«...καί τό όνομα, ὡς εἰκός,(όπως ήταν φυσικό) αφῆκε τῇ πόλει».

Transcript

1 Με αφορμή το κείμενο του Ι.Μ.Παναγιωτοπούλου «Η πολιτεία της λίμνης», που υπάρχει στο Ανθολόγιο,το οποίο επεξεργαστήκαμε εμείς οι μαθητές της ΣΤ τάξης του 5 ου Δημοτικού Σχολείου Αλεξάνδρειας,μας ανατέθηκε,αφού χωριστήκαμε σε ομάδες να γράψουμε σχετικά με την πόλη της Καστοριάς,τις εκκλησίες,τα μουσεία,την παλιά πόλη αλλά και τη λίμνη της.το αποτέλεσμα της δουλειάς μας αποφασίσαμε να το δημοσιοποιήσουμε στην εφημερίδα μας,προκειμένου να είναι προσβάσιμο σε όποιον επιθυμεί να το διαβάσει. ΚΑΣΤΟΡΙΑ Η Καστοριά είναι πόλη της Ελλάδας και πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού. Βρίσκεται στο δυτικό άκρο της Δυτικής Μακεδονίας. Περιβάλλεται από τη λίμνη της και συνδέεται με την ξηρά μέσω μιας ευρύτερης λωρίδας γης από επιχωματώσεις, δίνοντας την εντύπωση νησιού. Στην πολυαίωνη ιστορία της, μιάμιση χιλιετηρίδα από κτίσεως και δύο χιλιετηρίδες από οικήσεως, γνώρισε πολιορκίες και κατακτήσεις από Βουλγάρους, Νορμανδούς και Τούρκους, διατηρώντας όμως μέχρι σήμερα ένα σημαντικό αριθμό βυζαντινών εκκλησιών, κειμηλίων και αρχοντικών ως τεκμήρια της ακμής της, κατά καιρούς, λόγω της επιτυχημένης εμπορίας και διακίνησης των γουναρικών σε σημαντικά κέντρα κατ εξοχήν της Ευρώπης. Όνομα Υπήρχε κάποια πόλη στη Θεσσαλία, η Διοκλητιανούπολη, που τα παλαιά χρόνια ήκμαζε. Όμως με το πέρασμα του χρόνου η πόλη ρημάχθηκε από τις επιδρομές των βαρβάρων και για πολλά χρόνια ερημώθηκε. Δίπλα της υπάρχει μια λίμνη που ονομάζεται Καστορία. Και καταμέσης της λίμνης υπάρχει ένα νησί το οποίο περιβάλλουν τα νερά, εκτός από μια στενή είσοδό του, η οποία δεν ξεπερνά τα δεκαπέντε πόδια. Στο νησί ορθώνεται ένα πολύ ψηλό βουνό που το μισό καλύπτεται από τη λίμνη, ενώ το άλλο μισό καρφώνεται μέσα σε αυτήν. Για τον λόγο αυτό ο Ιουστινιανός, βλέποντας ότι ο χώρος της Διοκλητιανούπολης ήταν φανερά ευάλωτος στις εφόδους, γι αυτό και είχε πάθει όσα είπα προηγουμένως, αποφάσισε να χτίσει μια πόλη καλά οχυρωμένη πάνω στο νησί και, όπως ήταν λογικό, της έδωσε το όνομα της λίμνης.» Σε γειτονική περιοχή, κατά τον βυζαντινό ιστορικό Προκόπιο στο έργο του Περί κτισμάτων που συνέγραψε ( μ.Χ.), βρισκόταν η θεσσαλική πόλη Διοκλητιανούπολη. Η Διοκλητιανούπολη έχει ταυτιστεί από τους αρχαιολόγους με αρχαία πόλη στην περιοχή Αρμενοχώρι, 4 χιλιόμετρα νότια

2 της Καστοριάς. Διόμισυ αιώνες αργότερα (μετά την ίδρυσή της), κατά τον ίδιο ιστορικό, η πόλη μεταφέρθηκε από τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό ( μ.χ.) σε οχυρή θέση στη λίμνη, την οποία λίμνη ονομάζει, για πρώτη φορά, Καστορία. Για το όνομα της πόλης, αναφέρει πως ο Ιουστινιανός: «...καί τό όνομα, ὡς εἰκός,(όπως ήταν φυσικό) αφῆκε τῇ πόλει». Η Βυζαντινή ιστορικός Άννα Κομνηνή αναφέρει ότι η λίμνη ονομάζεται η της Καστορίας, ενώ το όνομα της πόλης προέρχεται από τη λέξη κάστρον (παραφθορά της λατινικής λέξης castrum) Ως προς την ονομασία της λίμνης ως Καστοριάς, επικρατέστερη θεωρείται η άποψη ότι προήλθε από τους κάστορες που ενδημούσαν για αιώνες σ αυτήν. Στο 18ο αιώνα φαίνεται πως υπήρχαν κάστορες στη λίμνη της Καστοριάς, καθώς στο έγγραφο αρ του Κρατικού Αρχείου της Βενετίας αναφέρει πως οι Καστοριανοί στέλνουν «ολίγα γουναρικά από κάστορα» Εικάζεται, ότι από την υπεράγρευση, αλλά κυρίως εξαιτίας των μεταβολών κατά τη διάρκεια των αιώνων των κλιματολογικών συνθηκών και προ πάντων της σταδιακής μείωσης των ορμητικών υδάτων από το Βίτσι, επήλθε η εξαφάνιση του κάστορα από τη λίμνη. Ιστορία Κατά τον Προκόπιο, η στρατηγική θέση και η φυσική ομορφιά της περιοχής προσέλκυσε το ενδιαφέρον των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου. Ο Ιουστινιανός Α' μετέφερε εκείνη την πόλη σε «νησί» στο κέντρο της λίμνης και την περιτείχισε με διπλό τείχος, από το οποίο σήμερα μόνον σπαράγματα σώζονται. Το κάστρο αποτελούσαν δύο γραμμές τειχών που άρχιζαν από ένα μέρος της όχθης του λαιμού στα νότια, προχωρούσαν προς τη βόρεια όχθη της λίμνης και κατέληγαν στο ανατολικό μέρος της λίμνης. Εκεί το κάστρο γινόταν πιο φαρδύ και σχημάτιζε το ογκωδέστερο μέρος του νησιού, καταμεσίς της λίμνης. Από το 927 μέχρι το 969, η Καστοριά ήταν υπό την κατοχή των Βουλγάρων, που εκδιώχθηκαν από τους Πετσενέγγους με προτροπή των Βυζαντινών. Το 990, ο Τσάρος των Βουλγάρων Σαμουήλ κατά την επιδρομή του στον ελλαδικό χώρο κατέλαβε και την Καστοριά, ξεπερνώντας τη φυσική αλλά και την τεχνητή της οχύρωση. Το 1017, ο αυτοκράτορας Βασίλειο Β' Βουλγαροκτόνος την πολιόρκησε αλλά απέτυχε να την καταλάβει. Με την τελική κατάρρευση της βουλγαρικής αντίστασης, το 1018, η πόλη επανήλθε στους Βυζαντινούς.

3 Από το 1082 μέχρι την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την Δ' Σταυροφορία το 1204, άλλοτε βρίσκεται υπό τους Νορμανδούς και άλλοτε στα χέρια των Βυζαντινών. Κατά τη διάρκεια της Πρώτης Σταυροφορίας ( ) κλιμάκιο Σταυροφόρων προερχόμενο από το Μπρίντεζι περνά από την Καστοριά και μέσω Αχρίδας κατευθύνεται στην Κωνσταντινούπολη. Μετά το 1204 οι Βούλγαροι, επωφελούμενοι από τη γενική εξασθένηση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, την κυριεύουν για τρίτη φορά. Ωστόσο η βουλγαρική κατοχή δεν διάρκησε πολύ, αφού μετά από μικρό χρονικό διάστημα η πόλη περιήλθε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Οθωμανική Περίοδος Η κατάληψη της Καστοριάς από τους Τούρκους τοποθετείται περίπου στο Έμεινε στην κατοχή τους επί περίπου πέντε αιώνες. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η περιοχή της Καστοριάς αναδείχτηκε σε κέντρο ελληνισμού διατηρώντας την εθνική συνείδηση, τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμα. Την εποχή αυτή η περιοχή ανέπτυξε έντονη οικονομική και εμπορική δραστηριότητα και γνώρισε άνθηση στις τέχνες και τα γράμματα. Ο Γεώργιος Καστοριώτης ή Γεώργιος Καστριώτης, επιφανής Καστοριανός που έφτασε ως το αξίωμα του μεγάλου κομίσου, ίδρυσε το 1705 στη συνοικία Μουζεμβίκη την εκκλησιαστική του σχολή και το 1708 μετακάλεσε από τη Βενετία τον αναγνωρισμένο λόγιο, θεολόγο και συγγραφέα Μεθόδιο Ανθρακίτη. Το 1710 ιδρύθηκε το Ανώτερον Σχολείον Κυρίτζη τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε ο Μεθόδιος Ανθρακίτης. Ηλιοβασίλεμα με θέα τη λίμνη της Καστοριάς

4 Η Πόλη της Καστοριάς Μια από τις πολλές εκκλησίες της Καστοριάς Τα μέλη της ομάδας : Ειρήνη Χατζημιχαήλ, Γεωργία Σισμανίδου, Μαρία Τσιάρα, Εύα Σταυροπούλου, Ντίνα Τερζοπούλου

5 ΤΑ ΑΡΧΟΝΤΙΚΑ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Τα αρχοντικά της Καστοριάς είναι κτίσματα του 17 ου και του 18 ου αιώνα και παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική,την τοιχοδομία,τη διακόσμηση και τη ζωγραφική τους,ενώ ξεχωρίζουν από την επιβλητικότητα και τη μεγαλοπρέπεια της ιδιόρρυθμης κατασκευής τους.

6 Η ΠΑΛΙΑ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Την εποχή που η Καστοριά παρουσίαζε μεγάλη οικονομική άνθηση ως αποτέλεσμα της έντονης εμπορικής και βιοτεχνικής δραστηριότητας των Καστοριανών γουνοποιών στο εσωτερικό και στο εξωτερικό,τα αρχοντικά της αποτελούν μάρτυρες, της οικονομικής ακμής και της πολιτιστικής ανάπτυξης της πόλης και χαρακτηρίζονται από ασφάλεια και άνεση. Τα μέλη της ομάδας : Αντώνης Ρότσικας, Αλεξάνδρα Χατζησιδέρη, Ιωάννα Ρότσικα, Ευαγγελία Ρότσικα

7 Η ΛΙΜΝΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ Η λίμνη της Καστοριάς,μια από τις ομορφότερες των Βαλκανίων είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη φυσιογνωμία,την ιστορία και την εξέλιξη της πόλης.έχει χαρακτηριστεί ως «μνημείο φυσικού κάλλους» από το Υπουργείο Πολιτισμού και έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Φύση Η έκταση της είναι περίπου 28 τετραγωνικά χιλιόμετρα και το μέγιστο βάθος της 9,5 μ.περίπου.συντηρεί πλούσια ορνιθοπανίδα-περίπου 200 είδη που περιλαμβάνει σπάνια και απειλούμενα είδη,πέρα από τον μεγάλο αριθμό πουλιών που φιλοξενεί,είναι η μοναδική λίμνη στην Ελλάδα στην οποία υπάρχουν σημαντικής έκτασης παράχθια δάση υδρόφιλων δέντρων,που συνιστούν ένα από τους σπανιότερους οικότοπους της Ευρώπης. Η λίμνη της Καστοριάς είναι η δεύτερη πιο παραγωγική,σε αλιεύματα,λίμνη της Ελλάδας. Τα μέλη της ομάδας : Φωτεινή Ρότσικα, Ευαγγελία Φωτακίδου, Γιώργος Τραγιαννόπουλος, Δημήτρης Τίτος

8 ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Το Βυζαντινό Μουσείο της Καστοριάς περιλαμβάνει στις συλλογές του εικόνες, γλυπτά, ψηφιδωτά, ξυλόγλυπτα αντικείμενα, εκκλησιαστικά αντικείμενα (χειρόγραφα, λειτουργικά σκεύη κλπ.) που καλύπτουν την περίοδο από τον 12ο μέχρι τον 17ο αιώνα. Πρόκειται για ένα σημαντικό Μουσείο όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει τη βυζαντινή τέχνη σε διάφορες χρονικές φάσεις και εκφράσεις. Βρίσκεται στην κορυφή του λόφου της βυζαντινής ακρόπολης και στεγάζεται σε νεόδμητο κτίριο. Το Βυζαντινό Μουσείο της πόλης έχει μια από τις πιο ολοκληρωμένες συλλογές Βυζαντινών Αγιογραφιών στον κόσμο, που προέρχεται από τους πολυάριθμους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς. Οι 18 φορητές εικόνες που ανήκουν στη μόνιμη έκθεση του μουσείου είναι άριστα συντηρημένες και ανήκουν ανάμεσα στα τελειότερα δείγματα εκκλησιαστικής τέχνης της εποχής τους. Απεικονίζουν μεμονωμένα πρόσωπα ή πολυπρόσωπες σκηνές τοποθετημένα σε έναν χώρο συμβατικό ο οποίος υπογραμμίζει την υπερβατικότητα και την πνευματικότητα των μορφών. Ανάμεσα στα σημαντικότερα εκθέματα ανήκουν: η εικόνα του Προφήτη Ηλία του 12ου αιώνα, με αυστηρή μορφή, έργο μεγάλου καλλιτεχνικού κέντρου, η εικόνα του Αγίου Νικολάου του 12ου αιώνα που προβάλλει επάνω σε αργυρό βάθος και πλαισιώνεται με δέκα σκηνές από τη ζωή του. ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Σε έναν από τους πιο γραφικούς δρόμους της πόλης, βρίσκεται το αρχοντικό του Νεράντζη Αϊβάζη, το οποίο από το 1975 στεγάζει το Μουσείο. Εδώ βρίσκουν φιλόξενη στέγη οι υλικές μαρτυρίες του τόπου, αντικείμενα από την καθημερινή ζωή στο σπίτι και στην εργασία, αντικείμενα που σχετίζονται με τελετές και γιορτές. Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στην επιβλητική «κρεβάτα», τον χώρο που φιλοξενούσε τις επίσημες τελετές και γιορτές, στον «καλόν οντά», καθώς και στο καλοκαιρινό καθημερινό δωμάτιο που σήμερα στεγάζει για τις ανάγκες του μουσείου την αναπαράσταση ενός εργαστηρίου γουνοποιίας. Ξεχωριστή εντύπωση προκαλεί η τοιχογραφία που κοσμεί εσωτερικά το κτίριο, με θέμα ένα νοσταλγικό τοπίο της Κωνσταντινούπολης.

9 ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ Η Καστοριά με τις 72 εκκλησίες της είναι η μόνη πόλη στην Ελλάδα που σώζει σε μεγάλο βαθμό αδιάλειπτα τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή μνήμη.. Οι εκκλησίες, οι τοιχογραφίες, οι φορητές εικόνες και τα αρχοντικά, είναι μάρτυρες οικονομικής ακμής και πολιτισμού σχεδόν 10 αιώνες περίπου. Το μοναστήρι της Μαυριώτισσας του 11ου αιώνα είναι τοιχογραφημένο και στην εξωτερική όψη, όπως συνηθίζεται στη Βόρεια Ελλάδα και στα Βαλκάνια. Στις τοιχογραφίες του ναού, επί Οθωμανικής αυτοκρατορίας, είχαν αφαιρεθεί τα μάτια από όλα τα εικονιζόμενα πρόσωπα. Μερικές από τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες που σώζονται σήμερα στη Καστοριά είναι οι: Η Παναγία η Καστριώτισσα, γνωστή ως Κουμπελίδικη, αρχές του 11 ου αι. ( ) κατά την επικρατέστερη άποψη (Krautheiemer, Wharto-Epstein) που βασίζεται στο ιστορικό γεγονός της λήξης των επιχειρήσεων (1019) για την εκδίωξη των Βουλγάρων από τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Βασίλειο Β Βουλγαροκτόνο. Είναι η μοναδική εκκλησία της Καστοριάς με τρούλο και η μοναδική με την απεικόνιση της Αγίας Τριάδας. Ιερά Μονή της Μαυριώτισσας (περί τα τέλη του 11ου αι.) που προϋπήρχε της Κουμπελίδικης ως παλαιό συγκρότημα. Ο Άγιος Στέφανος του (11ου αι.) είναι η μοναδική παλιά εκκλησία με γυναικωνίτη. Ο Ταξιάρχης Μητροπόλεως (11ου αι.) Οι Άγιοι Ανάργυροι (12ου αι.) είναι ο μοναδικός ναός στην Καστοριά που έχει μαρμάρινο διάκοσμο, αμφικιόνια, επίκρανα και περιθυρώματα με ποικίλα ανάγλυφα σ όλες τις πύλες Η κουμπελίδικη με την χιλιόχρονη ιστορία της, «έμβλημα» της πόλης της Καστοριάς, κτίσθηκε στο ψηλότερο σημείο της.

10 Άγιοι Ανάργυροι Καστοριάς.Από τις μεγαλύτερες και παλαιότερες εκκλησίες της Καστοριάς,αποτελεί ένα από τα ωραιότερα και ενδεικτικότερα καλοδιατηρημένα δείγματα τρίκλιτων βασιλικών ναών της μεσοβυζαντινής περιόδου. Άγιος Στέφανος Τα μέλη της ομάδας : Λία Σιώμου, Μελπομένη Σιμοπούλου, Μαρία Τάσιου