ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Δρ. Δημήτριος Αντωνόπουλος. Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. econtentplus programme ΕΧΘΡΟΙ ΦΙΣΤΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΚΙΑΣ

Transcript

1 1 Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme

2 2 econteplusproject Organic.Edunet ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΣΕ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΦΙΣΤΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΚΙΑΣ PhD Γεωπονικών Επιστημών Γ.Π.Α. MSc Ασφάλεια Τροφίμων W.U.R. MSc Φυτοπροστασία Γ.Π.Α. Γεωπόνος-Επιστήμης Φυτικής Παραγωγής Γ.Π.Α. 2008

3 3 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΣΕ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΦΙΣΤΙΚΙΑΣ ΚΑΙ ΣΥΚΙΑΣ 1. Φυτοπροστασία στη Βιοκαλλιέργεια Φιστικιάς και Συκιάς Η φυτοπροστασία στη βιολογική καλλιέργεια φιστικιάς και συκιάς στοχεύει στην αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας, η επίτευξη της οποίας καθιστά τον πληθυσμό των επιζήμιων εντόμων και παθογόνων σε τέτοια επίπεδα, ώστε να μη δημιουργούνται προβλήματα οικονομικής σημασίας από προσβολές. Η οικολογική ισορροπία επιτυγχάνεται με τη σωστή εκτέλεση των απαραίτητων καλλιεργητικών εργασιών (κλάδεμα, λίπανση, άρδευση) και την προστασία των ωφέλιμων οργανισμών. Η φυτοπροστασία στη βιοκαλλιέργεια αποβλέπει στην πρόληψη και αποτροπή των ασθενειών και εχθρών και όχι στην καταπολέμησή τους. Προϋποθέτει την εκτέλεση μόνο των απαραίτητων επεμβάσεων. Μόνο όταν είναι απολύτως αναγκαίο χρησιμοποιούνται βιολογικά σκευάσματα ή εντομοκτόνα φυτικής ή ορυκτής προέλευσης, που επιτρέπονται από τον κανονισμό της Ε.Ε. 2092/91. Αυτά τα μέτρα εφαρμόζονται μόνο όταν υπάρχει μία πραγματική σοβαρή προσβολή. 2. Εχθροί Φιστικιάς Γενικά για την αντιμετώπιση των εχθρών στις καλλιέργειες φιστικιάς συνίσταται η ισορροπημένη λίπανση για την ενίσχυση της φυσικής αντοχής και αποφυγή φυλλοπτώσεων και οφθαλμοπτώσεων. Επίσης, τα ξερά κλαδιά και μουμιοποιημένοι καρποί να απομακρύνονται και να καίγονται, γιατί αποτελούν εστία διαχείμανσης διαφόρων εντόμων. Αναλυτικότερα: Α) Ευρύτομος (Eurytoma plotnikovi Eurytomidae Hymenoptera) Προσβάλλει τους καρπούς, οι οποίοι φέρουν στη συνέχεια αρχικά καστανό μεταχρωματισμό στην κορυφή τους, ο οποίος αργότερα η κορυφή του γίνεται μαύρη. Βασικότατο μέτρο αντιμετώπισης του εχθρού είναι μετά τη συγκομιδή της παραγωγής η συλλογή όλων των καρπών το φθινόπωρο που έχουν παραμείνει στο δένδρο ή έχουν πέσει στο έδαφος και το κάψιμό τους. Αυτό το μέτρο καλό θα είναι να εφαρμόζεται από όλους τους φιστικοπαραγωγούς σε μια περιοχή ανεξάρτητα από το αν είχε σημειωθεί προβολή ή όχι. Περαιτέρω, για την εκτίμηση του χρόνου εξόδου των τέλειων ατόμων από τον καρπό ή την εκτίμηση του ποσοστού προσβολής πραγματοποιείται επίσης σύλλεξη μερικών μαύρων ή

4 4 μουμοποιημένων καρπών. Συνίσταται ο συνεχής καθαρισμός από προσβεβλημένους καρπούς. Τη στιγμή που λαμβάνει χώρα το μέγιστο του πληθυσμού μπορεί να πραγματοποιηθεί ψεκασμός με 1% πυρεθρίνη. Β) Σκώρος Ο σκώρος (Palumbina guerinii Gelechiidae Lepidoptera) στην αρχή της βλαστικής περιόδου συμπεριφέρεται ως βλαστορύκτης και οι προσβεβλημένοι τρυφεροί βλαστοί μαραίνονται. Αργότερα προσβάλλει τους καρπούς, οι οποίοι συρρικνώνονται και πίπτουν ή μεταχρωματίζονται και φέρουν τα φαγώματα του εντόμου (ακατάλληλοι για εμπορία). Ο σκώρος μπορεί να αντιμετωπισθεί με τη χρήση σκευάσματος Bacillus thuringiensis ή με ψεκασμό 5% ΝΕΕΜ (Azactarin). Επίσης, συνίσταται στην αρχή της προσβολής και κόπτονται οι λίγοι προσβεβλημένοι τρυφεροί βλαστοί και να καταστρέφονται. Γ) Τρωγόκαρπος Ο τρωγόκαρπος (Megastigmus pistaciae Torymiidae Hymenoptera) προσβάλλει τους καρπούς της φιστικιάς, οι οποίοι εξωτερικά δεν φέρουν κανένα σύμπτωμα όταν όμως είναι να ωριμάσουν παραμένουν σε χρώμα και υφή άωροι. Τα μέτρα αντιμετώπισης των δύο προηγούμενων εντόμων αρκούν και για αυτό τον εχθρό. Δ) Ψύλλες Η φιστικιά προσβάλλεται από διάφορα είδη του γένους Agonoscena. Το πιο σημαντικό είδος είναι το A. pistaciae Psyllidae Homoptera-Hemiptera. Αποτέλεσμα της προσβολής είναι πρόωρη φυλλόπτωση, καταστροφή των οφθαλμών, μη πλήρης ωρίμανση των καρπών (παραμένουν κλειστοί επί του δένδρου) και οι προνύμφες εκκρίνουν μελιτώδη εκκρίματα (καπνιά). Φυσικοί εχθροί του εντόμου ανήκουν τα ακάρεα Psyllophagus spp. και Metaphagus spp. και τα αρπακτικά έντομα Chrysoperla carnea Chysopidae Neuroptera, Coccinellidae, Anthocoris nemoralis Anthocoridae Heteroptera και Psyllaephagus pistaciae. Ε) Έντομα αποθηκών Τα φιστίκια κατά την παραμονή τους στις αποθήκες προσβάλλονται από έντομα λεπιδόπτερα της οικογένειας Pyralidae, κυρίως από τα είδη Euphestia kuehniella, Plodia interpuctella και Cadra cautella. Αυτά τα έντομα μπορεί να προϋπάρχουν στην καλλιέργεια και να μεταφέρονται στη συνέχεια μαζί με το φιστίκι στην αποθήκη ή να υπάρχουν μέσα στον αποθηκευτικό χώρο και υλικά συσκευασίας (σάκος, κιβώτιο κ.τ.λ.) και το υγιές φιστίκι να προβάλλεται στην αποθήκη. Οι

5 5 προσβεβλημένοι καρποί από αυτά τα λεπιδόπτερα είναι συχνά ενωμένοι μεταξύ τους με νημάτια και από τη σχισμή του ενδοκαρπίου διακρίνονται τα αποχωρήματα των εντόμων. Όταν αφαιρεθεί το ενδοκάρπιο το σπέρμα παρουσιάζει φαγώματα και ενδεχομένως μία προνύμφη λεπιδοπτέρου. Βασικό κατά την προληπτική καταπολέμηση είναι οι αποθηκευτικοί χώροι να είναι κατάλληλοι για αποθήκευση φιστικιών και να καθαρίζονται σχολαστικά. Επίσης, οι αποθήκες να αερίζονται καλώς και να φέρουν μόνωση θερμική. Στα παράθυρα να υπάρχουν σίτες και οι τοίχοι-οροφή να είναι η επιφάνειά τους λεία. Στην περίπτωση που παρατηρηθεί μικρό ποσοστό προσβολής φιστικιών στην αποθήκη από τα έντομα, τότε μπορούν να απομακρυνθούν από τον αποθηκευτικό χώρο με το χέρι. Τέλος, η χρήση διαφόρων ειδών παγίδων (χρωματικές, τροφοελκυστικές, φερομονικές) εντός της αποθήκης δίδουν ικανοποιητικά αποτελέσματα (μαζική παγίδευση). Στ) Καπνώδης, Σκολύτης και Φυλλοδέτης Βλέπε εχθρούς οπωροφόρων 3. Εχθροί Συκιάς Α) Κηροπλάστης της συκιάς (Ceroplastes rusci Lecaniidae Homoptera-Hemiptera) Προσβάλλει φύλλα, καρπούς, κλαδιά, κορμό προκαλώντας καχεξία, κιτρίνισμα και μείωση της ζωηρότητας (εικόνα 4). Οι υψηλές θερμοκρασίες θανατώνουν τις έρπουσες νύμφες. Ο κηροπλάστης ελέγχεται από τις καιρικές συνθήκες, όπου οι υψηλές θερμοκρασίες προκαλούν πολλές φορές θνησιμότητα στις έρπουσες νύμφες. Αρπακτικά έντομα είναι τα κολεόπτερα Chilocorus sp., Exocomus sp., Adalia sp. και το υμενόπτερο Scutelista cyanea του οποίου η προνύμφη του ζει εντός του χελωνίου του κηροπλάστη και τρώει τα ωά του. Η προνύμφη Εικόνα 4. Ακμαία του κηροπλάστη ( ES/ jpg) του κηροπλάστη καταπολεμείται επίσης μόλις τα φύλλα εκπτυχθούν με πυρεθρίνη ή Neem. Κατά τον Ιούνιο (πριν το σχηματισμό του χελωνίου) βοηθάει και η εφαρμογή θερινού πολτού 1%.

6 6 Β) Ψύλλα της συκιάς (Homotoma ficus Psyllidae Homoptera-Hemiptera) Ζει κάτω από τα φύλλα και μυζά τους χλωροφυλλόκοκκους, με τελικό σύμπτωμα τη στιγμάτωση και το κιτρίνισμα των φύλλων. Ίσως είναι και φορέας του ιού που προκαλεί τη μωσαϊκωση της συκιάς. Αντιμετωπίζεται εύκολα με ένα ψεκασμό θερινού πολτού. Γ) Λογχαία ή μύγα των σύκων Η λογχαία (Carpolonchaea aristella Lonchaeidae Diptera) είναι πολύ σοβαρός εχθρός των πράσινων σύκων. Οι προνύμφες 1 ης γενεάς προσβάλλουν το εσωτερικό των οφθαλμών δημιουργώντας στοές, ενώ τα θηλυκά τέλεια άτομα ωοτοκούν πάνω στα σύκα και οι προνύμφες 2 ης έως 6 ης γενεάς αναπτύσσονται στο εσωτερικό των σύκων και προκαλούν την πρόωρη πτώση τους. Παράλληλα, προσβάλλει και τα άγρια σύκα που είναι απαραίτητα για την ολοκλήρωση του βιολογικού κύκλου του ψίνα (Blastophaga grossorum), έντομο που είναι απαραίτητο για τη γονιμοποίηση των ήμερων σύκων. Η καταπολέμηση της λογχαίας πραγματοποιείται με δολωματικούς ψεκασμούς πύρεθρου και ροτενόνης, καθώς και με τη χρήση ειδικών παγίδων διαφόρων υλικών. Δ) Μύγα της μεσογείου Βλέπε εχθρούς Οπωροφόρων

7 7 Βιβλιογραφία Αββίδου Μ., Φυτοπροστασία: Βιολογική καταπολέμηση εντόμων και ακάρεων. Εκδόσεις Ψύχαλου, Αθήνα. Ανώνυμος, Το πράσινο σκουλήκι: πότε είναι απαραίτητη η καταπολέμησή του στο βαμβάκι. Γεωργία-Κτηνοτροφία (5): Ανώνυμος, Αφιέρωμα: Ακάρεα-Ακαρεοκτόνα. Γεωργία-Κτηνοτροφία (Μάιος), 112 σελ. Γκαντίδης Ν., Βιολογική Γεωργία. Τα αγροτικά, 28:22-23, Αθήνα. Δημητριάδης Δ., Βιοκαλλιέργεια φιστικιάς. Αφιέρωμα Βιολογική Γεωργία: σεβασμός της φύσης με σωστή φυτοπροστασία. Γεωργική Τεχνολογία (Ιανουάριος), 211/51-214/54. Δημητριάδης Δ., Βιοκαλλιέργεια συκιάς. Αφιέρωμα Βιολογική Γεωργία: σεβασμός της φύσης με σωστή φυτοπροστασία. Γεωργική Τεχνολογία (Ιανουάριος), 213/53-214/54. Δημητριάδης Δ., Βιοκαλλιέργεια βαμβακιού. Αφιέρωμα Βιολογική Γεωργία: σεβασμός της φύσης με σωστή φυτοπροστασία. Γεωργική Τεχνολογία (Ιανουάριος), 215/55-216/56. Ελένα Κ., Οι σπουδαιότερες μυκητολογικές ασθένειες της φιστικιάς στην Ελλάδα & μέτρα αντιμετώπισής τους. Γεωργία-Κτηνοτροφία (6): Εμμανουήλ Ν. Γ., Γεωργική Ζωολογία (Ά μέρος). Εκδόσεις Γ. Π. Α., 315 σελ. Κυριακίδου Ε. & Ρέκκα Ε., Βιολογική αντιμετώπιση του ρόδινου σκουληκιού. Γεωργική Τεχνολογία (Απρίλιος), Λυκουρέσης Δ., Σημειώσεις του μαθήματος «Εντομολογία ΙΙΙ». Γ. Π. Α. Μπούρμπος Β. & Σκουντριδάκης Μ., Βιολογική αντιμετώπιση των ασθενειών εδάφους στα καλλιεργούμενα φυτά. Αγροτικές εκδόσεις, Αθήνα. Παναγόπουλος Χ. Γ., Ασθένειες λαχανικών, βιομηχανικών και καλλωπιστικών φυτών. Εκδόσεις Γ. Π. Α., Πελεκάσης Κ. Ε. Δ., Μαθήματα Γεωργικής Εντομολογίας (Β τόμος). Εκδόσεις Γ. Π. Α., 554 σελ. Σουλιώτης Κ., Οι εντομολογικοί εχθροί της φιστικιάς και η ολοκληρωμένη καταπολέμησή τους. Γεωργία-Κτηνοτροφία (6): Τόλης Δ. Ι., Εχθροί, ασθένειες, ζιζάνια. 615 σελ. Τόλης Δ. Ι., Καλλιέργεια και φυτοπροστασία του βαμβακιού στην Ελλάδα. 103 σελ. Χιτζανίδου Α., Μουρίκης Π. Α., Χολέβας Κ. Δ., Ασθένειες & εντομολογικοί εχθροί της φιστικιάς στην Ελλάδα. Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο. Εκδόσεις Επτάλοφος, 200 σελ.