ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ

Transcript

1 ΝΟΜΑΡΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΕΡΓΟ : «ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ ΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ» ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΛΕΤΗΣ : ΟΜΑΔΑ 17 ΔΑΤΣΕΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΑΡΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΦΡΙΓΚΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΚΡΕΜΜΥΔΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΡΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΕΝΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010

2 ΝΟΜΑΡΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΤΕΕ ΤΜΗΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΕΡΓΟ : «ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ ΤΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΕ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ» ΣΥΝΤΑΞΗ ΜΕΛΕΤΗΣ : ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΠΕΡΙΕΟΜΕΝΑ ΤΕΥΟΥΣ: ΟΜΑΔΑ 17 ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ΤΕΝΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ : ΔΑΤΣΕΡΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΑΡΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΦΡΙΓΚΑ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΚΡΕΜΜΥΔΙΩΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ, ΑΡΙΤΕΚΤΩΝ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΣΑΡΤΖΕΤΑΚΗ ΜΑΡΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΜΗΑΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΕΝΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ, ΤΟΠΟΓΡΑΦΟΣ ΜΗΑΝΙΚΟΣ Η ΤΟΠΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ «ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ» ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΔΕΛΤΙΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ : ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΩΝ κτισμάτων [δημόσιων ή ιδιωτικών] ή εγκαταστάσεων ή τοποθεσιών ή τοπίου. ΠΡΟΤΑΣΗ : ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΔΟΜΗΣΗΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙKΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ : o ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ o ΠΙΝΑΚΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ ΠΕΡΙΕΟΜΕΝΑ CD: ΑΡΤΕΣ : ΑΡΤΗΣ (1) o ΦΩΤΟΓΡΑΦΙKΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΡΤΗΣ (2) : o ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΦΥΣΙΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΤΟΠΙΟ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΡΤΗΣ (3) : o ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΩΡΟΣ ΑΡΤΗΣ (4α) : o ΑΡΑΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΩΡΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ ΜΝΗΜΕΙΑ ΑΡΤΗΣ (4β) : o ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΟΣ & ΚΤΙΡΙΑΚΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ ΑΠΟΘΕΜΑ ΑΞΙΟΛΟΓΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ή ΣΥΝΟΛΩΝ ΑΡΤΗΣ (5) : o ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ & ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

3 Η ΤΟΠΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ «ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ» ΟΙΚΙΣΜΩΝ 1.ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΗ Α. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ & ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΕΙΑ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Στους πρόποδες του υψώματος Άγιος Αντώνιος, υψόμετρο 220μ. βρίσκεται ο οικισμός Νικηθιανό. Αμφιθεατρικά κτισμένο στην νότια πλευρά του υψώματος, εκμεταλλεύεται το φυσικό πλεονέκτημα ενός ευνοϊκού για το μικροκλίμα του προσανατολισμού. Προστατεύεται φυσικά από τους βόρειους ανέμους, ενώ χωροθέτηση του επιτρέπει τον καλό φυσικό φωτισμό των κτισμάτων του. Απέχει μόλις τρία χιλιόμετρα από τη Νεάπολη στην οποία ανήκει διακριτικά. τισμένο πάνω στον παλιό δρόμο Νεάπολης Αγίου Νικολάου, απέχει 12 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού. Βόρεια του οικισμού, στην κορυφή του υψώματος Άγιος Αντώνιος, βρίσκονται τα ερείπια μίας εκ των σημαντικότερων αρχαίων πόλεων της περιοχής, η Δρήρος. Νότια του Νικηθιανού, στους πρόποδες του υψώματος Άγιος Αντώνιος εκτείνεται μια εύφορη καλλιεργήσιμη κοιλάδα, η παρουσία της οποίας σίγουρα είχε σημαίνοντα ρόλο στην οικοδόμηση και ανάπτυξη τόσο του Νικηθιανού και της Νεάπολης όσο και των γειτονικών του οικισμών ουμεριάκο και Λίμνες. Β. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ Η ακριβής ημερομηνία ίδρυσης του οικισμού παραμένει άγνωστη. Η πρώτη γραπτή αναφορά σχετική με τον Νικηθιανό που σώζεται είναι αυτή της αιγυπτιακής απογραφής 1 του 1834, στην οποία ο οικισμός απογράφεται για πρώτη φορά ως Nikithiano μαζί με το Βραχάσι, Βρύσες, ουμεριάκο, Πλατυπόδι και Λίμνες με συνολικό πληθυσμό 80 χριστιανικών και 80 μουσουλμανικών οικογενειών. Το 1842 αναφέρεται από τον Μ. ουρμούζη Βυζάντιο στα «Κρητικά». Πρώτη φορά αναφέρεται ως Νικηθιανώ στην απογραφή του 1881 στο Δήμο ουμεριάκου με 184 χριστιανούς κατοίκους. Το 1900 γράφεται Νικηθιανών, στον ίδιο δήμο, με 183 κατοίκους, το 1920 είναι έδρα του ομώνυμου αγροτικού δήμου με την ονομασία Νικηθιανού με 194 κατοίκους (σύνολο δήμου 278 κάτοικοι). Το 1928 είναι έδρα της ομώνυμης κοινότητας Νικηθιανό (ΦΕΚ Α 59/1927) με 147 κατοίκους, το 1940 ο Νικηθιανός με 147 κατοίκους, το 1951 με 138 κατοίκους, το 1961 με 147, το 1971 με 1 Παπαδογιάννης, σ.133 1

4 144, το 1981 με 124 κατοίκους, το 1991 με 122 κατοίκους 2 και το 2001 με 88 κατοίκους 3. Στην τοπική ιστορία του οικισμού μνεία κάνει ο ουρδάκης 4, ο οποίος αναφέρει ότι πρόκειται για έργο μυλωνάδων που μετοίκησαν από τον Πλατανιά μετά από διωγμό που εξαπέλυσε ο ασάν πασάς το Από τον πρώτο του οικιστή, ο οποίος κατά την παράδωση έφερε την ονομασία Νικήτας, φαίνεται πως προήλθε η ονομασία του οικισμού, ακολουθώντας τις γνωστές φωνητικές μετεξελίξεις : Στο χωριό ή μετόχι των Νικηθιανών, στω(ν) Νικηθιανώ(ν), το Νικηθιανό, ο Νικηθιανός 5. Οι μυλωνάδες της περιοχής αναφέρεται πως είχαν το προνόμιο να αλέθουν τα δημητριακά όλων των χωριών του κάμπου των Καρών, όπως λεγόταν παλιότερα το Μεραμπέλλο. Πράγματι ένα από τα στοιχεία με την πλέον ισχυρή παρουσία στο Νικηθιανό είναι ακόμη και σήμερα η παρουσία σειράς λιθόκτιστων ανεμόμυλων στο βορειοδυτικό τμήμα του. Ο Σπανάκης 6 πιο συγκεκριμένα αναφέρει την παρουσία των ερειπίων 15 πέτρινων ανεμοκίνητων αλευρόμυλωνοι οποίοι είναι τοποθετημένοι σε ευθεία γραμμή και σε συμμετρικές μεταξύ τους αποστάσεις στην τοποθεσία Αρμί. Έως τα μέσα του 20ου αιώνα που δούλευαν καθημερινά η χωροθέτηση τους καθιστούσε το χωρίο σε ένα από τα γραφικότερα του Μεραμβέλλου. Σήμερα η δραστηριότητα αυτή έχει εγκαταλειφτεί, όπως και η καλλιέργεια των σιτηρών που έχει αντικατασταθεί κυρίως με ελιές, αμπέλια και οπωροκηπευτικά. Πάρα ταύτα οι μύλοι, χάρη στην αποκατάσταση ορισμένων εξ αυτών από ιδιώτες, συνεχίζουν να διαδραματίζουν ρόλο στην ιστορία του χωριού ως ενεργό τμήμα του, βρίσκοντας δεύτερη χρήση ως αξιοθέατα που έλκουν επισκέπτες στον οικισμό. Γ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ, ΑΣΟΛΙΕΣ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΙΟΝΤΑ Οι οικισμοί και τα μετόχια του Μεραμπέλλου, από την γένεση τους έως την εξέλιξη και την πορεία τους στον χρόνο, βρίσκονται σε άμεση αλληλεπίδραση με την οικονομία του τόπου. Κτισμένοι σε έναν τόπο ξηρό, όπου το έφορο έδαφος είναι λιγοστό, χρειάστηκε να εκμεταλλευτούν κάθε πόρο ώστε να εξασφαλιστεί η επιβίωση των κατοίκων τους. Η λιτότητα και η λειτουργικότητα αποτέλεσαν λοιπόν τα κύρια χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής τους, καθρεφτίζοντας αυτές τις ανάγκες. Στον Νικηθιανό, ως αναφέρουν οι σωζόμενες ιστορικές πηγές και μαρτυρά η ύπαρξη των ανεμόμυλων του, κύρια ασχολία αποτέλεσε το άλεσμα των σιτηρών. Στην επιλογή του τόπου εγκατάστασης του πρώτου του οικιστή ασφαλώς θα συνέβαλλε και εύρεση των κατάλληλων συνθηκών για την λειτουργία των μύλων. Πράγματι τα κτίσματα του οικισμού είναι τοποθετημένα αμφιθεατρικά και οι μύλοι του στο υψηλότερο σημείο και σε αποστάσεις κατάλληλες ώστε να μην παρεμποδίζεται η ελεύθερη πνοή του αέρα. Το ύψωμα του αγίου Αντωνίου στα βόρεια, λειτουργεί σαν φράγμα στους βόρειους ισχυρούς ανέμους που χαρακτηρίζουν την ευρύτερη περιοχή 2 Σπανάκης, σ ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυσμού ουρδάκης, σ Πράγματι το επώνυμο Νικητάκης διατηρείται ακόμη και σήμερα στο Μεραμπέλλο. Συνεπώς το Νικηθιανό ιδρύθηκε μετά την επανάσταση του Σπανάκης Στ., σ.582 2

5 και ενδεχομένως να επέφεραν φθορές στα πανιά με την ισχύ της πνοής τους, αλλά επιτρέπει την παρουσία μιας συνεχόμενης πορείας πνοής ανέμου που εξασφαλίζει την βέλτιστη λειτουργία τους. Παράλληλα η γειτνίαση του οικισμού με την κοιλάδα του Μιραμπέλλου διευκόλυνε την προσκομιδή της πρώτης ύλης, του σιταριού στους μύλους και η επαφή με τους οικισμούς του κάμπου στους οποίους έδρευαν οι γεωργοί που το παρήγαγαν. Αναφορά στους ανεμόμυλους του Νικηθιανού κάνει και ο Γεώργιος Πρατσίνης 7. Τα στοιχεία που παραθέτει επί του θέματος είναι πως Όλοι αυτοί οι ανεμόμυλοι χτίστηκαν κατά την ενετική περίοδο. Οι Ενετοί έβαζαν βαριές αγγαρείες στους προγόνους για να κτίσουν τους ανεμόμυλους με τεράστιους ογκόλιθους. Οι ανεμόμυλοι άλεθαν το στάρι και το κριθάρι και με το αλεύρι τους έφτιαχναν το παξιμάδι και το μοίραζαν οι Ενετοί κουρσάροι στους σκλάβους κωπηλάτες των καϊκιών. Οι Ενετοί με την πειρατεία τους είχαν γίνει η μεγαλύτερη μάστιγα για τη Μεσόγειο μαζεύοντας σκλάβους, σκλάβες και μικρά παιδιά από τα χωριά των νησιών του Αιγαίου και από τα παράλια χωριά της Ελλάδας και τους πουλούσαν στα σκλαβοπάζαρα. Περιγράφει το Νικηθιανό ως χωριό κατεξοχήν αγροτικό, κατάφυτο και καλλιεργημένο με λιόφυτα, αμυγδαλοφυτείες, χαρουπιές, καρυδιές στο οποίο χαρακτηριστικό τόνο έδιναν οι μυλωνάδες της παλιάς εποχής με την κρητική φορεσιά σκονισμένη από το αλεύρι που καθόταν στις σκάλες των μύλων και μετέφεραν αλεύρι στα χωριά. Το Νικηθιανό παρέμεινε και παραμένει ένας οικισμός ζωντανός έως σήμερα, παρόλο το περιορισμένο του μέγεθος. Δεν εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους του όπως συνέβη με αρκετούς από τους οικισμούς της επαρχίας του Μεραμπέλλου έπειτα από το κύμα αστυφιλίας που οδήγησε την μετακίνηση του πληθυσμού στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα, κυρίως κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών (αλλά ιδίως μεταξύ του 60 70). Σε αυτό σίγουρα σημαντικά συνέβαλλε η εύκολη πρόσβαση του μέσω του σύγχρονου οδικού δικτύου και η γειτνίαση του με την Νεάπολη. Δ. ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΗΣ Το τοπίο της περιοχής του Μεραμπέλλου είναι υποβλητικό. Οι μεγάλοι ορεινοί όγκοι κυριαρχούν στο περιβάλλον. Το έδαφος είναι σκληρό, τραχύ και άγριο και το έφορο χώμα λιγοστό. Οι βροχές είναι λίγες, οι άνεμοι ισχυροί και η βλάστηση χαμηλή με κυρίαρχους τους θάμνους και τα φρύγανα της Μεσογειακής μακίας. Δένδρα ικανού μεγέθους να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ανέγερσης κατοικιών σπανίζουν. Αυτές είναι οι βασικές συνιστώσες που διαμόρφωσαν την οικιστική ταυτότητα των οικισμών του Μεραμπέλλου κατά την δημιουργία τους και οδήγησαν στην εξέλιξη της καμάρας και την χρήση της ξερολιθιάς ως κατασκευαστικής μεθόδου, την προτίμηση του επίπεδου δώματος, χάρη στο οποίο επιτυγχάνετε η αποδοτικότερη συλλογή των όμβριων καθώς και η προτίμηση των μικρών και λίγων σε αριθμό ανοιγμάτων. 7 Πρατσίνης Γ., «Μεραμπέλλο» Το Άγιον Όρος της Κρήτης, έκδοση Πρατσίνης Γεώργιος, Θεσσαλονίκη

6 Ε. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΠΕΛΑΣΕΙΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑ Ένας από τους ιδιαίτερα ευνοημένους οικισμούς του Μεραμπέλλου, όσον αφορά την ευκολία στην προσπέλαση του, είναι ο Νικηθιανός. Βόρεια, σε επαφή του βρίσκετε η Ε75 Εθνική οδός Λασιθίου, ενώ το νότιο όριο του αποτελεί η Παλαιά Εθνική οδός Λασιθίου. Στην διαμόρφωση αυτής της ευνοϊκής κατάστασης ασφαλώς συνέβαλλε και η τοποθέτηση του από τους πρώτους του οικιστές σε άμεση επαφή με την κοιλάδα του Μιραμπέλλου, σε γειτνίαση με την Νεάπολη. Μέσω της Παλαιάς Εθνικής Οδού ο Νικηθιανός εκτός της Νεάπολης βρίσκεται σε άμεση επικοινωνία με τον οικισμό Λίμνες και από αυτές μέσω δευτερευόντων οδών με το ουμεριάκο. Επίσης μία διακλάδωση της Παλαιάς Εθνικής Οδού η οποία ξεκινά από τον οικισμό τον συνδέει άμεσα με τους οικισμούς Καστέλη, Φουρνή και γενικότερα με το τοπικό οδικό δίκτυο που εξυπηρετεί τους οικισμούς του Άνω Μεραμπέλλου. Αποτέλεσμα είναι η ένταξη του σε ένα ευρύτερο σύνολο διαδρομών σταθμών άμεσα συσχετισμένων το οποίο παρουσιάζει σήμερα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον περιηγητή που αναζητά την γνωριμία με τον τοπικό χαρακτήρα της περιοχής, την φυσιολογία, τους ανθρώπους της, την ιστορία της, τα ήθη και τα έθιμα της. Επιπλέον, στα σημεία ενδιαφέροντος της περιοχής του Νικηθιανού θα πρέπει να προστεθεί και η ύπαρξη οδοιπορικού μονοπατιού το οποίο ξεκινά από το ΚΤΕΟ Νεάπολης σε παλιό πέτρινο μονοπάτι μέχρι τις Κουρούνες, συνεχίζει εκτός μονοπατιού σε πλαγιά και κορυφογραμμή φθάνοντας έως το Καρύδι, κατόπιν ακολουθώντας την άσφαλτο φθάνει έως την Μονή Αρετίου και από παλιό μονοπάτι στη Μονή Καρδαμούτσας, για να καταλήξει μέσω χωματόδρομου στις Δωριές. Ο υπό μελέτη οικισμός είναι συνδεδεμένος με τα δίκτυα ρεύματος, τηλεφώνου και με το δίκτυο αποχέτευσης των Λιμνών στο οποίο πραγματοποιείτε βιολογικός καθαρισμός. Το λεωφορείο από εδώ περνά δύο φορές την ημέρα, ώστε να εξυπηρετεί τα παιδιά που πηγαίνουν στο σχολειό, στην Νεάπολη, μιας και το σχολείο του χωριού δεν λειτουργεί πλέον. Εκτός κέντρου του οικισμού, επί της Παλαιά Εθνική οδός Λασιθίου, θα βρούμε την παιδική χαρά του Νικηθιανού. Κοντά σε αυτήν υπάρχει και το μοναδικό καφενείο του. Τέλος στον οικισμό υπάρχει αγροτικό ιατρείο, το οποίο εξυπηρετεί τους κατοίκους συγκεκριμένες μέρες το μήνα. 2.ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗΣ & ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ Η ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΝΟΛΟΥ Τα πρώτα στοιχεία που αντιλαμβάνεται σαν κύρια χαρακτηριστικά του Νικηθιανού ο επισκέπτης του είναι η αμφιθεατρική του δόμηση και η παρουσία των ανεμόμυλων στο ψιλότερο σημείο του που μοιάζουν θαρρεί κανείς με το επιστέγασμα του κτιριακού αυτού συνόλου που αναρριχάται κάτω τους στην πλαγιά του βουνού. Οι γειτονιές κοντά στην Παλαιά Εθνική Οδό, νεότερες και με μεγαλύτερη άνεση στις οδούς και τους ελεύθερους χώρους παρουσιάζουν μία πρώτη εικόνα για τον επισκέπτη 4

7 που φτάνει στον Νικηθιανό μέσω της Παλαιάς Εθνικής Οδού διαφορετική από αυτή των πιο κεντρικών σημείων του με την σχεδόν συμπαγή μορφή στην οποία κτίρια και πολεοδομικός ιστός συνδέονται και συνυπάρχουν σαν ένας ενιαίος οργανισμός. Α. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΗΚΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΥ ΙΣΤΟΥ ΚΑΙ ΡΥΜΟΤΟΜΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ Το Νικηθιανό δεν παρουσιάζει ως οικισμός ένα πολύ ξεκάθαρο κέντρο με την μορφή πλατείας ή μίας κεντρικής οδού. Η ποικιλία των οικιστικών τάσεων που διαμορφώνονται ανά εποχή είναι εμφανής στον οικιστικό ιστό του. Το πυκνοδομημένο κέντρο του, στο οποίο βρίσκουμε τις παλαιότερες κατοικίες βρίσκεται πλησίον αφ ενός των μύλων, πηγή ζωής του οικισμού και της δίκλιτης εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Νικολάου, που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η αφορμή να μην κατοικήσει κανείς τούρκος στο χωριό σύμφωνα με εντολή του τούρκου αγά όπως δόθηκε κατά την ανοικοδόμησή της. Σε αντίθεση με αυτόν τον σχηματισμό οι νεότερες κατοικίες παρουσιάζουν τάσεις έκτασης κατά μήκος της Παλαιάς Εθνικής οδού, περιβάλλονται συχνά από κήπους και διατηρούν μεγαλύτερες αποστάσεις μεταξύ τους. ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΚΙΝΗΣΗ ΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΤΡΟΟΦΟΡΩΝ Η κυκλοφορία στο εσωτερικό του οικισμού πραγματοποιείται μέσω κατά κύριο λόγο στενών ως εκ τω πλείστων οδών, οι οποίες με μεγάλη δυσκολία εξυπηρετούν τα σύγχρονα μεταφορικά μέσα. Το φυσικό ανάγλυφο σε αρκετές περιπτώσεις καθιστά αδύνατη την προσπέλαση με τροχοφόρο και επιβάλλει την παρουσία κλίμακας σε αρκετές από τις οδούς του οικισμού. Παρά ταύτα λόγο της μικρής εκτάσεως του οικισμού ο επισκέπτης είναι δυνατόν να περιηγηθεί με ευκολία σε αυτόν ως πεζός παρόλη την παντελή απουσία πεζοδρομίων, μίας και όλες σχεδόν οι οδοί του λειτουργούν σαν ακόλουθο των παραπάνω, ως οδοί ήπιας κυκλοφορίας. Η στάθμευση αποτελεί ένα από τα σύγχρονα προβλήματα και για το Νικηθιανό, παρόλο που θα ήταν δυνατή η δημιουργία ενός χώρου πλησίον του ο οποίος να εξυπηρετεί τις ανάγκες στάθμευσης κατοίκων και επισκεπτών. ΔΙΚΤΥΟ ΚΟΙΝΟΡΗΣΤΩΝ ΩΡΩΝ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΩΝ Η ύπαρξη λιγοστών ελεύθερων χώρων ως δημόσιων στο Νικηθιανό μπορεί να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα της αρχικής του σύστασης ως οικισμού με οικογενειακό χαρακτήρα, στον οποίον η κατοικία του πρώτου οικιστή γίνεται το κέντρο του, γύρο από το οποίο με την πάροδο των ετών προσαρτίζονται τα νέα κτίσματα κατά τις ανάγκες της οικογένειας η οποία αυξάνει αποκτώντας καινούρια μέλη. Τον τόπο σύναξης των κατοίκων στο παρελθόν ασφαλώς θα αποτέλεσε ο ναός με την μικρή σε έκταση υπερυψωμένη του αυλή, αλλά και τα σοκάκια του οικισμού, που λειτούργησαν σε όλες τις εποχές στους οικισμούς του Μεραμπέλλου ως χώρος συνάντησης και κοινωνικής επαφής των κατοίκων. Στους δημόσιους χώρους προστίθενται στην 5

8 σύγχρονη πλέων εποχή η παιδική χαρά και το σχολειό στις νεότερες γειτονιές, αυτές που βρίσκονται σε γειτνίαση με την Παλαιά Εθνική Οδό στο άλλο άκρο του οικισμού. Β. Η ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΟ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ΜΟΡΦΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΣΤΟΙΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗΣ ΤΥΠΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Μικρά σε μέγεθος και χαμηλά σε ύψος είναι κατά κύριο λόγο τα κτίρια που βρίσκονται στο κέντρο του Νικηθιανού. Ισόγεια ή διώροφα στην πλειοψηφία τους προσαρμόζονται στο έντονο ανάγλυφο του εδάφους. Κύριος τύπος των παλαιότερων κτισμάτων το πλατυμέτωπο καμαρόσπιτο. Οι κατοικίες αυτές έχουν κατά γενικό κανόνα θέα και πολύ συχνά και είσοδο στον Νότο, προς τον κάμπο και είναι βεβαίως λίθινα. Η στέγη, παραδοσιακά επίπεδη, έχει στον οικισμό αυτό επικαλυφθεί με τσιμεντένια πλάκα, ή αντικατασταθεί από κεραμοσκεπή. Ανάμεσά τους βρίσκονται και νεότερες χρονολογικά κατοικίες με μεγαλύτερα ανοίγματα στην κύρια όψη με κάποια εκλαϊκευμένα νεοκλασσικίζοντα που εμφανίζονται κυρίως σε δευτερεύοντα στοιχεία του κτιρίου όπως σιδεριές και επιστεγάσματα έχουν κατά κανόνα κεραμοσκεπή και είναι συνήθως διώροφες με μικρό εξώστη στον όροφο. Οι παλαιότερες και πιο αξιόλογες κατοικίες του οικισμού είναι κατά κανόνα μικρών διαστάσεων. Μορφολογικά η λιτότητα και η αυστηρότητα των γραμμών τους θυμίζουν τα σωζόμενα λείψανα των προϊστορικών οικιών της Κρήτης. Όπως εκείνες, και οι νεότερες κατοικίες είναι εξ ολοκλήρου στραμμένες προς το εσωτερικό, ενώ εξωτερικά εμφανίζονται λιτές και απέριττες. Πρόκειται για συνθέσεις με βάση τον κύβο. Λιτές και οι παρεμβάσεις, που γίνονται στον υπαίθριο χώρο γύρω από το σπίτι. Συνήθως η επικοινωνία εσωτερικούεξωτερικού είναι άμεση, χωρίς την παρεμβολή ημιυπαίθριου χώρου, μίας και το ήπιο κλίμα της περιοχής επιτρέπει κάτι τέτοιο. Τα περισσότερα κτίρια αρθρώνονται σ ένα αδιάσπαστο σύνολο, η αυλή, με την έννοια χώρου ελευθέρου από πολλές κινήσεις μπροστά από την είσοδο συμπλέκεται και είναι σε συνεχή διάλογο και επικοινωνία με τον κοινόχρηστο χώρο. Αρκετά είναι όμως στο Νικηθιανό και αυτά που έχουν διαμορφωμένη αυλή με την έννοια ενός ιδιωτικού χώρου αυστηρά οριοθετημένου, περιτοιχισμένου από αυλότοιχο. Που και που μια κληματαριά σκιάζει την είσοδο ενός σπιτιού, μία πεζούλα δίπλα στην είσοδο κάποιου άλλου προσφέρει κάθισμα στον ιδιοκτήτη και τους οικείους του, αλλά και στον διαβάτη που θα περάσει από εκεί. Αισθάνεται κανείς ότι η ανοικτή αυτή επικοινωνία είναι ίσως η αρχιτεκτονική έκφραση της παροιμιώδους φιλοξενίας του κρητικού λαού. Όπως στο εξωτερικό, έτσι και στο εσωτερικό το παραδοσιακό Μεραμπελιώτικο σπίτι παραμένει λιτό. Μικρό καθώς είναι σε διαστάσεις, έχει ως κύριο στόχο του να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της οικογένειας, χωρίς κανενός είδους σπατάλη χώρου. Έτσι συχνά οι χρήσεις μέσα σε αυτό είναι μικτές. Όσο αυτό εξελίσσεται τυπολογικά και αναζητά καλύτερη ποιότητα ζωής, οι λειτουργίες διαχωρίζονται, με αποτέλεσμα να προστίθενται νέοι όγκοι στον κεντρικό πυρήνα, ενώ στις κατοικίες των πιο εύπορων οικογενειών οι χώροι μεγαλώνουν. Ενώ λοιπόν αρχικά το οίκημα χρησιμεύει τόσο στη διαμονή της οικογένειας όσο και ως αποθηκευτικός 6

9 χώρος, αλλά και ως στάβλος τις πιο κρύες νύχτες του χειμώνα, αργότερα οι χρήσεις αυτές θα αποκτήσουν τον δικό τους ξεχωριστό χώρο: το αχίρι για τα ζώα, το παράσπιτο για την αποθήκευση και τον αχεριώνα, έναν ιδιαίτερο χώρο για την αποθήκευση του άχερου. ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΑ ΚΤΙΣΜΑΤΑ. Ανάμεσα στα κτίσματα του Νικηθιανού δεν θα μπορούσαμε να ξεχωρίσουμε κάποιο το οποίο δύναται να φέρει την ονομασία του μνημείου. Αν θα θέλαμε κάποια να ξεχωρίσουμε από το σύνολο μάλλον οι μύλοι θα ήταν αυτοί, χωρίς ωστόσο να διαθέτουν τα στοιχεία εκείνα μοναδικότητας που ορίζουν ένα κτίριο ως μνημείο. Αντίθετα είναι ακριβώς η ύπαρξη τους ως τυπικό δείγμα αξετροχάρη, ή όπως αλλιώς ονομάζεται, μονόπατου, (που αλέθει δηλαδή μόνο με μια κατεύθυνση αέρα) πεταλοειδούς κατόψεως μύλου, καθώς και ο μεγάλος αριθμός τους, παρόλο που οι περισσότεροι σήμερα βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση, τους καθιστά σημείο αναφοράς. Σε αναλογία με τους μύλους ανάμεσα στις κατοικίες του εντοπίζονται κτίσματα που αξίζουν να ενταχθούν σε καθεστώς προστασίας. Επιπλέον, είναι το σύνολο του οικισμού και ιδιαίτερα το κέντρο του, στο οποίο η πυκνότητα της δόμησης είναι μεγαλύτερη, που παρουσιάζει στοιχεία γραφικότητας, που αξίζει να διατηρηθούν. Από την 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων προτείνεται η διατήρηση του συνεκτικού τμήματος του οικισμού με κατασκευές 19ου αιώνα ή και παλαιότερες με ειδικούς όρους δόμησης, διατήρηση της ρυμοτομίας, έλεγχο των κατεδαφίσεων, επισκευέςαναστηλώσεις των υφισταμένων κτισμάτων, μορφολογικό έλεγχο και προσαρμογή των νέων κατασκευών. Εκτός από τα αξιόλογα κτίρια που βρίσκονται στο συνεκτικό τμήμα του οικισμού, στο Νικιθιανό στο κέντρο βρίσκεται η δίκλιτη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Νικολάου πιθανόν προ 19ου αιώνα (από προφορικές μαρτυρίες), ενώ στην ενορία του χωριού ανήκει και ο Αγ. Γεώργιος στον Πλατανιά 16 ου αιώνα και της Ζωοδόχου Πηγής, επίσης στον Πλατανιά. Αυτές θεωρούνται ιστορικά μνημεία, υπάγονται στην 13η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων και προστατεύονται από τον νέο αρχαιολογικό νόμο: 3028, ΦΕΚ 153 Α, 28/06/2002. Η ΕΓΚΑΤΑΛΛΕΙΨΗ Τα κτίσματα του Νικηθιανού ως επί τω πλείστον φαίνεται να λειτουργούν, έστω και αν βρίσκονται σε άσχημη κατάσταση από άποψη συντήρησης. Δεν λείπουν όμως οι εξαιρέσεις στον κανόνα αυτό. Στην καρδιά του οικισμού εντοπίσαμε σειρά παλαιών κτισμάτων, τα οποία μάλιστα παρουσιάζουν αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον μορφολογικά και τυπολογικά, και που φαίνεται να έχουν εγκαταλειφθεί. Ορισμένα μάλιστα είναι σε ερειπιώδη κατάσταση, ιδιαιτέρως μετά την κατάρρευση της στέγης τους. Σε ερειπιώδη κατάσταση βρίσκονται και οι περισσότεροι μύλοι του οικισμού. Πρακτικά το ενδιαφέρον για συντήρηση τους από τους κατοίκους του Νικηθιανού έχει σίγουρα μειωθεί μετά την αποκοπή τους από τον οικισμό κατόπιν της διάνοιξης της Νέας Εθνικής οδός Λασιθίου που περνά μεταξύ των ερειπωμένων μύλων και του οικισμού. 7

10 Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΥΛΙΚΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΣΗΣ Η πρώτη ύλη για την κατασκευή της κατοικίας στην Κρήτη προέρχεται από το άμεσο φυσικό περιβάλλον. Το ξύλο και η πέτρα είναι λοιπόν τα βασικά υλικά δομής της κατοικίας εδώ. Αυτά χρησιμοποιούνται κατά κανόνα με την λιγότερη δυνατή επεξεργασία 8. Το βασικότερο δομικό υλικό του σπιτιού και στο Μεραμπέλο δεν θα μπορούσε παρά να είναι η πέτρα. Σε ένα βραχώδες περιβάλλον σαν και αυτό αποτελεί το πιο πρόσφορο υλικό κατασκευής κτισμάτων. Αυτή χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο όπως βγαίνει από το πετροκοπιό με μόνη επεξεργασία την αφαίρεση κάποιων προεξοχών 9. Συνήθως πρόκειται για σκληρό ασβεστόλιθο χρώματος γκρίζου. Τοπικά βέβαια, από περιοχή σε περιοχή, η ποιότητα του πετρώματος ποικίλει. Οι κάτοικοι του Άνω Μεραμπέλου ζούσαν μία λιτή και συγκρατημένη ζωή, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στην αρχιτεκτονική της κατοικίας τους. Σπάνια σε έναν οικισμό υπάρχει εξειδικευμένος μάστορας και ακόμη σπανιότερα τα απαραίτητα οικονομικά μέσα για να πληρωθεί. Έτσι όλοι οι Μεραμπελιώτες είχαν γνώση, έστω και περιορισμένη των μεθόδων κτισίματος. Η τεχνοτροπία τους επηρεάζεται από τα παραδείγματα που βρίσκουν στο άμεσο κτισμένο περιβάλλον. Είναι σύνηθες φαινόμενο συνεπώς, οι κατασκευαστικές λύσεις να επαναλαμβάνονται στον ίδιο οικισμό δίνοντας του έναν ξεχωριστό χαρακτήρα. Αν και το ξύλο αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για την κατασκευή ενός σπιτιού, δύσκολη και επίπονη είναι η εξεύρεσή του. Αν οι πέτρες στο Μεραμπέλο αφθονούν, τα ξύλα που είναι ικανού μεγέθους και κατάλληλα για να χρησιμοποιηθούν ως δοκοί είναι λίγα. αρακτηριστική είναι η πληροφορία πώς ο Κρητικός νοικοκύρης έναν ολάκερο χρόνο πρέπει να γυρίζει και να τα γυρεύει, να τα διαλέει, να τα κόβει και να τα κουβαλεί αναφερόμενη στα ξύλα που θα στηρίξουν το δώμα του σπιτιού 10. Ακόμα πιο δύσκολη είναι η εύρεση ξύλων με κατάλληλη διατομή και αντοχή ώστε να γίνουν το μεσοδόκι 11 και ο λυρατζής 12 του σπιτιού. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που σπάνια συναντάμε στο Άνω Μεραμπέλο τον τρόπο αυτό στήριξης του δώματος και προτιμάται άντ αυτού το λίθινο τόξο, η καμάρα. Τα ξύλα που χρησιμοποιούνται είναι κατά κύριο 8 Πρβλ. Αρακαδάκη, Νοφαλιάς, σελ.77: Το μεγάλο πλήθος των αργών λίθων κτίζεται όπως βγαίνει από το πετροκοπιό (λατομείο), σελ.78: Η ξυλεία χρησιμοποιείται ακατέργαστη, συχνά χωρίς καν αποφλοίωση. 9 Αρακαδάκη, Νοφαλιάς, σελ Κρήτη το αφιέρωμα, τόμος 16, πληροφορίες για τη λαογραφία και τις συνήθειες του κρητικού λαού, σελ Μεσοδόκι: ένα ξύλινο δοκάρι, συνήθως από δρυαδόξυλο, μακρύ όσο το μήκος του σπιτιού. Συνηθίζεται το ξύλο αυτό να είναι τετραγωνισμένο, Κρήτη το αφιέρωμα, τόμος 16, σελ Στο Άνω Μεραμπέλο ο όρος μεσοδόκι χρησιμοποιείται για τα τα μεγάλα δοκάρια, Αρακαδάκη, Νοφαλιάς, σελ.98: Τα μεγαλύτερα φέροντα δοκάρια, τα μεσοδόκια [ ]. 12 Λυρατζής: ένας στύλος και αυτός συνήθως από δρυαδόξυλο, τετραγωνισμένος και χοντρός. Έχει περίπου τέσσερα μέτρα μήκος. Στην μία άκρη του πελεκούν ένα χαλάλη και τον στήνουν με τρόπο ώστε αυτή η άκρη του να βρίσκεται προς τα πάνω και το βαράνε για να κολλήσει και να πιάσει καταμεσής το μεσοδόκι. Τον λένε δε λυρατζή γιατί εδώ κρεμούσανε τη λύρα μα και γιατί μοιάζει, έτσι όπως στέκεται καταμεσής του σπιτιού, σαν τον λυρατζή που καθίζει στη μέση του χορού, παίζει τη λύρα του και γύρω του χορεύουνε οι χορευτές, Κρήτη το αφιέρωμα, τόμος 16, σελ Ο όρος αυτός δεν υπάρχει στην περιοχή που μελετάμε με εξαίρεση το ορπέδιο του Καθαρού, όπου γίνεται συχνά χρήση στύλων για τη στήριξη του δώματος, Αρακαδάκη, Καθαρό, σελ.72: Από αυτούσιο κορμό πρίνου ή λιόπρινου με τα χαμηλότερα κλαδιά είναι κατασκευασμένα τα χονδρά υποστυλώματα και οι μεγάλες δοκοί που φέρουν τα δώματα. 8

11 λόγο από αγριελιές και λιόπρινους, γιατί των άλλων δέντρων το ξύλο χαλά εύκολα. Όσα χρησιμοποιούνται ως δοκάρια είναι αρκετά χοντρά για να αντέχουν το βάρος του δώματος. Για το λόγο αυτό σημαντική είναι η συμβολή των φίλων και συγγενών των νοικοκυραίων του νέου σπιτιού στη μεταφορά τους. Για την κατασκευή του δώματος, τέλος, γίνεται χρήση και των λεγόμενων φουντωμάτων που είναι φούντες, συνήθως σφάκες ή αστοιβίδες, φυτά που βρίσκονται σε αφθονία στην περιοχή. Το ξύλο επιλέγεται ως υλικό, τέλος, και για την κατασκευή των κουφωμάτων της κατοικίας. Στην περίπτωση αυτή γίνεται χρήση επεξεργασμένου ξύλου, σε αντίθεση με αυτά που χρησιμεύουν στη στήριξη του δώματος, τα οποία είναι συχνά ακατέργαστα, ή δεν είναι καν αποφλοιωμένα. Ξύλα σε πιο επεξεργασμένη μορφή, εκτός από τα κουφώματα της κατοικίας, συναντάμε επίσης στη στέγη και στην κατασκευή του πατώματος των οντάδων, ή στο ταβάνι του ορόφου των νεότερων χρονολογικά σπιτιών. Σημαντική είναι και η χρήση ενός είδους χώματος, γνωστού με το όνομα λεπίδα ή δωματόχωμα, για τη στεγανοποίηση του κτίσματος. Το χώμα αυτό χρησιμεύει ως επικάλυψη του δώματος. Συνηθίζεται να υπάρχει ένας τόπος, κοντά στον οικισμό, απ όπου γίνεται η εξόρυξη της λεπίδας. Εκεί ο κάθε νοικοκύρης ανοίγει έναν λάκκο και πετά την πρώτη στρώση χώμα που απορροφά εύκολα το νερό. Κάτω από αυτό υπάρχει η λεπίδα, ένα είδος χώματος συνήθως γαλάζιου χρώματος ή κάποιου άλλου που ιριδίζει. Το χώμα αυτό το νερό δεν το διαπερνά και άρα αποτελεί καλό μονωτικό. Ας αναφερθεί στο σημείο αυτό πως και το σίδερο βρίσκει περιορισμένη χρήση σε ειδικές κατασκευές. Συγκεκριμένα στα μέσα ασφάλισης του σπιτιού, όπως κλειδαριές και κάγκελα για τα παράθυρα. Στις νεότερες χρονολογικά κατοικίες το συναντούμε επίσης στα κιγκλιδώματα των εξωστών. ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΕΙΑ 13 Η αρχή για την κατασκευή του παραδοσιακού σπιτιού στην περιοχή που μελετήθηκε γίνεται με τη θεμελίωση του. Ένα χαντάκι σκάβεται για τον σκοπό αυτό με βάθος περίπου μισό μέτρο και πάχος περίπου αυτό που θα έχουν οι τοίχοι ή λίγο μεγαλύτερο. Το άνοιγμα αυτό θα γεμιστεί στη συνέχεια με πέτρες και ασβεστόχωμα, που θα αποτελέσουν τη βάση πάνω στην οποία θα πατήσουν οι τοιχοποιίες. Καθώς το έδαφος συχνά είναι βραχώδες, υπάρχουν και σημεία στα οποία δεν είναι δυνατή η εκσκαφή. Στα σημεία αυτά η τοιχοποιία εδράζεται απευθείας πάνω στον σκληρό βράχο του υπεδάφους. Ο τύπος της τοιχοποιίας που χρησιμοποιείται συνηθέστερα στο Άνω Μεραμπέλο είναι η αργολιθοδομή. Σπανιότερα και για την κατασκευή βοηθητικών κτισμάτων μικρού μεγέθους μπορεί εναλλακτικά να γίνει χρήση της ξερολιθιάς. Σημαντικοί για την στήριξη της τοιχοποιίας είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι, γνωστοί στην περιοχή ως ρουκούνοι. Αυτοί είναι αγκωνάρια προσεκτικά πελεκημένα για το σκοπό αυτό. Στο υπόλοιπο της τοιχοποιίας η πέτρα χρησιμοποιείται σχεδόν ακατέργαστη, με εξαίρεση τα σημεία γύρω από τα ανοίγματα, τόσο της πόρτας όσο και των παραθύρων. Σε αυτά γίνεται χρήση πέτρας όμοιας επεξεργασίας και ανάλογου μεγέθους με τους ρουκούνους, ή τοποθετούνται ειδικά επεξεργασμένοι λίθοι, οι οποίοι άλλες φορές είναι μονοκόμματοι και άλλες αποτελούνται από 23 τμήματα, που ορίζουν την κάθε 13 Για περισσότερα στοιχεία βλ. Αρακαδάκη, Νοφαλιάς, σ

12 παραστάδα του ανοίγματος. Το συνδετικό υλικό ανάμεσα στους λίθους είναι ο πηλός ή η πηλάσβεστος. Επειδή η πέτρα χρησιμοποιείται στην τοιχοποιία χωρίς καμία σχεδόν επεξεργασία, η τελική επιφάνεια του τοίχου έχει όψη αδρή. Για την καλύτερη συνοχή των υλικών του τοίχου, αλλά και την εξομάλυνση της επιφάνειας εφαρμόζεται μια τεχνική γνωστή ως χαλικολόημα. Αυτή συνίσταται στην εισαγωγή μικρών λίθων στους αρμούς της τοιχοποιίας, που σφηνώνονται μετά το τέλος της ανέγερσης του βασικού όγκου. Το επίχρισμα των τοίχων, τουλάχιστον εξωτερικά, δεν θεωρείται απαραίτητο και συχνά παραλείπεται. Το σύνηθες είναι οι εξωτερικοί τοίχοι να μένουν ασοβάντιστοι, ενώ οι εσωτερικοί αρμολογούνται και ασβεστώνονται χωρίς καμία περαιτέρω επεξεργασία. ή διαδικασία του ασβεστώματος επαναλαμβάνεται μερικές φορές το χρόνο, αφού το εσωτερικό του σπιτιού συχνά λερώνει από την κάπνα του τζακιού και οι τοίχοι μαυρίζουν. Για το αρμολόγημα το υλικό που χρησιμοποιείται έχει την ίδια σύνθεση με το συνδετικό κονίαμα των τοίχων. Για το ασβέστωμα γίνεται χρήση μείγματος ασβέστη και τριχών κατσίκας, ώστε να δένει καλύτερα το μείγμα. Η συνεχής επάλειψη των τοίχων της κατοικίας έχει αποτέλεσμα με την πάροδο του χρόνου οι στρώσεις ασβέστη να αποκτούν αξιοσημείωτο πάχος. Αυτό βέβαια παρουσιάζει ένα μειονέκτημα: αυτοί αποκολλώνται εύκολα από την υγρασία ή άλλες φυσικές αιτίες. Στα μεγαλύτερα σε μέγεθος σπίτια, στο εσωτερικό των κεντρικών χώρων της κατοικίας δεσπόζει η καμάρα. Η κατασκευή της προχωρεί παράλληλα με αυτήν των τοίχων. Ένας ξυλότυπος βοηθά στη στήριξη της κατασκευής μέχρι αυτή να ολοκληρωθεί. Οι πέτρες που σχηματίζουν το τόξο της είναι προσεκτικά λαξευμένες και η καθεμία έχει την δική της θέση στο σχηματισμό της καμπύλης. Οι αρμοί μεταξύ τους είναι εξαιρετικά μικροί. Ο ξυλότυπος θα αφαιρεθεί όταν τοποθετηθεί στη θέση του το κλειδί της καμάρας, ο κεντρικός δηλαδή λίθος, που τοποθετείται στην κορυφή του τόξου, ο οποίος σφηνώνεται στη θέση αυτή και συγκρατεί την όλη κατασκευή, χαρίζοντας της τις μοναδικές στατικές ιδιότητες της. Η καμάρα θα αποτελέσει το ισχυρότερο δομικό στοιχείο της κατοικίας και είναι αυτή που θα φέρει το μεγαλύτερο φορτίο από το βάρος του δώματος. Διαπιστώνεται δε εύκολα πως έχει τον μεγαλύτερο χρόνο ζωής απ όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την κατοικία, αφού χαρακτηριστικά παρατηρούμε πως στα ερειπωμένα σπίτια είναι το τελευταίο τμήμα που καταρρέει. Με την αποπεράτωση του κτισίματος των τοίχων και αφού έχει κατασκευαστεί και η καμάρα σειρά έχει η κατασκευή του δώματος. Οι πιο χοντροί κορμοί δέντρων, αυτοί που έχουν επιλεγεί για να χρησιμοποιηθούν ως δοκάρια, ξεκλαδίζονται και κόβονται ώστε τα ξύλα να είναι περίπου ισομήκη και κατάλληλα να γεφυρώσουν το άνοιγμα που καλούνται να καλύψουν. Οι άκρες τους καψαλίζονται μέχρι να καρβουνιάσουν για να έχουν αντοχή στην υγρασία. Τα δοκάρια αυτά θα πατήσουν στο εσωτερικό μέρος των τοίχων, τοποθετημένα παράλληλα το ένα δίπλα στο άλλο και σε απόσταση που κυμαίνεται ανάμεσα στα 0,6μ. και 1μ. ανάλογα με τη διάμετρο αλλά και το σχήμα τους. Πάνω σε αυτά τοποθετούνται λεπτότερα ξύλα, συνήθως χοντρά κλαδιά χωρίς καμία ιδιαίτερη επεξεργασία. Αυτά τοποθετούνται κάθετα πάνω από τα δοκάρια, το ένα δίπλα στο άλλο αφήνοντας το μικρότερο δυνατό κενό μεταξύ τους. Αφού η στήριξη του δώματος έχει ως εδώ εξασφαλιστεί σειρά έχει η μόνωσή του κυρίως από 10

13 τα νερά της βροχής. Επάνω λοιπόν στη φέρουσα κατασκευή τοποθετείται μία ακόμη στρώση υλικών, γνωστή και ως φιάλωμα. Το φιάλωμα συνιστούν σχίζες λεπτών κλαδιών ή καλαμιών, ή, όπως είναι και το πιο σύνηθες, ένα στρώμα από αστοιβίδες, ξερούς θάμνους που αφθονούν στην περιοχή. Αυτά, μετά την προσεκτική τοποθέτηση τους χρίζονται με πηλό ώστε να κλείσει κάθε τρύπα ανάμεσα τους. Ακολουθεί η επίστρωση του δώματος με χώμα: αυτό τοποθετείται σε δύο στρώσεις οι οποίες κοπανίζονται ώστε να γίνουν συμπαγείς και να αποκτήσουν τη σωστή ρύση που θα στέλνει τα όμβρια στο λούκι της κουτσουνάρας (υδρορροής). Αυτό είναι συνήθως ο λαιμός ενός σπασμένου πιθαριού, ή ένα βυζαντινού τύπου κεραμίδι. Σπανιότερα συναντάμε λούκια από περίτεχνα σκαλισμένη πέτρα. Γύρω από την επιφάνεια που αργότερα θα καλύψει το δώμα υψώνεται ένα υποτυπώδες στηθαίο, συνέχεια της εξωτερικής πλευράς των τοίχων του κτιρίου, που φτάνει σε ύψος ελάχιστα μεγαλύτερο από αυτό στο οποίο θα φτάσει το χώμα του δώματος. Όσον αφορά την διατήρηση των μονωτικών ιδιοτήτων του δώματος, απαιτείται να γίνεται περίπου μία φορά το χρόνο, συνήθως κάθε τέλος του καλοκαιριού η συντήρηση του. Αυτή ονομάζεται δωμάτισμα και συνίσταται σε μια διαδικασία ξεριζώματος των αγριόχορτων και επίστρωσης με νέο χώμα. Το δωμάτισμα είχε ως αποτέλεσμα το συνολικό πάχος του χώματος να αυξάνεται με τα χρόνια, φτάνοντας συχνά έως τα 35 εκατοστά από τα 20 που είναι συνήθως αρχικά. Στα σπίτια που έχουν στέγη, αυτή είναι μία απλούστατη ξύλινη κατασκευή, συνήθως μονόριχτη και σπανιότερα δίριχτη που επικαλύπτεται με γαλλικού τύπου κεραμίδια. Τα ανοίγματα του Μεραμπελιώτικου σπιτιού είναι λίγα και συνήθως μικρά. Από αυτά οι θυρίδες καθώς και οι φωτιστικές θυρίδες που βρίσκονται στην οροφή παραμένουν ελεύθερες χωρίς κούφωμα, ενώ η κατασκευή της πόρτας και των παραθύρων είναι αρκετά απλή. Για την κεντρική είσοδο προτιμώνται οι θύρες με πανωπόρτι, αφού συχνά αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα φωτισμού και υποτυπώδους έστω αερισμού για το εσωτερικό της κατοικίας. Το άνοιγμα της πόρτας πλαισιώνεται από το υπέρθυρο και τις παραστάδες, τα λεγόμενα πορτομάγουλα. Αυτά αποτελούνται από δύο ή τρεις λαξευμένες πέτρες με ορθογωνική διατομή, τοποθετημένες κάθετα η μία πάνω στην άλλη, ή, σπανιότερα, από ένα μονοκόμματο πελέκι επίσης ορθογωνικής διατομής. Όταν η λαξευτή πορτοστασά απουσιάζει, τότε το άνοιγμα σχηματίζεται από τα πελέκια της τοιχοποιίας. Το υπέρθυρο, ή αλλιώς ανώφιλιο, είναι συνήθως ένα μονοκόμματο πελέκι ή, στα φτωχότερα σπίτια, ένα χοντρό ξύλο. Στην περίπτωση που είναι λίθινο έχει και αυτό με τη σειρά του ορθογωνική διατομή, τουλάχιστον προς την πλευρά που βρίσκεται πιο χαμηλά, ενώ η εξωτερική του όψη είναι λιγότερο ή περισσότερο επεξεργασμένη, ανάλογα με την περίπτωση και την οικονομική άνεση των νοικοκυραίων. Δεν λείπουν βεβαίως και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες το τελευταίο είναι τοξωτό και αποτελείται από τρείς ή περισσότερες λαξευτές λίθους με μικρή ή μεγαλύτερη επεξεργασία κατά περίπτωση. Ορισμένες φορές, φέρουν σκαλιστό διάκοσμο στην εξωτερική πλευρά, ή αναγράφονται σε αυτό το όνομα του ιδιοκτήτη και το έτος ανέγερσης του σπιτιού. Όσον αφορά το κούφωμα, αυτό είναι κατά κανόνα ξύλινο και το συνθέτουν 45 φαρδιές σανίδες, που συνδέονται μεταξύ τους με 2 ή 3 οριζόντιες καρφωτές τραβέρσες στην εσωτερική πλευρά του. Ο μεντεσές σε πολλές περιπτώσεις πακτώνεται απευθείας στην εσωτερική πλευρά του τοίχου χωρίς να παρεμβάλλεται κάσα. Η πόρτα και το πανωπόρτι, αν υπάρχει, διαθέτουν επιπλέον 11

14 ξύλινο μάνταλο. Το σπίτι κλειδώνει με ζεμπερέ, ένα είδος μεταλλικής κλειδαριάς που εξωτερικά ασφαλίζει με κλειδί ενώ εσωτερικά ανοιγοκλείνει με το χέρι. Επιπλέον, στις δίφυλλες πόρτες κυρίως, μπορεί να υπάρχει το λεγόμενο κοντεμίρι, μία σιδερένια αμπάρα που όταν τοποθετείται σε θέση ασφάλισης της πόρτας κρατά αντίσταση μεταξύ αυτής και του τοίχου κλειδώνοντας την στη θέση αυτή. Στην περίπτωση της δίφυλλης πόρτας μπορεί απλά να κρατά ακίνητο το ένα από τα δύο φύλλα, ενώ το άλλο ανοιγοκλείνει ελεύθερα. Το κατώφλι της πόρτας τέλος διαμορφώνουν μία μονοκόμματη ή δύο προσεκτικά συναρμοσμένες πέτρες που εξέχουν ελάχιστα από το έδαφος και είναι γνωστές στην περιοχή με την ονομασία κατώφιλιο. Τα μεγάλου μεγέθους παράθυρα είναι λίγα. Παρ όλα αυτά οι παραλλαγές στο είδος του κουφώματος από κατοικία σε κατοικία εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία. Τα περισσότερα αρκούνται σε δύο μονοκόμματα ξύλινα πατζούρια. Η κατασκευή τους είναι παρόμοια με αυτή της πόρτας, σχηματίζονται δηλαδή από πλατιές σανίδες που συγκρατούνται από πίσω με δύο τραβέρσες. Αυτά συνήθως ανοίγουν προς το εξωτερικό, εκτός εάν το παράθυρο έχει σιδεριά, οπότε ανοίγουν προς το εσωτερικό. Τα σιδερένια κιγκλιδώματα, σε όσα παράθυρα υπάρχουν είναι απλά στη σύνθεση τους, χωρίς περιττά διακοσμητικά στοιχεία. Αποτελούνται από έναν συνδυασμό κάθετων και οριζοντίων σιδερένιων στοιχείων που πακτώνονται στις παρειές του παραθύρου. Τα μικρότερων διαστάσεων παράθυρα μπορεί να κλείνουν με ένα μόνον πατζούρι. Για την ασφάλιση των παραθύρων μπορεί να χρησιμοποιηθούν τόσο ξύλινα μάνταλα όσο και κοντεμίρια. Υπάρχουν ακόμη παραδείγματα ανοιγμάτων που εκτός από πατζούρια φέρουν και τζαμιλίκια. Αυτά σπανίζουν και ανήκουν ως επί το πλείστον σε πιο πρόσφατες κατασκευές, ή αποτελούν νεότερη προσθήκη. Στην κατασκευή τους είναι και αυτά απλά: συνήθως χωρίζονται σε δύο υαλοστάσια με ξύλινο πλαίσιο, τα οποία με τη σειρά τους υποδιαιρούνται σε τέσσερα μέρη, χάρη σε ξύλινες ράβδους που τοποθετούνται στο εσωτερικό κάθε πλαισίου, σε σχήμα σταυρού. Έτσι, τα τζάμια που συμπληρώνουν τα μεταξύ τους κενά, έχουν μικρό μέγεθος, και επομένως είναι ευκολότερο να αντικατασταθούν σε περίπτωση σπασίματος. Σε νεότερα σε ηλικία οικήματα υπάρχει αρκετά συχνά ένα ακίνητο στοιχείο (φεγγίτης) στο πάνω μέρος του παραθύρου, που κλείνει με τζάμι και το οποίο κατά κανόνα βρίσκεται πάνω από την κεντρική είσοδο. Αυτό λειτουργεί κατά βάση ως φωτιστική θυρίδα. Κλείνοντας ας σημειωθεί πώς τα ανοίγματα στο εσωτερικό της κατοικίας (μεσόπορτες) σπάνια διαθέτουν κούφωμα, ενώ όταν αυτό συμβαίνει κλείνουν με απλή ξύλινη καρφωτή πόρτα. Ποικίλα είναι και τα είδη τζακιού που συναντάμε στην περιοχή. Όπως συμβαίνει και με τα κουφώματα, και ιδιαίτερα αυτό της κεντρικής εισόδου, το τζάκι ή η παραθιά του σπιτιού φανερώνουν τόσο την οικονομική ευχέρεια του ιδιοκτήτη, όσο, ορισμένες φορές, και την παλαιότητα του κτίσματος. Την πιο απλής μορφής κατασκευή, που χρησιμεύει στη θέρμανση αλλά και την παρασκευή του φαγητού, αποτελεί η παραθιά. Σε μία από τις γωνίες του σπιτιού, εκεί που πρόκειται να εγκατασταθεί το τζάκι, τοποθετούνται δύο λαξευμένες πέτρες, με τρόπο ώστε να είναι παράλληλες μεταξύ τους και σε απόσταση τέτοια, ώστε να μπορεί να στηθεί πάνω τους το μαγειρικό σκεύος. Συνηθίζεται μάλιστα να υπάρχει και τρίτη πελεκητή πέτρα προσκολλημένη στον τοίχο ή τους τοίχους του σπιτιού, όταν η παραθιά βρίσκεται ακριβώς στο σημείο που ενώνονται οι τοίχοι που σχηματίζουν μία από τις γωνίες του σπιτιού. Αυτή μαζί με 12

15 τις προηγούμενες, που ονομάζονται παραστάτες, σχηματίζουν μία κατασκευή σε σχήμα Π. Στην αμέσως επόμενη φάση της εξέλιξής της η παραθιά αποκτά ένα ακόμη σημαντικό για τη λειτουργία της στοιχείο, που ονομάζεται καμαρικό και χρησιμεύει στην καλύτερη απομάκρυνση του καπνού από τον χώρο, μέσω του ανηφορά (καπνοδόχου) με τον οποίο είναι συνδεδεμένο. Ένας χοντρός κορμός, ελαφρά κυρτός προς τα πάνω, συγκρατεί την όλη κατασκευή σε ύψος 8090 εκατοστών από το έδαφος. Τα άκρα του είναι πακτωμένα στους παρακείμενους τοίχους που αποτελούν την γωνία. Επάνω του στηρίζεται η λιθοδομή η οποία, με την κλίση που έχει προς τα πίσω, δίνει το επιθυμητό σχήμα στην κατασκευή. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις που το καμαρικό δεν είναι λίθινο αλλά από αλουμίνιο, αυτές όμως αποτελούν μεταγενέστερες κατασκευές. Μια διαφορετική μορφολογική λύση για το τζάκι αποτελούν τα χωνευτά τζάκια. Αυτά τα βρίσκουμε συνήθως σε κατοικίες πιο εύπορων οικογενειών, οι οποίες διαθέτουν και καμάρα. Δύο πελεκητοί ορθοστάτες ορίζουν το άνοιγμα του τζακιού. Επάνω τους στηρίζονται δύο προεξέχοντα λίθινα στοιχεία, οι κάνοι. Το καμαρικό σχηματίζεται από δύο, ή σπανιότερα ένα μονοκόμματο ελαφρά τοξωτό λίθινο στοιχείο, που πατά πάνω στους κάνους. Στους τοίχους δεξιά και αριστερά από το τζάκι διαμορφώνονται διαφόρων ειδών και μεγεθών θυρίδες, στις οποίες η νοικοκυρά έχει τη δυνατότητα να φυλάσσει τα απαραίτητα για τη διαδικασία του μαγειρέματος σκεύη. Επίσης, λίγο πιο ψηλά από το άνοιγμα του τζακιού τοποθετείται συνήθως ένα ξύλινο ράφι, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΣΤΗΝ ΣΥΓΡΟΝΗ ΕΠΟΗ ΤΑ ΝΕΑ ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΕΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΔΟΜΗΣ Το πέρασμα στην σύγχρονη εποχή σηματοδοτείται με την εισαγωγή στην κατασκευαστική πραγματικότητα του béton armé. Μία επανάσταση στον χώρο της κατασκευής η οποία υπήρξε σταθμός στην ιστορία αρχιτεκτονικής, πολεοδομίας αλλά και των τεχνών, εισάγοντας νέες φόρμες, καταστώντας νέες αρχές και δημιουργώντας μια νέα αισθητική και αντίληψη της λειτουργικότητας. Η χρήση του οπλισμένου σκυροδέματος βρήκε την θέση του και στον μικρό οικισμό του Νικηθιανού. Δυστυχώς όμως, όπως πολλάκις συνέβη στον ελλαδικό χώρο οι περισσότερες νέες κατασκευές κάνουν χρήση ενός παρερμηνευμένου μοντερνισμού. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα νέα κτίσματα να εκλείπουν συχνά ποιότητας αισθητικής και αδιαφορούν για το δομημένο περιβάλλον ή ακόμη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, το καταστρέφουν στην προσπάθεια να στηρίξουν την ύπαρξη τους. Ατυχή γεγονότα που συνέβησαν λόγο έλλειψης πρόνοιας για την έγκαιρη σύσταση πλαισίου προστασίας των οικισμών και λόγο της ταχύτατης αλλαγής που έφερε στον χώρο της κατασκευής το σκυρόδεμα, η οποία δεν επέτρεψε σε κατοίκους, μηχανικούς και μάστορες να αφομοιώσουν και να παράγουν νέα ιδιώματα όπως συνέβη με τις προηγούμενες αρχιτεκτονικές τάσεις. Παρήγορο είναι πως οι περισσότερες νέες κατοικίες κρατήθηκαν σε χαμηλό ύψος και πως αρκετές από τις νέες κατοικίες κτίστηκαν στα προάστια του χωριού, σε απόσταση από τις παλαιότερες. Συνήθως η μεγαλύτερες αλλοιώσεις συνέβησαν κατά την διάρκεια επισκευών και επεκτάσεων σε υφιστάμενες παλαιές κατοικίες. 13

16 Το μοντέρνο εμφανίστηκε στους οικισμούς αυτούς περισσότερο σαν μόδα με παροδικό χαρακτήρα κατά τις τελευταίες δεκαετίες (αλλά ιδίως μεταξύ του 60 70). Η διευκολύνσεις όμως που έφεραν οι νέοι μεθόδοι κατασκευής και τα νέα υλικά στο κτίσιμο και την συντήρηση του κτίσματος (για παράδειγμα αρκετά από τα παλιά ξύλινα κουφώματα έχουν αντικατασταθεί από κουφώματα αλουμινίου, τα οποία δεν χρήζουν συντήρησης) συνέβαλλαν στην εκτενή και παρατεταμένη χρήση τους ακόμη και στις περιπτώσεις που δεν προσαρμόζονται σωστά στο κτισμένο περιβάλλον τους. Τα τελευταία χρόνια, η νοοτροπία αυτή φαίνεται να έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Ο αριθμός των ανθρώπων που ενδιαφέρονται να διατηρηθεί η φυσιογνωμία του τόπου τους ολοένα αυξάνει. Με χαρά παρατηρούμε να γίνονται προσπάθειες αποκατάστασης κάποιων παλαιών κτισμάτων. Παραμένουν δυστυχώς αρκετές δυσκολίες στην εύρεση ενός κοινού μορφολογικού λεξιλογίου, άρτιου αισθητικά που να κάνει αρμονικότερη την προσθήκη των εξ ολοκλήρου νέων κτισμάτων στον ήδη υπάρχοντα κτηριακό οργανισμό. Μοναδικό ίσως μόνο δείγμα μοντέρνας αρχιτεκτονικής σε εξ ολοκλήρου νεόκτιστο κτίσμα στον οικισμό είναι το σχολείο του Νικηθιανού, στο οποίο ξεχωρίζει η λιτότητα και απλότητα της μορφής καθώς και οι αρμονικές αναλογίες τόσο στον όγκο του κτιρίου όσο και στα ανοίγματα που διαμορφώνουν την όψη του. ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΑΡΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Η ισχύουσα Ελληνική νομοθεσία όσον αφορά την προστασία χαρακτηρισμένων παραδοσιακών οικιστικών συνόλων καλύπτει ένα ευρύ φάσμα κανόνων και εφαρμογών που μπορούν να εφαρμοστούν στα προτεινόμενα τμήματα του οικισμό. Γενικά, άμεση προτεραιότητα πρέπει να δοθεί ώστε να διασωθούν τα τελευταία εναπομείναντα αξιόλογα τμήματα των οικισμών. Για να επιτευχθεί αυτό, και εφόσον η τρέχουσα οικονομική κατάσταση δείχνει ότι δεν υπάρχει δυναμική σύντομης ανάκαμψης, η πρόληψη και η κρατική παρέμβαση είναι αναγκαία. Από τις επιτόπιες παρατηρήσεις έγινε αντιληπτό ότι αξιόλογα μνημεία και κτίσματα που ήταν ερειπωμένα ανήκαν σε περισσότερους από ένα κληρονόμους με αποτέλεσμα την αδυναμία εύρεσης κοινής λύσης για διάφορους λόγους, με συνέπεια την ουσιαστική εγκατάλειψη των κτιρίων. Στο παρελθόν, αυτά τα ζητήματα αντιμετωπίζονταν με τοπικούς άγραφους νόμους που δέσμευαν ηθικά και κοινωνικά τους κληροδότες και εξασφάλιζαν την επιβίωση της κατοικίας. Ίσως δεν θα ήταν υπερβολή αν για κτίσματα που στο μέλλον υπάγονται σε κάποιο πλαίσιο προστασίας να συμπεριλαμβάνεται και ο περιορισμός της κληροδότησης σε ένα και μόνο πρόσωπο. Αυτό θα διευκόλυνε την διαχείριση και την αξιοποίηση του ακινήτου. Όσον αφορά τα αξιόλογα υφιστάμενα ερειπωμένα κτίρια, εφόσον το κτίριο υπαχθεί σε πλαίσιο προστασίας και δεν υπάρχει δυνατότητα αποκατάστασης από τον ιδιοκτήτη, να απαλλοτριώνεται και είτε να αξιοποιείται με διάφορες σύγχρονες χρηματοοικονομικές μεθόδους διαχείρισης ακινήτων (κράτος με πρώην ιδιοκτήτη ή άλλο ιδιώτη), είτε να βγαίνει σε πλειστηριασμό. Τα παραπάνω φυσικά προϋποθέτουν την σύσταση ανεξάρτητου εξειδικευμένου οργανισμού, σε επίπεδο δήμων ή ανώτερο, για την διαχείριση αυτών των ακινήτων και τους ανάλογους μηχανισμούς διαφάνειας. 14

17 Κάθε οικισμός χρήζει κυκλοφοριακής μελέτης και μελέτης στάθμευσης αυτοκινήτων, ούτως ώστε να αξιοποιηθούν στο μέγιστο τα αποθέματα του εναπομείναντα ιστού με διαμορφώσεις και επικαλύψεις. Η ανεύρεση και οριοθέτηση χώρων στάθμευσης (εκτός του συνεκτικού τμήματος) θα αναβαθμίσει την ζωή των κατοίκων και θα διευκολύνει την πρόσβαση των επισκεπτών ενθαρρύνοντας περιηγήσεις στον οικισμό. Οι μύλοι είναι συνυφασμένοι με την ιστορία της περιοχής, αποτελούν την αιτία γέννησης του οικισμού στον συγκεκριμένο τόπο, δεσπόζουν και χαρακτηρίζουν την περιοχή. Η ύπαρξη τους ως τυπικό δείγμα αξετροχάρη, ή όπως αλλιώς ονομάζεται, μονόπατου, (που αλέθει δηλαδή μόνο με μια κατεύθυνση αέρα) πεταλοειδούς κατόψεως μύλου, καθώς και ο μεγάλος αριθμός τους, παρόλο που οι περισσότεροι σήμερα βρίσκονται σε ερειπιώδη κατάσταση, τους καθιστά σημείο αναφοράς. Σε αναλογία με τους μύλους ανάμεσα στις κατοικίες του εντοπίζονται κάποια κτίσματα που αξίζουν να ενταχθούν σε καθεστώς προστασίας. Επιπλέον, είναι το σύνολο του οικισμού και ιδιαίτερα το κέντρο του, στο οποίο η πυκνότητα της δόμησης είναι μεγαλύτερη, που παρουσιάζει στοιχεία γραφικότητας, που αξίζει να διατηρηθούν. Τέλος στο κέντρο του οικισμού βρίσκεται η δίκλιτη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Νικολάου. Για τους λόγους αυτούς θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο οι μύλοι αυτοί, τα παλιά κτιριακά συγκροτήματα που τους περιβάλλουν και ανήκουν στην ίδια εποχή, τα μονοπάτια που τους συνέδεαν με τις υπόλοιπες περιοχές και ο ευρύτερος χώρος που τους περιβάλλει να ενταχθούν σε πλαίσιο προστασίας. 15

18 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΒΡΑΥΓΡΑΦΙΕΣ Αρακαδάκη, Νοφαλιάς: Μαρία Αρακαδάκη, Νοφαλιάς Μεραμπέλου: Συμβολή στην αρχιτεκτονική των ορεινών οικισμών της Κρήτης, Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρία Κρήτης, Κρητική Εστία, περίοδος Δ, τόμος 6, ανιά , σελ , Καθαρό: Μαρία Αρακαδάκη, Ξερολιθικά κτίσματα και κατασκευές από την ανατολική Κρήτη (ΙΙ), μετόχια και μητάτα του Καθαρού, Ιστορική Λαογραφική και Αρχαιολογική Εταιρία Κρήτης, Κρητική Εστία, περίοδος Δ, τόμος 10, ανιά Κρήτη το Αφιέρωμα: Γ. Αντουράκης Ν. Κοντοτσόπουλος, Κρήτη το Αφιέρωμα, Εκδόσεις Αρσινόη, τόμοι , Τοπικές ιστορίες, Αθήνα Γ. Αντουράκης Μ. Αρβανιτάκη Ν.ς Κοντοτσόπουλος, Κρήτη το Αφιέρωμα, Εκδόσεις Αρσινόη, τόμος 16, Λαογραφία, Αθήνα Παπαδογιάννης: Μανόλης Αντ. Παπαδογιάννης, Οικισμοί της επαρχίας Μεραμπέλου Κρήτης απογραφόμενοι από το 1577 μέχρι και το 1991 (με προσπάθεια ετυμολογικής τους προσέγγισης), Εκδόσεις Ο Πολίτης, Νεάπολη Κρήτης Πιτυκάκης Πλατάκης κ.α.: Μανόλης Πιτυκάκης Ελευθέριος Πλατάκης, Τουριστικός Οδηγός Λασιθίου Ξεναγήσεις στο Νομό Λασιθίου, Εκδόσεις ρυσ. Παπαχρυσάνθου Α.Ε., Αθήνα, Πρατσίνης: Γεώργιος Πρατσίνης, «Μεραμπέλλο» Το Άγιον Όρος της Κρήτης, έκδοση Πρατσίνης Γεώργιος, Θεσσαλονίκη Σπανάκης, Πόλεις και χωριά: Στέργιος Γ. Σπανάκης, Πόλεις και χωριά της Κρήτης στο πέρασμα των αιώνων (Εγκυκλοπαίδεια ΙστορίαςΔιοίκησης και πληθυσμιακής ανάπτυξης), Εκδόσεις Γ. Δετοράκης, Ηράκλειο Κρήτης, τόμος Α (1991), τόμος Β (1993)., Η Κρήτη: Στέργιος Γ. Σπανάκης, Η Κρήτη, τόμος Ά Κεντρική Ανατολική, Εκδόσεις Βαγγέλη Απ.Σφακιανάκη, Ηράκλειο Κρήτης ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ Αρακαδάκη, Ξερολιθηκά: Μαρία Αρακαδάκη, Επιβιώσεις μιας Αρχέγονης Αρχιτεκτονικής: Ξερολιθικά Κτίσματα Εποχικής Διαμονής από την Ανατολική Κρήτη, Διεθνές συνέδριο Παραδοσιακής Βαλκανικής Αρχιτεκτονικής, Βέροια 2000, σελ.7784., Καλύβια: Μαρία Αρακαδάκη, Ξερολιθικά Κτίσματα και κατασκευές από την Ανατολική Κρήτη: Τα Καλύβια του Απάνω Μεραμπέλου, Κρητολογικά Γράμματα, Περιοδική Έκδοση Ιστορικής Λαογραφικής Εταιρίας Ρεθύμνης, τόμοι 1516, Ρέθυμνο , σελ AllbaughSoule: L.G.AllbaughG.Soule, Η ΚρήτηΥποδειγματική Έρευνα (Γεωργία, Κτηνοτροφία, Βιομηχανία, Διατροφή, Συγκοινωνίες, Υγεία, Κατοικία), Εκδόσεις Τροχαλία, Αθήνα AltherrGouarnalla: Franz Altherr Hanni Gouanella, Crète, Dèpartement de Lassithi (Paysage, Peuple, Histoire), Εκδόσεις Efstatiadis & Fils S.A., Αθήνα

19 Αντωνόπουλος: Αρχιμανδρίτης Ευγένιος Αντωνόπουλος, Η Ιερή Μονή Αγίας Τριάδος Αρετίου Μεραμπέλου Κρήτης, Εκδόσεις Ιεράς Μητροπόλεως Πέτρας, Νεάπολη Τα Μοναστήρια της Κρήτης, Εκδόσεις Γραμμή Α.Ε., Αθήνα Βασιλειάδης: Δ. Βασιλειάδης, Το κρητικό σπίτι: αυτό το καταφύγιο κι αυτό το ορμητήριο, Εκδόσεις Εστία, Αθήνα ΒαλλιάνοςΚοκκόρη :. Βαλλιάνος Σ. Κοκκόρη, Κρητική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Οικισμοί και μνημεία της Δυτικής Μεσαράς, Τα Ανοίγματα στο Κρητικό Σπίτι (ν. Ηρακλείου), Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας, Κέντρο Ερευνών, Βόροι, τόμος 10, Αθήνα ΒαλλιάνοςΠερβολαράκηςΝερολαδάκης:. Βαλλιάνος Γ. Περβολαράκης Γ. Νερολαδάκης, Τα Κρητικά Επιπλα, Μορφολογική μελέτη έντεχνων προτύπων, Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας Κέντρο Ερευνών, Βόροι, τόμος 7, Αθήνα ΓρατσίαΡούσση: Έλενα ΓρατσίαΒάσω Ρούσση, Κρητική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Μεταλλικά Σφυρήλατα Εξαρτήματα στην Αρχιτεκτονική του Κρητικού σπιτιού, Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας Κέντρο Ερευνών, Βόροι, τόμος 4, Αθήνα Gerola: G. Gerola, Monumenti Veneti nell Isola di Creta, τόμος I.1, Venezia Ζαγορησίου: Μαρία Γρ.Ζαγορησίου, Λαϊκή Αρχιτεκτονική στην Κρήτη, Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα Κλώντζας: Μανόλης Κλώντζας, Νεότεροι ρόνοι, Λεύκωμα Δήμου Αγίου Νικολάου, Εκδόσεις Γ.Δετοράκης, Ηράκλειο Κρήτης ΚολωνώΚωσταντινίδηςΛαμπρόπουλος:. Κολωνώ Γ. ΚωσταντινίδηςΑ. Λαμπρόπουλος, Παραδοσιακοί Οικισμοί στο ώρο και το ρόνο, Εκδόσεις Explorer, Αθήνα Κρήτη Ιστορία και Πολιτισμός: Νικόλαος Μ. Παναγιωτάκης, (εκδοτική φροντίδα) Βικέλαια Δημοτική Βιβλιοθήκη Σύνδεσμος ΤΕΔΚ, τόμος 2, Κρήτη Λευκωμα ο Άγιος Νικόλαος και η Περιοχή του: Κ. Δαβαρας Σ. Παπαδάκη Οekland Μ. Κλώτζας, ο Άγιος Νικόλαος και η Περιοχή του, Εκδόσεις Γ.Δετοράκης, Ηράκλειο Κρήτης Μέγας: Γεώργιος Μέγας, Η Λαϊκή κατοικία της Δωδεκανήσου, Λαογραφία, τόμος ΚΣΤ ( ), σ Μποζινέκη: Παρασκευή Μποζινέκη Διδώνη, Κρήτη, Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Εκδόσεις Μέλισσα, τόμος Γ, Αθήνα 1984, σελ Ξανθουδίδης Γλωσσάριον,: Στ. Ξανθουδίδης, Γλωσσάριον: Βιτσέντζου Κορνάρου, Ερωτόκριτος, Εκδοση κριτική γενομένη επί τη βάση των πρώτων πηγών, μετ εισαγωγής, σημειώσεων και γλωσσαρίου υπό Στεφ. Α.Ξανθουδίδου, Εκδόσεις Δωρικός, τόμος Β, σελ : Γλωσσάριον, Αθήνα 1915., Συμβόλαια: Στ. Ξανθουδίδης, Κρητικά συμβόλαια εκ της Ενετοκρατίας, ριστιανική Κρήτη, έτος Α, τεύχος Α Β, Εν Ηράκλειω Κρήτης 1912, σ ΠαπαδάκηOekland: Στέλλα ΠαπαδάκηOekland, Βυζαντινοί ρόνοι, Λεύκωμα Δήμου Αγίου Νικολάου, Εκδόσεις Γ.Δετοράκης, Ηράκλειο Κρήτης Πατεράκηςρηστάκης: Γ. Πατεράκης Γιάν. ρηστάκης, Η Κρήτη και η Ιστορία της, Εκδόσεις Καλέντη, Αθήνα Πατεράκης: Μιχάλης Εμμ. Πατεράκης, Φύση, Τέχνη, Παράδοση της Κρήτης, Εκδόσεις Σφακιανός, Σητεία Pashley: Robert Pashley, Ταξίδια στην Κρήτη, Εκδοτική φροντίδα Βικέλαια Δημοτική Βιβλιοθήκη, τόμοι Α Β, Ηράκλειο Κρήτης Πιτυκάκης: Μανόλης Πιτυκάκης Το γλωσσικό ιδίωμα της Ανατολικής Κρήτης, Εκδόσεις Πολιτιστικής και Λαογραφικής Εταιρίας Απάνω Μεραμπέλου, τόμοι 12, Νεάπολις Κρήτης

20 Προβατάκης: Θεοχάρης Μιχαήλ Προβατάκης, Κρήτη, Λαϊκή τέχνη και ζωή, Έκδοση Εκπολιτιστικός Λαογραφικός Σύλλογος Οροπεδίου Λασιθίου, Λαογραφικό μουσείο Αγίου Γεωργίου Οροπεδίου Λασιθίου Κρήτης, Αθήνα Σφίκας: Γεώργιος Σφίκας, Αγριολούλουδα της Κρήτης, Εκδόσεις Εfstathiadis Group, Αθήνα Τρεμπέλα: Ελένη ΛειμώναΤρεμπέλα, Ελληνικοί Ανεμόμυλοι, Αρμός, Τιμητικός Τόμος στον καθηγητή Ν.Κ.Μουτσόπουλο, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, τόμος Β, Θεσσαλονίκη 1991, σ ρονάκη: Δάφνη Ι.ρονάκη, Μοναστηρια της περιοχής επάνω Μεραμπελλου κατά τη Βενετοκρατία, Θησαυρίσματα, Εκδόσεις Ελληνικού Ινστιτούτου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών Βενετίας, τόμος 27 (1997), σελ Ψιλάκης: Νίκος Ψιλάκης, Βυζαντινές Μονές της Κρήτης, Εκδόσεις Καρμάνωρ, Ηράκλειο ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ A_SEMINARIA/Z_EKTAKTOS_KYKLOS_DECEMBER_07/parthenopoulos.pdf 18

21 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ 1. ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΠΟΣ ΤΟΠΙΟ ΕΥΡΥΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΗ Όνομα οικισμού: Νικηθιανό Ο οικισμός βρίσκεται χτισμένο πάνω στον παλιό δρόμο Νεάπολης Αγίου Νικολάου, στους πρόποδες του υψώματος Άγιος Αντώνιος με υψόμετρο 220μ.Ο οικισμός απέχει μόλις τρία χιλιόμετρα από τη Νεάπολη και 12 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα του νομού τον Άγιο Νικόλαο. Πιθανόν το τοπωνύμιο του οικισμού προέρχεται από τον πρώτο του οικιστή, ο οποίος κατά την παράδοση έφερε την ονομασία Νικήτας. Στην τοπική ιστορία του οικισμού μνεία κάνει ο ουρδάκης 1, ο οποίος αναφέρει ότι πρόκειται για έργο μυλωνάδων που μετοίκησαν από τον Πλατανιά μετά από διωγμό που εξαπέλυσε ο ασάν πασάς το Α) ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ Οικισμός : Ορεινός Ημιορεινός Πεδινός Παράλιος x Φυσικό περιβάλλον ιδιαιτερότητες: Υπάρχουν στην περιοχή ιδιαίτερα στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος που αξίζει να αναδειχθούν ; (π.χ. Οροπέδιο, σπήλαιο, φαράγγι, κλπ) Η ύπαρξη οδοιπορικού μονοπατιού το οποίο ξεκινά από το ΚΤΕΟ Νεάπολης σε παλιό πέτρινο μονοπάτι μέχρι τις Κουρούνες, συνεχίζει εκτός μονοπατιού σε πλαγιά και κορυφογραμμή φθάνοντας έως το Καρύδι, κατόπιν ακολουθώντας την άσφαλτο φθάνει έως την Μονή Αρετίου και από παλιό μονοπάτι στη Μονή Καρδαμούτσας, για να καταλήξει μέσω χωματόδρομου στις Δωριές περνά πλησίον του Νικηθιανού. Νότια του Νικηθιανού μέσα στην κατάφυτη κοιλάδα του Μεραμβέλλου παλαιότερα υπήρχαν πετρόχτιστοι ανεμόμυλοι αρδεύσεως και πιο πρόσφατα εκατοντάδες μεταλλικοί δημιουργώντας ένα μοναδικό γραφικό θέαμα. Με την πρόσφατη συνεχή μηχανική άντληση η στάθμη του υδροφόρου ορίζοντα χαμήλωσε και πλέον δεν χρησιμοποιούνται. 1 ουρδάκης, σ.225 1

22 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Υπάρχει κάποιο πλαίσιο προστασίας για την περιοχή? Αν όχι θεωρείται ότι χρειάζεται να προταθεί κάτι τέτοιο; Ένα από τα στοιχεία με την πλέον ισχυρή παρουσία στο Νικηθιανό είναι ακόμη και σήμερα η παρουσία σειράς λιθόκτιστων ανεμόμυλων στο βορειοδυτικό τμήμα του. Ο Σπανάκης 2 πιο συγκεκριμένα αναφέρει την παρουσία των ερειπίων 15 πέτρινων ανεμοκίνητων αλευρόμυλοι οποίοι είναι τοποθετημένοι σε ευθεία γραμμή και σε συμμετρικές μεταξύ τους αποστάσεις στην τοποθεσία Αρμί. Οι μύλοι αυτοί είναι συνυφασμένοι με την ιστορία της περιοχής, αποτελούν την αιτία γέννησης του οικισμού στην συγκεκριμένο τόπο, δεσπόζουν και χαρακτηρίζουν την περιοχή. Για τους λόγους αυτούς θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο οι μύλοι αυτοί, τα παλιά κτιριακά συγκροτήματα που τους περιβάλλουν και ανήκουν στην ίδια εποχή, τα μονοπάτια που τους συνέδεαν με τις υπόλοιπες περιοχές και ο ευρύτερος χώρος που τους περιβάλλει να ενταχθούν σε πλαίσιο προστασίας. Η περιοχή συνδέεται με κάποιο ιστορικό γεγονός ; Το χτίσιμο της δίκλιτης εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Νικολάου, σύμφωνα με την παράδοση ήταν η αφορμή να μην κατοικήσει κανείς τούρκος στο χωριό σύμφωνα με εντολή του τούρκου αγά όπως δόθηκε κατά την ανοικοδόμησή της. Αναφέρεται κάποιο από τα στοιχεία του τόπου που θεωρείται ιδιαίτερο χαρακτηριστικό για τη φυσιογνωμία του. 1) Μεμονωμένο κτίσμα ή μνημείο Στο Νικηθιανό εκτός από τους 15 πέτρινους ανεμοκίνητων αλευρόμυλοι υπάρχουν και αξιόλογες εκκλησίες όπως: Η δίκλιτη εκκλησία των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Νικολάου στο κέντρο του οικισμού Η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου που αγναντεύει όλη την περιοχή, βρίσκεται στην κορυφή του λόφου που είναι κτισμένο το Νικηθιανό. Η εκκλησία του Τιμίου Σταυρού που βρίσκεται ανατολικά του Νικηθιανού και είναι ο νεκροταφειακός ναός του οικισμού. Επίσης δυτικά από τον Άγιο Αντώνιο βρίσκεται η Αρχαία Δρήρος που ελάχιστα ερείπιά της σώζονται σήμερα. 2) Παραγόμενο προϊόν Στις δενδρώδεις καλλιέργειες κυριαρχούσε μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες η αμυγδαλιά. Σήμερα η αγροτική παραγωγή προέρχεται κυρίως από την καλλιέργεια της ελιάς. Υπάρχουν ακόμα λίγα αμπέλια και περιβόλια με εσπεριδοειδή και κηπευτικά. 3 2 Σπανάκης Στ., σ Παπαδογιάννης Μ., 1997, σ.28 2

23 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 3) Παραγωγική δραστηριότητα (π.χ. κτηνοτροφία, οινοποιία) Παρά τις σημαντικές κοινωνικές ανακατατάξεις του αιώνα μας, βασικές εργασίες των κατοίκων παραμένουν η γεωργία και η κτηνοτροφία. 4) Έθιμο Οι άνθρωποι διατηρούν έθιμα συνδεμένα με τις θρησκευτικές γιορτές και τις κοινωνικές τους εκδηλώσεις κ.τ.λ. Τα κυριότερα που αναβιώνουν τα τελευταία χρόνια είναι: 1. Η τσικουδιά είναι ένα δυνατό τοπικό ποτό που φτιάχνεται από τα υπολείμματα στα πατητήρια (στράφυλα) μετά από την απομάκρυνση του χυμού των σταφυλιών. Αυτά τα υπολείμματα τοποθετούνται σε καζάνια και αποστάζονται. Ακόμα και σήμερα οι μηχανισμοί και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται είναι απόλυτα παραδοσιακοί. Ο ιδιοκτήτης του αποστακτηρίου, που έχει νόμιμη άδεια, συχνά διαθέτει αρκετό χρόνο από την κανονική του δουλειά για να ολοκληρώσει την εργασία του στο αποστακτήριο του χωριού, το φθινόπωρο. Συνήθως το αποστακτήριο ανήκει σε μία οικογένεια και κληροδοτείται στα μέλη της από γενιά σε γενιά. Οι άνθρωποι που έρχονται για να φτιάξουν τη δική τους τσικουδιά συχνά φέρνουν και ψήνουν φαγητό στα κάρβουνα ενώ η φρέσκια, δυνατή τσικουδιά προσφέρεται πλουσιοπάροχα. 2. Το βράδυ της Μ. Παρασκευής στο τέλος της ακολουθίας ψάλλονται τα εγκώμια και ο Επιτάφιος μεταφέρεται σε όλο το χωριό με μικρούς σταθμούς σε όλα τα σπίτια που συναντούν οι πιστοί, ενώ οι κάτοικοι πετούνε λουλούδια και κερνάνε ρακί. Η πομπή πηγαίνει από τη μία άκρη του χωριού μέχρι την άλλη και ο Επιτάφιος ραντίζεται καθ όλη την πομπή με ροδοπέταλα και ανθόνερο. 3. Ο Κλήδονας, στις 24 Ιουνίου που η Εκκλησία γιορτάζει το γενέθλιο του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου. Ο Άγιος Ιωάννης ονομάζεται Κλήδονας ή Ριζικάρης καθώς, ως ο μεγαλύτερος προφήτης, προμαντεύει και φανερώνει την ημέρα αυτή με διάφορα σημάδια τα μελλούμενα.. Ο Κλήδονας είναι ένα έθιμο με καταγωγή στην αρχαία εποχή, που επικρατούσε η 'κληδόνα'. Κληδόνα σημαίνει πράξεις ή λέξεις τυχαίες και ασυνάρτητες, που ακούγονταν κατά τη διάρκεια μαντικών τελετών και στις οποίες αποδίδονταν προφητική σημασία. Στη νεοελληνική αντίληψη το έθιμο αυτό εξελίχθηκε σε μια όμορφη και ενδιαφέρουσα ιεροτελεστία, περισώζοντας τους ερωτικούς χρησμούς και επιζώντας στη βυζαντινή περίοδο φτάσανε μέχρι τα δικά μας χρόνια.. Η 24 Ιουνίου, συμπίπτει με τη θερινή τροπή του ήλιου. 5) Τοπική γιορτή ή πανηγύρι 1.Β) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ 3

24 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Υπάρχει κάποια ιστορική περίοδος με την οποία ο οικισμός συνδέεται περισσότερο? (π. χ. ρόλος του οικισμού σε επαναστάσεις) Το Νικηθιανό όπως και όλοι οι γύρω οικισμοί συμμετείχε ενεργά στους αγώνες που έδωσε το Λασίθι κατά των τούρκων. Αναφέρεται (αν γνωρίζετε ) κάποιο έργο της πεζογραφίας ή της ιστορίας που αναφέρεται στον οικισμό. Στο Νικηθιανό έχουν γυριστεί αποσπάσματα από ταινίες στις οποίες πολλοί από τους κατοίκους τους συμμετείχαν, όπως: 1. Φοβού τους Έλληνες Κωμωδία του 1999 του σκηνοθέτη John Tatoulis στην οποία πρωταγωνιστεί ο Λάκης Λαζόπουλος. 2. "Ο ριστός ξανασταυρώνεται" που γυρίστηκε το 1956 βασισμένη στο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη που σκηνοθέτησε ο Ζιλ Ντασέν και προβλήθηκε σαν σειρά από την ΕΡΤ την περίοδο Δημογραφική εξέλιξη Στην αιγυπτιακή απογραφή 4 του 1834 απογράφεται για πρώτη φορά Nikithiano μαζί με το Βραχάσι, Βρύσες, ουμεριάκο, Πλατυπόδι και Λίμνες με συνολικό πληθυσμό 80 χριστιανικών και 80 μουσουλμανικών οικογενειών. Το 1842 αναφέρεται από τον Μ. ουρμούζη Βυζάντιο στα «Κρητικά». Πρώτη φορά αναφέρεται ως Νικηθιανώ στην απογραφή του 1881 στο Δήμο ουμεριάκου με 184 χριστιανούς κατοίκους. Το 1900 γράφεται Νικηθιανών, στον ίδιο δήμο, με 183 κατοίκους, το 1920 είναι έδρα του ομώνυμου αγροτικού δήμου με την ονομασία Νικηθιανού με 194 κατοίκους (σύνολο δήμου 278 κάτοικοι). Το 1928 είναι έδρα της ομώνυμης κοινότητας Νικηθιανό (ΦΕΚ Α 59/1927) με 147 κατοίκους, το 1940 ο Νικηθιανός με 147 κατοίκους, το 1951 με 138 κατοίκους, το 1961 με 147, το 1971 με 144, το 1981 με 124 κατοίκους, το 1991 με 122 κατοίκους 5 και το 2001 με 88 κατοίκους 6. Μπορεί ο οικισμός να θεωρηθεί ότι ανήκει σε ένα ευρύτερο σύνολο με κοινά χαρακτηριστικά στην εξέλιξη του (π.χ. ωριά του Οροπεδίου Λασιθίου). Το Νικηθιανό παλιά ανήκε στο δήμο του ουμεριάκου που περιελάμβανε και τα χωριά Αβδελιακό, Αρκουδά (Αδριανό), Βρύσες, Γάιδουρος (άνω Αμυγδάλοι ), Δράκο, Ζένια, Έξω Λακώνια, Κατσίκι, Καλό Λάκκο, Οξά, Πλατυπόδι, Ρουσαπιδιά, Λουσέστρο, Αγία Πελαγία, Δύο Πρίνοι, Ελληνικά, Ξηρόκαμπος, Αμυγδάλοι, Άγιο Νικόλαο και Άγιοι Πάντες (νησίδες), Θερμονοπόδι, Αλευρικό, Πίσιδο, Άγιο Γεώργιο, Άγιο Κωνσταντίνο, Παρακαλούρι, Δράση και τη Μονή Κρεμαστών 7. Καθώς λοιπόν το ουμεριάκο αποτέλεσε διοικητικό κέντρο μιας ευρύτερης περιοχής στο Λασίθι είναι φυσικό με τα παραπάνω χωριά να έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά 4 Παπαδογιάννης, σ Σπανάκης, σ ΕΣΥΕ, Απογραφή πληθυσμού Ιωάν. Εμμ. Νουχάκη, Κρητική ωρογραφία, Αθήναι

25 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Αργότερα και ενώ εξακολουθεί να ανήκει στο δήμο του ουμεριάκου, η πρωτεύουσα του Νομού μεταφέρεται από την Νεάπολη (στην οποία ήταν από το 1868), στον Άγιο Νικόλαο το Σιγά σιγά ο ρόλος και η επιρροή του ουμεριάκου στην γύρω περιοχή περιορίζεται, καθώς οι μεγάλες πόλεις συγκεντρώνουν τις υπηρεσίες και παρέχουν πιο σύγχρονες υποδομές. Σήμερα η εξέλιξη του Νικηθιανού είναι η ίδια με αυτή των μικρών οικισμών του κάμπου του Μιραμπέλου, όπως οι Βρύσες, το ουμεριάκο, οι Λίμνες 5

26 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 1.Γ ) ΣΥΣΕΤΙΣΗ ΜΕ ΤΟ ΤΟΠΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΕΙΣ Ποιά είναι η σχέση του οικισμού με : To τοπικό κέντρο της περιοχής Ο οικισμός ανήκε μέχρι το 2010 στον Δήμο της Νεάπολης (3χλμ) και από το 2011 ανήκει στον Δήμο του Αγίου Νικολάου (12χλμ) και επομένως διοικητικά, οικονομικά και εμπορικά υποστηρίζεται και εξυπηρετείται από αυτά τα κέντρα. Τους γειτονικούς οικισμούς Η σχέση του Νικηθιανού με τους γειτονικούς οικισμούς, όπως το ουμεριάκο, τις Βρύσες και τις Λίμνες (με το Πλατυπόδι), είναι συνυφασμένοι με την κοινή τους ιστορία και εξέλιξη. Έχοντας ως κοινό σημείο αναφοράς τον κάμπου του Μιραμπέλου και τα γύρω βουνά, οι κάτοικοι τους μοιράζονται τη γη, την οποία εκμεταλλεύονται με γεωργικές και αγροτικές δραστηριότητες. Ύπαρξη στον οικισμό διαφόρων εξυπηρετήσεων Υπάρχει στον οικισμό αγροτικό ιατρείο, το οποίο εξυπηρετεί τους κατοίκους συγκεκριμένες μέρες το μήνα. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ : υπάρχει στον οικισμό Νηπιαγωγείο Δημοτικό Γυμνάσιο Λύκειο Καθώς στον οικισμό δεν λειτουργούν τα σχολεία, τα παιδιά αναγκάζονται να φοιτούν στα σχολεία της Νεάπολης. ΥΓΕΙΑ : Υπάρχει στον οικισμό Κέντρο Υγείας Φαρμακείο 6

27 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Υπάρχουν στον οικισμό άλλες εξυπηρετήσεις : (π. χ. παιδικός σταθμός, πολεοδομία, Κ. Ε. Π. τράπεζα κλπ.) Δεν υπάρχουν στον οικισμό άλλες εξυπηρετήσεις ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΔΙΚΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ Καθώς το Νικηθιανό βρίσκεται πλησίον της εθνικής οδού Αγίου Νικολάου Ηρακλείου, υπάρχουν συχνά δρομολόγια υπεραστικών λεωφορείων, που εξυπηρετούν. Θεωρείται ότι η περιοχή χρειάζεται καλύτερη οδική σύνδεση με το τοπικό κέντρο ; ΝΑΙ ΟΙ x Υπάρχει συγκοινωνία με άλλες περιοχές ; ΝΑΙ x ΟΙ Υπάρχει συγκοινωνία με άλλο τοπικό κέντρο ; ΝΑΙ x ΟΙ α) Προς το τοπικό κέντρο ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ x β) Προς άλλες οικιστικές περιοχές ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ x ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΚΤΥΟΥ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟΕΤΕΥΣΗΣ Υπάρχει δίκτυο αποχέτευσης ; ΝΑΙ x ΟΙ Υπάρχει βιολογικός καθαρισμός ; ΝΑΙ x ΟΙ Το δίκτυο ύδρευσης είναι σε κατάσταση: ΚΑΛΗ ΜΕΤΡΙΑ ΚΑΚΗ x 7

28 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 1.Δ) ΟΙΚΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΙΣΤΟΥ Τα πρώτα στοιχεία που αντιλαμβάνεται σαν κύρια χαρακτηριστικά του Νικηθιανού ο επισκέπτης του είναι η αμφιθεατρική του δόμηση και η παρουσία των ανεμόμυλων στο ψιλότερο σημείο του που μοιάζουν θαρρεί κανείς με το επιστέγασμα του κτιριακού αυτού συνόλου που αναρριχάται κάτω τους στην πλαγιά του βουνού. Οι γειτονιές κοντά στην Παλαιά Εθνική Οδό, νεότερες και με μεγαλύτερη άνεση στις οδούς και τους ελεύθερους χώρους παρουσιάζουν μία πρώτη εικόνα για τον επισκέπτη που φτάνει στον Νικηθιανό μέσω της Παλαιάς Εθνικής Οδού διαφορετική από αυτή των πιο κεντρικών σημείων του με την σχεδόν συμπαγή μορφή στην οποία κτίρια και πολεοδομικός ιστός συνδέονται και συνυπάρχουν σαν ένας ενιαίος οργανισμός. Το Νικηθιανό δεν παρουσιάζει ως οικισμός ένα πολύ ξεκάθαρο κέντρο με την μορφή πλατείας ή μίας κεντρικής οδού. Είναι αρκετά πυκνά δομημένο όσον αφορά το κεντρικό του σημείο παρουσιάζοντας μία σχεδόν συμπαγή δομή. Η κυκλοφορία στο εσωτερικό του οικισμού πραγματοποιείται μέσω κατά κύριο λόγο στενών ως εκ τω πλείστων οδών οι οποίες με μεγάλη δυσκολία εξυπηρετούν τα σύγχρονα μεταφορικά μέσα. Το φυσικό ανάγλυφο σε αρκετές περιπτώσεις καθιστά αδύνατη την προσπέλαση με τροχοφόρο και επιβάλλει την παρουσία κλίμακας σε αρκετές από τις οδούς του οικισμού. Παρά ταύτα λόγο της μικρής εκτάσεως του οικισμού ο επισκέπτης είναι δυνατόν να περιηγηθεί με ευκολία σε αυτόν ως πεζός παρόλη την παντελή απουσία πεζοδρομίων, μίας και όλες σχεδόν οι οδοί του λειτουργούν σαν ακόλουθο των παραπάνω, ως οδοί ήπιας κυκλοφορίας. Η στάθμευση αποτελεί ένα από τα σύγχρονα προβλήματα και για το Νικηθιανό, παρόλο που θα ήταν δυνατή η δημιουργία ενός χώρου πλησίον του ο οποίος να εξυπηρετεί τις ανάγκες στάθμευσης κατοίκων και επισκεπτών. Η ύπαρξη λιγοστών ελεύθερων χώρων ως δημόσιων στο Νικηθιανό μπορεί να ερμηνευτεί ως αποτέλεσμα της αρχικής του σύστασης ως οικισμού με οικογενειακό χαρακτήρα, στον οποίον η κατοικία του πρώτου οικιστή γίνεται το κέντρο του, γύρο από το οποίο με την πάροδο των ετών προσαρτίζονται τα νέα κτίσματα κατά τις ανάγκες της οικογένειας η οποία αυξάνει αποκτώντας καινούρια μέλη. Τον τόπο σύναξης των κατοίκων στο παρελθόν ασφαλώς θα αποτέλεσε ο ναός με την μικρή σε έκταση υπερυψωμένη του αυλή, αλλά και τα σοκάκια του οικισμού, που λειτούργησαν σε όλες τις εποχές στους οικισμούς του Μεραμπέλλου ως χώρος συνάντησης και κοινωνικής επαφής των κατοίκων. Στους δημόσιους χώρους προστίθενται στην σύγχρονη πλέων εποχή η παιδική χαρά και το σχολειό στις νεότερες γειτονιές, αυτές που βρίσκονται σε γειτνίαση με την Παλαιά Εθνική Οδό στο άλλο άκρο του οικισμού. Η ποικιλία των οικιστικών τάσεων που διαμορφώνονται ανά εποχή είναι εμφανής στον οικιστικό ιστό του Νικηθιανού. Το πυκνοδομημένο κέντρο του, στο οποίο βρίσκουμε τις παλαιότερες κατοικίες βρίσκεται πλησίον αφ ενός των μύλων, πηγή ζωής του οικισμού και της δίκλιτης εκκλησίας των Αγίων Αναργύρων και του Αγίου Νικολάου, που σύμφωνα με την παράδοση ήταν η αφορμή να μην κατοικήσει κανείς τούρκος στο χωριό σύμφωνα με εντολή του τούρκου αγά όπως δόθηκε κατά την ανοικοδόμησή της. Σε αντίθεση με αυτόν τον σχηματισμό οι νεότερες κατοικίες παρουσιάζουν τάσεις έκτασης κατά μήκος της Παλαιάς Εθνικής οδού, περιβάλλονται συχνά από κήπους και διατηρούν μεγαλύτερες αποστάσεις μεταξύ τους. τίζονται καινούργια κτίρια ; ΝΑΙ x ΟΙ τίζονται τουριστικές μονάδες ; ΝΑΙ ΟΙ x 8

29 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 2. ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ 2.Α) Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΥΤΕΡΗΣ ΠΕΡΙΟΗΣ 1. Σε ποιο τομέα στηρίζεται η οικονομία της περιοχής ; ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ x ( γεωργία κτηνοτροφία αλιεία ) ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ( βιομηχανία βιοτεχνία) ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ x ( υπηρεσίες και τουρισμός ) Έχει αλλάξει κάτι, στην πάροδο των χρόνων, σε σχέση με τους παραπάνω τομείς ; Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ x ΟΙ Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η βιομηχανική παραγωγή και τυποποίηση ήταν η αιτία να σβήσουν πολλά από τα επαγγέλματα της εποχής. Μεταπολεμικά, η αστυφιλία και μεταγενέστερα η σταδιακή στροφή σε υπηρεσίες σχετικές με τον τουρισμό καθώς και η έλλειψη απασχόλησης και υποδομών στον οικισμό οδήγησαν το χωριό σε μαρασμό. 2. Υπάρχουν παραδοσιακές δραστηριότητες ; ΝΑΙ ΟΙ X Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) (π. χ. υφαντουργία, κεραμική ) 9

30 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 3. Υπάρχει κάποιο επάγγελμα στην περιοχή που έχει σήμερα εκλείψει ; Αν ναι, ποιό ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ x ΟΙ Στον Νικηθιανό, κύρια ασχολία και πηγή ζωής του οικισμού αποτέλεσε το άλεσμα των σιτηρών. Στην επιλογή του τόπου εγκατάστασης του πρώτου του οικιστή ασφαλώς θα συνέβαλλε και εύρεση των κατάλληλων συνθηκών για την λειτουργία των μύλων. Πράγματι τα κτίσματα του οικισμού είναι τοποθετημένα αμφιθεατρικά και οι μύλοι του στο υψηλότερο σημείο και σε αποστάσεις κατάλληλες ώστε να μην παρεμποδίζεται η ελεύθερη πνοή του αέρα. Παράλληλα η γειτνίαση του οικισμού με την κοιλάδα του Μιραμπέλλου διευκόλυνε την προσκομιδή της πρώτης ύλης, του σιταριού στους μύλους και η επαφή με τους οικισμούς του κάμπου στους οποίους έδρευαν οι γεωργοί που το παρήγαγαν. Οι τεχνολογικές εξελίξεις, η βιομηχανική παραγωγή και τυποποίηση ήταν η αιτία να σβήσει από το χωριό το βασικότερο του επάγγελμα που ήταν οι μυλωνάδες και πολλά άλλα της εποχής όπως οι σαμαράδες, οι τσαγκάρηδες, οι ραφτάδες, μαραγκοί, χαλκιάδες και υφάντρες. Στον κάμπο του Μιραμπέλου στις δενδρώδεις καλλιέργειες κυριαρχούσε μέχρι και πριν από λίγες δεκαετίες η αμυγδαλιά.και επομένως το εμπόριο της αμυγδαλόψυχας ήταν επίσης βασική οικονομική πηγή για τον οικισμό. Σήμερα η αμυγδαλιά έχει παραχωρήσει τη θέση της στην ελιά. 4. Υπάρχουν νέες απασχολήσεις στην περιοχή ; ΝΑΙ ΟΙ x Αν ναι, ποιές ; Έχουν γίνει αξιόλογες προσπάθειες και έχουν ανακαινιστεί δύο από τους ανεμοκίνητους αλευρόμυλους προκειμένου να χρησιμοποιηθούν επαγγελματικά. Ένας από αυτούς πλησίον της εθνικής οδού χρησιμοποιείται είδη ως εκθεσιακός χώρος πωλητήριο. 5. Πιστεύετε ότι υπάρχουν προοπτικές εξέλιξης σ αυτές τις απασχολήσεις; Αν ναι, ποιές ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ x ΟΙ Οι μύλοι, χάρη στην αποκατάσταση ορισμένων εξ αυτών από ιδιώτες, συνεχίζουν να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην ιστορία του χωριού ως ενεργό τμήμα του, βρίσκοντας δεύτερη χρήση ως αξιοθέατα που έλκουν επισκέπτες στον οικισμό. 6. Γνωρίζετε αν έχουν δοθεί επιχορηγήσεις ή κάποια οικονομική ενίσχυση για την παραγωγή τοπικών προϊόντων ή για την ενίσχυση τοπικών «παραδοσιακών» δραστηριοτήτων ; Αν ναι, σε ποιές ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΙ x 3. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ 10

31 ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ ΟΙΚΙΣΜΟΣ : ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 1. Υπάρχουν προβλήματα σήμερα στην κυκλοφορία των οχημάτων και των πεζών στην περιοχή σας. Αν ναι, ποιά ; ( Αναφέρατε ) ΝΑΙ ΟΙ x 2. Για ποιους λόγους γίνονται οι μετακινήσεις σας καθημερινά ; Συναλλαγή με δημόσιες υπηρεσίες Υπηρεσίες Πρωτογενή τομέα (αγροτικά, κτηνοτροφικά) x x Υπηρεσίες Δευτερογενή τομέα (μεταποίηση, κατασκευές) x Υπηρεσίες Τριτογενή τομέα (τουρισμός) x 11

32 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 1 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : σχολείο Συνοικία ή θέση 4.1 ιδιοκτησία /όροφο: δημόσιο κτίσμα σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, εγκαταλειμμένο αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, σχολείο κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός ος αιωνας ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

33 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Το ισόγειο αυτό κτίσμα αποτέλεσε το σχολείο του οικισμού. Παρότι νεότερη κατασκευή, μορφολογικά παρουσιάζει ενδιαφέρον, ως ένα δείγμα χρήσης κάποιων αρχών του μοντέρνου κινήματος στην ανέγερση νέων κτιρίων σε γειτνίαση με ένα υπάρχον ιστορικό δομημένο περιβάλλον. Η λιτότητα και οι αναλογίες των όψεων του παραπέμπουν σε αυτές των ιστορικών κτισμάτων της περιοχής, χωρίς να τις αναπαράγουν μιμητικά. Παράλληλα αποκτούν νέο δυναμισμό με την εισαγωγή της ασυμμετρίας, οδηγώντας σε ένα ενδιαφέρον σύνολο το οποίο εναρμονίζεται με το ιστορικό του περιβάλλον χωρίς να προσπαθεί να αποκρύψει την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά της εποχής του. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: άνοιγμα του φούρνου κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

34 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Οπλισμένο σκυρόδεμα 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Δοκοί από οπλισμένο σκυρόδεμα 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Οπτοπλινθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: σκυρόδεμα, μωσαϊκό Ταβάνι ορόφου: πλάκα από μπετόν, επιχρισμένο 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

35 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: λευκό κουφωμ: ανοιχτό γαλάζιο κιγκλιδ: ανοιχτό πράσινο 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ παρατηρησεις: Η ανέγερση του κτιρίου αυτού υπήρξε μια δωρεά του ιατρού και πανεπιστημιακού καθηγητή Κωνσταντίνου Εμμμ. Ηλικάκη. ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: δημόσιο κτίσμα διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

36 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 2 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 6.1 ιδιοκτησία /όροφο: σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, αποθήκη οροφ: αποθήκη εγκαταλειμμένο αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, στάβλος, αποθήκη οροφ: κατοικία κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 6 1 Πιθανόν τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

37 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Διώροφη κατοικία με ενιαίο πρόσωπο στον δρόμο και μικρά ανοίγματα. Μαζί με την διπλανή της, επίσης προτεινόμενη κατοικία 6.2 συνιστούν ένα ενδιαφέρον σύνολο κτισμάτων με ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά. Λόγο κλήσεως του εδάφους η είσοδος στην κατοικία πραγματοποιείται ισόπεδα από την οδό στον όροφο. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο & όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: άνοιγμα του φούρνου κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

38 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή. Ως συνδετικό υλικό χρησιμοποιείτε πηλασβεστος 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: πατημένο χώμα Δάπεδο ορόφου: πιθανότατα ξύλινες τάβλες Ταβάνι ορόφου: πιθανότατα λεπτά κλαδιά, χωρίς καμία επεξεργασία, τοποθετημένα κάθετα πάνω στης ξύλινες δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

39 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Παλαιά ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: επιχρισμένο με πηλάσβεστο στο χρώματος ώχρας κουφωμ: άνευ χρωματισμού κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Από πληροφορίες των κατοίκων γνωρίζουμε πως το κτίσμα διαθέτει μία καμάρα και κατά πάσα πιθανότητα τζάκι. παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

40 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 3 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 6.2 ιδιοκτησία : Τερζάκης σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, αποθήκη οροφ: αποθήκη κατοικία αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, σταύλος οροφ: κατοικία κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 6 2 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

41 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Διώροφη κατοικία. Μαζί με την διπλανή της, επίσης προτεινόμενη κατοικία 6.1 συνιστούν ένα ενδιαφέρον σύνολο κτισμάτων με ιδιαίτερα μορφολογικά χαρακτηριστικά. Λόγο κλήσεως του εδάφους η είσοδος στην κατοικία πραγματοποιείται ανεξάρτητα, απευθείας από την οδό και στον όροφο. Δυστυχώς στο παλαιό κτίσμα έχει προστεθεί νέο, πλάγια της κύριας όψης του, ως επέκταση του παλαιού το οποίο έχει κρύψει την είσοδο του πάνω ορόφου. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο & όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: νέο κτίσμα, ως επέκταση του παλαιού κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

42 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή. Ως συνδετικό υλικό χρησιμοποιείτε η πηλάσβεστος. 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: πατημένο χώμα Δάπεδο ορόφου: πιθανόν πατημένο χώμα Ταβάνι ορόφου: πιθανότατα λεπτά κλαδιά, χωρίς καμία επεξεργασία, τοποθετημένα κάθετα πάνω στης ξύλινες δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

43 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα κουφώματα Μεταλλικά κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: επιχρισμένο με πηλάσβεστο στο χρώματος ώχρας κουφωμ: ξύλινα άνευ χρωματισμού, μεταλλικά λευκά ή καφέ χρώματος κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Από πληροφορίες των κατοίκων γνωρίζουμε πως το κτίσμα διαθέτει 2 καμάρες και τζάκι. παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Τερζάκης διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

44 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 4 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 7.1 ιδιοκτησία /όροφο: σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, εγκατελειμμένο αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 7 1 Τουρκοκρατία ή μεταγενέστερο ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

45 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Πλατυμέτωπο καμαρόσπιτο, με βοηθητικούς χώρους στο πίσω μέρος του και οργανωμένους γύρω από περίκλειστη αυλή πλάγια του. Η κατοικία διαθέτει επίσης παρασθιά και φουρνάκι στην αυλή του. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: κουφώματα σιδήρου, νέο δάπεδο κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

46 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή, χρήση πηλάσβεστου ως συνδετικού υλικού 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο κατοικίας: τσιμεντοκονία Ταβάνι: λεπτά κλαδιά, χωρίς καμία επεξεργασία, τοποθετημένα κάθετα πάνω στης ξύλινες δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

47 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Παλαιά ξύλινα κουφώματα Κεντρική είσοδος μεταλλική θύρα νεότερης κατασκευής 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ασβεστωμένος κουφωμ: άνευ χρωματισμού, κεντρική είσοδος χρώματος κεραμιδί. κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ καμάρα Λαξευμένοι λίθοι οι οποίοι ορίζουν τα ανοίγματα παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Τζώρτζης διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

48 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 5 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 7.2 ιδιοκτησία : Πρινιωτάκης Εμμανουήλ σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, (κατοικία) αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 7 2 Αρχές 20 ου αιώνα ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

49 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Διώροφη κατοικία με κάποια νεοκλασσικίζοντα στοιχεία και χαρακτηριστική διάταξη χώρων η οποία προήλθε από σταδιακές προσθήκες. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο & όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

50 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Πιθανότατα ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Τετράριχτη κεραμοσκεπή 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: πιθανότατα πατημένο χώμα Δάπεδο ορόφου: πιθανότατα ξύλινες τάβλες Ταβάνι: πιθανότατα ξύλινες τάβλες 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ Πιθανόν να υπάρχει ξύλινο στο εσωτερικό 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ Μικρών διαστάσεων στον όροφο με πέτρινα φουρούσια και πλάκα 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ Μεταλλικά στον εξώστη με νεοκλασσικίζοντα μορφολογικά χαρακτηριστικά αριθμός δελτίου 3/4

51 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: σοβατισμένοι, χρώματος λευκού κουφωμ: χρώματος βαθύ γαλάζιου κιγκλιδ: χρώματος βαθύ γαλάζιου 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά χαρακτηριστικά, διάταξη χώρων παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Εμ.Πρινιωτάκης διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

52 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 6 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 7.3 ιδιοκτησία /όροφο: σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, εγκαταλειμμένο αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία στάβλος κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 7 3 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

53 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Παλαιά κατοικία, πλατυμέτωπη με καμάρα και μικρό βοηθητικό χώρο πλάγιος του, στον οποίο η πρόσβαση πραγματοποιείται από το πίσω μέρος του κεντρικού όγκου του κτίσματος. Στο εσωτερικό του τελευταίου, στην μία από τις μπροστινές κόγχες που σχηματίζονται μεταξύ καμάρας και εξωτερικών τοίχων του, υπάρχει ματζαδούρα (λίθινη κατασκευή η οποία χρησίμευε για την εναπόθεση του άχυρου για τα ζώα ή και εναλλακτικά ως φωλιά για τις κότες) σύστημα δόμησης ελεύθερο (υπάρχει πιθανότητα αρχικά να ήταν συνεχές) αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: άνοιγμα του φούρνου κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

54 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: πατημένο χώμα Ταβάνι: λεπτά κλαδιά, χωρίς καμία επεξεργασία, τοποθετημένα κάθετα πάνω στης ξύλινες δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

55 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Δεν σώζονται 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχρηστοι κουφωμ: κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Καμάρα παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

56 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 7 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 7.4 ιδιοκτησία /όροφο: σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, εγκαταλειμμένο οροφ: αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία οροφ: κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 7 4 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

57 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: τυπικό δείγμα πλατυμέτωπου καμαρόσπιτου. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο & όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: άνοιγμα του φούρνου κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

58 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή. Ως συνδετικό υλικό χρησιμοποιείται πηλάσβεστος 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: πατημένο χώμα Ταβάνι ορόφου: πλάκα από μπετόν 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

59 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Παλαιά ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: εξωτ: σοβατισμένο με τσιμεντοκονία και ανεπίχριστο, εσωτ: ασβεστωμένο κουφωμ: άνευ χρωματισμού κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

60 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 8 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 8.1 ιδιοκτησία /όροφο: σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, εγκατελειμμένο αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 8 1 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

61 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Πλατυμέτωπο καμαρόσπιτο, με περίκλειστη αυλή στην οποία βρίσκονται δύο φούρνοι. Η κατοικία διαθέτει επίσης πατητήρι και βοηθητικό χώρο στο πίσω μέρος της με την παρασθιά, ο οποίος λειτουργούσε ως κουζινάκι. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: άνοιγμα του φούρνου κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

62 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή. ρήση πηλάσβεστου ως συνδετικού υλικού. 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο κατοικίας: πατημένο χώμα Ταβάνι: λεπτά κλαδιά, χωρίς καμία επεξεργασία, τοποθετημένα κάθετα πάνω στης ξύλινες δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

63 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Παλαιά ξύλινα κουφώματα και σκούρα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: επιχρισμένο με πηλάσβεστο στο χρώματος ώχρας κουφωμ: άνευ χρωματισμού κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Πατητήρι Καμάρα φούρνος 1 (δίπλα στην αυλόθυρα) φούρνος 2 (δίπλα στην είσοδο της κατοικίας) παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

64 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 9 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Αγίου Νικολάου οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 8.2 Ιδιοκτησία: αγνώστου σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία οροφ:, κατοικία αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, σχολείο οροφ:, σχολείο κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός ου αιώνα ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

65 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Tο κτίσμα βρίσκεται κεντρικά στον συνεκτικό ιστό του οικισμού και είναι διώροφο. Πρόσφατα έχει ανακαινιστεί διατηρώντας κάποια στοιχεία από την πρωταρχική του μορφή. Η είσοδος είναι απευθείας από τον δρόμο. Τα ανοίγματα μαζί με τον εξώστη συμμετρικά τοποθετημένα σηματοδοτούν την μορφολογία τυπικής κατοικίας της εποχής κατασκευής τους. Ο εξώστης έχει ακόμη τα πέτρινα φουρούσια και τις πέτρινες πλάκες που είχε για δάπεδο ενώ στην αυλόθυρα έχουν διατηρεί τα περιμετρικά λαξευτά πελέκια. Το κτίριο παλαιά λειτουργούσε ως σχολείο ενώ τώρα έχει χρήση κατοικίας. σύστημα δόμησης συνεχές αριθμός οροφών Ισόγειο & Όροφος υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: πρόσφατη ανακαίνιση κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας Φωτογραφία γενική αριθμός δελτίου 2/4

66 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Πλάκα από μπετόν η οποία στηρίζεται απευθείας πάνω στην λιθοδομή 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Δώμα από μπετόν 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο κατοικίας: Ταβάνι: μπετόν Στέγη: ξύλινη 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ εσωτερικά 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ Πέτρινα φουρούσια και πλάκες 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ τιστά αριθμός δελτίου 3/4

67 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα κουφώματα (νεότερη κατασκευή) Ξύλινη αυλόπορτα (νεότερη κατασκευή) 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: επιχρισμένο κουφωμ: ισόγειο: ξύλινα χωρίς χρώμα κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, λίγες αλλοιώσεις αρχικής μορφής παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Βασιλάκη Μαρία διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

68 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 10 ημερομηνία: 25/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Συνοικία ή θέση 11.1 ιδιοκτησία /όροφο: σημερινή χρήση /όροφο: ισογ:, εγκαταλειμμένο οροφ: αρχική χρήση /όροφο: ισογ:, κατοικία οροφ: κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 11 1 επί τουρκοκρατίας ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

69 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: τυπικό δείγμα πλατυμέτωπου καμαρόσπιτου. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία φωτογραφία αριθμός δελτίου 2/4

70 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Έχει καταρρεύσει 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο ισογείου: πατημένο χώμα Ταβάνι ορόφου: έχει καταρρεύσει 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

71 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Παλαιά ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστο κουφωμ: άνευ χρωματισμού κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

72 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 11 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Μύλος Συνοικία ή θέση 9.1 Ιδιοκτησία: σημερινή χρήση : εγκαταλειμμένο αρχική χρήση : ανεμόμυλος κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 10 5 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

73 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Τυπικός Μεραμπελιώτικος ανεμόμυλος με μεγαλόσχημη κάτοψη. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

74 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή τύπου ξερολιθιά (χωρίς χρήση συνδετικού υλικού) 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Κεκλιμένο δώμα 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο: πατημένο χώμα Οροφή: ακατέργαστες ξυλόβεργες τοποθετημένες κάθετα πάνω στις δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

75 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Κουφώματα δεν έχουν σωθεί 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστοι κουφωμ: κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, λίγες αλλοιώσεις αρχικής μορφής, Λαξευτοί λίθοι που ορίζουν τα ανοίγματα παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο:ευαγγελινάκης Ιωάννης διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

76 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 12 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Μύλος Συνοικία ή θέση 10.1 Ιδιοκτησία: Πρινιωτάκης Νικόλαος σημερινή χρήση : ανεμόμυλος (καφενείο) αρχική χρήση : ανεμόμυλος κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 10 1 Τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

77 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Τυπικός Μεραμπελιώτικος ανεμόμυλος με μεγαλόσχημη κάτοψη. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

78 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή τύπου ξερολιθιά (χωρίς χρήση συνδετικού υλικού) 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Κεκλιμένο δώμα 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο: λιθόστρωτο Οροφή: ξύλινες τάβλες 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

79 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστοι κουφωμ:, σκούρα: κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, λίγες αλλοιώσεις αρχικής μορφής, διατηρείται ο εσωτερικός μηχανισμός μυλόπετρες Λαξευτοί λίθοι που ορίζουν τα ανοίγματα παρατηρησεις: Ο μύλος έχει την δυνατότητα να λειτουργεί. ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Πρινιωτάκης Νικόλαος διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

80 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 13 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Μύλος Συνοικία ή θέση 10.2 Ιδιοκτησία: Μενεγάκης Αντώνιος σημερινή χρήση : κατάστημα αρχική χρήση : ανεμόμυλος κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 10 2 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

81 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Τυπικός Μεραμπελιώτικος ανεμόμυλος με μεγαλόσχημη κάτοψη. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

82 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή τύπου ξερολιθιά (χωρίς χρήση συνδετικού υλικού) 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Πιθανότατα ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Κεκλιμένο δώμα 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο: άγνωστο Οροφή: πιθανότατα ξύλινες τάβλες 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

83 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Ξύλινα κουφώματα 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστοι κουφωμ: άνευ χρωματισμού κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, λίγες αλλοιώσεις αρχικής μορφής, Λαξευτοί λίθοι που ορίζουν τα ανοίγματα παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Μενεγάκης Αντώνιος διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

84 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 14 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Μύλος Συνοικία ή θέση 10.3 Ιδιοκτησία: Ευαγγελινάκης Ιωάννης σημερινή χρήση : εγκαταλειμμένο αρχική χρήση : ανεμόμυλος κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 10 3 Τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

85 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Τυπικός Μεραμπελιώτικος ανεμόμυλος με μεγαλόσχημη κάτοψη. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

86 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή τύπου ξερολιθιά (χωρίς χρήση συνδετικού υλικού) 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Πιθανότατα ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Κεκλιμένο δώμα 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο: άγνωστο Οροφή: πιθανότατα ακατέργαστες ξυλόβεργες τοποθετημένες κάθετα πάνω στις δοκούς 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

87 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Κουφώματα δεν έχουν σωθεί 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστοι κουφωμ: κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, λίγες αλλοιώσεις αρχικής μορφής, Λαξευτοί λίθοι που ορίζουν τα ανοίγματα παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Ευαγγελινάκης Ιωάννης διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

88 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 15 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Μύλος Συνοικία ή θέση 10.4 Ιδιοκτησία: σημερινή χρήση : εγκαταλειμμένο αρχική χρήση : ανεμόμυλος κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 10 4 τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

89 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Τυπικός Μεραμπελιώτικος ανεμόμυλος με μεγαλόσχημη κάτοψη. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία λεπτομέρειας αριθμός δελτίου 2/4

90 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή τύπου ξερολιθιά (χωρίς χρήση συνδετικού υλικού) 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Κεκλιμένο δώμα 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο: πατημένο χώμα Οροφή: ακατέργαστες ξυλόβεργες τοποθετημένες κάθετα πάνω στις δοκούς X 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

91 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Κουφώματα δεν έχουν σωθεί 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστοι κουφωμ: κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, λίγες αλλοιώσεις αρχικής μορφής, Λαξευτοί λίθοι που ορίζουν τα ανοίγματα παρατηρησεις: ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

92 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 16 ημερομηνία: 26/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: επωνυμία ακινήτου : Μύλος Συνοικία ή θέση 12.1 Ιδιοκτησία: σημερινή χρήση : ερείπια αρχική χρήση : ανεμόμυλοι κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός 12 1 Πιθανόν τουρκοκρατία ιστορική περίοδος φωτογραφία κύριας όψης απόσπασμα χάρτη αριθμός δελτίου 1/4

93 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Σειρά από τυπικούς Μεραμπελιώτικους ανεμόμυλους με πεταλόσχημη κάτοψη σε ερειπιώδη δυστυχώς κατάσταση. Σπαράγματα από τραφογυρίσματα, μονοπάτια και δρομάκια για την εξυπηρέτηση της μεταφοράς αγαθών και ανθρώπων. σύστημα δόμησης ελεύθερο αριθμός οροφών Ισόγειο υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης άλλο τι: ανοίγματα κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία φωτογραφία αριθμός δελτίου 2/4

94 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Λιθοδομή τύπου ξερολιθιά (χωρίς χρήση συνδετικού υλικού) 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ξύλινες δοκοί 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ Έχει καταρρεύσει 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ Λιθοδομή 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Δάπεδο: πατημένο χώμα Οροφή: έχει καταρρεύσει 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 3/4

95 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ Δεν σώζονται 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ τοίχοι: ανεπίχριστοι κουφωμ:, σκούρα: κιγκλιδ: 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Μορφολογικά κατασκευαστικά στοιχεία, Σε ορισμένους διατηρούνται οι μυλόπετρες παρατηρησεις: Προτείνεται η συντήρηση και ανακατασκευή των μύλων και των υποδομών για την δημιουργία ενός «παλαιού βιομηχανικού πάρκου» ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: Πρινιωτάκης Νικόλαος διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 4/4

96 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥ ΚΤΙΣΜΑΤΟΣ, ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ, ΤΟΠΙΟΥ ή ΣΥΝΟΛΟΥ [που μπορεί να ενταχθεί σε καθεστώς προστασίας] Αριθμός δελτίου: 17 ημερομηνία: 23/11/2010 νομός: ΛΑΣΙΘΙΟΥ δήμος: Νεάπολης οικισμός: Νικηθιανό διεύθυνση: συνεκτικός ιστός οικισμού επωνυμία ακινήτου : Σοκάκια Συνοικία ή θέση 0.1 ιδιοκτησία : δημόσιο δρομάκι σημερινή χρήση : Σοκάκι αρχική χρήση : Σοκάκι κατάσταση κτιρίου: καλή / μέτρια / κακή κωδικός ιστορική περίοδος 0 1 Σταδιακή εξέλιξη από 19 ο αιώνα φωτογραφία φωτογραφία αριθμός δελτίου 1/4

97 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ περιγραφή: Τα σοκάκια οριοθετούν τα πρωταρχικά τμήματα του συνεκτικού ιστού του χωριού. Η μορφή τους, ακολουθεί τα όρια των ιδιοκτησιών, τα οποία είναι κυρίως ψηλοί τοίχοι, τμήματα ιδιοκτησιών που περιτοιχίζουν άλλοτε κλειστούς χώρους και άλλοτε περίκλειστες αυλές. Ενίοτε, όμορφες αυλόθυρες πλαισιωμένες με πελέκια μαρτυρούν την ιστορία την προέλευση και την ηλικία τους. Η παλαιά πέτρινη επίστρωση του έχει καταστραφεί λόγω της δημιουργίας των υπόγειων δικτύων (αποχέτευση ύδρευση), με τα οποία συνδέθηκε το χωριό στη δεκαετία του 80. Παρόλα αυτά τα περισσότερα σοκάκια είναι σε καλή κατάσταση, καθώς έχουν επιστρωθεί με πλάκες ή κυβόλιθους, πλην ορισμένων όπου τα όμορα κτίσματα είναι εγκαταλελειμμένα. Καθώς λοιπόν η μορφή και το σχήμα τους είναι αναπόσπαστο τμήμα της συγκρότησης του οικισμού, συμμετέχοντας στο χαρακτηριστικό του ύφος, τουλάχιστον στον συνεκτικό πυρήνα, επιβάλλεται η διατήρησή τους και η ανάδειξη τους με κατάλληλη επίστρωση. σύστημα δόμησης αριθμός οροφών υπόγειο άλλο κτίριο/οικόπεδο προσθήκεςαλλοιώσεις ναι όχι ναι όχι κτίσμα στέγη βιτρίνα ισογείου εξώστης ανοίγματα άλλο τι: έχει καταστραφεί η πλακόστρωτη επίστρωση του, έχει αντικατασταθεί με μπετό κηρυγμένο ΥΠΕΚΑ ΥΠΠΟΤ ΦΕΚ: μνημείο υπό κήρυξη νέο προτεινόμενο προτεινόμενη προστασία: χαρακτηρισμός κτιρίου τμήματος κελύφους κύριων όψεων συνοδεία ειδική ρύθμιση φωτογραφία φωτογραφία αριθμός δελτίου 2/4

98 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ φωτογραφία φωτογραφία φωτογραφία φωτογραφία αριθμός δελτίου 3/4

99 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΣΤΟΙΕΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ κατάσταση διατήρησης καλή μέτρια κακή 1. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΚΑΤΑΚΟΡΥΦΑ ΣΤΟΙΕΙΑ 2. ΦΕΡΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΣΤΟΙΕΙΑ 3. ΣΤΕΓΑΣΗ ΕΠΙΚΑΛΥΨΗ 4. ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΛΗΡΩΣΗΣ 5. ΔΑΠΕΔΑ ΟΡΟΦΕΣ Μπετό Πέρτινες πλάκες Κυβόλιθοι X X X 6. ΚΛΙΜΑΚΟΣΤΑΣΙΑ 7. ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΡΟΕΞΟΗ 8. ΕΞΩΣΤΗΣ 9. ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΣΤΗΘΑΙΑ αριθμός δελτίου 4/4

100 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΕΕ/ΤΑΚ & ΝΟΜΑΡΙΑΚΉΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ ΓΙΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΝΟΜΟΥ ΛΑΣΙΘΙΟΥ 10. ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΣΚΟΥΡΑ 11. ΡΩΜΑΤΙΣΜΟΙ 12. ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΟΙΕΙΑ Ιδιαίτερος χαρακτήρας της μορφής και του σχήματος παρατηρησεις: Προτείνεται η διάσωση της μορφής του, με το να διατηρηθούν τα όριά του και κάποιες περιμετρικές τοιχοποιίες με τις διαστάσεις, τα υλικά τους και την αναλογία των ανοιγμάτων τους. Επίσης προτείνεται η επίστρωσή του με κατάλληλα παραδοσιακά υλικά, όπως πλάκες πέτρες ή άλλα σύγχρονα, όπως κυβόλιθοισταμπωτό. ΣΤΟΙΕΙΑ ΙΔΙΟΚΤΗΤΩΝ ονομ/νυμο: δημόσια κρήνη διευθ.: τηλ.: ΥΠΟΜΝΗΜΑ αριθμός δελτίου 5/4

101 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ΠΡΟΤΑΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΔΟΜΗΣΗΣ ΟΙΚΙΣΜΟΥ 1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Α. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΑΡΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ Για να κατανοήσουμε τον παραδοσιακό τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονταν παλαιότερα τα διάφορα κτίσματα και κατασκευές πρέπει να ανατρέξουμε στις δυνατότητες των οικοδομικών υλικών που ήταν διαθέσιμα και χρησιμοποιούνταν και στις αντιλήψεις που διακατείχαν τους δημιουργούς και χτίστες τους. Ο τρόπος ζωής και οι αντιλήψεις Ο τρόπος ζωής και οι αντιλήψεις των ανθρώπων παλαιότερα αναπόφευκτα επηρέασαν την μορφή και τα χαρακτηριστικά των κατασκευών τους. Οι αντιλήψεις σχετίζονταν με την διάκριση μόνιμων και παροδικών κατασκευών 1. Οι ναοί, τα κάστρα, κτίσματα με δημόσιο χαρακτήρα και μερικά από τα σπίτια των οικονομικά πιο εύπορων οικογενειών χτίζονταν με την παραδοχή ότι θα υπάρχουν για πάντα, σε σχέση με τις υπόλοιπες κατασκευές όπου θεωρούνταν φθαρτές και εφήμερες, όπως τα σπίτια του λαού, μικρά καταλύματα και αποθήκες. Τα οικοδομικά υλικά εκτός από τον λειτουργικό τους χαρακτήρα πολλές φορές είχαν και συμβολικές προεκτάσεις, εκφράζοντας πολλές φορές, την μεγαλοπρέπεια και την ιερότητα κάποιου χώρου, την κοινωνική και οικογενειακή ιεραρχία, την διάκριση και τον ρόλο των δυο φύλλων. Επομένως συχνά η θέση και η χρήση των υλικών στο κτίριο δεν ήταν τυχαίες και πολλές φορές η εποχιακή συντήρηση των κτιρίων συνδυαζόταν με την προετοιμασία κάποιας γιορτής (ασβέστωμα τοίχων κ.λ.π). Η προβολή της κοινωνικής θέσης των ιδιοκτητών καθόριζε τον τρόπο κατασκευής και την επιλογή των υλικών, στοιχεία τα οποία απέδιδαν, την υπεροχή και την δύναμη του πλούτου με την επιμέλεια ή την προχειρότητα του κτίσματος. Η ταύτιση του εργοδότη με την ιδιοκτησία ως υποχρέωση απέναντι στους προγόνους και την οικογένεια του επέβαλε τον σεβασμό προς την ακίνητη περιουσία. Η επιμέλεια και το μεράκι του εργοδότη προσέδιδαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα του κτίσματος. Η μεταχείριση της αρχιτεκτονικής 1 Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ.278 1

102 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ήταν προσεκτική και η συντήρησή της κοινωνικά επιβεβλημένη υποχρέωση. Οι άγραφοι νόμοι για την κληρονομική διαδοχή του κτίσματος σε έναν από τους δικαιούχους κληρονόμους π.χ. στο μεγαλύτερο αγόρι που φέρει το όνομα των προγόνων του ή στο μικρότερο κορίτσι που γηροκομούσε τους γονείς του, είχε σαν αποτέλεσμα τα κτίρια να ανήκουν σε μία οικογένεια και ως εκ τούτου να συντηρούνται. Ο τρόπος διάταξης και λειτουργίας των κτισμάτων, η κλίμακα και το μέγεθος των στοιχείων ακόμα όπως για παράδειγμα το ύψος της οροφής, οι αναλογίες των ανοιγμάτων και οι διαστάσεις των επίπλων δηλώνουν τον τρόπο με τον οποίο οι ένοικοι λειτουργούσαν μέσα σε αυτά. Η στάση του σώματος όταν κάθονταν να αναπαυθούν, να φάνε η και να ξεκουραστούν υιοθετούσε μικρής κλίμακας στοιχεία σε σχέση με τις σημερινές αντιλήψεις. Επειδή οι κλιματολογικές συνθήκες μπορούν να προσφέρουν αρκετούς μήνες την δυνατότητα στους κατοίκους των οικισμών να χρησιμοποιούν υπαίθριους και αίθριους χώρους σε συνδυασμό με την ανάγκη ασφάλειας και ιδιωτικότητας είχαν ως αποτέλεσμα την δημιουργία περίκλειστων αυλών. Η ιδιωτικότητα εξασφαλιζόταν από τους τοίχους του κτίσματος σε συνδυασμό με ψηλούς περιμετρικούς τοίχους περίφραξης (2μ~3μ). Ορισμένες φορές, εφόσον η διάταξη του κτίσματος το επέτρεπε η αυλή κατασκευάζονταν σε υπερυψωμένα επίπεδα σε σχέση με τους όμορους δρόμους, ενώ τα κτίρια με κλιμακωτό όγκο έδιναν την δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί το δώμα ως βατός εξώστης. Η κύρια εργασία των περισσοτέρων κατοίκων στους οικισμούς παλαιότερα σχετίζονταν με γεωργικές και κτηνοτροφικές ασχολίες. Η κατοικίες ως επί το πλείστον πρόσφεραν κυρίως κατάλυμα στους κατοίκους τους καθώς η ζωή τους την ημέρα ήταν κυρίως στην ύπαιθρο. Η έννοια της οικιακής οικονομίας ήταν συνυφασμένη με την ζωή τους και απαιτούσε χώρους για εργόχειρα (π.χ. αργαλιούς), για αποθήκευση των προϊόντων τους (ξύλα, λάδι, αλεύρι, κρασί), ακόμα και μόνιμα διαμορφωμένους χώρους που εξυπηρετούσαν συγκεκριμένες δραστηριότητες, όπως το κατάλυμα των ζώων (στάβλους), το πατητήρι και ο ξυλόφουρνος. Στο συνεκτικό τμήμα των οικισμών, η ανάγκη της ασφάλειας, ήταν η βασικότερη αιτία για την οποία η δόμηση αναπτύχθηκε τόσο πυκνά, αρκετές φορές χωρίς να είναι εξαρχής κατανοητό τα όρια της κάθε ιδιοκτησίας. Στους κεντρικούς δρόμους ήταν τα μαγαζιά και πιο περιφερειακά, οι κατοικίες με πολύ μικρές αυλές οι οποίες είχαν ως επί το πλείστον κάποια κληματαριά σε πέργκολα, λεμονιά ή ακόμα και μικρό πηγάδι. Συνοψίζοντας επισημαίνουμε ότι η περιορισμένη δυνατότητα των υλικών και οι κοινές αντιλήψεις στην πλειονότητα των κατοίκων των οικισμών, οδήγησαν στη δημιουργία μιας αρκετά τυποποιημένης κατά τόπους παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, ως επί το πλείστον ανώνυμης, η οποία προσδίδει τον ιδιαίτερα χαρακτήρα της αλλά και δοκιμάζεται στο πέρασμα του χρόνου. 2

103 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Ο τρόπος κατασκευής και τις δυνατότητες των οικοδομικών υλικών Σχετικά με τον τρόπο κατασκευής και τις δυνατότητες των οικοδομικών υλικών παλαιότερα συνοπτικά μπορεί να αναφερθεί ότι : Βασικό κριτήριο επιλογής τους ήταν η εντοπιότητά 2 τους. Τα εύκαιρα υλικά φυσικής προέλευσης, στην πλειονότητά τους τοπικά, έδιναν γρήγορη λύση στην κατασκευή, αλλά και επιλέγονταν προσεκτικά για τις έμφυτες ιδιότητές τους και την αρμονική συνεργασία μεταξύ τους. Τα υλικά επιλέγονταν επίσης με κριτήριο την αντοχή 3 τους και διακρίνονταν σε σκληρά (δύσκολα σε εξόρυξη και κατεργασία, άκαμπτα και μεγάλης αντοχής στην έκθεση καιρικών συνθηκών), και αφετέρου σε μαλακά ή εύκαμπτα (εύκολα στην επεξεργασία και ελαφριά, μικρότερης αντοχής και επομένως πιο ευαίσθητα, ώστε να απαιτούν ειδική προστασία). Τα διαθέσιμα κατά τόπους οικοδομικά υλικά παρόλο που είναι εντυπωσιακή η ευρηματικότητα των τρόπων χρήσης τους, περιορίζονταν σε πολύ μικρή ποικιλία διαφορετικών υλικών. Τα βασικότερα από αυτά ήταν κυρίως η πέτρα, το ξύλο, το χώμα και πιο περιορισμένα το μέταλλο, το κεραμίδι και ο ασβέστης. Η μακροχρόνια χρήση αυτών των λίγων υλικών, οδήγησε συχνά στην δημιουργία έμπειρων ανώνυμων μαστόρων ακόμα και συνεργείων που κατείχαν τον τρόπο καλής εφαρμογής των υλικών για την κατασκευή κτισμάτων εύπορων ιδιοκτητών. Οι εμπειροτέχνες μετέδιδαν τις γνώσεις τους στους μαθητές τους και έτσι από γενιά σε γενιά μεταφερόταν ο πλούτος τις γνώσης τους. Οι λαϊκές κατοικίες, κατασκευάζονταν πιο πρόχειρα συλλογικά από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες και με εθελοντική εργασία συγγενών και γειτόνων. Τα υλικά αυτά πολλές φορές εκπληρούσαν ικανοποιητικά τις ανάγκες λειτουργίας τους, σε σχέση με τις καιρικές συνθήκες, υπό την προϋπόθεση της συνεχούς φροντίδας με καταβολή χειρονακτικής εργασίας. Οι πιο βασικές και συχνές συντηρήσεις του κτίσματος αφορούσαν την στεγάνωση του δώματος, το ασβέστωμα των τοίχων, την συντήρηση του δαπέδου κ.λ.π. Επομένως παλαιότερα οι κατασκευές ήταν ζωντανές και συμπεριφέρονταν ανάλογα με τις εξωτερικές συνθήκες, αναπνέοντας και με όση ελαστικότικα χρειαζόταν ώστε τα μέλη τους να συνεργάζονται αρμονικά. Επιπλέον η έλλειψη των μηχανημάτων της σύγχρονης τεχνολογίας αναπόφευκτα έδινε τον χρόνο στους τεχνίτες να προσαρμόσουν τα κτίσματά τους στο ανάγλυφο του εδάφους, δημιουργώντας για παράδειγμα σε επικλινή εδάφη κατά τόπους μονομερείς υπόσκαφες κατασκευές. Οι δυσκολίες που δημιουργούσε ο συγκεκριμένος τόπος με το ακατέργαστο υπόβαθρο του, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη βράχων, δέντρων ή και νερού, ήταν η αιτία πολλές φορές με μεράκι αυτά τα στοιχεία να χρησιμοποιηθούν και να 2 Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ.278 3

104 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ενταχθούν στην κατασκευή, ενσωματώνοντάς την στο φυσικό της περιβάλλον. Β. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΑΜΟΡΦΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΗΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ Με το πέρασμα των χρόνων είναι φυσικό η εξελικτική δύναμη να μεταβάλει τόσο τις αντιλήψεις των ανθρώπων και τον τρόπο ζωής τους, όσο και τα υλικά που χρησιμοποιούν για τις ανάγκες τους. Οι αλλαγές που συντελέστηκαν με το πέρασμα από την παραδοσιακή στην σύγχρονη βιομηχανοποιημένη οικοδομική, δεν ακολούθησαν τον ρυθμό εξέλιξης που επί χρόνια γίνονταν, αλλά με πολύ γρήγορους ρυθμούς, βρήκαν τον κόσμο απροετοίμαστο και ανώριμο στις καινούργιες συνθήκες. Οι νέες συνθήκες ήρθαν να βοηθήσουν και να διευκολύνουν τον παραδοσιακό τρόπο κατασκευής των κτισμάτων και να εξαλείψουν τα φαινομενικά μειονεκτήματα στις δυνατότητες των παραδοσιακών υλικών, όπως ή μικρή ποικιλία από διαθέσιμα οικοδομικά υλικά, ή έλλειψη επιστημονικών γνώσεων και η έλλειψη μηχανικού εξοπλισμού. Ο τρόπος ζωής και οι σύγχρονες αντιλήψεις Οι αντιλήψεις του σύγχρονου τρόπου ζωής σταδιακά έχουν αλλάξει: Η εισοδηματική πολιτική 4 με κυρίαρχο το αναπτυξιακό μοντέλο την περίοδο είχε ως αποτέλεσμα την εντυπωσιακή άνοδο του βιοτικού επιπέδου στην κοινωνία, αλλά είχε και έμμεσες αρνητικές συνέπειες (εγκατάλειψη υπαίθρου, μετανάστευση αστυφιλία και αυθαίρετη δόμηση). Επίσης η μετακίνηση του οικονομικού και επενδυτικού ενδιαφέροντος των κατοίκων στους παραθαλάσσιους οικισμούς και πόλεις στις οποίες αναπτύχθηκε ο τουρισμός, κυρίως κατά τη διάρκεια των δεκαετιών 6070 αλλά με διάρκεια έως σήμερα, οδήγησε και στην παράλληλη μετακίνηση πληθυσμού, με συνέπεια την σταδιακή εγκατάλειψη των οικισμών. Δυστυχώς η πλειονότητα των κατοίκων των περισσοτέρων οικισμών σήμερα είναι συνταξιούχοι, μεγάλης ηλικίας. Η αλλαγή στον τρόπο μεταφοράς από την χρήση των ζώων σε μηχανοκίνητα οχήματα είχε ως συνέπεια την δημιουργία καινούργιων ασφαλτοστρωμένων δρόμων και έτσι εγκαταλείφτηκαν η τροποποιήθηκαν παλαιά μονοπάτια και γέφυρες. Επίσης η ανάγκη δημιουργίας έργων υποδομής, όπως αποχετευτικό δίκτυο, και δίκτυο ύδρευσης χωρίς μελέτη, είχε ως αποτέλεσμα να χαλάσουν τα καλντερίμια στο εσωτερικό των οικισμών και να παραμεληθούν παλαιές κρήνες. 4 Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ.298 4

105 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Η βιομηχανική επανάσταση επηρέασε σημαντικά την ποσότητα, την ποιότητα και το κόστος των προϊόντων με αποτέλεσμα πολλά από τα παραδοσιακά επαγγέλματα να εκλείψουν και να εγκαταλειφθούν τα κτίρια στα οποία στεγάζονταν, όπως ανεμόμυλοι, νερόμυλοι, ελαιοτριβεία. Αρκετά από τα κτίσματα που είναι πλέον ερειπωμένα ανήκουν σε περισσότερους από ένα κληρονόμους, που η αδυναμία εύρεσης κοινής λύσης για την αποκατάστασή τους, έχει ως συνέπεια την ουσιαστική εγκατάλειψη τους. Επίσης η ανάγκη στέγασης περισσότερους από ένα κληρονόμους, συνέβαλλε στον τεμαχισμό των κατασκευών και στην συχνή επέμβαση τους, με την μετατροπή της χρήσης των χώρων ακόμα και την προσθήκη νέων σε αυτές. Επιπλέον το κόστος αποκατάστασης ενός παλαιού κτίσματος συχνά κρίνεται από τον κάτοχο μη αποδοτικό. Ως εκ τούτου προτιμάται από τους ιδιοκτήτες να επενδύσουν στην κατασκευή ενός νέου κτίσματος πολλές φορές σε πόλεις και όχι στους οικισμούς όπου θεωρούνται παρωχημένοι. Σήμερα 5 οι προτεραιότητες για την οικονομική απόδοση και την χρονική διάρκεια της κατασκευής είναι αισθητά διαφορετικές σε σχέση με το παρελθόν, επηρεάζοντας όχι μόνο την επιλογή των υλικών και τον τρόπο χρήσης τους αλλά και την μορφή της αρχιτεκτονικής. Οι μεταφερόμενες αντιλήψεις σε συνδυασμό με τις νέες δυνατότητες των υλικών, αρκετά συχνά ικανοποίησαν την ανάγκη είτε μερικής, είτε πλήρους απομίμησης της αρχιτεκτονικής των αστικών κέντρων στους οικισμούς. Οι νέες κατασκευές έχουν άλλη κλίμακα από αυτή των παλαιών κτιρίων των οικισμών, με χαρακτηριστικά μεγάλους χώρους και ανοίγματα, χωρίς ιδιαίτερη βάση στην ιδιωτικότητα των χώρων, με σύγχρονο εξοπλισμό που αντικαθιστά την οικιακή οικονομία με τον καταναλωτισμό και χωρίς επίσης να έχουν την απαραίτητη επαφή με το αρχέγονο άμεσο περιβάλλον τους. Επίσης η απομίμηση της μορφής των παραδοσιακών κτισμάτων με σύγχρονα υλικά, χωρίς την ανάλογη πείρα στην αρμονική μεταξύ τους συνεργασία, δημιούργησε ανεπιθύμητα αισθητικά αποτελέσματα. Η δυνατότητα απομίμησης υλικών δημιούργησε την λανθασμένη αισθητική ικανοποίηση της ψευδαίσθησης των υλικών με την ενθύμησή και ανάμνησή τους χωρίς τον ουσιαστικό λόγω ύπαρξης τους, Για παράδειγμα η επικάλυψη των τοίχων με πέτρες δαπέδου π.χ. πλάκες Καρύστου, συνήθως εισαγόμενες πολύ μικρού πάχους, παραπέμπει σε πέτρινους τοίχους των οποίων η μορφή ποτέ δεν υπήρξε στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική, και είναι ξεκάθαρη η ψεύτικη και χωρίς λόγω αιτία ύπαρξής τους. Το περιβάλλον αντιμετωπίζεται χωρίς σεβασμό και οι δυσκολίες που δημιουργούσε ο συγκεκριμένος τόπος με το ακατέργαστο υπόβαθρο του, όπως για παράδειγμα η ύπαρξη βράχων, δέντρων, και νερών, είναι πλέον ανεπιθύμητες. Οι κατασκευές ως επί το πλείστον δεν εντάσσονται πλέον στο χώρο τους και χάνεται το μεράκι με το οποίο αντιμετωπίζονταν όλες αυτές οι προκλήσεις. 5 Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ.291 5

106 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Για πρώτη φορά η αρχιτεκτονική περνά από την ανώνυμη στη επώνυμη με Κρατική παρέμβαση και νομοθεσία. Το κράτος ορίζει τα όρια των οικισμών και νομοθετεί για αυτούς χωρίς να λαμβάνει υπ όψη του τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κάθε οικισμού. Τους αντιμετωπίζει όπως και τα αστικά κέντρα και περιορίζεται η νομοθεσία στον ΓΟΚ με μόνο γνώμονα ειδικό τους συντελεστές δόμησης. Έτσι για παράδειγμα οι περίκλειστες αυλές που προσέδιδαν ιδιωτικότητα στις κατοικίες καταργούνται και τα σοκάκια των οικισμών με τους ψηλούς τοίχους αλλάζουν χαρακτήρα. Επίσης συχνά οι μακρές και κουραστικές γραφειοκρατικές διαδικασίες καταπνίγουν τις θετικές ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Το κράτος αδυνατεί να ελέγξει τη συχνή αυθαίρετη δόμηση και υπάρχει μεγάλη έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπαρχόντων φορέων που φέρουν την ευθύνη για την δόμηση των οικισμών. Με την έγκριση του Ελληνικού κράτους άλλες ειδικότητες μηχανικών πλην των αρχιτεκτόνων έχουν την άδεια και αναλαμβάνουν την μελέτη, την έκδοσης οικοδομικής άδειας, και την κατασκευή νέων κτιρίων ή την αποκατάσταση παλαιών και σε παραδοσιακούς οικισμούς. Ειδικότητες μηχανικών οι οποίοι δεν έχουν διδαχτεί και επομένως δεν έχουν την ανάλογη παιδεία μόρφωση και εμπειρία δυστυχώς έχουν κατασκευάσει πλήθος κτισμάτων σε οικισμούς τα οποία δεν συνάδουν με τον χαρακτήρα τους. Το κράτος μέχρι τώρα δεν έχει θεσπίσει κάποιο πλαίσιο προστασίας για πολλούς παλαιούς αξιόλογους οικισμούς. Εξαιρετικά σπάνια ένα κτίσμα των οικισμών που εξετάζουμε έχει κριθεί διατηρητέο, ενώ οι έννοιες της προστασίας του δομημένου περιβάλλοντος του μνημείου και της προστασίας ενός συνόλου κτισμάτων. Τα κίνητρα που έχει δώσει έως σήμερα το κράτος είναι ανεπαρκή για να ζωντανέψουν οι οικισμοί. Οι σύγχρονες μέθοδοι κατασκευής και οι δυνατότητες των νέων υλικών Σχετικά με τον τρόπο κατασκευής και τις δυνατότητες των οικοδομικών υλικών μεταπολεμικά έως σήμερα συνοπτικά μπορεί να αναφερθεί ότι: Στο εμπόριο εμφανίστηκαν νέα υλικά τα οποία δεν απαιτούσαν ιδιαίτερη συντήρηση. Τα σύγχρονα υλικά άλλαξαν ριζικά τον τρόπο κατασκευής των κτιρίων και διαμόρφωσαν την αρχιτεκτονική τους, όπως το τσιμέντο, ο τσιμεντόλιθος, οι τσιμεντοκονίες, τα κεραμίδια και τα κεραμικά πλακάκια, το αλουμίνιο (σε κουφώματα) και τα ακρυλικά χρώματα. Ήδη πριν από τον πόλεμο του 40 6 είχε κάνει την εμφάνιση του, το τσιμέντο αρχικά και το οπλισμένο σκυρόδεμα στη συνέχεια. Το τσιμέντο ως φτηνό υλικό χρησιμοποιήθηκε αρχικά στην επικάλυψη των χωμάτινων 6 Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ.264 6

107 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ δωμάτων, ώστε να μην απαιτείται η ετήσια συντήρηση για την υδατοστεγανότητας τους. Αν και καταργήθηκαν οριστικά οι χωμάτινες, στέγες χωρίς φαινομενικά να αλλοιώνεται η μορφή του παραδοσιακού δωμοσκέπαστου σπιτιού, εντούτοις η πρακτική αυτή λύση σήμανε την απώλεια της θερμομόνωσης που παλαιότερα εξασφάλιζε το παχύ στρώμα χώματος πάνω σε στρώση από θάμνους. Βέβαια ένας μεγάλος αριθμός κτιρίων τα οποία στη συνέχεια εγκαταλείφθηκαν, διασώθηκε χάρη στην επέμβαση αυτή. Στη συνέχεια το τσιμέντο χρησιμοποιήθηκε ευρέως από την κατασκευή διακοσμητικών στηθαίων σε εξώστες έως την κάλυψη του φέροντος οργανισμού. Τα νέα οικοδομικά υλικά είναι συχνά εισαγόμενα και έχουν εξαλείψει οριστικά την χρήση των τοπικών υλικών. Τα καινούργια κτίρια κατασκευάζονται πλέον με υλικά εργοστασίου, συσκευασμένα κατάλληλα για μεταφορά που μπορεί κανείς να προμηθευτεί παντού και για κάθε είδους εργασία. Το χαμηλό κόστος και η εύκολη και γρήγορη χρήση των νέων υλικών, δημιούργησε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα αυθαίρετες πρόχειρες κατασκευές. Τα νέα υλικά, άρχισαν να χρησιμοποιούνται χωρίς να υπάρχει η ανάλογη εμπειρία και γνώση. Τα υλικά αυτά δεν είχαν δοκιμαστεί ως προς την αντοχή τους, τον τρόπο εφαρμογής τους, την αρμονική συνεργασία μεταξύ τους, Η έλλειψη της τεχνογνωσίας, οδήγησε σε κτίσματα που δεν συνάδουν μορφολογικά με το περιβάλλον τους, σε κατασκευές που σε πολλές περιπτώσεις είναι επικίνδυνες τόσο στατικά, όσο και σε θέματα υγείας με τη χρήση τοξικών μη οικολογικών υλικών. Η ποικιλία των νέων υλικών, η αλόγιστη και αυθαίρετη χρήση τους, χωρίς την ανάλογη εμπειρία οδήγησαν σε ανεπιθύμητο αισθητικό αποτέλεσμα το οποίο συχνά δεν ήταν αποδεκτό. Η χρήση των μηχανημάτων της τεχνολογίας στην σύγχρονο τρόπο κατασκευής εξασφάλισε γρήγορους ρυθμούς δόμησης, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου τόπου. Στις νέες κατασκευές, για παράδειγμα τα τελευταία χρόνια, η χρήση εκσκαπτικών μηχανημάτων σε επικλινή εδάφη, συνέβαλε στην αδιάκριτη ισοπέδωση του άμεσου με το κτίριο περιβάλλοντος χώρου, το οποίο δεν ενσωματώνονται πλέον στο φυσικό τους περιβάλλον και επομένως άρχισαν να εξαλείφονται οι μονομερείς υπόσκαφες κατασκευές. 7

108 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Γ. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η παραδοσιακή κυρίως ανώνυμη αρχιτεκτονική η οποία υπάρχει ακόμα στους οικισμούς, ως εξέλιξη πολλών χρόνων προσδίδει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα και εντυπωσιάζει με το μεράκι και την κλίμακά της. Αποπνέει την ιστορία της Ελληνικής πραγματικότητας των προηγούμενων αιώνων και συμπυκνώνει την σοφία των προγόνων μας που με μεγάλη ευρηματικότητα μπόρεσαν με πολύ λίγα υλικά να ζουν καλύπτοντας τις ανάγκες τους αρμονικά με το περιβάλλον. Θα πρέπει να σεβαστούμε το γεγονός 7 ότι πρόκειται για διαφορετικού χαρακτήρα διαδικασία κατασκευής και για διαφορετικά ιεραρχημένες προτεραιότητες ως προς την επιλογή των υλικών την αποδεκτή αντοχή και συντήρηση τους. Μόνο έτσι μπορεί να κατανοηθεί η μακροχρόνια διαδικασία εμπειρικής μάθησης και πειραματισμών (συχνά και αποτυχιών) που οδηγεί σε παραλλαγές ενός βασικού μοντέλου κατασκευής και στη διάδοση του. Οι σύγχρονες αλλαγές αν και όλοι ήλπιζαν ότι θα βελτίωναν τις συνθήκες διαβίωσης, εντούτοις στους οικισμούς αποδείχτηκαν καταστροφικές. Στους παλαιούς οικισμούς που δοκιμάζονταν ήπια και εξελίσσονταν στο πέρασμα του χρόνου έχει αρχίσει να αλλοιώνεται η ταυτότητα τους, ενώ πολλοί από αυτούς κινδυνεύουν με πλήρη εγκατάλειψη. Οι συνθήκες και οι μέθοδοι κατασκευής των κτισμάτων, καθώς και τα υλικά που χρησιμοποιούνται έχουν αλλάξει ριζικά. Επίσης ριζικά έχει αλλάξει και ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Επομένως είναι ουτοπία να θέλουμε να κρατηθούν οι οικισμοί ως απολιθωμένο μουσειακό φολκλορικό στοιχείο της Ελληνικής παράδοσης. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την πραγματικότητα, όμως πρέπει να ανατρέξουμε στις συνθήκες οι οποίες θα μετατρέψουν τους οικισμούς σε ζωντανούς οργανισμούς συμβατούς με την ιστορία τους, την αρχιτεκτονική τους και το περιβάλλον που τόσα χρόνια έχουν σεβαστεί. Η ανώριμη θέση απέναντι στις ραγδαίες εξελίξεις των τελευταίων χρόνων πρέπει να αντικατασταθεί με σοβαρές υπεύθυνες προτάσεις και έργα, διαφορετικά σε πολύ λίγα χρόνια το άρωμα που αποπνέουν οι παλαιοί οικισμοί θα είναι μόνο μια ανάμνηση. 7 Ανωνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες Δ. Φιλιππίδης, σ.295 8

109 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 2.ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΕΔΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ Σκοπός της ομάδας εργασίας, στα πλαίσια της παρούσας μελέτης δεν είναι βέβαια να νομοθετήσει. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να αποτελέσει την μελλοντική εργασίας μιας ομάδας μελέτης η οποία θα έχει την δυνατότητα να εξετάσει συνολικά τους οικισμούς του Μεραμπέλλου και του Λασιθίου που κατεγράφησαν με την παρούσα πρωτοβουλία του ΤΕΕ και όχι εξετάζοντας μεμονωμένα τρείς από αυτούς. Σκόπιμο είναι όμως στην παρούσα φάση να καταγραφούν κάποιες αρχικές ιδέες και προτάσεις που προέκυψαν από τις παρατηρήσεις που έγιναν στους οικισμούς οι οποίοι μας ανατέθηκαν και θεωρούμε πώς θα ήταν χρήσιμες στην διαμόρφωση ενός προσαρμοσμένου νομοθετικού πλαισίου ή στην σύνταξη μίας μελέτης ανάπλασης στους οικισμούς αυτούς. Η ανώνυμη παραδοσιακή αρχιτεκτονική των οικισμών νομοθετικά σήμερα πλέον έχει παραχωρήσει την θέση της σε επώνυμους μηχανικούς σε συνεργασία με την κρατική παρέμβαση όσο αναφορά το θεσμικό και το ελεγκτικό τομέα. Επομένως τα στοιχεία και οι παράγοντες που συνθέτουν την αρχιτεκτονική των οικισμών σήμερα και πρέπει να μελετηθούν είναι το ανθρώπινο δυναμικό, οι μηχανικοί μελετητές και κατασκευαστές, το εργατικό δυναμικό, και τα υλικά που κυκλοφορούν στο εμπόριο, σε συνάρτηση με τον νομοθετικό και ελεγκτικό χαρακτήρα του κράτους. Α. ΤΟ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Στους περισσότερους οικισμούς η πλειονότητα των κατοίκων είναι μεγάλης ηλικίας συνταξιούχοι. Οι ενασχόληση των υπολοίπων παραμένει κυρίως στην γεωργία και την κτηνοτροφία. Ο αριθμός των παιδιών δεν δικαιολογεί την ύπαρξη σχολείων. Η φθίνουσα πορεία των οικισμών οδηγεί σε πλήρη εγκατάλειψη. Υπάρχει επιτακτική ανάγκη της παρέμβασης του κράτους για να ξαναζωντανέψουν οι οικισμοί. Ανατρέχοντας στις αιτίες μαρασμού των οικισμών, που αναφέρθηκαν στο κείμενο, γίνεται αντιληπτή η ανάγκη ενεργοποίησης της κρατικής μηχανής με σκοπό την προστασία και την ουσιαστική ανάπτυξη των οικισμών. Προς την κατεύθυνση αυτή προτείνεται: Η προώθηση προγραμμάτων και οικονομικών δραστηριοτήτων στους οικισμούς οι οποίοι προάγουν την διατήρηση του χαρακτήρα τους. (π.χ. εναλλακτικός τουρισμός) Να δοθούν ουσιαστικά κίνητρα τα οποία να συμβάλλουν στην επανεποίκηση των οικισμών από νέους και οικονομικά δραστήριους πολίτες. Ενδεικτικά προτείνεται μείωση των φορολογικών επιβαρύνσεων. Η χορήγηση ουσιαστικής κρατικής βοήθειας που να δίνει κίνητρο στους ιδιώτες να προβούν στην αποκατάσταση παραδοσιακών κτισμάτων. Ενδεικτικά προτείνεται η χορήγηση δανείων με δελεαστικούς όρους, η μείωση των δασμών και των φόρων. 9

110 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Να λυθούν και την αντιμετωπιστούν μέσω ειδικών ρυθμίσεων τα προβλημάτων που προκύπτουν από την εκτεταμένη ύπαρξη της εξ αδιαιρέτου ιδιοκτησίας. Να ενημερωθούν οι πολίτες σχετικά με τον σεβασμό που οφείλουμε να έχουμε στο περιβάλλον, στην παραδοσιακή και εν γένει βιοκλιματική αρχιτεκτονική, στα οικολογικά οικοδομικά υλικά με ομιλίες και ημερίδες. Β. ΜΗΑΝΙΚΟΙ ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΕΣ ΣΕΤΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός είναι σήμερα μια πράξη που απαιτεί για οικισμούς με ιδιαίτερο χαρακτήρα βαθιά γνώση των ειδικών συνθηκών του τόπου και της ιστορίας του, αλλά και μια απόλυτα εξειδικευμένη μεθοδολογία. Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται : Η απαραίτητη παρουσία του αρχιτέκτονα για την εκπόνηση οικοδομικής αδείας σε αυτούς, και κατάργηση των υπόλοιπων ειδικοτήτων στην μελέτη και κατασκευή αρχιτεκτονικών κτισμάτων. Είναι τουλάχιστον περιττό αν όχι οξύμωρο, να προτείνονται λύσεις που επιζητούν τον ενεργό διάλογο ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, την εξειδίκευση και την αναβάθμιση της ποιότητας στην αποκατάσταση και την ένταξη νέων κτιρίων σε οικισμούς και ο Τεχνικός σύμβουλος του Κράτους να μένει αμέτοχος στο γεγονός ότι ειδικότητες μηχανικών πέρα των αρχιτεκτόνων «εκπονούν» τέτοιου είδους μελέτες, με αποτελέσματα που οδηγούν σε πολυετή και ανεπανόρθωτη υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής, της μορφής και της ουσίας των οικισμών. Είναι αντιφατικό να αποτυπώνονται οι οικισμοί προκειμένου να διασωθεί αυτή η μοναδική κληρονομιά, όταν επί δεκαετίες έχει αφεθεί στο έλεος κάθε ειδικότητας και εκπαιδευτικής βαθμίδας μηχανικούς. Ακόμα και σήμερα μηχανικοί διαφόρων ειδικοτήτων έχουν δικαίωμα εκπόνησης αρχιτεκτονικών μελετών και κατασκευών σε κτίρια έως δύο ορόφων τα οποία το κράτος θεωρεί προφανώς «ασήμαντα», αποτελούν όμως τουλάχιστον το σύνολο των κτισμάτων των οικισμών. Η πραγματοποίηση τροποποιήσεων και να προσθήκη κανόνων στο σημερινό θεσμικό πλαίσιο το οποίο καθορίζει την υπόσταση των παραδοσιακών οικισμών, τους όρους και περιορισμούς δόμησης αυτών, καθώς και τον τρόπο οριοθέτησής τους, συγκεκριμένα για τα χαρακτηριστικά του κάθε οικισμού. Επομένως να δημιουργηθεί ένα νομικό πλαίσιο προστασίας συγκεκριμένα για κάθε οικισμό, που να θέτει ορισμένους βασικούς κανόνες για την διατήρησης του. Να συνταχθεί ένας «Οδηγός Καλής Εφαρμογής» (Ο.Κ.Ε.), ο οποίος να αποτελέσει το αρχιτεκτονικό σημείο αναφοράς και ταυτότητας ενός οικισμού ή ενός συνόλου οικισμών. Ο οδηγός αυτός θα περιλαμβάνει για κάθε οικισμό δύο ενότητες. 10

111 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Η πρώτη ενότητα θα αφορά την περιγραφή του οικισμού και της γύρω περιοχής με την ιστορική του διαδρομή και χαρακτηριστικές φωτογραφίες κάτι το οποίο ως υλικό καλύπτεται από την παρούσα μελέτη. Η δεύτερη ενότητα θα αφορά επιλεγμένες αξιόλογες μελέτες και εφαρμογές αποκατάστασης ή ένταξης νέων κτιρίων και κατασκευών στον συγκεκριμένο παραδοσιακό οικισμό ή από την ευρύτερη γεωγραφική ζώνη της περιοχής ενδιαφέροντος. Σε κάθε παράδειγμα καλής εφαρμογής είναι απαραίτητο να υπάρχει τεκμηριωμένη ανάλυση των χαρακτηριστικών και των ιδιαιτεροτήτων του έργου ή τμήματος του, που το καθιστούν αξιόλογο, με ενδεικτικές φωτογραφίες και να αναλύονται οι παράγοντες που οδήγησαν σε σειρά αποφάσεων και ιεράρχησης τους για την ολοκλήρωση της μελέτης, Επίσης να περιλαμβάνεται. η σχεδιαστική τεκμηρίωση της μελέτης, ιδιαιτερότητες της κατασκευής και φωτογραφίες από χαρακτηριστικές φάσεις, καθώς και συμπεράσματα μετά την ολοκλήρωση του έργου. Επιπλέον, είναι απαραίτητα να παρέχονται οι τεχνικές προδιαγραφές του έργου, τα στοιχεία των μελετητών και κατασκευαστών καθώς και η θέση του. Η προτεινόμενη διαδικασία σε πρώτη φάση θα αφορά την συλλογή αξιόλογων μελετών και εφαρμογών αποκατάστασης και ένταξης νέων κτιρίων, για την συμμετοχή τους σε εξειδικευμένη τοπική διετή έκθεση του νομού Λασιθίου με θέμα Αρχιτεκτονική σε Οικισμούς. Η παρουσίαση της δουλειάς επώνυμων αρχιτεκτόνων με διοργάνωση παράλληλων ημερίδων, αφενός θα ενημερώνει και θα ευαισθητοποιεί το κοινό και αφετέρου θα προάγει τον διάλογο μεταξύ των μηχανικών για περαιτέρω εξέλιξη. Θα μπορούν επίσης να συμπεριληφθούν παράλληλα επιλεγμένα αρχιτεκτονικά έργα από τον ευρύτερο Ελλαδικό χώρο ή και το εξωτερικό. Ο «Οδηγός Καλής Εφαρμογής» θα αποτελείται από διακεκριμένες μελέτες που παρουσιάστηκαν στην έκθεση και θα εμπλουτίζεται συνεχώς με νέα παραδείγματα, τα οποία είτε θα συμπεριλαμβάνονται περιληπτικά και θα κατηγοριοποιούνται σε ήδη υφιστάμενες ομάδες, είτε θα δημιουργούν νέα κατηγορία, είτε θα αντικαθιστούν κάποιο άλλο έργο του οδηγού. Όπως είναι φυσικό η έρευνα και η αρχειοθέτηση αξιόλογων έργων αρχικά θα αφορά ένα σύνολο γειτονικών οικισμών, η οποία λόγω της διόγκωσης του υλικού, θα ανασυντάσσεται και θα εξειδικεύεται με στενότερα γεωγραφικά κριτήρια έως ότου φτάσει σε επίπεδο οικισμού ή και γειτονιάς. Ο «Οδηγός Καλής Εφαρμογής» μπορεί να αποτελέσει για τον εκάστοτε μελετητή, το εναρκτήριο σημείο αναφοράς για την ουσιαστικότερη του γνωριμία με τον οικισμό. Θέματα όπως η κλίμακα, οι αναλογίες μεταξύ κενού και πλήρους, η σχέση του δημόσιου με το ιδιωτικό, η αίσθηση που αποπνέει ο χώρος, καθώς και ενδεχόμενες μορφολογικές μεταλλάξεις, είναι δύσκολο να εξασφαλισθούν μόνο με διατάξεις και σίγουρα δεν εγγυώνται το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο κάθε αρχιτέκτονας μελετητής ανατρέχοντας στον «Οδηγό Καλής Εφαρμογής» πέρα από τις πληροφορίες που αντλεί για το αντικείμενο του, αντιλαμβάνεται πιο είναι κατά κάποιο τρόπο το ελάχιστο απαιτητό ποιοτικά έργο από αυτόν, ούτως ώστε να διασφαλισθεί ένα καλό επίπεδο 11

112 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ δουλειάς. Ο μελετητής είναι σε θέση να επιλέξει μία ή περισσότερες μελέτες από τον «Οδηγό Καλής Εφαρμογής» προκειμένου να αιτιολογήσει στην επιτροπή αρχιτεκτονικού ελέγχου, τους λόγους για τους οποίους πορεύεται σύμφωνα με αυτές ή γιατί αντιτίθεται και προτείνει κάτι διαφορετικό, βάζοντας την δική του ταυτότητα χωρίς την επιβολής μιας στείρας και εθιμοτυπικής επανάληψης μορφών. Ζητούμενο είναι πέρα από την αποκατάσταση κάποιων διατηρητέων κτιρίων, κτισμάτων ή συνόλων και πέρα από την ένταξη των νέων κτισμάτων στον υφιστάμενο ιστό, ο ζωντανός διάλογος που μπορεί να εξελιχθεί ανάμεσα σε αυτό που ορίζει την ταυτότητα μας στο παρελθόν και σε αυτό που ορίζει τις ανάγκες μας, τον πολιτισμό μας και την αισθητική μας στο παρόν και στο μέλλον μας. Να προωθηθεί η συνεχής ενημέρωση, εκπαίδευση και εξειδίκευση των μηχανικών που ασχολούνται με τους παραδοσιακούς οικισμούς. Προτείνεται η διοργάνωση ημερίδων με θεματολογία σχετική με ανάλυση παραδειγμάτων καλής εφαρμογής (τα οποία κατόπιν θα εντάσσονται στον οδηγό) από όλη την χώρα ή και το εξωτερικό, οργάνωση επιτόπιων επισκέψεων και παρουσίαση νέων υλικών και τεχνολογιών που αφορούν την αποκατάσταση ή ένταξη νέων κατασκευών. Παράλληλα προτείνονται σεμινάρια για την δημιουργία ελεγκτών αντίστοιχων των ενεργειακών επιθεωρητών και τη δημιουργία ενός ενιαίου φορέα ο οποίος να περιλαμβάνει πολλές ειδικότητες και να φέρει την ευθύνη διατήρησης των παραδοσιακών οικισμών. Γ. ΤΕΝΙΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΣΥΓΡΟΝΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ & ΥΛΙΚΑ Τα παλαιά κτίρια είναι συχνά κατασκευασμένα με λίγα απλά υλικά, τα οποία είναι περιορισμένης αποδοτικότητας και σήμερα λόγω της μικρής τους παραγωγής πιο ακριβά, και άγνωστος ο τρόπος εφαρμογής τους. Έτσι συχνά όταν γίνονται επισκευές ή προσθήκες σε αυτά, γίνεται χρήση σύγχρονων υλικών, τα οποία δεν απαιτούν συντήρηση και είναι βεβαίως οικονομικότερα όχι κατ ανάγκη λόγω του υλικού και της επεξεργασία τους, όσο κυρίως λόγω της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής τους. Δυστυχώς τις περισσότερες φορές τα υλικά αυτά δεν συνάδουν μορφολογικά με το κτίσμα, τον οικισμό και το περιβάλλον του. Η μη χρήση παραδοσιακών υλικών αναπόφευκτα έχει συμβάλει στην εξάλειψη του παραδοσιακού τρόπου κατασκευής και των παραδοσιακών επαγγελμάτων που σχετίζονται με την κατασκευή. Η έλλειψη τεχνογνωσίας οδηγεί σε μη συμβατές και αντιοικονομικές λύσεις στις οποίες έχουν πρόσβαση συνήθως κρατικοί φορείς όπως για παράδειγμα η αρχαιολογία. Για τους λόγους αυτούς προτείνεται: Να προωθηθεί η συνεχής ενημέρωση, στους τεχνίτες που ασχολούνται με τους παραδοσιακούς οικισμούς για τον ορθό τρόπος κατασκευής και τα κατάλληλα οικοδομικά υλικά. 12

113 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Προτείνεται η διοργάνωση εκπαιδευτικών ημερίδων με θεματολογία σχετική με ανάλυση παραδειγμάτων καλής εφαρμογής υλικών και τεχνολογιών που αφορούν στην αποκατάσταση ή ένταξη νέων κατασκευών από όλη την χώρα ή και το εξωτερικό. Επίσης παράλληλα προτείνεται η οργάνωση επιτόπιων επισκέψεων και παρουσίαση του τρόπου εφαρμογής τους. Να δημιουργηθεί σχολή εκπαίδευσης για τεχνίτες οι οποίοι θα εξειδικεύονται σε υλικά και τρόπους δόμησης και αποκατάστασης κτιρίων που σχετίζονται με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των οικισμών. Η τεχνογνωσία σε ικανό αριθμό τεχνιτών θα ξαναδημιουργήσει τον κατεστραμμένο κύκλο προσφοράς και ζήτησης υλικών και εργασίας που σχετίζονται με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, με πιο συμφέρουσες οικονομικές αναλογίες. 13

114 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ 3.Ο ΟΙΚΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟΥ ΟΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ Α. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ Η ιστορία του χωριού φαίνεται να ξεκινάει από το Συναντάμε κατοικίες από την περίοδο της Τουρκοκρατίας και των νεώτερων χρόνων. Οι ανεμόμυλοι αναμφίβολα είναι άρρηκτα δεμένοι με την μορφή και την ιστορική ταυτότητα του Νικηθιανού. Από κατοικίες συναντάμε ως επί το πλείστον καμαρόσπιτα πλατυμέτωπα και στενομέτωπα και κάποια πολύ λίγα δείγματα από κατοικίες με αστικά χαρακτηριστικά. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την θέση του κτιρίου, τα δομικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά του και την κατάσταση του σε σχέση με την σπανιότητα του στον οικισμό, αποτελούν τα βασικά κριτήρια για την επιλογής του ως αξιόλογο ή ως προτεινόμενο διατηρητέο. «Κτίρια ή σύνολα κτιρίων, που αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της πολεοδομικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας του οικισμού θεωρούνται παραδοσιακά» 8. Για τα προτεινόμενα ως διατηρητέα παραδοσιακά κτίρια, συνίσταται η ένταξη τους σε καθεστώς προστασίας καθώς και η αποκατάσταση τους. Η αποκατάσταση μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να αφορά τμήμα του κτιρίου ή της κατασκευής ενώ το υπόλοιπο τμήμα θα μπορούσε να κατασκευασθεί με σύγχρονους όρους και σε διάλογο με το παλιό. Αυτό συνίσταται στις περιπτώσεις που η ολική αποκατάσταση αποτελεί οικονομικά ή και λειτουργικά ασύμφορη λύση με αμφίβολα οφέλη. Για τα αξιόλογα κτίρια ή σύνολα συνίσταται η διατήρηση κάποιων ιδιαίτερων στοιχείων (π.χ. σχήμα, θέσεις και διαστάσεις ανοιγμάτων, ή η κλίμακα και οι αναλογίες των κτιριακών όγκων) που ενδεχομένως συντελούν στην διατήρηση μιας συγκεκριμένης εικόνας του οικισμού. Σε κάθε περίπτωση οι ιδιοκτήτες ακινήτων που ανήκουν στις άνω κατηγορίες θα πρέπει να ελέγχονται για τυχόν παρεμβάσεις σε αυτά, αλλά και να έχουν αντισταθμιστικά οφέλη όπως αύξηση του συντελεστή δόμησης στο ίδιο ακίνητο ή την μεταφορά του σε άλλο. Β. ΒΑΣΙΚΑ ΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΕΙΑ ΠΡΟΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ Η οικιστική πορεία και η αμφιθεατρική μορφή του Νικιθιανού είναι συνδεδεμένα με τους νότιους πρόποδες του όρους «Άγιος Αντώνιος», στον οποίο γεννήθηκε και αναπτύχθηκε. Οι πλαγιές του όρους και η συνεχής ροή του αέρα αποτέλεσαν κατάλληλο τόπο για τους ανεμόμυλους. Ο κάμπος από την άλλη, ποτέ δεν αποτέλεσε τόπο διαμονής για τους κατοίκους λόγω της αξίας του ως εύφορη γη και του πιο υγρού κλίματος που επικρατεί εκεί. Υποθέτουμε ότι η αμφιθεατρική διάταξη προτιμήθηκε λόγω της ζητούμενης εγγύτητας με τους ανεμόμυλους. Με γνώμονα τα παραπάνω προτείνεται η διαμόρφωση νέων ορίων για τον οικισμό με πιθανή ανάπτυξη του οικισμού στον άξονα Ανατολής 8 Π.Δ. ΦΕΚ 585 / αρακτηρισμός οικισμών του νομου Λασιθίου (Ν. Κρήτης ) ως παραδοσιακών και καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών 14

115 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Δύσης, στις παρυφές του όρους «Άγιος Αντώνιος», (βλέπε χάρτη) και όχι προς τον κάμπο όπως ισχύει στην υφιστάμενη κατάσταση. Προκειμένου να γίνει μια προσέγγιση ενός κανονιστικού πλαισίου γίνεται αναφορά στα βασικότερα χαρακτηριστικά του οικισμού. Ο κυκλοφοριακός ιστός στο συνεκτικό τμήμα αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του οικισμού, είναι αναμφίβολα από τους παλαιότερους μάρτυρες της ιστορίας, των αντιλήψεων και της λειτουργίας της τοπικής κοινωνίας. Η επικάλυψη του έχει αντικαταστήσει τα παλιά καλντερίμια. Ότι έχει να κάνει με τις χαράξεις του, ο βασικός πυρήνας εκτός κάποιων μεταβολών διατηρείται. Αυτό το βασικό κομμάτι αφορά το πυκνότερο τμήμα το οποίο είναι σχετικά μικρό σε μέγεθος. Η περιοχή των ανεμόμυλων, πάνω και κάτω από την εθνική οδό, με τα καλντερίμια και όλες τις κτιριακές κατασκευές θα πρέπει να αποκατασταθεί και να αναδειχθεί σαν ιστορικό τεχνολογικό πάρκο το οποίο θα μπορεί να φιλοξενεί και κάποιες λειτουργίες. Επιπλέον, θα πρέπει να δημιουργηθεί εύκολη πρόσβαση και στάθμευση για την εξυπηρέτηση της περιοχής. Η περιοχή του Πλατανιά, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του Νικηθιανού και περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλους. Ακόμη υπάρχουν απομεινάρια από τους νερόμυλους που λειτουργούσαν. Προτείνεται η ανάδειξη της περιοχής με την αποκατάσταση κάποιων κατασκευών και μονοπατιών. Με δεδομένο ότι οι πιο πολλές από τις κατοικίες έχουν καταστραφεί, ή έχουν αλλοιωθεί και ότι αυτή η διαδικασία συνεχίζεται ακατάπαυστα, ειδικά τα τελευταία χρόνια που οι ανάγκες και ο τρόπος δόμησης έχουν αλλάξει πολύ, θεωρείται απαραίτητη η προστασία κάποιων δειγμάτων της ιστορίας και της ταυτότητας του τόπου. Τα σπίτια ως επί το πλείστον είναι ισόγεια ή κλιμακωτά σε δύο επίπεδα. Όσα είναι στενομέτωπα συχνά είναι κλιμακωτά αφού αναπτύσσονται κάθετα στα σοκάκια που συνήθως ακολουθούν τις ισοϋψείς. Σπανιότερα, όσες κατοικίες είναι σε μία στάθμη αναπτύσσονται παράλληλα στις ισοϋψείς με μεγαλύτερο μέτωπο στον δρόμο. Μεγάλο ποσοστό από τις κατοικίες έχει περίκλειστες αυλές γύρω από τις οποίες αναπτύσσονται οι κτιριακοί όγκοι, ενώ στο υπόλοιπο τμήμα η ιδιωτικότητα της αυλής εξασφαλίζεται είτε με την υπερυψωμένη θέση της, είτε από ψηλούς τοίχους και συμπαγείς μεταλλικές ή ξύλινες θύρες. Η είσοδος στο σπίτι γίνεται μέσω αυτής της αυλήςαιθρίου που αποτελεί ένα εξωτερικό δωμάτιο. Συχνά, μέρος της αυλής σκιάζεται με μια κληματαριά. Ημιυπαίθριοι χώροι δεν συναντιούνται τουλάχιστον στα προπολεμικά σπίτια. Τα δώματα είναι ως επί το πλείστον βατά και εναλλάσσονται στο ίδιο κτίσμα με κεραμοσκεπές μονόριχτες και σπανιότερα δίριχτες (ελάχιστες τετράριχτες). Τα ανοίγματα έχουν τονισμένο τον κατακόρυφο άξονα και είναι μεγαλύτερα στα πιο πρόσφατα σπίτια ή σε αυτά των πιο εύπορων οικογενειών. Σποραδικά, συναντούμε κάποια μονόχωρα πλατυμέτωπα καμαρόσπιτα με μικρά ανοίγματα. 15

116 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ Γ. ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, όπως εφαρμόζεται σήμερα, και η έλλειψη ελέγχου της αυθαίρετης δόμησης, δεν ευνοεί την διατήρηση της ιδιαίτερης ταυτότητας του Νικηθιανού όπως και στους περισσότερους οικισμούς και μάλλον οδηγεί σε πλήρη αλλοίωση του χαρακτήρα του. Εδώ παρατίθενται κάποια γενικά σημεία αναφοράς που θεωρούμε ότι πρέπει να λαμβάνονται υπ όψη κατά τον σχεδιασμό και που σε συνδυασμό με τον «Οδηγό Καλής Εφαρμογής» μπορούν να αναβαθμίσουν τον οικισμό διατηρώντας την ταυτότητα του. Η φιλοσοφία των προτάσεων δεν έγκειται στην επιβολή απόλυτα μετρικών κανόνων λειτουργίας αλλά στην μεταφορά ενός συστήματος αξιών και στην «μετάφραση» του με σύγχρονους μορφολογικούς όρους. Έγινε προσπάθεια να ληφθούν υπ όψη οι τοπικές κοινωνικές αντιλήψεις και συνθήκες ο τρόπος με τον οποίο επέδρασαν μορφολογικά στον οικισμό. Οι άγραφοι κανόνες λειτουργίας ήταν βαθιά ριζωμένοι ατομικά και κοινωνικά. Όμοιες ανάγκες, αντιλήψεις, τεχνολογίες και υλικά δόμησης οδήγησαν σ ένα αδιάσπαστο σύνολο. Πως λοιπόν θα μπορούσε κανείς να προτείνει μέσα σ αυτό το σύνολο ένα στατικό κανονιστικό πλαίσιο, ειδικά όταν πρόκειται να «παντρέψει» ανάγκες και αντιλήψεις από διαφορετικές χρονικές περιόδους; Προφανές συμπέρασμα από την περιήγηση μας στην ιστορία και τον χώρο του οικισμού, είναι η συνεχής δυναμική αλληλεπίδραση, σε κλίμακα και σε χρόνο, των ανθρώπων με το περιβάλλον, δομημένο και μη. Παρατηρώντας τον οικισμό από λίγο πιο μακριά, το πολύχρωμο ψηφιδωτό που απαρτίζεται από κατοικίες, αναγνωρίζουμε ότι η μορφή, ο όγκος και οι διαστάσεις της κάθε μια από αυτές διαφέρουν αλλά ταυτόχρονα είναι και σε απόλυτη εξάρτηση και αναλογία μεταξύ τους. Επίσης, αναγνωρίζουμε ότι αυτές οι διαφοροποιήσεις και ομοιότητες οφείλονται στις ίδιες γενεσιουργές αιτίεςδυνάμεις αλληλεπίδρασης και δεσμούς, όπως ακριβώς σε ένα σύστημα πεπερασμένων στοιχείων. Δ. ΣΗΜΕΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Το κάθε αξιόλογο κτίριο του οικισμού αντιμετωπίζεται ως μοντέλο. Έτσι χωρίζεται ο οικισμός σε «πεπερασμένα» διαφορετικά μεταξύ τους μοντέλα και δημιουργείται ένα πλέγμα από κτιριακά στοιχεία τα οποία δανείζουν τα χαρακτηριστικά δεδομένα τους στην γειτονική υπό μελέτη κατασκευή. Ο τρόπος αυτός (θα μπορούσε να λειτουργήσει και λογαριθμικά) δίνει προσεγγιστικές καταρχήν λύσεις με αξιόπιστα αποτελέσματα τα οποία επεξεργάζεται ο κάθε αρχιτέκτονας μηχανικός προσθέτοντας την δική του ταυτότητα, χωρίς τυφλή αναπαραγωγή των υφιστάμενων κτιρίων. Με δεδομένο ότι κάθε μελετητής έχει σαν σημείο αναφοράς τον τόπο και το περιβάλλον μελέτης, όπου είναι εφικτό, αποφεύγονται απόλυτοι αριθμητικοί περιορισμοί και προτείνονται κάποια τοπικά σημεία αναφοράς, τα οποία ο μελετητής θα μπορεί κατά την κρίση του να επιλέξει, να αξιολογήσει και να 16

117 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ιεραρχήσει. Τα αξιολογότερα κατά την κρίση του από τα περιβάλλοντα κτίρια μπορούν να αποτελέσουν και κτίρια αναφοράς. Αυτά, αποτυπωμένα φωτογραφικά θα μπορούν να αποτελούν και το αναπόσπαστο κομμάτι τεκμηρίωσης της μελέτης. Η κάλυψη στο συνεκτικό τμήμα του οικισμού φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις να ξεπερνάει το 60%, ενώ όσο πλησιάζουμε σε κεντρικούς δρόμους ή σε κάποιους πυρήνες φτάνει το 100%. Στην τελευταία περίπτωση πρέπει να σημειώσουμε ότι το τμήμα του δρόμου ή το σοκάκι που αναλογεί στο μήκος της πρόσοψης του κτιρίου τις περισσότερες φορές νοείται ως αυλή. Το 70% της κάλυψης που ισχύει μέχρι σήμερα, φαίνεται να είναι κατάλληλο για το συνεκτικό τμήμα του οικισμού και για οικόπεδα έως 300τ.μ. ενώ θα πρέπει να μειώνεται για μεγαλύτερα οικόπεδα. Η τοποθέτηση του κτιρίου μέσα στο οικόπεδο συχνά ευνοεί την δημιουργία μιας κεντρικής περίκλειστης ή υπερυψωμένης με ιδιωτικότητα αυλής γύρω από την οποία θα διατάσσονται οι κτιριακοί όγκοι. Επομένως η περίφραξη στα ελεύθερα τμήματα του οικοπέδου μπορεί να κυμαίνεται από 1,80μ έως 3,50μ. και είναι συμπαγής, όπως και η αυλόθυρα. Η δόμηση φαίνεται να κυμαίνεται από το 0,8 έως και το 1.2 στο συνεκτικό τμήμα του οικισμού, ενώ σπάνια σε κεντρικά τμήματα φτάνει το 2,0. Οι όγκοι των κτιρίων καθαροί ορθογώνιοι κλιμακωτοί κυρίως και σπανιότερα συμπαγείς, είναι εναρμονισμένοι με το ανάγλυφο του εδάφους, λιτοί σε ποικιλία υλικών και ανοιγμάτων, χαρακτηρίζουν μορφολογικά το Νικηθιανό. Οι στέγες μονόριχτες και δίριχτες εναλλάσσονται με βατά ή μη βατά δώματα. Οι εξωτερικές κλίμακες και καμινάδες είναι συμπαγείς και κτιστές. Είναι φανερό ότι τα υπόγεια και οι στάθμες σε υποστυλώματα (Pilotis), δεν συνάδουν με το τοπικό ιδίωμα. Τα ύψη των κτιρίων συνήθως δεν ξεπερνούν τα 7,50μ με την στέγη, ενώ τα τμήματα των κτιρίων που εφάπτονται σε σοκάκια πεζών, είναι συχνά ισόγεια με ύψος έως 4,50μ. και ο δεύτερος όροφος όταν υπάρχει είναι σε υποχώρηση τουλάχιστον 3,50μ. Είναι προφανές ότι η ισχύουσα τυπική εφαρμογή ενός απόλυτα ορισμένου ύψους κατά ΓΟΚ μπορεί να είναι προβληματική σ ένα χώρο όπου οι κατασκευές έχουν γίνει με άλλους κανόνες. Όσον αφορά τα παραπάνω και πάντα για το συνεκτικό τμήμα του οικισμού, προτείνεται η αποφυγή περιορισμών στον συντελεστή δόμησης και η εξάρτηση του από ένα ιδεατό στερεό μέσα στο οποίο θα μπορεί ο μελετητής να δράσει ελεύθερα ως προς τους ορόφους, ενδεχόμενα μεσοπατώματα (πατάρια) και ύψη. Το ιδεατό αυτό στερεό μπορεί να ορίζεται από τα όρια του οικοπέδου και από τα ύψη τα οποία λαμβάνονται από την στάθμη του εδάφους σε συνάρτηση με το ύψος των όμορων κτιρίων, έτσι ώστε να μην περιορίζεται η θέα στα υφιστάμενα γειτονικά κτίρια. Επομένως τα τμήματα του ιδεατού στερεού που εφάπτονται σε 17

118 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ σοκάκια πεζών, μπορούν να έχουν ύψος έως 4,50μ. Σε οικόπεδα με υψομετρική διαφορά άνω του 1,50μ. προτείνεται να κατασκευάζονται κλιμακωτές κατοικίες. Η κλίμακα και το μέγεθος των κτιριακών επιφανειών μεταβάλλονται από γειτονιά σε γειτονιά και συχνά βρίσκονται σε συνάρτηση με τους ελεύθερους δημόσιους χώρους, με το διαθέσιμο πρόσωπο στον δρόμο, την κλίση του εδάφους κ.α. είναι ανούσιο να ορισθεί ένα απόλυτο αριθμητικό όριο. Προτείνεται λοιπόν η μέγιστη επιτρεπτή διάσταση τοίχου να επιλέγεται από τον μελετητή σε σχέση με τα αξιολογότερα κατά την κρίση του από τα περιβάλλοντα κτίρια. Οι εξώστες σπάνιοι, συνήθως μικρού πλάτους και μήκους βρίσκονται σε κτίρια με συμπαγή όγκο και είναι κατασκευασμένοι από ξύλο, μέταλλο ή πέτρα. Επομένως ο πρόβολος μπορεί να καταλαμβάνει σε μήκος έως το ένα τρίτο της όψης, με απεριόριστο πλάτος, ελεύθερα τοποθετημένος και χωρίς περιορισμούς συσχετισμένους με την οικοδομική γραμμή, εφόσον από τον δρόμο με τον οποίο είναι σε επαφή δεν διέρχονται οχήματα. Περαιτέρω, θα μπορούσε να επιτραπεί η γεφυρωτή επικοινωνία των κτιρίων πάνω από σοκάκια πεζών. Ο συνήθης τρόπος σκίασης των αυλών και των δωμάτων είναι με πέργκολες. Επομένως είναι απαραίτητη η ύπαρξη τους για να διευκολύνεται η ζωή των κατοίκων στους εξωτερικούς χώρους, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη στο ιδεατό στερεό. Οι ημιυπαίθριοι χώροι δεν είναι τόσο συνυφασμένοι με την τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ωστόσο μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό στοιχείο στην σύγχρονη αρχιτεκτονική, ενδεχομένως με διαφορετικά υλικά σε σχέση με το υπόλοιπο κτίριο και να αντιμετωπίζονται ως αυτόνομος κτιριακός όγκος μέσα στο ιδεατό στερεό και χωρίς να επιτρέπεται η δόμηση πάνω από αυτούς. Ενδεχόμενες αρχιτεκτονικές προεξοχές και γείσα μπορούν να κατασκευάζονται με διαφορετικά υλικά από τον υπόλοιπο κτιριακό όγκο και σε ορισμένα τμήματα της όψης, προκειμένου να τονίζεται η καθαρότητα των όγκων. Τα ανοίγματα σε όλους τους παραδοσιακούς οικισμούς έχουν τονισμένο τον κατακόρυφο άξονα και η επιφάνεια τους είναι αρκετά μικρότερη σε σχέση με τα πλήρη στοιχεία. Τα γειτονικά αξιόλογα κτίρια μπορούν να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για τον μελετητή για την διαμόρφωση των όψεων. Θα πρέπει να δίνεται πλήρη ελευθερία στην διαμόρφωση και το μέγεθος των ανοιγμάτων στις στάθμες πίσω από περίκλειστες αυλές. Τα κουφώματα προτείνεται να είναι ξύλινα ή μεταλλικά και όχι από αλουμίνιο. Τα στηθαία σε βατά δώματα προτείνεται να είναι συμπαγή από το ίδιο υλικό του κτιριακού όγκου, καθώς και σε μη βατά δώματα ή σε εγκιβωτισμένες στέγες τα οποία όμως δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 40εκ.. Κάθε είδους ηλεκτρομηχανολογική εγκατάσταση δεν πρέπει να τοποθετείται στο δώμα ή στην στέγη εκτός από τους καθρέπτες του ηλιακού θερμοσίφωνα, οι οποίοι πρέπει να είναι όσο το δυνατόν εναρμονισμένοι με το 18

119 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ σύνολο. Το ντεπόζιτο του θερμοσίφωνα ή και ενδεχόμενα ντεπόζιτα αυτονομίας νερού πρέπει να είναι τοποθετημένα στο εσωτερικό του κτιρίου ή σε ισόγεια στάθμη. Η διαθέσιμη ποικιλία υλικών και τεχνολογιών, με σωστή μελέτη και διαχείριση μπορούν να δώσουν θετικά αποτελέσματα. Πρέπει όμως να δοθεί προσοχή στον τύπο, την μορφή και στις υφές των υλικών. Κάθε είδους επένδυση πέτρας θα πρέπει να γίνεται με τοπικές πέτρες από την ευρύτερη περιοχή με ελάχιστο πάχος 15εκ. Σε όλο τον οικισμό θα πρέπει να απαγορεύονται κάθε είδους φωτεινή επιγραφή, ενώ διαφημίσεις και αφίσες να επιτρέπονται σε προκαθορισμένα σημεία. Η υπογειοποίηση των δικτύων κρίνεται αναγκαία για την αναβάθμιση της ταυτότητας του οικισμού. Προκειμένου να υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα για όλα τα παραπάνω στην κατασκευή των κτιρίων, κρίνεται απαραίτητος ο επιτόπιος έλεγχος της εφαρμογής της μελέτης στην κατασκευή, από τα αρμόδια όργανα και όχι να εξαντλείται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες. 19

120 ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΝΙΚΗΘΙΑΝΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΜΟΣ ΡΑΠΟΠΟΡΤ, Ανώνυμη αρχιτεκτονική και πολιτιστικοί παράγοντες (ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ ), Εκδόσεις ΜΕΛΙΣΣΑ, 2010 Π.Δ. ΦΕΚ 585 / αρακτηρισμός οικισμών του νομου Λασιθίου (Ν. Κρήτης ) ως παραδοσιακών και καθορισμός ειδικών όρων και περιορισμών δόμησης αυτών Π.Δ. 24//1985 (ΦΕΚ Δ ) Οικισμοί μέχρι κατοίκους. Όρια κατηγορίες όροι δόμησης (71315) Απόφαση αρ. πρωτ. οικ. 905 Κατηγοριοποίηση, καθορισμός ορίων, όρων και περιορισμών δόμησης στους Οικισμούς Πλατυπόδιον, Νικηθιανό της Κοινότητας Νικηθιανού επαρχίας Μερ/λου του Νομού Λασιθίου. λου 20

121

122

123

124

125

126

127

128

129

130

131

132

133

134

135