Σταύρος Ελ. Καλογιάννης Διεθνείς αντιπαραθέσεις και συγκλίσεις για το Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή

Transcript

1 Σταύρος Ελ. Καλογιάννης Διεθνείς αντιπαραθέσεις και συγκλίσεις για το Περιβάλλον και την Κλιματική Αλλαγή Οι θέσεις της Ελλάδας την πενταετία

2 2 Περιεχόμενα Περιεχόμενα... 2 Πρόλογος... 9 Εισαγωγή Έτος Α εξάμηνο Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) Προεδρία Ιρλανδίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Μείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίμων πλοίων Πρόληψη, ανακύκλωση και μεταφορά αποβλήτων Αξιολόγηση και αδειοδότηση χημικών προϊόντων (REACH) Βιοποικιλότητα Γενετικά τροποποιημένος αραβόσιτος NK Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος Απόβλητα εξορυκτικής βιομηχανίας Β εξάμηνο Προεδρία Ολλανδίας - Άτυπο Συμβούλιο στο Μάαστριχτ Προεδρία Ολλανδίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Οικολογικά αποτελεσματικές καινοτομίες Διαχείριση του κινδύνου πλημμυρών Απόβλητα εξορυκτικής βιομηχανίας Φθοριούχα αέρια του θερμοκηπίου Κλιματική αλλαγή Χρηματοδότηση του δικτύου «Natura 2000» Βιώσιμες οδικές μεταφορές Αστικό περιβάλλον Προεδρία Ολλανδίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Αναθεώρηση της ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη... 37

3 Ενδιάμεση αξιολόγηση της Στρατηγικής της Λισαβόνας (Έκθεση Kok) Σύμβαση του Άαρχους Ηλεκτρικές στήλες και συσσωρευτές Αξιολόγηση και αδειοδότηση χημικών προϊόντων (REACH) Γενετικά τροποποιημένη ελαιοκράμβη GT Κλιματική αλλαγή Χρηματοδοτικό μέσο για το περιβάλλον LIFE Προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος Ποιότητα των υδάτων κολύμβησης Είδη βαθέων υδάτων Έτος Α εξάμηνο Προεδρία Λουξεμβούργου - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Προετοιμασία του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Επιτροπή του ΟΗΕ για την Αειφόρο Ανάπτυξη Σύμβαση του Άαρχους Πρωτόκολλο της Καρθαγένης για τη βιοποικιλότητα Προεδρία Λουξεμβούργου - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Κοινοτική υποδομή χωρικών πληροφοριών (INSPIRE) Στρατηγική για τον υδράργυρο Διάλυση πλοίων Αξιολόγηση και αδειοδότηση χημικών προϊόντων (REACH) Κατάργηση εθνικών μέτρων για γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς Γενετικά τροποποιημένος αραβόσιτος ΜΟΝ Β εξάμηνο Προεδρία Ηνωμένου Βασιλείου - Άτυπο Συμβούλιο στο Λονδίνο Προεδρία Ηνωμένου Βασιλείου - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Βελτίωση της νομοθεσίας (better regulation) Αξιολόγηση και αδειοδότηση χημικών προϊόντων (REACH) Κλιματική αλλαγή

4 2.2.3 Προεδρία Ηνωμένου Βασιλείου - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Περιορισμός του αντίκτυπου των αεροπορικών μεταφορών στην κλιματική αλλαγή Χρηματοδοτικό μέσο για το περιβάλλον LIFE Γενετικά τροποποιημένος αραβόσιτος ΜΟΝ 863 Χ ΜΟΝ Στρατηγική για την ατμοσφαιρική ρύπανση Σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Μόντρεαλ Σύνοδος Ευρω-μεσογειακής περιβαλλοντικής συνεργασίας στη Βαρκελώνη Έτος Α εξάμηνο Προεδρία Αυστρίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Μείωση εκπομπών από τα αυτοκίνητα Αδειοδότηση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών Προετοιμασία διάσκεψης για τη βιοποικιλότητα Διαχείριση κινδύνου πλημμυρών Κλιματική αλλαγή Προετοιμασία του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ανασκόπηση της Στρατηγικής για την Αειφόρο Ανάπτυξη Πρόληψη και ανακύκλωση αποβλήτων Ευρωπαϊκή δράση για τη λειψυδρία και την ξηρασία Προεδρία Αυστρίας - Συμβούλιο στο Ραστ Προεδρία Αυστρίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Διαχείριση κινδύνου πλημμυρών Ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα Πολιτική για τα απόβλητα Αστικό περιβάλλον Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί Βιοκαύσιμα - βιομάζα Χρηματοδοτικό μέσο για το περιβάλλον LIFE

5 5 Σύμβαση των Άλπεων - Πρωτόκολλα στους τομείς της προστασίας του εδάφους, της ενέργειας και του τουρισμού Β εξάμηνο Προεδρία Φινλανδίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα Προετοιμασία διάσκεψης στο πλαίσιο της Σύμβασης της Βασιλείας Κλιματική αλλαγή Προστασία θαλάσσιου περιβάλλοντος Αειφόρος χρήση των φυσικών πόρων Σύνοδος Ευρω-μεσογειακής περιβαλλοντικής συνεργασίας στο Κάιρο Προεδρία Φινλανδίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Οδηγία για τη θαλάσσια Στρατηγική Προσωρινή απαγόρευση γενετικά τροποποιημένου αραβοσίτου (τύποι ΜΟΝ 810, Τ 25) Κλιματική αλλαγή Αξιολόγηση και αδειοδότηση χημικών προϊόντων (REACH) Στρατηγική για την αειφόρο χρήση φυτοφαρμάκων Έτος Α εξάμηνο Διεθνής διάσκεψη για μία παγκόσμια οικολογική διακυβέρνηση στο Παρίσι Προεδρία Γερμανίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Κλιματική αλλαγή Εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών από τις αεροπορικές μεταφορές Γενετικά τροποποιημένα αραβόσιτος (ΜΟΝ 810) και γαρύφαλλο ( ) 108 Μείωση εκπομπών από τα αυτοκίνητα Προστασία του εδάφους Αειφόρος χρήση φυτοφαρμάκων Ευρω-ασιατική διάσκεψη Περιβάλλοντος στην Κοπεγχάγη Προεδρία Γερμανίας - Άτυπο Συμβούλιο στην Έσση Προεδρία Γερμανίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο

6 Οδηγία για τα απόβλητα Πρότυπα ποιότητας περιβάλλοντος για τα ύδατα Απαγόρευση εξαγωγών μεταλλικού υδράργυρου Διασυνοριακή διακίνηση ζώντων τροποποιημένων οργανισμών Γενετικά τροποποιημένος αραβόσιτος ΜΟΝ Αναθεώρηση συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών Β εξάμηνο Βουλευτικές εκλογές Σεπτεμβρίου Προεδρία Πορτογαλίας - Σύνοδος Διεθνούς Συνεργασίας Δράσης Άνθρακα στη Λισαβόνα Προεδρία Πορτογαλίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Λειψυδρία και ξηρασία Άρση προσωρινής απαγόρευσης δύο τύπων γενετικά τροποποιημένου αραβόσιτου (ΜΟΝ 810 και Τ 25) Κλιματική αλλαγή Ποιότητα καυσίμων Στρατηγική για την Αειφόρο Ανάπτυξη Σύνοδος του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή στο Μπαλί Συνθήκη Λισαβόνας Προεδρία Πορτογαλίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Προεδρία Πορτογαλίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Προστασία του εδάφους Ένταξη αεροπορικών μεταφορών στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών Προστασία της φάλαινας Έτος Α εξάμηνο Αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Ελλάδας από τον ΟΟΣΑ Προεδρία Σλοβενίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Προετοιμασία του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια

7 7 Μείωση εκπομπών από τα αυτοκίνητα Προετοιμασία συνόδου για τη βιοποικιλότητα Προεδρία Σλοβενίας - Συμβούλιο στο Μπρντό Προεδρία Σλοβενίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια Μείωση εκπομπών από αυτοκίνητα Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί Β εξάμηνο Προεδρία Γαλλίας - Συμβούλιο στο Παρίσι Προεδρία Γαλλίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Προετοιμασία των διαπραγματεύσεων του Πόζναν Δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί Εμπόριο προϊόντων φώκιας Διαχείριση αποβλήτων Ποιότητα επιφανειακών υδάτων Προεδρία Γαλλίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Το πρόβλημα του υδράργυρου σε παγκόσμια κλίμακα Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης (Integrated Pollution Prevention and Control, IPPC) Δέσμη μέτρων για το κλίμα και την ενέργεια Αποψίλωση των δασών Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί Διαχείριση παράκτιων περιοχών της Μεσογείου Έτος Α εξάμηνο Παρουσίαση στο Παρίσι της Έκθεσης του ΟΟΣΑ για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Ελλάδας, τη δεκαετία Προεδρία Τσεχίας - Συμβούλιο στις Βρυξέλλες Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης

8 Προετοιμασία του εαρινού Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αποφάσεις για γενετικά τροποποιημένους τύπους αραβοσίτου ΜΟΝ 810 και Τ Επίσκεψη της Επιτρόπου Περιφερειακής Ανάπτυξης Danuta Hübner στην Ήπειρο Ευρωεκλογές Ιουνίου Προεδρία Τσεχίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Βιοποικιλότητα και χωροκατακτητικά ξένα είδη Ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης Προστασία του εδάφους Κλιματική αλλαγή Βιολογικά απόβλητα Γενετικά Τροποποιημένοι Οργανισμοί Σχέδιο ΕΕ - Κίνας για μονάδες άνθρακα με μηδαμινές εκπομπές Παρουσίαση στην Αθήνα της Έκθεσης του ΟΟΣΑ για την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιδόσεων της Ελλάδας, τη δεκαετία Επιμύθιο Παραρτήματα Παράρτημα Ι: Ευρωπαϊκή Επιτροπή - Συμβούλιο Παράρτημα ΙΙ: Στάθμιση των ψήφων στα κράτη-μέλη Ειδική πλειοψηφία Παράρτημα ΙΙΙ: Διαδικασία Επιτροπολογίας Παράρτημα ΙV: Πρόταση για το χρηματοδοτικό μέσο για το περιβάλλον LIFE Παράρτημα V: Πρωτοβουλία για τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με φαινόμενα ξηρασίας Παράρτημα VΙ: Έκκληση των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή Παράρτημα VΙΙ: Ιδρυτική διακήρυξη της International Carbon Action Partnerchip (ICAP) 207 Πηγές Αναφορές στο διαδίκτυο

9 9 Πρόλογος Τον Μάρτιο 2004 η Νέα Δημοκρατία επικράτησε καθαρά στις βουλευτικές εκλογές και ο Κώστας Καραμανλής ορκίστηκε Πρωθυπουργός για πρώτη φορά. Είχα την ιδιαίτερη τιμή να επιλεγώ ως υφυπουργός στο Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, με αρμοδιότητα στα θέματα περιβάλλοντος, απ την πρώτη Κυβέρνηση. Παρέμεινα στη θέση αυτή και μετά την εκλογική νίκη του 2007 μέχρι τον Οκτώβριο 2009, οπότε τις εκλογές κέρδισε το ΠΑΣΟΚ. Στα πεντέμισι χρόνια της θητείας μου (Μάρτιος Οκτώβριος 2009), είχα αναλάβει την παρακολούθηση των ευρωπαϊκών και διεθνών θεμάτων του Υπουργείου και μετείχα σε σαράντα περίπου Συμβούλια Υπουργών Περιβάλλοντος σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) αλλά και διεθνώς (ΟΗΕ, ΟΟΣΑ, Ευρω-μεσογειακή συνεργασία, κ.α), εκπροσωπώντας τη χώρα μας. Άλλωστε μου έγινε η ιδιαίτερη τιμή να οριστώ από τον Πρωθυπουργό, το 2007, εθνικός εκπρόσωπος για τη Στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη, την οποία και εκπονήσαμε στο ΥΠΕΧΩΔΕ στο πλαίσιο της αναθεωρημένης ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την αειφόρο ανάπτυξη. Η πενταετία ήταν πολύ κρίσιμη διεθνώς, από πλευράς προστασίας του κλίματος καθώς, το 2007, τέθηκε σε ισχύ το Πρωτόκολλο του Κυότο στο πλαίσιο της Σύμβασης του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Τέθηκε δηλαδή σε ισχύ, για πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο, μία συμφωνία μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκαλούν την κλιματική αλλαγή. Το 2008, συμφωνήθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι δεσμεύσεις για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών και την προώθηση της καθαρής ενέργειας στην ΕΕ μέχρι το Τα μέτρα αυτά συνδυάζονται με την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των βιοκαυσίμων, την προστασία της βιοποικιλότητας και τα χρηματοδοτικά προγράμματα για το περιβάλλον. Ήταν η περίοδος του σοβαρού προβληματισμού στην Ευρώπη, και στον υπόλοιπο κόσμο σε μικρότερο βαθμό τότε, για την υπόθεση του περιβάλλοντος και της υπερθέρμανσης του πλανήτη με το γνωστό φαινόμενο του θερμοκηπίου που οδήγησαν τους Ευρωπαίους στην ανάληψη συνεχών πρωτοβουλιών για την αποκατάσταση του κλίματος. Οι άοκνες ενέργειες του Συμβουλίου των Υπουργών Περιβάλλοντος της ΕΕ, με τη σημαντική βοήθεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, συνέβαλαν αποφασιστικά στην αφύπνιση των λαών και στην εξάπλωση του οικολογικού κινήματος παγκοσμίως, αλλά και στην έμπρακτη αποδοχή των ευρωπαϊκών προτάσεων απ τις μεγάλες αναδυόμενες χώρες, την Κίνα, τις Ινδίες και τη Βραζιλία και άλλων μικρότερων απ τον φτωχό κόσμο. Οπωσδήποτε το πρόβλημα της υπερθέρμανσης του πλανήτη παραμένει εκρηκτικό, μετά την πρόσφατη αποτυχία της διάσκεψης του ΟΗΕ στο Κανκούν του Μεξικού, λόγω της αρνητικής στάσης των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας και της Αυστραλίας κυρίως, με αποτέλεσμα την μη επίτευξη συμφωνίας για την ανανέωση του Πρωτοκόλλου του Κυότο. Λήγει το προσεχές έτος το Πρωτόκολλο και η ανθρωπότητα κινδυνεύει να μείνει χωρίς ρυθμιστικό παράγοντα για τον περιορισμό των εκπομπών. Εμείς, αμετανόητα αισιόδοξοι, πιστεύουμε ότι και την τελευταία στιγμή θα επέλθει κάποια συμφωνία, ίσως στη διάσκεψη της Νότιας Αφρικής, στο τέλος του Την εμπειρία μου από τη συμμετοχή μου σε ευρωπαϊκά Συμβούλια και διεθνείς διασκέψεις καταθέτω στο βιβλίο. Καταγράφονται οι αντιπαραθέσεις μεταξύ κρατών - μελών αλλά και οι συγκλίσεις καθώς και οι αποφάσεις που λάβαμε για την προώθηση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής νομοθεσίας, οι προβληματισμοί που αναπτύσσονταν διεθνώς αλλά και οι διαφορετικές οπτικές γωνίες υπό τις οποίες προσελάμβανε κάθε χώρα την κλιματική αλλαγή και τις επιπτώσεις της, που αποτελεί τη μεγαλύτερη οικολογική πρόκληση που έχει ποτέ αντιμετωπίσει ο πλανήτης. Στο βιβλίο καταγράφονται τα Συμβούλια Περιβάλλοντος ανά έτος, ώστε να υπάρχει μία χρονολογική συνέχεια και παρουσιάζονται αναλόγως της χώρας που ασκούσε την

10 Προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Παρουσιάζεται επίσης και κάθε άλλη διεθνής διάσκεψη που γινόταν ενδιάμεσα. Το βιβλίο φιλοδοξεί στο να γνωρίσουν οι πολίτες καλύτερα το έργο που έγινε σε περιβαλλοντικά θέματα την περίοδο αυτή και να γίνουν ευρύτερα γνωστές οι θέσεις της χώρας μας για θέματα αειφορίας και κλίματος στα διεθνή fora, θέσεις οι οποίες ήταν προωθημένες, προοδευτικές, στο πλαίσιο της ΕΕ και της Ευρωζώνης στο οποίο ήταν σταθερά προσηλωμένος ο Κώστας Καραμανλής. Η Νέα Δημοκρατία, υπό την ηγεσία του Προέδρου της Αντώνη Σαμαρά, είναι καθ όλα έτοιμη να συνεχίσει το έργο της για την αποκατάσταση του κλίματος, για το οποίο τόσο πολύ είχε κατασυκοφαντηθεί προεκλογικά. Αλλά τώρα, όλο και περισσότεροι αναγνωρίζουν το τι είχε πράγματι, σε όλους τους τομείς, επιτευχθεί και αναμένουν την επιστροφή της στην εξουσία, η οποία και δεν θα αργήσει. Στα πεντέμισι αυτά χρόνια έγινα το παλιότερο μέλος του Συμβουλίου Υπουργών Περιβάλλοντος, γνώρισα προσωπικότητες όπως τον Jacques Delors, τον πρόεδρο Jacques Chirac και τον φιλόσοφο Edgar Morin και συνεργάστηκα με πολύ αξιόλογους πολιτικούς, όπως τον Γάλλο Jean-Louis Borloo και τον Γερμανό Sigmar Gabriel. Ευχαριστώ τους συνεργάτες μου στο Υπουργείο και στη Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία στις Βρυξέλλες για την συνεισφορά τους στη διαμόρφωση τεκμηριωμένων θέσεων για τη χώρα μας. Ευχαριστώ θερμά τον Κώστα Καραμανλή για την εμπιστοσύνη με την οποία με περιέβαλε ως συνεργάτη του Γεωργίου Σουφλιά, υπουργού ΠΕΧΩΔΕ. 10 Σταύρος Ελ. Καλογιάννης

11 11 Εισαγωγή Tο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος (εφ εξής Συμβούλιο Περιβάλλοντος) είναι το κύριο όργανο λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφ εξής ΕΕ) για θέματα περιβάλλοντος και αειφόρου ανάπτυξης. Στο Συμβούλιο μετέχουν οι υπουργοί Περιβάλλοντος των κρατών-μελών της ΕΕ, οι οποίοι συναντώνται για να συζητήσουν και να εγκρίνουν από κοινού με το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περιβαλλοντική νομοθεσία, αλλά και να αποφασίσουν τις κοινές θέσεις της ΕΕ για τις διεθνείς διασκέψεις επί θεμάτων περιβάλλοντος, κλιματικής αλλαγής και αειφορίας. Ο αριθμός των τακτικών συνόδων του Συμβουλίου Περιβάλλοντος ανέρχεται σε τέσσερις ανά έτος (δύο ανά εξάμηνο, εναλλάξ στις Βρυξέλλες και στο Λουξεμβούργο), ενώ των ατύπων Συμβουλίων σε δύο (μία ανά εξάμηνο, σε πόλεις που όριζαν τα κράτη-μέλη που ασκούσαν την Προεδρία της ΕΕ). Οι συζητήσεις στα Συμβούλια της ΕΕ, στα οποία μετείχα, αφορούσαν όλο το φάσμα των περιβαλλοντικών θεμάτων και ειδικότερα: Την αειφόρο ανάπτυξη (Στρατηγική της αειφόρου ανάπτυξης, ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής πολιτικής) Την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής Την ατμοσφαιρική ρύπανση (ποιότητα του αέρα, ατμοσφαιρικοί ρύποι, εκπομπές οχημάτων και βιομηχανίας) Τη συνεργασία με τρίτες χώρες (διεθνείς Συνθήκες) Τη διαχείριση των αποβλήτων (ανακύκλωση και πρόληψη των αποβλήτων, επικίνδυνα απόβλητα, ραδιενεργά απόβλητα) Την προστασία και διαχείριση των υδάτων (χρήση των υδάτων, θαλάσσια ρύπανση, ποιότητα εσωτερικών υδάτων) Την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας (βιοποικιλότητα, πανίδα και χλωρίδα, δάση, γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί) Την ηχητική ρύπανση (διαχείριση του θορύβου, ειδικές πηγές θορύβου) Την προστασία του εδάφους (διαχείριση ειδικών εδαφών, απόρριψη ουσιών) Τα χημικά (πλαίσιο για τη διαχείριση των χημικών, φυτοφάρμακα, διασυνοριακή διακίνηση επικίνδυνων αποβλήτων). Σύμφωνα με την ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που τέθηκε σε ισχύ με τη Συνθήκη της Λισαβόνας, τα θεσμικά όργανα της ΕΕ θεσπίζουν Κανονισμούς, Οδηγίες, Αποφάσεις, Συστάσεις και Γνώμες. - Ο Κανονισμός προσφέρει τα πλεονεκτήματα της γενικής και καθολικής εφαρμογής, όντας δεσμευτικός ως προς όλα τα μέρη του και άμεσα εφαρμοστέος ταυτόχρονα σε όλα τα κράτη-μέλη, χωρίς την πρόσθετη διοικητική επιβάρυνση που συνεπάγεται μια εθνική πράξη που είναι αναγκαία για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο. - Η Οδηγία δεσμεύει κάθε κράτος-μέλος στο οποίο απευθύνεται, όσον αφορά το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αλλά αφήνει την επιλογή του τύπου και των μέσων εφαρμογής της στην αρμοδιότητα των εθνικών Αρχών. - Η Απόφαση είναι δεσμευτική ως προς όλα τα μέρη της. Όταν ορίζει αποδέκτες, είναι δεσμευτική μόνο για αυτούς. - Οι Συστάσεις και οι Γνώμες δεν δεσμεύουν. Η διαδικασία συναπόφασης ή η «συνήθης νομοθετική διαδικασία», όπως είναι γνωστή μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, περιγράφεται στο άρθρο 294 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ. Η διαδικασία αυτή συνίσταται στην έκδοση Κανονισμών, Οδηγιών ή Αποφάσεων από κοινού από το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το

12 Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (εφ εξής Επιτροπή). Στο ίδιο άρθρο περιγράφεται επίσης ο ρόλος που διαδραματίζει σ αυτή τη διαδικασία καθ ένα από τα τρία θεσμικά όργανα: το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή. Ειδικότερα το άρθρο 294 αναφέρει: 1. Όταν οι Συνθήκες παραπέμπουν στη συνήθη νομοθετική διαδικασία για την έκδοση μιας πράξης, ακολουθείται η εξής διαδικασία. 2. Η Επιτροπή υποβάλλει πρόταση στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο. Πρώτη ανάγνωση 3. Το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καθορίζει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση και τη διαβιβάζει στο Συμβούλιο. 4. Εάν το Συμβούλιο εγκρίνει τη θέση του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εκδίδεται η σχετική πράξη με τη διατύπωση που αποδίδει τη θέση του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. 5. Εάν το Συμβούλιο δεν εγκρίνει τη θέση του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καθορίζει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση και τη διαβιβάζει στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. 6. Το Συμβούλιο ενημερώνει πλήρως το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τους λόγους που το οδήγησαν να καθορίσει τη θέση του σε πρώτη ανάγνωση. Η Επιτροπή ενημερώνει πλήρως το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για τη θέση της. Δεύτερη ανάγνωση 7. Εάν, εντός τριών μηνών από τη διαβίβαση της θέσης, το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: α) εγκρίνει τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση ή δεν διατυπώσει γνώμη, η σχετική πράξη θεωρείται ότι εκδόθηκε με τη διατύπωση που αποδίδει τη θέση του Συμβουλίου, β) απορρίψει με την πλειοψηφία του όλου αριθμού των μελών του τη θέση του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, η σχετική πράξη θεωρείται ότι δεν εκδόθηκε, γ) προτείνει, με την πλειοψηφία των μελών του που το απαρτίζουν, τροπολογίες επί της θέσης του Συμβουλίου σε πρώτη ανάγνωση, το τροποποιημένο αυτό κείμενο διαβιβάζεται στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή, η οποία γνωμοδοτεί για τις τροπολογίες αυτές. 8. Εάν, εντός τριών μηνών από την παραλαβή των τροπολογιών του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία: α) εγκρίνει όλες τις εν λόγω τροπολογίες, η σχετική πράξη θεωρείται ότι εκδόθηκε, β) δεν εγκρίνει όλες τις τροπολογίες, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου, σε συμφωνία με τον Πρόεδρο του ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, συγκαλεί την επιτροπή συνδιαλλαγής εντός έξι εβδομάδων. 9. Το Συμβούλιο αποφασίζει ομόφωνα για τις τροπολογίες για τις οποίες η Επιτροπή έχει εκφέρει αρνητική γνώμη. Όλα τα παραπάνω μοιάζουν με λαβύρινθο αλλά είναι η κατάληξη εμπειρίας, πιέσεων, συμβιβασμών και αυτό ήταν το πλαίσιο βάσει του οποίου εκδίδονται οι Οδηγίες και λαμβάνονται οι αποφάσεις στα Συμβούλια. Η προτεινόμενη νομική βάση για τις Οδηγίες ήταν το πρώην άρθρο 175 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (που έγινε άρθρο 192 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ μόλις αυτή τέθηκε σε ισχύ) σύμφωνα με το οποίο το Συμβούλιο αποφάσιζε τις δράσεις που έπρεπε να αναλάβει η Κοινότητα για την υλοποίηση των στόχων που αναφέρονταν στο πρώην άρθρο 174 (άρθρο 191 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ). Το άρθρο 174 ανέφερε (στην παράγραφο 1) ότι «η πολιτική της ΕΕ στον τομέα του περιβάλλοντος συμβάλλει στην επιδίωξη των ακόλουθων στόχων: τη διατήρηση, προστασία και βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, 12

13 την προστασία της υγείας του ανθρώπου, τη συνετή και ορθολογική χρησιμοποίηση των φυσικών πόρων, την προώθηση, σε διεθνές επίπεδο, μέτρων για την αντιμετώπιση των περιφερειακών ή παγκόσμιων περιβαλλοντικών προβλημάτων, και ιδίως την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος». Η διαδικασία αυτή ήταν χρονοβόρα, γι αυτό και όλες σχεδόν οι Οδηγίες συζητιόταν σε διαδοχικά Συμβούλια, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Εν όψει των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων το Συμβούλιο «Περιβάλλον» κατέληγε σε συμπεράσματα για τα θέματα της ημερήσιας διάταξης. Τα συμπεράσμα Συμβουλίου επί ενός θέματος, π.χ. για την κλιματική αλλαγή, είναι σημαντικά για το θέμα που αφορούν, διότι ουσιαστικά προτρέπουν τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα να αναλάβουν δράσεις επί του θέματος ή να εντείνουν τις δράσεις στο συγκεκριμένο θέμα. Στις συνόδους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) που μετείχα το θέμα συζήτησης ήταν αποκλειστικά η κλιματική αλλαγή και οι τρόποι αντιμετώπισής της. Στα Συμβούλια Υπουργών Περιβάλλοντος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) στα θέματα συζήτησης κυριαρχούσαν οι σχέσεις περιβάλλοντος και ανάπτυξης. Στις Ευρω-μεσογειακές διασκέψεις σημαντικότερο θέμα ήταν η απορρύπανση της Μεσογείου και οι πρωτοβουλίες της ΕΕ επ αυτού. Πολλά θέματα έρχονταν και ξανάρχονταν στο Συμβούλιο, ανάλογα με τις εξελίξεις. Κυριαρχούσαν η κλιματική αλλαγή, που συζητούνταν σε όλα τα Συμβούλια και μάλιστα με αυξανόμενη ένταση και πολλές δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων και οι γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί, θέμα που σχετίζεται με την υγεία, την ηθική, το περιβάλλον, τη γεωργία, τη διατροφή. 13

14 14 1 Έτος 2004 Α εξάμηνο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), Παρίσι Απριλίου Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, Προεδρία Ιρλανδίας, Λουξεμβούργο 28 Ιουνίου Β εξάμηνο Άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, Προεδρία Ολλανδίας, Μάαστριχτ Ιουλίου Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, Προεδρία Ολλανδίας, Λουξεμβούργο 14 Οκτωβρίου Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος, Προεδρία Ολλανδίας, Βρυξέλλες 20 Δεκεμβρίου

15 Α εξάμηνο Συμβούλιο Περιβάλλοντος του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) είναι ένας διεθνής Οργανισμός που ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο 1960 από είκοσι χώρες του δυτικού, τότε, κόσμου. Διαδέχθηκε τον Οργανισμό Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας, που είχε δημιουργηθεί μετά τον 2 ο παγκόσμιο πόλεμο από μεγάλες ευρωπαϊκές προσωπικότητες, όπως ο Robert Shuman και ο Paul Henri Spaak, και είχε την ευθύνη συντονισμού του σχεδίου Marshall. Η Ελλάδα ήταν μεταξύ των πρώτων χωρών που υπέγραψαν την ιδρυτική συνθήκη του ΟΟΣΑ η οποία τέθηκε σε ισχύ το Το 2009 ο Οργανισμός, που έχει έδρα στο Παρίσι, αριθμούσε 30 χώρες-μέλη ενώ συνεργαζόταν με άλλα 70 κράτη που δεν είναι επίσημα μέλη του καθώς και με άλλους διεθνείς Οργανισμούς. Βασική του αποστολή είναι να δίνει την ευκαιρία στις χώρες-μέλη του να συνεργάζονται και να ανταλλάσσουν απόψεις ώστε να πετύχουν τη μεγαλύτερη δυνατή οικονομική πρόοδο και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των κατοίκων τους. Ο ΟΟΣΑ δεν θέτει κανόνες όπως συμβαίνει με άλλους διεθνείς Οργανισμούς. Ο ρόλος του είναι συμβουλευτικός, προκειμένου να βοηθήσει το έργο του καθορισμού των κυβερνητικών πολιτικών των μελών του. Καλύπτει δε όλους σχεδόν τους τομείς των κυβερνητικών δραστηριοτήτων με συστηματικό τρόπο. Την υποστήριξη των θεμάτων που αφορούν τη χώρα μας στα Συμβούλια του ΟΟΣΑ αναλαμβάνει η Μόνιμη Ελληνική Αντιπροσωπεία που εδρεύει στο Παρίσι και έχει ως αποστολή τη συνεχή παρακολούθηση, μελέτη και ενημέρωση της Ελληνικής Κυβέρνησης για κάθε θέμα που αφορά τις τρέχουσες εργασίες του ΟΟΣΑ. Το πρώτο Συμβούλιο στο οποίο μετείχα, ένα μήνα μετά την ανάληψη των καθηκόντων μου, ήταν το Συμβούλιο υπουργών Περιβάλλοντος του ΟΟΣΑ, που έγινε στο Παρίσι, από Απρίλιου Θέμα του Συμβουλίου ήταν οι δράσεις του ΟΟΣΑ για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής Στρατηγικής του Οργανισμού για την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα που είχαν υιοθετήσει το 2001 οι υπουργοί Περιβάλλοντος των χωρών-μελών του. Οι τρεις διαστάσεις της αειφόρου ανάπτυξης, δηλαδή η επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης, η προώθηση της κοινωνικής συνοχής και η προστασία του περιβάλλοντος, είναι στόχοι αλληλοεξαρτώμενοι που απαιτούν διεθνή συνεργασία. Οι πέντε στόχοι της περιβαλλοντικής Στρατηγικής του ΟΟΣΑ ήταν: - Η διατήρηση του συνόλου των οικοσυστημάτων, μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των φυσικών πόρων. Έμφαση δινόταν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στη βιώσιμη διαχείριση των υδάτινων πόρων. - Η αποσύνδεση των πιέσεων στο περιβάλλον από την οικονομική ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό ο ΟΟΣΑ καλούσε τις χώρες-μέλη του να μειώσουν δραστικά τη χρήση φυσικών πόρων. Πρότεινε δε σε κάθε χώρα να καθορίσει τους είκοσι πλέον απειλούμενους πόρους της από μη βιώσιμες πρακτικές και να αναπτύξει ποσοτικούς στόχους αειφόρου διαχείρισης και αποτελεσματικά εργαλεία για να επιτύχει αυτούς τους στόχους. - Η βελτίωση των πληροφοριών για την λήψη αποφάσεων. Στο πλαίσιο αυτό η μέτρηση της προόδου γινόταν μέσω δεικτών. - Η κοινωνικο-περιβαλλοντική αλληλεπίδραση με στόχο τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. - Η περιβαλλοντική αλληλεξάρτηση σε παγκόσμια κλίμακα μέσω της βελτίωσης της διακυβέρνησης και της συνεργασίας. Στο Συμβούλιο, πέραν των εκπροσώπων των χωρών-μελών, μετείχαν ο Γενικός Γραμματέας του ΟΟΣΑ Donald Johnston, η Επίτροπος Περιβάλλοντος Catherine Day,

16 εκπρόσωποι του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, της Κίνας και τρίτων χωρών ως παρατηρητών. Ένα από τα θέματα που τέθηκαν επιτακτικά κατά τη συζήτηση ήταν η υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Κυότο για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και η εφαρμογή πολιτικών σε εθνικό επίπεδο για την επιτυχία των στόχων του. To Πρωτόκολλο υιοθετήθηκε το Δεκέμβριο 1997, στο Κυότο, με βάση τις διαδικασίες που προβλέπονται στη Σύμβαση-πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή. Το Πρωτόκολλο στόχευε σε συνολική μείωση των εκπομπών τουλάχιστον κατά 5% την πενταετία σε σύγκριση με τα επίπεδα του Για την επίτευξή του, τα αναπτυγμένα κράτη - μέρη του πλανήτη που περιλαμβάνονταν στο Πρωτόκολλο καλούνταν να εξασφαλίσουν ότι οι εκπομπές τους, για 6 αέρια του θερμοκηπίου: μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου, υδροφθοράνθρακες, πλήρως φθοριομένοι υδρογονάνθρακες, εξαφθοριούχο θείο και κυρίως διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ), δεν θα υπερβούν τα όρια που έθετε το Πρωτόκολλο. Η Ελλάδα υπέγραψε το Πρωτόκολλο τον Απρίλιο του 1998, παράλληλα με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ και την Επιτροπή και το κύρωσε το Μάιο Σύμφωνα με το Πρωτόκολλο, η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της έχουν υποχρέωση συνολικής μείωσης των εκπομπών κατά 8% κατά την περίοδο σε σύγκριση με τις εκπομπές του έτους βάσης (1990). Η Ελλάδα δεσμεύθηκε να περιορίσει την αύξηση των εκπομπών της στο +25% για το διάστημα , προκειμένου να συνεισφέρει στον κοινό στόχο της ΕΕ. Για να ανταποκριθεί στη δέσμευσή της αυτή, η χώρα μας εκπόνησε Εθνικό Πρόγραμμα μείωσης εκπομπών αερίων φαινόμενου θερμοκηπίου για την περίοδο το οποίο και εφάρμοζε. Τα κύρια σημεία του Πρωτοκόλλου συνοψίζονται ως εξής: Τα αναπτυγμένα κράτη του πλανήτη δεσμεύθηκαν να μειώσουν τις συνολικές τους εκπομπές κατά τουλάχιστον 5%. Ο στόχος κάθε κράτους πρέπει να επιτευχθεί την περίοδο Τα κράτη μπορούν να δηλώσουν κοινή εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, μέσω μιας συμφωνίας που θα συνάψουν, όπου θα καταγράφεται η υποχρέωση κάθε κράτους ως προς το επίπεδο των εκπομπών και η οποία πρέπει να κατατεθεί μαζί με το κείμενο επικύρωσης. Δυνατότητα εκπλήρωσης μέρους των υποχρεώσεων μέσω τριών ευέλικτων Μηχανισμών: τον Μηχανισμό κοινής εφαρμογής (Joint Implementation), τον Mηχανισμό «καθαρής» ανάπτυξης (Clean Development Mechanism) και το εμπόριο δικαιωμάτων εκπομπών. Η εκπλήρωση των υποχρεώσεων μέσω των Mηχανισμών αυτών είναι συμπληρωματική των εθνικών δράσεων για την επίτευξη του στόχου. Υιοθέτηση πολιτικών και μέτρων: Το Πρωτόκολλο δεσμεύει τα κράτη-μέρη του σε εφαρμογή ή υιοθέτηση πολιτικών και μέτρων για την επίτευξη του στόχου του Πρωτοκόλλου, σύμφωνα με τις εθνικές συνθήκες κάθε κράτους. Περιλαμβάνει και ενδεικτικό κατάλογο συγκεκριμένων μέτρων που μπορούν να εφαρμοσθούν από τα κράτη-μέρη. Συνεκτίμηση αποδεκτών (καταβόθρες): Το Πρωτόκολλο περιλαμβάνει διατάξεις για την συνεκτίμηση των αποδεκτών (τις καταβόθρες), οι οποίες αν και χρειάζονται περαιτέρω μελέτη και διευκρινήσεις, παρέχουν κατ' αρχήν τη δυνατότητα συνυπολογισμού της πρόσληψης διοξειδίου του άνθρακα από τα δάση και τις καλλιεργούμενες γαίες στη μείωση των εκπομπών. Καθεστώς συμμόρφωσης: Το Πρωτόκολλο προβλέπει την εγκαθίδρυση ενός αυστηρού καθεστώτος συμμόρφωσης. Δεν τέθηκαν ποσοτικοί στόχοι για τις αναπτυσσόμενες χώρες. 16

17 Μεγάλος αριθμός κρατών σε παγκόσμιο επίπεδο είχε υπογράψει και επικυρώσει το Πρωτόκολλο. Όμως το Πρωτόκολλο δεν είχε τεθεί ακόμα σε εφαρμογή καθώς μεγάλες αναπτυγμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, ο μεγαλύτερος ρυπαντής παγκοσμίως, η Αυστραλία, η Τουρκία, αρνούνταν να το υπογράψουν. Παράλληλα με την υπογραφή του Πρωτοκόλλου, στο Συμβούλιο συζητήθηκαν θέματα προώθησης των Μηχανισμών που προβλέπονται από το Πρωτόκολλο, με προτεραιότητα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στα ενεργειακώς αποδοτικά σχέδια καθώς και ο ρόλος της τεχνολογικής καινοτομίας στην προστασία του περιβάλλοντος Στη συζήτηση επιβεβαιώθηκε η σημασία που αποδιδόταν στην αειφόρο ανάπτυξη, η οποία βασιζόταν στο πρόγραμμα «Action 21» και στο «Σχέδιο εφαρμογής του Γιοχάνεσμπουργκ». Τέλος, από πλευράς ΟΟΣA δεν παραλήφθηκε η αναφορά στην προώθηση μίας περιβαλλοντικής φορολογικής μεταρρύθμισης (reform taxes and subsidies). Πρόκειται για μία πρόταση στην οποία επιμένει ο ΟΟΣΑ, όπως θα δούμε στη συνέχεια, στην Έκθεση που συνέταξε το 2009 για τις περιβαλλοντικές επιδόσεις της χώρας μας. 17

18 Προεδρία Ιρλανδίας - Συμβούλιο στο Λουξεμβούργο Την Προεδρία της ΕΕ το πρώτο εξάμηνο του 2004 ασκούσε η Ιρλανδία. Στις 28 Ιουνίου έγινε στο Λουξεμβούργο το τελευταίο Συμβούλιο «Περιβάλλοντος» (δες Παράρτημα Ι) στο οποίο προήδρευε ο υπουργός Περιβάλλοντος, πολιτιστικής κληρονομιάς και τοπικής αυτοδιοίκησης Martin Cullen, ένας δραστήριος και ικανός πολιτικός. Οι εργασίες του Συμβουλίου της ΕΕ γίνονταν στο Κέντρο Διασκέψεων του Λουξεμβούργου, ένα συγκρότημα κτιρίων απρόσωπο και γκρίζο, στην ευρωπαϊκή γειτονιά της πόλης. Στο Συμβούλιο μετείχαν, για πρώτη φορά, οι υπουργοί εκπρόσωποι των δέκα νέων ευρωπαϊκών κρατών που εντάχθηκαν στην ΕΕ με την Συνθήκη ένταξης της 16 ης Απριλίου 2003, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1 η Μαΐου Τα νέα-κράτη μέλη ήταν η Κύπρος, η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Μάλτα, η Πολωνία, η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Σλοβακία και η Σλοβενία. Η ΕΕ διευρυνόταν προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη και γινόταν η Ευρώπη των 25. Η διεύρυνση του 2004, από 15 σε 25 μέλη, ήταν η μεγαλύτερη στην ιστορία της Ένωσης και είχε τις ρίζες της στην κατάρρευση του κομμουνισμού, που συμβολίζεται με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το Η διεύρυνση προσέφερε μια μοναδική ευκαιρία να επεκταθούν στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη η σταθερότητα και η ευημερία που απολάμβαναν οι πολίτες της ΕΕ. Οι οικονομίες των δέκα νέων κρατών αναπτύσσονταν με ταχείς ρυθμούς και οι διαφορές ως προς το βιοτικό επίπεδο μεταξύ των διάφορων μελών της Ένωσης μειώνονταν, ενώ το κατά κεφαλήν εισόδημα σε χώρες όπως η Κύπρος και η Σλοβενία προσέγγιζε το αντίστοιχο κρατών-μελών της ΕΕ. Μία από τις κύριες υποχρεώσεις των νέων μελών ήταν η ανάληψη της ευθύνης για τη διασφάλιση των ανατολικών συνόρων τους, τα οποία αποτελούν πλέον τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση ανοιχτών εσωτερικών συνόρων εντός της ΕΕ. Από τα τέλη του 2007, οι πολίτες των νέων χωρών μπορούσαν πλέον να μετακινούνται χωρίς διαβατήριο, γεγονός που συμβόλιζε την κατάργηση των συνόρων ανατολικής-δυτικής Ευρώπης που είχαν δημιουργηθεί με τον ψυχρό πόλεμο, χωρίζοντας την Ευρώπη στα δύο. Σύμφωνα με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ του 1992, κάθε ευρωπαϊκό κράτος το οποίο σέβεται τις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς και του κράτους δικαίου, μπορεί να ζητήσει να γίνει μέλος της Ένωσης. Πριν από την προσχώρησή τους, τα νέα μέλη πρέπει να διαθέτουν: σταθερούς θεσμούς που εγγυώνται τη δημοκρατία, το κράτος δικαίου, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό και την προστασία των μειονοτήτων, λειτουργική οικονομία της αγοράς και ικανότητα αντιμετώπισης της ανταγωνιστικής πίεσης και των δυνάμεων της αγοράς στο εσωτερικό της Ένωσης, ικανότητα ανάληψης των υποχρεώσεων του μέλους, καθώς και δημόσια διοίκηση ικανή να εφαρμόζει και να διαχειρίζεται στην πράξη τη νομοθεσία της ΕΕ. Υπό την έννοια αυτή η διεύρυνση της ΕΕ είναι μια συνεχής διαδικασία και αυτό αποδεικνυόταν στην πράξη. Το 2005 άρχισαν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις με δύο επιπλέον υποψήφιες χώρες, την Τουρκία και την Κροατία. Επίσης, η αίτηση προσχώρησης που υπέβαλε η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας είχε γίνει επίσημα αποδεκτή από την ΕΕ, παρά το γεγονός ότι δεν είχε οριστεί ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Τον Ιούνιο του 2010 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ισλανδία, ενώ εξέταζε και το ενδεχόμενο περαιτέρω διεύρυνσης της ΕΕ στα δυτικά Βαλκάνια, δηλαδή στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Σερβία, το Μαυροβούνιο και την Αλβανία. Με κάθε διεύρυνση αυξάνεται περισσότερο η μεγάλη πολιτιστική και γλωσσική πολυμορφία που αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα της ΕΕ.

19 Η εμπειρία από τις προηγούμενες διευρύνσεις έδειξε πόσο ομαλά εξελίσσεται η διαδικασία ολοκλήρωσης της ΕΕ. Ωστόσο, οι σημαντικές αλλαγές αποτελούν συχνά πηγή ανησυχίας και η διεύρυνση του 2004 δεν ήταν εξαίρεση. Για να ανταποκριθούν σε αυτές τις ανησυχίες, οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν δύο χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο 2006, ότι για τις μελλοντικές διευρύνσεις θα λαμβάνεται υπ όψη η ικανότητα της Ένωσης να απορροφήσει τα νέα μέλη, χωρίς όμως αυτό να αποτελεί προϋπόθεση για την προσχώρηση. Το σημαντικότερο είναι ότι η ΕΕ δημιούργησε μια ενιαία αγορά και ένα ενιαίο νόμισμα, το ευρώ, το οποίο αποτελούσε μείζονος σημασίας επιτυχία, καθώς η συνοχή ενός λαού εξασφαλίζεται μόνον μέσα από το νόμισμα, όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης: τὸ νόµισµα οἷον ἐγγυητὴς ἐσθ ἡµῖν. Η ΕΕ µε την καθιέρωση του ευρώ είχε κάνει το αποφασιστικό βήµα για την πολιτική ένωσή της, µε πρώτο την κοινή εξωτερική και ἀµυντική πολιτική. Ήταν ἡ πρώτη φορά στην παγκόσµια ιστορία, που πρώτα κυκλοφορούσε το νόµισµα και ακολουθούσε η πολιτική ένωση, ανεξαρτήτως της τελικής µορφής της. Στο Συμβούλιο συζητήθηκαν πολλά ενδιαφέροντα θέματα, όπως η μείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίμων πλοίων, η ποιότητα των υδάτων κολύμβησης, η πρόληψη, ανακύκλωση και μεταφορά αποβλήτων, για τα οποία επιδιώκονταν πολιτική συμφωνία. Συζητήθηκαν επίσης η αξιολόγηση και αδειοδότηση χημικών προϊόντων (REACH), η βιοποικιλότητα και ο γενετικά τροποποιημένος αραβόσιτος ΝΚ 603, θέματα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος και τα απόβλητα της εξορυκτικής βιομηχανίας. Για τα δύο πρώτα θέματα το Συμβούλιο κατέληξε σε πολιτική συμφωνία. Ειδικότερα: Μείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίμων πλοίων Η Επιτροπή προώθησε πρόταση Οδηγίας για την μείωση των εκπομπών των πλοίων, προκειμένου να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων του περιβάλλοντος και της υγείας του ανθρώπου. Στόχος της πρότασης ήταν η μείωση της περιεκτικότητας σε θείο των καυσίμων που θα χρησιμοποιούνταν στη ναυσιπλοΐα στα ευρωπαϊκά χωρικά ύδατα και λιμάνια. Ουσιαστικά προτεινόταν η τροποποίηση της υφιστάμενης παλιάς Οδηγίας με επέκταση του πεδίου εφαρμογής της σε όλα τα υγρά καύσιμα παραγώγων πετρελαίου που χρησιμοποιούνταν από πλοία στα ύδατα των κρατών-μελών. Ο νέοι κανόνες έπρεπε να οδηγήσουν σε σημαντική μείωση των εκπομπών διοξειδίου του θείου, που η Επιτροπή τις εκτιμούσε σε τουλάχιστον τόνους ετησίως. Το σχέδιο Οδηγίας προέβλεπε : - Την εξάλειψη των υφιστάμενων παρεκκλίσεων που αφορούσαν το πετρέλαιο εσωτερικής καύσης για πλοία, - Την εφαρμογή, από τον Μάιο 2006, του ορίου 1,5% σε θείο εντός των περιοχών ελέγχου εκπομπών SOx (βάσει του παραρτήματος VI της διεθνούς σύμβασης MARPOL για την πρόληψη της ρύπανσης της θάλασσας από τα πλοία), το οποίο είχε συμφωνηθεί μέσω του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (International Maritime Organisation, IMO), - Την εφαρμογή του ίδιου ορίου σε όλα τα επιβατηγά πλοία που εκτελούσαν τακτικά δρομολόγια προς ή από κοινοτικούς λιμένες. Έντονες επιφυλάξεις επί του σχεδίου Οδηγίας κατέθεσαν η Κύπρος και η Ιταλία, οι οποίες και το καταψήφισαν, ζητώντας μεγαλύτερη περίοδο προσαρμογής, καθώς εκτιμούσαν ότι η νέα ρύθμιση θα επέφερε αύξηση του κόστους στα καύσιμα. Παρεμβαίνοντας στη συζήτηση αναφέρθηκα στις ιδιαιτερότητες της χώρας μας, όπως ο εκτεταμένος νησιωτικός χώρος και οι ανάγκες ενίσχυσης των μέτρων συνοχής και ζήτησα να ληφθούν κοινές πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο ώστε να γενικευθεί η υποχρέωση χρήσης καυσίμων χαμηλής περιεκτικότητας σε θείο σε όλα τα πλοία στην Μεσόγειο. Ειδικότερα ζήτησα τη δυνατότητα εφαρμογής της χρήσης καυσίμων με θείο μικρότερο από 1,5% από το 2010, έναντι του 2006 που πρότεινε η Οδηγία, σε Περιοχές Ελέγχου Εκπομπών SOx ώστε να δοθεί η δυνατότητα στην ευαίσθητη νησιώτικη οικονομία μας να απορροφήσει το κόστος αύξησης των καυσίμων χωρίς επιπτώσεις. Ζητήσα επίσης να βρεθεί λύση μέσω του Διεθνούς 19

20 Ναυτιλιακού Οργανισμού και να χαρακτηρισθεί η Μεσόγειος ως Ζώνη Ελέγχου Εκπομπών, σε χρονικό ορίζοντα 3-4 ετών. Το Συμβούλιο μετά από έντονη συζήτηση κατέληξε τελικά σε συμφωνία, με ειδική πλειοψηφία, ενώ η σουηδική αντιπροσωπεία απείχε. Το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είχε διατυπώσει τη γνώμη του επί της Οδηγίας σε πρώτη ανάγνωση τον Ιούνιο του 2003 και η Επιτροπή υπέβαλε τροποποιημένη πρόταση τον Αύγουστο του Μετά τη συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Συμβούλιο, σχετικά με τα άρθρα της Οδηγίας, οι εργασίες θα συνεχίζονταν προκειμένου να καθορισθεί κοινή θέση, χωρίς περαιτέρω συζήτηση, σε προσεχή σύνοδο του Συμβουλίου. Στη συνέχεια η κοινή θέση θα διαβιβαζόταν στο ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για δεύτερη ανάγνωση. Ποιότητα των υδάτων κολύμβησης Το 6 ο Πρόγραμμα Δράσης για το Περιβάλλον της ΕΕ, με τίτλο «Περιβάλλον 2010 Το μέλλον μας, η επιλογή μας», κάλυπτε την περίοδο από Ιούλιο 2002 μέχρι Ιούλιο 2012 και αποτελούσε συνέχεια του 5 ου Προγράμματος Δράσης ( ) «Με στόχο την αειφορία». Στο 6 ο Πρόγραμμα Δράσης, που αποσκοπούσε σε ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος στην ΕΕ, ως προϋπόθεση για την ευημερία και την ποιότητα ζωής των πολιτών και το οποίο θα μας απασχολούσε σχεδόν σε κάθε Συμβούλιο, είχε τέσσερις τομείς προτεραιότητας, οι οποίοι παρουσιάζονται συνοπτικά: (α) Αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος Αντικειμενικός στόχος ήταν η σταθεροποίηση των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου σε επίπεδα τέτοια που να μην προκαλούν μη φυσικές μεταβολές στο κλίμα της γης. Η άποψη των επιστημόνων ήταν ότι συνέβαινε πράγματι μια αλλαγή του κλίματος και ότι την αύξηση των συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία είναι η αιτία του προβλήματος, την προκαλούσε η ανθρώπινη δραστηριότητα. Βασική προτεραιότητα του 6 ου Προγράμματος ήταν η επικύρωση και εφαρμογή του Πρωτοκόλλου του Κυότο για μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου κατά 8% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 την περίοδο στα κράτη που ήταν μέλη της ΕΕ το Αυτό εθεωρείτο ως ένα πρώτο βήμα προς το μακροπρόθεσμο στόχο της μείωσης μέχρι 50% των εκπομπών μέχρι το (β) Φύση και βιοποικιλότητα - προστασία ενός μοναδικού πόρου Αντικειμενικός στόχος ήταν η προστασία και αποκατάσταση της λειτουργίας των φυσικών συστημάτων, η ανάσχεση απώλειας της βιοποικιλότητας στην ΕΕ και στον κόσμο, καθώς και η προστασία του εδάφους από τη διάβρωση και τη ρύπανση. Η ύπαρξη υγιών και ισορροπημένων φυσικών συστημάτων αποτελεί ουσιώδη παράγοντα στήριξης της ζωής και της λειτουργίας της κοινωνίας. Χρειάζεται να αντιμετωπιστούν οι πιέσεις από τη ρύπανση, τη μη αειφόρο χρήση της γης και της θάλασσας και οι κίνδυνοι για τη βιοποικιλότητα. Κλειδί αντιμετώπισης της απειλής της ρύπανσης είναι η πλήρης εφαρμογή της νομοθεσίας για το περιβάλλον. Περιβαλλοντικά πολύτιμες περιοχές πρέπει να προστατεύονται με πλήρη εφαρμογή του οικολογικού δικτύου «Natura 2000». Χρειαζόταν επέκταση της προστασίας στις πολιτικές για τη γεωργία, το τοπίο, τα δάση και τη θάλασσα, σε συνδυασμό με νέες πρωτοβουλίες, όπως η ανάπτυξη μιας στρατηγικής για την προστασία του εδάφους στην Ευρώπη. Μεγαλύτερη προσοχή απαιτούσε και η προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. (γ) Περιβάλλον και υγεία Αντικειμενικός στόχος ήταν η επίτευξη μιας ποιότητας περιβάλλοντος όπου τα επίπεδα των ανθρωπογενών ρυπαντών, συμπεριλαμβανομένων των διαφόρων τύπων ακτινοβολιών, να μην προκαλούν σημαντικές επιπτώσεις ή κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Η ανθρώπινη υγεία επηρεάζεται από περιβαλλοντικά προβλήματα που σχετίζονται με τη ρύπανση του αέρα και των υδάτων, τα επικίνδυνα χημικά και τους θορύβους. Χρειάζεται μια 20