ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΡΩΣΙΑΣ

Transcript

1 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΠΡΟΦΙΛ ΡΩΣΙΑΣ Ομάδα έρευνας: Αναδυόμενες Δυνάμεις Συντονιστής: Ζαχαριάδης Σταμάτης Συγγραφέας/Ερευνήτρια: Πεχλιβάνη Βασιλική ΜΑΡΤΙΟΣ 2014

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΧΑΡΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ...02 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ...02 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ...03 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ...07 Νομισματική πολιτική Εμπόριο...08 Επενδύσεις...09 ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ..11 Ρωσία- Η.Π.Α.. 13 Ρωσία-Ε.Ε...14 Ρωσία-Μετασοβιετικός χώρος 15 Ρωσία-Αρκτική 17 ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΉ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ.18 Δόγμα...18 Δυνατότητες.20 Απειλές...21 Προκλήσεις.. 23 ΕΠΙΛΟΓΟΣ...24 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.26 ~ 1 ~

3 Για ευκολότερη και ορθότερη κατανόηση του στρατηγικού προφίλ της Ρωσίας θα ήταν δόκιμο να γίνει πρώτα μια αναφορά, εν συντομία, στη γεωπολιτική της θέση, η οποία είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεκτη. Η Ρωσία βρίσκεται ανάμεσα σε Ασία και Ευρώπη, έχει πρόσβαση σε 3 ωκεανούς. Βρίσκεται ανάμεσα σε δύο από τις τρεις πιο αναπτυγμένες οικονομικά περιοχές του κόσμου, τη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία. Στο Νότιο τμήμα της βρίσκεται η πιο ενεργειακά πλούσια περιοχή του κόσμου (Εγγύς και Μέση Ανατολή) καθώς και η πιο πυκνοκατοικημένη χώρα. Η Ρωσία περιβάλλεται επίσης από κράτη τα οποία διαθέτουν πυρηνικά βλήματα. Όσον αφορά το εσωτερικό της, διαθέτει ποικιλόμορφο πληθυσμό, σημαντικά μεγέθη φυσικών πόρων και μικρό χώρο στον οποίο μπορούν να παραχθούν γεωργικά προϊόντα αποτελεσματικά. ~ 2 ~

4 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η Ρωσία είναι μια από τις χώρες που ανήκουν στη λεγόμενη ομάδα των αναδυόμενων δυνάμεων. Τα τελευταία χρόνια κυρίως με την άνοδο του Πούτιν στην προεδρία έχει παρουσιάσει έναν ιδιαίτερα ταχύ ρυθμό ανάπτυξης ο οποίος οφείλεται κυρίως στα φυσικά ενεργειακά αποθέματα. Στις προεδρικές εκλογές του Μαρτίου του 2012 ο Πούτιν επανεξελέγει πρόεδρος με ποσοστό μεγαλύτερο του 60%, βέβαια η δεύτερη αυτή θητεία δεν έχει τόσο στέρεες βάσεις, γεγονός που έχει οδηγήσει τον πρόεδρο σε αλλαγή του τρόπου διακυβέρνησης. Αναλυτικότερα, θα παρουσιάσουμε τους στόχους της Ρωσικής κυβέρνησης, τις αδυναμίες και τα εμπόδια που καλείται να ξεπεράσει καθώς και τις ομάδες, κυβερνητικές και μη, οι οποίες ασκούν επίδραση. AGENDA Πρώτο στην ατζέντα της κυβέρνησης της Ρωσίας είναι το ζήτημα της θεσμικής μεταρρύθμισης που είναι και το δυσκολότερο εγχείρημα το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει. Οι αποτυχίες του ρωσικού δημόσιου τομέα είναι ολοένα και πιο κραυγαλέες και η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών κάνει την ανάγκη για μεταρρύθμιση ολοένα και πιο επιτακτική. Εκατομμύρια Ρώσων είναι εξοργισμένοι από την άσχημη κατάσταση του οδικού δικτύου της χώρας και από τις δωροδοκίες που αναγκάζονται να κάνουν για να λάβουν μια ορθή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Στατιστικά να αναφέρουμε ότι η Ρωσία έχει δύο φορές περισσότερους γιατρούς ανά κάτοικο και τρεις φορές περισσότερα νοσοκομεία ανά κάτοικο απ ότι οι Η.Π.Α, παρόλα αυτά το ποσοστό της βρεφικής θνησιμότητας είναι 40% υψηλότερο. Επίσης στα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης αντιστοιχεί ένας δάσκαλος ανά 8 μαθητές όμως σύμφωνα με το κέντρο δημοσκοπήσεων LEVADA πάνω από το 50% του πληθυσμού θεωρεί ότι το παρόν σύστημα δεν αποδίδει στα παιδιά τους ένα ικανοποιητικό επίπεδο εκπαίδευσης. Δεύτερον σε μια χώρα η οποία έχει 39εκατομ. συνταξιούχους και 18εκατομ. βετεράνους πολέμου αλλά και άλλες ομάδες οι οποίες στηρίζονται στις κρατικές παροχές, ένα ισχυρό κράτος πρόνοιας αποτελεί απαραίτητο συστατικό. Έως τώρα η κυβέρνηση έχει δείξει ιδιαίτερη προθυμία να αλλάξει τα κακώς κείμενα που εμποδίζουν την Ρωσία να εξελιχτεί, όμως οι αλλαγές είναι πολλές και αφορούν πολλούς τομείς που είναι αμφίβολο ότι θα δούμε αισθητές αλλαγές σε ~ 3 ~

5 αυτούς μέσα στο 2014, δεδομένου ότι το κέντρο βάρους της κυβέρνησης πέφτει πάνω στα οικονομικά κυρίως ζητήματα όπως θα δούμε και παρακάτω. Ο πληθυσμός είναι ίσως το βασικότερο όπλο πάνω στο οποίο μπορεί να στηριχθεί μια χώρα, καθώς αυτός είναι το εργατικό δυναμικό και σε αυτόν στηρίζεται η εγχώρια παραγωγή.τα τελευταία χρόνια η Ρωσία αντιμετωπίζει ακόμα ένα σοβαρό πρόβλημα, αυτό της γήρανσης του πληθυσμού και της μείωσης των γεννήσεων το οποίο είναι υπεύθυνο για ένα ντόμινο προβλημάτων κυρίως στον οικονομικό τομέα.η μείωση του πληθυσμού έχει ως συνέπεια τη μείωση των εργατικών χεριών και επομένως μείωση της παραγωγικότητας. Για το λόγο αυτό η κυβέρνηση προσπαθώντας να αντιστρέψει αυτά τα ποσοστά έχει υιοθετήσει σειρά μέτρων τα οποία περιλαμβάνουν τεράστια επιδόματα ύψους $ για γυναίκες οι οποίες έχουν παραπάνω από δύο παιδιά καθώς επίσης και γενναιόδωρα προγράμματα επανεγκατάστασης Ρώσων που επιλέγουν να επαναπατριστούν από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες της Βαλτικής και της Κεντρικής Ασίας. Παρακάτω βλέπετε έναν πίνακα με τις προβλέψεις για την πορεία του Ρωσικού πληθυσμού έως το Αρκετοί βέβαια αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα των μέτρων που έχει λάβει ο Πούτιν, αλλά μόνο ο χρόνος θα δείξει αν η Ρωσία θα καταφέρει να ανατρέψει τα ποσοστά ή εάν θα βρεθεί αντιμέτωπη με έναν αδύναμο και μειωμένο πληθυσμό που θα την οδηγήσει σε πιθανή κατάρρευση της υποδομής και της παραγωγικής της ικανότητας. PopulationProjections YΕar Population Change ,484, % ,960, % ,570, % ,599, % ,554, % ~ 4 ~

6 YΕar Population Change ,733, % ,850, % ,229, % ,891, % Population Data via United Nations Η διαφθορά είναι ένα ακόμα πρόβλημα το οποίο ταλανίζει εδώ και χρόνια τη Ρωσία και της στερεί μια καλή απόδοση σε όλες τις διεθνείς συγκριτικές κατατάξεις του επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Παράδειγμα διαφθοράς είναι το γεγονός ότι η κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου στη Ρωσία κοστίζει τρεις φορές παραπάνω απ ότι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Σύμφωνα με την οργάνωση Transparency International, η οποία κατατάσσει όλες τις χώρες σύμφωνα με το βαθμό διαφθοράς η Ρωσία βρίσκεται στην θέση 127 από σύνολο 177 χωρών με την τελευταία να είναι η πιο διεφθαρμένη (Σομαλία). Τον Απρίλιο, η βουλή πέρασε νομοθεσία σύμφωνα με την οποία απαγορεύεται σε όλους τους δημόσιους λειτουργούς, συμπεριλαμβανομένων και των μονίμων υπαλλήλων και λειτουργών των κρατικών επιχειρήσεων της Κεντρικής Τράπεζας, να εκμεταλλεύονται ξένους τραπεζικούς λογαριασμούς. Τρείς μήνες μετά ο Πούτιν υπογράφει το νόμο και οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι δεν έχουν πλέον το δικαίωμα να ανοίγουν τραπεζικούς λογαριασμούς στο εξωτερικοί για κανένα λόγο. Επίσης στις 12 Δεκεμβρίου 2013,κατά την ετήσια ομιλία του Προέδρου στην Ομοσπονδιακή συνέλευση, έγινε ξεκάθαρο πως ένας από τους βασικούς στόχους για τη νέα χρονιά είναι ο περιορισμός της αυτονομίας των δικαστηρίων και των τοπικών αρχών με σκοπό να μειωθεί η διαφθορά που υπάρχει στους τομείς αυτούς καθώς και η πειθαρχική δίωξη της κρατικής διοίκησης. Από τα παραπάνω, παρατηρούμε πως ο Πούτιν στηρίζεται σε παραδοσιακές και συντηρητικές μορφές διακυβέρνησης με σκοπό να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν περισσότερη εξουσία στο πρόσωπό του. Παρόλα αυτά ο δρόμος προς την καταπολέμηση της διαφθοράς είναι ακόμα μακρύς και οι αλλαγές που πρέπει να επέλθουν επιβεβλημένες και ριζικές. ~ 5 ~

7 Πέραν των όσων αναφέραμε μια ακόμη πρόκληση για τη ρωσική κυβέρνηση είναι οι μαχητικοί ισλαμιστές της Τσετσενίας και του Ντογκεστάν, οι οποίοι αποτελούν το επίκεντρο της δράσης της ρωσικής αντιτρομοκρατικής υπηρεσίας. Τον Δεκέμβριο που μας πέρασε δύο σοβαρά τρομοκρατικά χτυπήματα το ένα σε σταθμό τρένου και το άλλο σε επιβατικό λεωφορείο συντάραξαν την ρωσική κυβέρνηση και δημιούργησαν μεγάλη ανασφάλεια για τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες. Παρόλα αυτά οι αγώνες έγιναν με μεγάλη επιτυχία κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας φυσικά. Τα τεκταινόμενα στην περιοχή του Καυκάσου αποτελούν βασικό εγχώριο πολιτικό πρόβλημα, το οποίο είναι συστημικό και η αντιμετώπισή του θα εξαρτηθεί από τη βούληση και την ποιότητα της κρατικής διοίκησης της Ρωσίας Τέλος, οι ολοένα αυξανόμενες περιφερειακές ανισότητες στη Ρωσία οι οποίες ξεκίνησαν τη δεκαετία του 90 ως αποτέλεσμα της εξυγίανσης του συστήματος και της ανακατανομής των πόρων, προκαλούν σοβαρά προβλήματα μέσα στον πληθυσμό. Το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών μεγαλώνει διαρκών ανάμεσα στη Μόσχα και τη ρωσική περιφέρεια, το επίπεδο εκπαίδευσης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και το οδικό δίκτυο είναι μερικοί από τους δείκτες της περιφερειακής ανισότητας η οποία αποτελεί πρόκληση υψίστης σημασίας για τη ρωσική κυβέρνηση. Για τις ανισότητες αυτές παίζει ρόλο και η απομάκρυνση του πληθυσμού από τις επαρχιακές πόλεις και η μετεγκατάσταση στις μεγαλουπόλεις, αυτό είναι ένα ακόμα φαινόμενο το οποίο προσπαθεί να αντιστρέψει η κυβέρνηση μέσω της βελτίωσης του οδικού δικτύου αλλά και μέσω της ενθάρρυνσης του πληθυσμού να μετακινηθεί και πάλι στις επαρχιακές πόλεις και να εκμεταλλευτεί τον πλούτο που υπάρχει εκεί. Εν κατακλείδι, διαπιστώνουμε πως η Ρωσία είναι μια χώρα με μεγάλες δυνατότητες εξαιτίας του μεγέθους της αλλά και των πόρων της που πρέπει όμως να ξεπεράσει το παρελθόν της και να εκσυγχρονιστεί πλήρως ώστε να συμβαδίζει με τις επιταγές του τωρινού συστήματος και να μπορέσει να εξελιχθεί σε μια ισχυρή χώρα χωρίς πολιτικά προβλήματα και χωρίς να είναι επιρρεπής σε πιθανή επιστροφή στη μετά Β Παγκοσμίου πολέμου κατάσταση. ~ 6 ~

8 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η Ρωσία είναι η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα παραγωγός φυσικού αερίου παγκοσμίως. Έχει στη διάθεσή της τα περισσότερα φυσικά αποθέματα αερίου, άνθρακα και είναι στην όγδοη θέση για τα αποθέματα αργού πετρελαίου. Επίσης εξάγει μέταλλα όπως χάλυβα και αλουμίνιο. Όπως θα διαπιστώσουμε και παρακάτω, η Ρωσία έχει βασίσει την οικονομική της δραστηριότητα κυρίως στην εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων, εξάρτηση η οποία με το πέρασμα των χρόνων και τις οικονομικές κυρίως αλλαγές που έχουν επέλθει διεθνών έχει δημιουργήσει σειρά αδυναμιών. Παρακάτω γίνει μια ανάλυση της οικονομικής πολιτικής της Ρωσίας στο επίπεδο της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, τοθ εμπορίου και των επενδύσεων. Απαραίτητη πληροφορία για την κατανόηση των όσων θα ειπωθούν αποτελεί η πορεία του ΑΕΠ το τελευταίο έτος καθώς και η μελέτη των βασικών μακροοικονομικών δεικτών. Από το γράφημα παρατηρούμε ότι η ρωσική οικονομία βρίσκεται σε περίοδο στασιμότητας. Το Νοέμβριο ανακοινώθηκε το ΑΕΠ για το τρίτο τρίμηνο τοθ έτους το οποίο ήταν μόλις 1.2%. Η σταδιακή συρρίκνωση του ΑΕΠ έχει προβληματίσει ιδιαίτερα τόσο τους φιλελεύθερους κυβερνητικούς αξιωματούχους όσο και τους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Γενικότερα την παρούσα χρονική περίοδο η παραγωγική δραστηριότητα βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα ίδιο συμβαίνει και με τις επενδύσεις, οι οποίες κυμαίνονται κοντά στο 0. επίσης κατά τα πρώτα τρίμηνα του έτους υπήρξε φυγή κεφαλαίων ύψους 48.2δις.$. Σύμφωνα με την τράπεζα της Ρωσίας, η ακαθάριστη παραγωγή παραμένει ελαφρώς κάτω από τις δυνατότητες της χώρας. Η ανάπτυξη επιβραδύνθηκε σε 1.4% το πρώτο εξάμηνο σε σύγκριση με το 4.5% του Τα παραπάνω είναι κυρίως αποτέλεσμα της εξάρτησης της Ρωσίας από τους φυσικούς πόρους των οποίων όμως η ζήτηση έχει μειωθεί αισθητά. Το ΔΝΤ αν και έχει επαινέσει την σημερινή σφιχτή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, καλεί τη Ρωσία να στηριχτεί σε πιο αποδοτική χρήση των πόρων και στην αύξηση των επενδύσεων και όχι στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Για την τόνωση της ανάπτυξης, αναφέρει το ΔΝΤ, ότι η Ρωσία χρειάζεται αποφασιστική εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. ~ 7 ~

9 Νομισματική Πολιτική Η δημοσιονομική και νομισματική πολιτική της Ρωσίας σήμερα, στηρίζεται κυρίως στους εξής άξονες: σε μια αρκετά φιλόδοξη δημοσιονομική εξυγίανση, στη προσπάθεια να αποσυνδεθεί η δημόσια οικονομία από τις διακυμάνσεις της τιμής του πετρελαίου καθώς και στη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού προγράμματος εξαιτίας των δυσμενών δημογραφικών δεδομένων. Έως τώρα η τιμή του πετρελαίου κυμαίνεται κοντά στα δεδομένα του δημοσιονομικού κανόνα αλλά όχι το επίπεδο που να επιτρέπει επαρκή δημοσιονομική προσαρμογή και εξοικονόμηση εσόδων από αυτό. Επίσης η μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος βρίσκεται προς το παρόν υπό εξέταση. Ο πληθωρισμός είναι ένα επιπρόσθετο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ρωσική κυβέρνηση καθώς εμφανίζει ανοδικές τάσεις κυρίως εξαιτίας της ανόδου των τιμών των τροφίμων. Συγκεκριμένα ο ετήσιος πληθωρισμός βρίσκεται στο 6.35%. στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι η Κεντρική Τράπεζα της Ρωσίας (ΚΤΡ) έχει θέσει ως προϋπόθεση για τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής ο πληθωρισμός να κινηθεί ανάμεσα στο 5-6%. Στην τελευταία έκθεση του IMF προτείνονται τα εξής μέτρα για τη μείωση του πληθωρισμού: α) δημιουργία ενός ξεχωριστού τμήματος το οποίο θα προβλέπει τα ποσοστά του πληθωρισμού, β) η ΚΤΡ θα πρέπει να δημοσιεύει τακτικά έρευνες σχετικά με τις πληθωριστικές προσδοκίες αλλά και τις δικές τις προβλέψεις για τον πληθωρισμό, γ) οι εκθέσεις σχετικά με τη νομισματική πολιτική θα πρέπει να περιέχουν περισσότερο μακροπρόθεσμες προβλέψεις. Βέβαια η νέα επικεφαλής της ΚΤΡ για τη νομισματική πολιτική αναφέρει ότι η τράπεζα έχει περιορισμένες δυνατότητες να αντιστρέψει μια οικονομική επιβράδυνση, η οποία οφείλεται σε διαρθρωτικά προβλήματα του ίδιου του κράτους όπως την αδύναμη θεσμική ανάπτυξη και την εξάρτηση από τους φυσικούς πόρους. Για τον επόμενο χρόνο ο στόχος της ΚΤΡ είναι να φέρει τον πληθωρισμό στο 4.5% από το σημερινό 6%. Βέβαια η πρόσφατη απόφαση της κυβέρνησης να αυξήσει τις τιμές σε κάποια βασικά προϊόντα ενδέχεται να αυξήσει και το ποσοστό του στόχου. Εμπόριο στον τομέα του εμπορίου, όπως αναφέραμε παραπάνω, η Ρωσία βασίζεται κυρίως στις εξαγωγές των φυσικών της πόρων των οποίων η ζήτηση έχει μειωθεί αισθητά ~ 8 ~

10 κατά το τρέχον έτος. Να αναφέρουμε ότι ως μέλος του ΠΟΕ (WTO) η Ρωσία δεσμεύεται από πολυμερείς υποχρεώσεις. Όσον αφορά λοιπόν το εμπορικό κομμάτι, οι προκλήσεις οι οποίες καλείται να αντιμετωπίσει η ρωσική κυβέρνηση σύμφωνα με έκθεση του ΠΟΕ, είναι οι εξής: ένα εξαιρετικά μεγάλο μερίδιο ορυκτών πόρων, σε συνδυασμό με την εξάρτηση από το πετρέλαιο και τις τιμές του φυσικού αερίου, μια πολύ μικρή μερίδα μηχανημάτων προς εξαγωγή, μικρή συμμετοχή σε διεθνείς βιομηχανικές αλυσίδες και ελάχιστη γεωργική παραγωγή. Έως τώρα έχουν γίνει κάποια βήματα απαγκίστρωσης από τους φυσικούς πόρους και έχει παρατηρηθεί ενδιαφέρον για την ανάπτυξη άλλων τομέων παραγωγής όπως η τεχνολογία, η φαρμακοβιομηχανία αλλά και η ανάπτυξη της βιομηχανίας ώστε να παράγουν οι τομείς αυτοί προϊόντα προς εξαγωγή από τη Ρωσία. Αναλυτικότερα, σήμερα η Ρωσία είναι Τρίτη χώρα μετά την Ινδία και την Κίνα που εξάγει λογισμικό. Η ανάπτυξη αυτή οφείλεται στη στήριξη της κυβέρνηση η οποία έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα προώθησης της πληροφορικής μέσω της κατασκευής τεχνολογικών πάρκων καθώς επίσης και στη παρουσία τεχνολογικών κολοσσών στη περιοχή (Intel, Google, Microsoft, Motorola, Hewlett-Packardκ.α. ), οι οποίοι ενέτειναν την ανάγκη για ανάπτυξη λογισμικού. Επιπροσθέτως τον Ιούνιο του 2013 υπογράφει ένα προεδρικό διάταγμα για τη κατασκευή ειδικού οδικού δικτύου με στόχο τη διευκόλυνση στις μετακινήσεις των εμπορευμάτων, ιδιαίτερα των κρατικών επιχειρήσεων οι οποίες θα πρέπει ταυτόχρονα να διπλασιάσουν το ποσοστό εγχωρίας τεχνολογίας που χρησιμοποιούσαν έως το 2015 και να το τριπλασιάσουν έως το τα βήματα που έχουν γίνει έως τώρα έχουν ήδη επιφέρει αποτελέσματα δεδομένου ότι η Ρωσία κατάφερε να ανέβει 20 θέσει στην κατάταξη Doing Business και να βρίσκεται σήμερα στη θέση 112, με τον πρόεδρο Πούτιν να έχει θέσει ως στόχο την κατάκτηση της εικοστής θέσης ως το Επενδύσεις ο τομέας των επενδύσεων για μια χώρα αποτελεί κινητήρια δύναμη ολόκληρης της οικονομίας. Όπως αναφέραμε στην αρχή της ενότητας, στην αρχή του έτους παρατηρήθηκε φυγή κεφαλαίων από τη Ρωσία ύψους 48.2δις.$. Αυτό συνέβη διότι το επενδυτικό προφίλ της Ρωσίας δεν είναι το καλύτερο δυνατό κυρίως λόγω τομεακών περιορισμών στις ξένες επιχειρήσεις και σημαντικών θεσμικών αδυναμιών οι οποίες επηρεάζουν και τις εγχώριες επενδύσεις. Οι αδυναμίες όμως αυτές έχουν τεθεί στο ~ 9 ~

11 στόχαστρο της ρωσικής κυβέρνησης η οποία κάνει προσπάθειες προς την εξάλειψή τους και τη δημιουργία ισχυρού επενδυτικού προφίλ μέσω σειράς νόμων οι οποίοι προστατεύουν την ιδιοκτησία και τα δικαιώματα των επενδυτών. Σύμφωνα με έκθεση του Υπουργείου οικονομικών και ανάπτυξης της Ρωσίας πρωταρχικοί τομείς, στους οποίους η κυβέρνηση έχει ρίξει το βάρος των επενδυτικών της σχεδίων είναι οι εξής: Τεχνολογία διαστήματος και τηλεπικοινωνίες Αύξηση της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας των υπηρεσιών πληροφόρησης Ανάπτυξη μιας σύγχρονης πληροφοριακής υποδομής σε όλους τους τομείς της εθνικής οικονομίας Ιατρική τεχνολογία και φαρμακευτικά προϊόντα Παραγωγή περισσότερων φαρμάκων και ιατρικού εξοπλισμού στη Ρωσία Ανάπτυξη και παραγωγή καινοτόμων ιατρικών προϊόντων Τεχνολογία πληροφοριών και λογισμικού Ανάπτυξη συστημάτων υψηλής απόδοσης με γνώμονα τις εφαρμογές υπολογιστικών συστημάτων Βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών πληροφόρησης. Πυρηνική τεχνολογία Διασφάλιση εθνικού πυρηνικού προγράμματος Εγγύηση για μακροπρόθεσμη παροχή φθηνής ενέργειας Ουσιαστική μείωση της κατανάλωσης ουρανίου Μετριασμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και κινδύνων από τη διάδοση των πυρηνικών ~ 10 ~

12 Η κυβερνητική βοήθεια είναι υψίστης σημασίας, να αναφέρουμε ότι η κυβέρνηση χρηματοδότησε με 7δις$ πρόγραμμα νανοτεχνολογίας. Επίσης το SKOLKOVOCENTER το οποίο ήταν πρόταση του προηγούμενου προέδρου D.Medvedev ευελπιστεί να εδραιωθεί ως το ρωσικό Silicon Valley, βέβαια έως σήμερα η δημιουργία του είναι αμφίβολη. Πέραν των κυβερνητικών όμως ωθήσεων έχει σημειωθεί ιδιαίτερη πρόοδος από τους ξένους επενδυτές. Χαρακτηριστικά να σημειωθεί ότι ο Philippe Pegorier γενικός διευθυντής του γαλλικού κολοσσού Alstom παρατηρεί τα εξής υπάρχει μια πραγματική βούληση για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών και της βιομηχανίας καθώς και για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Επίσης το εργοστάσιο της Nissanστη Ρωσία κέρδισε το περασμένο έτος το εταιρικό βραβείο ποιότητας και από τους υπαλλήλους μόλις 17 δεν ήταν ρώσοι. Παρόλα αυτά η Ρωσία πρέπει να αλλάξει πολλά ακόμα κυρίως όσον αφορά το θεσμικό της πλαίσιο ώστε να γίνει μια ελκυστική χώρα για επενδύσεις. Ολοκληρώνοντας λοιπόν την ανάλυση αυτή παρατηρούμε πως η Ρωσία εάν επιθυμεί να διατηρηθεί ως μια ισχυρή χώρα θα πρέπει να χειριστεί με ιδιαίτερη προσοχή τις σημερινές απαιτήσεις και να ξεφύγει από την παγίδα της στασιμότητας στην οποία κινδυνεύει να πέσει αν λάβουμε υπόψη και τα τελευταία ποσοστά του ΑΕΠ. Για να το καταφέρει αυτό χρειάζονται κυρίως συστημικές και θεσμικές αλλαγές αλλά και τόνωση του επιχειρείν. Το επόμενο έτος λοιπόν είναι αρκετά κρίσιμο για την πορεία αυτής της χώρας, της οποίας οι δυνατότητες είναι πάρα πολλές δεδομένου ότι το ποσοστό της ανεργίας κυμαίνεται σε επίπεδα ρεκόρ μόλις 5% και ότι το πρόβλημα της Ρωσίας δεν είναι σε καμία περίπτωση νομισματικό. ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Η Ρωσία μετά την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία άλλαξε ριζικά την εξωτερική της πολιτική κάνοντας σημαντική στροφή προς τη Δύση και προσπαθώντας να διαγράψει τις μνήμες της ψυχροπολεμικής εποχής. Προώθησε ένα νέο μοντέλο αμοιβαίας επωφελούς συνύπαρξης ανάμεσα σε Ευρώπη και Ηνωμένες Πολιτείες. Αναλυτικότερα έδωσε ώθηση στις επενδύσεις στην Ευρώπη και δημιούργησε με τις ~ 11 ~

13 Ηνωμένες Πολιτείες μια ισχυρή συμμαχία ενάντια στην κοινή απειλή της τρομοκρατίας και του ριζοσπαστικού Ισλάμ. Σήμερα διανύοντας την τρίτη προεδρική θητεία του, ο Βλ.Πούτιν ανάγει τον σχεδιασμό της εξωτερική πολιτικής σε σημαντική προτεραιότητα της ρωσικής κυβέρνησης. Ο κύριος στόχος των προηγούμενων ετών που ήταν η ανάδειξη της Ρωσίας σε βασικό παίχτη στα διεθνή τεκταινόμενα καθώς και η κατάκτηση του πάλαι πότε κύρους της ρωσικής αυτοκρατορίας έχει επιτευχθεί σε σημαντικό βαθμό, με το 2013 να είναι μια από τις σημαντικότερες και πιο επιτυχημένες χρονιές σε διπλωματικό επίπεδο για την Ρωσία. Αρχικά η Ρωσία αποτέλεσε σημαντικό συνδετικό κρίκο για το ζήτημα της κατάργησης των χημικών όπλων στη Συρία, η καίρια παρέμβαση της ρωσικής κυβέρνησης έτυχε ευρείας αποδοχής από την διεθνή κοινότητα και είναι το πρώτο βήμα κατά την άποψη πολλών αναλυτών προς την δημιουργία μιας ζώνης χωρίς όπλα μαζικής καταστροφής στη Μέση Ανατολή. Στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι κατά τη διάρκεια της ετήσιας συνάντησης του Valdai International Discussion Club, ο πρόεδρος Πούτιν για πρώτη φορά ανέφερε σε δημόσια βήμα ότι το Ισραήλ δεν έχει καμία πρακτική ανάγκη για κατοχή πυρηνικών όπλων και θα πρέπει να αφοπλιστεί. Είναι η πρώτη φορά που μια τέτοια δήλωση διατυπώνεται με σαφήνεια. Επίσης η στάση της στην υπόθεση του Ed.Snowden, υπέδειξε μια χώρα με ισχυρή γνώμη η οποία δεν είναι δυνατόν να καμφθεί από τα συμφέροντα και τις βουλές των Η.Π.Α. Τέλος η επιρροή της Ρωσίας στην Ουκρανία με την αποτροπή της υπογραφής της συνθήκης μεταξύ Ουκρανίας και Ε.Ε πυροδότησε τα βίαια γεγονότα που εκτυλίσσονται μέχρι και σήμερα και ήταν ακόμα ένα δείγμα για την επιρροή που μπορεί πλέον να ασκεί η Ρωσία. Αναλυτικότερα η Ρωσία έχει ήδη προσαρτήσει την περιοχή της Κριμαίας, μετά από δημοψήφισμα που έγινε στην περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αναγνωρίζουν την προσάρτηση αυτή και έχουν ήδη απαντήσει με την επιβολή μέτρων, κυρίως οικονομικής φύσεως. Η Ρωσία ψάχνοντας για νέους εταίρους υπέγραψε τον Μάιο μια συμφωνία ύψους 400εκ.$ με την Κίνα. Η εμπορική αυτή συμφωνία αφορά το φυσικό αέριο και θεωρείται από τους Ρώσους ως η μεγαλύτερη συμφωνία που έχει επιτευχτεί μέχρι σήμερα. Βέβαια τα ζητήματα που θα πρέπει να εξεταστούν είναι ποικίλα, αρχικά το γεγονός ότι η συμφωνία ήταν αδύνατη για δέκα χρόνια, εγείρει πολλές αμφιβολίες για τη διάρκεια όσο και για την επιτυχία καθώς το χάσμα μεταξύ Ρωσίας και Κίνας είναι μεγάλο. ~ 12 ~

14 Γενικότερα το 2013 αποτελεί την χρονιά μεγάλων διπλωματικών επιτυχιών για την Ρωσία, το ζήτημα όμως που απασχολεί είναι κατά πόσο η Ρωσία θα καταφέρει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να διατηρήσει το ισχυρό προφίλ που προσπαθεί να χτίσει, δεδομένης της οικονομικής κατάστασης την οποία αναλύσαμε παραπάνω και των γεγονότων που εκτυλίσσονται στην Ουκρανία.Αναλύοντας την έως τώρα πορεία της εξωτερικής πολιτικής, συμπεραίνουμε ότι η Ρωσία θέτει ως προτεραιότητα, να δίνει ηχηρό παρόν σε οποιοδήποτε ζήτημα προκύπτει είτε αυτό είναι περιφερειακής είτε παγκόσμιας εμβέλειας και αυτό έχει πράξει έως τώρα με όσα αναφέραμε παραπάνω, παίζοντας κυρίως το ρόλο διαμεσολαβητή. Η εξωτερική πολιτική της Ρωσίας χτίζεται πάνω σε τρείς σημαντικούς γεωπολιτικούς άξονες οι οποίοι δεν θα πρέπει να αγνοηθούν. Πρώτον η Ρωσία πρέπει να παραμείνει μια πυρηνική υπερδύναμη, δεύτερον να εδραιωθεί ως αρχηγικός παίκτης στις διεθνείς εξελίξεις σε όλους τους τομείς και τρίτον να παραμείνει πολιτικός, οικονομικός και στρατηγικός ηγεμόνας της ευρύτερης περιοχής της Ευρασίας. Η ανάλυσή μας θα επικεντρωθεί στις σχέσεις της Ρωσίας με τις Η.Π.Α την Ε.Ε, τα κράτη του μετασοβιετικού χώρου και την Αρκτική. ΡΩΣΙΑ-Η.Π.Α Οι σχέσεις των δύο χωρών κατά τα τελευταία χρόνια έχουν παρουσιάσει θεαματική βελτίωση. Η μεταξύ τους συνεργασία ξεκίνησε να είναι ιδιαίτερα έντονη μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11 ης Σεπτεμβρίου, όπου η Ρωσία αναδείχθηκε σε σημαντικός σύμμαχος ενάντια στο πόλεμο κατά τις τρομοκρατίας. Το 2013 συνέβησαν κάποια γεγονότα τα οποία έγιναν η αφορμή για τριβή των σχέσεων των δύο χωρών και για κάποιους αναλυτές για την έναρξη μιας Ρωσο-αμερικανικής κρίσης. Τα γεγονότα που δημιούργησαν αρνητικό κλίμα ανάμεσα στις δύο χώρες ήταν αρχικά το άσυλο που έδωσε η Μόσχα στον Εντ.Σνόουντεν,ο οποίος αποκάλυψε αρκετά μυστικά της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών NSA και που κατά τους αμερικάνους πρόδωσε την εμπιστοσύνη ανάμεσα στις δύο χώρες. Η ένταση ~ 13 ~

15 κλιμακώθηκε ακόμα περισσότερο μετά την απόφαση της Μόσχας να στείλει στρατιωτικές δυνάμεις στην Ουκρανία και να στηρίξει το δημοψήφισμα της 16 ης Μαρτίου για την προσάρτηση της Κριμαίας. Οι Η.Π.Α έχουν ήδη ανακοινώσει την αναστολή κάθε στρατιωτικής συνεργασίας με τη Ρωσία συμπεριλαμβανομένων και των κοινών στρατιωτικών ασκήσεων και τη μη αναγνώριση του δημοψηφίσματος. Παρόλα αυτά ο Πούτιν έχει δηλώσει ότι οι αμερικανο-ρωσικές σχέσεις είναι πολύ σημαντικές για την εξασφάλιση της σταθερότητας και της ασφάλειας στον κόσμο. Οι σχέσεις αυτές δεν θα πρέπει να θυσιαστούν από διεθνώς μεμονωμένα προβλήματα.άρρηκτα συνδεδεμένο με τις Η.Π.Α είναι και το ΝΑΤΟ. Οι σχέσεις Ρωσίας ΝΑΤΟ βρίσκονται και αυτές σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη καμπή λόγω των εξελίξεων στην Ουκρανία. Από το 2010 υπήρχε μια από κοινού προσπάθεια δημιουργίας συνεργασίας μεταξύ των δύο η οποία έφτασε στην κορύφωσή της το 2013 με την υιοθέτηση από κοινού προγράμματος καταστροφής των χημικών όπλων της Συρίας, υπήρχε επίσης υπό διαμόρφωση ένα σχέδιο προστασίας ενός αμερικανικού πλοίου το οποίο θα αναλάμβανε να καταστρέψει τα πιο επικίνδυνα συριακά όπλα. Ρωσία και ΝΑΤΟ είχαν αποδεχθεί ότι διαφωνούν σε κάποια θέματα, όμως τα συμφέροντα των δύο συμπίπτουν σε αρκετά ζητήματα οπότε η προσπάθεια συνεργασίας μεταξύ τους ήταν αναπόφευκτη. Προς το παρόν το ΝΑΤΟ έχει ανακοινώσει το πάγωμα το προγράμματος καταστροφής των όπλων της Συρίας καθώς επίσης και την διακοπή των διαπραγματεύσεων με την Ρωσία αν δεν αλλάξει η στάση την έναντι της Ουκρανίας, είναι το μόνο μέσο με το οποίο μπορεί να ασκήσει πίεση. Η Ρωσία κατηγορεί το ΝΑΤΟ ότι αποφασίζει έχοντας δύο μέτρα και δύο σταθμά και ότι επαναφέρει τα στερεότυπα του Ψυχρού πολέμου για τη χώρα του. Το μόνο σίγουρο συμπέρασμα το οποίο μπορούμε με ασφάλεια να εξάγουμε είναι ότι η σχέση Ρωσίας- ΝΑΤΟ είναι μια εξαιρετικά δύσκολη σχέση και θα έχει αρκετές διακυμάνσεις μέχρι να αποκτήσει μια πιο στερεή δομή ΡΩΣΙΑ-Ε.Ε Η σχέση Ρωσίας- Ε.Ε έδειχνε να έχει ξεπεράσει τα εμπόδια και της διαφωνίες των προηγούμενων ετών με τις δύο να συμφωνούν ότι διαφωνούν σε κάποια θέματα αλλά να κάνουν συντονισμένες προσπάθειες για διάλογο και συνεργασία, αποτέλεσμα του διαλόγου ήταν η υιοθέτηση μιας Συμφωνίας για Συνεργασία και Εκσυγχρονισμό και ~ 14 ~

16 από τις δύο πλευρές η οποία πέτυχε αρκετούς από τους στόχους της κατά το προηγούμενο έτος. Το κυριότερο σημείο το οποίο κρατάει Ρωσία και Ε.Ε σε άμεση επίδραση είναι η ενεργειακή πολιτική. Από τη μια πλευρά η Ρωσία είναι ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη και από την άλλη η Ευρώπη είναι από τους βασικούς καταναλωτές για την αγορά της Ρωσίας. Τον Μάρτιο του 2013 υπογράφηκε ο Ενεργειακός Χάρτης 2050, που καθορίζει τις κοινές μακροπρόθεσμες προτεραιότητες στον τομέα της ενέργειας. Παρόλα αυτά από το Νοέμβριο του 2013 ξέσπασε μια έντονη διαμάχη ανάμεσα στις δύο, εξαιτίας της Ρωσικής παρέμβασης στην Ουκρανία η οποία δεν υπέγραψε την εμπορική συμφωνία με την Ε.Ε. Η Ένωση κατηγόρησε τη Ρωσία ότι δεν σέβεται τα κυριαρχικά δικαιώματα του Ουκρανικού κράτους και παρεμβαίνει στα εσωτερικά του ζητήματα. Στη συνέχεια με την προσαρτηση της Κριμαίας, όπως αναφέραμε και παραπάνω, η σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες έχει ενταθεί σε σημαντικό βαθμό με την Ευρώπη να αναζητάει νέες αγορές φυσικού αερίου. Επιβεβαίωση στο πλήγμα για τις σχέσεις των δύο χωρών αποτελεί και το γεγονός ότι συνηθίζεται να γίνονται δύο συναντήσεις σε ετήσια βάση, το 2013 έγινε μόνο μια με το δικαιολογητικό ότι η σύνοδος στο Αικατερινμπούργκ έληξε χωρίς κανένα αποτέλεσμα και δεν υπήρχε λόγος για ακόμα μια αποτυχία. Οι Ευρωπαίοι άρχισαν να προτάσσουν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Ρωσία, τον πολιτικό πλουραλισμό και την έλλειψη κράτους δικαίου στη Ρωσία. Συμπερασματικά να αναφέρουμε πως Ρωσία και Ευρώπη έχουν κοινούς και διαφορετικούς στόχους, κοινούς όσον αφορά την ενεργειακή πολιτική, το Ιράν, τη Συρία αλλά και τον αφοπλισμό και διαφορετικούς όσον αφορά την επέκταση της επιρροής της Ρωσίας στις γειτονικές χώρες κάτι που προσπαθεί να πετύχει και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Καταλυτικό ρόλο στην εξέλιξη και το μέλλον των μεταξύ τους σχέσεων θα παίξει κατά πόσο θα καταφέρει κάποια από τις δύο να επιβληθεί στα κράτη που βρίσκονται στα σύνορα της Ρωσίας. Βέβαια μέχρι στιγμής στο ενεργειακό και γενικότερα στον εμπορικό τομέα οι δύο χώρες βρίσκονται σε καθεστώς αλληλεξάρτησης. ΡΩΣΙΑ-ΜΕΤΑΣΟΒΙΕΤΙΚΑ ΚΡΑΤΗ Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, τα κράτη βρέθηκαν σε μια νέα κατάσταση με τη μεν Ρωσία να χάνει το έδαφός της και τα καινούρια κράτη να πρέπει να ~ 15 ~

17 προσαρμοστούν στην ανεξαρτησία τους, η οποία έγινε αφορμή για τη δημιουργία εντάσεων και διαφωνιών στο μετασοβιετικό χώρο. Η Ρωσία αυτό που προσπαθεί να πετύχει με την εξωτερική πολιτική της, είναι να προωθήσει μια κοινή οικονομική, πολιτική και στρατηγική γραμμή για όλα τα κράτη, να τα κρατήσει στη δική της σφαίρα επιρροής. Το μεγαλύτερο εγχείρημα άλλωστε της Ρωσικής εξωτερικής πολιτικής είναι η Ευρασιατική Ένωση. Ο Πούτιν έχει οραματιστεί μια Ένωση όμοια της Ευρωπαϊκής, με ελεύθερη διακίνηση προϊόντων υπηρεσιών και ανθρώπων, κοινή πολιτική μετανάστευσης και εκπαίδευσης. Ωστόσο το όραμα αυτό έχει ήδη έρθει αντιμέτωπο με πολλά προβλήματα καθώς Λευκορωσία και Καζακστάν θεωρούν ότι κάμπτεται η κυριαρχία των κρατών και εξισώνονται οι πολιτικές τους. Μέχρι το Μάρτιο του 2014 θα πρέπει να είναι έτοιμο το κείμενο της Συνθήκης Ένωσης, το οποίο οι ηγέτες των τριών χωρών (Ρωσία, Λευκορωσία, Καζαχστάν) θα υπογράψουν το καλοκαίρι. Το Φθινόπωρο θα πρέπει να επικυρωθεί από τα εθνικά κοινοβούλια και από την 1η Ιανουαρίου 2015, η ΕΟΚ θα πρέπει να ξεκινήσει τη λειτουργία της. 1 Οι φυσικοί πόροι της Ρωσίας έχουν αποτελέσει ίσως το πιο σημαντικό μέσο άσκησης της πολιτικής της και πολλές φορές έχει χρησιμοποιηθεί η τακτική του μαστίγιου και του καρότου για την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής με αντάλλαγμα οικονομικές κυρίως διευκολύνσεις στην αγορά φυσικού αερίου-τακτική που έχει εφαρμοστεί στην Ουκρανία-. Ωστόσο η Ρωσία πρέπει να βρει και νέες αγορές εξαγωγής των κοιτασμάτων της, δεδομένης της στροφής της Ευρώπης σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας, με σκοπό την απεξάρτηση από τη Ρωσία αλλά και την αποδυνάμωση του ρωσικού μονοπωλίου. Η Ρωσία λοιπόν στρέφεται προς την Ασία και παρόλο που η Κίνα αποτελεί το μοναδικό καταναλωτή του ρωσικού πετρελαίου, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εξευρεθούν νέοι αγοραστές με σκοπό την δημιουργία πολλών αγοραστών και την μείωση της επιρροής που δύναται να ασκήσει στην αγορά ένας μοναδικός καταναλωτής. Βέβαια το εγχείρημα είναι δύσκολο καθώς οι διαφορές που έχει η Ρωσία με την Ιαπωνία και η ατελέσφορη επίσκεψη του Πούτιν στη Νότια Κορέα το 2013 δεν δημιουργούν μεγάλες πιθανότητες έναρξης εμπορίου ανάμεσα html ~ 16 ~

18 στις χώρες. Η συνέχιση όμως αυτής της προσπάθειας είναι εξαιρετικά σημαντική για την διαμόρφωση της παγκόσμιας αγοράς υδρογονανθράκων και αργού πετρελαίου σε παγκόσμια κλίμακα.. ΡΩΣΙΑ-ΑΡΚΤΙΚΗ Η Αρκτική έχει αποτελέσει μεγάλο πεδίο διαμάχης ανάμεσα στα κράτη που εγείρουν διεκδικήσεις τα οποία είναι γνωστά ως τα κράτη NORCs (Ρωσία, Καναδά, Ηνωμένες Πολιτείες, Νορβηγία, Δανία (Γροιλανδία) και Ισλανδία.) εξαιτίας των τεράστιων και ανεκμετάλλευτων έως τώρα ενεργειακών της αποθεμάτων. Η Ρωσία έχει ήδη προσπαθήσει να αποδείξει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην Αρκτική, χωρίς αποτέλεσμα έως τώρα αλλά πρόκειται να παρουσιάσει στον Ο.Η.Ε νέα επιστημονικά δεδομένα τα οποία θα αποδεικνύουν την κυριαρχία της. Πέρα από αυτό η κρατικών συμφερόντων εταιρεία Gazprom έχει ξεκινήσει την εξόρυξη πετρελαίου στην περιοχή, προκαλώντας τις αντιδράσεις των ακτιβιστών. συγκεκριμένα ο όμιλος αναφέρει τα εξής «Πρόκειται για το πρώτο πρότζεκτ στην ιστορία της Ρωσίας με στόχο την ανάπτυξη των φυσικών πόρων της υφαλοκρηπίδας στην Αρκτική και για την απαρχή ενός έργου μεγάλης κλίμακας για την Gazprom, το οποίο θα οδηγήσει στη δημιουργία ενός σημαντικού κέντρου παραγωγής υδρογονανθράκων στην περιοχή». Τέλος η Ρωσία έχει ήδη ενισχύσει τη στρατιωτική παρουσία στην Αρκτική δεδομένου ότι το ίδιο έπραξε και ο Καναδάς. Ο πρόεδρος Πούτιν έχει δείξει έντονο ενδιαφέρον για την περιοχή και το ζήτημα της αρκτικής είναι ένας κύριο θέμα για τους Ρώσους σχεδιαστές της εξωτερικής πολιτικής. Ενδεικτικά σε ομιλία του στο Υπουργείο Αμύνης στις 10 Δεκεμβρίου 2013 δήλωσε τα εξής «Η Ρωσία συμμετέχει ολοένα και περισσότερο σ αυτή την περιοχή του μέλλοντος, επιστρέφει σ αυτή και πρέπει να διαθέτει εκεί όλους τους μοχλούς για να διασφαλίσει την ασφάλειά της και να υπερασπιστεί τα εθνικά της συμφέροντα». Ολοκληρώνοντας την ανάλυσή μας, συμπεραίνουμε ότι το 2014 είναι ένα έτος κατά το οποίο η Ρωσία θα πρέπει όχι μόνο να διατηρήσει όσα κατέκτησε κατά το προηγούμενο έτος αλλά να επιτύχει ακόμα περισσότερα. Οι στόχοι που έχουν τεθεί ~ 17 ~

19 είναι δύσκολοι και απαιτητικοί και η σημερινή συγκυρία απειλεί σημαντικά τις ήδη λεπτές ισορροπίες ανάμεσα σε Ρωσία και Δύση. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι η κατάσταση στην Ουκρανία και η έκβαση των γεγονότων θα ευχαριστήσουν μόνο ένα μέρος και η Ρωσία ή θα δείξει τη δύναμή της θυσιάζοντας όμως σε σημαντικό βαθμό τις σχέσεις τις με τη Δύση ή θα υποχωρήσει, επιδεικνύοντας αδυναμία έναντι Ε.Ε και Η.Π.Α. ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΔΟΓΜΑ Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της προεδρίας του Πούτιν, είναι η αφοσίωσή του στην αναδιοργάνωση και επέκταση του στρατού. Τα ποσά της χρηματοδότησης μαρτυρούν το σκοπό αυτό. Οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας αποβλέπουν να μετατραπούν σε μια εκσυγχρονισμένη και τεχνολογικά αναβαθμισμένη μονάδα, η οποία θα καταστήσει τη Ρωσία σε υπολογίσιμη δύναμη. Σε ομιλία του την ημέρα των Υπερασπιστών της πατρίδας ο πρόεδρος Πούτιν ανέφερε τα εξής η διασφάλιση ότι η Ρωσία έχει μια έμπιστη στρατιωτική δύναμη, είναι προτεραιότητα τη πολιτικής του κράτους. Δυστυχώς ο σημερινός κόσμος απέχει πολύ από το να είναι ειρηνικός και ασφαλής. Οι μεγάλης διάρκειας συγκρούσεις, ενώνονται με νέες, αλλά όχι λιγότερο δύσκολες. Η αστάθεια αυξάνεται σε πολλές περιοχές του κόσμου. Τα λόγια αυτά διαπνέουν και το σημερινό στρατιωτικό δόγμα της ρωσικής ομοσπονδίας, το οποίο σύμφωνα και με το Υπουργείο Αμύνης συνοψίζεται στους εξής τέσσερις στόχους Αποτροπή των στρατιωτικών και πολιτικών απειλών για την ασφάλεια και τα συμφέροντα της Ρωσίας Υποστήριξη των οικονομικών και πολιτικών ενδιαφερόντων της ρωσικής ομοσπονδίας Διεξαγωγή εξωπολεμικών επιχειρήσεων επιβολής ~ 18 ~

20 Χρήση στρατιωτικής βίας. Τα παραπάνω λεγόμενα αποδεικνύονται και μέσω των αριθμών, η Ρωσία κάνει τη μεγαλύτερη προσπάθεια αναδιοργάνωσης του στρατού μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Στον πίνακα που παρατίθεται παρακάτω παρατηρούμε την αύξηση των δαπανών έως το Ο προϋπολογισμός για το 2014 που έχει ήδη εγκριθεί από τη Δούμα, απαιτεί διψήφια αύξηση των δαπανών για την εθνική άμυνα. Συγκεκριμένα οι αμυντικές δαπάνες θα αυξηθούν κατά 18.4% (76.6 εκατομμύρια $) για το τρέχον έτος και κατά ένα επιπλέον 21,6% (82591,70εκ.$) και 11,6 % (92168,73εκ.$) το 2015 και το 2016, αντίστοιχα. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, η άμυνα θα ανέλθει σε 3,4 % το 2014 και 3,8 % και 3,9 % κατά τα δύο επόμενα έτη, ένα σημαντικό άλμα από 3,2 % το Στον πίνακα απεικονίζεται ακριβώς η αύξηση των δαπανών στην οποία αναφερόμαστε και η οποία, δείχνει πως ο εκσυγχρονισμός του στρατού είναι μια από της κορυφαίες προτεραιότητες για τη Ρωσία. Η αντικατάσταση των παλαιών τεχνολογιών με νέες και η αύξηση των μισθωτών στρατιωτών είναι οι τομείς που θα δαπανηθούν τα ποσά που αναφέραμε. ~ 19 ~

21 ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ 2 Ποιες είναι όμως σήμερα οι δυνατότητες του Ρωσικού στρατού και ποιοι είναι οι στόχοι που κυνηγάει ως το Οι ένοπλες δυνάμεις της Ρωσίας αποτελούνται από τρείς κλάδους υπηρεσιών, τις χερσαίες δυνάμεις, το πολεμικό ναυτικό και την πολεμική αεροπορία. Καθεμία από αυτές τις υπηρεσίες έχει τα δικά της τμήματα, όπως το πυροβολικό, το πεζικό κ.λπ. Σύμφωνα με το Military Balance for 2013 η Ρωσία έχει τανκς, οχήματα μάχης πεζικού και όπλα πυροβολικού ~ 20 ~ σε χρήση. σε αποθήκη βρίσκονται ακόμα επιπλέον τανκς, IFVs και όπλα πυροβολικού. Βέβαια ο εξοπλισμός αυτός είναι αρκετά παλιός, παρόλα αυτά μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε στη μάχη. Το ναυτικό, με στρατιωτικούς, αποτελείται από 4 στόλους και ένα στολίσκο. Το στόλο της Βαλτικής με έδρα το Balstiik έξω από το Καλίνινγκραντ, το στόλο της Μαύρης θάλασσας με έδρα τη Σεβαστούπολη, το Βόρειο στόλο με έδρα το Severomosk κοντά στο Μουρμανσκ, τον Ειρηνικό στόλο με έδρα το Βλαδιβοστόκ και τον στολίσκο της Κασπίας θάλασσας με έδρα το Αστραχάν. Η αεροπορία έχει στη διάθεσή της άνδρες δυναμικό και αποτελείται από την κύρια αεροπορική μονάδα, δύο βοηθητικές και τέσσερις διοικήσεις επίγειας και εναέριας άμυνας. Ένας άλλος, σχετικά καινούριος τομέας, αφού δημιουργήθηκε το 2011, είναι αυτός των Αεροδιαστημικών αμυντικών δυνάμεων, σκοπός των οποίων είναι να εντοπίζουν, να αποκρούουν πυραυλικές επιθέσεις καθώς επίσης και να προστατεύουν στόχους με στρατηγική σημασία από επιθέσεις από αέρα και από το διάστημα. Σύμφωνα με το κρατικό πρόγραμμα εξοπλισμών συνολικά 52 μοίρες S-400 σχεδιάζεται να παραχθούν. Επίσης έως το 2017,μια εξαιρετικά αισιόδοξη ημερομηνία, θα παραδοθεί το σύστημα πυραυλικής άμυνα επόμενης γενιάς S-500. Τα πυρηνικά όπλα εξακολουθούν να παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στη στρατιωτική στρατηγική των χωρών, τόσο εναντίον άλλων πυρηνικών δυνάμεων όσο και δυνάμεων που δεν έχουν στη κατοχή τους πυρηνικά όπλα αλλά είναι τεχνολογικά πιο εξελιγμένες, ας μην αγνοούμε το μέγεθος του πλήγματος που μπορούν να προξενήσουν. Η Ρωσία εξακολουθεί να είναι η πυρηνική υπερδύναμη μαζί με τις _in_Hedenskog_and_Vendil_Pallin_eds_Russian_Military_Capability_in_A_Ten-Year_Perspective

22 Η.Π.Α, ωστόσο κάποιοι από τους βαλλιστικούς της πυραύλους θα βγουν εκτός λειτουργίας λόγω παλαιότητας. Πολλά πυρηνικά προγράμματα όμως βρίσκονται σε εξέλιξη. Επίσης κατά τα τελευταία έτη έχουν διεξαχθεί αρκετές ασκήσεις μεγάλης κλίμακας σε συνεργασία με άλλα κράτη. Οι ασκήσεις είναι το κλειδί για την κατάρτιση ενός ικανού και σε ετοιμότητα στρατού. Ολοκληρώνοντας το κεφάλαιο σχετικά με τις δυνατότητες του Ρωσικού στρατού πρέπει να αναφέρουμε ότι ο Ρωσικός στρατός είναι πλέον ικανός τόσο να αποτρέψει εχθρικά χτυπήματα και να προστατέψει τα εδάφη του και τα συμφέροντα του όσο και να διεκδικήσει. Έχει επιτύχει δε, να γίνει αυτό αντιληπτό και από τους διεθνείς δρώντες και να προξενήσει μια αναταραχή σε ΝΑΤΟ και Η.Π.Α οι οποίες αύξησαν τις αμυντικές τους δαπάνες με την αφορμή της αύξησης της ρωσικής δύναμης. ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΡΩΣΙΚΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Η Ρωσία λόγω της ιδιαίτερης γεωστρατηγικής της θέσης, την οποία αναφέραμε στην αρχή του κεφαλαίου, αντιμετωπίζει πολλές απειλές για την ασφάλειά της, κάποιες από αυτές πηγάζουν από το εσωτερικό της, κάποιες από το εξωτερικό και άλλες είναι παγκόσμιες απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει από κοινού με τα άλλα κράτη. Εσωτερικές: η Μουσουλμανική περιοχή της Ρωσίας στο Βόρειο Καύκασο είναι μια περιοχή η οποία μετά της διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 παρουσίασε σημαντικές διαταραχές οι οποίες επηρεάζουν μέχρι και σήμερα το ρωσικό κράτος. Το Εμιράτο του Καυκάσου, έχει αναλάβει την ευθύνη για σωρεία τρομοκρατικών επιθέσεων με πολλά θύματα. Ο Αμερικανός αναλυτής Gordon Hahn 3 έχει προειδοποιήσει ότι το Εμιράτο του Καυκάσου, αποτελεί κέντρο της Ισλαμικής τρομοκρατίας και λαμβάνει ουσιαστική υποστήριξη από το διεθνές τρομοκρατικό δίκτυο. Προειδοποιεί επίσης ότι το δίκτυο αυτό έχει εξαπλωθεί σε Βέλγιο, Γερμανία, Τσεχία, Γαλλία και Αζερμπαϊτζάν. 3 ~ 21 ~

23 Η εσωτερική κατασκοπεία, είναι ακόμα μια από τις απειλές που καλείται να αντιμετωπίσει η Ρωσική ασφάλεια. Κατά το περασμένο έτος επιτεύχθηκε η σύλληψη και η απέλαση πολλών κατασκόπων οι οποίοι δρούσαν κατά της ρωσικής ομοσπονδίας. Δυστυχώς τα διαθέσιμα στοιχεία δεν είναι επαρκή για εκτενέστερη ανάλυση της απειλής. Εξωτερικές: οι απειλές που αντιμετωπίζει η Ρωσία από το εξωτερικό περιβάλλον είναι κυρίως δύο και αναφέρονται ανοιχτά από τους κυβερνητικούς αξιωματούχους, είναι το ΝΑΤΟ και οι Η.Π.Α. Όσον αφορά το ΝΑΤΟ η συνεχιζόμενη επέκτασή του και η προσπάθεια να εγκαταστήσει στρατιωτικές βάσεις κοντά στα σύνορα με την Ρωσία,απειλούν τη Ρωσική ασφάλεια και την ηγεμονία της στις περιοχές αυτές. Επίσης η αντιπυραυλική τεχνολογία που έχει ανάπτυξη, θα οδηγήσει σε στρατικοποίηση της Ευρώπης. Οι Η.Π.Α ήταν, είναι και θα είναι η νούμερο ένα απειλή για τη Ρωσική Ομοσπονδία. Το αίσθημα της απειλής είναι αμφίδρομο και για της δύο μεγάλες δυνάμεις οι οποίες έχουν φτάσει σε σημείο να συναγωνίζονται η μια την άλλη τα τελευταία χρόνια, με τη Ρωσία να καλύπτει το στρατιωτικό έλλειμμα των προηγούμενων ετών κατά ένα μεγάλο ποσοστό. Ωστόσο, είναι θετικό πως οι δύο χώρες, κυρίως πριν από τα γεγονότα στην Ουκρανία, είχαν κάνει σημαντικά βήματα συνεργασίας. Τέλος οι απειλή που καλούνται να αντιμετωπίσουν όλα τα κράτη και κατά τη γνώμη μας είναι η σημαντικότερη εξαιτίας της φύσης της, είναι η τρομοκρατία. Μετά το χτύπημα στους δίδυμους πύργους το 2001 Ρωσία και Η.Π.Α έχουν ξεκινήσει από κοινού προσπάθεια για την αντιμετώπιση του απρόβλεπτου αυτού φαινομένου. Η τρομοκρατία δυστυχώς εξελίσσεται και απλώνει τη δράση της κάνοντας ακόμα δυσκολότερο το έργο των κρατών. Ολοκληρώνοντας, να πούμε ότι οι απειλές που αντιμετωπίζει η Ρωσική ομοσπονδία είναι αποτέλεσμα τόσο και του δικού της εξοπλισμού, αφού δημιουργεί ανασφάλεια στις υπόλοιπες δυνάμεις οι οποίες δεν θέλουν να αφήσουν να εξελιχθεί και πάλι σε υπερδύναμη. Στο σημείο αυτό να τονίσουμε πως ο Πρόεδρος Πούτιν, θεωρεί ότι οι σχέσεις ειδικότερα μεταξύ της χώρας του και των Ηνωμένων Πολιτειών πρέπει να δομηθούν με βάση την ισότητα των δύο, ώστε να υπάρχει ισορροπία δυνάμεων στο διεθνή χώρο. ~ 22 ~

24 ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Από όσα έχουμε ήδη αναφέρει είναι προφανές ότι οι σχέσεις Ρωσίας με ΝΑΤΟ και Η.Π.Α, θα είναι μια από τις κυριότερες προκλήσεις για τη ρωσική στρατιωτική πολιτική. Επίσης η κατάσταση στο Αφγανιστάν, οι εξελίξεις στο Αραβικό κόσμο και το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν καθώς και η άνοδος της Κίνας είναι κάποια επιπρόσθετα αλλά εξίσου σημαντικά ζητήματα που θα απασχολήσουν την Ρωσία κατά το κοντινό μέλλον. Η κατάσταση στο Αφγανιστάν, εάν πάρουμε το χειρότερο σενάριο της κλιμάκωσης του εμφυλίου πολέμου σε πόλεμο μεγάλης κλίμακας με αποχώρηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ, θα οδηγούσε σε σοβαρές αλλαγές στη Κεντρική Ασία καθώς οι κυβερνήσεις των χωρών θα αντιμετωπίσουν προκλήσεις για την ασφάλειά τους. Η Ρωσία δεν θα μπορέσει να αποφύγει την πολιτική και στρατιωτική ανάμειξη. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι λογικό να δημιουργεί ανασφάλεια και να ωθεί τα γειτονικά και όχι μόνα, κράτη να εξοπλιστούν και αυτά με πυρηνικά όπλα. Η Ρωσία κατέχει ήδη ένα μεγάλο οπλοστάσιο το οποίο όμως θα πρέπει να συγχρονίσει με τις τεχνολογικές επιταγές του σήμερα. Η Κίνα προς το παρόν δεν αποτελεί άμεσο κίνδυνο για τη Ρωσία, αφού τα συμφέροντα των δύο χωρών συμπίπτουν, ιδιαίτερα η προσπάθειά τους να σταματήσουν την εξάπλωση της αμερικανικής ηγεμονίας. Όμως παλαιότερα η Κίνα είχε εγείρει κάποιες εδαφικές διεκδικήσεις στην περιοχή της Σιβηρίας, οι οποίες σήμερα δεν ισχύουν. Όμως τι θα γίνει εάν κατά τα επόμενα χρόνια η Κίνα εξελιχθεί σε ένα ισχυρό κράτος και επανέλθει στις διεκδικήσεις της. Η Ρωσία θα βρεθεί σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, δεδομένου ότι μέχρι στιγμής η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής οπλικών συστημάτων. Τέλος η Ρωσία έχει να αντιμετωπίσει και κάποιες εσωτερικές προκλήσεις όπως η μείωση του πληθυσμού και ιδιαίτερα ανδρών ικανών να στελεχώσουν το στρατό. Ο γερασμένος πληθυσμός και η μείωση των γεννήσεων αγοριών κατά 50%, οδηγούν σε άμεση μείωση του διαθέσιμου στρατιωτικού προσωπικού. Ο στόχος της Ρωσίας να φτάσει τους στρατιώτες έως το 2020 είναι δύσκολο να επιτευχθεί δεδομένων των στοιχείων που παραθέσαμε παραπάνω. Επίσης η δυνατότητα της εγχώριας βιομηχανίας να ανταποκριθεί στους στόχους του ρωσικού στρατιωτικού ~ 23 ~

25 προγράμματος είναι ιδιαίτερα αμφίβολη από τους περισσότερους αναλυτές, εξαιτίας της έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού αλλά και των απαιτητικών στόχων που έχουν τεθεί. Εν κατακλείδι, ο Ρωσικός στρατός βρίσκεται σε μια περίοδο αναδιαμόρφωσης τόσο των στόχων όσο και των δικών του εσωτερικών δομών. Το διεθνές σύστημα απαιτεί εγρήγορση και διπλωματικούς χειρισμούς ικανούς να αποτρέψουν πολέμους μεγάλης κλίμακας. Οι σχέσεις της Ρωσίας με τις Η.Π.Α θα βρίσκονται πάντα στο επίκεντρο, λόγω του μεγέθους των δυνάμεων των δύο χωρών και οι απειλές που καλείται η Ρωσία να αντιμετωπίσει, είναι πολυδιάστατες και άξιες εκτενέστερης ανάλυσης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το πέρασμα των ετών θα αποδείξει εάν η Ρωσία θα καταφέρει να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Η Ρωσική Ομοσπονδία είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση προς μελέτη καθώς είναι μια χώρα η οποία σήμερα φαίνεται να έχει ανακτήσει τις δυνάμεις της και την επιρροή της και να παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στα διεθνή τεκταινόμενα. Τα γεγονότα στην Ουκρανία και το δημοψήφισμα στην Κριμαία σύμφωνα με το οποίο η περιοχή της Κριμαίας προσαρτάται στη Ρωσία, έχουν προκαλέσει ποίκιλλες αντιδράσεις, με τα κράτη της Ευρώπης και τις Ηνωμένες Πολιτείες να μην αναγνωρίζουν το ψήφισμα και να απειλούν με κυρώσεις τη Ρωσία. Γενικότερα το 2014 προβλέπεται μια πολύ σημαντική χρονιά για τη Ρωσία, κυρίως στον τομέα της οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής. Τα εμπόδια που θα πρέπει να προσπεράσει πολλά και δύσκολα, ιδιαίτερα αν δημιουργήσει εχθρικό κλίμα με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Αυτό που θα απασχολήσει τους επόμενους μήνες θα είναι το ζήτημα της Ουκρανίας. Η πιθανότητα να δημιουργηθεί οριστικό ρήγμα στις σχέσεις Ρωσίας και Δύσης δεν είναι ιδιαίτερα πιθανή για τους λόγους της αλληλεξάρτησης που αναφέραμε, κανείς δεν επιθυμεί στρατιωτική εμπλοκή αλλά η Ρωσία διακινδυνεύει, ~ 24 ~

26 προσπαθώντας να ενισχύσει το προφίλ του ισχυρού κράτους του οποίου η θέληση δεν κάμπτεται από συμφέρονται. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η διπλωματική οδός δεν έχει εξαντλήσει ακόμα τα περιθώρια της. ~ 25 ~

27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ pdf &bl=on ~ 26 ~