ελλάδα είναι ότι όπου βλέπουμε ποταμάκι, όπου βλέπουμε ρυάκι, όπου βλέπουμε ρέμα το θεωρούμε σαν εύκολη λύση να διώξουμε ό,τι.. ό,τι μας ενοχλεί. Το κάνουμε και οι ίδιοι οι κάτοικοι, δυστυχώς, και οι βιομηχανίες οι οποίες αυτή την περιοχή την αντιλήφθηκαν, αν θέλετε, σαν μια φτηνή σαν μια περιοχή που προσέφερε φτηνή δραστηριότητα. Δεν τους κόστιζε πάρα πολύ δεδομένου ότι δεν λάβανε και τα μέτρα που θα έπρεπε να λάβουνε, την σύγχρονη, δηλαδή, αντιρρυπαντική τεχνολογία. Εξακολουθούσαν και εξακολουθούνε να λειτουργούνε σε βάρος των ίδιων των κατοίκων οι οποίοι ζουν εκεί αλλά και του λεκανοπεδίου γιατί ο Ασωπός είναι ένας αγωγός που φέρνει ζωή με το νερό που κατεβάζει, είναι βιότοπος. Το Νοέμβριο του 2004 ανιχνεύτηκαν για πρώτη φορά υψηλές συγκεντρώσεις χρωμίου στο πόσιμο νερό. Στις αρχές του 2005, νέος έλεγχος, οι τιμές ακόμα υψηλότερες. Το θέμα με επερώτηση φθάνει στη Βουλή αλλά αντί να ληφθούν μέτρα σταματούν παραδόξως οι έλεγχοι και η κ. Καραβασίλη απομακρύνεται από τη θέση της στην Επιθεώρηση Περιβάλλοντος. Η επόμενη πράξη του δράματος θα παιχτεί μόλις εφέτος, το Μιχάλης Γιαλούρης (Αντιδήμαρχος Οινοφύτων): Τα στοιχεία που έχουμε εμείς εμφανίζουν ότι από το 2004 φαίνεται ότι υπάρχει χρώμιο, ολικό χρώμιο στην περιοχή, στον υδροφόρο ορίζοντα και στις γεωτρήσεις. Δυστυχώς, δεν σκέφτηκαν, δεν προνόησαν να δούνε τι χρώμιο είναι, αν είναι εξασθενές ή από πού προέρχεται. Μετά το 2004 και το 2005, σε κάποιες αναλύσεις εμφανίζεται πάλι χρώμιο στον 9

10 υδροφόρο ορίζοντα, θα έλεγα μάλιστα ότι εμφανίζονται και άλλα βαρέα μέταλλα γιατί το χρώμιο τελικά δεν πάει μόνο του. Το δεύτερο εξάμηνο του 2005 και όλο το 2006, δεν υπάρχουν αναλύσεις νερού καθόλου για το τι νερό έπινε ο κόσμος μας. Θανάσης Παντελόγλου (χημικός, πρόεδρος ΙΤΑΠ): Η νέα δημοτική εξουσία όταν ήρθε έκανε συστηματικές αναλύσεις και παρακολουθήσεις του νερού από τον Γενάρη του 2007 μέχρι τον Μάη του 2007 και τότε βρήκε συνεχώς αυξανόμενη την ποσότητα του ολικού χρωμίου. Σε μια λαϊκή συνέλευση που έγινε τον Ιούλιο έγινε σκοτωμός, το λέω έτσι ανοιχτά. Η δημοτική αρχή ζήταγε παρέκκλιση για άλλα τρία χρόνια να μοιράζει το ίδιο νερό και εμείς επιμέναμε ότι έπρεπε να γίνει ανάλυση για εξασθενές χρώμιο. Αυτό θα καθόριζε την ποιότητα του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα. Έγινε η ανάλυση από το Γενικό Χημείο του Κράτους και αποδείχτηκε ότι το νερό είναι τοξινωμένο με εξασθενές χρώμιο. Χρειάστηκε οι ίδιοι οι πολίτες να πάρουν την υπόθεση στα χέρια τους για να ανακαλύψουν με πολλά χρόνια καθυστέρηση την πικρή αλήθεια που θα έπρεπε να τους έχουν πει για να προστατεύσουν την υγεία τους και τη ζωή των παιδιών τους. Μέχρι και σήμερα, πάντως, το νερό που τρέχει στις βρύσες των σπιτιών είναι το ίδιο νερό δηλητήριο. Θανάσης Παντελόγλου (χημικός, πρόεδρος ΙΤΑΠ): Νομίζω ότι είναι αυτονόητο ότι κάποιοι που βρίσκονται κοντά στις μηχανές και δουλεύουν, οι εργάτες, είναι εκτεθειμένοι σε πολύ μεγαλύτερες επιδράσεις. Η γειτονιά σε λίγο μικρότερες αλλά πολύ σημαντικές απ ότι φαίνεται και, τελικά, η εγκατάλειψη του προβλήματος και η αδιαφορία η πολιτική για το πρόβλημα έχει εξαπλώσει σε όλη την περιοχή. Αυτό είναι η τραγωδία. Αυτό είναι η τραγωδία. Αυτό σημαίνει 30 χρόνια αυθαίρετης ανάπτυξης στην Αττική-Βοιωτία, αυτός είναι ο χάρτης, είναι διανομαρχιακός, διαπεριφερειακός. Σε έξι δήμους και κοινότητες εξαπλώνεται αυτή η αυθαιρεσία. Εξελίσσεται όλη αυτή η τραγωδία χωρίς νόμους, χωρίς χωροταξία, χωρίς τακτοποίηση του χώρου, χωρίς τίποτα, χωρίς κανέναν έλεγχο. Ε, θα ξέσπαγε κάποτε η τραγωδία. Ξέσπασε. Όταν η υπόθεση της μόλυνσης των νερών του Ασωπού με εξασθενές χρώμιο άρχισε να έρχεται στη δημοσιότητα, το μυαλό μας πήγε αμέσως σε μια εντελώς όμοια περίπτωση που είχε συμβεί πριν δέκα και κάτι χρόνια στην Καλιφόρνια των Ηνωμένων Πολιτειών και που είχε γίνει διάσημη σε όλο τον κόσμο εξαιτίας μιας 10

11 ταινίας που έφερε πολύ κόσμο στις αίθουσες και κέρδισε ένα βραβείο Όσκαρ. Η ταινία είχε τίτλο «Erin Brockovich» από το αληθινό όνομα μιας πραγματικής γυναίκας που είχε αποκαλύψει τη μόλυνση των νερών ενός χωριού στην Καλιφόρνια και είχε οδηγήσει την υπόθεση μέχρι τη λύση της. Ο Γιώργος Νικολόπουλος ταξίδεψε στην Καλιφόρνια και συνάντησε την αληθινή Έριν Μπροκοβιτς. Χίνκλεϊ, Καλιφόρνια, έρημος Μοχάβι. Μετά από ώρες οδήγησης, αντικρίζουμε μια πόλη φάντασμα. Παντού εγκαταλελειμμένα σπίτια, μισογκρεμισμένα καταλύματα. Σχολείο δεν υπάρχει πια εδώ. Το σχολικό λεωφορείο σκουριάζει. Μία χωματερή μόνο, ένας σκουπιδότοπος που δεσπόζει στο κέντρο της πόλης. Γκρεγκ Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Εδώ οι περισσότεροι πουλήσανε τα σπίτια τους και φύγανε. Η μόλυνση, όμως, έμεινε. Απ ότι φαίνεται μάλιστα, η μολυσμένη περιοχή όλο και μεγαλώνει, επεκτείνεται. Σε μια πόλη φάντασμα ζούμε πια. Όλο και ερημώνει. Είτε το θέλουμε είτε όχι, είναι γεγονός. Σας λέω: από τη στιγμή που άρχισε αυτή η μόλυνση ποιος ξέρει που θα φτάσει; Ποιος ξέρει πόσο έχουμε μολυνθεί κι εμείς οι ίδιοι, αν είναι το έδαφος μολυσμένο, το νερό μας ή και τα ζωντανά μας ακόμα; Όλα συνδέονται μεταξύ τους. Πως τη σταματάς μια τέτοια μόλυνση; Ο Γκρεγκ Γουόκερ γεννήθηκε εδώ. Έχει ζήσει όλη του τη ζωή εδώ. Έχει χάσει τον αδερφό του, τον πατέρα του, τη μητέρα του και τον ανιψιό του από καρκίνο. Τα πράγματα είναι πολύ απλά γι αυτόν. Όλα συνδέονται. Βιομηχανίες και μόλυνση. Μόλυνση και καθαρό νερό. Καθαρό νερό και ζωή. Το Χίνκλεϊ μοιάζει να είναι το μέλλον του Ασωπού και των γύρω περιοχών. Το μέλλον μας. Στο χειρότερό μας εφιάλτη γιατί, άλλωστε, πώς να ζήσεις όταν πίνεις νερό που σε σκοτώνει; Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Βρισκόμαστε στις Ηνωμένες Πολιτείες, λίγο έξω απ το Λος Άντζελες. Σ ένα δικηγορικό γραφείο συναντάμε την Έριν Μπρόκοβιτς. Είναι ο άνθρωπος που ερεύνησε και έφερε στο φως τη μόλυνση με εξασθενές χρώμιο του Χίνκλεϊ. Είναι η γυναίκα που έγινε διάσημη με την ομώνυμη ταινία. Έριν Μπρόκοβιτς: Η ιστορία στο Χίνκλεϊ ξεκινάει με μια νέα γυναίκα που τη λέγανε Ρομπέρτ Γουόκερ. Αυτή τα άρχισε όλα. Ήταν αποφασισμένη να μην πουλήσει το σπίτι της ο κόσμος να χαλάσει. 11

12 Όλα ξεκίνησαν το Ο βιομηχανικός κολοσσός της Pacific Gas and Electric αποφάσισε ότι ήθελε να αγοράσει τα σπίτια γύρω από το εργοστάσιο της εταιρείας στο Χίνκλεϊ. Από το εργοστάσιο, το σπίτι της Ρομπέρτα Γουόκερ απείχε μόνο μερικές εκατοντάδες μέτρα. Ρομπέρτα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Μας πλησίασαν για να αγοράσουν τη γη μας. Στην αρχή, από την εταιρεία μας λέγανε ότι θέλουν να φτιάξουν ένα καινούριο δρόμο και ο δρόμος αυτός θα πέρναγε μέσα από το οικόπεδό μας. Γρήγορα μάθαμε, όμως, πως αυτό δεν ήταν αλήθεια. Μετά, αρχίσανε να μας λένε ότι ελέγχουν το νερό της περιοχής και για να το ελέγξουν καλύτερα πρέπει να τους πουλήσουμε το σπίτι μας για να ξεκινήσουν από εκεί κάτω κι άλλες μετρήσεις. Μας είπαν μάλιστα: Το καλύτερο για όλους θα ήταν να αγοράσουμε τη γη σας». Θα γκρεμίσουμε το σπίτι σας κι εσείς δε χρειάζεται να ανησυχείτε για τίποτα. «Ευχαριστούμε αλλά η απάντηση είναι όχι», τους είπαμε. Οι εκπρόσωποι της εταιρείας επέμεναν. Προσέφεραν όλο και περισσότερα χρήματα ενώ το σπίτι άξιζε μόλις δολάρια. Ρομπέρτα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Έρχονται πάλι από τη εταιρεία και μου λένε: «Ρομπέρτα, άντε έλα να τελειώνουμε, να το αγοράσουμε το σπίτι σου. Πες μας απλά πόσα θέλεις, δώσε μας μια τιμή». Πάω στον άντρα μου και του λέω: «Γκρεγκ, μου λένε να τους δώσω μια τιμή, όσο και να ναι». Ο άντρας μου μου λέει: «Δεν τους το πουλάμε το σπίτι μας, τελεία και παύλα». Του λέω: «Ρωτάνε τιμή. Τι νούμερο να τους πω;» -«Πες τους ότι η τιμή μας είναι δολάρια. Μόνο τότε θα μας αφήσουν, επιτέλους, στην ησυχία μας». Μόλις το άκουσαν, μου λένε από τη εταιρεία: «Τόσα πολλά λεφτά για το σπίτι σας; Πλάκα μας κάνετε;» Τους λέω: Ένα νούμερο μας ζητήσατε. Η τιμή μας είναι αυτή που σας είπα». Την επόμενη μέρα: Ξανάρχονται στο σπίτι μας και λένε: «Όλα εντάξει, είμαστε σύμφωνοι. Σας αγοράζουμε.» Ε, τότε ήταν που κατάλαβα πως κάτι δεν πάει καλά εδώ πέρα. Η Ρομπέρτα έτρεξε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη και άρχισε να ψάχνει. Τι ήταν αυτό το χρώμιο που χρησιμοποιούσε η εταιρεία στο εργοστάσιό της; Ρομπέρτα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Τηλεφώνησα στα γραφεία της εταιρείας και το έπαιξα αφελής. Ήμουν, πράγματι, αρκετά αφελής τότε. Ζήτησα να μιλήσω σε έναν απλό υπάλληλο, που του είχα ξαναμιλήσει και του λέω: «Από περιέργεια, πως 12

13 ακριβώς λέγεται το χρώμιο που έχετε βρει στο νερό μας; Μπορείτε να μου πείτε;» Ο υπάλληλος μου είπε: «Κανένα πρόβλημα, κ. Γουόκερ.» Βρήκε το φάκελό μου, τον άνοιξε και μου λέει: «Το χρώμιο που έχετε λέγεται εξασθενές χρώμιο.» -«Ευχαριστώ πολύ», του είπα. Μετά έκλεισα το τηλέφωνο και παραλίγο να λιποθυμήσω. Ήθελα να κάνω εμετό. Η Ρομπέρτα αποφάσισε να βρει δικηγόρο, να κυνηγήσει το δίκιο της στα δικαστήρια. Συνατήθηκε με το δικηγόρο Εντ Μάζρι και τη βοηθό του. Το όνομά της; Έριν Μπρόκοβιτς. Ρομπέρτα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): «Ω Θεέ μου», σκέφτηκα. Μια ξανθιά με ψηλά τακούνια έρχεται στο Χίνκλεϊ. Ειλικρινά, δεν πίστευα ότι μπορεί να μας καταλάβει αλλά τελικά ήταν κάτι σαν κεραυνοβόλος έρωτας. Δεθήκαμε αμέσως. Ένιωθε την αγωνία μου. Η Ρομπέρτα και η Έριν έπιασαν δουλειά. Σπίτι σπίτι, πόρτα πόρτα συνάντησαν τους κατοίκους του Χίνκλεϊ και άρχισαν να τους ρωτούν. Έριν Μπρόκοβιτς: Το πρώτο πράγμα που μου έκανε εντύπωση ήταν πως όλοι μου παραπονιόντουσαν για αιμορραγίες στη μύτη. Όλοι μου έλεγαν πως υπέφεραν από αναπνευστικά προβλήματα. Μου διηγούνταν περίεργες ιστορίες με τα ζώα τους: αγελάδες με όγκους και εξογκώματα σε όλο τους το σώμα, σκυλιά να γυρίζουν γύρω γύρω και να πέφτουν αναίσθητα. Πολύ παράξενες ιστορίες που δεν ήξερες να πρέπει να τις πιστέψεις. Γκρεγκ Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Η κόρη του αδερφού μου πέθανε, μόλις μια εβδομάδα αφού γεννήθηκε χωρίς προφανή αιτία θανάτου. Γιατί; Από τότε, και ο ίδιος ο αδερφός μου διαγνώστηκε με καρκίνο. Με καρκίνο διαγνώστηκε και η μητέρα μου. Τη χάσαμε εκείνη πρόσφατα. Και η γιαγιά και ο παππούς. Και αυτοί είχαν καρκίνο. Και αυτοί ζούσαν εδώ, στο Χίνκλεϊ. Ρομπέρτα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Είναι πάρα πολλοί αυτοί που τους βρήκε ο καρκίνος στην οικογένειά μας. Ιδιαίτερα στην οικογένεια του άντρα μου, το ποσοστό είναι υπερβολικά υψηλό. Αφήστε που το εξασθενές χρώμιο προκαλεί και άλλα: τις συχνές αιμορραγίες στη μύτη, διάφορους πόνους σε όλο το σώμα. Κι άλλη ασθένεια έχουμε: λύκο. Και αυτή συνδέεται με το εξασθενές χρώμιο. Προσωπικά, εγώ υποχρεώθηκα σε εγχείρηση ολικής αφαίρεσης μήτρας. Τι έφταιγα; Ήμουν ακόμα 13

14 πολύ νέα τότε και ήθελα πολύ να κάνω κι άλλα παιδιά, όμως, μου αφαίρεσαν τη μήτρα. Και εκτός απ αυτό, χρειάστηκε να κάνω κι άλλες πέντε εγχειρήσεις στομάχου. Η οικόγενεια Γουόκερ με τη βοήθεια της Έριν Μπρόκοβιτς μήνυσε την Pacific Gas and Electric. Με πάνω από εξακόσιες υπογραφές κατοίκων η πόλη του Χίνκλεϊ στράφηκε μαζικά κατά του βιομηχανικού κολοσσού. Σε εξωδικαστικό συμβιβασμό η εταιρεία αναγκάστηκε να αποζημιώσει τους κατοίκους με το ποσό ρεκόρ: των 333 εκατομμυρίων δολαρίων. Είχαμε happy end, λοιπόν; Ριάννα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Ένας γιατρός μου είπε πως, πιθανώς, δε θα μπορούσα ποτέ να κάνω παιδιά. Ήμουν μόλις δεκατεσσάρων χρονών κορίτσι τότε και τρελάθηκα όταν το άκουσα. Αφού αυτό είναι που κάνουν τα κορίτσια σκεφτόμουν: μεγαλώνουν και κάνουν παιδιά. «Τι εννοείς, γιατρέ, πως δε θα κάνω παιδιά;» Κάθε μέρα που περνάει πονάω. Όταν οι άνθρωποι πονάνε, λένε συνήθως: «Μα γιατί πονάω;» Δεν ξέρω γιατί πονάω. Πολύ θα ήθελα να πω κι εγώ το ίδιο αλλά εγώ ξέρω. Φταίει αυτό το εξασθενές χρώμιο. Ζούσα μέσα στη μόλυνση από την ώρα που γεννήθηκα και το ότι το ξέρω αυτό με εξοργίζει γι αυτό και δε μου αρέσει να μιλάω γι αυτό το θέμα. Έρχονται κατά καιρούς διάφοροι και μου λένε: «Α, ναι μωρέ. Είσαστε εσείς που σας μόλυνε εκείνο το εργοστάσιο. Ναι, ναι που έγινε και ταινία, η Έριν Μπρόκοβιτς. Πήρατε και λεφτά και είσαστε πλούσιοι τώρα, έτσι; Δεν έχετε να ανησυχείτε για τίποτα.» Μπορεί το χρήμα να με κάνει να μην πονάω άλλο κάθε μέρα; Δε γίνεται. Για πολλούς εδώ, στο Χίνκλεϊ αλλά και στην ταινία «Έριν Μπρόκοβιτς» ήταν η βιομηχανία κολοσσός, η Pacific Gas and Electric, μία εταιρεία με έσοδα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο, μία εταιρεία με εργοστάσια που μόλυναν το περιβάλλον για τα μεγάλα κέρδη. Ριάνα Γουόκερ (κάτοικος Χίνκλεϊ): Το μισώ το όνομα της εταιρείας: PG&E, ακούγεται απαίσιο. Είναι κτήνη. Αυτοί οι άνθρωποι είναι τέρατα. Δε μιλάω για όσους δεν ήξεραν, ούτε μιλάω για κάποιον συγκεκριμένο. Με νοιάζει ότι δεν πρόσεχαν τι έκαναν. Δεν τους ένοιαζε καν τι συνέπειες θα έχει η μόλυνση. Κι όταν πια άρχισαν να αντιλαμβάνονται το μέγεθος της ζημιάς προσπάθησαν να τα κουκουλώσουν γι αυτό λέω ότι είναι τέρατα. 14

15 Στην «Έρευνα» επετράπη η είσοδος και στο εργοστάσιο της Pacific Gas and Electric εδώ, στο Χίνκλεϊ. Είδαμε τις εγκαταστάσεις από κοντά. Βρεθήκαμε στην εστία της μόλυνσης, στο σημείο απ όπου το εξασθενές χρώμιο μόλυνε τον υδροφόρο ορίζοντα της περιοχής. Ο Τζον Τρεμέιν είναι ο εκπρόσωπος της εταιρείας. Τζον Τρεμέιν (εκπρόσωπος PG&E): Δεν είμαστε καθόλου περήφανοι για ό,τι συνέβη εδώ, στο Χίνκλεϊ. Δεν έπρεπε να συμβεί αυτό που συνέβη. Σήμερα είμαστε μια εντελώς διαφορετική εταιρεία. Όταν ανακαλύπτουμε παρόμοιες περιπτώσεις, δηλαδή, ότι κάποιο εργοστάσιό μας έχει μολύνει το περιβάλλον, επεμβαίνουμε αμέσως. Καθαρίζουμε τη μόλυνση και το κάνουμε μάλιστα με δική μας πρωτοβουλία, χωρίς να μας το πει κανείς. Ο Τρεμέιν δεν αρνείται ότι η εταιρεία του έχει μεγάλες ευθύνες αφού μόλυνε με το καρκινογόνο εξασθενές χρώμιο. Έχει ήδη καταβάλλει σχεδόν ένα δισεκατομμύριο δολάρια σε αποζημιώσεις. Ξοδεύει δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για να αποκατασταθεί η βλάβη στο Χίνκλεϊ και πολλά περισσότερα σε διάφορα άλλα οικολογικά προγράμματα. Μήπως αυτό είναι ένα μάθημα και για τις ελληνικές βιομηχανίες που ρυπαίνουν στον Ασωπό; Έριν Μπρόκοβιτς: Ήρθε η ώρα να σταματήσουν τα ψέματα, πρέπει οι βιομηχανίες να καταλάβουν ένα πράγμα: δεν μπορούν να μας κοροϊδεύουν. Ξέρετε ποιο είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα; Είναι ότι μας κοροϊδεύουν, τα κουκουλώνουν και μας λένε ψέματα. Πάρτε για παράδειγμα την εταιρεία για την οποία μιλάμε. Αναγκάστηκαν να πληρώσουν 333 εκατομμύρια δολάρια για την πρώτη υπόθεση και άλλα 335 εκατομμύρια για τη δεύτερη. Πλήρωσαν πάνω από πενήντα εκατομμύρια σε αμοιβές δικηγόρων και πενήντα με εκατό εκατομμύρια για να καθαρίσουν τη μόλυνση. Για να κάνουμε την πρόσθεση: μιλάμε για ένα δισεκατομμύριο δολάρια. Αν αυτή η ίδια εταιρεία είχε αποφασίσει από την αρχή ότι θα κάνει κάτι το σωστό και θα προστατέψει αυτούς τους ανθρώπους από τη μόλυνση, πρώτον, θα είχε σώσει τη ζωή τους και για πολλούς από αυτούς, θα είχε διαφυλάξει την υγεία τους και στο τέλος τέλος, κανείς δε θα τους είχε μηνύσει και έτσι θα είχαν γλιτώσει και εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια. Η Έριν Μπρόκοβιτς παρακολουθεί από κοντά τις εξελίξεις στη χώρα μας. Ποιο είναι το πρώτο σχόλιό της για τη μόλυνση του Ασωπού με εξασθενές χρώμιο; 15

16 Έριν Μπρόκοβιτς: Έχετε κάθε λόγο να ανησυχείτε για καρκίνο αν ζείτε σε περιοχή που έχει μολυνθεί με εξασθενές χρώμιο και πίνετε και το νερό της περιοχής αυτής. Αν υποφέρετε από πονοκεφάλους, βγάζετε περίεργα εξανθήματα στο δέρμα, έχετε ρινικές αιμορραγίες ή στομαχικές διαταραχές, μη φοβηθείτε να πάτε στο γιατρό και να κάνετε εξετάσεις. Ήδη έχουν εμφανιστεί σε κάποιους τέτοια συμπτώματα στην περιοχή. Για μένα, η πρώτη προτεραιότητα αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα πρέπει να είναι η ιατρική παρακολούθηση αυτών των ανθρώπων. Μόνο έτσι θα βρούμε τι πραγματικά συμβαίνει στις περιοχές της μόλυνσης. Για εκείνη, η μόλυνση του Ασωπού με εξασθενές χρώμιο είναι κάτι που θα μας απασχολεί για χρόνια, για δεκαετίες. Έριν Μπρόκοβιτς: Δεν πρόκειται να καθαρίσετε την περιοχή απ τη μόλυνση μέσα σε μια νύχτα. Το Χίνκλεϊ μολύνθηκε το 1964, αν όχι πιο πριν και μέχρι και σήμερα, η εταιρεία εξαγοράζει κατοίκους των γύρω περιοχών που κινδυνεύουν από το ρεύμα της μόλυνσης. Και στην Ελλάδα, λοιπόν, δεν υπάρχει περίπτωση να φύγει η μόλυνση αύριο αλλά σήμερα κιόλας μπορείτε να πάρετε τα πρώτα μέτρα για να προστατέψετε τους κατοίκους. Είναι, καταρχήν, θεμελιώδες δικαίωμά τους το δικαίωμα στο καθαρό νερό. Δώστε τους, λοιπόν, καθαρό, πόσιμο νερό. Πρέπει να λάβουν αποζημίωση και πλήρη ιατρική κάλυψη είτε από την κυβέρνηση είτε από τις βιομηχανίες είτε από τα δικαστήρια. Χρειάζονται βοήθεια. Η Μπρόκοβιτς είναι έτοιμη να έρθει και στην Ελλάδα αν αυτό μπορεί να βοηθήσει. Έριν Μπρόκοβιτς: Θέλω οπωσδήποτε να έρθω στην Ελλάδα. Θέλω πολύ να πάω στα Οινόφυτα. Θέλω να δω τα νερά του ποταμού που κοκκινίζουν από τη μόλυνση. Ξέρετε, στην εποχή μας, μας μαθαίνουν πως άμα δούμε κάτι να πηγαίνει στραβά, πρέπει να κάνουμε κάτι γι αυτό. Μη μένετε αδιάφοροι. Η φωνή σας μπορεί να ακουστεί. Πάντα υπάρχει λύση στο πρόβλημα, αρκεί βέβαια να μη βάζετε το κεφάλι σας μέσα στην άμμο. Από το Χίνκλεϊ επιστρέφουμε στα Οινόφυτα. Ίδια χημική ουσία, ανάλογα επίπεδα μόλυνσης, ανάλογοι κίνδυνοι για την υγεία των κατοίκων. Όπως στο Χίνκλεϊ, έτσι κι εδώ από κάποιους αμφισβητήθηκε επιστημονικά αν το χρώμιο αυτό είναι πράγματι καρκινογόνο όταν πίνεται. Επικοινωνήσαμε με την Δόκτορα Μισέλ Χουθ στο Αμερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Περιβάλλοντος και Υγείας. Η Δόκτωρ Χουθ 16

17 ήταν υπεύθυνη για ένα μεγάλο εθνικό ερευνητικό πρόγραμμα που οριστικοποίησε πρόσφατα τα συμπεράσματα για την επίδραση στη υγεία του πόσιμου εξασθενούς χρωμίου. Μισέλ Χουθ: Οι έρευνές μας απέδειξαν ότι το εξασθενές χρώμιο προκαλεί καρκίνους σε αρουραίους και ποντικούς, αρσενικούς και θηλυκούς. Στους αρουραίους βρήκαμε, κυρίως, καρκίνους της στοματικής κοιλότητας σε ουρανίσκο και γλώσσα και στους ποντικούς βρήκαμε όγκους στο έντερο που ήταν μεγαλύτεροι, όσο μεγαλύτερη ήταν η δόση. Η τραγωδία αφορά μόνο τον Ασωπό ή μήπως μια ανάλογη απειλή βρίσκεται κρυμμένη και αλλού; Χριστίνα Φράγκου (Νομαρχιακή Σύμβουλος): Έκανα την αναφορά μου στην Ειδική Υπηρεσία Επιθεωρητών Περιβάλλοντος στις 6 Απριλίου Στη συνέχεια, οι Επιθεωρητές επιλήφθηκαν της υποθέσεως και πήγανε και κάνανε την έρευνα στις διάφορες βιομηχανίες και στις γεωτρήσεις τους στην περιοχή του Κορωπίου. Βρέθηκε όντως εξασθενές χρώμιο. Στη συνέχεια, έγινε πράξη βεβαίωσης προστίμου, επιβλήθηκαν τα πρόστιμα. Οι βιομηχανίες έχουνε προσφύγει στα Διοικητικά Δικαστήρια και η υπόθεση αυτή τη στιγμή εκκρεμεί. Βρισκόμαστε στα Μεσόγεια, στο Κορωπί. Η Νομαρχιακή Σύμβουλος Χριστίνα Φράγκου έκανε έναν μοναχικό αγώνα για να υποχρεώσει τη Νομαρχία να ασχοληθεί και να επιβεβαιώσει τις καταγγελίες για μόλυνση με εξασθενές χρώμιο στην περιοχή. Τώρα, περιμένει να ληφθούν μέτρα. Υποστηρίζει ότι χρειάζεται μια συνολική λύση του προβλήματος. Χριστίνα Φράγκου (Νομαρχιακή Σύμβουλος): Θα πρέπει, είναι επιτακτική ανάγκη δημιουργίας μιας κεντρικής μονάδας επεξεργασίας και σταθεροποίησης των τοξικών βιομηχανικών αποβλήτων, όλης της Αττικής και Βοιωτίας. Όχι μόνο του Κορωπίου ή μόνο του Ασωπού, δηλαδή, εννοώ της ευρύτερης περιοχής του Ασωπού. Αυτό πρέπει να γίνει διότι είναι τέτοια η ποικιλία των τοξικών αποβλήτων που οι πολύ μικρές βιομηχανίες, αυτές οι μονάδες, δε μπορούν να κάνουν ολοκληρωμένη επεξεργασία των αποβλήτων τους. Είναι αδύνατον. Ασωπός, Κορωπί. Πόσες άραγε ακόμη περιπτώσεις; Πόσες γνωρίζουμε; Πόσες αγνοούμε; Και σε πόσες ακόμη η ελληνική πολιτεία συμπεριφέρεται όπως ακριβώς 17

18 και στον Ασωπό: κουκουλώνοντας ένα πρόβλημα για δεκαετίες και εκθέτοντάς μας όλους σε μεγάλους κινδύνους; Περνάμε την πόρτα των γραφείων της οργάνωσης Greenpeace στα Εξάρχεια. Νίκος Χαραλαμπίδης (Διευθυντής Greenpeace): Ο Ασωπός είναι μία περίπτωση δεκαετιών, την ξέραμε όλοι και χρειάστηκαν κάποιες ιδανικές συνθήκες για να ξεσπάσει το.. το σκάνδαλο και πάλι. Ελπίζω να σπάσει και το απόστημα. Θα φανεί αυτό στη συνέχεια. Αν δούμε, αν σαρώσουμε λίγο τη χώρα μας θα βρούμε πάρα πολλές τέτοιες περιπτώσεις. Αν κατέβουμε προς το Νότο και φτάσουμε στην περιοχή του Ευβοϊκού, του Βόρειου Ευβοϊκού, η περίπτωση του Ασωπού είναι η μία, δεν είναι η μόνη. Πολύ περισσότερο από τον Ασωπό, στο νότιο κομμάτι του Βόρειου Ευβοϊκού, έχουμε τη Λάρκο. Μία μονάδα, η οποία για 40 περίπου χρόνια ρίχνει ένα με ενάμιση εκατομμύριο τόνους σκουριάς, πλούσιας σε βαρέα μέταλλα μες στον κόλπο. Νόμιμα, νομότυπα τελείως. Σαν να μην τρέχει τίποτα. Ξέρουμε αυτή τη στιγμή ότι υπάρχουν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στους θαλάσσιους οργανισμούς, ξέρουμε ότι σε κάποιες περιπτώσεις η συχνή κατανάλωσή τους μπορεί να επιβαρύνει τον ανθρώπινο οργανισμό και μάλλον, χωρίς να το χουμε συμφωνήσει αυτό αποδεχόμαστε αυτό το κόστος; Αναρωτιέμαι. Ο κατάλογος είναι απίστευτα μακρύς. Ο λιγνίτης στην Πτολεμαΐδα, το αλουμίνιο στον Κορινθιακό, οι νέοι ρύποι στον αέρα της Αθήνας. Νίκος Χαραλαμπίδης (Διευθυντής Greenpeace): Μου έρχεται πρώτα απ όλα στο νου η περίπτωση των σφαγείων στη Θεσσαλονίκη. Μονάδες δεκαετιών, οι οποίες θυμίζουν μια περιοχή άλλων αιώνων, άλλης περιοχής του πλανήτη. Τεχνολογία, η οποία μόνο σε μουσείο μπορεί να βρεθεί, οι οποίες ρυπαίνουν ασύστολα τον.. το Θερμαϊκό, ένα συγκεκριμένο κομμάτι του Θερμαϊκού: βαρέα μέταλλα, τοξικές ουσίες, ακατέργαστα, τελείως ακατέργαστα όμως, χωρίς καν ένα φτιασίδωμα. Είναι τόσο άσχημη η κατάσταση που στην προσπάθεια να μεταφερθούν οι μονάδες αυτές στη βιομηχανική ζώνη, αντιδρούν οι υπόλοιπες βιομηχανίες λέγοντας ότι θα καταστρέψουν κάθε μονάδα καθαρισμού. Το ξέρουμε όλοι. Υπάρχει μία κοινωνική.. ένα κοινωνικό πρόβλημα, μικρές μονάδες οι οποίες δύσκολα μπορούν να ακολουθήσουν τη σύγχρονη τεχνολογία γιατί υπάρχει τεχνολογία, η οποία μπορεί να μειώσει αισθητά τη ρύπανση. Και μια πολιτεία, η οποία είναι τελείως απρόθυμη να 18

19 κάνει κάτι ουσιαστικό. Είναι ένα πρόβλημα το οποίο το βλέπουμε, εγώ τουλάχιστον το παρακολουθώ εδώ και 15 χρόνια και είναι.. θα λυθεί. Η «Έρευνα» ξεκίνησε απόψε από τις εκβολές του Ασωπού ποταμού. Μπήκε στα σπίτια των ανθρώπων που ο καρκίνος τους χτύπησε την πόρτα. Ταξίδεψε στην Αμερική και επέστρεψε εδώ, στον Ασωπό για να δει τι μέτρα έχουν αρχίσει να λαμβάνονται. Τα μόνα δημόσια έργα, που προς το παρόν είδαμε είναι το άνοιγμα ενός δρόμου στις όχθες του Ασωπού και η διευθέτηση με πέτρες των εκβολών του στον Ευβοϊκό. Μοιάζει να είμαστε ακόμη μακριά από τη λύση. Κάτοικοι στα Οινόφυτα που σήμερα πλησιάζουν τα σαράντα μας έλεγαν ότι όταν ήτανε μικρά παιδιά ερχόντουσαν στις όχθες του Ασωπού για να παίξουν ή να χαζέψουν αγριόπαπιες. Τα παιδιά τους δεν πρέπει ούτε να πλένουν τα χέρια τους με τα νερά που φτάνουν στις όχθες των σπιτιών τους. Η μόλυνση του Ασωπού με χρώμιο είναι μια υπόθεση ζωής και θανάτου γι αυτά τα παιδιά και για όλους μας, όμως, γιατί είναι το πιο τυπικό, το πιο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του πως αντιμετωπίζει το ελληνικό κράτος, το ελληνικό δημόσιο αλλά κι όλοι μας, την καταστροφή του περιβάλλοντος μέχρι να είναι πια πολύ αργά. 19