À π & π À ª ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΜΕΛΙΔΟΝΗ 8 ΑΘΗΝΑ

Transcript

1 Ê ΔΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΡΑΗΛΙΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΜΕΛΙΔΟΝΗ 8 ΑΘΗΝΑ Τ Ε Υ Χ Ο Σ 2 8 Ι Ο Υ Λ Ι Ο Σ - Α Υ Γ Ο Υ Σ Τ Ο Σ Τ Α Μ Ο Υ Ζ - Α Β À π & π À ª

2 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΣΑΜΠΗ ΚΑΜΧΗ Φοιτητές που επιθυμούν να φοιτήσουν σε ανώτερο ή ανώτατο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ισραήλ, μπορούν να υποβάλουν αίτηση για την υποτροφία Σάμπη Καμχή στα γραφεία της Κοινότητας Αθηνών (υπόψη κας Σούζη Κοέν). Η αίτηση πρέπει να συνοδεύεται από απολυτήριο Λυκείου, βαθμολογίες Β και Γ Λυκείου και φορολογική δήλωση γονέων. ΨΗΦΙΣΜΑ Το ΔΣ της Ι.Κ. Αθηνών, μόλις πληροφορήθηκε τη θλιβερή είδηση του θανάτου του αείμνηστου ΣΑΜΟΥΗΛ ΦΟΡΤΗ πατέρα του Διευθυντή της Κοινότητας Αλμπέρτου Φόρτη, αποφάσισε: α) να παρακολουθήσει το Κοινοτικό Συμβούλιο την κηδεία του, β) να διατεθεί στη μνήμη του δωρεά υπέρ αγαθοεργού σκοπού και γ) να επιδοθεί το ψήφισμα αυτό στην οικογένεια του εκλιπόντος και να δημοσιευθεί στον Εβραϊκό Τύπο. ΔΩΡΕΕΣ ΑΝΤΙ ΑΝΘΕΩΝ Η Επιτροπή Χεβρά Κεδοσά παρακαλεί θερμά όλους, για τη βελτίωση και διευκόλυνση της Υπηρεσίας, η οποιαδήποτε δωρεά και μέχρι του ποσού των 200 ευρώ να καταβάλλεται στον αρμόδιο υπάλληλο της Κοινότητάς μας που παρευρίσκεται για το σκοπό αυτό στην τελετή, παραλαμβάνοντας ταυτόχρονα και την προσωρινή απόδειξη πληρωμής. ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΣΤΙΣ ΤΕΛΕΤΕΣ Η Επιτροπή Χεβρά Κεδοσά, με σκοπό την αποφυγή παρεξηγήσεων, υπενθυμίζει στους αγαπητούς αδελφούς και αδελφές ότι τα στεφάνια στις τελετές δεν είναι εβραϊκό έθιμο. Μιτσβά είναι η διάθεση χρημάτων ως δωρεά για την ενίσχυση των ευαγών σκοπών της Κοινότητάς μας. Ενημερωτικά σας πληροφορούμε ότι στις τελετές που στέλνονται στεφάνια, αυτά θα τοποθετούνται από τους ανθοπώλες στον χώρο έξω από τη Συναγωγή του Εβραϊκού Τμήματος του Γ Νεκροταφείου Νίκαιας, όπου θα παραμείνουν μέχρι την αποκομιδή τους από τους απορριμματοφορείς του Δήμου, διότι δεν υπάρχει διαθέσιμο προσωπικό. Εφόσον, όμως, οι συγγενείς επιθυμούν τη μεταφορά των στεφανιών στο χώρο ταφής, θα πρέπει οι ίδιοι να συνεννοηθούν με το γραφείο τελετών, για τη διαθεσιμότητα και την αμοιβή των μεταφορέων. ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Καθηγήτρια φιλολογίας με φροντιστηριακή εμπειρία, παραδίδει ιδιαίτερα μαθήματα σε παιδιά Δημοτικού Γυμνασίου-Λυκείου. Τηλ.: , κα Έστερ Άμγκαρ. ƒ π à ª 02 π ø π - ƒπ à ª 03 À Δ ª πø- ª ÈÛıËÛ.04 π Δ Δ π π AIPAC Î È AJC.05 ÌÂ- ÚÈÎ ÓÔ Ê ÏÔÈ ÙÔ Δ ÓÈÔÓ. ªÈ Û Ó ÁˆÁ ÛÙËÓ Ú ÁÔÚ!06-07 π 100 μƒ π π ª ÚÛ Ï ÚÔ ÛÙ ºπ ƒøª : À π π π À - ª.08ªÈ Á Ó Î ÁÈ ÙË ÌËÙ Ú ÙË. ÁÏÒÛÛ ÎfiÎÎ Ï ÂÓ ÂÈ:.09 ı ÛË ÙË Á Ó Î ÛÙÔ Δ ÏÌÔ Ú Á Ó Î ÛÙË μ - ÏÔ ı ÛË ÙË Á Ó Î ÛÙËÓ πûú ËÏÈÓ ÎÔÈÓˆÓ Á - Ó Î ÛÙÔÓ ÈÔ Îfi ÓfiÌÔ Î È ÛÙÔ ÛÙÈÎfi Î ÈÔ.17 º ª π ºøΔ ƒ ºπ Δ Àà À 20μ Ó ÏÈÛÌfi ÛÙ È ÓÓÂÓ.21 π ø à π 22 øƒπ Δ Δπ ÂÙ ÓÈ Ô : È ÌÂÓ, Ï- Ï π ƒ μ ª Δπ ª π ËÙÂ Ù È ÈÎ ÈÔÛ ÓË26ƒ μμπ ø π Δ ƒπ ÓÙÈ-ÎÏ ÊÙË. Ó Î ÔÙÔ.27 apple ÙÈÌÔ Ì ÏÔ! ÕÌÔ fiîâó: ΔÔ ÏÏÔ πûú Ï.28 ÚfiÓ ÕappleÂÏÊÂÏÓÙ. ŸÌÈÏÔ Danon.29º ÏÔÈ appleô Ê - Á Ó...31Δ Ã ƒ π Ó Î : È Ì Â ÙË ÂÈÚ ÓË 32Δ - à à π μè Ï. Ï Ê 0,01 ÏÂappleÙfi π π Δ Δ : πûú ËÏÈÙÈÎ ÔÈÓfiÙË ıëóòó. ªÂÏÈ fióë 8, ı Ó ı Ó, ÙËÏ.: fax: , athjcomm@otenet.gr Δ : Úfi ÚÔ ÙË π... μâóè Ì Ó ÏÌapple Ï À À À - À Δ : μ ÎÙˆÚ ÏÈ ÂÚ fax: , victorel@otenet.gr À Δ Δπ ª : μ ÎÙˆÚ ÏÈ ÂÚ, ÕÚË ÌÌ ÓÔ Ï, Ï Ì Ó Ã π ª - / πª π : ƒ Û Ï ªapple Ï ÛÙÚ ΔÀ ø : º μ Δ..μ.. À ƒ Δ ÀΔ Δ Δ Àà ( ÏÊ ËÙÈÎ ): ÁÔ ÛÙ Ó ÏÌ ÚÔ Ë- Ì, Ï ÎË ÚÔ -ªÔÚ Â È, μ ÎÙˆÚ ÏÈ ÂÚ, ÔÏ Ù ÏÈ ÂÚ, ÏÈ Ó applefió, Ó Ô Ó, ÎË ÂÒÓ, ƒ ÓÔ πû Î ªÈ Ó, ÕÓÓ ªapple ÎfiÏ - Î ÚÙ, Ï Ì Ó, À Ù Ì ªÂÛÛ Ó. Δ ÂÓ applefiáú Ê ÚıÚ Î È ÔÈ ÂappleÈÛÙÔÏ appleë Ô Ó ÙÈ applefi ÂÈ ÂÎÂ ÓˆÓ appleô Ù ÁÚ ÊÔ Ó. ΔÔ Ï Ê ÂÙ È ÂappleÈÛÙÔÏ Ì Ûˆ , fax, Ù ÚÔÌ - Ô. Δ Î ÌÂÓ Û appleú appleâè Ó Â Ó È ÂÓ applefiáú Ê Î È fi È Ì ÎÚÔÛÎÂÏ ( ) Ï ÍÂÈ. Û ÓÙ ÍË È ÙËÚ ÙÔ ÈÎ ˆÌ Ó ÌË Ù ËÌÔÛÈ ÂÈ Ó Ù appleâúèîfiappleùâè. 2

3 Σ Υ Ν Τ Α Ξ Η Σ Σ Η Μ Ε Ι Ω Μ Α Ευαισθησία Egon Schiele ÔÏÏÔ ÙËÓ Ù ÌËÛ Ó Î È ÔÏÏÔ ÙËÓ Ù Ì Û Ó ÕÏ- ÏÔÈ ÙË ı Ì Û Ó Î È ÏÏÔÈ ÙË ÏÔÈ fiúëû Ó ÙËÓ Á ËÛ Ó Î È ÙË Ì ÛËÛ Ó ÙËÓ ÚÚÈ Ó Î È ÙËÓ ÂÚˆÙ ÙËÎ Ó! È Ô ıâfi Ï Û ÙË Á Ó Î Ê ÛÈÎ, ÁÈ Ù Ë Á Ó Î Â Ó È Ù Ô ÓÂÈ ÛÙËÓ ÓıÚˆ fiùëù Ô Û Î È ÂÚÈÂ- fiìâóô ÛÙË Ï ÍË «Â ÈÛıËÛ». È Ùfi Ûˆ Ë Á Ó Î Ó Â Ó È fiïô ÏÍË ÙfiÛÔ ÓÙÈÊ ÙÈÎÒÓ Û Ó ÈÛıËÌ ÙˆÓ. Ù Ë Á Ó Î Ï ÁÔ ÔÏ Â Ó È ÁÓˆÛÙ Û fiïô Ì : ª - Ó, ÎfiÚË, ÂÏÊ, ÂÚÁ fiìâóë, Û ÁÔ ÂÚˆÌ ÓË ΔË Á Ó Î Ô ÁÓˆÚ Ô Ì ÏÈÁfiÙÂÚÔ, Â È ÂÈÚÔ ÌÂ Ó Ó Â ÍÔ Ì ÛÙÔ ÙÂ Ô Ùfi Ì ÙË ËÌÔÛ Â ÛË ÎÂÈÌ ÓˆÓ ÂÎÙ ÎÙˆÓ Û ÓÂÚÁ ÙÒÓ.  ÌÂÓ Ô Ó Ê ÚÔÓÙ È ÛÙÔ Úfi- ÏÔ ÙË Ú Á Ó Î ÛÙË μ ÏÔ, ÛÙËÓ πûú ËÏÈÓ ÎÔÈ- ÓˆÓ, ÛÙÔÓ πô Îfi ÓfiÌÔ. È ÙÔ ÙÔ ÌÈÎÚÔ ÊÈÂÚÒÌ ÙÔ ÁÂÓÓ ıëîâ ÌÂÙ fi ÌÈ ÂÙ ËÌ ÓË ÂΠψÛË ÙˆÓ Î ÚÈÒÓ ÙË ÔÈÓfiÙËÙ Ì ÙÔÓ ÂÎ Ì ÚË ÙÔ 2008 Ì ı Ì ÙÔ ÚfiÏÔ ÙË Á Ó Î ÛÙÔÓ Ú ÛÌfi. È Á Ó Î ÏÔÈ fió Î È ÂÌ Ó Ô Ó! Ï Ó ÁÓˆÛË μ ÎÙˆÚ πû Î ÏÈ ÂÚ 3

4 Κ Ο Ι Ν Ο Τ Η Τ Α Σ Δ Ι Ο Ι Κ Η Σ Η AIPAC και AJC Στις αρχές Μαΐου 2009 το μέλος του Δ.Σ κ. Σάκης Λεών εκπροσώπησε την Ισραηλιτική Κοινότητα Αθηνών στα ετήσια συνέδρια της AIPAC (Αμερικανοϊσραηλινή Επιτροπή Δημοσίων Σχέσεων) και της AJC (Αμερικανοεβραϊκή Επιτροπή) στην Ουάσινγκτον. Το ΚΙΣ εκπροσωπήθηκε από τον Πρόεδρο κ. Μωυσή Κωσταντίνη (AJC) και τον Αντιπρόεδρο κ. Άρη Φόρνη (AIPAC και AJC). Στο συνέδριο της AIPAC συμμετείχαν σύνεδροι από όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, περισσότεροι από τους μισούς Γερουσιαστές, 1/3 των μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων και διεθνείς αντιπροσωπείες από 40 χώρες. Αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που υπήρξε και Ελληνική εκπροσώπηση. Τα θέματα αφορούσαν τον πυρηνικό εξοπλισμό του Ιράν και την απειλή εναντίον του Ισραήλ και του Δυτικού κόσμου, την εξάπλωση του Ισλαμικού φονταμενταλισμού, τις σχέσεις του Αραβικού και του Δυτικού κόσμου, το Παλαιστινιακό, την ασφάλεια του Ισραήλ κλπ. Χαρακτηριστικά είπαν: Joseph Biden, Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ: "Στη μέση όλων των αλλαγών υπάρχει μία διαρκής, ουσιαστική αρχή που δεν θα αλλάξει, είναι η δέσμευσή μας για την ειρήνη και την ασφάλεια του κράτους του Ισραήλ." Τζον Κέρι, Γερουσιαστής: "Θαυμάζουμε το Ισραήλ για την εμπνευσμένη δημοκρατία του. Θαυμάζουμε το Ισραήλ για τον ηρωισμό των γιγάντων του, όπως ο Γιτζάκ Ράμπιν, ο οποίος, σε νεαρή ηλικία, κινδύνευσε η ζωή του στον πόλεμο και στη συνέχεια, σε μεγαλύτερη ηλικία, έδωσε τη ζωή του για την ειρήνη. Και θαυμάζουμε το Ισραήλ για την εγγύτητα της κοινωνίας, όπου ένα ολόκληρο έθνος μοιράζεται την αγωνία της οικογένειας ενός στρατιώτη που απήχθη." Σίμον Πέρες, Πρόεδρος του Ισραήλ: " Όπως ίσως ξέρετε, ο Βενιαμίν Νετανιάου ήταν κάποτε πολιτικός μου αντίπαλος. Σήμερα είναι ο Πρωθυπουργός μου. Γνωρίζει Ιστορία. Θέλει να γράψει Ιστορία. Και σύμφωνα με την παράδοσή μας, Ιστορία σημαίνει να κάνεις ειρήνη. Είμαι βέβαιος ότι η ειρήνη είναι η πρώτη του προτεραιότητα." Το συνέδριο της AJC εστίασε σε προβλήματα του Εβραϊσμού ό- πως στην διατήρηση της Εβραϊκής ταυτότητας, στην νέα γενιά και στον Αντισημιτισμό. Χαρακτηριστικές είναι οι θέσεις δύο Ευρωπαίων αξιωματούχων: Franco Frattini, Υπουργός Εξωτερικών της Ιταλίας: «Ο "νέοαντισημιτισμός" εκδηλώνεται πλέον συχνά με το πρόσχημα της αντιπολίτευσης προς τον Σιωνισμό, καθώς και την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ. Σε ορισμένες χώρες, οι αλλαγές στην αντισημιτική συμπεριφορά φαίνεται να συνδέονται με τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή. Οι επικρίσεις της ισραηλινής κυβέρνησης και των αποφάσεών της είναι θεμιτές, εφόσον δεν γίνονται ρητορική ασπίδα για να συγκαλύψει κάτι που στην πραγματικότητα είναι η διάδοση της αντισημιτικής προκατάληψης.» John Mann, Βρετανός Βουλευτής: Θα αναφέρω ένα μόνο από τα στοιχεία της διακήρυξης του Λονδίνου, που συνοψίζει κατάλληλα το περιεχόμενο της: «"Εμείς σήμερα στο Λονδίνο αποφασίζουμε ότι οι βουλευτές πρέπει να αποκαλύπτουν, να αμφισβητούν και να απομονώνουν τους πολιτικούς φορείς που διαδίδουν το μίσος κατά των Εβραίων και επιτίθενται στο κράτος του Ισραήλ ως μία εβραϊκή οντότητα." Οι προτεραιότητές μου περιλαμβάνουν επίσης την συνέχιση της φετινής επιτυχημένης βρετανικής ποινικής δίωξης κατά αντισημιτών του Διαδικτύου» Τα κύρια συμπεράσματα που προκύπτουν είναι τα εξής: 1.Ο κίνδυνος πυρηνικού εξοπλισμού του Ιράν αφορά όλο τον Δυτικό κόσμο, ο οποίος οφείλει να αντιδράσει αποφασιστικά και με ομοψυχία, χρησιμοποιώντας οικονομικά κυρίως μέσα πίεσης, απευχόμενοι την ανάγκη για μία σύρραξη στην περιοχή. 2.Η μετάλλαξη του αντισημιτισμού σε αντισιωνισμό, αποτελεί το προσωπείο για την συγκάλυψη των ρατσιστικών του χαρακτηριστικών και την συνέχισή του μέσα σε πολιτικώς ορθά πλαίσια. 3.Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Εβραϊκές κοινότητες στον κόσμο είναι κοινά και απλώς εναλλάσσονται χρονικά. Έχουν δε μεγάλη σχέση με την κατάσταση στην Μέση Ανατολή. Ηχηρό παράδειγμα αποτελεί η Εβραϊκή κοινότητα της Τουρκίας, η οποία, με τα γεγονότα της Γάζας, βρέθηκε ξαφνικά, από την μία μέρα στην άλλη να αντιμετωπίζει κύμα έντονου αντισημιτισμού. Ισαάκ-Σάκης Λεών για το ΔΣ της Κοινότητάς μας 4

5 Αμερικανοί φίλοι του Τέχνιον Στο διάστημα 17-19/5/2009 επισκέφτηκε την Ελλάδα αποστολή του Αμερικάνικου Συλλόγου Φίλων Technion (American Technion Society). Την αποστολή αποτελούσαν 22 μέλη του συλλόγου και συνοδευόταν από τον νεοεκλεγέντα Πρόεδρο του Technion καθηγητή Peretz Lavie, τη σύζυγό του καθηγήτρια Lena Lavie και τον ιδρυτή του Ελληνικού Συλλόγου Φίλων Technion, καθηγητή Μπένη Νατάν. Η αποστολή επισκέφτηκε σημεία Ελληνικού και Εβραϊκού ενδιαφέροντος στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη. Στην Αθήνα, μεταξύ άλλων, επισκέφτηκαν το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος, τις Συναγωγές και το σημείο ανέγερσης του Μνημείου Ολοκαυτώματος Ελλήνων Εβραίων στην Αθήνα. Στην Συναγωγή Bet Shalom τους απηύθυνε θερμό χαιρετισμό ο Ραββίνος κος Ιακώβ Αράρ που μεταξύ άλλων τόνισε ότι η επίσκεψή τους αποτελεί τονωτική ένεση για την Κοινότητά μας. Στο σημείο ανέγερσης του Μνημείου Ολοκαυτώματος ο Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Technion Ελλάδας και Πρόεδρος της Επιτροπής για το Μνημείο Ολοκαυτώματος κ. Σάκης Λεών τους ενημέρωσε για τις διαδικασίες έγκρισης και λεπτομέρειες της ανέγερσης του Μνημείου. Και στην ανακαινισμένη Συναγωγή Έτς Χαϊμ τους υποδέχτηκαν ο Πρόεδος του ΚΙΣ κος Μωυσής Κωσταντίνης και ο Πρόεδρος της Ι.Κ.Αθηνών κος Βενιαμίν Αλμπάλας. Ο κος Αλμπάλας καλωσόρισε με θέρμη την αποστολή, τους μίλησε για την Κοινότητα Αθηνών και για την σημασία που έχει για αυτήν το Technion και τα άλλα Πανεπιστήμια του Ισραήλ, καθώς πολλοί από τους απόφοιτους ασχολούνται ενεργά στα Συμβούλια και τις Επιτροπές της. Τα μέλη της αποστολής έμειναν εντυπωσιασμένα από την πολύπτυχη δραστηριότητα του Ελληνικού Εβραϊσμού και εξέφρασαν την μεγάλη τους ικανοποίηση από την επίσκεψή τους. Μια συναγωγή στην Αρχαία Αγορά! Δεν υπάρχουν πολλά αξιοθέατα εβραϊκού ενδιαφέροντος στην Αθήνα, συγκρινόμενη με την Θεσσαλονίκη αλλά μερικές φορές τυχαίνουν μερικές απρόσμενες ανακαλύψεις στα πιο απρόσμενα μέρη. Ήμουν τυχερός να κάνω μια τέτοια ανακάλυψη καθώς περπατούσα στην Αρχαία Αγορά και τυχαίως διαπιστώνοντας ότι ένα κτίριο, κατά τη διάρκεια της ζωής του, είχε χρησιμεύσει και ως συναγωγή! Στην πινακίδα διαβάζουμε ότι το κτίριο αρχικά υπήρξε το Μητρώο όπου φυλάσσονταν τα δημόσια έγγραφα της πόλης και είχε χτιστεί γύρω στο 150 π.κ.ε. Διαβάζουμε ότι καταστράφηκε το 267 μ.κ.ε. και αργότερα τμήματά του χρησιμοποιήθηκαν ως ταβέρνα, εβραϊκή συναγωγή και ελαιοτριβείο μέχρι την εγκατάλειψή του κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Μπορείτε να το δείτε στην φωτογραφία ενώ πιο πίσω φαίνεται ο ναός του Ηφαίστου. Γυρνώντας πίσω στο σπίτι έψαξα αλλά δεν μπόρεσα να βρω την αρχαιολογική μελέτη πάνω στην οποία βασίστηκε η υπόθεση αυτή, αν και όπως ανακάλυψα πρόσφατα, υπάρχουν πολλά αρχαία εβραϊκά μνημεία στην Ελλάδα τα οποία δεν ήξερα και δεν εντοπίζονται online. Η μόνη σίγουρη πληροφορία, που γνωρίζω εγώ, για την υπόθεσης της χρήσης ως συναγωγή ήταν η εύρεση ενός μαρμάρινου κομματιού (φωτογραφία). Το συγκεκριμένο θραύσμα απεικονίζει μια επτάφωτη λυχνία που ονομάζεται μενορά και ένα συγκεκριμένο φυτό, (λουλάβ), τα οποία αποτελούν μέρος της κλασσικής εβραϊκής εικονογραφίας της εποχής και μάλλον ανήκει στον 3ο αιώνα. ιστοσελίδα

6 Μ Ο Ρ Φ Ω Ν Ε Ρ Γ Α Οι 100 Εβραίοι που επηρέασαν τον κόσμο ΟΜαρσέλ Προύστ, είχε μητέρα Εβραία και πατέρα καθολικό. Θεωρείται μαζί με τους Τζέϊμς Τζόϊς και Φράντς Κάφκα, ένας από τους τρείς μεγάλους μυθιστοριογράφους του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα. Το αριστούργημά του Aναζητώντας τον χαμένο χρόνο, είναι μια σειρά επτά μυθιστορημάτων που δεν έχουν συμβατική πλοκή ή δομή. Ο Προύστ ήταν ένας ιδιόρυθμος άνθρωπος, εσωστρεφής, που τα πρώτα νεανικά του χρόνια τα περνούσε χαζεύοντας και φλυαρώντας στα σαλόνια της αριστοκρατίας. Τα τελευταία δεκατρία χρόνια της ζωής του, απομονώθηκε σε ένα δωμάτιο, επενδυμένο με φελλό για ηχομόνωση, όπου έγραφε και αναθεωρούσε, σε μικρά σημειωματάρια, ένα τεράστιο έργο επτά τόμων. Σ αυτό το έργο ενσωμάτωσε τα βιώματά του με την υψηλή κοινωνία, και δημιούργησε ένα φανταστικό κόσμο ιδιαίτερης εξουσίας και αισθητικής. Στο Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, απευθύνεται στον αναγνώστη μέσω τού Αφηγητή. Τα γεγονότα και οι χαρακτήρες δηλαδή παρουσιάζονται μέσω της οπτικής και των συναισθημάτων ενός φανταστικού προσώπου. Ο Αφηγητής, εμφανίζεται να λέει την ιστορία και τις αναμνήσεις του για τους δικούς του λόγους, οι κρίσεις του είναι υποκειμενικές και σαφώς διαφορετικές από τις απόψεις τού συγγραφέα τού βιβλίου. Πριν τον Προυστ, οι μεγάλοι συγγραφείς Μπαλζάκ, Ντίκενς, Τολστόϊ, Φλομπέρ, Ντοστογιέφσκι και Ζολά αφηγούνταν την ιστορία οι ίδιοι ως χρονογράφοι. Έτσι, ο αναγνώστης αισθάνεται την παρουσία τού δημιουργού, του συγγραφέα που κατευθύνει και παρακολουθεί την ιστορία. Αυτό δεν συμβαίνει με τον Προύστ. Παρόλο που αντλεί 6

7 Μ Ο Ρ Φ Ω Ν Ε Ρ Γ Α το θέμα από τα βιώματά του, το Αναζητώντας είναι μυθοπλασία και όχι αυτοβιογραφία και ο Προύστ αναζητά και δημιουργεί μια νέα οπτική. Αλλάζει τη δομή των μυθιστορημάτων. Πριν το Αναζητώντας, τα μυθιστορήματα είχαν σαφή πλοκή που συνήθως κορυφωνόταν με το θάνατο του πρωταγωνιστή. Ο Προύστ έγραψε μυθιστορήματα χωρίς πλοκή, χωρίς κορυφώσεις, χωρίς αιφνίδιες μελοδραματικές μεταπτώσεις ή συμπτώσεις. Έγραφε μεγάλες προτάσεις που δύσκολα τις παρακολουθεί κανείς και παρουσίαζε την πραγματικότητα με αληθινά γεγονότα. Τα γεγονότα διαδέχονται το ένα το άλλο, άνθρωποι και τοποθεσίες κυλούν, ο χρόνος περνά και χάνεται. Η ιστορία της ζωής του μπορεί να ειπωθεί με δύο λόγια. Μητέρα του ήταν η Ζαν Βέϊλ, κόρη ενός πλούσιου χρηματιστή. Ο πατέρας του ήταν ο Αντριέν, γιος ενός ταπεινού εμπόρου, που έγινε ένας σεβαστός γιατρός και ειδικός επιδημιολόγος. Ο Αντριέν Προύστ είναι ο κατ εξοχήν υπεύθυνος για την δημιουργία των σύγχρονων μεθόδων υγιεινής που βοήθησαν να τεθεί υπό έλεγχο η χολέρα καθώς και άλλα λοιμώδη νοσήματα στις ευρωπαϊκές πόλεις. Παρόλα αυτά, ο Δρ Προύστ δεν κατάφερε να προστατεύσει το γιό του από το να υποφέρει από σοβαρό άσθμα. Παρά τις προσπάθειες να έχει μία φυσιολογική ζωή (ο Μαρσέλ παρουσιάσθηκε εθελοντικά για να υπηρετήσει στο στρατό και παρακολούθησε μαθήματα νομικής και πολιτικών επιστημών), ο μελλοντικός μυθιστοριογράφος προτίμησε τις χαρές τής Μπελ Επόκ, τα ανέμελα χρόνια της δεκαετίας Η περιουσία τής μητέρας του και η κοινωνική θέση τού πατέρα του, του έδωσαν τη δυνατότητα να περάσει τα πρώτα νεανικά του χρόνια στα ιδιαίτερα σαλόνια αριστοκρατών, ακόμα και βασιλέων! Δημιούργησε μακρόχρονες φιλίες με δημιουργικούς καλλιτέχνες όπως τον συνθέτη Ρεϋνάλντο Χαν,την ποιήτρια Άννα ντε Νοάιγ, τον συγγραφέα Ανατόλ Φρανς και τον σαρκαστικό συγγραφέα Μπαρόν ντε Μοντεσκιέ. Οι φίλοι του αυτοί καθώς και κάποιες κοντέσες έμειναν στην ιστορία καθώς έγιναν χαρακτήρες στο Αναζητώντας. Οι γονείς του αντιτίθεντο σφόδρα στη επιπόλαια ζωή τού Μαρσέλ, φέρνοντας σαν παράδειγμα τον αδελφό του Ρόμπερτ ο οποίος είχε δημιουργήσει μια καλή καριέρα σαν γιατρός (και ήταν αυτός που φρόντισε τον Μαρσέλ τα τελευταία δύσκολα χρόνια και επιμελήθηκε ώστε να εκδοθούν τα έργα του μετά τον θάνατό του). Μετά τον θάνατο των γονιών του ο Μαρσέλ σταμάτησε την άσκοπη ζωή, και συνειδητοποιώντας ότι και η δική του ζωή μπορεί να μην κρατήσει για πολύ περιορίστηκε σε ένα διαμέρισμα και άρχισε να γράφει αυτό που ήξερε καλλίτερα την καλή κοινωνία της εποχής του. Έγραφε ασταμάτητα τα επόμενα δεκατρία χρόνια, πέθανε το 1922 ενώ εκδιδόταν ο έβδομος τόμος τού Αναζητώντας. Ο Προύστ, ανέτρεψε την αντίληψη του 19ου αιώνα περί της πραγματικότητας και περί του χρόνου. Οι προηγούμενοι συγγραφείς αντιλαμβάνονταν τον χρόνο παρατηρώντας την εξέλιξη αναγνωρίσιμων γεγονότων. Κατά τον Προύστ, ο «πραγματικός» χρόνος αντικαταστάθηκε από τον χρόνο που βίωναν οι ίδιοι οι χαρακτήρες τού έργου του. Ο Προύστ εξετάζει λεπτομερώς την εξέλιξη του εσωτερικού εαυτού των ανθρώπων και όχι μόνο την εξωτερική τους εμφάνιση καθώς κυλά ο χρόνος. Με αριστοτεχνικό τρόπο το Αναζητώντας τελειώνει καθώς ο Αφηγητής αποφασίζει να γράψει ένα μυθιστόρημα και να διηγηθεί ό,τι θυμάται. Το τέλος είναι όπως και η αρχή. Ο κύκλος κλείνει. Από το ομότιτλο βιβλίο του MICHAEL SAPIRO μετάφραση Αλίκη Αρούχ-Μορδεχάι 7

8 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Μια γυναίκα για τη μητέρα της Βρίσκομαι στο αεροπλάνο πάνω από τα σύννεφα, κάπου στον ουρανό. Πετάω και προσπαθώ να γράψω λίγα λόγια να σ αποχαιρετήσω, μάνα. Αφήνω πίσω μου εσένα ένα κύκλο ζωής, και κόσμο που τόσο αγάπησες τα τελευταία χρόνια της ζωής σου. Γιάννενα-Αθήνα Παλαιστίνη Γιάννενα- Αθήνα-Ισραήλ-Αθήνα Θεσσαλονίκη. Ύστερα το τελευταίο ταξίδι, η τελευταία διαδρομή. Πόσα σπίτια έστησες και ξέστησες, πόσους σταθμούς ζωής γνώρισες, πόσες εμπειρίες περιπέτειας, χτυποκάρδια και χαμό!!! Και παράλληλα πόση φροντίδα και αλληλεγγύη, πόση υποστήριξη και αφοσίωση πόση αγάπη πήρες και έδωσες, και πόσες ανεκτίμητες στιγμές απέραντης χαράς και ευτυχίας κοντά στην οικογένεια και τους φίλους. Πρώτη στις συζητήσεις και διασκέδαση, και σε ό,τι καλό έχει να προσφέρει η ζωή. Πάντα κάτι νόστιμο και καλοφτιαγμένο από τα χέρια σου να μας κεράσεις. Ήσουν η λατρεμένη σύζυγος, η παραχαϊδευμένη αδερφή, η υπέρ προστατευτική αφοσιωμένη και σχολαστική μητέρα και προγιαγιά, η αγαπημένη φιλενάδα, η πιο μινιατούρα θείτσα της Αθήνας, όπως σε χαρακτήριζε μια από τις ανιψιές σου. Και έζησες μέσα σ ένα περιβάλλον γεμάτο ζεστασιά και αγάπη. Αλλιώς δεν ήξερες. Έψαχνες πάντα την ποιότητα. Ήθελες όλα να ταιριάζουν και να είναι αρμονικά όπως στα escapistika του κινηματογράφου. Η πραγματική ζωή όμως μανούλα μου δεν είναι πάντα έτσι. Τα γηρατειά δεν τα αγάπησες δεν συμφιλιώθηκες μαζί τους. Τα πολέμησες όσο μπορούσες και κάποια στιγμή υπέκυψες. Μα έφυγες νικήτρια. Ξεπέρασες τον μεγαλύτερο σου φόβο και πέταξες γαλήνια ψηλά να συναντήσεις τον πατέρα εκεί που είναι όλα όμορφα και ανώδυνα. Βρίσκομαι στο αεροπλάνο μανούλα μου φεύγω από σένα και μαζί με σένα αφήνω πίσω και ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής. Φοράω μία ζακέτα σου που βρήκα στην ντουλάπα σου και αισθάνομαι να μ αγκαλιάζεις. Αντίο μάνα, αγάπησες και αγαπήθηκες πολύ. Άννα Μπακόλα Γκάρτυ (Αφιερωμένο στη μητέρα μου Αιμιλία Σιών Μπακόλα, που απεβίωσε στη Θεσ/νίκη την Τετάρτη ) ÁÏÒÛÛ ÎfiÎÎ Ï ÂÓ ÂÈ Εύα (η) 1. Π.Δ. η πρώτη γυναίκα, σύντροφος του Αδάμ στον Παράδεισο, την οποία έπλασε, κατά τη Γένεση, ο Θεός από το πλευρό του Αδάμ 2. γυναικείο όνομα [ΕΤΥΜ. μτγν. < εβρ. hawwàh «ζωντανή, ζώσα» (ρ. hayàh «ζω»), πβ. Γένεσις 3, 20: και εκάλεσεν Αδάμ το όνομα της γυναικός αυτού Ζωή (= εβρ. hawwàh) ότι αύτη μήτηρ πάντων των ζώντων]. (Γ. Μπαμπινιώτης, Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας) Ζωή λοιπόν σημαίνει Εύα κι αυτό γιατί η Εύα έδωσε ζωή σε όλη την ανθρωπότητα. Όταν ο Θεός έδιωξε από τον Παράδεισο τους πρωτόπλαστους, τους συνόδευσε και με μια τιμωρία. Αυτή της Εύας ήταν να γεννά με πόνους τα παιδιά της. Γι αυτό κι όταν μια έφηβη κοπέλα κάνει μπατ μιτσβά (θρησκευτική ενηλικίωση) ακολουθεί η ευχή: «Μαζάλ τοβ, κορίτσι μου! Είσαι επιτέλους γυναίκα και μοιράζεσαι μαζί μας την κατάρα της Εύας». 8

9 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Η θέση της Γυναίκας στο Ταλμούδ της ΛΙΛΙΑΝ ΚΑΠΟΝ Eυτυχής όποιος συνάντησε γυναίκα άξια! Είναι πολυτιμότερη κι από το πιο σπάνιο μαργαριτάρι! (Παροιμίες 31:10) O Εβραϊσμός σαν πραγματιστική θρησκεία, αποδίδει μεγάλη σημασία στις έννοιες "Σλομ Μπαγίτ" και "Ταχαράτ Αμισπαχά", δηλαδή στην οικογενειακή γαλήνη και στην καθαρότητα των οικογενειακών σχέσεων. Η τρυφερότητα και η φροντίδα τού ενός για τον άλλο, αλλά κυρίως ο σεβασμός για τη σύζυγο και μητέρα, αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους στο οικοδόμημα που λέγεται οικογένεια. Το Ταλμούδ ορίζει τις ιδιότητες και τις αξίες που άνδρας και γυναίκα οφείλουν να σέβονται. Καθοδηγεί το ζευγάρι στην καθημερινότητά του, ώστε να κατορθώσει να κατακτήσει το επίπεδο ηθικής που απαιτείται στην διαπροσωπική του σχέση. Κάποια από τα αποφθέγματα του Ταλμούδ που παρατίθενται, αποπνέουν σοφία και αποδεικνύουν τη διαχρονικότητα της εβραϊκής θρησκείας. Συμπεριφορά τού συζύγου προς τη σύζυγό του "Ο σύζυγος οφείλει να αγαπάει τη γυναίκα του ως εαυτόν και να την τιμά ακόμα περισσότερο. Έτσι θα απολαμβάνει οικογενειακή γαλήνη και θα ευλογηθεί με πολλά παιδιά". "Ένας άνδρας δεν πρέπει να υψώνει τον τόνο της φωνής του στη γυναίκα του ούτε να τη στεναχωρεί, γιατί η γυναίκα έχει ευαίσθητη καρδιά. Αυτός που προκαλεί τα δάκρυα δεν θα συγχωρηθεί από τον Ύψιστο, ευλογημένο ας είναι το όνομά Του". "Ένας άνδρας οφείλει να λαμβάνει υπ όψη τη γνώμη τής γυναίκας του, ακόμα και σε θέματα του οίκου του". Μερικοί σχοιαστές προσθέτουν: "ακόμα και σε θέματα γενικότερης φύσεως, με εξαίρεση τα θρησκευτικά". "Αυτός που παντρεύεται άξια γυναίκα, έχει την αγάπη τού Θεού. Αλίμονο όμως σε εκείνον που παντρεύεται γυναίκα ανάξια, κυρίως όταν το κάνει για χρήματα, θέσεις και πολυτέλεια. Μια τέτοια επιλογή θα τον βάλει σίγουρα σε μπελάδες". "Ο Θεός προίκισε τη γυναίκα με ιδιαίτερη φρονιμάδα που ξεπερνάει αυτήν του άνδρα". Τα καθήκοντα της συζύγου "Μια γυναίκα πρέπει να είναι εργατική. Να μη παρακοιμάται, ούτε να τεμπελιάζει παραμελώντας το σπιτικό της, τα παιδιά της και τον άνδρα της". "Ακόμα κι αν διαθέτει εκατό υπηρέτες, υπάρχουν οικιακές εργασίες που την αφορούν αποκλειστικά". "Μια γυναίκα οφείλει να φέρεται κόσμια στα μέλη τής οικογένειας του συζύγου της, ακόμα και αν δεν τα αγαπάει και ακόμα και αν δεν το αξίζουν". "Οφείλει να είναι γλυκιά, καθόλου καβγατζού ή ζηλιάρα. Πρέπει να είναι φιλόξενη και φιλεύσπλαχνη". Η οικογενειακή ειρήνη Αξίζει να σημειωθεί ότι το Ταλμούδ αποδίδει τέτοια μεγάλη σημασία στην οικογενειακή ειρήνη, ώστε να τη θεωρεί θρησκευτικό χρέος-καλή πράξη, στα εβραϊκά "μιτσβά". Γι αυτό αναφέρεται: "Ένας άνδρας μπορεί να πει ακόμα και ψέμα προκειμένου να διαφυλάξει την καλή σχέση μεταξύ συζύγων". Κλείνοντας το σημείωμα αυτό, θα ήθελα να προσθέσω κάποιες δικές μου σκέψεις: Υπάρχουν αιώνιες αλήθειες, αλάνθαστες συνταγές, που ενώ θεωρούνται αυτονόητες, έχουν ξεχασθεί και δεν ρυθμίζουν πια την καθημερινότητά μας, όσο τουλάχιστον θα έπρεπε. Και όμως, αποτελούν απόσταγμα της σοφίας του Λαού μας και παραμένουν αναλλοίωτες στο χρόνο, αφού η ανθρώπινη φύση παραμένει η ίδια. Αυτές οι αλήθειες θα διευκόλυναν τις μεταξύ μας σχέσεις και θα έκαναν τη ζωή μας λιγότερο σύνθετη και περισσότερο ουσιαστική! Πηγή: L' ETIQUETTE DANS LE TALMUD της Anne Sternberg 9

10 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Η Εβραία Γυναίκα στη Βίβλο του Ραββίνου ΙΣΑΑΚ ΜΙΖΑΝ* Θα ήθελα να μιλήσω για την γυναίκα, όχι για οποιαδήποτε γυναίκα αλλά για την Εβραία γυναίκα, αυτήν της Βίβλου. Αυτήν που της αποδίδεται πολύ λιγότερη σημασία αναφορικά με τους άντρες στα κρίσιμα και δραματικά γεγονότα, όμως η επιρροή της στα γεγονότα αυτά είναι αναντίρρητο γεγονός. Δεν πρόκειται για συνηθισμένες ιστορικές μορφές αλλά για αρχέτυπα. Έτσι λοιπόν συνεχίζουν να ζουν και να εξελίσσονται στην Εβραϊκή ιστορία ως συμμετέχουσες στην συλλογική προσωπικότητα του Εβραϊκού Έθνους. Στην Βίβλο οι γυναίκες παρουσιάζονται σαν μια εξουσία κρυμμένη πίσω από τις πράξεις των αντρών, είτε ενισχύοντας τις προθέσεις τους, είτε αντιτιθέμενες σ αυτές. Έτσι, συμβολίζουν κατά κάποιον τρόπο τον μυστικό μηχανισμό ενός θεϊκού σχεδίου που βρίσκεται πίσω από τα ιστορικά γεγονότα. Σε πολλές περιπτώσεις, είναι αυτές που αντιλαμβάνονται καλύτερα τη θέληση του Θεού και αποδεικνύονται ικανές να ξεπεράσουν τις ιδέες που επεξεργάζονται οι άντρες.η γυναικεία ομορφιά και χάρη δεν αγνοούνται. Στις περισσότερες περιπτώσεις, είναι το πρώτο που αναφέρεται εκτός από την ηθική, την ευσέβεια και την αρετή. Η Βίβλος είναι συχνά μεροληπτική όσον αφορά τις γυναίκες και την θέση τους στην κοινωνία. Μολονότι τις εκτιμά για την χάρη και την ομορφιά τους, τις θαυμάζει για τις ηθικές ή πνευματικές αρετές τους, τις παινεύει για την αφοσίωσή τους στην οικογένεια, η κοινωνία ω- στόσο τις δίνει πολύ περιορισμένα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα. Φυσικά το κυριότερο καθήκον που τις α- ναθέτει η κοινωνία είναι η δημιουργία και η διατήρηση του οικογενειακού κυττάρου στα όρια της εστίας. Φαίνεται, ωστόσο πως για πολλές γυναίκες της Βίβλου κάθε άλλο παρά περιοριστικός ήταν αυτός ο παράγοντας, αφού τις επιτρέπει να χρησιμοποιούν τη θέση τους για ένα επιδέξιο χειρισμό μέσω ε- νός συζύγου, ενός αδελφού ή ενός γιου, και παραδόξως η θέση τους αυτή στην κοινωνία είναι αυτή που τις δίνει ελευθερία να πετύχουν τους αντικειμενικούς σκοπούς τους ατιμωρητί. Σε πολλά σημαντικά για την εβραϊκή ιστορία γεγονότα, ή παρέμβασή τους υπήρξε αποφασιστική, για την μοίρα των αντρών προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο. Και όταν αναφέρονται ελάχιστα σε ένα σύντομο επεισόδιο δυο ή τριών αράδων, εύκολα μπορεί να διαβάσει κανείς πίσω από τις γραμμές και να διαπιστώσει την τεράστια έκταση της επιρροής και της εξουσίας τους στην πραγματικότητα. Η ολοκληρωμένη εικόνα των γυναικείων μορφών προικισμένη η καθεμιά με την δική της μοναδικότητα που ωστόσο ενσαρκώνει ένα μοναδικό τύπο γυναικείας ζωής και εμπειρίας, μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υπόδειγμα στις μελλοντικές γενιές. Η Ρεβέκκα της Βίβλου, από νεαρή κοπέλα είναι άξια και αποφασισμένη να πάρει τις αποφάσεις της και να παντρευτεί τον Ισαάκ που δεν γνώριζε. Θα αποκτήσει δίδυμα αγόρια τον Ησαύ και τον Ιακώβ και με πλήρη συνείδηση των ευθυνών της ξέροντας τις μεγάλες αξίες τού Ιακώβ θα τον προτρέψει να πάρει την ευλογία τού πρωτοτόκου που 10

11 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ δεν του ανήκε. Ενεργεί με δική της πρωτοβουλία και το κάνει χωρίς ενδοιασμούς παίρνοντας προσωπική ευθύνη τών πράξεών της. Το μνημείο της είναι στην Χεβρών στο σπήλαιο της Μαχπελά δίπλα στον αγαπημένο της σύζυγο. Η Ντεμπορά της Βίβλου, είναι η εικόνα υπερήφανου στρατιωτικού ηγέτη που στο συγκλονιστικό κάλεσμά του συγκεντρώνει όλο τον λαό για μια νικηφόρα εκστρατεία εναντίον τής κυριαρχίας τών Χαναναίων. Ενώνει τις φυλές τού Ισραήλ ενάντια ενός εχθρού άρτια εξοπλισμένου. Το θριαμβευτικό τραγούδι της και οι ύμνοι της γι αυτούς που έπεσαν στην μάχη είναι επίσης και ένας ύμνος για το δικό της ρόλο. Οι πόλεις ήταν νεκρές στο Ισραήλ Ναι, νεκρά ήταν τα χωριά Έως ότου σηκώθηκες εσύ Ντεμπορά Έως ότου σηκώθηκες εσύ μητέρα του Ισραήλ. DEBORAH Η Ρουθ της Βίβλου, συμβολίζει αυτό που είναι καλό αυτό που είναι αγνό στη ψυχή τού ανθρώπου. Η ανιδιοτελής αγάπη της και αφοσίωσή της για την πεθερά της Ναομί είναι παροιμιώδεις. Ένας άλλος λαός μια άλλη θρησκεία, μια άλλη νοοτροπία, γίνεται το παράδειγμα τού μοντέλου ενός προσήλυτου. Συμβολίζει όλες τις γυναικείες χαρές που ένας άντρας επιζητεί. Είναι αρχοντική, είναι ταπεινή, είναι γενναιόδωρη, υπακούει στους αγαπητούς, ευαίσθητη στις ηθικές αξίες και πρόθυμη και έτοιμη να υποστεί την πείνα και την μιζέρια παρά να εγκαταλείψει αυτούς που αγαπάει. Σε αυτή οφείλουμε την βασιλική γενεαλογία του Δαυίδ που από αυτόν θα έλθει ο Μεσσίας. Η Μυριάμ της Βίβλου, η αγαπημένη αδελφή του Μωυσή, που αναλαμβάνει την ευθύνη να προστατέψει αυτούς που επιτηρεί. Αυτή προτείνει στην κόρη του Φαραώ την Γιοχέβετ, για να ταΐσει και να μεγαλώσει τον Μωυσή. Αυτή παίρνει το ντέφι και τραγουδάει την απελευθέρωση των Εβραίων από τους Αιγυπτίους. Είναι η γιαγιά του Μπετσαλέλ του καλλιτέχνη που σχεδίασε τη Μενορά. Κατηγορεί τον Μωυσή για τον γάμο του με μια Αιθιοπίνα και τιμωρείται για αυτό. Όταν πεθαίνει στην Καντές στερεύει και το πηγάδι με το άφθονο καθαρό νερό που πότιζε τους Εβραίους στην έρημο. Όταν ο Μωυσής έχασε την προστασία της, έκανε το λάθος και χτύπησε τον βράχο για να πάρει λίγο νερό, πράξη που του στοίχισε τη μη είσοδό του στην χώρα τού Ισραήλ. Η Εστέρ της Βίβλου, η Βασίλισσα Εστέρ, το ιδεώδες τής ομορφιάς, της αρχοντιάς και της δύναμης του ήρεμου χαρακτήρα των Εβραίων της διασποράς. Η προσωπικότητα της Εσθήρ ξεπέρασε τις πιέσεις μιας ξένης νοοτροπίας και παρέμεινε πιστή στον λαό της. Είναι πάνω από όλες τις γυναίκες εκείνης της εποχής. Είναι η βασίλισσα του ονείρου της Εβραϊκής ιστορίας. Δημοφιλής και αγαπητή σαν μια προσωπικότητα ειδυλλιακή, έτοιμη να θυσιαστεί για τη ζωή και την σωτηρία του λαού της. Η τύχη και οι παράξενες συγκυρίες βρίσκονται σε ένα παιχνίδι αντιπαράθεσης του καλού και του κακού, όλα μοιάζουν να είναι πολύ καλά για να είναι αληθινά. Είναι η πιο αγαπητή προσωπικότητα της Βίβλου. (από ομιλία του στη τελετή του Μπατ Μιτσβά 2008) 11

12 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Η θέση της Γυναίκας στην Ισραηλινή κοινωνία της ΑΝΝΑΣ ΜΠΑΚΟΛΑ-ΓΚΑΡΤΥ* Στις 14 Μαΐου 1948, την ημέρα που έληξε η βρετανική εντολή, τα τότε μέλη τού εβραϊκού συμβουλίου συγκεντρώθηκαν να διακηρύξουν την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας: "Megilat ha Atzmaout" (Declaration of Independence) υπέγραψαν 37 άτομα μεταξύ των οποίων δύο γυναίκες: η Golda Meir και η Rachel Cohen Kagan. Μία από τις πλέον γνωστές παραγράφους της διακήρυξης, αναφέρει ότι στο Ισραήλ θα υπάρξει ισότητα κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες άνευ διακρίσεων θρησκεύματος, ράτσας ή φύλου. [ ] Και πριν την ίδρυση του κράτους, οι "haluzim" (πρωτοπόροι που είχαν εγκατασταθεί στο "Υeshuv" του" Eretz Israel") είχαν έρθει με ιδεολογία ισότητας και ονειρευόντουσαν ένα κράτος σοσιαλιστικό και χωρίς κοινωνικές διακρίσεις. Οι γυναίκες έβαλαν τον καλλωπισμό και τις συνήθειες των σαλονιών της Ευρώπης στην άκρη, φόρεσαν παντελόνια και ανδρικές φόρμες και βγήκαν να δουλέψουν στα χωράφια, να στεγνώσουν τα έλη, να ιδρύσουν kibbutzim και moshavim, (αγροτικούς οικισμούς) να πολεμήσουν στην Hagana, την Etzel ή την Lehi πλάι στους άνδρες, με ισότιμους όρους. Το Ισραήλ κέρδισε εξ αρχής την φήμη κράτους στο οποίο επικρατεί ισότητα φύλων, και όπου γυναίκες και άνδρες απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα. Από τα πρώτα βήματα του κράτους, άρχισαν να ψηφίζονται νόμοι που προωθούν την ισοτιμία των φύλων και προστατεύουν τη θέση της γυναίκας. [ ] Ποια όμως είναι η Εβραία Ισραηλινή γυναίκα; Το προφίλ της είναι μάλλον ένα μεγάλο και πολύχρωμο ψηφιδωτό, από γυναίκες από κάθε γωνιά της διασποράς. Ένα "Mizug Galouyiot" (σύνολο εξόριστων). Γυναίκες που από πάππου προς πάππου και ίσως και νωρίτερα, οι οικογένειές τους ήταν εγκατεστημένες στο Ισραήλ, και πριν από την ίδρυσή του. Άλλες που ήρθαν από την Δυτική, την Ανατολική, ή την Κεντρική Ευρώπη, από την Βόρειο ή τη Νότιο Αμερική, την Υεμένη και τα υπόλοιπα Αραβικά κράτη της Βορείου Αφρικής και της Ασίας. Και φυσικά, οι νέες "sabres" αυτές που γεννήθηκαν στο κράτος του Ισραήλ μετά την ίδρυσή του (κατά πάσα πιθανότητα κόρες μεταναστών). Σε κάθε μία από αυτές τις ομάδες, θα βρούμε τις θρήσκες και τις κοσμικές. Και μέσα στις θρήσκες υπάρχουν οι υπερ-ορθόδοξες, οι συντηρητικές και οι ρεφορμιστικές. Μία μεγάλη ποικιλία όλων των καταγωγών και προελεύσεων, με διαφορετικά ήθη, έθιμα, ταμπού και παραδόσεις. Μια κουλτούρα δηλαδή που οπωσδήποτε επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο οι ίδιες οι γυναίκες αντιλαμβάνονται τη θέση τους στην κοινωνία. Στο νεογέννητο κράτος το να βγουν και οι γυναίκες στη δουλειά, δεν ήταν μόνο θέμα ιδεολογίας, ήταν και θέμα απόλυτης ανάγκης. Στα kiboutzim και στα moshavim υπήρχε εξ αρχής ισοτιμία στην κατανομή τής εργασίας. Στις πόλεις, υπήρχε μια αρκετά ευδιάκριτη διάκριση μεταξύ ανδρικών και γυναικείων επαγγελμάτων. Τα κατά προτίμηση γυναικεία επαγγέλματα ήταν κυρίως στους τομείς της παιδείας (δασκάλες, νηπιαγωγοί, κλπ.). Ήταν επίσης νοσοκόμες, δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι. Σ αυτές τις δουλειές ιεραρχικά οι γυναίκες συνήθως εργαζόντουσαν σε χαμηλότερες θέσεις από τους άνδρες. Με την πάροδο των χρόνων, περισσότερες γυναίκες άρχισαν 12

13 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ να ξεφεύγουν από τους στερεότυπους ρόλους και θέσεις, προόδευσαν, αναγνωρίστηκαν και προωθήθηκαν σε όλους τους τομείς και σε κάθε χώρο εργασίας. [ ] Πού βρίσκεται η γυναίκα, συγκριτικά με τον άνδρα στο σημερινό Ισραήλ; Ας αρχίσουμε με τον τομέα της εκπαίδευσης: Εκπαίδευση: Στον τομέα της επίσημης εκπαίδευσης αγόρια και κορίτσια έχουν πλήρη ισοτιμία. Παρ όλα ταύτα, ακόμα και σήμερα, θα δούμε μεγαλύτερη τάση στα αγόρια να ακολουθήσουν τεχνικά επαγγέλματα και αργότερα, ακαδημαϊκές σπουδές σε τεχνικές επιστήμες. Γι αυτό το λόγο, μαθήτριες με καλή επίδοση στις θετικές επιστήμες ενθαρρύνονται να ακολουθήσουν σπουδές σε τομείς που στο παρελθόν θεωρούντο αποκλειστικά "ανδρικοί". [ ] Στα πρώτα χρόνια του κράτους υπήρχε υπεροχή στον αριθμό των ανδρών με ακαδημαϊκά διπλώματα. [ ] Σήμερα, περίπου το 60% των ακαδημαϊκών διπλωμάτων ανήκουν σε γυναίκες, επίσης 46% από τους κατόχους διδακτορικού πτυχίου είναι γυναίκες. Στα πανεπιστήμια, το 22% των διδασκόντων και το 7,8% των καθηγητών είναι γυναίκες. [ ] Η γυναίκα στο Στρατό: Ο στρατός, υποτίθεται πως είναι ο βασικός συντελεστής επίσπευσης της ισότητας. Ο ισραηλινός νόμος επιβάλλει στρατιωτική θητεία και στους άνδρες και τις γυναίκες. Στο παρελθόν και έως πριν 10 χρόνια, τα κορίτσια υπηρετούσαν κυρίως σε γραφεία ή ήταν δασκάλες σε σχολεία σε πόλεις ανάπτυξης. Στρατιωτίνες μάχιμες, ή στρατιωτίνες που δίνουν διαταγές, ή διδάσκουν/εκπαιδεύουν άνδρες στρατιώτες ήταν κάτι το αδιανόητο. Σήμερα, μόλις ένα 20% από τις στρατιωτίνες υπηρετεί σε γραφική υπηρεσία. Το υπόλοιπο 80% υπηρετεί σε όλες τις θέσεις. Κάπου 25% των αξιωματικών -που ακολουθούν καριέρα στρατιωτικού- είναι γυναίκες. Κάπου το 3% έχει φτάσει σε υψηλούς βαθμούς. Παράδειγμα: Η Στρατηγός Miri Regev ήταν μέχρι πρότινος εκπρόσωπος των ενόπλων δυνάμεων (τώρα αρχίζει καριέρα πολιτικού). Η πρώτη μάχιμη πιλότος αποφοίτησε από την ισραηλινή αεροπορία το [ ] Και στην αστυνομία καθώς και στην Mossad (Μυστικές Υπηρεσίες) υπάρχει σεβαστός αριθμός γυναικών σε υψηλές θέσεις (η νυν αρχηγός του κόμματος ΚADIMA, Tzipi Livni, προήλθε από την Mossad). Η εργαζόμενη γυναίκα: Ο ισραηλινός νόμος προστατεύει την γυναίκα και της εγγυάται ισότητα ευκαιριών. Ακόμα και στις αγγελίες, οι διαφημίσεις υποχρεούνται να χρησιμοποιήσουν πολιτικά σωστή γλώσσα. Παρ όλο που θα βρούμε γυναίκες σε όλους τους χώρους εργασίας, στην ουσία, ιεραρχικά, το μεγαλύτερο ποσοστό των γυναικών βρίσκεται σε χαμηλότερη θέση από τους άνδρες. Επίσης, ακόμα και σήμερα, θα συναντήσουμε λιγότερες γυναίκες σε επαγγέλματα όπως είναι του μηχανικού, του διευθυντού (επαγγέλματα που είναι πολύ πιο επικερδή). Οι στατιστικές όμως συνεχώς βελτιώνονται κυρίως στον τομέα της υ- ψηλής τεχνολογίας. Σήμερα πάνω από 500 εταιρίες διευθύνονται από γυναίκες. [ ] Το 2000, (αρχή του αιώνα), το 45% του εργαζόμενου πληθυσμού στο Ισραήλ ήταν γυναίκες. Αλλά ακόμα και σήμερα περίπου το 60% των γυναικών δημοσίων υπαλλήλων εργάζονται στους τομείς της παιδείας, υγείας, και κοινωνικής ευημερίας. Μια βασική αλλαγή που έγινε σταδιακά, είναι ότι ενώ στην δεκαετία του 50 και του 60 ελάχιστες γυναίκες εργαζόντουσαν στους τομείς της τηλεόρασης, δημοσιογραφίας, διοίκησης ε- πιχειρήσεων και ψυχολογίας, σήμερα αυτά τα επαγγέλματα έ- χουν γίνει καθαρώς γυναικεία. Ο ισραηλινός νόμος, απαγορεύει την απόλυση εργαζομένων γυναικών κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθώς και για ένα χρονικό διάστημα μετά την επιστροφή στη δουλειά. [ ] Παιδικοί σταθμοί με προσιτές τιμές και συνθήκες διευκολύνουν την επιστροφή της γυναίκας στη δουλειά της. Το 1964 ψηφίστηκε νόμος ισότητας μισθών σε γυναίκες και άνδρες. Παρ όλα αυτά, οι σημερινές στατιστικές δείχνουν ότι ο μηνιαίος μισθός των γυναικών είναι κατά μέσο όρο 40% χαμηλότερος του μισθού των ανδρών. 13

14 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Αιτία; Ακόμα και σήμερα, ο μεγαλύτερος αριθμός των εργαζομένων γυναικών κατέχουν χαμηλότερες θέσεις, καθώς, ως επί το πλείστον, ο μισθός τους θεωρείται ως "ο δεύτερος" μισθός στην οικογένεια. Παρ όλο το "image" της προοδευμένης και χειραφετημένης γυναίκας, η οικογένεια εξακολουθεί να είναι η υψηλότερη αξία. Ένας μεγάλος αριθμός γυναικών δεν έχει πλήρη εργασία προκειμένου να μπορέσει να αφιερώσει χρόνο στην ευθύνη του σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών. Υπάρχει και ένας παράγοντας στον οποίο όσο και αν φαίνεται παράδοξο ο μισθός της εργαζόμενης γυναίκας είναι, ο κύριος και μοναδικός: στον τομέα τών ορθόδοξων θρήσκων (Haredi Εβραίων). Το μεγαλύτερο μέρος των ανδρών σε αυτό το κομμάτι του πληθυσμού, ασχολείται αποκλειστικά με την μελέτη της TORA. Η οικογένειές τους ζουν κυρίως από κρατικά επιδόματα και το μισθό της γυναίκας. Τα επαγγέλματα αυτών των γυναικών είναι τα κλασικά γυναικεία τα οποία τους επιτρέπουν να τηρούν τους αυστηρούς νόμους της σεμνότητας. Πολλές εργάζονται ως λογίστριες από το σπίτι. Παρ όλα ταύτα, τελευταίως άρχισε να παρατηρείται μια αλλαγή ακόμα και σε αυτή την ομάδα του πληθυσμού. Πολλές εξαιρετικά ορθόδοξες γυναίκες σπουδάζουν και εισέρχονται σε καινούριους τομείς, όπως η υψηλή τεχνολογία. [ ] Ο διευθυντής της high-tech εταιρείας Matrix Moti Gutman, ο πρώτος στο Ισραήλ που διέκρινε τις δυνατότητες των Haredi γυναικών στον τομέα της υψηλής τεχνολογίας, ανέπτυξε ένα παράρτημα εταιρείας όπου εργάζονται μόνο ορθόδοξες γυναίκες, σε περιβάλλον και συνθήκες εργασίας που τους εξασφαλίζει όλες τις ιδιαίτερές τους ανάγκες (όπως κανονισμοί σεμνότητας, διαχωρισμός γυναικών και ανδρών, KASHRUT, κλπ.). [ ] Γυναίκα στην εξουσία: Οι αριθμοί και τα ποσοστά δείχνουν ότι παρ όλη την προοδευτική νομοθεσία, υπάρχει χαμηλή γυναικεία αντιπροσώπευση στην εξουσία. Μία αιτία είναι, ότι η πολιτική δομή στο Ισραήλ, δυσκολεύει την ανάδειξη και άνοδο των γυναικών μέσα στα πολιτικά κόμματα. Οι πολιτικοί ηγέτες συνήθως φυτρώνουν και αναδεικνύονται μέσα από το στρατό, τα κόμματα, και τις δημαρχίες. Και στις τρεις αυτές αρχές, η γυναικεία αντιπροσώπευση εξ αρχής ήταν και εξακολουθεί να είναι μικρότερη από αυτή των ανδρών. Δεύτερον, επειδή η Εβραϊκή παραδοσιακή οικογένεια δίνει μεγάλη έμφαση στο ρόλο τής γυναίκας στην οικογένεια, ακόμα και σήμερα πολλές γυναίκες αναβάλλουν τα προσωπικά τους όνειρα πολιτικής καριέρας "ώσπου να μεγαλώσουν τα παιδιά". Όταν όμως αρχίσουν την καριέρα τους, σχετικά καθυστερημένα, βρίσκονται σε μειονεκτική θέση, σε ένα περιβάλλον στο οποίο επικρατούν οι άνδρες. Η πιο αξιόλογη εξαίρεση, ήταν η αείμνηστη πρωθυπουργός Golda Meir, (από το 1969 έως το 1974), που έχει αναφερθεί επανειλημμένως ως το σύμβολο τής ισοτιμίας στην ισραηλινή πολιτική. Στα χρόνια της θητείας της, η Meir δεν ασχολήθηκε με νομοθεσία που προωθεί την θέση της γυναίκας, δεν έδωσε θέσεις υπουργού σε καμία άλλη γυναίκα, και δέχθηκε με υπερηφάνεια τον τίτλο "του μόνου άνδρα στην κυβέρνηση". Παρ όλα αυτά, κατόρθωσε να προβάλλει το ρόλο της ως γυναίκας και μητέρας και πολλές σημαντικές αποφάσεις ελήφθησαν σε συνέδρια που έγιναν στην κουζίνα του σπιτιού της! Ενώ το 1950, μόνο το 4,2% από τους υποψήφιους στις δημοτικές εκλογές ήταν γυναίκες, το 1998 τα ποσοστά είχαν αυξηθεί σε 15%. Ο αριθμός των γυναικών στα δημοτικά συμβούλια ανήρθε από 153 το 1993 σε 240. Από το 1948 και μέχρι σήμερα 9 γυναίκες εκλέχτηκαν δήμαρχοι.[ ] Σε σύγκριση με 130 δυτικές χώρες, το Ισραήλ κατέχει σήμερα την 56η θέση, όσον αφορά την επιτυχία τού να μειώσει το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην πράξη. Ο μόνος τομέας στον οποίο το Ισραήλ κατέχει τα πρωτεία, είναι στον αριθμό γυναικών που έχουν ολοκληρώσει ακαδημαϊκές σπουδές. [ ] Αστικός και Θρησκευτικός Νόμος Προσπάθησα να δώσω μια ευρεία εικόνα της θέσης τής γυναίκας στο σύγχρονο Ισραήλ, αλλά για να εξηγήσω την μεγαλύτερη διάκριση που γίνεται στις γυναίκες στο Ισραήλ, θα πρέπει να αναφερθώ στον ανταγωνισμό μεταξύ δύο κεντρικών εξουσιών: του κράτους και της θρησκείας και το χάσμα μεταξύ των πολιτικών και των θρησκευτικών δικαστηρίων. Με την ίδρυση του κράτους, Ο David Ben Gurion, πήρε την πο- 14

15 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ λιτική απόφαση να διατηρήσει το Status Quo να μην τροποποιήσει αποφάσεις που είχαν παρθεί πριν την ίδρυση του κράτους. Μία από τις συνέπειες αυτής της απόφασης είναι ότι στο Ισραήλ υπάρχουν δύο παράλληλες δικαστικές εξουσίες: τα πολιτικά δικαστήρια και τα θρησκευτικά δικαστήρια. Τα θρησκευτικά δικαστήρια (Batei Din) έχουν δικαιοδοσία σε όλα τα θέματα προσωπικών ελευθεριών, δηλαδή γάμο, διαζύγιο (1953). Σε αυτούς τους τομείς για του Εβραίους ισχύει ο νόμος της Halacha, για τους μουσουλμάνους η Sharya, για τους χριστιανούς ο κανόνας του χριστιανισμού. [ ] Υπάρχουν δύο κατηγορίες γυναικών που έχουν γίνει τραγικά θύματα αυτής της απόφασης: 1. Παντρεμένες γυναίκες που επιθυμούν να πάρουν διαζύγιο παρά τη θέληση τού συζύγου τους. Αυτές οι γυναίκες ονομάζονται messoravot get, δηλαδή απαρνούμενες διαζυγίου. 2. Παντρεμένες γυναίκες που ο σύζυγός τους είναι αγνοούμενος, και που ονομάζονται agunot, δηλαδή αγκυροβολημένες, ή αλυσοδεμένες. Και στις δύο περιπτώσεις επειδή ο θρησκευτικός νόμος της Halacha απαιτεί την παρουσία και συγκατάθεση και των δύο συζύγων για να δοθεί το "get", οι γυναίκες δεν μπορούν να απαλλαχθούν από τα δεσμά του γάμου. [ ] Σε ένα κράτος όπως το Ισραήλ, με τόσους πολέμους, και εχθροπραξίες, την μεγαλύτερη πιθανότητα να γίνουν Agounot, έχουν οι γυναίκες στρατιωτικών, ή στρατιωτών, που κατά πάσα πιθανότητα σκοτώθηκαν αλλά δεν έχουν βρεθεί ίχνη τους. Πολλοί από αυτούς είναι αιχμάλωτοι χωρίς να είναι σίγουρο αν ζουν και πόσο χρόνο θα πάρει να επιστρέψουν στο Ισραήλ ζωντανοί ή νεκροί. [ ] Θα κλείσω με ένα απόσπασμα από μια από τις διαλέξεις τής καθηγήτριας Alice Shalvi, σύγχρονης θρήσκας Ισραηλινής λόγιας παιδαγωγού και συγγραφέα δεκάδων βιβλίων που έχει αποκαλεστεί η μητέρα του φεμινισμού στο Ισραήλ. Η καθ. Alice Shalvi έχει αφιερώσει όλη της τη ζωή στον αγώνα για την μόρφωση και την προώθηση των δικαιωμάτων τής γυναίκας, και για την αξιόλογη δράση της τής απονεμήθηκε το ανώτατο "βραβείο του Ισραήλ". «Το μοντέρνο κράτος του Ισραήλ, είναι μία χώρα αμέτρητων αντιθέσεων και παράδοξων καταστάσεων. Από τη μια, έχει παγκόσμια φεμινιστική δράση και δημοκρατικό καθεστώς, από την άλλη, έχει στη Βουλή του κόμματα που ανενόχλητα διαλαλούν την επιθυμία τους να αλλάξουν τη δημοκρατία με τη θεοκρατία και την επικράτηση του νόμου της Εβραϊκής Halacha. [ ] Είναι μια από τις λίγες χώρες στον κόσμο που είχε γυναίκα πρωθυπουργό. Παρ όλα ταύτα, έως το 1977, οι ορθόδοξοι ραββίνοι, απαγόρευαν στις γυναίκες της κοινότητάς τους να πάνε να ψηφίσουν. Από τους 15 δικαστές που αποτελούν το ανώτατο δικαστήριο, οι τρεις είναι γυναίκες (σήμερα 34%). Όμως στα θρησκευτικά δικαστήρια δεν υπάρχει ούτε μία. Σύμφωνα με τον πολιτικό νόμο του Ισραήλ, οι γυναίκες υποχρεούνται να υπηρετήσουν στο στρατό, αλλά οι θρήσκες γυναίκες απαλλάσσονται για λόγους σεμνότητας [ ] Στα Ισραηλινά θέατρα τα περισσότερα εκ των οποίων χρηματοδοτούνται από το κράτος- θα συναντήσουμε πολλές ταλαντούχες και αξιοθαύμαστες καλλιτέχνιδες. Θα συναντήσουμε επίσης ορθόδοξες θρήσκες εξίσου αξιόλογες καλλιτέχνιδες, να παρουσιάζονται μόνο ενώπιον γυναικών. Ορθόδοξοι άνδρες δεν θα παραβρεθούν σε καμία παράσταση στην οποία συμμετέχει έστω και μία γυναίκα. Έννοιες όπως χειραφέτηση και ελευθερία έρχονται σε αντίθεση με έννοιες όπως αντίδραση και καταπίεση. Όμως στο βάθος του σκοτεινού τούνελ, μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάποιο φως. Το φως που άναψαν οι ίδιες οι γυναίκες. Είναι το φως της γνώσης και της μόρφωσης που στην εβραϊκή κοινωνία επί σειρά αιώνων ήταν το μονοπώλιο των ανδρών. [ ] Με αναζήτηση νέων ερμηνειών, αναθεώρηση του εβραϊκού νόμου, και με συνεργασία ορθόδοξων και μη ορθόδοξων γυναικών θα καταφέρουμε κάτι αναπότρεπτο. Μια πνευματική επανάσταση που θα επιτρέπει την συνύπαρξη του ιουδαϊσμού και του μοντερνισμού. Σε ένα συντηρητικό και συγχρόνως προοδευτικό κράτος, στο Ισραήλ". Αμέν. *(αποσπάσματα από την ομότιτλη διάλεξη στο Deree με αφορμή την Ημέρα της Βίβλου, ) 15

16 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Η γυναίκα στον ιουδαϊκό νόμο και στο αστικό δίκαιο 16 Στο άρθρο αυτό θα επιχειρήσουμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή σχετικά με την εφαρμογή του ιουδαϊκού νόμου στη ρύθμιση θεμάτων οικογενειακού δικαίου, προκειμένου να καταδείξουμε αν τελικά ο ιουδαϊκός νόμος ή το ισχύον αστικό δίκαιο περιλαμβάνει διατάξεις επωφελέστερες για τη γυναίκα και τη θέση της στο γάμο. 1. Σύντομη ιστορική αναδρομή σχετικά με την εφαρμογή του ιουδαϊκού νόμου σε ζητήματα οικογενειακού δικαίου Στην Ελληνιστική περίοδο οι οικογενειακές σχέσεις των Eβραίων κατοίκων της Ελλάδας ρυθμίζονταν από τον ιουδαϊκό νόμο. To ίδιο ίσχυε και κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, ενώ η κατάσταση αυτό τροποποιήθηκε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής περιόδου, με αποτέλεσμα οι ισραηλίτες στο θρήσκευμα να υπαχθούν στα κοινά δικαστήρια με όλους τους υπόλοιπους υπηκόους της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν οργανωμένη με βάση το θρήσκευμα των υπηκόων της σε Μιλιέτ, το οποίο επέτρεπε στους μη μουσουλμάνους υπηκόους της να ρυθμίζουν τα θέματα που επιθυμούν, όπως αυτά του οικογενειακού δικαίου, με βάση τα οριζόμενα στη θρησκεία τους και επίσης να λύνουν τις διαφορές τους στα θρησκευτικά δικαστήρια, τα οποία για τους ισραηλίτες υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ήταν τα Bathei Din. Σημειώνεται ότι το 16ο αιώνα ο Ραβίνος Γιοσέφ Κάρο συνέταξε τον κώδικα Σουλχάν Αρούχ, ο οποίος ρυθμίζει, μεταξύ άλλων, θέματα οικογενειακού δικαίου. 2. Οικογενειακό δίκαιο των Εβραίων στην Ελλάδα: η μετάβαση από την εφαρμογή τού Ιουδαϊκού νόμου στον Αστικό Κώδικα. Η ίδια κατάσταση συνεχίστηκε και με τη σύσταση του Ελληνικού κράτους. Μετά τους πολέμους των ετών σε συνέχεια των οποίων η Μακεδονία και η Θράκη προσαρτήθηκαν στο της ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΑΣ ΑΛΜΥΡΟΥΔΗ-ΝΑΜΙΑ Δικηγόρου Ελληνικό κράτος, αυξήθηκαν κατά πολύ οι ισραηλίτες έλληνες υπήκοοι. Για το λόγο αυτό εκδόθηκε ο νόμος 147/1914, ο οποίος στο άρθρο 2 αναγνώρισε ότι τα σχετικά με το γάμο και τις οικογενειακές σχέσεις των ελλήνων πολιτών, οι οποίοι ήταν ισραηλίτες στο θρήσκευμα, διέπονταν από τον ιερό ιουδαϊκό νόμο. Στη συνέχεια με το νόμο 2456/1920 "Περί Ισραηλιτικών Κοινοτήτων" θεσπίστηκε η ίδρυση θρησκευτικού δικαστηρίου από κάθε Ισραηλιτική Κοινότητα προκειμένου να αποφασίζει επί οικογενειακών διαφορών που διέπονταν από τον ιερό ιουδαϊκό νόμο. Κατά τα λοιπά οι σχέσεις των Ισραηλιτών Ελλήνων υπηκόων ρυθμίζονταν από το κοινό αστικό δίκαιο. Σημειώνεται ότι, εκτός από τους λόγους διαζυγίου που προβλέπονταν στον ιουδαϊκό νόμο, οι έλληνες Ισραηλίτες μπορούσαν να ζητήσουν διαζύγιο και για τους λόγους που προβλέπονταν στο κοινό αστικό δίκαιο. συνέχεια στη σελίδα 18

17 «Η γυναίκα προήλθε από το πλευρό του άνδρα. Όχι από το πόδι του για να είναι κατώτερη, όχι από το κεφάλι του για να είναι ανώτερη, αλλά από το πλευρό του για να είναι ισότιμη. Κάτω από το χέρι του για να προστατεύεται και δίπλα στην καρδιά του για να είναι η αγαπημένη». Ταλμούδ

18 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ συνέχεια από τη σελίδα 16 Mε την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα, ο οποίος άρχισε να ισχύει από το 1946, καταργήθηκε η δικαιοδοσία των θρησκευτικών δικαστηρίων (Beth Din) στους έλληνες ισραηλίτες για τις υποθέσεις που αφορούσαν το οικογενειακό δίκαιο και οι σχέσεις των ελλήνων ισραηλιτών διέπονταν πλέον από το κοινό αστικό δίκαιο. 3. Σύγκριση των επιμέρους ρυθμίσεων Γάμος Για τη σύναψη του γάμου, σύμφωνα με τον ιουδαϊκό νόμο, πρέπει μεταξύ άλλων, να συναφθεί η Κετουμπά. Η Κετουμπά είναι ένα συμβόλαιο γάμου, το οποίο περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις του συζύγου προς την σύζυγό του. Υπογράφεται από το γαμπρό ενώπιον δύο μαρτύρων και παραδίδεται στη νύφη ή στη μητέρα της πριν την έναρξη της κοινής ζωής τού ζεύγους. Η Κετουμπά αναφέρει τον τόπο και την ημερομηνία τέλεσης του γάμου, τα πλήρη ονόματα του γαμπρού και της νύφης και τα ονόματα των γονιών τους. Το δεύτερο μέρος της Κετουμπά περιλαμβάνει συνήθως λεπτομερή κατάλογο της προίκας τής νύφης καθώς και τον οικονομικό διακανονισμό που έχει συμφωνηθεί και τους όρους που πρέπει να τηρηθούν σε περίπτωση διαζυγίου. Η Κετουμπά επικράτησε ως υποχρεωτικό μέρος του Εβραϊκού γάμου στην ελληνιστική περίοδο ως μέσο προστασίας της γυναίκας, ώστε να μη θεωρεί ο σύζυγος εύκολο να την χωρίσει. Σε περίπτωση διαζυγίου, ο σύζυγος θα έπρεπε να καταβάλει ως αποζημίωση το ποσό που αναφέρεται στην Κετουμπά, το οποίο περιλαμβάνει την αξία τής προίκας, συνήθως αναπροσαρμοσμένη στην αξία που είχε την ημέρα του διαζυγίου. Κατά την παράδοση η αναπροσαρμογή ανερχόταν σε ποσοστό τουλάχιστον 50% επί της αρχικής αξίας της προίκας. Η γλώσσα αυτού του συμβολαίου είναι τα Αραμαϊκά. Υπάρχουν όμως και Κετουμπότ που είναι γραμμένες στη γλώσσα της χώρας της τέλεσης του γάμου. Σήμερα, η Κετουμπά έχει σταθερό περιεχόμενο, είναι τυπωμένη και έχει κενά για την ημερομηνία και τα ονόματα του γαμπρού και της νύφης και των μαρτύρων. Πριν το γάμο, ο ραββίνος συμπληρώνει τα κενά και επιβλέπει την υπογραφή της Κετουμπά από τους μάρτυρες. Απαγορεύεται σε ένα ζευγάρι να ζήσει μαζί, έστω και προσωρινά, χωρίς να έχουν υπογράψει την Κετουμπά. Η έννοια του γαμήλιου συμβολαίου έχει διαφορετική σημασία στον ιουδαϊκό νόμο από αυτή που έχει στο αστικό δίκαιο. Η Κετουμπά είναι συστατικό στοιχείο του γάμου και απαραίτητη για την εγκυρότητα του γάμου. Αντίθετα, σύμφωνα με το αστικό δίκαιο η προίκα ή τα γαμήλια συμβόλαια δεν επηρεάζουν την εγκυρότητα του γάμου, ενώ σημειώνουμε ότι σύμφωνα με το Νόμο 1329/1983 η προίκα έχει καταργηθεί. 18

19 Γ Υ Ν Α Ι Κ Α Κ Α Ι Ι Ο Υ Δ Α Ϊ Σ Μ Ο Σ Διατροφή Σύμφωνα με τον ιουδαϊκό νόμο η σύζυγος έχει δικαίωμα να ζητήσει διατροφή αλλά μόνο in natura (δηλαδή σε είδος και όχι ως χρηματική αποζημίωση) και το δικαίωμα διατροφής αναγνωρίζεται στις γυναίκες μόνο σε περίπτωση που είχαν υποχρεωθεί χωρίς λόγο από τους συζύγους τους να λύσουν το γάμο τους ή να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους. Επειδή τα ελληνικά δικαστήρια αναγνώριζαν το δικαίωμα διατροφής στη σύζυγο και πριν την εισαγωγή του αστικού κώδικα στην ελληνική έννομη τάξη, πολλές γυναίκες (ισραηλίτισσες στο θρήσκευμα) στρέφονταν στα αστικά δικαστήρια για να λάβουν διατροφή, διότι τα ελληνικά δικαστήρια αντιμετώπιζαν το ζήτημα αυτό με μεγαλύτερη ευρύτητα και επιδίκαζαν χρηματική αποζημίωση ως διατροφή και όχι εις είδος, όπως προέβλεπε ο ιουδαϊκός νόμος. Levira H Levira είναι η υποχρέωση του αδελφού του αποβιώσαντος συζύγου να παντρευτεί τη χήρα του αδελφού του. Η υποχρέωση αυτή δεν υφίστατο στο ελληνικό δίκαιο ούτε πριν την εισαγωγή του αστικού κώδικα, ούτε βεβαίως μετά. Η υποχρέωση αυτή που προβλέπεται στον ιουδαϊκό νόμο είναι αντίθετη με την ισχύουσα ελληνική νομοθεσία. Σύμφωνα με το άρθρο 1462 του Αστικού Κώδικα αποτελεί κώλυμα η σύναψη γάμου μιας γυναίκας με τον αδελφό του αποβιώσαντος συζύγου της και ένας τέτοιος γάμος θα ήταν άκυρος και ανυπόστατος. Halitsa Η υποχρέωση απαλλαγής της χήρας από την οικογένεια του αποβιώσαντος συζύγου, προκειμένου η χήρα να τελέσει άλλο γάμο, αποτελεί σύμφωνα με τον ιουδαϊκό νόμο, συστατικό στοιχείο του γάμου. Αντίθετα, σύμφωνα με το αστικό δίκαιο, η σύναψη δεύτερου γάμου χήρας, η οποία δεν έχει "αποδεσμευτεί" επισήμως από την οικογένεια του αποβιώσαντος συζύγου, είναι έγκυρη, διότι η halitsa συνιστά προϋπόθεση πνευματικής λύσης του ιουδαϊκού γάμου, σύμφωνα με την κρατούσα άποψη στο αστικό δίκαιο. Λύση του γάμου Σύμφωνα με τα οριζόμενα στον ιουδαϊκό νόμο, μόνο ο σύζυγος έχει το δικαίωμα να χωρίσει τη σύζυγό του, έστω και χωρίς τη συγκατάθεσή της και χωρίς να παρέχει ειδική αιτιολογία. Αντίθετα, η σύζυγος θα πρέπει να παρέχει εξηγήσεις προκειμένου να της δοθεί το δικαίωμα να χωρίσει. Η συναίνεση του ζεύγους απαιτείται για τη λύση του γάμου και αποτελεί συνήθως στοιχείο που προβλέπεται στην Κετουμπά. Δεδομένου όμως ότι το δικαίωμα διαζυγίου ανήκει τελικά στον σύζυγο, τα δικαιώματα της συζύγου συνίστανται στο γεγονός ότι μπορεί να ξεκινήσει τη διαδικασία του διαζυγίου. Η λύση του γάμου σύμφωνα με τον ιουδαϊκό νόμο προβλέπει τη χορήγηση διαζυγίου από το σύζυγο στη σύζυγο, ενώ ο Ν. 2456/1920 προβλέπει ποινές για το σύζυγο, ο οποίος αρνείται να συνεργαστεί στην πνευματική λύση του γάμου (get ή halitsa), αλλά δεν τον υποχρεώνει να προβεί σε αυτές τις δηλώσεις. Στο αστικό δίκαιο η δυνατότητα λύσης του γάμου αναγνωρίζεται εξίσου και στους δύο συζύγους για τους λόγους που προβλέπονται στο νόμο και πλέον οι έλληνες ισραηλίτες υπάγονται στις διατάξεις του αστικού δικαίου σχετικά με τη λύση του γάμου. Συμπέρασμα: Από τα ανωτέρω προκύπτει το συμπέρασμα ότι το καθεστώς του ισχύοντος αστικού δικαίου περιλαμβάνει ευνοϊκότερες ρυθμίσεις για τις γυναίκες σε σχέση με τις ρυθμίσεις τού ιουδαϊκού νόμου. Πλην των οριζομένων στην Κετουμπά, που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ένα προοδευτικό κείμενο, το οποίο στόχο έχει να διασφαλίσει τη σύζυγο και την περιουσία που της δίδεται ως προίκα, οι λοιπές ρυθμίσεις σχετικά με τη Levira, τη Halitsa και τη λύση του γάμου, είναι περισσότερο δεσμευτικές για τη γυναίκα από τα ισχύοντα σήμερα και, ορισμένες από αυτές, έρχονται σε αντίθεση με τα οριζόμενα στο Σύνταγμα και στη νομοθεσία περί ισότητας των φύλων. 19

20 Βανδαλισμός στα Γιάννενα του ΒΙΚΤΩΡΑ ΙΣΑΑΚ ΕΛΙΕΖΕΡ Στις αρχές του 2009, παράγοντες της πολιτικής ζωής του τόπου και των μέσων ενημέρωσης δεν δίστασαν να ταυτίσουν τους Ισραηλινούς με τους Ναζί. Αργότερα, αρχηγός κοινοβουλευτικού κόμματος γράφει μεταξύ άλλων ότι οι Εβραίοι μυρίζουν αίμα. Το Μάιο, αθωώνεται Ναζιστής που μέσω του βιβλίου του καλεί ευθέως σε άσκηση βίας εναντίον των Εβραίων. Τον Ιούνιο, βεβηλώνεται το εβραϊκό νεκροταφείο στα Γιάννενα και δημοσιοποιούνται αποσπάσματα της τεκμηρίωσης της απόφασης του Εφετείου που δεν είναι παρά μια έμμεση αποδοχή πολλών εκ των ισχυρισμών του «αθώου» πλέον θιασώτη του Χίτλερ. Λίγοι νοιάστηκαν για τη ταύτιση Εβραίων με τους Ναζί. Θα έλεγα μάλιστα ότι συντελέστηκε μια συλλογική, μερική έστω, κάθαρση τύψεων, για πολλούς συνέλληνες. Το μήνυμα δε του πολιτικού αρχηγού, πέρασε σχεδόν απαρατήρητο αφού και ο ίδιος ο Πρόεδρος της Βουλής απαξίωσε να ασχοληθεί με το θέμα. Η αθώωση ενός Ναζιστή προκάλεσε ένα μίνι συναγερμό. Αρθρογράφοι και μη κυβερνητικές οργανώσεις κρούουν το κώδωνα του κινδύνου προ ενός κύματος αντισημιτισμού στην Ελλάδα. Ο εκπρόσωπος του υπουργείου εξωτερικών, μετά από ερώτηση δημοσιογράφου, επισημαίνει ότι ο Ελληνικός λαός αποδοκιμάζει το περιεχόμενο του επίμαχου βιβλίου. Εκ των 290 βουλευτών που έλαβαν επιστολή διαμαρτυρίας του ΚΙΣ και έκκληση να αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη καταπολέμηση του Αντισημιτισμού, ελάχιστοι ανταποκρίθηκαν θετικά. Και μετά ήρθε, η βεβήλωση στα Γιάννενα. Τα τοπικά μέσα ενημέρωσης, κοινωνικοί φορείς και κυρίως η Πανεπιστημιακή κοινότητα της πόλης, αντέδρασαν και καταδίκασαν το γεγονός. Και αυτό οφείλεται στις πρωτοβουλίες της ηγεσίας και των Πανεπιστημιακών παραγόντων της Ισραηλιτικής Κοινότητας Ιωαννίνων που έχουν κατορθώσει να καλλιεργήσουν κλίμα αλληλεγγύης με το μεγαλύτερο κομμάτι της τοπικής κοινωνίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι βουλευτής του ΚΚΕ υπέβαλλε σχετική επερώτηση για τη σύλληψη των ενόχων. Και στις αρχές Ιουνίου, εκδήλωση στο Ζάππειο για τη παρουσίαση βιβλίου που εξέδωσε το υπουργείο εξωτερικών με τίτλο Έλληνες στο Άουσβιτς. Η υπουργός Ντόρα Μπακογιάννη, καλεί όλες τις Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να λάβουν μέτρα ενάντια στο Ρατσισμό και τον Αντισημιτισμό, και μαζί με τον Πρόεδρο της Βουλής απονέμουν τίτλους τιμής στους επιζήσαντες μάρτυρες των Ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης. Σε κάθε περίπτωση, εκείνοι οι ηγέτες του Ελληνικού Εβραϊσμού που επικοινωνούν συχνά πυκνά με υπουργούς και πολιτειακούς παράγοντες οφείλουν να τους διαμηνύσουν ότι η απόφαση της Βουλής για την υιοθέτηση της 27ης Ιανουαρίου ως ημέρα μνήμης των Εβραίων μαρτύρων του Ολοκαυτώματος, δεν είναι εκπλήρωση «ρουσφετιού» για να το υπενθυμίζουν σε κάθε δημόσια εμφάνιση ή ανακοίνωσή τους. Ήταν χρέος και καθήκον μιας πολιτείας προς ολόκληρη τη κοινωνία εφόσον βέβαια επιθυμεί να βιώνει στα υγιή πλαίσια μιας δημοκρατίας. Η συνεχής δε αναφορά σε αυτή την απόφαση, υποτιμά και ευτελίζει βάναυσα το περιεχόμενό της. Η στρατηγική του Ελληνικού Εβραϊσμού δεν μπορεί να στηρίζεται μόνο στο παρελθόν. Μπορεί και πρέπει να το μνημονεύει, να το μελετά και να εμπνέεται. Το μέλλον όμως καλεί για νέες στρατηγικές, νέες μεθόδους, νέες ιδέες. Και υπάρχει μια αστείρευτη πηγή ιδεών που παραμένουν ανεκμετάλλευτες στο μυαλό και στη ψυχή ταλαντούχων νέων που είχα τη τύχη να συναντήσω τη Πρωτομαγιά. Η φωνή αυτών των νέων πρέπει να ακουσθεί, μαζί με αυτούς τους νέους να υλοποιηθεί βήμα προς βήμα, με σταθερότητα και αποφασιστικότητα, η προσπάθεια να αφυπνισθούν μεγάλα τμήματα της Ελληνικής κοινωνίας που δυστυχώς παραμένουν απαθή και βυθισμένα στην ολέθρια άγνοια. 20