REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS

Transcript

1 EUROPEAN COMMISSION Brussels, COM(2014) 387 final REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS A New Deal for European Defence Implementation Roadmap for Communication COM (2013) 542; Towards a more competitive and efficient defence and security sector EN EN

2 1. Εισαγωγή Τον Ιούλιο του 2013, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Μετάβαση προς έναν ανταγωνιστικότερο και αποδοτικότερο τομέα άμυνας και ασφάλειας» COM (2013) 542, ως συμβολή στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Δεκεμβρίου Εξήγγειλε επίσης λεπτομερή χάρτη πορείας με συγκεκριμένα μέτρα και χρονοδιαγράμματα για τις περιοχές που ορίζονται στην εν λόγω ανακοίνωση. Με την παρούσα έκθεση εκπληρώνεται η εν λόγω υποχρέωση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του του Δεκεμβρίου 2013 τα οποία εγκρίνουν επίσης τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 25ης Νοεμβρίου 2013, δέχτηκε ευνοϊκά την ανακοίνωση και αποφάσισε να επανεξετάσει την πρόοδο σε όλους τους σχετικούς τομείς τον Ιούνιο του Η Επιτροπή λαμβάνει υπόψη τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ως βάση για την επίτευξη των ακόλουθων στόχων: μια εσωτερική αγορά για την άμυνα, στην οποία οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα μπορούν να δραστηριοποιούνται ελεύθερα και χωρίς διακρίσεις σε όλα τα κράτη μέλη ένα καθεστώς ασφάλειας του εφοδιασμού σε επίπεδο ΕΕ υπό το οποίο οι ένοπλες δυνάμεις θα μπορούν να διασφαλίζουν επαρκή εφοδιασμό σε κάθε περίπτωση, ανεξάρτητα από το κράτος μέλος στο οποίο οι προμηθευτές τους είναι εγκατεστημένοι μια προπαρασκευαστική δράση για τη σχετική με την ΚΠΑΑ έρευνα με σκοπό τη διερεύνηση των δυνατοτήτων ενός ευρωπαϊκού προγράμματος έρευνας το οποίο, στο μέλλον, θα μπορεί να καλύπτει τόσο την ασφάλεια όσο και την άμυνα. Αυτό ισχύει επιπλέον για την αξιοποίηση όλων των πιθανών συνεργειών μεταξύ της ισχύουσας πολιτικής και της ισχύουσας στρατιωτικής έρευνας και μια βιομηχανική πολιτική που θα στηρίζει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών βιομηχανιών άμυνας και θα συμβάλει στην απόκτηση, σε προσιτές τιμές, όλων των δυνατοτήτων που χρειάζεται η Ευρώπη ώστε να είναι η ασφάλειά της εγγυημένη. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, η παρούσα έκθεση καθορίζει έναν χάρτη πορείας για τις δραστηριότητες που αναφέρονται στην ανακοίνωση. Περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα ενεργειών που εμπίπτουν σε διάφορες πολιτικές, οι οποίες, ωστόσο, είναι συχνά αλληλένδετες: η βελτίωση της ασφάλειας του εφοδιασμού μεταξύ των κρατών μελών, για παράδειγμα, θα διευκολύνει τη διασυνοριακή πρόσβαση στην αγορά για τις επιχειρήσεις του τομέα της άμυνας η καλύτερη τυποποίηση θα ενισχύσει τη διαλειτουργικότητα και το άνοιγμα της αγοράς η κοινή πιστοποίηση θα μειώσει το κόστος και θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας, κλπ. Συνολικά, όλες οι εν λόγω δράσεις θα συμβάλουν στην καλύτερη απόδοση της ευρωπαϊκής άμυνας και του τομέα της ασφάλειας και, κατά συνέπεια, στην ενίσχυση της κοινής πολιτικής ασφάλειας και άμυνας (ΚΠΑΑ) 1 της Ένωσης. 1 Οι δράσεις που προβλέπονται στον Χάρτη Πορείας δεν έχουν καμία επίπτωση στον προϋπολογισμό της ΕΕ πέραν των πιστώσεων που προβλέπονται ήδη στον επίσημο δημοσιονομικό προγραμματισμό της Επιτροπής και 2

3 Τόσο για την ανάπτυξη όσο και για την υλοποίηση των εν λόγω δράσεων, η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τα κράτη μέλη, την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας (ΕΟΑ). Αυτό περιλαμβάνει τακτικές συνεδριάσεις σε στρατηγικό επίπεδο, ώστε να παρακολουθείται η εφαρμογή του χάρτη πορείας στο σύνολό του, και διαβουλεύσεις σε τεχνικό επίπεδο για ειδικές δράσεις. Παράλληλα, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να ενημερώνει τακτικά τα κράτη μέλη μέσω των κατάλληλων οργάνων του Συμβουλίου, των διευθυντών αμυντικής πολιτικής και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (ΕΟΑ). Επίσης θα γίνεται διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τη βιομηχανία σε τακτική βάση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αναγνωρίζει την ανάγκη για ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα της άμυνας, σε πλήρη συμπληρωματικότητα με το ΝΑΤΟ. Μέσω της εφαρμογής της ανακοίνωσης, η Επιτροπή θα συμβάλει σε μια ισχυρή βιομηχανική βάση για τη συνεργασία αυτή. 2. Χάρτης πορείας 2.1 Εσωτερική Αγορά Παρακολούθηση της αγοράς Η παρακολούθηση της αγοράς είναι ζωτικής σημασίας για να εξασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή της οδηγία 2009/81/ΕΚ για τις δημόσιες συμβάσεις στον τομέα της άμυνας και να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος της οδηγίας. Είναι επίσης σημαντικό να μετρηθεί η πρόοδος της βιομηχανικής πολιτικής της Επιτροπής στον τομέα αυτό. Η Επιτροπή θα αξιολογεί συστηματικά τις δημόσιες συμβάσεις που δημοσιεύονται στο Tenders Electronic Daily (καθημερινό δελτίο υποβολής προσφορών, TED) της ΕΕ και τις στατιστικές εκθέσεις που διαβιβάζουν τα κράτη μέλη. Αυτό περιλαμβάνει τόσο την ποσοτική όσο και την ποιοτική ανάλυση. Παράλληλα, η Επιτροπή θα παρακολουθεί τις συμβάσεις άμυνας και ασφάλειας που δεν έχει δημοσιεύονται στο TED, μεταξύ άλλων μέσω του ειδικευμένου Τύπου και βάσει των πληροφοριών που παρέχονται από τους διαχειριστές αγοράς. Οι δραστηριότητες αυτές θα συμβάλουν στην εξασφάλιση της ορθής εφαρμογής της οδηγίας 2009/81/ΕΚ. Με αυτές θα προετοιμαστεί επίσης η βάση για την έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της, την οποία η Επιτροπή πρέπει να διαβιβάσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και είναι συμβατές με τα σχετικά ευρωπαϊκά προγράμματα που περιλαμβάνονται στο πλαίσιο του ΠΔΠ Όλες οι δράσεις που προβλέπονται στον εν λόγω χάρτη πορείας είναι σύμφωνες και συμβατές με τα αντίστοιχα χρηματοδοτικά μέσα που έχουν θεσπιστεί βάσει του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. 3

4 το Συμβούλιο, εντός του Αυγούστου Στην εν λόγω έκθεση, η Επιτροπή θα αξιολογεί σε ποιο βαθμό «επιτεύχθηκαν οι στόχοι της παρούσας οδηγίας όσον αφορά τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και την ανάπτυξη μιας ευρωπαϊκής αγοράς αμυντικού εξοπλισμού και μιας αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης στην Ευρώπη, λαμβάνοντας υπόψη, μεταξύ άλλων, την κατάσταση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων...» Διευκρίνιση ορισμένων εξαιρέσεων Η ορθή χρήση των εξαιρέσεων από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας 2009/81/ΕΚ είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματικότητά της. Στο πλαίσιο αυτό, οι πωλήσεις από μια κυβέρνηση σε άλλη [άρθρο 13 στοιχείο στ)] και οι αγορές δυνάμει διεθνών συμφωνιών [άρθρο 12 στοιχείο α)] και μέσω διεθνών οργανισμών [άρθρο 12 στοιχείο γ)] είναι ιδιαίτερα σημαντικές διότι αφορούν σημαντικά τμήματα της αγοράς. Πωλήσεις από μια κυβέρνηση σε άλλη: Τον Δεκέμβριο του 2013, η Επιτροπή ξεκίνησε μια διερευνητική αποστολή σχετικά με τις πωλήσεις από μια κυβέρνηση σε άλλη στην Ευρώπη. Ως επόμενο βήμα, η Επιτροπή θα διοργανώσει δύο εργαστήρια με τα κράτη μέλη το φθινόπωρο του Σε αυτή τη βάση, η Επιτροπή θα αναπτύξει ένα καθοδηγητικό σημείωμα σχετικά με τη χρήση της εξαίρεσης. Η ημερομηνία-στόχος για την ολοκλήρωση του εν λόγω σημειώματος προβλέπεται για τις αρχές του Διεθνείς ρυθμίσεις και οργανώσεις: Οι εργασίες σχετικά με την ανωτέρω διευκρίνιση θα αρχίσουν το 2015 και θα ακολουθήσουν την ίδια προσέγγιση. Θα συμπληρωθούν από άμεσες συζητήσεις με την Υπηρεσία Υποστήριξης του ΝΑΤΟ (NSPA) και τον Κοινό Οργανισμό Συνεργασίας στον τομέα των εξοπλισμών (OCCAR). Η ημερομηνία-στόχος για την ολοκλήρωση του εν λόγω καθοδηγητικού σημειώματος τοποθετείται στα τέλη του Αντισταθμιστικές ρήτρες Οι απαιτήσεις για οικονομικές αντισταθμίσεις, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο επισημαίνονται, αντιβαίνουν τόσο στις αρχές της Συνθήκης για την ΕΕ όσο και στις αποτελεσματικές μεθόδους σύναψης δημόσιων συμβάσεων. Η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για την ταχεία σταδιακή κατάργηση αυτής της πρακτικής και για την προώθηση άλλων μέτρων που δεν εισάγουν διακρίσεις, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διασυνοριακή πρόσβαση στην αγορά για τις ΜΜΕ. Εδώ και πολλά χρόνια, η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη μέλη για την αναθεώρηση των εθνικών κανόνων αντιστάθμισης. Η εργασία αυτή πραγματοποιήθηκε παράλληλα με τη μεταφορά της οδηγίας για τις συμβάσεις στον τομέα της άμυνας και συνεχίζεται με εκείνα τα κράτη μέλη τα οποία δεν έχουν ακόμη αναθεωρήσει τις νομοθεσίες σχετικά με τα 2 Άρθρο 73 της οδηγίας 2009/81/ΕΚ. 4

5 αντισταθμιστικά μέτρα. Παράλληλα η Επιτροπή θα παρακολουθεί στενά την πρακτική που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη κατά την ανάθεση δημόσιων συμβάσεων και θα παρεμβαίνει, εφόσον απαιτείται, για την αποφυγή αδικαιολόγητων απαιτήσεων που εισάγουν διακρίσεις. Η Επιτροπή θα προωθήσει επίσης εναλλακτικές των κανόνων αντιστάθμισης για τη διευκόλυνση της διασυνοριακής πρόσβασης στην αγορά των ΜΜΕ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, η Επιτροπή διοργάνωσε ένα σεμινάριο τον Φεβρουάριο του 2014 με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Αυτός ο διάλογος θα συνεχιστεί. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή προτίθεται να συστήσει μια ad hoc συμβουλευτική ομάδα με τα κράτη μέλη και τη βιομηχανία (φορείς ενοποίησης των αμυντικών συστημάτων και ΜΜΕ) έτσι ώστε να προσδιοριστούν οι επιλογές για την προώθηση διασυνοριακών αλυσίδων εφοδιασμού. Η Επιτροπή θα παρακολουθεί επίσης ιδιαίτερα την εφαρμογή των διατάξεων της οδηγίας 2009/81/ΕΚ σχετικά με την υπεργολαβία. Πρωτοβουλίες σχετικά με τον τρόπο βελτίωσης της πρόσβασης στην αγορά για τις ΜΜΕ μπορεί να προταθούν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του Ασφάλεια του εφοδιασμού Η ασφάλεια του εφοδιασμού είναι καθοριστικής σημασίας τόσο για την αποτελεσματικότητα των ενόπλων δυνάμεων όσο και την ομαλή λειτουργία της εσωτερικής αγοράς. Είναι μια ευρεία έννοια η οποία μπορεί να καλύψει μεγάλο φάσμα διαφορετικών βιομηχανικών, τεχνολογικών, νομικών και πολιτικών πτυχών. Χάρτης πορείας για ένα ολοκληρωμένο καθεστώς ασφάλειας του εφοδιασμού σε όλη την ΕΕ: Σύμφωνα με την ανακοίνωση και το αίτημα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου «να χαράξει μαζί με τα κράτη μέλη και σε συνεργασία με την Ύπατη Εκπρόσωπο και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Άμυνας, οδικό χάρτη για ένα συνολικό καθεστώς ασφάλειας εφοδιασμού σε ενωσιακή κλίμακα», η Επιτροπή: α) θα εξετάσει τους τομείς που θα πρέπει να καλύπτονται από καθεστώς τέτοιου τύπου και τα υφιστάμενα μέσα για την ασφάλεια του εφοδιασμού β) θα προβεί σε ευρείες διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη γ) θα προσδιορίσει πιθανές δράσεις στους εξής τομείς: 1) εφοδιασμός μεταξύ των κρατών μελών 2) εφοδιασμός των κρατών μελών από τρίτες χώρες και 3) έλεγχος των βιομηχανικών και τεχνολογικών πόρων στην ΕΕ, που αποτελούν σημαντικά στοιχεία για ένα συνολικό καθεστώς ασφάλειας του εφοδιασμού. Ο χάρτης πορείας θα ολοκληρωθεί για το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Ιούνιο του 2015, παράλληλα με τις ακόλουθες δράσεις: Μεταφορές στον τομέα της άμυνας: Η οδηγία 2009/43 εισήγαγε ένα σύστημα αδειοδότησης για τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας αμυντικών προϊόντων εντός της εσωτερικής αγοράς. 5

6 Τον Ιανουάριο του 2014, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε μια μελέτη σχετικά με τους τρόπους για την προώθηση της υιοθέτησης από τις εθνικές αρχές και τη βιομηχανία των κύριων μέσων που προβλέπονται από την οδηγία (γενικές άδειες και πιστοποίηση των αμυντικών επιχειρήσεων). Ως πρώτο βήμα, η Επιτροπή επεξέτεινε το πεδίο της βάσης δεδομένων CERTIDER 3 έτσι ώστε να μπορούν τα κράτη μέλη να παρέχουν καλύτερη ενημέρωση των ενδιαφερομένων μερών σχετικά με τις πιστοποιημένες επιχειρήσεις και τις γενικές άδειες που έχουν εκδοθεί. Η Επιτροπή θα προτείνει περαιτέρω μέτρα για την ενίσχυση της εφαρμογής της οδηγίας με βάση τα αποτελέσματα μιας μελέτης τα οποία αναμένονται τον Ιούλιο του Μια πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση της οδηγίας θα ξεκινήσει στις αρχές του Αυτό θα αποτελέσει τη βάση για την έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας, την οποία η Επιτροπή οφείλει να διαβιβάσει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο εντός του Ιουνίου Έλεγχος των πόρων: Στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, ο έλεγχος των βιομηχανικών και τεχνολογικών πόρων μπορεί να είναι καθοριστικός για την ασφάλεια του εφοδιασμού με καίριας σημασίας δυνατότητες. Ορισμένα κράτη μέλη διαθέτουν μηχανισμούς για τον έλεγχο των επενδύσεων στον τομέα αυτό. Ωστόσο, μια καθαρά εθνική προσέγγιση ενδέχεται να εμποδίσει τόσο τη διασυνοριακή συνεργασία της βιομηχανίας όσο και το άνοιγμα των αγορών του τομέα της άμυνας των κρατών μελών στον ανταγωνισμό σε επίπεδο ΕΕ. Μια ευρωπαϊκή προσέγγιση ενδέχεται, επομένως, να είναι αναγκαία για την εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς. Μπορεί επίσης να απαιτείται να διασφαλιστεί επαρκές επίπεδο αυτονομίας της Ευρώπης στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θα εκδώσει μια Πράσινη Βίβλο σχετικά με τις πιθανές ελλείψεις του ισχύοντος συστήματος για τον έλεγχο των πόρων και θα διερευνήσει επιλογές για την ανάληψη δράσης σε επίπεδο ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των μηχανισμών κοινοποίησης και διαβούλευσης μεταξύ των κρατών μελών. Η ημερομηνία-στόχος για την έγκριση της Πράσινης Βίβλου προβλέπεται για το τέλος του τρέχοντος έτους. Η Επιτροπή προτίθεται να προωθήσει τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων φορέων εξαρχής και να προβεί ήδη σε ευρείας κλίμακας διαβουλεύσεις με αυτούς για την κατάρτιση της Πράσινης Βίβλου. 2.2 Προαγωγή μιας πιο ανταγωνιστικής αμυντικής βιομηχανίας Τυποποίηση και πιστοποίηση 3 Μητρώο πιστοποιημένων επιχειρήσεων συνδεόμενων με τον τομέα της άμυνας (CERTIDER). Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στη διεύθυνση: 6

7 Η Επιτροπή υποστηρίζει τον ΕΟΑ για την ανάπτυξη μιας κοινής προσέγγισης όσον αφορά την τυποποίηση και την πιστοποίηση. Αυτό πρέπει να γίνει σε συμφωνία με τα κράτη μέλη, λαμβάνοντας πλήρως υπόψη την εθνική κυριαρχία και εξασφαλίζοντας ότι δεν θα υπάρξει καμία αλληλεπικάλυψη με το ΝΑΤΟ. Τυποποίηση: Ο ΕΟΑ, σε διαβούλευση με την Επιτροπή, καταρτίζει επί του παρόντος μια νέα διαδικασία για την ανάπτυξη αμυντικών και υβριδικών προτύπων στην Ευρώπη, που συνδέουν τους υφιστάμενους εθνικούς, ευρωπαϊκούς και διεθνείς (π.χ. ΝΑΤΟ) μηχανισμούς τυποποίησης με διαρθρωμένο και μη γραφειοκρατικό τρόπο. Η μεθοδολογία αυτή βασίζεται σε μια προορατική προσέγγιση με τη συνεργασία εθνικών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι παρακολουθούν τις εξελίξεις της ευρωπαϊκής τυποποίησης στον τομέα της άμυνας και προβαίνουν σε συστάσεις για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων ζητημάτων που ανακύπτουν. Η Επιτροπή συμβάλλει στη διαδικασία αυτή μέσω της εμπειρογνωμοσύνης της στην τυποποίηση πολιτικού χαρακτήρα. Η Επιτροπή θα εντοπίσει επίσης κοινά πρότυπα στα οποία μπορούν να στηρίζονται τα ευρωπαϊκά προγράμματα σε ειδικούς τομείς. Για παράδειγμα, στο κοινό περιβάλλον ανταλλαγής πληροφοριών (ΚΠΑΠ) για τον θαλάσσιο τομέα της ΕΕ (που αναλύεται στην ενότητα 2.4) τα κοινά πρότυπα θα αποτελέσουν ένα κοινό μοντέλο δεδομένων που απαιτείται για να διασφαλιστεί η αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των διαφόρων εθνικών συστημάτων πληροφοριών στον τομέα της θαλάσσιας επιτήρησης. Πιστοποίηση: Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Ασφάλειας της Αεροπορίας (EASA), θα συνεχίσει να στηρίζει τον ΕΟΑ και τα κράτη μέλη στην εναρμόνιση των στρατιωτικών απαιτήσεων αξιοπλοΐας προκειμένου να επιτευχθεί, στο μέτρο του δυνατού, η σύγκλιση του στρατιωτικού της συστήματος πιστοποίησης με τις εφαρμοστέες απαιτήσεις πολιτικού χαρακτήρα. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον EASA, θα εξακολουθήσει να ενθαρρύνει τη χρήση των εμπειριών και των κανόνων του EASA στο πλαίσιο της διαδικασίας πιστοποίησης των στρατιωτικών προϊόντων, σε συνεργασία με τον ΕΟΑ και τα κράτη μέλη. Με σκοπό τη μείωση του κόστους και την αποφυγή της αλληλεπικάλυψης, καθώς και τη διευκόλυνση της από κοινού λειτουργίας των πολιτικών και στρατιωτικών αεροσκαφών σε μη κατακερματισμένο εναέριο χώρο, ο EASA θα μπορούσε να εξουσιοδοτηθεί να ασκεί την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική πιστοποίηση ορισμένων στρατιωτικών προϊόντων εφόσον οι κατασκευαστές και τα κράτη μέλη το επιθυμούν, ενώ τα κράτη μέλη θα εξακολουθήσουν να είναι αρμόδια για την πιστοποίηση των στρατιωτικών συστημάτων επί του σκάφους. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον EASA, θα καθορίζει, με βάση τις αιτήσεις που προέρχονται από τη βιομηχανία, ορισμένες πιλοτικές υποθέσεις για τις οποίες ο EASA, στο πλαίσιο μιας πιο αποδοτικής ως προς το κόστος και πιο απλουστευμένης προσέγγισης, θα προβαίνει στην πολιτικού χαρακτήρα πιστοποίηση των προϊόντων διπλής χρήσης, όπως ορισμένα τηλεκατευθυνόμενα αεροπορικά συστήματα (RPAS), που αντιπροσωπεύουν όλο 7

8 και πιο σημαντική μερίδα των μελλοντικών αεροσκαφών 4. Τα βήματα προς μια τέτοια προσέγγιση θα πρέπει να βασίζονται σε μια ανάλυση σκοπιμότητας για να εξετάζονται οι επιπτώσεις για τον EASA όσον αφορά τους πόρους, καθώς και οι νομικές πτυχές και τα θέματα ασφάλειας που προκύπτουν από την κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ των πολιτικών αρχών και της ΕΕ, αφενός, και των στρατιωτικών και των εθνικών αρχών, αφετέρου. Πρώτες ύλες Η πρόσβαση στις πρώτες ύλες αποτελεί όλο και μεγαλύτερη πρόκληση για την ευρωπαϊκή οικονομία. Το θέμα αυτό εξετάζεται από την στρατηγική της ΕΕ για τις πρώτες ύλες, η οποία περιλαμβάνει τον πρόσφατα αναθεωρημένο κατάλογο των πρώτων υλών κρίσιμης σημασίας 5. Πολλές από αυτές τις ύλες, όπως τα στοιχεία σπάνιων γαιών και το γερμάνιο, είναι επίσης βασικές εισροές για αμυντικές εφαρμογές (όπως συσκευές σκόπευσης με ακτίνες λέιζερ). Ως εκ τούτου, η Επιτροπή θα εντοπίσει τις πρώτες ύλες που είναι κρίσιμης σημασίας για τον τομέα της άμυνας. Τη σχετική ανάλυση θα την αναλάβει το Κοινό Κέντρο Ερευνών της Επιτροπής, σε στενή συνεργασία με τον ΕΟΑ και τη βιομηχανία. Το εν λόγω έργο αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τα μέσα του 2015 και να προετοιμάσει το έδαφος για ενδεχόμενες μελλοντικές δράσεις πολιτικής στον τομέα αυτό. ΜΜΕ, συνεργατικοί σχηματισμοί & περιφέρειες Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογράμμισε τη σημασία της υποστήριξης περιφερειακών δικτύων των ΜΜΕ και των στρατηγικών συνεργατικών σχηματισμών. Η Επιτροπή θα θέσει σε εφαρμογή μέτρα για τη στήριξη αυτών των στόχων. Οι εργασίες στον τομέα αυτό θα πραγματοποιηθούν σε στενό συντονισμό με τις δραστηριότητες που αφορούν τις ΜΜΕ οι οποίες αναγγέλλονται στο κεφάλαιο της παρούσας έκθεσης για την εσωτερική αγορά. Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει το δίκτυο της επιχειρηματικής Ευρώπης (EEN) που διαθέτει και τις συμπράξεις ευρωπαϊκών συνεργατικών 4 Αυτό εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο των εργασιών της Επιτροπής στον τομέα αυτό με σκοπό την καθιέρωση ενός πλαισίου για την επιχειρησιακή λειτουργία των RPAS, όπως αναφέρεται στην ανακοίνωσή της της 8ης Απριλίου [COM (2014) 207]. Με αυτόν τον στόχο, η Επιτροπή θα ενθαρρύνει την πλήρη χρήση των μέσων της ΕΕ για να εξασφαλισθεί μια συνεκτική προσέγγιση και να μεγιστοποιηθούν οι συνέργειες, επιτρέποντας ιδιαίτερα την ασφαλή ενσωμάτωση των συστημάτων αυτών σε μη κατακερματισμένο εναέριο χώρο. 5 COM (2014)

9 σχηματισμών που χρηματοδοτούνται βάσει του προγράμματος COSME 6, για την υποστήριξη εκδηλώσεων προσέγγισης μεταξύ επιχειρήσεων, τη δικτύωση, την εξεύρεση νέων επιχειρηματικών εταίρων εντός και εκτός της ΕΕ. Η Επιτροπή θα αποσαφηνίσει τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη στήριξη έργων διπλής χρήσης, από άποψη τόσο επενδυτικών σχεδίων (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης προϋπολογισμός ύψους 140 δισ. ευρώ) όσο και σχεδίων ανάπτυξης δεξιοτήτων (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο προϋπολογισμός ύψους 74 δισ. ευρώ). Επιπλέον, η Επιτροπή θα προωθήσει τις αιτήσεις διασυνοριακών συνεργατικών σχηματισμών και δικτύων μέσω του Προγράμματος Ευρωπαϊκής Εδαφικής Συνεργασίας με συνολικό προϋπολογισμό 8,7 δισ. ευρώ ( ). Εναπόκειται στις εταιρείες, στους συνεργατικούς σχηματισμούς και στις περιφέρειες να αξιοποιήσουν τις εν λόγω δυνατότητες. Ωστόσο, η Επιτροπή, σε στενή συνεργασία με τον ΕΟΑ και την Ένωση Υπηρεσιών Περιφερειακής Ανάπτυξης (EURADA): θα προβάλει τις δυνατότητες αυτές μέσω στοχοθετημένων εκδηλώσεων. Η πρώτη συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 12 Μαΐου στις Βρυξέλλες ενώ η δεύτερη θα πραγματοποιηθεί εντός του Νοεμβρίου 2014 θα δημοσιεύσει τον Ιούλιο του 2014 πρακτικό οδηγό για τις περιφερειακές αρχές και τις ΜΜΕ, αποσαφηνίζοντας τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν τα ΕΔΕΤ για την υποστήριξη έργων διττής χρήσης θα υποστηρίξει τη δημιουργία ενός περιφερειακού δικτύου σχετικά με τον τομέα της άμυνας, βάσει των εργασιών που έχουν γίνει μέχρι σήμερα με τις ενδιαφερόμενες περιφερειακές αρχές και τους συνεργατικούς σχηματισμούς, με στόχο τη δημιουργία ενός μηχανισμού για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών όσον αφορά την πρόσβαση στα ΕΔΕΤ και την ένταξη της άμυνας σε ευφυείς εξειδικευμένες στρατηγικές. Απώτερος στόχος αυτών των ενεργειών είναι να αυξηθεί το ποσοστό των αιτήσεων που γίνονται δεκτές σχετικά με έργα διπλής χρήσης από ΜΜΕ και από συνεργατικούς σχηματισμούς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας για χρηματοδότηση από την ΕΕ, ιδιαίτερα από τα ΕΔΕΤ και το COSME. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει τις ΜΜΕ να ενταχθούν καλύτερα σε συνεργατικούς σχηματισμούς και συναφείς βιομηχανίες κλίμακας ΕΕ, με αποτέλεσμα μια πιο διαφοροποιημένη αλυσίδα εφοδιασμού. Δεξιότητες 6 COSME ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων με προϋπολογισμό ύψους 2,3 δισ. ευρώ για την περίοδο

10 Η επιτυχία του ευρωπαϊκού αμυντικού τομέα εξαρτάται από τη διατήρηση προσωπικού με δεξιότητες καίριας σημασίας και την πρόσληψη ατόμων με δεξιότητες που απαιτούνται για το μέλλον. Η ενισχυμένη κινητικότητα του εργατικού δυναμικού της ΕΕ μπορεί επίσης να προσφέρει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον τομέα. Ορισμένοι τομείς αντιμετωπίζουν ήδη έλλειψη δεξιοτήτων λόγω συνταξιοδοτήσεων προσωπικού και δυσκολιών να προσελκύσουν νέους επαγγελματίες. Οι περισσότερες δεξιότητες που απαιτούνται στον τομέα της άμυνας είναι παρόμοιες με αυτές που απαιτούνται σε άλλους βιομηχανικούς τομείς. Αυτό παρέχει ευρύ πεδίο εφαρμογής για τη χρησιμοποίηση των μέσων της ΕΕ που αρχικά σχεδιάστηκαν για μη στρατιωτικές βιομηχανίες. Ειδικότερα, η Επιτροπή θα προαγάγει τη χρήση των προγραμμάτων «τομεακών συμμαχιών δεξιοτήτων» και «συμμαχιών γνώσης» από εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της άμυνας και από εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί με: μια ενημερωτική εκστρατεία όσον αφορά τη χρηματοδότηση από την ΕΕ πρωτοβουλιών σχετικά με δεξιότητες. Η εκστρατεία αυτή θα προετοιμαστεί σε συνεργασία με τον ΕΟΑ και τους συναφείς φορείς στους οποίους περιλαμβάνεται και ο Σύνδεσμος Αεροδιαστημικής και Αμυντικής Βιομηχανίας της Ευρώπης (ASD) και η Ευρωπαϊκή Συνδικαλιστική Ένωση IndustriAll την ενθάρρυνση της χρήσης των ΕΔΕΤ για την κατάρτιση των εργαζομένων και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων ιδίως με την αντιμετώπιση των αναγκών σε δεξιότητες και την πρόβλεψη της αναδιάρθρωσης. Αυτό θα πρέπει να επισημαίνεται στην καθοδήγηση που θα περιλαμβάνεται στον προαναφερθέντα οδηγό που απευθύνεται στις περιφερειακές αρχές και τις ΜΜΕ και τη δρομολόγηση, το 2015, μιας μελέτης για την τρέχουσα και μελλοντική προσφορά και ζήτηση ικανοτήτων και δεξιοτήτων στον τομέα της άμυνας ως βάση για τις περαιτέρω εργασίες στον εν λόγω τομέα. Βασικός στόχος είναι να αναπτυχθεί μια σφαιρική κατανόηση των σημερινών και των μελλοντικών αναγκών σε δεξιότητες του ευρωπαϊκού αμυντικού τομέα, έτσι ώστε οι ευρωπαϊκές, εθνικές και περιφερειακές πολιτικές να μπορούν να έχουν αποτελεσματικότερη στόχευση. 2.3 Αξιοποίηση του δυναμικού διπλής χρήσης της έρευνας και ενίσχυση της καινοτομίας Η ανακοίνωση και τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επισήμαναν την έλλειψη επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία ως απειλή για τη μακροπρόθεσμη 10

11 ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και της ευρωπαϊκής αμυντικής ικανότητας. Η Επιτροπή έχει εντοπίσει διάφορους τρόπους με τους οποίους μπορεί να υποστηρίξει την έρευνα που συνδέεται με την ΚΠΑΑ και οι οποίοι περιγράφονται κατωτέρω. Επιπλέον, η Επιτροπή θα αναπτύξει συστήματα για προ-εμπορικές δημόσιες συμβάσεις, οι οποίες μπορούν, ενδεχομένως, να χρησιμοποιηθούν ως τρόπος για τη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της έρευνας και της αγοράς. Έρευνα διττής χρήσης: Η Επιτροπή θα μεγιστοποιήσει τις συνέργειες και προς τις δύο κατευθύνσεις μεταξύ της έρευνας πολιτικού χαρακτήρα του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζοντας 2020» και της έρευνας στον τομέα της άμυνας την οποία συντονίζει ο ΕΟΑ εντός του πεδίου εφαρμογής που επιτρέπουν οι κανόνες που διέπουν και τα δύο αυτά πλαίσια. Προς το σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης τρόπους επέκτασης του πεδίου εφαρμογής και του καθεστώτος της υφιστάμενης ευρωπαϊκής συμφωνίας-πλαισίου για τη συνεργασία με τον ΕΟΑ. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η Επιτροπή άρχισε να προσδιορίζει μια σειρά εφαρμογών και τομέων καινοτομίας στην οποία συμβάλλουν οι οριζόντιες βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (ΒΤΓΕ), που περιλαμβάνει ένα σύνολο μη στρατιωτικών τομέων που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για τις βιομηχανίες στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Αυτό δείχνει ότι υπάρχει σαφές δυναμικό δράσης του τομέα της άμυνας σε ένα ευρύτερο πλαίσιο καινοτομίας και τεχνολογίας. Ειδικότερα, η Επιτροπή διεξάγει διαβουλεύσεις με την ομάδα υψηλού επιπέδου για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής 7, η οποία δημιούργησε πρόσφατα μια υποομάδα για τις δυνατότητες διττής χρήσης των ΒΤΓΕ η εν λόγω υποομάδα αναμένεται να υποβάλει την έκθεσή της έως το τέλος του Προπαρασκευαστική δράση (ΠΔ): Σκοπός της ΠΔ είναι να καταδειχθεί η προστιθέμενη αξία της συμβολής της ΕΕ σε νέους τομείς έρευνας που συμπληρώνει την έρευνα πολιτικού χαρακτήρα σχετικά με την ΚΠΑΑ που βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο του «Ορίζοντας 2020». Η ΠΔ θα διαρκέσει για μέγιστη περίοδο τριών ετών. Το συνολικό ποσό της χρηματοδότησης θα εξαρτηθεί από τους διαθέσιμους πόρους του προϋπολογισμού κατά το χρόνο της έγκρισης και θα πρέπει να τηρηθούν τα ανώτατα όρια στον δημοσιονομικό κανονισμό της ΕΕ 1081/2010 για την ΠΔ. Αν είναι επιτυχής, η εν λόγω ΠΔ θα προετοιμάσει το έδαφος για ένα ενδεχόμενο θέμα έρευνας σχετικά με την ΚΠΑΑ, το οποίο θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί μέσω του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου. Αν και αυτό δεν μπορεί να υποκαταστήσει τις εθνικές επενδύσεις στην αμυντική Ε&Α, θα μπορούσε να 7 Η ομάδα συστάθηκε τον Φεβρουάριο του 2013 για να συμβουλεύει την Επιτροπή σχετικά με τους τρόπους προώθησης της χρήσης των ΒΤΓΕ στην Ευρώπη. 11

12 προαγάγει τις συνέργειες με τις εθνικές ερευνητικές προσπάθειες και να ενθαρρύνει τη βιομηχανική συνεργασία. Το πεδίο εφαρμογής της ΠΔ θα καθοριστεί σε διαβούλευση με τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τον ΕΟΑ, την ΕΥΕΔ και τη βιομηχανία. Μια επιτυχημένη ΠΔ θα πρέπει να αναγνωρίζει τις ιδιαιτερότητες της έρευνας που σχετίζεται με την άμυνα όπως: τους τομείς της έρευνας και τα μοντέλα, τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, το απόρρητο των αποτελεσμάτων, τη συγχρηματοδότηση και τους κανόνες συμμετοχής, το ρόλο των κρατών μελών, εξασφαλίζοντας παράλληλα τα πλεονεκτήματα που απαιτούνται για να προσελκύεται η συμμετοχή της βιομηχανίας. Το ζήτημα της διακυβέρνησης θα αποτελέσει κεντρικό θέμα. Η Επιτροπή εκτιμά ότι οι εν λόγω αρχές και τα ειδικά ζητήματα που σχετίζονται με την ΠΔ θα μπορούσαν να ληφθούν υπόψη από ένα ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο που θα απαρτίζεται από υψηλού επιπέδου εμπειρογνώμονες και αρμόδιους για τη λήψη αποφάσεων. Μια τέτοια «Ομάδα Προσωπικοτήτων» θα μπορούσε να αποτελείται από 20 περίπου εκπροσώπους υψηλού επιπέδου από τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τη βιομηχανία και τον ακαδημαϊκό χώρο. 2.4 Ανάπτυξη ικανοτήτων Στην ανακοίνωση αυτή, η Επιτροπή υπογράμμισε την ανάγκη να εξεταστεί το πλήρες φάσμα των αναγκών σε ικανότητες που απαιτούνται για την αντιμετώπιση των πολλών προκλήσεων για την Ευρώπη. Παρόλο που αυτό αποτελεί την πρωταρχική ευθύνη των κρατών μελών και του ΕΟΑ, η Επιτροπή μπορεί να προσφέρει σημαντική συνεισφορά, σύμφωνα με τις αρμοδιότητές της στον τομέα της μη στρατιωτικής ασφάλειας (π.χ. καταπολέμηση της τρομοκρατίας, προστασία των εξωτερικών συνόρων, θαλάσσια επιτήρηση και την πολιτική προστασία). Κοινή αξιολόγηση των αναγκών σε ικανότητες: Η Επιτροπή θα αναλάβει, μαζί με την Ύπατη Εκπρόσωπο και τον ΕΟΑ, κοινή αξιολόγηση των αναγκών σε ικανότητες διττής χρήσης στο πλαίσιο των πολιτικών ασφάλειας και άμυνας της ΕΕ. Ο στόχος είναι να επισημανθούν τομείς όπου οι στρατιωτικές και μη στρατιωτικές ανάγκες ικανοτήτων είναι παρόμοιες και να προσδιοριστούν οι δυνατότητες για συνέργειες που θα λαμβάνουν επίσης υπόψη εκείνους τους τομείς ικανοτήτων που επισημάνθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, συμπεριλαμβανομένων των RPAS, των δορυφορικών επικοινωνιών και της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Κοινό περιβάλλον ανταλλαγής πληροφοριών για τον θαλάσσιο τομέα της ΕΕ: Μια ανακοίνωση της οποίας η έκδοση προβλέπεται για τον Ιούλιο του 2014, στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής στρατηγικής θαλάσσιας ασφάλειας 8, θα παράσχει έναν χάρτη πορείας για την 8 Ανακοίνωση της 6ης Μαρτίου 2014 [JOIN (2014) 9]. 12

13 εφαρμογή του ΚΠΑΠ. Περαιτέρω, ένα προγραμματισμένο σχέδιο κατευθυνόμενο από τα κράτη μέλη θα αναπτύξει, θα εφαρμόσει και θα δοκιμάσει το ΚΠΑΠ σε ευρύτερη κλίμακα, πριν αυτό τεθεί σε εφαρμογή το Συνεργασία πολιτικού και στρατιωτικού τομέα: Για να βελτιωθεί, με πρακτικό τρόπο, η πολιτική/στρατιωτική συνεργασία με βάση τα υφιστάμενα δίκτυα της ΕΕ, η Επιτροπή ετοιμάζει μια άτυπη ομάδα συντονισμού με τον ΕΟΑ, με σκοπό να ενδυναμώσει περαιτέρω τις συνέργειες και να εντοπίσει τομείς για περαιτέρω συνεργασία. Ο προκαταρκτικός προβληματισμός δείχνει ότι οι χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές, πυρηνικές και εκρηκτικές ύλες (ΧΒΡΠ-Ε), αφενός, και οι τεχνολογίες ανίχνευσης, αφετέρου, αποτελούν ορισμένους από τους πολλά υποσχόμενους τομείς για την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ των πολιτικών της Επιτροπής για την εσωτερική ασφάλεια και των εργασιών του Οργανισμού. Την 5η Μαΐου η Επιτροπή ενέκρινε την ανακοίνωση σχετικά με μια νέα προσέγγιση της ΕΕ για την ανίχνευση και τον μετριασμό των κινδύνων ΧΒΡΠ-Ε [COM(2014)247], η οποία επισήμανε την ανάγκη για ενισχυμένη συνεργασία πολιτικού και στρατιωτικού τομέα στους εν λόγω τομείς. Οι συζητήσεις με τα κράτη μέλη θα συνεχιστούν μέσω της συμβουλευτικής ομάδας της Επιτροπής για τις ΧΒΡΠ-Ε. 2.5 Διάστημα και άμυνα Η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών και εθνικών ικανοτήτων στον τομέα του διαστήματος αποκτά όλο και πιο κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση των προκλήσεων στον τομέα της ασφάλειας. Ενώ ορισμένες διαστημικές ικανότητες πρέπει να παραμείνουν υπό αποκλειστικά εθνικό/στρατιωτικό έλεγχο, η Επιτροπή πιστεύει ότι υπάρχουν σημαντικά δυνητικά οφέλη, από άποψη μείωσης του κόστους και μεγαλύτερης αποδοτικότητας, με την αύξηση των συνεργειών μεταξύ των εθνικών και ευρωπαϊκών διαστημικών ικανοτήτων. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει τις εργασίες της για την προστασία των διαστημικών υποδομών, καθώς και για την υποστήριξη της ανάπτυξης των δορυφορικών επικοινωνιών επόμενης γενιάς (SATCOM). Επιτήρηση και παρακολούθηση του διαστήματος (Space Surveillance and Tracking - SST): Μια πρόταση της Επιτροπής για ένα Πλαίσιο Στήριξης ΕΠΔ για την προστασία της διαστημικής υποδομής εκδόθηκε στις 2 Απριλίου Αυτό θα στηρίξει τις εθνικές προσπάθειες να σχηματίσουν κοινοπραξία SST και να παράσχουν υπηρεσίες SST σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Όταν συσταθεί η εν λόγω κοινοπραξία, η Επιτροπή θα ενθαρρύνει, μέσω του προγράμματος πλαισίου «Ορίζοντας 2020», την ανάπτυξη και την ανανέωση των πόρων της SST. Δορυφορική επικοινωνία (SATCOM): Στον τομέα αυτόν, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, έχει συσταθεί μια ομάδα χρηστών η οποία αποτελείται από 13

14 εκπροσώπους των υπηρεσιών της Επιτροπής, της ΕΥΕΔ, του ΕΟΑ και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος. Αυτή η ομάδα χρηστών προσπαθεί να αντιμετωπίσει το θέμα του κατακερματισμού της ζήτησης για την ασφάλεια της SATCOM και θα επικουρεί τα κράτη μέλη κατά την προετοιμασία της επόμενης γενιάς των κυβερνητικών SATCOM. Επιπλέον, η Επιτροπή, σε στενή συνεργασία με την ομάδα χρηστών, θα προωθήσει μια μελέτη για τη χαρτογράφηση της ζήτησης SATCOM, τόσο από τους χρήστες της πολιτικής ασφάλειας όσο και από τις μεγάλες υποδομές της ΕΕ. Τα αποτελέσματα αναμένονται το Τέλος, εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων της, η Επιτροπή θα διερευνήσει τη δυνατότητα της ΕΕ να συμβάλει στη βελτίωση της πρόσβασής της σε δορυφορική απεικόνιση υψηλής ανάλυσης, προς υποστήριξη των αποστολών και επιχειρήσεων της ΚΕΠΠΑ και της ΚΠΑΑ. 2.6 Εφαρμογή ενεργειακών πολιτικών και μέσων στήριξης της ΕΕ στον τομέα της άμυνας Οι ένοπλες δυνάμεις έχουν μεγάλο συμφέρον να μειώσουν το ενεργειακό τους αποτύπωμα και θα μπορούσαν, ως εκ τούτου, να πραγματοποιήσουν σημαντική συμβολή στην επίτευξη των ενεργειακών στόχων της Ένωσης. Το 2013 η Επιτροπή άρχισε συζητήσεις με τα κράτη μέλη και τον ΕΟΑ σχετικά με τη σύσταση φόρουμ διαβούλευσης για την ενέργεια στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Η αποστολή του εν λόγω φόρουμ διαβούλευσης θα είναι να γεφυρώσει την εμπειρογνωμοσύνη για την ανάπτυξη πολιτικών και άλλων πρωτοβουλιών για την ενέργεια με τις ειδικές απαιτήσεις και το περιβάλλον των ενόπλων δυνάμεων. Το φόρουμ διαβούλευσης αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία στα τέλη του Το φθινόπωρο, θα πρέπει να συσταθούν ενιαία εθνικά σημεία επαφής για θέματα ενέργειας στο πλαίσιο των υπουργείων άμυνας και/ή των σχετικών οργάνων. Η χρηματοδότηση της ΕΕ για το φόρουμ διαβούλευσης προορίζεται προσωρινά μόνο για την περίοδο , με δυνατότητα παράτασης, εφόσον η πρωτοβουλία αποδειχθεί χρήσιμη για τα κράτη μέλη. Οι συζητήσεις με τους εθνικούς εμπειρογνώμονες κατέδειξαν την ανάγκη για πληροφόρηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι πολιτικές και η νομοθεσία της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας μπορούν να εφαρμοστούν στον τομέα της άμυνας για τη βελτίωση των ικανοτήτων των ενόπλων δυνάμεων και συμβάλλουν στην επίτευξη των ενωσιακών και των εθνικών στόχων 1) για την ενεργειακή απόδοση, 2) για τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και 3) για την προστασία κρίσιμης σημασίας ενεργειακών υποδομών. Ως εκ τούτου, το φόρουμ διαβούλευσης θα αναπτύξει έναν αριθμό παραδοτέων, έως το τέλος του 2015, όπως: 14

15 έγγραφα καθοδήγησης σχετικά με α) την εφαρμογή της σχετικής νομοθεσίας της ΕΕ στον τομέα της ενέργειας και β) τη χρηματοδότηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στον τομέα της άμυνας ιδέες και συστάσεις για κοινές ενέργειες μεταξύ των κρατών μελών για τη βελτίωση της προστασίας των κρίσιμων ενεργειακών υποδομών. 2.7 Ενίσχυση της διεθνούς διάστασης Λόγω της συρρίκνωσης των αμυντικών προϋπολογισμών στην Ευρώπη κατά τα τελευταία έτη, οι εξαγωγές σε αγορές τρίτων χωρών αποκτούν αυξανόμενη σημασία για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες, διότι αντισταθμίζουν τη μειωμένη ζήτηση στις εγχώριες αγορές. Ανταγωνιστικότητα στις αγορές τρίτων χωρών: Η Επιτροπή θα συζητήσει με τους ενδιαφερόμενους φορείς τον τρόπο στήριξης της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στις αγορές τρίτων χωρών. Τα θέματα που θα εξεταστούν περιλαμβάνουν: τον αντίκτυπο των απαιτήσεων αντιστάθμισης τρίτων χωρών στον τομέα της ευρωπαϊκής άμυνας τα εμπόδια που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή βιομηχανία όταν ανταγωνίζεται για συμβάσεις σε τρίτες χώρες και τη συμβολή των εμπορικών και επενδυτικών συμφωνιών της ΕΕ τη στήριξη που λαμβάνουν οι ανταγωνιστές από τρίτες χώρες, καθώς και το βαθμό στον οποίο θα μπορούσε να παρασχεθεί παρόμοια μορφή στήριξης στις εταιρείες της ΕΕ. Για να συζητούν τα θέματα αυτά, η Επιτροπή θα συγκροτήσει το τέταρτο τρίμηνο του 2014 ένα φόρουμ στο οποίο θα συμμετέχουν εκπρόσωποι των κυβερνήσεων και της βιομηχανίας. Βάσει των αποτελεσμάτων αυτού του διαλόγου, η Επιτροπή θα αξιολογήσει την ανάγκη για περαιτέρω μέτρα. Επίσης, η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να επιδιώκει τη συμμετοχή των ενδιαφερομένων σε τακτική βάση, ιδίως στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων σχετικά με τις εμπορικές και επενδυτικές συμφωνίες με τρίτες χώρες. Έλεγχος των εξαγωγών ειδών διττής χρήσης: Σε συνέχεια μιας έκθεσης προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού αριθ. 428/2009 9, η Επιτροπή εξέδωσε, στις 24 Απριλίου 2014, ανακοίνωση σχετικά με την αναθεώρηση της πολιτικής ελέγχου των εξαγωγών 10. Η εν λόγω ανακοίνωση αποσκοπεί στη χαρτογράφηση της κατεύθυνσης των στρατηγικών ελέγχων των εξαγωγών της ΕΕ και προσδιορίζει συγκεκριμένες επιλογές πολιτικής για τον εκσυγχρονισμό τους. Ως περαιτέρω βήμα προς την αναθεώρηση της πολιτικής, η Επιτροπή θα προβεί σε εκτίμηση του αντίκτυπου των διαφόρων επιλογών αναθεώρησης που προσδιορίζονται στην 9 COM(2013)710 της COM(2014)244 της

16 ανακοίνωση. Η ενέργεια αυτή θα βασίζεται σε μια εξωτερική μελέτη και θα περιλαμβάνει μια στοχευμένη δημόσια διαβούλευση, καθώς και ένα «Φόρουμ Βιομηχανίας» για τους κύριους ενδιαφερόμενους φορείς. Η Επιτροπή προτίθεται να ολοκληρώσει την εκτίμηση του αντίκτυπου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, προετοιμάζοντας το έδαφος για πιθανές μελλοντικές ενέργειες. 3. Συμπέρασμα Η παρούσα έκθεση αποτελεί συνέχεια της ανακοίνωσης της Επιτροπής που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2013 και συμβάλλει στην εφαρμογή των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Δεκεμβρίου Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα εξασφαλίζει τη συνέχεια των δραστηριοτήτων της Επιτροπής στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας, και προετοιμάζει τη συνεισφορά της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου Ιδίως μέσω των πολιτικών για την εσωτερική αγορά, τη βιομηχανία, την έρευνα και την καινοτομία, η Επιτροπή μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ενίσχυση του ευρωπαϊκού τομέα άμυνας και ασφάλειας. Αυτό αληθεύει κυρίως λόγω του ότι η σχέση μεταξύ του πολιτικού και του αμυντικού κόσμου γίνεται στενότερη, ενώ τα όρια που τους χωρίζουν απαλείφονται βαθμηδόν. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στις αποστολές ΚΠΑΑ που είναι κυρίως πολιτικού χαρακτήρα και απαιτούν στενή πολιτικοστρατιωτική συνεργασία για να είναι αποτελεσματικές. Αυτό αυξάνει τη ζήτηση για μεγαλύτερη πολιτικοστρατιωτική συνέργεια σε τομείς όπως η επικοινωνία, οι στρατηγικές μεταφορές, η επιτήρηση, τα RPAS κ.λπ. Η ΕΕ, ιδίως η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος, και ο ΕΟΑ είναι στην κατάλληλη θέση ώστε να ανταποκριθούν σ αυτή την πρόκληση. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις στην αμυντική Ε&Α εξακολουθούν να μειώνονται εντυπωσιακά. Το 2012, οι δαπάνες για την αμυντική Ε&Α σε κλίμακα ΕΕ μειώθηκαν κατά 38 % σε σύγκριση με το Εν μέρει εξαιτίας αυτής της μείωσης, το χάσμα μεταξύ της αμυντικής Ε&Α και της πολιτικής Ε&Α γίνεται βαθύτερο. Επομένως η αμυντική βιομηχανία εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις τεχνολογίες μη στρατιωτικής προέλευσης και έχει όλο και περισσότερο την τάση να διαφοροποιείται σε πολιτικές δραστηριότητες. Εν τω μεταξύ οι πολιτικές εταιρείες αγοράζουν τεχνολογίες, όπως η ρομποτική, που ενδιαφέρουν επίσης και τις αμυντικές επιχειρήσεις. Ως εκ τούτου, οι βασικές τεχνολογίες, όπως εκείνες που σχετίζονται με τα μαζικά δεδομένα, τη συνθετική βιολογία, την τρισδιάστατη εκτύπωση κ.λπ., θα αποτελέσουν σημαντική πηγή καινοτομίας τόσο για τις αμυντικές όσο και για τις πολιτικές βιομηχανίες. Ενώ εξακολουθεί να είναι δύσκολο να προβλεφθεί η κατάσταση στην οποία θα βρίσκεται ο ευρωπαϊκός τομέας άμυνας και ασφάλειας στα επόμενα 20 έως 30 χρόνια, είναι σαφές ότι το βιομηχανικό τοπίο αλλάζει. Οι δραστηριότητες άμυνας θα εξακολουθήσουν να έχουν τις ιδιαιτερότητές τους, αλλά τα στοιχεία μη στρατιωτικού χαρακτήρα θα αποκτήσουν όλο και 16

17 μεγαλύτερη σημασία για τον τομέα. Η τάση αυτή καθιστά πολλές από τις πολιτικές της Επιτροπής ακόμη περισσότερο σημαντικές για την άμυνα και παρέχει ευκαιρίες για νέες συνέργειες και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, τις οποίες δεν θα πρέπει να χάσει η Ευρώπη. 17