ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ

Transcript

1 MAGYARORSZAGI GÖRÖGÖK ORSZÁGOS ÖNKORMÁNYZATA 1054 BUDAPEST, Vécsey u. 5. Ε κ δ ο σ η τη ς Α υ τ ο δ ιο ίκ η σ η ς Ε λ λ ή ν ω ν Ο υ γ γ α ρ ία ς Μ ά ιο ς ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟ

2 περιεχόμενα / tartalom 2

3 ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ Μαϊου ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ποντίων Την 19η Μαΐου, ημέρα μνήμης των θυμάτων της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού, ολόκληρος ο Ελληνισμός, όπου γης, με το βλέμμα στραμμένο στις σκληρές εκείνες σελίδες της ιστορίας, θρηνεί τους νεκρούς του και προσμένει δικαίωση. Δικαίωση για τις ψυχές, άνδρες, γυναίκες, παιδιά, θεματοφύλακες μιας πατρίδας που ακόμη και σήμερα ζει στην μνήμη των απογόνων τους. Ο Πόντος είναι η ελληνική ονομασία της γεωγραφικής περιοχής των ΒΑ. ακτών της Μικρός Ασίας, η παράλια περιοχή της Καππαδοκίας, ανατολικά της Παφλαγονίας, η οποία σήμερα ανήκει στην Τουρκία. Η γεωγραφική θέση του Πόντου ορίζεται δυτικά από τον ποταμό Παρθένιο της Βιθυνίας, νότια από την οροσειρά Ολγασύς, ανατολικά από τη λεγάμενη Μικρή Αρμενία και βόρεια από τη θάλασσα του Ευξείνου Πόντου που σήμερα ονομάζεται Μαύρη Θάλασσα. Ο Πόντος υπήρξε στην αρχαιότητα πεδίο έντονου ελληνικού αποικισμού αλλά και βασίλειο επί Μιθριδάτη. Στην ύστερη βυζαντινή περίοδο, ξαναϋπήρξε ως ανεξάρτητο κράτος. Μέχρι το 1923 και την υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε κατ' επιταγή της Συνθήκης της Λωζάννης κατοικούνταν, σε σημαντικό ποσοστό, από ελληνόφωνους χριστιανικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς Στις 19 Μαΐου 1919 άρχισε η δεύτερη και σκληρότερη φάση της ποντιακής γενοκτονίας. Ο Μουσταφά Κεμάλ αποβιβάστηκε στη Σαμψούντα ως απεσταλμένος της οθωμανικής κυβέρνησης με την ιδιότητα του επιθεωρητή. Σκοπός των Τούρκων με τους εκτοπισμούς, τις πυρπολήσεις χωριών και τις λεηλασίες ήταν να επιτύχουν την αλλοίωση του εθνολογικού χαρακτήρα των ελληνικών περιοχών και να καταφέρουν ευκολότερα τον εκτουρκισμό εκείνων που θα απέμεναν. Η βουλή των Ελλήνων, τον Φεβρουάριο του 1994, ψήφισε ομόφωνα την κήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρα Μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου την περίοδο Η αναγνώριση αυτή δικαίωσε ηθικά των Ποντιακό Ελληνισμό. Ανδρέας Οικονόμου

4 4 Τα νέα μας Híreink

5 Οι Ελληνες της Ουγγαρίας γιόρτασαν και φέτος την Πρωτομαγιά που έτυχε να συμπίπτει με το Πάσχα Οι Αυτοδιοικήσεις Ελλήνων Ουγγαρίας και Βουδαπέστης και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ελλήνων Ουγγαρίας διοργάνωσαν την 1η Μάη 2016 εορταστική εκδήλωση στον προαύλιο χώρο του Πολιτιστικού Κέντρου Ελλήνων Ουγγαρίας. Στην εορταστική εκδήλωση συμμετείχαν πολλοί συμπατριώτες και συμπατριώτισσες μας από ολόκληρη την επικράτεια της Ουγγαρίας, κάθε ηλικίας για να γιορτάσουμε μαζί την παγκόσμια ημέρα της Πρωτομαγιάς και του Ορθόδοξου Πάσχα. Ο χώρος της εκδήλωσης ήταν καλά προετοιμασμένος με τοποθετημένα πολλά τραπέζια με παγκάκια και καθίσματα. Υπήρχε ειδικός χώρος χαράς για τα παιδιά, φουσκωτό κάστρο για τα παιδιά, πινγκ πονγκ κ.α. Ο καιρός ευχάριστος και η φύση υπέροχη με τα καταπράσινα δένδρα που περιβάλλουν τον περιφραγμένο αυλόχωρο και η διάθεση μας ευχάριστη. Συνοδεύονταν και από την μουσική που παίζει ο γνωστός στην κοινότητα μας, μουσικοσυνθέτης, οργανοπαίχτης πολλών οργάνων και τραγουδιστής Αγγελίδης Βασίλης. Ο γενικός Αντιπρόεδρος της ΑΕΟΥ, ΣπύροςΑγκάρντι, άνοιξε την γιορτή και χαιρέτησε τους παρευρισκομένους ανακοινώνοντας και το πρόγραμμα της εκδήλωσης. Μετά πήρε τον λόγο ο Γραμματέας της Λέσχης Φίλων και οπαδών του ΚΚΕ Ουγγαρίας, Βίκτωρας Φαραντζής, αναφέρθηκε σε συντομία στο ιστορικό της εργατικής πρωτομαγιάς και με λίγα λόγια μίλησε για τους αγώνες των εργατών στην πατρίδα μας. Αναφέρθηκε επίσης και στο δράμα των προσφύγων και μεταναστών από τις χώρες της Μέσης Ανατολής κ.α. που υπερβαίνουν τις και βρίσκονται εγκλωβισμένοι στην πατρίδα μας, ενώ πάνω από άτομα πνίγηκαν στη θάλασσα προσπαθώντας να φτάσουν στα νησιά μας λόγου των εμφυλίων πολέμων που προκάλεσαν ιμπεριαλιστικές μεγάλες δυνάμεις στη Συρία, Ιράκ, Αφγανιστάν, Λιβύη κ.α. Ο ιερέας Νάτσινακ Γκεργκέι Αντράς ευλόγησε τα κόκκινα αυγά και ευχήθηκε Καλή Ανάσταση και καλή διασκέδαση. Έγινε το πατροπαράδοτο τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών με ανταλλαγές ευχών και συνεχίστηκε με την κατανάλωση πλουσίου γεύματος που προσφέρθηκε. Πρώτα σέρβιραν την νόστιμη μαγειρίτσα και μετά τα μαγειρεμένα αρνάκια με μπόλικα ποτά, κρασιά, μπίρες και αναψυκτικά, ακούγοντας και την μουσική τώρα του οργανοπαίχτη και τραγουδιστή Τοπαλίδη Βασίλη της ορχήστρας Σαντορίνη. Το γλέντι συνεχίσθηκε έως αργά το βράδυ με χορούς και τραγούδια συνοδευόμενα από την δημοφιλή ορχήστρα το «Παλιό Μπουζούκι». Περάσαμε και πάλι μια ευχάριστη ημέρα. Θανάσης Ζιανός Τα νέα μας Híreink 5

6 6 I Τα νέα μας Híreink

7 Τα Θ υρανοίξια του Αγ. Γεωργίου στη Βιέννη με την ευλογία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου -αντιπροσωπεία της ΑΕΟΥ έδωσε το παρόν στις εορταστικές εκδηλώσεις Μετά από πρωτοβουλία του Προέδρου της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας (ΑΕΟΥ) Γιώργου Κουκουμτζή στελέχη και παράγοντες από τις Αυτοδιοικήσεις της Ουγγαρίας έδωσαν το παρόν στις εορταστικές εκδηλώσεις για τα θυρανοίξια του Ιερού Ναού του Αγίου Γεωργίου στη Βιέννη. Ήταν πράγματι μια λαμπρή και μεγαλειώδης τελετή που πραγματοποιήθηκε την Κυριακή 24 Απριλίου χοροστατούντος του Οικουμενικού Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου.(α.ο) γράφει ο Georg Gstrein "Τα Θυρανοίξια του Αγίου Γεωργίου μια από της παλαιότερες Εκκλησίες της Ευρώπης έγιναν την Κυριακή από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.Πρώτα τελέστηκε Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στον Καθεδρικό Ναό Αγίας Τριάδας Βιέννης χοροστατούντος του Παναγιωτάτου. Μαζί του ο Μητροπολίτης Μυριοφύτου και Περιστάσεως Ειρηναίος και ο Μητροπολίτης Αυστρίας Αρσένιος. Παραβρέθηκαν εκπρόσωποι της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο πρέσβης της Κύπρου Μάριος Ιερωνυμίδης, ο επιτετραμμένος της Ελληνικής Πρεσβείας, αλλά μέλη του διπλωματικού σώματος και αντιπροσωπεία του Τάγματος των Ιπποτών του Αγίου Γ εωργίου από την Ουγγαρία. Στην συνέχεια ο Οικουμενικός Πατριάρχης τίμησε τα παιδιά του Αείμνηστου Γιώργη Παππά του μεγάλου ευεργέτη. Οι Αλέξανδρος και Αικατερίνη Παππά τιμήθηκαν για την καθοριστική βοήθειά τους στην ανακαίνιση του Αγίου Γ εωργίου και για την όλη προσφορά τους στην Μητρόπολη Αυστρίας και στο Πατριαρχείο. Ακολούθησε πομπή με την συμμετοχή όλων, κλήρου και λαού, προς τον Άγιο Γεώργιο όπου τελέστηκαν τα θυρανοίξια. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης το Σάββατο (23.4) έφτασε στην Βιέννη όπου και συναντήθηκε μακράν με το Πρόεδρο της Αυστριακής Δημοκρατίας Dr. Heinz Fischer. Στη συνέχεια παρευρέθηκε στην παρουσίαση όλων όσων συνετέλεσαν, Αυστριακών και Ελλήνων, στηντελευταία ανακαίνιση του Ναού. Η προηγούμενη, το 1898, είχε πραγματοποιηθεί με έξοδα του ευεργέτη όλης της Βιέννης Νικόλαου Λούμπα. Ιδρύθηκε το 1726 και στεγάζονταν σε άλλο κτήριο και το 1806 αναγέρθηκε στην Griechengasse με την σημερινή του μορφή. Πριν την αναχώρηση του ο Πατριάρχης μας χοροστάτησε και στον Νυμφίο όπου θυμήθηκε ένα λόγω του αείμνηστου Μητροπολίτου Χαλκηδόνος Μελίτωνα την Κυριακή των Βαΐων του Ο Μητροπολίτης Μελίτων, τότε Ίμβρου και Τενέδου, είχε τονίσει σε αυτήν την ομιλία του ότι «ο Νυμφίος έρχεται πάντα για να σώσει τον καθέναν από εμάς. Είτε το θέλουμε είτε όχι, ο Νυμφίος έρχεται όχι για όλο τον κόσμο αλλά για καθέναν από εμάς. Γιατί βασικός Του στόχος είναι η Σωτηρία όχι όλων μας όχι μιας ομάδας αλλά του καθενός από εμάς». Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος είχε παρακολουθήσει αυτόν τον λόγο νεαρός τότε στην Μητρόπολη Ίμβρου, Μετά το τέλος της Ακολουθίας του Νυμφίου ευχήθηκε σε όλους για την Μεγάλη Εβδομάδα και μια Καλή Ανάσταση" πηγή: Hephaestus Wien. Τα νέα μας Híreink 7

8

9 ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΑΙ ΠΑΠΑΣ ΣΤΗ ΛΕΣΒΟ Μια ιστορική συνάντηση για τις δυο Εκκλησίες, μια ιστορική στιγμή για την Ελλάδα που το δράμα των προσφύγων της Συρίας στην Ελλάδα κινητοποίησε την εκκλησία σε παγκόσμιο επίπεδο. Μια συνάντηση που προκάλεσε ο Αρχιεπίσκοπος της Ελλάδος Ιερώνυμος και ανοίγει νέες λεωφόρους επικοινωνίας στην Ορθόδοξη και Καθολική Εκκλησία. Συγκινητικές στιγμές εξελίχθηκαν το Σάββατο 16 Απριλίου στη Λέσβο κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ποντίφικα στο νησί, στην πρώτη επίσκεψη Πάπα στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια. Αμέσως μετά την άφιξή του στο νησί ο Πάπας Φραγκίσκος συναντήθηκε με τον Αλέξη Τσίπρα, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Ιερώνυμο, ενώ στη συνέχεια οι τρεις ιεράρχες μετέβησαν στον καταυλισμό μεταναστών της Μόριας. Εκεί, διαδραματίστηκε μπροστά στις κάμερες μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές της επίσκεψης του Πάπα στο νησί. Αφού ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο Πάπας Φραγκίσκος χαιρέτισαν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες που βρίσκονται στο κέντρο και αγκάλιασαν προσφυγόπουλα, ο Ποντίφικας μπήκε μέσα σε μια από τις σκηνές που υπάρχουν. Τότε, ένας πρόσφυγας γονάτισε μπροστά του και με δάκρυα στα μάτια του είπε: «Πατέρα σε παρακαλώ, ευλόγησέ με...». Επίσης, κατά την επίσκεψη του στο κέντρο, προσφυγόπουλα πλησίασαν τον Πάπα και του έδωσαν ζωγραφιές που είχαν ετοιμάσει για εκείνον. «Είναι για εμένα;», τα ρωτούσε ο Πάπας στη σύντομη συνομιλία που είχε μαζί τους. Μάλιστα, σύμφωνα με την ΕΡΤ, ένα από τα παιδιά έδωσε και ένα γράμμα στον Ποντίφικα, ζητώντας του να το δώσει σε συγγενείς του στη βόρεια Ιταλία. Οι τρεις θρησκευτικοί ηγέτες κατευθύνθηκαν προς τη Μόρια αμέσως μετά την ολοκλήρωση των μεταξύ τους συναντήσεων κατά τις οποίες επανέλαβαν την ανάγκη της ενεργοποίησης της παγκόσμιας κοινότητας στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης της ανθρωπιστικής προσφυγικής κρίσης. Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες στη Μόρια έσκυβαν το κεφάλι μπροστά στους ηγέτες του Χριστιανικού κόσμου από την ώρα που μπήκαν στο hotspot, ενώ τους ζητούσαν να τους επιτραπεί να μετακινηθούν προς συγγενείς τους σε χώρες της βόρειας Ευρώπης, φωνάζοντας ρυθμικά το σύνθημα «Freedom-freedom» - «Ελευθερία-Ελευθερία». Με στοργικά λόγια οι δυο προκαθήμενοι και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών ακόμα και με παιχνίδια με τα παιδιά, έδωσαν κουράγιο στους ανθρώπους αυτούς που έχουν μπει στη μεγάλη τους πλειονότητα στην Ελλάδα μετά τις 20 Μαρτίου και σε εφαρμογή της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας ζουν υπό περιορισμό. Επιμέλεια ρεπορτάζ : Ανδρέας Οικονόμου Keresztény vezetők csúcstalálkozója Leszvoszon Történelmi találkozóra került sor a katolikus és az ortodox egyház között. Egy történelmi pillanat volt ez a helyszín, Görögország számára, ahol a szíriai menekültek drámája a világ egyházait tettekre ösztönzi. Az leronimosz, Athén püspöke által összehívott találkozó új utakat nyitott a két legnagyobb keresztény egyház közti párbeszédben. Az április 16-án, szombaton, Leszvosz szigetén megrendezett találkozón megható pillanatoknak is tanúi lehettünk. Görögországban őszentsége, a pápa látogatására utoljára 15 éve került sor. Közvetlenül megérkezését követően Ferenc pápa Alexisz Ciprasszal, Vartholomeosz pátriárkával és leronimosz athéni püspökkel találkozott a szigeten, ezt követően pedig a három egyházfő ellátogatott a Moria településen felállított menekültszállásra. A pápa leszvoszi látogatásának legmeghatóbb pillanatát itt vette lencsevégre a média: miután Vartholomeosz pátriárkával együtt köszöntötték a táborban lakó menekülteket, a Pontifex belépett az egyik sátorba. Ekkor egy migráns letérdelt előtte, és könnyes szemmel a következőket mondta: Atyám, kérlek áldj meg.... Látogatása alatt a menekültszállás kis lakói odamentek hozzá, és megajándékozták az őt ábrázoló rajzaikkal. Megtarthatom? - kérdezte tőlük rövid beszélgetésük végén a pápa. Az ÉRT görög állami rádió és televízió szerint egyikük még egy levelet is átadott Őszentségének, azzal a kéréssel, hogy adja oda Észak-Olaszországban lévő rokonainak. A három egyházfő közvetlenül a megbeszélést követően ment Móriéba. Ismételten megállapították annak szükségességét, hogy a világ közvéleményét a migrációs válság humanitárius kezelésére ösztönözzék. A bevándorlók és a menekültek Mohában lehajtott fejjel fejezték ki tiszteletüket a kereszténység vezetői felé, amint azok a tábor területére léptek, majd a freedomfreedom (szabadság, szabadság) jelszavak ritmikus skandálása közepette kérték, hogy Észak- Európában élő rokonaikhoz mehessenek. A két egyház feje és Athén püspöke együtt játszottak a gyermekekkel, és erőt adó szavakkal öntöttek bátorságot ezekbe az emberekbe, akik nagyrészt március 20. napját követően léptek a görög állam területére, azóta pedig az Európai Unió és Törökország közötti megállapodás eredményeképp korlátozások közepette élik életüket. Τα νέα μας Híreink 9

10 Κώστας Καβανόζης: «Ό σ ο πιο βαθιά κατεβαίνουν οι ρίζες ενός δέντρου στο χώμα, τόσο ψηλότερα ανεβαίνουν τα κλαριά του στον ουρανό» 1. Πρόσφατα είχατε επισκεφθεί την Ουγγαρία και το Χωρίο Μττελογιάννης με αφορμή την συγγραφή του νέου σας βιβλίου. Θα θέλατε να μας πείτε λίγα πράγματα για το ταξίδι σας και τις εμπειρίες σας; Στην Ουγγαρία βρέθηκα για πρώτη φορά στη ζωή μου και χάρηκα πάρα πολύ που είχα την ευκαιρία να τη γνωρίσω όχι ως ένας απλός επισκέπτης αλλά με τη βοήθεια μελών της ελληνικής κοινότητας. Το ταξίδι μου βέβαια κράτησε πολύ λίγο, πιστεύω όμως ότι η γεύση που πήρα είναι ισχυρή, μιας και συναντήθηκα με ανθρώπους, τόσο στη Βουδαπέστη όσο και στο Μπελογιάννης, οι οποίοι γνωρίζουν από πρώτο χέρι τα γεγονότα, τα πρόσωπα και την εποχή που ερευνώ. Το μυθιστόρημα το οποίο γράφω σχετίζεται με τον αδερφό της γιαγιάς μου Βαγγέλη Βολοβότση, παλιό διευθυντή του δημοτικού σχολείου Μπελογιάννη, και με τη γυναίκα του Ευανθία. Θα έχει τον τίτλο Τυχερό από το ομώνυμο χωριό του Έβρου στο οποίο ήταν δημότης. Την ιστορία του ζευγαριού θα τη δώσω μέσα από ντοκουμέντα που έχω συγκεντρώσει και μαρτυρίες ανθρώπων που τους γνώρισαν τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ουγγαρία. Πρόκειται, επομένως, για μια πραγματική ιστορία, την οποία σίγουρα γνωρίζουν από πρώτο χέρι οι παλιότεροι Έλληνες που ζουν στην Ουγγαρία και η οποία έχει περίπου ως εξής: Ο δάσκαλος Βαγγέλης Βολοβότσης, πρόσφυγας από την Ανατολική Θράκη, παντρεύτηκε την επίσης ανατολικοθρακιώτισσα δασκάλα Ευανθία Κανάρια με την οποία το 1940 απέκτησαν ένα γιο, τον Γιώργο. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου ανέβηκε στο βουνό, όπου ανέλαβε τη διοίκηση αντάρτικών ομάδων του Δημοκρατικού Στρατού στην περιοχή του Έβρου και μετά στην Ανατολική Μακεδονία. Με το τέλος του Εμφυλίου αναγκάστηκε να περάσει τραυματίας στο Μπούλκες και να καταφύγει τελικά στην Ουγγαρία, καταλήγοντας δάσκαλος σε παιδικούς σταθμούς της λίμνης Μπάλατον και μετά διευθυντής του σχολείου στο χωριό Μπελογιάννης. Το παιδί του όμως και η γυναίκα του έμειναν στην Ελλάδα αντιμετωπίζοντας τεράστιες δυσκολίες. Η Ευανθία εκτοπίστηκε μάλιστα για κάποιο διάστημα στο Τρίκερι αφήνοντας τον Γιώργο στη φύλαξη της μικρότερης αδερφής της Κικής. Για πολλά χρόνια ο Βολοβότσης, που είχε στερηθεί την ελληνική ιθαγένεια, προσπαθούσε να φέρει την οικογένειά του στην Ουγγαρία και τελικά τα κατάφερε να πάρουν άδεια το Τον Γιώργο, το μοναχοπαίδι του που είχε γίνει πια δεκαεννιά χρονών, είχε να τον δει από τότε που ήταν εφτά. Μάνα και γιος ξεκίνησαν με κοινό διαβατήριο από τη Θεσσαλονίκη για τη Βουδαπέστη με το τρένο γύρω στις 20 Οκτωβρίου. Πέρασαν τα ελληνικά σύνορα χωρίς πρόβλημα, αλλά μετά οι Γιουγκοσλάβοι ελεγκτές δεν δέχτηκαν το κοινό διαβατήριο και τους γύρισαν πίσω. Λίγες μέρες αργότερα ο Γιώργος ταξίδεψε αεροπορικώς στην Αθήνα για να χωρίσει τα διαβατήρια και να πάρει βίζα από την ουγγρική πρεσβεία, ενώ η Ευανθία τον περίμενε στη Θεσσαλονίκη για να φύγουν ξανά. Στην επιστροφή του όμως από την πρωτεύουσα στις 29 Οκτωβρίου του 1959, το αεροπλάνο της Ολυμπιακής με το οποίο γυρνούσε έπεσε στην Πάρνηθα και όλοι οι επιβάτες σκοτώθηκαν. Ήταν το πρώτο θανατηφόρο δυστύχημα στην ιστορία της Ολυμπιακής Αεροπορίας. Η Ευανθία έκανε μόνη της το ταξίδι στην Ουγγαρία, συνάντησε τον Βαγγέλη και έζησε μαζί του δουλεύοντας ως δασκάλα στο χωριό Μπελογιάννης. Αλλο παιδί δεν απέκτησαν. Επαναπατρίστηκαν το 1981 και εγκαταστάθηκαν στη Θεσσαλονίκη, όπου τους γνώρισα και εγώ. Θυμάμαι μάλιστα ένα μεγάλο πορτρέτο του Γιώργου στο καθιστικό του σπιτιού τους, πάνω από τον καναπέ. Ο Βαγγέλης πέθανε το 1994 και η Ευανθία το Πότε υπολογίζετε να είναι έτοιμο το βιβλίο σας και τι είναι αυτό που σας έκανε περισσότερο εντύπωση στο Χωριό; Το βιβλίο μου έχει αρκετή δουλειά ακόμα. Υπολογίζω, αν όλα πάνε καλά, να κυκλοφορήσει το φθινόπωρο του 2018, δηλαδή σε δυόμισι χρόνια από τώρα. Έχω συγκεντρώσει πάρα πολύ υλικό και θα συγκεντρώσω κι άλλο, αλλά όλα αυτά χρειάζονται σύνθεση και προσεκτική επεξεργασία. Στο χωριό μού έκανε εντύπωση το εμφανές ελληνικό στοιχείο παντού. Πιο πολύ όμως στάθηκα στο σχολείο, όπου ο θείος μου δούλεψε τόσα χρόνια, και στο σπίτι του στην οδό Σαράφη. Πολύ ωραία πράγματα βρήκα και στη Βιβλιοθήκη. Και θέλω με την ευκαιρία να ευχαριστήσω από καρδιάς όσους με βοήθησαν και ιδιαιτέρως τη Σοφία Ακριτίδου, που με φιλοξένησε με τον καλύτερο τρόπο, με έφερε σε επαφή με πολλούς ανθρώπους και με ξενάγησε στο χωριό και στη Βουδαπέστη. Πολλές ευχαριστίες χρωστώ επίσης στη Βαγγελιώ Τσαρούχα για τις πληροφορίες που μου έδωσε και τη ραδιοφωνική συνέντευξη που μου πήρε, όπως και σε σας αλλά και στο περιοδικό σας για το έμπρακτο ενδιαφέρον που δείχνετε. 3. Κατά την γνώμη μου αν ζούσε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος θα τον ενδιέφερε πιστεύω η μεταφορά ενός τόσο ενδιαφέροντος μυθιστορήματος στην μεγάλη οθόνη. Θα σας ενδιέφερε κάτι τέτοιο... Δεν μπορώ φυσικά να ξέρω τι θα γινόταν σε μια τέτοια περίπτωση. Εγώ γράφω ένα μυθιστόρημα και προσπαθώ να το γράψω, στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, όσο μπορώ πιο καλά. Από κει και πέρα ευχή κάθε συγγραφέα είναι, πιστεύω, το έργο του να έχει απήχηση και να φτάσει μακριά. Μακάρι να βρεθούν άνθρωποι που θα ενδιαφερθούν έμπρακτα και θα εμπνευστούν από το βιβλίο για να φτιάξουν κάτι άλλο με βάση τις δικές τους δυνάμεις και τα δικά τους ενδιαφέροντα. Θα ήθελα επίσης στο σημείο αυτό να παρακαλέσω όσους γνωρίζουν πράγματα για τον Βαγγέλη Βολοβότση και τη γυναίκα του Ευανθία, να μη διστάσουν να επικοινωνήσουν μαζί μου για να μιλήσουμε. Τα στοιχεία μου υπάρχουν στο περιοδικό σας και σας ευχαριστώ πολύ και γι αυτό. 4. Τι μήνυμα θα στέλνατε σήμερα στα νέα παιδιά που ξεκινούν με τόσες δυσκολίες και εμπόδια την ζωή; Να ανατρέχουν στο παρελθόν. Είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, το παρελθόν δεν αφορά μόνο τους παλιούς, το κουβαλάμε κι εμείς μέσα μας. Αν λοιπόν έρθουμε σε επαφή μαζί του, ερχόμαστε σε επαφή με βαθύτερα κομμάτια του εαυτού μας. Και από αυτό μπορούμε να αντλήσουμε μεγάλη δύναμη και να αντεπεξέλθουμε σε πολλές δυσκολίες πηγαίνοντας προς το μέλλον. Όσο πιο βαθιά κατεβαίνουν οι ρίζες ενός δέντρου στο χώμα, τόσο ψηλότερα ανεβαίνουν τα κλαριά του στον ουρανό. Σας ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ" παρουσιάζει τον Κώστα Καβανόζη Ανδρέας Οικονόμου Ο Κώστας Καβανόζης γεννήθηκε στην Κομοτηνή το Είναι φιλόλογος και υποψήφιος διδάκτορας Δημιουργικής Γραφής. Διδάσκει στη Μέση Εκπαίδευση και στο ΠΜΣ «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Έχει εκδώσει τα βιβλία «Χοιρινό με λάχανο» (νουβέλες, Κέδρος, 2004), «Του κόσμου ετούτου» (μυθιστόρημα, Κέδρος, 2009), «Όλο το φως απ' τα φεγγάρια» (διηγήματα, Πατάκης, 2011), το οποίο ήταν υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος και για το Βραβείο Διηγήματος του περιοδικού Διαβάζω 2012 και «Το χαρτόκουτο» (μυθιστόρημα, Πατάκης, 2015), ενώ έχει επίσης συμμετάσχει σε συλλογικές εκδόσεις. Τον Φεβρουάριο του 2012 τιμήθηκε από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Γαλλίας (CNL) και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Ελλάδας (ΕΚΕΒΙ) με υποτροφία συγγραφής. Κείμενά του δημοσιεύονται κατά καιρούς σε εφημερίδες, περιοδικά και ηλεκτρονικές σελίδες και έχουν παιχτεί στο θέατρο. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων. 10 Λογοτεχνία Irodalom

11 Kosztasz Kavanozisz: Minél mélyebbre érnek egy fa gyökerei, annál m agasabbra nyúlnak az ágak az égbe. 1.Új könyvének megírása kapcsán nemrég Magyarországon és Beloianniszbanjárt. Kérem, meséljen pár szót az utazásról és az élményeiről! Életemben először jártam Magyarországon, és nagyon örültem, hogy nem egyszerű látogatóként, hanem a görög közösség kalauzolásában ismerhettem meg. Az utam persze igen rövid volt, ám úgy hiszem, ez az első falat így is intenzív volt, mert olyan budapesti és beloianniszi emberekkel találkozhattam, akik első kézből ismerik annak az időszaknak a történetét és szereplőit, amelyet kutatok. Regényem a nagymamám testvéréről, Volovocisz Vangeliszről, a beloianniszi iskola volt igazgatójáról és feleségéről, Evanthiáról szól. Acíme Tiherosz lesz, mely annak az Evrosz megyei falunak a neve, ahonnan származott. A házaspár történetét az általam gyűjtött dokumentumokra, valamint olyan emberek személyes tapasztalatára fogom alapozni, akiket Görögországban és Magyarországon ismertem meg. Megtörtént eseményekről írok tehát, amelyeket az idősebb magyarországi görögök biztosan első kézből ismernek. A történet tehát a következő: Vangelisz Volovocisz tanár úr, kelet-trákiai menekült összeházasodott földijével és kollegájával, Evanthia Kanaria tanítónővel, akitől 1940-ben fia született, Jorgosz. A görög polgárháború során a Görög Demokratikus Hadsereg felkelő csapatait vezette Evrosz, majd Kelet-Makedónia hegyvidékein. A testvérháború után hadisérültként Bulkesbe kényszerült, ahonnan pedig Magyarországra menekült: itt először a Balatonmenti gyermekotthonokban helyezkedett el tanárként, majd Beloiannisz község iskolaigazgatója lett. Gyermeke és felesége viszont Görögországban maradtak, ahol szörnyű nehézségeken mentek keresztül. Evanthiát egy időre Trikeribe deportálták, ez alatt Jorgoszt húga, Kiki felügyeletére bízta. Volovocisz, megfosztva görög állampolgárságától, éveken át hiába próbálta Magyarországra hozatni családját, az engedélyt végül 1959-ben kapta meg. Egyetlen fiát, Jorgoszt, aki már 15 éves fiatalember volt, 7 éves kora óta nem látta. Anya és fia közös útlevéllel eredtek útnak a thesszaloniki pályaudvarról október 20-a táján. Minden gond nélkül elhagyták a görög határt, a jugoszláv ellenőrök azonban nem fogadták el az iratot, és visszafordították őket. Néhány nappal később Jorgosz egyéni útlevelekért és magyar vízumért repült Athénba, Evanthia pedig Szalonikiben várt rá, hogy újra útra kelhessenek. A visszaúton azonban az Olympic légitársaság október 29-i járata a Parnitha-hegyre zuhant, és az utasok közül senki sem élte túl. Ez volt a légitársaság történetének első halálos kimenetelű balesete. Evanthia így egyedül utazott Magyarországra. Vangelisszel Beloianniszba költöztek, és együtt dolgoztak a helyi iskolában. Több gyermekük nem született ben hazatelepültek, és Thesszalonikiben telepedtek le, ott ismertem meg őket én is. Még arra a nagy, Vangeliszt ábrázoló portréra is emlékszem, ami a nappaliban, a kanapé felett lógott. Vangelisz 1994-ben, Evanthia 1997-ben halt meg. 2. Tervei szerint mikor jelenik meg a könyve? Mi volt a legnagyobb meglepetés a faluban? Még sok dolgom lesz a könyvemmel. Úgy számolom, ha minden jól megy, 2018 őszén jelenhet meg, tehát körülbelül két és fél év múlva. Hatalmas anyag gyűlt már össze, amit komoly és hosszú szerkesztési munka fog követni, mire teljesen feldolgozom. A faluban mély benyomást tettek rám a szinte mindenhol tetten érhető görög jegyek. A legtöbb időt viszont az iskolában töltöttem, ahol nagybátyám dolgozott éveken át, és a Szarafisz utcai házukhoz is elmentem. Sok szép dolgot találtam a könyvtárban is. Ezúton szeretném szívből megköszönni mindenkinek, akik segítségemre voltak, különösképpen Akritidu Szófia asszonynak, aki nagy szeretettel fogadott, rengeteg emberrel összehozott, és vezetőm volt Beloianniszban valamint Budapesten. Köszönettel tartozom továbbá Caruha Vangelio asszonynak is a sok információért és a rádiós interjúért, és persze az Ellinizmosz folyóiraton keresztül önnek is a megtisztelő érdeklődésért. 3. Ha Theo Angelopulosz rendező még élne, úgy vélem nagyon érdekelné egy ilyen érdekes mű megfilmesítése. Ön egyébként nyitott az ilyesmire? Természetesen nem tudhatom, mi lenne ilyen esetben. A regényeket, amiket írok, a legjobb tudásom szerint alkotom meg. Úgy hiszem, ezentúl minden író álma, hogy műve messze jusson, és sokáig ható legyen. Megtisztelő lenne, ha valakiket annyira megihletne a könyv, hogy abból saját nézőpontjukon keresztül valami újat alkotnának. Ezen a ponton szeretnék megkérni mindenkit, aki ismerte Vangelisz Volovociszt és feleségét, Evanthiát, vagy információi vannak róluk, ne habozzon, lépjen velem kapcsolatba a szerkesztőségen keresztül. Előre is nagyon köszönöm a segítséget. 4. Mit üzen a mai fiataloknak, akik ennyi nehézséggel indulnak neki az életnek? Keressék a gyökereiket. Akár elismerjük, akár nem, a múlt nem csak a régieké, mindannyian magunkban hordozzuk azt. Ha kapcsolatba lépünk a múltunkkal, önmagunk legmélyebb darabkáira találhatunk általa. Egy olyan erőforrás ez, amelyből roppant erőket tudunk felszabadítani, és amelyek átsegítenek a nehézségeken, úton a jövő felé. Minél mélyebbre érnek egy fa gyökerei, annál magasabbra nyúlnak az ágak az égbe. Köszönöm, hogy beszélgettünk! Andreas Oikonomou Λογοτεχνία Irodalom 11

12 ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΣΤΟ FEHÉRVÁRCSURGÓ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ «Μετανάστευση: ποια τα ζητήματα, ποιες οι απαντήσεις;» Διεθνές Συνέδριο για την ευρωπαϊκή μετανάστευση Πρωταπριλιά. Περιμένουμε την έναρξη του συνεδρίου στο ηλιόλουστο και πανέμορφο πάρκο της έπαυλης Károlyi, στο ίδιο μέρος όπου εγκαταστάθηκαν τα προσφυγόπουλα του Ελληνικού εμφυλίου πριν από 65 χρόνια. Στο διήμερο που διοργάνωσε το Ίδρυμα Károlyi József παραβρέθηκαν διάφοροι επιστήμονες από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως κοινωνιολόγοι, δημογράφοι, ειδικοί των ΜΜΕ και της μετανάστευσης, αλλά και δημόσιοι υπάλληλοι, φοιτητές, διευθυντές Κέντρων Υποδοχής Προσφύγων ακόμα και ένας ειδικός του Ισλάμ. Πρώτα-πρώτα ακούστηκαν οι διαλέξεις του Ελβετού πρέσβη στην Γαλλία κ. Jean-Frangois Paroz και του Έλληνα ομόλογού του στην Βουδαπέστη κ. Δημητρίου Γιαννακάκη. Η εθνική σύνθεση των συμμετέχοντων (Ελβετοί, Γερμανοί, Γάλλοι, Αυστριακοί, Ιταλοί, Ολλανδοί, Βέλγοι, Έλληνες και Πολωνοί) προέβλεψε το πνεύμα και το κλίμα του συνεδρίου. Αν και τα ονόματα φαινομενικά είχαν μεγάλη ποικιλία από κοινωνιολογικής άποψης, πολλοί από μας μείναμε ιδιαίτερα απογοητευμένοι μετά τη λήξη της διοργάνωσης: το προσφυγικό ζήτημα παρουσιάστηκε εντελώς μονομερώς. Τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν από τις 4 Απριλίου - όταν ξεκίνησε η ανταλλαγή και η αναγκαστική επιστροφή των μεταναστών στην Τουρκία - έχουν καταδείξει σαφώς το ιδεολογικό και πολιτικό μήνυμα του συνεδρίου: όλοι σχεδόν οι εισηγητές εκπροσωπούσαν την επίσημη θέση της Ένωσης. Στη συνέχεια σας παρουσιάζω τα κοινά σημεία των διαλέξεών τους. Παρά τη μεγάλη αυτοπεποίθηση και εμπειρογνωμοσύνη που προέβαλλαν οι εισηγητές αδυνατούσαν να καταλάβουν γιατί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού - ενώ οι χώρες τους έχουν υπογράψει στο σχετικό ευρωπαϊκό συμφωνητικό - είναι εναντίον της σύγχρονης μετανάστευσης. Μήπως επειδή δεν λαμβάνεται καθόλου υπόψη η θέση των πολιτών (η εμπιστοσύνη των οποίων έχει κλονιστεί σοβαρά για τους ευρωπαϊκούς πολιτικούς); Για τον λόγο αυτό μιλούν για κρίση αλληλεγγύης καθώς αρνούνται ότι η Ευρώπη πλήττεται από μεταναστευτική κρίση. Δεν θέλουν να δεχτούν ότι με τον όρο «δημοκρατία» ακόμα και στην Ευρώπη νοείται ότι τα κράτη έχουν το δικαίωμα να δεχτούν ή να αρνηθούν την εγκατάσταση των προσφύγων. Η εξήγηση είναι πολύ απλή: ο καθένας θέλει να ζει με ασφάλεια στην πατρίδα του. (Οι συμμετέχοντες δεν αναφέρθηκαν ούτε στους υπευθύνους της διαδικασίας αυτής, ούτε στην πραγματική αιτία της εγκατάστασης των μεταναστών στην Ευρώπη. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι «η όρεξη του δυτικού κεφαλαίου για κέρδος εξακολουθεί να είναι ακόρεστη» (László Földi). Ας αποφασίσει ο αναγνώστης αν πρόκειται για θεωρία συνωμοσίας ή για πραγματικά φαινόμενα.) Στο θέμα αυτό η Ένωση εγκατέλειψε την Ιταλία (η 'τραγωδία' στη Λαμπεντούσα) και την Ελλάδα (η δυσμενέστατη κατάσταση στα νησιά κοντά στις Τούρκικες ακτές). Ας μην εκπλήσσονται οι ηγέτες της Ε.Ε., ότι το κάθε κράτος αναζητεί δικούς του τρόπους αλληλεγγύης και για την διασφάλιση των συνόρων. (Περιέργως στις μέρες μας η Ευρώπη θέλει να διδάξει μάθημα αλληλεγγύης σε χώρες που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις - κυρίως στις «Χώρες του Βίσεγκραντ» - και ενδεχομένως να τις στιγματίσει δημοσίως). Δεν υπάρχει, μα ούτε προβλέπεται να υπάρξει πανευρωπαϊκή συμφωνία για το μεταναστευτικό. Όσοι όμως υποστηρίζουν το αντίθετο, είτε επαναλαμβάνουν την λεγάμενη «έγκυρη» - στην πραγματικότητα όμως την ακραίως φιλελεύθερη - επίσημη θέση της Ευρώπης, είτε είναι χώρες εκτός Ε.Ε. που θέλουν έτσι να αποκτήσουν πλεονέκτημα κατά την διαδικασία ένταξης. Ο αριθμός των οπαδών της εθνικής κυριαρχίας δυναμώνει ολοένα, η αιτία όμως δεν είναι το ζήτημα των προσφύγων: πρόκειται για δύο διαφορετικές ευρωπαϊκές αντιλήψεις, για το μέλλον του ευρωπαϊκού πολιτισμού. «Όι αντίθετοι με την μετανάστευση είναι λαϊκιστές και ρατσιστές!» - ακουγόταν στο συνέδριο σχεδόν ως σύνθημα. Στην Ελβετία - ισχυρίσθηκε ο εισηγητής - όπου ένας στους τέσσερις πολίτες είναι αλλοδαπός (40% των εκπαιδευτικών, 30% των φοιτητών) ζουν μαζί αρμονικά με τους μετανάστες. Όχι όμως σε συμβίωση! Το κράτος δεν προσπαθεί να τους αφομοιώσει (που θα ήταν ανεπιτυχές ούτως ή άλλως), με την εξήγηση ότι στην χώρα αιώνες τώρα συζούν τέσσερα μεγάλα έθνη (Ιταλοί, Γάλλοι, Γερμανοί και Ραιτορομάνοι ). Ανάμεσά τους όμως δεν υπάρχουν ανυπέρβλητες διαφορές. Οι μετανάστες (ή πρόσφυγες) όμως εκπροσωπούν τελείως διαφορετικούς πολιτισμούς και παραδόσεις, και η Ελβετία απαιτεί ένα μόνο πράγμα: να τηρούν τους νόμους της (!) Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η θέση του Βελγίου. Αναφερόμενος στους παράγοντες που διαμορφώνουν την πολιτική για το προσφυγικό ο εισηγητής τόνισε δύο βασικούς άξονες: την άνευ όρων και απεριόριστη αποδοχή των μεταναστών - «με ανοιχτές αγκάλες» όπως είπε χαρακτηριστικά -, και την διοργάνωση πολιτικών αγορεύσεων για την υπεράσπισή τους. Ιστορικά η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε ανάμεσα 1945 και 1974, την εποχή που η βελγική υπηκοότητα δινόταν αμέσως σε όλους τους αιτούντες (Γερμανούς, Ολλανδούς και Ούγγρους). Έως το 1995 όμως η μετανάστευση σταμάτησε επίσημα με την επιβολή αυστηρών νομοθεσιακών μέτρων, κυρίως για την αντιμετώπιση του ρατσισμού. Μετά την περίοδο της εσωστρέφειας στο Βέλγιο ακολούθησε η έως σήμερα υφιστάμενη «εποχή του ανοίγματος» όσον αφορά την μεταναστευτική πολιτική. «Η μετανάστευση αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα» - είναι το σλόγκαν της φιλελεύθερης Ευρώπης, όπως μας ειπώθηκε στο συνέδριο. Δεν πρόκειται όμως για απλό σύνθημα, είναι απαίτηση. Οι λαθρομετανάστες άλλωστε είναι επίσης χρήσιμοι για τις οικονομίες των οικονομικά ισχυρών κρατών της Ευρώπης. (Το εργασιακό ζήτημα συγχέεται εσκεμμένα με τα σοβαρά δημογραφικά προβλήματα!) Καλά έως εδώ, η Ευρώπη όμως δεν φαίνεται να δεχτεί το δημοκρατικό δικαίωμα των κρατών να αποφασίσουν μόνα τους αν τους ωφελεί ή όχι η αποδοχή των μεταναστών. Και σε περίπτωση που ένα κυρίαρχο κράτος θεωρεί πως δεν το ωφελεί, θα έπρεπε να έχει το φυσικό δικαίωμα να αρνηθεί την αποδοχή τους. Και για την θέση του να μην κατακρίνεται και να μην «αφοριστεί». Στις πλουσιότερες χώρες της Ευρώπης οι διαμορφωτές της κοινής γνώμης συνεχώς θέτουν το εξής ερώτημα: Κατά πόσο είμαστε δημοκρατικοί; Επειδή το παράδειγμα όπως εκείνο της Αυστρίας όπου ο κάθε επίσημα εγγεγραμμένος μετανάστης παίρνει 830 ευρώ μηνιαίως, αποτελούν δείκτες της δημοκρατικής μας φύσης. (Πράγμα που κάνει πολύ υπερήφανους τους Αυστριακούς.) Η συνείδησή τους όμως δεν έχει ησυχάσει, και ψάχνουν για άλλους τρόπους να γίνουν «ακόμη πιο δημοκρατικοί» προσπαθώντας να πλειοδοτήσουν (το ήδη φιλελεύθερο) νομικό πλαίσιο και πρακτική. Το ερώτημα αποκαλύπτει την ακραία μορφή του ευρωπαϊκού φιλελεύθερισμού, ο οποίος σπεύδει να δείξει ότι είναι πιο δημοκρατικός από ποτέ- με την πρακτική και τη λογική που ακολουθεί κάποια στιγμή (δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς) θα έρθει σε ρίξη με τον εαυτό του, θα κινδυνέψει τη λειτουργία του, και τέλος θα δαγκώσει την ίδια του την δημοκρατική ουρά. Αυτήν την πρόβλεψη υποστηρίζει και το συμπέρασμα που βγαίνει από τις ομιλίες των πάνω από είκοσι εισηγητών του συνεδρίου στο Fehérvárcsurgó: «Το σχέδιο για τους πρόσφυγες πρέπει να υπερασπιστεί!». FI πλημμύρα των μεταναστών δηλαδή είναι ένα ευρωπαϊκό σχέδιο που θα πρέπει να εφαρμοστεί υποχρεωτικά από όλους. Όσοι δεν το δεχτούν θα αποκλειστούν από την φιλελεύθερη ευρωπαϊκή οικογένεια. Στο πνεύμα αυτό γίνονται λοιπόν οι διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες για την επιβολή των υποχρεωτικών ποσοστώσεων (για την κατανομή των προσφύγων). (Το συνέδριο διοργανώθηκε υπό την αιγίδα των «Φίλων Φραγκοφωνίας» σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο, το Ινστιτούτο του Ιταλικού Πολιτισμού, το Αυστριακό Πολιτιστικό Φόρουμ, τις πρεσβείες της Ελβετίας και του Βελγίου στην Βουδαπέστη, το Konrad Adenauer-Stiftung της Βουδαπέστης και του Ιδρύματος Róbert Schumann στο Παρίσι). Αρχιμήδης Σιδηρόττουλος Διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Ελλήνων Ουγγαρίας 12 Τα νέα μας Híreink

13 A FEHÉRVÁRCSURGÓI KONFERENCIA MARGÓJÁRA Vándorlás, bevándorlás: milyen kérdések? Milyen válaszok? Nemzetközi konferencia az európai migrációról Április elseje. A Károlyi-kastély gyönyörű, nagy parkjában, szikrázó napsütésben várjuk a nemzetközi konferencia megnyitását, ott, ahol 65 évvel ezelőtt Görögországból menekült gyerekeket fogadtak be a magyarok. Ebben a kastélyban gyűltek össze a Károlyi József Alapítvány szervezésében kétnapos tanácskozásra az Európai Unió országaiból kutatók, szociológusok, demográfusok, média-szakértők, migránsszakértők, köztisztviselők, egyetemi hallgatók, de volt köztük befogadó állomásvezető és iszlám-szakértő is. A konferencia nyitányaként Jean-Frangois Paroz, Svájc franciaországi nagykövete és Dimitrios Yannakakis, Görögország budapesti nagykövete tartott bevezető előadást. A résztvevők összetétele (svájci, német, francia, osztrák, olasz, holland, belga, görög, lengyel) előrevetítette a találkozó légkörét és szellemiségét. Bár szociológiailag változatosnak tűnik a névsor, mégis többen nagy csalódással hagytuk el Fehérvárcsurgót - a migránsprobléma teljesen egyoldalú bemutatása miatt. (Az április 4-e, a migránscsere kezdőnapja óta zajló események, a migránsok törökországi visszatoloncolása egyértelműen bebizonyították a konferencia ideologikus és politikai üzenetét: szinte minden előadó az Európai Unió hivatalos álláspontját képviselve mutatta be a migránskérdést. Megszólalásaik közös nevezőit próbálom a továbbiakban bemutatni. A nagy szakértelemmel és magabiztossággal fellépő előadók nem értették, miért ellenzik oly sokan az újkori népvándorlást, hiszen minden ország aláírta az európai emberi joganyagot. Vajon nem azért, mert nem akarják tudomásul venni saját polgáraik eltérő akaratát (akiknek bizalma komolyan megrendült az európai vezetők iránt)? Ezért beszélnek szolidaritási válságról, s tagadják, hogy migránsválság sújtja Európát. Nem akarják elfogadni, hogy a demokrácia európai uniós értelmezésben is azt jelenti, hogy a nemzetállamoknak joguk van eldönteni a migránsok befogadását vagy a betelepítés elutasítását. A magyarázat nagyon egyszerű: mindenki biztonságban szeretne élni saját hazájában. (A konferencia résztvevői arról nem beszéltek, kik irányítják az egész folyamatot, s hogy mire épül a migránsok európai betelepítése. Az cáfolhatatlan tény, hogy a nyugati nagytőke profitéhsége továbbra is csillapíthatatlan (Földi László). Döntse el az olvasó, hogy összeesküvés-elméletről van szó vagy valóságos folyamatokról. Ebben a tekintetben az Európai Unió magára hagyta Olaszországot (lampeduzai tragédiák) és Görögországot (a török partok menti szigeteken kialakult áldatlan állapotok). Ne csodálkozzanak az Európai Unió korifeusai, hogy minden ország egyéni választ keres határvédelmére és a szolidaritás formáira. (Érdekes, Európa akar leckét adni ma másoknak -a sorból kiállóknak, elsősorban a visegrádi négyeknek -szolidaritásból, és ha szükségesnek tartják, nyilvánosan is megbélyegzik őket!) Nincs közös európai megállapodás a migránskérdésben, és várhatóan nem is lesz. Aki erre hivatkozik, az vagy az ún. mértékadó, valójában a szélsőliberális európai hivatalos véleményt ismételgeti, vagy - mivel még Európai Unión kívül álló ország - jó pontokat szeretne szerezni a csatlakozási tárgyalások során. A szuverenitást hirdetők tábora egyre erősödik, s ez nem elsősorban a migránsok befogadásáról szól, hanem két különböző európai magatartásról: az európai kultúra jövőjéről. Aki ellenzi a migrációt, az populista és rasszista! - hangzott a konferencián szinte axiómaszerűen. Svájcban - hallhattuk az előadótól -, ahol minden negyedik polgár külföldi (a tanárok 40%-a, a diákok 30%-a), együtt élnek a bevándorlókkal. De nem szimbiózisban! Az állam ugyanis nem is próbálja asszimilálni őket (ez különben is sikertelen lenne), arra hivatkozván, hogy országukban évszázadok óta négy nagy nemzet él együtt. Csakhogy közöttük (olasz, francia, német, rétoromán) kultúrájukat tekintve nincsenek áthidalhatatlan különbségek. A migránsok azonban (vagy a menekültek) teljesen eltérő kultúrát és hagyományokat képviselnek, tőlük Svájc egyetlen dolgot vár el: tartsák be az ország törvényeit(l) A belga álláspont ennél is beszédesebb. A migránspolitikát meghatározó tényezőkről szólván az előadó két fontos célt emelt ki: az egyik a migránsok és menekültek feltétel nélküli, vagyis korlátozás nélküli - ahogy fogalmazott -, tárt karokkal történő befogadása, továbbá politikai védőbeszédek tartása érdekükben. Történetileg ez a politika elsősorban az 1945 és 1974 közötti évtizedekre vonatkozott. Ebben az időszakban mindenki (német, holland, magyar) azonnal megkapta a belga állampolgárságot. Az 1995-ig tartó szakaszban azonban hivatalosan leállították a bevándorlást, szigorú törvényeket hoztak, elsősorban a rasszizmus ellen. A bezárkózási időszak után következett Belgiumban a mindmáig tartó, ún. feltárulkozó időszak, a migránspolitika közösödési folyamata. A migráció alapvető emberi jog! Ez a liberális Európa szlogenje - hallhattuk a konferencián. De ez nem egyszerűen egy jelszó, hanem követelmény. Mert Európa fejlett államai számára az illegális bevándorlók is hasznosak a gazdaságnak. (A munkaerőkérdést és a súlyos demográfiai problémákat tudatosan összemossák!) Ez rendben is lenne, amennyiben Európa elfogadná azt a demokratikus álláspontot, hogy minden ország maga dönthesse el, hasznos-e számára a migránsok befogadása vagy sem. És ha egy szuverén ország nem tartja annak, akkor természetes joga legyen, hogy ne is kényszerüljön befogadni őket. S emiatt az országot ne érje erkölcsi elmarasztalás vagy kiátkozás. Európa gazdagabb felén a közvélemény formálói lépten-nyomon felteszik a kérdést: Mennyire vagyunk demokratikusak? Az ugyanis, hogy Ausztriában például 830 eurót kap havonta minden regisztrált, s befogadott migráns, egyik fokmérője demokratikus mivoltuknak. (Erre nagyon büszkék az osztrákok.) Lelkiismeretük azonban ezzel nem nyugodott meg, s keresik annak lehetőségét, hogy még demokratikusabbak legyenek, és igyekeznek túllicitálni a jelenleg is nagyon liberális jogi hátteret és gyakorlatot. Ez a kérdés rávilágít arra, milyen úton halad az európai liberális demokrácia, mert hovatovább olyan szélsőséges formát ölt magára - hisz versenyt fut azért, hogy az eddigieknél is demokratikusabbnak tűnjék -, hogy egy bizonyos idő elteltével (mikor érkezik el ez az idő, előre nem tudjuk) önmaga ellentétébe csaphat át ez a liberális gondolkodás és gyakorlat, veszélyeztetve magát a működést, hogy aztán saját demokratikus farkába harapjon. Ezt a jövendölést támasztja alá a fehérvárcsurgói konferencián megszólaló húsznál több előadó által levont tanulság: A migráns-projektet meg kell védeni! Vagyis a migránsáradat európai projekt, amit mindenki számára kötelezővé kell tenni. Aki nem fogadja el, azt kirekesztik az európai liberális családból. Ennek a jegyében folynak tehát Brüsszelben az egyeztetések a kötelező kvóta elfogadásáról. (A konferenciát a Frankofónia Barátai védnöksége alatt a Francia Intézet, az Olasz Kultúrintézet, az Osztrák Kulturális Fórum, a budapesti Svájci és Belga Nagykövetségek, a budapesti Konrad Adenauer-Stiftung és a párizsi Róbert Schumann Alapítvány együttműködésével és támogatásával rendezték meg.) Szidiropulosz Archimédesz a Magyarországi Görögök Kutatóintézetének igazgatója Τα νέα μας Híreink 13

14 ΜΕΝΕΛΑΟΣ ΛΟΥΝΤΕΜΗΣ ( ) Ευαγγελία Τσαρούχα Πριν λίγο καιρό πέρασε από τη Βουδαπέστη και το χωριό Μπελογιάννης ο διάσημος συγγραφέας Κώστας Καβανόζης, ο οποίος είναι ανιψιός του αείμνηστου δασκάλου μας και διευθυντή του Δημοτικού σχολείου Μπελογιάννης, Βαγγέλη Βολοβότση. Ο Κώστας Καβανόζης χρόνια τώρα ανιχνεύει σε αρχεία για να συλλέξει ντοκουμέντα και μαρτυρίες της οικογένειας Βολοβότση, τα οποία μπορεί να τα χρησιμοποιήσει στο μυθιστόρημα που γράφει, καθώς μας ενημέρωσε στη συνέντευξη που κάναμε μαζί του για την ελληνική εκπομπή της ουγγρικής ραδιοφωνίας. Η σύζυγος του Βαγγέλη Βολοβότση, η δασκάλα Ευανθία, είχε έρθει στο χωριό μετά τη λήξη της εξορίας της, μόνη της, γιατί ο γιος τους χάθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα λίγες μέρες πριν την αναχώρησή τους για την Ουγγαρία. Εκεί που μιλούσαμε για την εξορία της δασκάλας Ευανθίας, θυμήθηκα το ποίημα του Μενέλαου Λουντέμη : Είμαι καλά..., που το έγραψε στη Μακρόνησο, κι αμέσως μετά, έτσι λειτουργεί ο συνειρμός των σκέψεων, τον ίδιο τον Μενέλαο Λουντέμη στη σκηνή της κουλτούρας του χωριού Μπελογιάννης, τον Ιανουάριο του Περνούσα στο χωριό τις χειμερινές διακοπές μου, ήμουν τριτοετής στο Λύκειο του Σιαρμπογκάρτ, όταν συναντήθηκα με τον δάσκαλο Βολοβότση, ο οποίος μου έδωσε ένα βιβλίο για να το διαβάσω σύντομα. Το διάβασα στο πι και φι γιατί το βιβλίο μου άρεσε και με συγκίνησε πάρα πολύ. Ήταν το μυθιστόρημα του Μενέλαου Λουντέμη: Ένα παιδί μετράει τ άστρα. Στις 4 Ιανουάριου όλο το χωριό είχε στριμωχθεί στην κουλτούρα. Εγώ στεκόμουνα κοντά στο Βολοβότση και τον Δημήτρη Χατζή. Στη μέση της σκηνής στεκότανε ο Λαζογιώργος και μιλούσε για τα χρόνια της εξορίας που πέρασε ο σύντροφος Μενέλαος Λουντέμης, που καθότανε δίπλα του μαζί με τους άλλους επίσημους από την Βουδαπέστη. Για μένα θα μείνει αξέχαστη η στιγμή που ο Λουντέμης σηκώνεται, ευχαριστεί όλα τα καλά που ειπώθηκαν, παίρνει την κιθάρα του, έρχεται προς το μέρος που στεκότανε ο Χατζής, κι αρχίζει να τραγουδάει το «Περασμένες μου αγάπες...» που μας συγκίνησε όλους, μικρούς και μεγάλους. Μετά είπε ότι είναι ποιητής και συγγραφέας, και ρώτησε αν γνωρίζουμε κανένα έργο του. Τότε ήτανε που με σπρώξανε μπροστά του ο Χατζής και ο Βολοβότσης. Για πρώτη φορά στη ζωή μου μιλούσα μ' έναν συγγραφέα στη σκηνή για ένα λογοτεχνικό έργο. Στο τέλος μου έγραψε και την ακόλουθη αφιέρωση. Μια μέρα κάθισε και παίδεψε το κεφάλι του. Το βάλε κάτω και το παίδεψε, το πλεξε όπως είδε να κάνουν οι γύφτοι με το καλάθι. Στο τέλος το βρήκε: Θα πιάνε φιλία με τα βιβλία. Θα γύρευε να μάθει από κει, αυτά που του κρυβαν οι μεγάλοι πίσω απ τα παραμύθια που λέγανε αυτοί οι μικροί χάρτινοι «παππούδες» που κάθονται στα γόνατά σου και σου λένε τις ιστορίες τους χωρίς καμώματα και παρακάλια. Μα στο χωριό, που δούλευε παραπαίδι, δεν είχε χαρτοπουλειά. Έπρεπε, λοιπόν, να παρακαλέσει κανένα μπάρμπα απ αυτούς που κατεβαίνανε στην πολιτεία και πουλούσανε το καλαμπόκι τους να του φέρει ένα. Και μια μέρα αυτό έγινε. Έπιασε έναν τέτοιο γερούλη, του βάλε στη χούφτα καναδυό μεταλλίκια* και, «σε παρακαλώ», του λέει, «αν βρεις, εκεί που πας, κανένα βιβλίο που να λέει καλές ιστορίες, πάρ το μου. Ε; Πολύ θα σε περικαλέσω, όμως...». Έβαλε ο παππούς τα μεταλλίκια στην απαλάμη του, τα πασπάτεψε με το δάχτυλο, αναποδογύρισε ένα, για να δει τι έχει από κάτω... έστρωσε με το δάχτυλο τα μουστάκια του... και του τα δώσε πίσω. «Πάρ τα», του λέει. «Αν τα χαρτιά λένε καλά παραμύθια... μου τα λες και μένα και ξεχρεώνουμε. Αν, πάλι, δε λένε, θα σου πάρω ένα αυτί. Ε;...». Το παιδί τρόμαξε. Ο γέρος τότε έβαλε τα γέλια... «Άιντε, άιντε... Σύχασε*...», είπε. «Δε σου παίρνω αυτί, σου παίρνω ένα μεταλλίκι. Σύμφωνοι;». Σε τρεις μέρες του φερε ένα χαρτί, λίγο πιο χοντρό απ το βαγγέλιο, και του το 'δώσε. «Το πασπάτεψα από παντού», λέει στο παιδί. «Δε βγαίνει τίποτα. Για πάρ το εσύ, μην πα και σε γνωρίζει και συνεννοηθείτε». Το παιδί τ άνοιξε τρέμοντας. Ήταν σαν μικρό σπιτάκι, «Ιστορία Σεβάχ του Θαλασσινού» έλεγε το ξώφυλλό του. Αυτό ήταν! Το παιδί έπεσε πάνου στο βιβλίο με τα μούτρα. Και το διάβαζε, το διάβαζε ολόκληρο το χειμώνα. Το διάβαζε και ξανά το διάβαζε και πάλι το ξαναδιάβαζε, και το μάθε νεράκι. Κείνος ο μπάρμπας, που του το χε φέρει, τ άκουε και τρέμανε τα μουστάκια του. Όμορφο βιβλίο. Μόνο που είχε μια παραξενιά. Έλεγε την ιστορία του μονάχα σ όποιον ήθελε. Ώσπου να κλείσει κείνη η χρονιά, είχε καταπιεί κι άλλα καμιά δεκαριά βιβλία. Ο Μενέλαος Λουντέμης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, από εύπορη οικογένεια της Πόλης που χρεοκόπησε μετά από την εγκατάστασή της στο ελληνικό κράτος. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και εντάχθηκε στο ΕΑΜ, όπου διετέλεσε και γραμματέας της οργάνωσης διανοουμένων. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου εξορίστηκε στη Μακρόνησο και τον Αη Στράτη. Από το 1958 ως τη μεταπολίτευση του 1974 έζησε αυτοεξόριστος στη Ρουμανία, Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία την πραγματοποίησε γύρω στο 1930 με δημοσιεύσεις ποιημάτων και διηγημάτων στο περιοδικό Νέα Εστία. Το 1938 εξέδωσε τη συλλογή διηγημάτων «Τα πλοία δεν άραξαν», για την οποία τιμήθηκε με το Μέγα Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας. Το σύνολο του έργου του καλύπτει όλα σχεδόν τα είδη του γραπτού λόγου (πεζογραφία, ποίηση, δοκίμιο, θέατρο, παιδική λογοτεχνία, μετάφραση κ.α.). Ο Μενέλαος Λουντέμης ανήκει στους Έλληνες λογοτέχνες του μεσοπολέμου που στράφηκαν προς τον κοινωνικό ρεαλισμό. Στο έργο του «Ένα παιδί μετράει τ άστρα» αξιοσημείωτη είναι η ψυχογραφική τεχνική του συγγραφέα που δημιουργεί ολοκληρωμένους, ζωντανούς χαρακτήρες. Το απόσπασμα που ακολουθεί δείχνει τη δίψα του παιδιού για τα γράμματα. 14 Λογοτεχνία Irodalom

15 Στη βιβλιοθήκη μου έχω κι ένα άλλο βιβλίο με αφιέρωση του ποιητή Μενέλαου Λουντέμη, το οποίο φέρει τον τίτλο «Κραυγή στα πέρατα» και το είχε δωρίσει ο ποιητής στον καθηγητή Trencsényi-Waldapfel Imre, ο οποίος μας το χάρισε όταν αρχίσαμε με τον σύζυγό μου Κάλμαν να ασχολούμαστε με την νεοελληνική λογοτεχνία. Στη σελίδα 42η βρίσκεται το ποίημα «ΕΙΜΑΙ ΚΑΛΑ...» και ο Λουντέμης βάζει σε πλαίσιο τους στίχους που θα ήθελε να μεταφραστούν στα ουγγρικά. Αυτό πραγματοποιήθηκε ύστερα από πολλά χρόνια, όταν ανέλαβε ο φίλος μας Αρπαντ Παπ να το μεταφράσει, με την βοήθειά μου, για να περιληφθεί στην ανθολογία «Κελιά με θέα τη θάλασσα» (1970), αργότερα όμως, ο ίδιος ο Αρπαντ Παπ με παρακάλεσε να βοηθήσω τον Γκάμορ Γκάραϊ να μεταφράσει τα ίδια αποσπάσματα για την ανθολογία «Η τρελή ροδιά» που προετοίμαζε για έκδοση (1984). Ελληνικά παραθέτουμε όλο το ποίημα, ουγγρικά τους στίχους του πλαισίου. «Ε ΙΜ Α Ι Κ Α Λ Α...» «Η αλληλογραφία θα διενεργείται εφ ' απλού δελταρίου επί του οποίου θ ' αναγράφωνται ολίγοι λέξεις υπό την έννοιαν ότι ο αποστολεύς υγιαίνει» Είμαι καλά, Μητερούλα... αυγή μου... Σπεύδω να καλοπιάσω τον φόβο σου. Είμαι καλά. Κάθομαι κάτω απ τον ίσκιο της λύπης μου, κι αφήνω την πένα μου να κλάψει... Μάνα... Τρεμούλα των χεριών... Χρόνια που ξεφεύγεται απ την μπόλια... Στεναγμέ που μετράς τον μισεμό μου... Είμαι καλά. Πρώτον, Σεβαστή μ ο υ..." Πρώτον έρχομαι να ερωτήσω... Και δεν ρωτώ τίποτα. Εδώ δεν ρωτούν. Όλοι Είναι καλά... Κι ας ανεμίζονται οι κρεμάλες πάνω απ'τα κεφάλια τους. Κ ι ας τρώει τα πόδια τους η ύαινα, η πίσσα. Είμαι καλά. Πρώτον, Μητερούλα... Υγείαν έχω Και το στήθος μου φωνάζει σαν πρόβατο βραχνό. Κ ι ο ραβδιστής μετράει την ώρα στα πλευρά μου. "Πρώτον, Μ ητερούλα... Μ α συγχώρα με και σήμερα. Συγχώρα με και σήμερα που δεν θα μάθεις την αλήθεια. Η αλήθεια γέρασε και δεν ταξιδεύει. Δεν περνά τη θάλασσα. Η αλήθεια, Μανούλα, είναι βόλι. Και δεν θα την πω. "Είμαι καλά. Σήμερα κλείνω τα χίλια γράμματα. Μα ξέρω... Πω ς έχεις χρόνους να πάρεις μήνυμά μου. Μ α συχώρα με. Συχώρα με, Μητέρα. Για τα χίλια μονότονα "Είμαι καλά" Τα χίλια μονότονα ψέματά μου. Πήρα ξανά για να σου γράψω. Έχω την κάρτα μου στα γόνατα. Και τη χαϊδεύω σαν περίλυπο πουλί! Το χέρι πια το γράφει μοναχό του το μικρό, πικρό του μάθημα: Είμαι καλά Ξέρω, αχ, Μητερούλα... Ξέρω πως σου στέλνω κάθε μέρα την ταχτική δόση της πίκρας μου. Ξέρω πως τη χαϊδεύεις τούτη την ψευτιά μου... Πω ς τη ραίνεις με δάκρυα και παραμιλάς. Ξέρω. Μα δεν κάνει φτερά άλλη λέξη από 'δω... Είμαι καλά ". Μπορείς, ακριβή μου, να τη διαβάσεις και δίχως φως. Δεν είναι καν ανάγκη να τη διαβάσεις. Φτάνει μόνο να 'ρθει, να ακουστεί στην εξώπορτα... η φωνή του ταχυδρόμου. Τότε, Μανούλα, μπορεί και να μην είμαι καλά. Μ α εσύ να πιστέψεις τη γραφή μου " "Είμαι καλά Είμαι καλά... Αφού μπορώ και σέρνω το μολύβι. Είμαι καλά... Αφού μπορώ και το ψελλίζω. Είμαι καλά... Αφού αραδιάζω στο χαρτί, Είμαι καλά ", Αχ, να μπορούσα να 'χα έναν ουρανό γεμάτο από ψεύτικα τέτοια πουλιά. Και να τα χυνα στο διάστημα... Για να ρχονται - κι όταν εγώ δεν θ ανασαίνω. Ν α 'ρχονται και να ραμφίζουν το τζάμι του σπιτιού μας. (Αυτό που κοιτάζει κατά τη θάλασσα) Και να κελαηδούνε. Ν α κελαηδούνε σμήνη τις ψευτιές: Είμαι καλά Μανούλα εσύ... Εσύ που διαβάζεις με τα δάχτυλα. Εσύ πού μιλάς τη γλώσσα των χεριών... Ακούμπησε τα χείλη σου στο χαρτί Έτσι όπως έβρισκες, σαν ήμουν παιδί, τον ιτυρετό μου... Και διάβασε πάνω στ άγραφο χαρτί Και διάβασε ολόισια απ την καρδιά μου: Μ άνα... Αχ... Μάνα, Μάνα... Το κορμί που κανάκεψαν τα χέρια σου έλιωσε σήμερα κάτω απ το λιθάρι. Η φωνή που νανούριζε τον ύπνο σου βέλαξε κατ 'απ το μαχαίρι. Μα εσύ γέλα, ακριβή μου. Γέλα... Π ες πως ξύπνησες απ όνειρο κακό. Και γέλα να τα διώξεις. Γέλα, κι εγώ... ησύχασε, Μανούλα. "Είμαι καλά Σήμερα μου χύσανε το φως μου. Είμαι καλά. Είμαι καλά. Χτες κόψανε τα νύχια μου. Τρόμοι μου πήραν τα φρένα μου. Είμαι καλά. Είμαι καλά. Αύριο θα με σταυρώσουν. Είμαι καλά. Είμαι καλά. Είμαι καλά... Είμαι καλά. Κ ι ας μην έχω πια μυαλό να το σκεφτώ. Είμαι καλά. Κ ι ας μην έχω πια μιλιά να το φωνάξω. Είμαι καλά. Κ ι ας μην έχω χέρι να το γράψω. Γι 'αυτό το σκάβω. Το σμιλεύω επιτύμβιο. Πάνω σ αυτόν τον ανεμόδαρτο γκρεμνό. Σ αυτό το τρελό νεκροταφείο πως όλοι οι νεκροί του «ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΑ!!» Λογοτεχνία Irodalom 15

16 Menelaosz Lundemisz ( ) Nemrég Budapesten és a faluban járt az ismert görög író, Kosztasz Kavanozisz, aki a felejthetetlen tanító és a beloianniszi általános iskola igazgatója, Volovocisz Vangelisz unokaöccse. Kosztasz Kavanozisz - ahogy tájékoztatott minket a Nemzetiségi Rádió görög műsorában adott interjújában - évek óta kutat levéltárakban, hogy dokumentumokat és tanúvallomásokat gyűjtsön a Volovocisz családról, amelyeket felhasználhat készülő regényében. Volovocisz felesége, Evanthia tanítónő a száműzetésének megszüntetése után érkezett a faluba, egyedül, mert a fiuk a magyarországi indulásuk előtt repülőbalesetben elhunyt. Amikor Evanthia tanítónő száműzetéséről beszélgettünk, eszembe jutott Menelaosz Lundemisz verse, a Jól vagyok..., amelyet Makroniszoszon írt, és tüstént ezután - így működik a gondolattársítás - maga a költő, Menelaosz Lundemisz, a beloianniszi kultúrterem színpadán, 1959 januárjában. A téli szünetet töltöttem a faluban, akkoriban harmadikos voltam a sárbogárdi gimnáziumban, amikor Volovocisz tanító egyik találkozásunk alkalmával a kezembe nyomott egy könyvet, hogy minél előbb olvassam el. Nagyon hamar befejeztem az olvasást, mert tetszett az izgalmas és megható könyv. Menelaosz Lundemisz Egy gyerek számolja a csillagokat című ifjúsági regénye volt. Január 4-én az egész falu összezsúfolódott a kultúrteremben. Én Volovocisz tanító és Dimitriosz Hadzisz író mellett álltam. A színpad közepén Lazojorgosz állt, s azokról az évekről szónokolt, amelyeket a mellette ülő Menelaosz Lundemisz elvtárs száműzetésben töltött. Számomra felejthetetlen az a pillanat, amikor Lundemisz felállt, megköszönte a róla szóló szép szavakat, és kezében a gitárjával a színpad szélére lépett, ahol Hadzisz állt, és elkezdte énekelni az Elmúlt szerelmekről szóló (a későbbiekben nagyon népszerű dalt), amellyel mindenkit meghatott, felnőtteket és gyerekeket. Majd elmondta, hogy ő költő és prózairó, s megkérdezte, hogy olvasott-e valaki tőle valamit. Volovocisz és Hadzisz addig lökdöstek, amíg színpadra nem kerültem Lundemisz mellé. Életemben először beszélgettem színpadon egy íróval egy irodalmi műről. A végén dedikálta a nálam lévő ifjúsági regényt. Menelaosz Lundemisz Konstantinápolyban született, jómódú család sarja, amely csődbe jutott görögországi áttelepülésük után. Részt vett a nemzeti ellenállási mozgalomban, az EAM értelmiségi szervezetének vezetője volt. A polgárháború idején Makroniszosz és Ai-Sztratiszszigetekre száműzték és 1974 között Romániában élt. Az irodalomban 1930 körül jelent meg először versekkel és prózaírásokkal, a Nea Esztia folyóiratban ban megkapta a Nagy Állami Próza díját A hajók nem kötöttek ki című novelláskötetért. Alkotóművészete magába foglal minden írott műfajt (prózát, költészetet, esszéket, színházi darabokat, ifjúsági irodalmat, műfordítást stb.). Menelaosz Lundemisz azokhoz a két háború közötti írókhoz tartozik, akik a társadalmi realizmus felé fordultak. Az Egy gyerek számolja a csillagokat című ifjúsági regényében figyelemreméltó az író lélekrajzi technikája, ahogy kiteljesedett, élő jellemeket ábrázol. A következő regényrészlet a gyerek műveltség iránti vágyakozását mutatja. Egy napon nekilátott gondolkodni. Úgy kínozta az agyát, forgatta, ahogy a cigányok teszik a vesszőkkel kosárfonás közben. Végül rájött, mire van szüksége: a könyvekkel fog összebarátkozni. Tőlük fogja megtudni azokat a dolgokat, amelyeket eltitkolnak a felnőttek, ezektől a kicsi papír nagyapóktól, akik letelepszenek az ember térdére és kérés vagy megjátszás nélkül elmesélik történetüket. De a faluban, ahol inaskodott nem volt papírbolt. Meg kellett kérnie valakit, azok közül, akik a városba jártak eladni kukoricájukat, hogy hozzon neki egy könyvet. És egy napon sikerült neki. Sikerült olyan apót találnia, akinek a markába téve egy pár rézpénzt, azt mondta neki: - Kérlek, ha találsz arra felé, amerre jársz, olyan könyvet, amelyben szép történetek vannak, vedd meg nekem. Megteszed? Az öregapó a tenyerében tartotta a rézpénzt, ujjával megtapogatta, megfordította, hogy lássa, mi van a másik oldalán... ujjával megsimogatta bajuszát... és visszaadta az érméket. - Tartsd meg - mondta neki. - Ha a papírok szép dolgokat mesélnek... elmondod nekem is, s nem tartozunk semmivel egymásnak. Ha meg nem, akkor elveszem az egyik füledet. Na? A gyerek megrémült. Az öregapó akkor elkezdett nevetni... - Na, na, nyugodj meg, nem egy füledet viszem el, hanem egy rézpénzt. Egyetértesz? Három nap múlva hozott neki egy könyvet, kicsit vastagabbat az Evangéliumnál, és odaadta neki. - Alaposan megtapogattam - mondja a gyereknek. - Semmit sem sikerült kivennem belőle. Vidd el te, hátha téged megismer és megértitek egymást A gyerek, remegő kezekkel nyitotta ki a könyvet. Olyan volt, mint egy házikó, A tengerjáró Szindbád meséje olvasta a borítón. Ez az! A gyerek falta az oldalakat. Egymásután többször is elolvasta a tél folyamán. Annyiszor elolvasta már, hogy mint a vízfolyást tudta kívülről. Az öregapó, aki meghozta a könyvet, hallgatta a történetet, s remegett a bajusza. Szép könyv. Csak különös. Csak annak mondta el a történetet, akit ő választott. Amíg véget nem ért az év, egy tucat hasonló könyvet olvasott el a gyerek. Könyvtáramban még egy dedikált Menelaosz Lundemisz könyv van Kiáltás a mindenséghez címmel, amelyet Trencsényi- Waldapfel Imre professzor úrtól kaptunk Kálmánnál, amikor az újgörög irodalommal kezdtünk foglalkozni. A könyv 42. oldalán található a Jól vagyok... című vers, a költő saját kezű bekeretezett, fordításra ajánlott részeivel. E kérését pár évvel később sikerült teljesíteni, amikor is nyersfordításaim alapján Papp Árpád barátunk lefordította a Tengerre néző cellák című antológia részére (1970), majd Papp Árpád kérésére Garai Gábor részére készítettem nyersfordítást ugyanezekről a versszakokról, így Garai Gábor műfordításában került a Papp Árpád által szerkesztett A bolond gránátalmafa című antológiába (1984). 16 Λογοτεχνία Irodalom

17 Jól vagyok... A levélben a feladó néhány szót írhat, melynek értelme az, hogy jó l van. (A Börtönszabályzatból) Jó l vagyok, Anyám, hajnalcsillagom, feledd el gyorsan aggodalmaid. Mert jó l vagyok. Nagy bánatom árnyékába telepszem és toliam eleresztem, hadd sírjon... Anyám... Látom megreszkető kezed. Hópihék szökdösnek ki fejkendőd alól. Sóhajod várja visszatértemet, Hát, jó l vagyok. Először is megkérdezem... Semmit se kérdezek. Itt senki sem kérdez. Mindenki Jó l van. Akkor is, ha bitófa áll fejünk felett, akkor is, ha lábunk hiéna rágja már... Mindenki jó l van. Először is, Anyácskám... Jó l vagyok. " Tüdőm, mint a rekedt birka, hörög, s hátamra méri a kínok óraütéseit, Először is hát, Anyám... O, bocsásd meg, hogy az igazat ma sem tudhatod még. Az igazság megvénült már, nem kelhet útra többé. Az igazság halált hozó golyó. Nem mondom én ki. Csak azt, hogy Jó l vagyok. Tudom... tudom jó l, hogy nyomorúságom fejadagját küldöm itt néked el. Tudom, hogy hazugságom megsimogatod, könnyed pereg rá, s beszélsz összevissza... Tudom... D e innen más szó szárnyra nem kél, csak az, hogy: J ó l vagyok. Jó l vagyok... hisz tudom még fogni a tollat. Jó l vagyok... hisz még el tudom dadogni, jó l vagyok... hisz összefűzi agyam még e csüggedt szókat: Jó l vagyok. 0, anyám, ki ujjaiddal olvasol, ki kézmozdulatok nyelvén is értesz, csókold meg a levelem úgy, ahogy csókkal mérted lázam gyerekkoromban, s olvasd el (és töröld ki ezt a szót: J ó l.) Anyám, édesanyám! Kövek közt őrlődött e test, mit két kezed becézett valaha. S e hang, mely álmaidban bölcsődalként zenélt, most, mint tagló alatt a borjú, fölüvöltött. D e te csak mosolyogj, Drágám, te mosolyogj csak... Rossz álom volt... Mosolyogj. És nyugodj meg, mert Jó l vagyok. Ma kivájták szemem. A fény elhagyott. Jó l vagyok. Jó l vagyok. Tegnap leperzselték a körmeim. A rémület elvette hangom. Jó l vagyok. Jó l vagyok. Holnap keresztre szegeznek. Ó, jó l vagyok... Jó l vagyok. Jó l vagyok. Jó l vagyok, bár nincs fejem, hogy felfogja ezt, jó l vagyok, bár nincs hangom, hogy kimondja ezt. Jó l vagyok, bár kezem sincs, hogy leírja ezt. Ezért vésem, rovom, mint sírkőbe az írást, e vihar- verte szörnyű szakadékban, e tébolyodon Temető falába, minden halottal nevében: J ó l vagyunk! Garai Gábor fordítása Λογοτεχνία Irodalom 17

18 Η χώρα του ουρανίου τό ξο υ της dr. Νικολέτας Μηλιος - * * I Αρκετοί Ελληνικής καταγωγής ηθοποιοί όπως η Ειρηνη Παπά, Π Τζενιφερ Ανίατον, ο Τέλης Σαβαλάς έχουν δείξει το ταλέντο τους στην μεγάλη οθόνη. Η Νία Βαρντάλος όμως είναι αλλιώς. Φημίζεται για την υπερηφάνεια για τις ελληνικές της ρίζες και θεωρεί ιερό της καθήκον μέσα απο τις εμφανίσεις και τα έργα της να προβάλλει την ελληνική κουλτούρα.

19 Αρκετοί Ελληνικής καταγωγής ηθοποιοί όπως η Ειρήνη Παπά, η Τζένιφερ Άνιστον, ο Τέλης Σαβαλάς έχουν δείξει το ταλέντο τους στην μεγάλη οθόνη. Η Νία Βαρντάλος όμως είναι αλλιώς. Φημίζεται για την υπερηφάνεια για τις ελληνικές της ρίζες και θεωρεί ιερό της καθήκον μέσα από τις εμφανίσεις και τα έργα της να προβάλλει την ελληνική κουλτούρα. Γεννήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1962 στο Ουίνιπεγκ του Καναδά με το όνομα Αντωνία Ευγενία Βαρντάλος. Οι γονείς της έχουν ελληνική καταγωγή. Η μητέρα της δούλευε ως λογίστρια και ο πατέρας της ήταν πολιτικός μηχανικός. Τελείωσε με επιτυχία το Πανεπιστήμιο Ryerson και άρχισε να δουλεύει ως ηθοποιός, έπαιρνε όμως μικρούς ρόλους. Έγινε διάσημη με την πολύ επιτυχημένη κωμωδία «Γάμος... αλά Ελληνικά» το 2002 που βασίστηκε στο σενάριο της ίδιας. Σενάριο... αλά Ελληνικά Οι πρώτες προσπάθειες της Νίας να βρει τους οικονομικούς πόρους για την ταινία της ήταν αποτυχημένες. Αν και το σενάριο άρεσε στους παραγωγούς, ήθελαν με κάθε τρόπο να την πείσουν η ιστορία να συνδέεται με κάποια άλλη εθνικότητα, που θα «πουλούσε». Η Νία όμως επέμενε στην αρχική της ιδέα, και η επιμονή της αυτή την οδήγησε στον Τομ Χάνκς και την ελληνικής καταγωγής γυναίκα του Ρίτα Γουίλσον, οι οποίοι μαζί με τον Γκάρι Γκότσμαν ανέλαβαν τελικά την παραγωγή. Η Νία δεν δυσκολεύτηκε / καθόλου καθώς τόσο η Ρίτα όσο κι ο Τομ λατρεύουν τον ελληνικό πολιτισμό. Κατά τη συγγραφή του σεναρίου η Νία εμπνεύστηκε από την ζωή της, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στο να παρουσιάσει όσο πιο πιστά γινόταν τις ελληνικές παραδόσεις. Κεντρικός χαρακτήρας του έργου είναι η νεαρή ελληνοαμερικανίδα Τούλα Πορτοκάλος, η οποία βρίσκει τον έρωτα της ζωής της στο πρόσωπο ενός αμερικάνου. Ο «δρόμος» ως τον γάμο είναι ιδιαίτερα δύσκολος επειδή η οικογένεια - και κυρίως ο πατέρας - της θέλει να παντρευτεί Έλληνα. Η ιστορία βασίστηκε πάνω στη ζωή της Νίας: για παράδειγμα ο πραγματικός σύζυγός της Ίαν Γκόμεζ - τον οποίο παντρεύτηκε το για χάρη της ασπάστηκε τον ορθόδοξο χριστιανισμό. Ο ίδιος άλλωστε έπαιξε και στα δύο μέρη της ταινίας, υποδύοντας τον ρόλο του Μάικ, συναδέλφου του πρωταγωνιστή Ίαν Μίλερ. Η Νία φρόντισε ιδιαίτερα στην παραγωγή να παίξουν όσο το δυνατόν περισσότεροι ελληνικής καταγωγής ηθοποιοί, καθώς μικρούς ρόλους ανέλαβαν συγγενείς και φίλες της επίσης. Ελληνικές ρίζες έχουν μ. ά. και ο Michael Constantine στον ρόλο του πατέρα, ο Louis Mandylor (πραγματικό όνομα: Λούης Θεοδοσόπουλος- Μανδυλάρης) που υποδύεται τον αδελφό της, και η Gia Carides που ενσαρκώνει την Νίκη. Δεν ήταν τυχαία ούτε και η επιλογή των ονομάτων των ηρώων. Ο πρωταγωνιστής ονομάζεται Ίαν όπως ο άντρας της, και ο πατέρας της Τούλας λέγεται επίσης Κώστας. Αν και η ιστορία διαδραματίζεται στο Σικάγο, τα γυρίσματα έλαβαν χώρα πολλές φορές στο Τορόντο - όπου βρίσκεται και η ελληνική συνοικία της ταινίας - ενώ οι σκηνές στο πανεπιστήμιο γυρίστηκαν στο Ryerson. Μπορεί να μας φάνηκε υπερβολή και το σπίτι της οικογένειας Πορτοκάλος, το κτίριο όμως υπάρχει και στην πραγματικότητα στην East York. Η απρόσμενη αποδοχή Ο «Γάμος αλά ελληνικά» γνώρισε απρόσμενη επιτυχία. Παρά το γεγονός ότι αρχικά ήταν ανεξάρτητη παραγωγή που διέθετε σχετικά μικρό προϋπολογισμό των 6 εκατομμυρίων δολλαρίων έγινε η πιο κερδοφόρα ρομαντική ταινία όλων των εποχών εισπράττοντας 368 εκατομμύρια δολλάρια. Το κέρδος πλησίασε τις 6150%. Λόγω της μεγάλης επιτυχίας την ταινία ακολούθησε και η τηλεοπτική σειρά, η οποία όμως μετά από 7 επεισόδια ακυρώθηκε, λόγω της χαμηλής τηλεθέασης. Επίσης ο πρωταγωνιστής Τζων Κόρμπετ εγκατέλειψε την παραγωγή επειδή είχε άλλες υποχρεώσεις. Η συνέχεια Η ταινία, που παρουσιάζει με χιούμορ και ειλικρίνεια την καθημερινή ζωή των ελληνικών οικογενειών προκάλεσε έντονες κριτικές στην Ελλάδα, στον υπόλοιπο κόσμο όμως απέσπασε τεράστια επιτυχία. Αν και η Νία ήταν και υποψήφια του Golden Globe καλύτερου γυναικείου ρόλου, εκείνο που έλαβε την μεγαλύτερη αναγνώριση ήταν το σενάριο, που το 2003 ήταν υποψήφιο του Όσκαρ στην κατηγορία του καλύτερου αυθεντικού σεναρίου. Παρά το ότι τελικά δεν απέσπασε το βραβείο η Νία έγινε παγκοσμίως γνωστή. Αξιοποιώντας τη διασημότητα λίγα χρόνια μετά δημιουργεί την ταινία με τίτλο «Έρωτας αλά ελληνικά», στην οποία υποδύεται τον ρόλο μιας ξεναγού, που δεν αντέχει άλλο τους τουρίστες που ερχόμενοι στην Ελλάδα αντί για τον πολιτισμό ενδιαφέρονται μόνο για τη διασκέδαση. Είναι αξιοσημείωτο ότι ήταν η πρώτη ξένη ταινία που πήρε άδεια γυρίσματος για την Ακρόπολη. Στην ταινία παρουσιάζονται μ.ά. η Ρίτα Γουίλσον και ο βραβευμένος με Όσκαρ Ρίτσαρντ Ντρέιφους. Στο μεταξύ η προσωπική ζωή της Νίας άλλαξε ριζικά όταν το 2008 υιοθέτησαν ένα κορίτσι. Για τις δυσκολίες της υιοθέτησης μιλά σε ένα άρθρο της «The Huffington Post», υποσχόμενη μάλιστα ότι όταν συγκεντρώσει αρεκτό υλικό θα γυρίσει μια ταινία και για την ζωή με παιδιά. Γάμος αλά ελληνικά 2.0 Τα γυρίσματα του δεύτερου μέρους της ταινίας-επιτυχίας ξεκίνησαν το Αυτή τη φορά η πλοκή επικεντρώνεται στους γονείς Κώστα και Μαρία, οι οποίοι κατά σύμπτωση μαθαίνουν ότι ο γάμος τους είναι άκυρος, και χρειάζεται να ξαναπαντρευτούν...αλά ελληνικά! Ταυτόχρονα η Τούλα και ο Ίαν προσπαθούν να αναζωογονήσουν την παλιά τους σχέση, ενώ η κόρη τους Πάρις προετοιμάζεται για το πανεπιστήμιο. Οι συγγενείς είναι παντού, είναι θορυβώδεις αλλά και αξιαγάπητοι. Η επιτυχία της ταινίας οφείλεται και στο γεγονός ότι όλοι οι ηθοποιοί που έπαιξαν στο πρώτο μέρος δέχτηκαν να εμφανιστούν και στο δεύτερο, οπότε έχουμε ένα πλήρες καστ. Τα 14 χρόνια που πέρασαν άφισαν βέβαια σημάδια σε όλους τους, εκτός από την ηθοποιό Bess Meier, η οποία υποδύεται ξανά τον ρόλο της Γιαγιάς. Στην νέα ταινία η παραγωγός Ρίτα Γουίλσον ανέλαβε τον ρόλο της συζύγου του επίσης ελληνικής καταγωγής Τζων Στάμος. Το «πλήρωμα» αυτή τη φορά έχει καινούργιο σκηνοθέτη. Από τη στιγμή της πρεμιέρας το καστ προβάλλει ακούραστα την ταινία. Η Νία κρατά συνεχή επαφή με το κοινό στο facebook και το instagram επίσης, ζητώντας τους να στέλνουν φωτογραφίες με τον εαυτό τους που να είναι εμπνευσμένες από την ταινία, τις οποίες τις δημοσιεύει στην σελίδα της, δημιουργώντας την εντύπωση, πως πρόκειται για κάποια «κοντινή ξαδέλφη» μας και όχι για αστέρα του σινεμά. Στην πασχαλινή της ανάρτηση π.χ. μας εύχεται χρόνια πολλά με μια φωτογραφία όπου εμφανίζεται με τον Τομ Χανκς, τη Ρίτα Γουίλσον και την Μελίνα Κανακαρίδες (πρωταγωνίστρια της σειράς Πρόβιντενς), καθώς συνέχεια ανεβάζει φωτογραφίες και βίντεο από τα γυρίσματα της ταινίας επίσης. Η χώρα του ουράνιου τόξου Szivárványország 19

20 Szivárványország dr. Miliosz Nikolett rovata Számos görög származású színész és színésznő mutatta már meg tehetségét a filmvásznon, gondoljunk például Iréné Papas-ra, Jennifer Anistonra vagy Telly Savalas-ra. Ám Nia Vardalos más. A színésznő ugyanis híresen büszke görög gyökereire, s kiemelt feladatának tekinti, hogy munkáin és sajtószereplésein keresztül világszerte megismertesse és népszerűsítse a görög kultúrát. A színésznő Antónia Eugénia Vardalos néven, szeptember 24-én született a kanadai Winnipegben. Szülei görög származásúak, édesanyja könyvelőként, édesapja területfejlesztőként dolgozott, Nia a Ryerson Egyetem elvégzése után színésznőként kezdett dolgozni, azonban csak kisebb szerepeket kapott. Az áttörést számára a «Bazi nagy görög lagzi» című mozi hozta meg, melyet ben, a Nia által írt forgatókönyv alapján készítettek el. Bazi nagy forgatókönyv A forgatókönyv elkészülte után Nia támogatók keresésébe fogott, ám kezdetben nem járt sikerrel. Habár a producerek az ötletet jónak találták, mindenáron meg akarták győzni Niát arról, hogy ne görögökhöz, hanem valamely más, általuk «eladhatóbbnak» titulált nemzethez kötődjön a történet fő vonala. Nia azonban nem engedett eredeti elképzeléséből, s ez a kitartás vezette el Tóm Hanks-hez és feleségéhez, Rita Wilsonhoz, akik Gary Goetzmannal együtt aztán a film producerei lettek. Niának nem volt nehéz dolga, hiszen Rita és Tóm is rajong a görögökért és a görög kultúráért. Nia a forgatókönyv megírása során a saját életéből merített, ügyelve arra, hogy a film a görög hagyományokból minél többet mutasson meg a világnak. A történet központjában Tula Portokalosz, egy görög-amerikai származású fiatal nő áll, aki élete szerelmét egy amerikai származású férfi személyében találja meg. Az út az esküvőig igencsak rögös, hiszen a lány családja - de legfőképpen az apja - görög férjet képzelt el imádott lánya számára. A történetet valójában az élet írta, hiszen Nia amerikai származású férje, akivel 1993-ban kötöttek házasságot, Nia kedvéért áttért a görög ortodox vallásra. A férj, lan Gomez szerepel is a film mindkét részében, Mike-ot, a főszereplő lan Miller tanár kollégáját alakítja. Nia a szereposztás során is ügyelt arra, hogy minél több görög származású színész vegyen részt a produkcióban, sőt, saját családját, barátnőit is bevonta a tömegjelenetek felvételeibe. Többek között a Tula apját játszó Michael Constantine, a Tula bátyját megszemélyesítő Louis Mandylor (eredeti nevén: Louis Theodosopoulos), valamint a Nikit játszó Gia Carides rendelkezik görög gyökerekkel. A szereplők neveinek megválasztása sem a véletlen műve: a főszereplő lan Miller nevét a színésznő férjéről, míg Tula apja, Kosztasz nevét a színésznő apjáról kapta. Noha a történet Chicagóban játszódik, csak egy részét vették fel ott: a forgatási helyszínek közül többet Toronto adott, itt található a filmben is szereplő görög negyed, az egyetemi jeleneteket pedig ott vették fel, ahol a színésznő is végzett. Bár a filmben túlzásnak tűnik, Maria és Kosztasz Portokalosz háza a valóságban is áll, East Yorkban található meg. A váratlan fogadtatás A «Bazi nagy görög lagzi» a megjelenése után váratlan sikert aratott. Mivel független filmként indult, viszonylag kis költségvetésből, mindösszesen 6 millió dollárból hívták életre, ennél azonban jóval többet, pontosan 368 millió dollárt hozott a konyhára, ezzel minden idők legjövedelmezőbb romantikus filmje lett. A haszon megközelítette a 6150%-ot. A sikeren felbuzdulva sorozat is készült «Bazi nagy görög élet» címmel, azonban ez 7 rész után lekerült a műsorról. A férfi főszereplőt alakító John Corbett egyéb szerződéses elfoglaltsága miatt nem tudott részt venni a sorozatban. Hogyan tovább? Bár Görögországban a film erős kritikákra talált, a világ közönsége pozitív véleménnyel fogadta a mozit, amely őszintén és kacagtatóan mutatta be a görög családok mindennapjait. Niát a legjobb női főszereplőnek járó Golden Globe-díjra is jelölték. Mind közül azonban a forgatókönyv kapta a legnagyobb pozitív elismerést, hiszen 2003-ban a «legjobb eredeti forgatókönyv» kategóriában Oscar-díj esélyes volt. Sajnos a szobrot végül nem kapta meg, de Niára felfigyelt a világ. Ő ezt az ismertséget kihasználva néhány évvel később elkészítette a «Görögbe fogadva» című moziját, ahol egy olyan idegenvezetőt játszik Görögországban, aki megcsömörlik attól, hogy a turistákat nem a görög kultúra, hanem csak a szórakozás érdekli. A film érdekessége, hogy ez volt az első amerikai film, amely forgatási engedélyt kapott az Akropoliszon. A filmben feltűnik Rita Wilson, és az Oscar-díjas Richard Dreyfuss is elvállalt egy szerepet. Bazi nagy görög lagzi 2.0 Közben Nia magánélete is jelentős fordulatot vett, hiszen 2008-ban férjével örökbe fogadtak egy kislányt. Tapasztalatait akkor egy cikkben foglalta össze az örökbefogadás nehézségeiről, amely a «The Huffington Post»-ban jelent meg, de hozzátette, hogy amint lesz elég anyaga, filmben is megörökíti a gyerekes lét szépségeit és nehézségeit ben fogtak hozzá a «Bazi nagy görög lagzi» második részének elkészítéséhez, mely a szülők, Maria és Kosztasz felé terelik a figyelmet. A történetben ugyanis véletlenül kiderül, hogy a szülők esküvője érvénytelen, így újabb bazi nagy görög lagzi van kibontakozóban. Ezzel párhuzamosan Tula és lan is igyekszik felpezsdíteni ellaposodni látszó házasságát, lányuk, Paris pedig egyetemre készül. A család mindenhol ott van, hangosak, zajosak, de abszolút szerethetőek. A film sikere azon is alapszik, hogy az első részben játszó valamennyi szereplő elfogadta a második részre szóló felkérést, így a szereplői gárda teljesnek mondható, igaz, az idő múlása mindenkin tetten érhető, egy embert kivéve: a dédit alakító Bess Meier mintha semmit sem változott volna az elmúlt 14 évben. Az új részben Rita Wilson is szerepet kapott, az ugyancsak görög származású John Stamos feleségeként. A második rész produceri gárdája változatlan, mindössze a rendező személye változott. A film megjelenése óta Nia és a stáb fáradhatatlanul népszerűsíti a filmet, facebook és instagram oldalain a színésznő folyamatosan kommunikál a rajongóival, kérve őket, hogy küldjenek olyan képet magukról, mely filmélményükkel kapcsolatos. A kapott fényképeket közzéteszi oldalán, s mindent elkövet, hogy ne ünnepelt színésznőként, hanem mindenki által elérhető «unokatestvérként» gondoljanak rá. Húsvéti posztjában Tóm Hanks-szel, Rita Wilsonnal és a Providence című sorozat főszerepét alakító Melina Kanakaredesszel együtt kíván mindenkinek áldott ünnepeket, de folyamatosan tesz közzé forgatáson készült videókat, fényképeket is. 20 Η χώρα του ουράνιου τόξου Szivárványország

21 Ηξερες ότι Tudtad-e, hogy... Miliosz Katalin στην Ελλάδα δεν ανοίγουμε τα δώρα την ώρα που τα παίρνουμε; Οι εορτάζοντες μετά την γιορτή μόλις έχουν φύγει όλοι οι προσκεκλημένοι συγκεντρώνουν τα δώρα για να δουν τι έχουν πάρει. Πρόκειται για μια πολύ πρακτική λύση: δεν πρέπει να προσποιείσαι την χαρά σου για κάποιο ανεπιθύμητο δώρο κι έτσι αποφεύγεις κάθε παρεξήγηση. ο διεθνούς φήμης συνθέτης Βαγγέλης γεννήθηκε στον Βόλο με το όνομα Ευάγγελος Οδυσσέας Παπαθανασίου; Είναι ιδρυτικό μέλος του σχήματος Aphrodite s Child, και έγραψε μουσική για διάσημες κινηματογραφικές ταινίες όπως το «Δρόμοι της φωτιάς», το «Blade runner», το « Κατάκτηση του Παραδείσου» και το «Αλέξανδρος». Για την πρώτη βραβεύτηκε με το Όσκαρ το Η σειρά των έργων του συνεχίζεται καθώς ο 73χρονος καλλιτέχνης είναι ενεργός μέχρι και σήμερα. ο κεφαλόδεσμος και τα πέδιλα μονομάχου προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα; Παρά το γεγονός ότι η λέξη «gladiátor» αναφέρεται σε ρωμαϊκή προέλευση, τα εξαρτήματα αυτά φοριούνταν και στην αρχαία Ελλάδα. Τα πέδιλα ήταν τόσο χρήσιμα κι αγαπητά ώστε εξακολουθούν να είναι της μόδας και μετά από χιλιετίες, ο Ηρόδοτος ήταν ο πρώτος που έγραψε την ιστορία του ελληνοπερσικού πολέμου; Το έργο έχει τίτλο «Ιστορία» και παρουσιάζει λεπτομερώς την δημιουργία και τη γεωγραφία της Αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών και την εθνογραφία των λαών που την κατοικούσαν, που έπειτα κατακτήθηκαν από τους Πέρσες. Ο Ηρόδοτος είχε και πολύ ανεπτυγμένη μεθοδικότητα σε σχέση με τους συγχρόνους του- εξέταζε πάντα λεπτομερώς και σε βάθος τις πηγές του, και τα αποτελέσματα των ερευνών του τα διατύπωνε με εξαιρετικά δομημένο ύφος. Ο Κικέρωνας τον αποκαλούσε «πατέρα της ιστορίας», δυστυχώς όμως από τα έργα του σώζεται μόνο η «Ιστορία». υπάρχουν διάφορες ελληνικές αεροπορικές εταιρείες; Η μεγαλύτερη είναι η Aegean που ιδρύθηκε το Εκτελεί τακτικές πτήσεις και τσάρτερ από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη προς ελληνικούς και ευρωπαϊκούς προορισμούς. Το 2013 η εταιρεία εξαγοράζει την Ολυμπιακή Αεροπορία, η επωνυμία της δεύτερης όμως εξακολουθεί να υπάρχει. Η Aegean ενίσχυσε την παρουσία της και στην Κύπρο καλύπτοντας το κενό μετά την πτώχευση της εθνικής αεροπορικής εταιρείας της μεγαλονήσου. στην Ελλάδα δεν υπάρχουν γνωστοί μεγάλοι ποταμοί; Κατά την ξηρά περίοδο τα περισσότερα ρέματα και οι μικροί ποταμοί εξαντλούνται. Εν τούτοις μπορούμε να θαυμάσουμε δύο πανέμορφους καταρράκτες. Ο ένας βρίσκεται στον ποταμό Νέδα που ονομάστηκε από την ομώνυμη νύμφα, η οποία σύμφωνα με τους μύθους υπήρξε θεά των υδάτων. Πρόκειται για μια θαυμάσια περιοχή στα δυτικά της Πελοποννήσου, με τεράστιους πλατάνους και βελανιδιές κοντά στη θάλασσα. Ο ποταμός ενίοτε περνά από ιδιαίτερα στενά φαράγγια, και καταλήγει τελικά σε μια φυσική δεξαμενή, όπου ακόμα και τα παιδιά μπορούν να κάνουν το μπάνιο τους με ασφάλεια. Ο άλλος αξέχαστος καταρράκτης της χώρας βρίσκεται στην Έδεσσα, σε ένα σημείο που ήταν για πολύν καιρό απρόσιτο λόγω της βραχώδους περιοχής και της έντονης άγριας πανίδας. Σήμερα όμως μπορούμε να πλησιάσουμε το υπέροχο σημείο αυτό χωρίς δυσκολίες. Görögországban nem szokás rögtön kibontani az ajándékot? A nevezetesebb alkalmakkor az ünnepeltek begyűjtik a vendégek által hozott meglepetéseket, majd ha az összejövetelnek vége, és mindenki távozott, nekilátnak, hogy megszemléljék, mit is kaptak. Ez egy igen praktikus megoldás, hiszen nem kell örömet színlelni egy nem kívánt ajándék kapcsán, így elkerülhető mindennemű sértődés. Vangelisz Evangelosz Odiszeasz Papathanasziu néven látta meg a napvilágot? A világhírű zeneszerző Voloszban született, alapító tagja az Aphrodite s Child nevű zenekarnak, és olyan művek kötődnek a nevéhez, mint a «Tűzszekerek», a «Szárnyas fejvadász», az « A Paradicsom meghódítása» és a «Nagy Sándor, a hódító» című filmekhez komponált zenék. A legelsőért egyébiránt megkapta az Oscardíjat is 1981-ben. A sor azonban még folytatódik, a 73 éves művész napjainkban is aktív. a fejpánt és a gladiátorszandál szintén Görögországból származik? Téves elképzelés, hogy az utóbbi az ókori Rómából ered - ugyan neve is erre utal -, hiszen azt megelőzően már az ókori Hellászban is hordtak ilyet. Olyan jó és kedvelt lábbelinek bizonyult, hogy több ezer év múlva is divatban van. Hérodotosz volt az első ember, aki írásos emléket hagyott a görög-perzsa háborúról? A mű címe a «Történelem», melyben részletesen ismerteti az Óperzsa Birodalom kialakulását, az ottani népek néprajzát és földrajzi helyzetét, melyek aztán a perzsák által leigázásra kerültek. Hérodotosz rendszerességét tekintve is megelőzte kortársait: rendkívül alaposan ellenőrizte a forrásait, jól felépített szövegben fogalmazta meg a kutatásai során elért eredményeket. Cicero nevezte el a történelem atyjának, ám sajnálatos módon alkotásaiból egyedül a fent említett «Történelem» maradt csak fenn. több görög zászló alatt repülő légitársaság is működik? A legnagyobb ezek közül az Aegean Airlines, mely már 1987 óta szállítja az utasokat. A légitársaság menetrend szerinti és charterjáratokat üzemeltet Athénból és Thesszalonikiből a nagyobb görög repülőterekre, illetve számos más európai városba ben az Aegean Airlines felvásárolta az Olympic Air-t, a kettő azonban külön márkanév alatt üzemel. A nemrégiben csődbe ment Cyprus Airways helyett Ciprus szigetén is növelte jelenlétét az Aegean, próbálja kitölteni a nemzeti légitársaság után maradt űrt. Görögország nem véletlenül nem híres folyóiról? A száraz időszakban az egyébként csekély vízforgalmú patakok és kisebb folyók nagy része elapad. Ellenben két csodálatos vízesést is megcsodálhatunk, ha az országban járunk. Az egyik ilyen a Neda folyó zuhataga, amely a hasonló nevű nimfáról kapta a nevét. A monda szerint Neda a vizek istennője volt. Csodálatos vidék ez a Peloponnészoszi-félsziget nyugati részén. A part mentét hatalmas platánok és tölgyek borítják, itt-ott pedig igen szűk szurdokon keresztül folyik keresztül a folyó, mely végül egy, a természet által kialakított medencében végződik, ahol a gyerekek is teljes biztonságban pancsolhatnak. Az ország másik csodálatos vízesése Edesszában található. Ez a hely sokáig megközelíthetetlen volt, a környék ugyanis igen sziklás, és a vadvilág is elég élénk. Mára azonban minden nehézség nélkül juthatunk el ide, hogy megcsodáljuk a pazar zuhatagot. Ενδιαφέροντα Érdekesség 21

22 Τα περισσότερα νησιά στην Ελλάδα χαρακτηρίζονται κυρίως από πλημμύρα φωτός, γυμνούς βράχους και τον ορίζοντα που μοιάζει με ζωγραφιά, η Σίφνος των Κυκλάδων όμως «μυρίζει» κέικ με πορτοκάλι και γλυκάνισο, φρέσκια ρίγανη, φασκόμηλο και θαλασσινή αύρα. Στις Καμάρες, το λιμάνι του νησιού αμέσως αντιλαμβανόμαστε την αυθεντική μυρωδιά του χταποδιού και του αντηλιακού. Εφόσον είναι ακόμα μεσημέρι ξεκινάμε αμέσως για την παραλία: από μακριά μας ελκύουν το χταποδάκι μπρουσκέτα και τα τσιπς από μελιτζάνα που προσφέρει το μπαρ Isalos Beach στην Αγία Μαρίνα. Με την πρώτη γουλιά από τη μαργαρίτα με αγγούρι αισθανόμαστε πως βρισκόμαστε στο καλύτερο μέρος του κόσμου. Γιατί να επιλέξουμε την Σίφνο; Επειδή την ερωτεύεσαι με την πρώτη ματιά. Το ηλιοβασίλεμα στον I. Ν. των Επτά Μαρτύρων είναι ένα από τα ομορφότερα του κόσμου, ενώ οι τοπικές νοστιμιές μας αφήνουν τόσο μεγάλη εντύπωση που ανυπομονούμε να ξανάρθουμε. Το νησί είναι από τους σπάνιους προορισμούς που έχουν διατηρήσει λίγο πολύ την αρχική τους μαγεία. Αν και τελευταία έχουν πολλαπλασιαστεί τα ξενοδοχεία, και - όπως υποστηρίζουν και οι ντόπιοι - στους δρόμους αυξήθηκε η κίνηση, στην Σίφνο επικρατεί ηρεμία, γαλήνη και ησυχία, πράγμα που μπορεί να ευχαριστηθεί κανείς σε ένα από τα καταλύματα, που όλα σχεδόν μας προσφέρουν θαυμάσια θέα. Όσοι επιλέξουν την Σίφνο για προορισμό των διακοπών τους είναι σίγουρο ότι θα επιστρέφουν πραγματικά ανανεωμένοι. Όλοι σχεδόν υποστηρίζουν ότι το πιο όμορφο χωριό του νησιού είναι ο Αρτεμώνας. Αξίζει να περιμένουμε εδώ ώς το ηλιοβασίλεμα όταν ο οικισμός μας δείχνει το πιο ωραίο του πρόσωπο. Στους δρόμους παίζουν χαμογελαστά παιδιά, οι γιαγιάδες κουτσομπολεύουν κάθοντας μπροστά από τα σπίτια τους που κοσμούν γεράνια, λίγο πιο πέρα οι γέροι φιλοσοφούν. Θα ήταν κρίμα να μην δοκιμάσουμε το ντόπιο παραδοσιακό τσίπουρο, που σίγουρα θα μας ανοίξει την όρεξη για ένα καλό μεζεδάκι, που θα μπορούσαμε να φάμε και στο οικογενειακό ταβερνάκι «Μωσαϊκό», διασκεδάζοντας με ζωντανή μουσική. Επιβάλλεται κι ένα χοιρινό κοκκινιστό με πράσο, αποκλείεται να απογοητευτούμε. Όσοι τυχών δεν έχουν χορτάσει ακόμη ας κάνουν μια βόλτα στην ταβέρνα του απόμακρου χωριού Χρυσό όπου θα νιώσουν - και πολύ δικαίως- ότι βρέθηκαν στον Παράδεισο. Το αρνάκι φτιαγμένο με τον ντόπιο τρόπο είναι γνωστό παντού και τόσο νόστιμο που θα το λατρέψουν ακόμα και όσοι δεν το προτιμούν. Το κρέας ταιριάζει τέλεια με μια φρέσκια χωριάτικη κι ένα κομματάκι μυζήθρα, ή με μια καπαροσαλάτα, την ντόπια γλυκόξινη σπεσιαλιτέ από κάπαρι και κρεμμύδι. Μετά από τέτοιες νοστιμιές είναι αδύνατο να αντισταθούμε στα γλυκά. Ας επισκεφτούμε λοιπόν το ζαχαροπλαστείο της οικογένειας Θεοδώρου, που ιδρύθηκε το 1933 και είναι ο επίγειος Παράδεισος! Η γκοφρέτα νουγκά, η κρέμα περγαμόντου και τα αμυγδαλωτά παρασκευάζονται επιτόπου σε ξυλόφουρνο. Έχουμε την δυνατότητα να δούμε τα μέλη της οικογένειας να δουλεύουν στην κουζίνα, οι οποίοι εκτός από τα εκλεκτά υλικά στα παρασκευάσματα προσθέτουν και μια δόση αγάπης. Η Σίφνος έγινε γνωστή αντιπρόσωπος της ελληνικής μαγειρικής κληρονομιάς στις αρχές του 20ού αιώνα όταν το 1910 κυκλοφόρησε το βιβλίο του ντόπιου σεφ Νικολάου Τσελεμεντέ. Η γνήσια σιφνιώτικη κουζίνα χαρακτηρίζεται από τα ίδια ντόπια συστατικά και σκεύη που χρησιμοποιούνταν και παλιά, τα οποία προορίζονται ακόμα και για εξαγωγή. Στο παραθαλάσσιο Βαθύ μπορεί να πετύχουμε το ζεύγος Νερούτσου, τους ιδιοκτήτες της ταβέρνας «του Μανώλη» να φτιάχνουν χίλιες δύο νοστιμιές. Όλα τα υλικά προέρχονται από τον δικό τους κήπο, τα ψάρια επίσης τα αγοράζουν φρέσκα από τους ψαράδες. Μας αποκαλύπτουν το μυστικό του καλού «μαστέλου» του κρασάτου αρνιού δηλαδή, κι επίσης μας διδάσκουν πώς να φτιάχνουμε ρεβιθοκεφτέδες με μαντζουράνα και μέντα. Μας πληροφορούν ότι τα ρεβίθια - που πριν την χρίση θέλουν ολονύκτιο μούλιασμα - είναι το αγαπημένο υλικό για τους ντόπιους και απαραίτητο συστατικό του κυριακάτικου τραπεζιού. Στην Χερσόνησο, στο βόρειο τμήμα του νησιού επιβάλλεται να περάσουμε από την ομώνυμη ψαροταβέρνα για έναν αστακό στα κάρβουνα. Το καλύτερο γεύμα της ζωής μας αδιαμφισβήτητα θα το φάμε στα Εξάμπελα, στο χωριό του κ. Τσελεμεντέ. Το σιγοψημένο κατσίκι με άνηθο συνοδεύεται με κρέμα παντζαριού χρώματος ματζέντα, με ελαφρύτατη πιπεράτη ταραμοσαλάτα και γιαούρτι. Είναι να γλύφεις τα δάχτυλά σου όπως λέει και η παροιμία. Το Σάββατο όλοι «βάζουν πλώρη» στην πρωτεύουσα την Απολλωνία. Τα μοδάτα μπαράκια στις ταράτσες είναι γεμάτα από τουρίστες όλων των ηλικιών που αναζητούν αναψυχή. Όσοι όμως επιθυμείτε να συναντήσετε ντόπιους να επισκεφτείτε το καφενείο «Δρακάκης» με την παλιά και αυθεντική του ζεστασιά. Μην ξεχάσουμε να δοκιμάσουμε και το ρακόμελο, την ζεστή τσικουδιά με μέλι, κανέλα και γαρύφαλλο. Αξίζει για μεζέ να τσιμπίσουμε και λίγη μανούρα ψητή, το ντόπιο τυρί σε κόκκινο κρασί - είναι μια μοναδική εμπειρία. Κατερίνα Μήλιος 22 χωρίς σύνορα Határtalanul

23 Σίφνος, το πιο ωραίο ελληνικό νησί

24 Szifnosz, a legszebb görög sziget A legtöbb görög szigeten először a fényáradat, a kopár sziklák vonulatai és a festményszerű horizont az, ami szembeötlik, a Kikládok Szifnoszán azonban mindez kiegészül a narancs és ánizs ízű keksz illatával, a zsálya és az oregánó friss zamatéval, a levegőt pedig a sós tengervíz fuvallata hatja át. A sziget kikötőjében, Kamareszben a partra lépve rögtön megcsapja orrunkat a tintahal és a napolaj hamisítatlan aromája. Mivel még csak kora délután van, rögtön a part felé vesszük az irányt: az Agia Marinán található Isalos Beach Bar polip bruschettája és padlizsán chips-e már messziről hívogat. Az uborkás margaritánkba kortyolva azonnal érezzük: a lehető legjobb helyen vagyunk. Hogy miért éppen Szifnosz? Az Athéntól délkeletre található Kikládok nevű szigetcsoport tagja első látásra szerelem. A Hét Mártírok templománál lenyugvó naplemente a világ legszebbjei között szerepel, az itt készített ételek pedig olyan mély nyomot hagynak az emberben, hogy újra és újra vissza akar majd térni. Szifnosz még azon kevés helyek közé tartozik, melyek többékevésbé megőrizték eredeti bájukat. Ugyan az utóbbi időben itt is több hotel épült, az utakon pedig a helyiek szerint is érezhetően megnőtt a forgalom, a szigeten még mindig béke, csend és nyugalom várja a messze földről érkezőket. Különösen élvezhető ez a szinte egytől egyig mesés panorámával ellátott szállások egyikében. Tény és való, hogy aki ezt az apró földdarabkát választja nyaralásának helyszínéül, az kicserélve tér majd haza. Szifnosz legszebb falvacskája sokak egyöntetű véleménye szerint Artemonasz. Mindenképp érdemes megvárni itt a szürkületi órákat, mikor a nap már lenyugvóban van, talán ekkor mutatja a legszebb arcát. Mosolygós gyerekek kergetőznek az utcákon, pletykáló nagymamák ülnek a muskátlikkal díszített házak előtt, kicsivel odébb idős urak cserélnek eszmét. Itt jártunkkor vétek lenne kihagyni a cipurót, a szőlőből készített brandy-t, amely minden bizonnyal meghozza az étvágyunkat egy jó kis mezéhez, melyet elkölthetünk a Mosaico nevű helyi családi vendéglőben, ahol, ha éppen szerencsénk van, egy kis zenekar gondoskodik a hangulatról. A póréhagymás disznópörkölt itt szinte kötelező, a csalódás teljes mértékben kizárt. Aki úgy érzi, mindezek után van még érkezése további fogások elfogyasztására, az mindenképpen látogasson el Chrysso eldugott kis tavernájába, ahol jogosan érezheti úgy, hogy a mennyországba csöppent. Az itt készített bárányhoz ugyanis messze földön nincs fogható, könnyen lehet, hogy az is megkedveli, aki eddig nem rajongott érte. A húshoz tökéletes köret a friss és zamatos zöldségekből készített görög saláta, a tetején egy szelet krémes mizithra sajttal, valamint a kaparosalata, amely helyi különlegességnek számít: a kapribogyót és a hagymát édes-savanyú egyveleggé párolják össze. Az ilyen fogások után ki tudna nemet mondani egy kis édességre? Induljunk el hát a szintén családi vállalkozásként üzemeltetett Theodorou édességboltba. Az 1933-ban nyitott üzlet maga a Paradicsom. A nugát ostya, a bergamot cukorkrém és az amygdalota, vagyis a különleges alakú mandulás süti mind helyben készül, méghozzá fatüzelésű sütőben. Tanúi lehetünk, ahogy a família tagjai a konyhában szorgoskodnak, és az alapanyagokon kívül hatalmas adag szeretetet is belecsempésznek az isteni sütikbe. Szifnosz, mint a görög kulináris helyszínek egyik képviselője, a 20. század elején került be a köztudatba, amikor is egy helyi séf, Nikolas Tselementes megírta szakácskönyvét 1910-ben. A hagyományos helyi gasztronómiát ma is azok az eszközök és eljárások határozzák meg, melyek már hosszú esztendők óta: ugyanolyan cserépedényben főznek, mint több évtizeddel ezelőtt - ezeket helyben készítik, sőt, eladásra is gyártanak belőlük. A tengerparton, Vathiban járva találkozhatunk a Neroutsos házaspárral, akik saját tavernájukban, a Manoliban készítik a finomabbnál finomabb ételeket. A hozzávalók mind saját kertből származnak, és a halak is a frissen visszatért halászoktól kerülnek beszerzésre. Tőlük megtudhatjuk, hogyan is kell mastellot, vagyis vörösborban áztatott bárányt sütni, valamint elsajátíthatjuk a revithokeftedes - vagyis a majoránnával és mentával fűszerezett darált csicseriborsó - elkészítésének csínját-bínját. A házaspártól megtudhatjuk, hogy a csicseriborsó a helyiek kedvelt alapanyaga, szinte kihagyhatatlan a vasárnapi ebédmenüből. Elkészítése az átlagosnál több időt igényel: egy egész éjszaka eltart. A sziget északi csücskében, Heronisszoszban járva betérhetünk a hasonló névvel bíró halas tavernába, ahol egy ínycsiklandozó grillezett homár került az asztalunkra. Életünk kétségtelenül egyik legfinomabb ételét Exambelában, Nikolas Tselementes falujában fogyaszthatjuk el. A lassú tűzön sütött kapros kecskehúst magentaszinű céklakrém, habkönnyű, borsos taramasalata és joghurt kíséri. Szó szerint mind a tíz ujjúnkat megnyalhatjuk utána. Szombaton mindenki a főváros, Apollónia felé veszi az irányt. A trendi bárok, tetőteraszok hemzsegnek a kikapcsolódni vágyó fiataloktól és az idősebb korosztály képviselőitől. Aki azonban inkább a helyiekkel vegyülne, nézzen be az O Drakakis nevű bárba, ami régimódi bájával biztos, hogy mindenkit rabul ejt. Ne hagyjuk ki a rakomelót, ami egy meleg grappa mézzel, fahéjjal és szegfűszeggel. Érdemes ilyenkor egy kis sült manourát, vagyis vörösborban érlelt omlós kecskesajtot falatozni hozzá - páratlan élmény. Miliosz Katalin 24 χωρίς σύνορα Határtalanul

25 Οι ελληνικοί τάφοι του Máriabesnyő Στο νεκροταφείο του Máriabesnyő σε κοινό τάφο κείτονται η Ελληνίδα Ειρήνη Μουράτη (Muráty Irén, ) με τον γιο της κόμη Pál Teleki ( ), κάποτε πρωθυπουργό της Ουγγαρίας. Αξίζει να γνωρίσουμε την ιστορία της οικογένειας Μουράτη από την Πέστη. Υπήρξαν συγγενείς και των Σακελλαρίων (Sacelláry) και ανήκαν στις πιο σημαίνοντες ελληνικές οικογένειες της Πέστης. Διάφοροι συγγραφείς έχουν αναφερθεί στους Μουράτηδες, χωρίς να γίνει μια πραγματικά λεπτομερής παρουσίαση της οικογένειας. Πολλά μέλη της κηδεύτηκαν στο νεκροταφείο Fiumei της Βουδαπέστης, στη μεριά του αριστερού τείχους. Στην ιστορία των Ελλήνων της Πέστης σημαντικό ορόσημο αποτελεί η περίοδος , όταν διαδραματίστηκε το περίφημο «Πολωνοσώσιμο» από πατριώτες Ούγγρους πολίτες, οι οποίοι βοήθησαν χιλιάδες Πολωνούς - διωγμένους από τα γερμανικά στρατεύματα - να περάσουν τα ουγγρογιουγκοσλαβικά πράσινα σύνορα. Στη διαδικασία αυτή έλαβε μέρος και ο Gábor Dóró, εκπρόσωπος του κόμη Pál Teleki. Αναφορικά με την ελληνική καταγωγή του Teleki από την πλευρά της μητέρας, καθώς και τους Έλληνες συγγενείς του θα πρέπει να αναφερθούμε και στον ρόλο των Ελλήνων κατοίκων της Πέστης στη διάσωση του πολωνικού πληθυσμού, εν όψει του «άξονος Βαρσοβίας-Βουδαπέστης- Λονδίνου». Ο συνταγματάρχης Jan Emisarski, στρατιωτικός ακόλουθος της Πολωνικής Δημοκρατίας στη Βουδαπέστη ( ) βασιζόμενος σε προσωπικά του βιώματα αναφέρει ότι η κα Ελένη Σακελλαρίου (Sacelláry Ilona) επίσης ανήκε στον κύκλο θαρραλέων και αποφασισμένων Ούγγρων οι οποίοι υποστήριζαν πλήρως το ζήτημα των Πολωνών προσφύγων, που βρήκαν άσυλο στην φιλόξενη Ουγγαρία. (1) Η οικογένεια των Σακελλαρίων (Sacelláry) προήλθε από την Κοζάνη τον 18ο αιώνα. Τρία από τα μέλη της - ο György Sacelláry ( ) πρόεδρος του Ελληνοουγγρικού Εμπορικού Επιμελητηρίου, ο József Sacelláry ( ) και ο György Sacelláry ο νεότερος (1887-?) - κατά τα ανήκαν στην «ιερουσία» της ελληνορθόδοξης κοινότητας της Πέστης. Η δύο τελευταίοι υπήρξαν δεύτερα ξαδέλφια του κόμη Teleki Pál ( ), του γνωστού φιλοάγγλου πρωθυπουργού, γιαγιά του οποίου ήταν η Μαρία Σακελλαρίου ( ). Η οικογένεια Σακελλαρίου (Sacelláry) κατείχε επίσης μια εξέχουσα θέση στην ελληνική κοινότητα της Πέστης. Ο Pál Sacelláry γράφει για αξιόλογες ελληνικές οικογένειες που έως τη δεκαετία του 1920 έπαψαν να έχουν άρρενες απογόνους: Grabovszky, DÍamandi, Triantaphil, Lepora, Derra, Muráty, Monaszterly, Argiri. (2) Διάφορες ιστορικές πηγές που τους παρουσιάζουν από πλευράς μητέρας τους Έλληνες προγόνους του κόμη Teleki και αναφέρονται επίσης και στις υπόλοιπες εξέχουσες ελληνικές οικογένειες της Πέστης. «Απόγονος των Ελλήνων υπήρξαν ο πανεπιστημιακός και πρώην πρωθυπουργός της Ουγγαρίας κόμης Pál Teleki (οικογένεια Μουράτη, από την πλευρά της μητέρας), ο υποκόμης του νομού Πέστης Dr. György Antal Diószegi Θεόδωρος Αγοραστός (Agorasztó Tivadar), ο διευθυντής του Πρώτου Ουγγρικού Ταμιευτηρίου Πέστης György Milos. Ελληνική καταγωγή είχαν ακόμη και οι Σακελλάρηδες, οι Χαρισαίοι, οι Λύκα, καθώς και οι ευγενικές οικογένειες Σίνα, Μάννου, Νάκου και Πόποβιτς.» (3) Ο Gábor Benedek σε διάλεξή του διατυπώνει τα εξής: «Ο Géza Teleki - πατέρας του Pál Teleki - παντρεύτηκε την κόρη του Κωνσταντίνου Μουράτη (Muráthy Szilárd) ο οποίος ήταν ο πρώτος που στα 1880 έλαβε ειδικά εκλογικά προνόμια στην Βουδαπέστη» (4) Η τεράστια περιουσία που διέθετε η οικογένεια Μουράτη κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αναφέρεται από πολλούς. «Ο ιδιαίτερα στενός κύκλος των εκατομμυριούχων της Βουδαπέστης, σύμφωνα με μαρτυρίες της εποχής εκείνης παρέμεινε ακλόνητος ακόμα και παρά την τότε οικονομική κρίση, κι έδειχνε μια πολύχρωμη εικόνα όσον αφορά την καταγωγή, τη σταδιοδρομία αλλά και τις σχέσεις τους. Ανάμεσά τους υπήρχαν επίσης και μέλη της παλαιός ελληνικής κοινότητας της Πέστης που πλέον αποτελούσαν την τοπική αριστοκρατία, η οποία έως τη δεκαετία του 1880 αριθμούσε μόνο Ο κοινός τάφος της Ειρήνης Μουράτη και του γιου της στο Máriabesnyő. Máriabesnyő temetőjében található a görög Muráty Irén és fia közös végső nyughelye. Ιστορία Történelem 25

26 20 οικογένειες, όπως εκείνες των Lyka, Muráthy, Manno, Haris, Sacelláry, Agoraszto ('την κόρη του Muráthy παντρεύεται ο κόμης Géza Teleki, προσωρινός υπουργός εσωτερικών και πατέρας του Pál Teleki, ενώ διάφοροι Χαρισαίοι και Αγοραστοί καταλαμβάνουν τις υψηλότερες θέσεις στη δικαστική πυραμίδα την εποχή μας). Η περιουσία της καθεμιάς υπερβαίνει το ενεργητικό οποιοσδήποτε ουγγρικής αριστοκρατικής οικογένειας.» (5) Ο István Simon ανέφερε τα εξής στοιχεία: «Αρκετές ελληνικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην Πέστη, τις περιουσίες τους τις επένδυσαν σε ακίνητα, παράτησαν το εμπόριο, απέκτησαν τίτλους ευγενείας και αφομοιώθηκαν στα υψηλά ή τα μεσαία κοινωνικά στρώματα της Ουγγαρίας. Ο ιδιαίτερος ρόλος των Ελλήνων της Πέστης εξετάζεται και στη διδακτορική διατριβή του Ödön Füves.» (6) Εδώ θα πρέπει να τονίσουμε ότι οι Έλληνες ιδιοκτήτες ακινήτων σύμφωνα με τον φορολογικό κατάλογο του 1873 πλήρωναν αξιόλογο φόρο ενοικίων έχοντας έντονη επιχειρηματική αίσθηση αγόραζαν όλο και περισσότερα ακίνητα στην Πέστη ήδη από τον 18ο αιώνα, με επίκεντρο την παλαιό πόλη. (7) Στο Δημοτικό Συμβούλιο της Πέστης στις 21 Μαρτίου 1883 συζητήθηκε και το εξής θέμα: «211. Αίτηση αναιρέσεως κατά την επιβολή εισφορών πλακόστρωσης από τους ιδιοκτήτες των κτιρίων επί των οδών Király, Üllői και Nádor». Στα πρακτικά ανάμεσα στα ονόματα των ιδιοκτητών αναφέρεται και ο Szilárd Muráthy (Κων/νος Μουράτης). (8) Έλληνες μέλη του ΔΣ της Εθνικής Ασφαλιστικής Εταιρείας της Ουγγαρίας ήταν ο György Grabovszky και ο Szilárd Muráty, ενώ ο György D. Szacelláry υπήρξε διευθυντής της. (9) Οι πιο γνωστές ελληνικής καταγωγής οικογένειες που καταχωρήθηκαν στον κατάλογο των πολιτών της Πέστης του 19ου αιώνα ήταν μ.ά. οι: Angelaky, Argiri, Bekella, Boráros, Lepora, Lyka, Monaszterly, Manno, Moszka, Murati, Nákó, Pasgáll, Rosa, Szacelláry, Takácsy. (10) Αναφορικά με την καταγωγή τους θα πρέπει να αναφερθούμε ότι οι Μουράτηδες κατάγονταν από την Κοζάνη, απ> όπου ήλθαν στην Ουγγαρία και πολλές άλλες ελληνικές οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην Πέστη, όπως οι Αγορά, Αρμενούλη, Δόγαλη, Μάρκου, Πασχάλη, Πλατώνη, Ροζιάννη, Σακελλαρίου, Σερχατλή, Τακιατζή, Τερζή, Τιαλίου και Χαρίση. (11) Στα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας φυλάσσονται τα εξής ενδιαφέροντα στοιχεία αναφορικά με την ελληνική καταγωγή του κόμη Pál Teleki:»'EYYpa(pa της πρεσβείας στην Αθήνα» και «Έγγραφα σχετικά με το ταξίδι του Pál Teleki στην Ελλάδα το έτος 1928». (12) Σημαντικά είναι και τα στοιχεία σχετικά με την Ειρήνη Μουράτη: «Σύμφωνα με το αυθεντικό ιδρυτικό έγγραφο οι Έλληνες της Πέστης στις 18 Απριλίου 1788 ίδρυσαν τη θρησκευτική τους κοινότητα. Αναφέρεται επίσης ότι η πλούσια οικογένεια Μουράτη - από την οποία κατάγεται και ο πρωθυπουργός Pál Teleki από πλευρά μητέρας - κατέβαλε σημαντικότατο ποσό. Οι 80 ιδρύτριες οικογένειες που εγκαταστάθηκαν στην Βουδαπέστη ήταν όλες πάμπλουτες, που με τις τεράστιες περιουσίες τους απέκτησαν μια μεγαλοπρεπέστατη περιοχή στο ιστορικό κέντρο. Οι επιφανείς και πλούσιοι Έλληνες εκείνοι συνέβαλαν στην ανάπτυξη της Πέστης σε όλους τους τομείς. Με την αξιοπρέπειά τους τράβηξαν την προσοχή της ουγγρικής αριστοκρατίας της εποχής εκείνης, πράγμα που - όπως δείχνει και το παράδειγμα του ζεύγους Teleki και Muráti - αποτέλεσε αιτία μεικτών γόμων ανάμεσα σε Ούγγρους ευγενείς και Έλληνες.» Η Ελληνίδα μητέρα του κόμη Pál Teleki, Ειρήνη Μουράτη (Muráty Irén) «υπήρξε ευγενική, ήρεμη, θρησκευόμενη, φειδωλή γυναίκα, με πρακτική αίσθηση.» Ο γιος της, Pál Teleki «κληρονόμησε πολλά ψυχικά χαρακτηριστικά της μητέρας του, η οποία άσκησε μεγάλη επίδραση στον μετέπειτα πρωθυπουργό.» (13) Ο αρχιμανδρίτης Ιλαρίων Βασδέκας, ιερέας της ελληνικής κοινότητας της Πέστης μεταξύ 7 Ιουλίου και 25 Δεκεμβρίου 1941 βρισκόταν στο Máriabesnyő. Είχε ως κύριο στόχο να παρέμβει προσωπικά στην αναδιοργάνωση της ορθοδοξίας στην Ουγγαρία. Για τον λόγο αυτό η «Υπό Ελλήνων Ιδρυθείσα Ορθόδοξος Κοινότητα Βουδαπέστης» ήρθε σε επαφή με το Οικουμενικό Πατριαρχείο μετά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ο αρχιμανδρίτης Βασδέκας ταξίδεψε στο Λονδίνο να διαπραγματευτεί με τον έξαρχο κ. Γερμανό, όπου προέκυψε το ενδεχόμενο ο κ. Βασδέκας να χειροτονηθεί επίσκοπος. Επιστρέφοντας στη Βουδαπέστη χωρίς επιτυχίες ο ιερέας μετά τον Απρίλιο του 1947 ταξίδεψε εκ νέου στην Αγγλία, όπου και απεβίωσε. Πηγές: (1) Jan Emisarski ezredes: Katonai attasé voltam Budapesten. In.: Magyarok és lengyelek Menekültügy Bp., (2) Sacelláry Pál: A budapesti Görög-udvar Bp., 1924, σελ (3) Schafer László: A görögök vezető szerepe Magyarországon a korai kapitalizmus kialakulásában II. In.: Közgazdasági Szemle σελ (4) Erdmann Gyula: Kutatás-módszertan: konferencia, Gyula, augusztus Rendi társadalom-polgári társadalom 2. Gyula, σελ.209. (5) Vörös Károly: A fővárostól a székesfővárosig In.: Spira György, Vörös Károly: A márciusi forradalomtól az őszirózsás forradalomig. Budapest története IV. Akadémia Kiadó, Budapest σελ (6) Erdmann Gyula: Kutatás-módszertan: konferencia, Gyula, augusztus Rendi társadalom-polgári társadalom 2. Gyula, σελ.209. (7) Vörös Károly: Budapest legnagyobb adófizetői Bp., σελ24. (8) Budapest főváros (1892-től székesfőváros) törvényhatósági bizottsága közgyűlési jegyzőkönyve σελ. 55. (9) Vasárnapi Újság. Έτος 16ο, Τεύχος 20o. (10) Füves Ödön: Statisztikai adatok Pest és Buda közt polgárjogot nyert görög származású lakosairól. In.: Antik Tanulmányok 1963/3-4. σελ.235. (11) Θεοφάνης Πάμπας: Οι Τακιατζήδες.. Bp., σελ.11. (12) Bakács István, Dávid Lászlóné: P szekció : Kisebb családi és személyi fondok II. kötet: alaptörzsszámok: Repertórium. Levéltári leltárak 47. Budapest, σελ (13) Gróf Teleki Pál (Budapest, ). In.: A Pannonhalmi gróf gróf Ciano Galeazzo és Costanzo Gimnázium és Diákotthon Évkönyve az tanévről. Közzéteszi: Kováts Arisztid igazgató. Pannonhalma, σελ. 15. Máriabesnyő görög kegyeleti öröksége Dr. Diószegi György Antal Máriabesnyő temetőjében található a görög Muráty Irén ( ) és fia, gróf Teleki Pál ( ) miniszterelnök közös végső nyughelye: ennek okán érdemes a pesti görög Muratisz család történetét megismerni. A görög Sacelláry/Szakellariosz családdal is rokonságban álló Muráty/Muratisz család a legjelentősebb pesti görög családok közé tartozott: ennek okán számos szerző megemlékezik róluk, de igazán részletes családismertetés mégsem készült. Budapesten, a Fiumei úti sírkertben, a bal oldali falsírboltnál lévő végső nyughelyükön számos családtagot temettek el. Fontosak a pesti görög adalékok az közötti időszakból: ezek voltak a nevezetes magyarországi lengyelmentés évei, amikor a németek elől a hazafiak segítették a lengyeleket átjuttatni a magyar-jugoszláv zöldhatáron. E mentési folyamatokban gróf Teleki Pál képviselője, Dóró Gábor is részt vett: gróf Teleki Pál anyai ági görög származása és pesti görög rokonsága okán fontos adalék, hogy a korabeli Varsó-Budapest- London- tengely tekintetében több (összefüggő) adat van a pesti görögök mentési és áldozatvállalási szerepére is. Jan Emisarski ezredes, a Lengyel Köztársaság budapesti katonai attaséja ( ) írtarról a személyes tapasztalatáról, hogy Sacelláry Ilona is abba a bátor és tettrekész magyar körbe tartozott, 26 ιστορία Történelem

27 akik felkarolták a háború elején a befogadó Magyarország területén oltalmat találó lengyel menekültek ügyét. (1) A görög Szakellariosz/Sacelláry család még a XVIII. században Kozániból érkezett Magyarországra. A Sacelláry család három tagja is a pesti görög egyházközség legjelentősebb tagjai közé tartozott között: Sacelláry György ( ), a Magyar-Görög Kereskedelmi Kamara volt elnöke, Sacelláry József ( ) és ifjabb Sacelláry György (1887-?). Azért fontosak ezek az adatok, mert ezen utóbbi Sacelláry testvérek a másodunokatestvérei voltak az angolbarátságáról közismert gróf Teleki Pál ( ) miniszterelnöknek, akinek anyai ági görög nagymamája volt Sacelláry Mária ( ). A görög Sacelláry család szintén a legjelentősebbek közé tartozott a pesti görög közösségben. Sacelláry Pál írt arról, hogy az as években a férfi ágon kihalt fontosabb görög családok közé az alábbiak tartoztak: Grabovszky, Diamandi, Triantaphil, Lepora, Derra, Muráty, Monaszterly, Argiri. (2) Fontos elemző írások azok, melyek gróf Teleki Pál anyai ági görög eredetű felmenői kapcsán a többi jelentős pesti görög családot is megemlítik. A görögök leszármazottja gróf Teleki Pál egyetemi tanár, Magyarország volt miniszterelnöke (anyai ágon, a Muraty-családból), Agorasztó Tivadar, Pest vármegye alispánja, Milos György, a Pesti Hazai Első Takarékpénztár ügyvezető igazgatója, görög eredetűek a Szacelláryak, Harisok, a Lyka-, báró Sina-, Manno-, Nákó-, Popovits-családok". (3) Benedek Gábor egyik előadásában ezt rögzítette: Teleki Gézának Teleki Pál apja Muráthy lány volt a felesége, akinek apja, Muráthy Szilárd az 1880-as években Budapest legelső virilistája volt. (4) A XIX. század második felében is jelentős pesti görög Muráty/Muratisz kereskedőcsalád gazdagságát többen is kiemelik. A kép, annak a keskeny milliomos" rétegnek képe, mely egy kortárs tanúsága szerint még a gazdasági depresszió éveiben is fennmaradt Budapesten, tehát gazdagon rétegezett: szereplőinek eredetét, útját, kapcsolatait tekintve egyaránt. Vannak benne tagjai a régi pesti és patríciátussá változott görög polgárságnak; a nyolcvanas évek közepén mindössze már csak 20 család ez, közöttük a Lyka, Muráthy, Manno, Haris, Sacelláry, Agoraszto családok (közülük Muráthy leányát Teleki Géza gróf, a kilencvenes években átmenetileg belügyminiszter és Teleki Pál apja fogja feleségül venni egyegy Harist és Agorasztót korunkban már a legmagasabb bírói székekben látunk viszont); egy-egy család vagyona bármely magyar arisztokrata család aktív vagyonát felülmúlja. (5) Simon István ezeket az adatokat rögzítette egyik előadásában: Jónéhány Pesten letelepedett, görög család ingatlanba fektette vagyonát, elhagyta a kereskedelmet, nemességet szerzett és beolvadt a magyar felső- vagy középrétegekbe....a görögök különösen a pestiek szerepét Füves Ödön vizsgálta kandidátusi értekezésében. (6) Itt fontos rögzíteni, hogy az 1873-as adójegyzék alapján igen komoly házbéradót fizettek a kor görög eredetű háztulajdonosai, akik jó üzleti érzékkel már a XVIII. századtól egyre komolyabb ingatlanszerzők lettek Pesten. A Lipótváros és a Belváros virilista házbirtoklásában különösen jelentősekké váltak. (7) Budapesten az március 21- iki közgyűlés egyik ügye volt az alábbi: 211. Tárgyaltatott a tanács előterjesztése a Király-utcai, Üllői-úti és Nádorutcai háztulajdonosok felfolyamodványára kövezési járulékok kivetése ellen. A közgyűlés a Király-utcai háztulajdonosokat, névszerint... Muráthy Szilárdot is megemlíti. (8) A pesti görögök közül a Nemzeti biztosító-társaság választmányi tagjai közé tartoztak Grabovszky György és Muráty Szilárd, Szacelláry D. György pedig az egyik igazgató volt. (9) A XIX. századi pesti polgárok névjegyzékében szereplő legismertebb görög családok közé tartoztak (többek között) az alábbiak: Angelaky, Argiri, Bekella, Boráros, Lepora, Lyka, Monaszterly, Manno, Moszka, Murati, gróf Nákó, Pasgáll, Rosa, Szacelláry, Takácsy. (10) A görögországi gyökereik okán fontos, hogy a Muratiszok Kozániból származtak, ahonnan számos görög érkezett Magyarországra. Kozáni városából (többek között) az alábbi görög családok telepedtek meg Pesten: Agorasz, Armenulisz, Dogalisz, Markou, Paszhalisz, Platonisz, Rozianisz, Szakellariou, Szerhatlisz, Takiadzisz, Terzisz, Tialiou, Hariszisz. (11) Gróf Teleki Pál anyai ági görög származása miatt is jelentős a következő levéltári adalék: 10. tétel Athéni követségével kapcsolatos iratok' és Teleki Pál évi görögországi útjával kapcsolatos iratok'. (12) Muráty Irén kapcsán az alábbi adalékok is fontosak: A pesti görögök az eredeti alapító okirat szerint évi április 18- án alakultak... egyházközséggé. Ebben az alapításban a gazdag Muráti család, melyből a mi Teleki Pálunk édesanyja származott, igen tekintélyes összeggel szerepelt. A 80 család, mely Budapesten megtelepedett, különben is mind dúsgazdag volt, és hatalmas vagyonúkon megszerezték maguknak az akkori Pestnek azt a tekintélyes darabját, mely a József nádortértől kiindulva a piaristákig terjedt. Ezek az előkelő és gazdag görögök... minden vonatkozásban igen fellendítették az akkori Pest életét. Előkelő életmódjukkal... magukra fordították.. az akkori... magyar arisztokrácia érdeklődését is, annyira, hogy amiként a Teleki Muráti házasság is mutatja a magyar főnemesség tagjai és a görögök egybe is keltek. Gróf Teleki Pál görög származású édesanyja, Muráty Irén szelíd lelkületű, csendes, vallásos, takarékos, gyakorlati érzékű asszony volt. Fia, Teleki Pál lelkülete... sok jellegzetes lelki tulajdonságát pedig édesanyjától örökölte; a nevelésben egészen édesanyja hatott rá". (13) Máriabesnyőn tartózkodott július 7. - december 25. között a pesti görög egyházközség papja, Hilarion Vaszdekasz archimandrita: ekkoriban a legfontosabb célja az volt, hogy Konstantinápolyba utazzon, és személyesen járjon közbe a magyarországi ortodoxia újjászervezésével és átalakításával kapcsolatban. Ennek érdekében Konstantinápollyal a budapesti görög alapítású egyházközség vette föl a kapcsolatot: ennek során, a II. világháború után Hilarion Vaszdekasz achimandrita Londonba utazott tárgyalásokat folytatni Germanosz exarchával. Felmerült, hogy itt az exarcha püspökké szenteli a pesti görög papot. Vaszdekasz végül eredmény nélkül érkezett vissza Budapestre: 1947 áprilisa után az archimandita ismét Londonba utazott, ott is hunyt el. Források: (1) Jan Emisarski ezredes: Katonai attasé voltam Budapesten. In.: Magyarok és lengyelek Menekültügy Bp., 1991.; (2) Sacelláry Pál: A budapesti Görög-udvar Bp., o.; (3) Scháfer László: A görögök vezető szerepe Magyarországon a korai kapitalizmus kialakulásában II. In.: Közgazdasági Szemle o.; (4) Erdmann Gyula: Kutatás-módszertan: konferencia, Gyula, augusztus Rendi társadalom-polgári társadalom 2. Gyula, o.; (5) Vörös Károly: A fővárostól a székesfővárosig In.: Spira György, Vörös Károly: A márciusi forradalomtól az őszirózsás forradalomig. Budapest története IV. Akadémia Kiadó, Budapest o.; (6) Erdmann Gyula: Kutatás-módszertan: konferencia, Gyula, augusztus Rendi társadalom-polgári társadalom 2. Gyula, o.; (7) Vörös Károly: Budapest legnagyobb adófizetői Bp., o.; (8) Budapest főváros (1892-től székesfőváros) törvényhatósági bizottsága közgyűlési jegyzőkönyve o.; (9) Vasárnapi Újság. Tizenhatodik évfolyam. 20. szám május 16. legutolsó oldalon lévő hirdetés; (10) Füves Ödön: Statisztikai adatok Pest és Buda közt polgárjogot nyert görög származású lakosairól. In.: Antik Tanulmányok 1963/ o.; (11) Dr. Theophanis Pampas: A Takiadzisz család. Bp., o.; (12) Bakács István, Dávid Lászlóné: P szekció : Kisebb családi és személyi fondok II. kötet: alaptörzsszámok: Repertórium. Levéltári leltárak 47. Budapest, o.; (13) Gróf Teleki Pál (Budapest, ). In.: A Pannonhalmi gróf gróf Ciano Galeazzo és Costanzo Gimnázium és Diákotthon Évkönyve az tanévről. Közzéteszi: Kováts Arisztid igazgató. Pannonhalma, o. Ιστορία Történelem 27

28 Fontosak az emberi kapcsolatok Új szereplő jelent meg a magyar turisztikai piacon Csabai Ferenc, a Mouzenidis Travel magyarországi értékesítési vezetője mutatta be számunkra a magyar turisztikai piac egyik legújabb szereplőjét. - Több mint húszéves a cég, Boris Mouzenidis alapította. Napjainkban tizennyolc országban van jelen a cégcsoport. Kezdetben Oroszországból utaztattak Észak-Görögországba csoportokat, jelenleg évente mintegy 500 ezer embert utaztatnak a Chalkidiki régióba. A növekedés hatására, különböző technikai fejlesztések mellett, nagyon komoly online rendszer került a cégcsoport mögé, ami elősegítette a gyors és hatékony foglalásokat. A főtevékenység mellett az egyéb kiegészítő szolgáltatások is nagyon fontosak lettek, így különböző szekciók (departmentek) kerültek megnyitásra. Az egyik ilyen, az Activ Mice, ahol különböző incentív csoportoknak szerveznek beutaztatást Görögországba, a másik pedig az EllinAir légitársaság, amely jelenleg nyolc géppel üzemel. Kínálatában a nemzetközi járatok mellett görögországi belföldi járatok is szerepelnek; Thesszalonikiből Szantorinire vagy akár Ciprusra is nagyon kedvező áron lehet a társasággal eljutni. A tervek között szerepel, hogy az EllinAir Magyarországon is megjelenjen, de a jelenlegi piaci körülmények és az alacsony kereslet miatt az indítást egyelőre elhalasztották. Jelenleg Magyarországon nagyon nagy a félelem az utazókban a terrorcselekmények és a migránshelyzet miatt, és sajnos a médiában negatív kampány is folyik a külföldi utazások ellen. Új utazási iroda jelent meg a magyar turisztikai piacon, amely görögországi utazásokat, üdüléseket kínál. A Mouzenidis-csoport alapítója Boris Mouzenidis, aki 1961-ben született Grúziában, és 14 éves koráig egy görög nemzetiségű faluban nevelkedett ben visszatelepült Görögországba. Utazási irodáját ben nyitotta meg családi vállalkozásként, moszkvai és thesszaloniki kirendeltségekkel. Mára a Mouzenidis Travel az egyik legnagyobb görögországi utazási iroda, és sorra nyitja irodáit Európa szerte. Saját személyautóés autóbuszparkja mellett önálló VIP-részleggel rendelkezik a thesszaloniki repülőtéren. A cégcsoporthoz szállodák, saját internetes portálhálózat, légitársaság és ingatlanértékesítő cég is tartozik. Hogyan viszonyul a magyar utazóközönség a Görögországhoz? Görögország a magyar utazók körében mindig is nagyon népszerű úti cél volt és lesz is. Vonzó számunkra a görög emberek vendégszeretete, a gasztronómia, a kulturális helyszínek, melyekről annyit tanultunk, és persze főleg a gyönyörű tengerpartok hívogatnak. A jelenlegi migránsválság miatt sajnos annyit szerepel negatív színben az ország a magyar médiában, hogy az emberek általánosítanak, attól tartanak, hogy egész Görögországot elárasztották a menekültek. Pedig nem. Az üdülőhelyeken nincsenek migránsok. Kréta, Korfu, Zakinthosz még csak útba sem esik az új hazát keresőknek. Helyzet a határnál, Idomeninél van, ahol feltorlódtak a menekültek, akik szeretnének továbbmenni. Sokan rekedtek Athénban is. A görög emberek^ többsége igyekszik segíteni, és reménykednek a helyzet mielőbbi megoldásában. Tudják, hogy ezeknek az embereknek nem Görögország a végcél, és még élénken emlékeznek rá, milyen egy háború sújtotta országban élni. Milyen speciális csoportokat céloz meg az Activ Mice? Alapvetően a magyar embereket célozzuk meg abszolút turisztikai céllal, de két fontos további szolgáltatásunk is van. A cég tulajdonában van egy saját kemping, az EllinCamp nevezetű tábor, ahol majd iskolás csoportokat, gyerekeket szeretnénk nyaraltatni. A másik kínálatunk cégek számára, hogy munkavállalóikat különböző különleges programokkal ajándékozhatják meg. Ilyen lehet akár a narancsszedés, az olajbogyó-sajtolás vagy akár a görögországi halászat, horgászat. Gyermekkoromban én is előszeretettel szedtem a mandarint meg a narancsot a Peloponnészoszon. 28 τουρισμός turizmus

29 Ön beszél görögül is. A szüleim a Ganz-MÁVAG által görögországi kiküldetésben voltak, hiszen Görögország abban az időben rengeteg motorvonatot, illetve mozdonyt vásárolt. Kétéves koromtól egészen ötéves koromig Görögországban éltem, majd egy pár év megszakítás után 9 éves koromtól 13 éves koromig ismét Athénban éltem. Gyakorlatilag rám ragadt a nyelv, soha nem tanultam, csak belenőttem. A szomszéd nénihez jártam halat enni, az ő gyerekeivel játszottam, így egyértelmű volt a válasz, amikor később, 14 évesen megkérdezték, görög vagyok-e vagy magyar? Szemrebbenés nélkül mondtam, hogy görög. Azóta sokat kopott a tudásom, mert az utóbbi években nem Görögországgal foglalkoztam. Nem felejtettem el görögül, csak egy kicsit ciprusiasodott a beszédem. Sok barátom van Cipruson, akik ott élnek, és ugye a szigeten kicsit más dialektusban beszélnek. Mi motiválta a belépést a magyar piacra, és az eltelt időben milyen tapasztalatokra tettek szert? Most már van egy dinamikája a cégnek. A kelet-európai vagy az exszovjet államoknak az utazói adtak egy kellő bázist, hogy a csoport tovább terjeszkedjen Kelet-Közép-Európa és Nyugat-Európa irányába, ami egy sokkal keményebb dió, mert ezek már kész piacok. A magyar is egy elég komplett piac sok-sok utazási irodával. Rengeteg versenytárs van, amelyek Görögországgal foglalkoznak. Igen, méghozzá bejáratott partnerekkel, tehát nem könnyű a feladatunk. Arra törekszünk, hogy minél színesebben, érdekesebben, a lehető legrészletesebb leírásokkal mutassuk be Görögországot. Valamennyi technikai dolgot bevetve biztosítani kívánjuk utasainknak, hogy egy-két klikkeléssel, online be tudják foglalni az utat. Úgy gondolom, ez a mai világban elengedhetetlen. Itt az Alkotmány utcai irodában is látjuk, hogy nem csak egy szimpla utazási iroda, hanem egy kis üzlet is működik, és információink szerint hamarosan egy görög étterem is nyílik a szomszédságban. Igen, mellettünk nemsokára egy görög étterem lesz. A shopunkban pedig Görögország valamennyi ismert produktumát eredeti görög, termékekkel igyekszünk bemutatni. Olajbogyót, olívaolajat, bio olívaolajakat, kozmetikumtermékeket vásárolhatnak meg a hozzánk betérők. Az egyszerű olívaolaj-tartalmú kézkrémektől egészen a luxustermékekig tart a választék, de hal- vagy csirkeételekhez használt eredeti görög fűszerkeverékeket is találhatnak az érdeklődők. Ezzel az ízvilággai itthon kevésbé találkoznak a turisták, annál inkább Görögországban. Számítanak-e a hazai görög közösségre, mint célközönségre? Mit üzennének a magyarországi görögöknek, miért érdemes a Mouzenidis Travellel utazni? Igen, nagyon számítunk a hazai görög közösségre. Szeretnénk mi is részt venni az életükben, kiemelten ápolni velük a kapcsolatot, igyekszünk egyedi akciókat, egyedi ajánlatokat készíteni számukra. Huszonegy évvel ezelőtt, amikor az utazási szakmába belekezdtem, a Colossus utazási irodában dolgoztam, és nagyon jó mestereim voltak, igazi görög emberek. Ott nagyon jól működtek az emberi kapcsolatok. Ezt az érzést szeretném megélni mostani működésünkben is. Van egy nagyon kedves kolléganőm, Szkevi Athina, aki származása révén is ismeri a helyi görögséget. Vele váltottuk valóra cégünk egyik álmát, létrehoztunk egy weboldalt, amely már a nevében is megszállottan görög: hu. Ezen keresztül szeretnénk elérni a helyi görögséget és a görögbarát magyarokat is. Sok sikert kívánunk a cégcsoport további működéséhez! (Görög Sajtóközpont) τουρισμός turizmus 29

30 Ελληνικό Σχολείο Μανώλης Γλεζος Το παράρτημα στο Ντέμπρετσεν Η "Πολύλογου παντόφλα είναι μια πρωτότυπη ιστοριούλα από την σειρά Ένα γράμμα μία ιστορία της ελληνικής εκπαιδευτικής τηλεόρασης. Η παντόφλα ερωτεύτηκε τον ποντικό κι αποφάσισαν να παντρευτούν στην εκκλησιά με παπά και παπαδιά... Μια πρωτότυπη σειρά κινουμένων σχεδίων που στοχεύει στη μάθηση μέσα από την ψυχαγωγία. Η γνωριμία του παιδιού με τα γράμματα και τους ήχους της γλώσσας γίνεται μέσα από 24 έμμετρες χιουμοριστικές, σουρεαλιστικές ιστορίες, οι οποίες συνδυάζουν την παιδαγωγική με την παραμυθική και την τηλεοπτική γλώσσα. Το κάθε επεισόδιο λειτουργεί σε ένα πλαίσιο διαθεματικής και ολιστικής προσέγγισης της γνώσης στηρίζοντας το Αναλυτικό Πρόγραμμα με μία καινοτόμο, πρωτότυπη και ελκυστική διάσταση. Έτσι τραγουδώντας και παίζοντας μαθαίνουμε την ελληνική αλφαβήτα. Δεν είναι εύκολο αλλά με τέτοια παιδιά κάθε δάσκαλος θα ήθελε να δουλεύει, γιατί είναι αστέρια. Στο παράρτημα που λειτουργεί επίσημα, από την τρέχουσα χρονιά έχουμε συνολικά 10 μαθητές σε 2 τμήματα. Η προσπάθεια δημιουργίας ελληνόφωνης εκπαίδευσης στην πόλη του Ντέμπρετσεν ξεκίνησε πριν 3 χρόνια και μετά από επίμονες ενέργειες αλλά και με την βοήθεια της τοπικής ελληνικής αυτοδιοίκησης οι κόποι μας άρχισαν να αποδίδουν καρπούς. Το σχολείο λειτουργεί μία φορά την εβδομάδα, κάθε Δευτέρα από τις 4 ως τις 7 το απόγευμα Debrecen Nyíl u. 82., τηλέφωνο επικοινωνίας: Υπεύθυνη παιδαγωγός: Πηνελόπη Μόκκα, Πρόεδρος της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων του Ντέμπρετσεν :Τζορμπατζόγλου Ορέστης Πηνελόπη Μόκκα Manolisz Clezosz Görög Iskola A görög iskola Debrecenben A Cserfes papucs (görögül Πολυλογού παντόφλα) a görög televízió oktatási műsora az Egy betű, egy mese című sorozatának új epizódja. Szereplőin, tárgyain, történésein keresztül a gyermekek ez alkalommal a p hangot gyakorolhatják. Az egyedi rajzfilmsorozat célja az, hogy a szórakozáson keresztül oktasson. A gyerekek 24 verses, vicces és szürreális történet segítségével ismerkednek a görög nyelv betűivel és hangjaival, melyek nyelvezete sikerrel ötvözi a pedagógia, a mesék és a televízió világát. Az epizódok mindegyike a multitematikus és a holisztikus megközelítéssel dolgozik, így egyedi, úttörő és vonzó köntösben tálalja a kerettantervek által meghatározott célokat. A görög ábécét tehát mi az ének és a játék segítségével tanuljuk. Nem könnyű feladat ez, de a gyerekek szuperek: minden tanár ilyen nebulókkal szeretne dolgozni. Tagozatunkon, amely hivatalosan az idei tanévtől kezdte meg működését, összesen 10 diákot oktatunk két csoportban. A görög nyelvoktatás megszervezése Debrecenben 3 évvel ezelőtt kezdődött, de a kemény munka és a helyi görög önkormányzat hathatós segítsége végül meghozta gyümölcsét. Az órákra minden héten egy alkalommal, hétfőnként kerül sor 16:00 és 19:00 óra között. A cím: 4028 Debrecen, Nyíl u. u. 82. Érdeklődni lehet a es számon. Pedagógus: Mokka Pinelopi ( ) A Debreceni Görög Önkormányzat elnöke: Tsorbatzoglou Orestis Mokka Pinelopi ***** Η Ζωή, ο Ερμής, ο Μάρκος κι ο Δημήτρης στο τμήμα προσχολικής αγωγής στο παράρτημα του Ντέμπρετσεν. Αχτύπητη ομάδα. Ζοί, Erm'isT Μ árkosz és Dimitrisz, a debreceni tagozat iskolaelőkészítö csoportjának foglalkozásán. Verhetetlen csapat. 30 σχολείο iskola

31 Πικνίκ Piknik Στις 3 Απριλίου οργανώθηκε για πρώτη φορά από το 12τάξιο Ελληνικό Σχολείο «Μανώλης Γλέζος» στο Νόρμαφα ένα πικνίκ, όπου πήραν μέρος οι μαθητές του σχολείου παρεούλα με τους γονείς τους. Έτσι λοιπόν είχαν την ευκαιρία μικροί και μεγάλοι να γιορτάσουν μαζί την Καθαρά Δευτέρα κουβεντιάζοντας και τρώγοντας νόστιμα νηστίσιμα μεζεδάκια και λιχουδιές. Ο καιρός ήταν καλός, είχε λιακάδα, ευτυχώς φυσούσε λίγο, κι'έτσι τα παιδιά μπόρεσαν να πετάξουν τους χαρταετούς τους. Το πρόγραμμα ήταν σημαντικό για τους μαθητές εξυπηρετώντας τους σκοπούς ανάπτυξης του ομαδικού πνεύματος, δίνοντας τους την ευκαιρία να συναντηθούν και να αποκτήσουν καινούριες φιλίες και με άλλους μαθητές άλλων τμημάτων. Μεγάλη επιτυχία είχε το παιχνίδι με τους κρυμμένους αριθμούς όπου έπαιξαν μαζί τα νήπια και οι μαθητές του δημοτικού. Ευχαριστούμε την βοήθεια των δασκάλων και των γονιών. Ανανεώνουμε το ραντεβού μας για του χρόνου! Σοφία Οικονόμου Idén április 3-án került először megrendezésre a Manolisz Glezosz 12 Évfolyamos Görög Iskola tanárainak szervezésével a Normafánál egy piknikezéssel egybekötött sárkányeregetés, melyre szülőket és diákokat egyaránt vártunk. A programra szép számmal érkeztek óvodások és iskolások is. A Kathara Deftera alkalmából megrendezett piknikezés az ortodox böjti időszak első böjti hétfője, amely a farsangi időszak végét is jelzi. így a görög családok a piknikre különböző húsmentes hidegtálakat és édességeket hoztak. A napsütéses idő kedvezett a piknikezésnek, az enyhe szél pedig a sárkányeregetésnek, így a szülők kedvükre tudtak piknikezni, amíg a gyerekek játszottak. A program a diákok csapatépítése szempontjából volt a legfontosabb, olyan gyerekek találkoztak egymással iskolán kívül, akik eddig nem is ismerték egymást, valamint új barátságok is születtek. A gyerekek a sárkányeregetésen kívül a legjobban a számháborút élvezték, melyen kicsik és nagyok egyaránt részt tudtak venni. Köszönjük a kísérő tanárok és a szülők közreműködését a programban, jövőre is várunk mindenkit szeretettel! Ikonomu Sophia σχολείο iskola 31

32 Bacsu Sztavrosné, Καραγιάννη Μαρία ( ) Σεβαστή πενθούσα οικογένεια Αγαπητοί Συμπατριώτες, Συμπατριώτισσες, Ούγγροι φίλοι μας. Επιτρέψτε μου εκ μέρους της οικογένειας και συγγενών της Bacsu Sztavrosné, Καραγιάννη Μαρίας, του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Ελλήνων Ουγγαρίας που ήτανε ενεργό μέλος του, της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας, Βουδαπέστης και 13ου Δημοτικού Διαμερίσματος, της Λέσχης Φίλων και οπαδών του ΚΚΕ και της οικογένειας μου, να την αποχαιρετίσω και να εκφράσω τα ειλικρινά συλλυπητήρια όλων μας στην οικογένεια της και τους συγγενείς της όπου κι'αν βρίσκονται. Η Μαρία γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 1933 στο πανέμορφο χωριό Κεράσοβο, τώρα Αγία Παρασκευή της Ηπείρου. Ο πατέρας της Καραγιάννης Γιάννης χτίστης στο επάγγελμα, μητέρα της Δημητρούλα νοικοκυρά. Η Ήπειρος είναι γη δύσκολη για τους κατοίκους της όμως αυτοί δένονται μαζί της και την αγαπούν υπερβολικά. Ο πατέρας της για να θρέψει τα τρία παιδιά του ταξίδευε σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και στα ξένα, κτίζοντας σπίτια με την παραδοσιακή ηπειρώτικη αρχιτεκτονική. «Σπουδαία είναι η συμβολή των μαστόρων της Ηπείρου και της ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής στην ανοικοδόμηση πόλεων της Νότιας και Κεντρικής Ευρώπης κατά τον 19ο Αιώνα. Η μετανάστευση από την Ήπειρο έχει μακρά παράδοση φεύγουν τα παιδιά της στα ξένα αναζητώντας καλύτερη τύχη, προκοπή, όμως ο νους τους είναι στην επιστροφή στα πάτρια εδάφη. Τα πονεμένα ηπειρώτικά μοιρολόγια αυτό εκφράζουν. «Τι να σου στείλω ξένε μου, αυτού στα ξένα που είσαι, σού στέλνω μήλο σέπεται, κυδώνι μαραγκιάζει, σου στέλνω και το δάκρυ μου σ ένα χρυσό μαντήλι». Μαζί μας μοιρολογάνε το χαμό της αγαπητής μας Μαρίας, η οποία απεβίωσε στις 27 Φλεβάρη 2016 σε ηλικία 83 ετών και οι χωριανοί της από το Κόσσοβο. Τα παιδιά της, τα εγγόνια της και ο οικογενειακός τους φίλος Γούλας Κώστας βρίσκονταν κοντά της ως τις τελευταίες στιγμές της ζωής της. Σήμερα την αποχαιρετούνε η κόρη της Δημητρούλα και ο γαμπρός της Σούρας. Ο γιος της Γιώργος και η νύφη της Κάτα. Τα εγγόνια της Σταύρος Ζήσης και η αρραβωνιαστικιά του Κριστίνα, η Μαρία και ο φίλος της Λάσλο, ο Γιώργος. Από την Ελλάδα τα ανίψια της Γιαννούλα και Δήμητρα με τις οικογένειες τους. Τα ανίψια του αείμνηστου συζύγου της Μπάτσιου Σταύρου: Μπάτσιος Γιώργος, Γιάννης, Διονύσης, Μπάτσιου Κατερίνα, Τσούκνης Γιώργος, Κατερίνα, Ελένη, Πετρούλα, Τάκης. Η οικογένεια του Ζησήδη Αλέκου, η Κάταλιν, ο Αλέκος, ο Πέτρος, ο Νίκος, η Αλεξάνδρα, ο Αρίων, Ailen. Η οικογένεια Αναστασίου : Γιαννούλα, Θωμάς, η τέως σύζυγός του Αντρέα, η Αθηνά και η Lexa. Ο Γούλας Κώστας και η κόρη του Αναστασία. Οι φίλοι της : οικογένεια Βεγηριανοπούλου, ο Βασίλης, η Πανάγο, η Βούλα, ο Χρήστος, η Jutka,η Erzsi, η Teri και πάρα πολλοί καλοί σου φίλοι που με θλίψη σε αποχαιρετούνε στο τελευταίο σου ταξίδι που δεν έχει γυρισμό. Αιωνία σου η μνήμη αγαπητή Μαρία. Ας είναι ελαφρό το χώμα της φιλόξενης Ουγγαρίας που σε λίγο θα σε σκεπάσει... Βουδαπέστη, 22 Μαρτίου 2016 Απόσπασμα από τον τελευταίο αποχαιρετισμό του εκφώνησε ο κ.θεόδωρος Σκεύης Επίτιμος Πρόεδρος της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Μουλές Ευάγγελος ( ) Ο Μουλές Ευάγγελος γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 1934 στο χωριό Σκοπός Φλώρινας. Το 1948 μαζί με τον αδερφό του και με πολλά άλλα παιδιά της μαχόμενης περιοχής για να γλυτώσουν από τον εμφύλιο πόλεμο πήραν τον δρόμο ης ξενιτειάς Η τότε προσωρινή κυβέρνηση του βουνού την απόφαση και μάζεψε όλα τα παιδιά από τις μαχόμενες περιοχές για να τα γλυτώσει από τον πόλεμο, την πείνα και την δυστυχία με την συμφωνία που κάνανε με τις σοσιαλιστικές χώρες να δώσουν άσυλο στα παιδιά αυτά για να σωθούν. Ο Βαγγέλης μαζί με τον αδερφό του και πολλά άλλα παιδιά βρήκαν άσυλο και στοργική φροντίδα στην Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας. Πήγε στη συνέχεια στο Σχολείο και αφού τελείωσε το Δημοτικό, πήγε σε τεχνική σχολή όπου έμαθε την τέχνη της ηλεκτρολογίας. Αμέσως μετά βρήκε δουλειά και από το 1965 έως το 1983 εργάσθηκε στην βιομηχανική παραγωγή, στην παραγωγή γάλακτος. Στην δουλειά του ήταν πάρα πολύ επιμελής, συνειδητός και όλο με το χαμόγελο στα χείλη γϊαυτό τον αγαπούσαν και οι συνάδερφοι του, βραβεύθηκε σαν άριστος εργάτης. Το 1989 οικογενειακώς επαναπατρίσθηκε στην Ελλάδα, μένανε στην Σκάλα Ωρωπού, στην αρχή δυσκολεύθηκε πολύ όμως δεν το έβαλε κάτω. Έπρεπε να συντηρήσει την οικογένεια του, βρήκε δουλειά στο Μουσείο Αρχαιολογίας τον αγάπησαν από την πρώτη στιγμή και τον σέβονταν, προσπαθούσαν να τον βοηθήσουν σε όλα και εκεί δούλεψε μέχρι την συνταξιοδότηση του, το Εγκαταστάθηκε μονίμως στην Αθήνα όπου ζούσε με την σύζυγο του Αγόρω και την κόρη τους Ελενίτσα που τους χάρισε και την εγγονούλα τους την Νικολέττα, που την λάτρευε πολύ, δυστυχώς όμως δεν την χάρηκε για πολύ ήρθε πολύ γρήγορα το μοιραίο. Ο θάνατος του Βαγγέλη είναι απώλεια μεγάλη για όλη την οικογένεια του. Τον πενθούν η σύζυγος Αγόρω η κόρη Ελενίτσα, η μονάκριβη εγγονούλα Νικολέττα και όλοι οι συγγενείς και φίλοι που δεν μπόρεσαν να παραβρεθούν στην κηδεία. Αγαπητέ Βαγγέλη δεν θα σε ξεχύσουμε ποτέ την καλοσύνη σου και το χαμόγελό σου,ποτέ. Αιωνία η μνήμη σου. Να είναι ελαφρύ το χώμα που σε σκεπάζει 32 Μνήμη Megemlékezés

33 Νικολάου Χρηστός ( ) Γεννήθηκε το 1937 στην Κοτύλη, Καστοριάς. Ήταν το πέμπτο παιδί της οικογένειας. Μετά από τα αδέλφια του Γρηγόρη, Πέτρο, Αλέκο και Βασιλική και πριν από το Γιάννη και τη Νίκη. Η ιστορία της οικογένειας ήταν γεμάτη από δραματικές αλλαγές, όπως και των υπολοίπων Ελλήνων της Ουγγαρίας. Ο πόλεμος διέλυσε την οικογένεια του. Πρώτα ο παγκόσμιος και έπειτα ο εμφύλιος πόλεμος κατέστρεψαν τη χώρα. Οι ανελέητες μάχες ανάγκασαν τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και να κρυφτούν για να επιζήσουν. Η τύχη μέσα στην ατυχία τους ήταν πως η οικογένεια σώθηκε, αλλά το τίμημα ήταν μεγάλο, γιατί τα παιδιά διασπαστήκαν από τους γονείς. Τέσσερα αδέλφια βρέθηκαν στην Ουγγαρία, ένα στη Σοβιετική Ένωση και δυο στην Ελλάδα, οι γονείς στην Τσεχοσλοβακία. Αργότερα, το 1954 κατάφεραν να ενώσουν το μεγαλύτερο μέρος της οικογένειας στην Ουγγαρία. Ο Χρήστος, ήταν μικρό παιδί όταν έφτασε στη νέα του πατρίδα. Πρώτα έμεινε σε οικοτροφείο στο Fehervar-Csurgo, έπειτα έμαθε τέχνη και έμενε στο κολλέγιο Dohánygyár Έγινε καλός τεχνίτης, σε όλες τις δουλειές του, σε όλα τα επαγγέλματα έβρισκε τη θέση του και τον κύκλο του. Δούλεψε σε εργοστάσια, σε βιοτεχνίες, στο ουγγρικό στούντιο ταινιών, και τελευταία το πολύπλευρο ταλέντο του το χρησιμοποίησε στο θέατρο Katona József. Στο περιβάλλον του τον χαρακτήριζαν εφευρετικό με ζωηρό πνεύμα και επιδεξιότητα. Ήταν πολύ γνωστός και δημοφιλής στην ελληνική κοινότητα και εξαιρετικά κοινωνικός άνθρωπος. Ενεργό μέλος της ένωσης της ελληνικής μειονότητας όπου δραστηριοποιούνταν στο χορευτικό συγκρότημα και στη χορωδία. Το 1965 έκανε οικογένεια. Παντρεύτηκε την Αλεξανδρούλη Δομβρούλα (Μπούλα), και το 1968 απέκτησε την κόρη του Ευδοκία. Στην αρχή έμεναν στο Zugló, έπειτα μετακόμισαν στο Békásmegyer. Τότε ήταν που ήρθε η ρήξη ανάμεσα στην οικογένεια. Όμως, ούτε όταν ο δρόμος της συζύγου με την κόρη οδήγησε στην Ελλάδα οι σχέσεις μεταξύ τους δεν χάλασαν, έμειναν πάντα καλές. Λάτρευε την κόρη του και έπειτα και τα εγγόνια του Γιώργο και Χρήστο. Με μεγάλη χαρά ασχολούνταν μαζί τους όποτε μπορούσε και ήταν πολύ περήφανος για αυτά. Για τον Χρήστο θα θυμόμαστε ότι πάντα αντιμετώπιζε κάθε δυσκολία της ζωής του με καλή διάθεση, χιούμορ και με μια χάρη που ήταν μοναδική. Σε όλα και σε όλους έβλεπε μόνο το καλό. Πολλοί ήταν που εκμεταλλεύτηκαν αυτή την αφελή καλοσύνη του, μα αυτό δεν τον πολυενοχλούσε φαινομενικά. Τον περιστοίχιζαν πολλοί. Είχε πολλούς φίλους, ίσως και περισσότερους από αυτούς που ήταν άξιοι της φιλίας του. Σε όλη του τη ζωή μόνο έδινε. Αν είχε στην τσέπη του κάτι μπορούσε να το δώσει, έστω μια βίδα, ένα καρύδι, μια καραμελίτσα, μα πάνω από όλα χαμόγελο, αστεία και ζεστασιά. Ίσως να μην είχε τίποτα εκτός από τη γοητεία της προσωπικότητας του, μα ήταν πλούσιος γιατί τον περιέβαλλε αγάπη και εκτίμηση. Σε όλη του τη ζωή περιφερόταν, όμως παντού έβρισκε ένα σπιτικό. Με λύπη σε αποχαιρετάμε Χρήστο Νικολάου: η κόρη σου Ευδοκία, τα εγγόνια σου Γιώργος και Χρήστος, ο γαμπρός σου Γιάννης και η πρώην σύζυγος σου Μπουλα. Σε αποχαιρετάμε τα αδέλφια σου Βασιλική και Νίκη. Σε χαιρετά και η Otruba Jozsefne (Kati néni). Σε αποχαιρετάμε οι συγγενείς σου, οι φίλοι σου, οι γνωστοί σου και όλη η ελληνική κοινότητα. Vincze Gusztáv ( ) Édesanyja ágán görög politikai menekült családból származott. Nagyszülei a görög polgárháború eseményei után kerültek Magyarországra. A nagymama, Moszku Evdoxia az északgörögországi Makrohori faluból többi gyermektársával együtt 1948-ban, míg a Kasztoria járásbeli Ftelia településről származó nagypapa 1949-ben, a harcok végetértével érkezett Magyarországra. Budapesten, a dohánygyári görög kolóniában éltek ben kötött házasságukból két leánygyermek született, először 1953-ban Maria, majd 1955-ben Zoi. Amikor a dohánygyári kolóniából szépen lassan új lakásokba költözhettek a menekültek, 1964-ben a Glavinasz család is a XVIII. kerületi Lakatos-telepre költözött. Zoi fiatalon férjhez ment, rövid házasságából született Guszti 1974-ben. A gyermekét egyedül nevelő Zoinak a nagyszülők és nővére, Maria minden segítséget megadtak, hogy fiát tisztességben felnevelje. Guszti iskoláit a Lakatos utcai általános iskolában kezdte meg, ahol évtizedeken át annyi görög gyermek is tanult, majd a kispesti Pannónia utcai általános iskolában fejezte be alapfokú tanulmányait. Később autószerelőnek tanult, majd kereskedelmi szakirányú végzettséget szerzett. Édesanyja és családja felé szeretetet és mély tiszteletet tanúsított. A legyőzhetetlen kór tragikusan fiatalon ragadta el családjától. Μνήμη Megemlékezés 33

34 Νίκος Κουρουζίδης ( ) Έφυγε ο Πρίγκιπας του Πιερικού Το Σάββατο 9 Απριλίου, στην Κατερίνη, έφυγε από τη ζωή και ταξίδεψε στην γειτονιά των αγγέλων ο Νίκος Κουρουζίδης. Γεννημένος στην Ουγγαρία από γονείς πολιτικούς πρόσφυγες, ήρθε στην Ελλάδα ως μεγάλο ποδοσφαιρικό ταλέντο και αγωνίστηκε στον Πανσερράίκό ( ) και στη συνέχεια στον Πιερικό ( ). Ο Νίκος δεν ήταν μόνο εξαίρετος ποδοσφαιριστής αλλά και υπέροχος άνθρωπος, σωστός και καλός οικογενειάρχης αλλά και πολύ καλός φίλος. Πιστός σύντροφος στην ζωή του για 35χρόνια η γυναίκα του Ελένη, ενώ η όμορφη κόρη του Άρτεμη με τα τραγούδια της μάγευε την νεολαία σε Κατερίνη και Θεσσαλονίκη. Οι γονείς του ο Γιώργος και η Ρόζα κατάγονται από τον Πόντο. Ο πατέρας του το 1923 βρήκε καταφύγιο στο Ordzonikidze του Καυκάσου από όπου όμως αναγκάσθηκε να εγκαταλείψει την περιοχή και το 1939 εγκαταστάθηκε στις Σέρρες. Η μητέρα του ήρθε στην Ουγγαρία το 1948 κάτω από πολύ δύσκολες συνθήκες όπως και πολλοί άλλοι Ελληνες. Παντρεύτηκαν το 1952 τον επόμενο χρόνο γεννήθηκε η κόρη τους Τάνια και το 1958 ο γιος τους Νίκος Ο Νίκος Κουρουζίδης δεν ζεί πλέον ανάμεσα μας. «Ο Πρίγκιπας του Πιερικού, ο δικός μας Μέσι!», όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του στην Κατερίνη. Ο άνθρωπος που μάγευε το ποδοσφαιρικό κοινό της Ελλάδας που γέμιζε ασφυκτικά εκείνο το διάστημα το στάδιο της Κατερίνης, διεθνής με την Εθνική Μεσογειακή ομάδα και ένας απο τους πλέον αγαπημένους παίκτες της κερκίδας, θα μείνει παντοτινά στην καρδιά και τη σκέψη μας για τον αδαμάντινο χαρακτήρα του, την μεγάλη του ποδοσφαιρική πάστα και την τεράστια ποιότητα του σαν άνθρωπος και αθλητής. Καλή ανάπαυση να έχει η ψυχή του Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει! Νίκο θα είσαι πάντα μέσα στην καρδιά μας Νίτσα, Ελένη ΠαπαδοπόυΧου ( ) A Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata és intézményei, illetve a Fővárosi Görög Önkormányzat mély fájdalommal tudatják, hogy szeretett munkatársunk, Palócziné Papadopulu Eleni ( ) hosszú ideig tartó, méltósággal viselt betegségét követően május 11-én örökre lehunyta szemét. Nica 18 éven keresztül segítette a mindenkori önkormányzati és iskolai dolgozók munkáját, közösségünk szeretett és megbecsült tagja volt. Hiánya pótolhatatlan űrt jelent számunkra. Ezúton is szeretnénk kifejezni a családnak őszinte és mély részvétünket a gyászban. Nyugodj békében, Nica! Η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας, οι οργανισμοί της και η Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Βουδαπέστης με βαθύ πόνο ενημερώνουν το κοινό για τον χαμό της πολυαγαπημένης μας Νίτσας, Ελένης Παπαδοπούλου ( ), η οποία έχασε τη μάχη με τη βαριά αρρώστια, την οποία αντιμετώπιζε πάντα με υπομονή, δύναμη και θάρρος. Στις 11 Μαϊου 2016 έκλεισε για πάντα τα μάτια της. Η Νίτσα 18 χρόνια βοηθούσε τους υπαλλήλους της κάθε αυτοδιοίκησης και του σχολείου, ήταν τιμημένο μέλος της κοινότητάς μας. Τίποτα δεν θα μπορέσει να αναπληρώσει το κενό που μας άφησε! θα θέλαμε να εκφράσουμε τα βαθειά συλλυπητήριά μας στην οικογένειά της. Αιώνια της η μνήμη! ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ Έκδοση της Αυτοδιοίκησης Ελλήνων Ουγγαρίας Εκδότης: Αυτοδιοίκηση Ελλήνων Ουγγαρίας Υπεύθυνος Έκδοσης: Κουκουμτζής Γεώργιος Αρχισυντάκτης: Οικονόμου Ανδρέας Καλλιτεχνική Διεύθυνση: Σέλτνερ Λεβέντε Διεύθυνση Σύνταξης: 1054 Budapest, Vécsey u. 5. Τηλέφωνα: , Φαξ: ellinismos@hotmail.com Τυπογραφείο: Copycatkft. ISSN: διόρθωση ουγγρ.κειμένου : Κατερίνα Μίλιος, Δρ.Νικολέττα Μίλιος μετάφραση : Βασίλης Στεφόπουλος φωτογραφίες : Μαρία Καραγιώργη ELLINIZMOSZ Az M.G.O.Ö. kiadványa Kiadó: az M.G.O.Ö. Testületé Felelős kiadó: Kukumzisz Jorgosz Főszerkesztő: Oikonomou Andreas Grafika: Budapest, Vécsey u. 5. Telefon: , Fax: ellinismos@hotmail.com Nyomda: CopyCAT ISSN: Korrektúra: Miliosz Katalin, dr. Miliosz Nikolett Fordítás: Sztefopulosz Vaszilisz Fotók: Karajorgis Maria 34 Μνήμη Megemlékezés

35 Rövid hírek Görög partjelző lengotott az ÚjpoNt-l moncváros MKdöntőn A labdarúgó Magyar Kupa döntőn pi'ilyntuli'ma talán eddigi legfontosabb mérkőzésén ΙιιηροΙοΙΙ Cmntdlnu lltoodoros, a fiatal görög szármn/ósú Játékvezető, tiki piutjolzőkónt segítette Iványi Zoltán Játékvezetőt. Μ1Ί1 i i(ltmiipjn, Oeorglou Grigorisz is ólvonalbnll Játékvezető volt Λ / Ifjnbb Goorglou 2014 márciusában mutatkozott bu.1/ Nlt II ben, majd még ugyanabban az évben augusztusban a l nkn-mtk első osztályú mérkőzésen is bizalmat kapott, Azét a lolynmntosnn az élvonalban kap lehetőséget, de az 1:0-n Inroncvároel győzelemmel végződött kupadöntő mindenképpen kiemelkedik az eddigi mérkőzések közül. Konstantinidisz André és 1956 Eddig fel nem dolgozott témában tartott előadást dr, Marké György történész-levéltáros május 9-én az Eötvösi0 Művelődési Központban. A Terézvárosi Görög Önkormányzat szervezésében Egy görög a Práter utcai felkelők között" címmel az 1956-os forradalom görög szereplőjének történetét tekintette át az előadó az ELASZ-tól egészen haláláig. Kaparelis Spyros, a Terézvárosi Görög Önkormányzat elnökének köszöntője, illetve Szidiropulosz Archimédesz, a Magyarországi Görögök Kutatóintézete igazgatójának rövid történelmi áttekintése után érdekes életút került bemutatásra. Konstantinidisz André a II. világháborúban a német megszállók ellen harcolt Görögországban, majd a német hadifogságot követően Bécsen keresztül Budapesten találta magát. Konstantinidisz görög kommunista ellenállóból vált magyar forradalmárrá. A korabeli iratok rögzítik, hogy nemzeti kommunistának tartotta magát, de az állambiztonsági iratok között fellelhetőek a Berki Feriz által celebrált orthodox egyházi temetésen készült korabeli fényképek is. Magyarországon is megjelent az Eleni Orbán Viktor miniszterelnök az Országházban fogadta Nicholas Gage görög-amerikai író, újságírót - tájékoztatta a kormany.hu-t Havasi Bertalan, a Miniszterelnöki Sajtóirodát vezető helyettes államtitkár. Nicholas Gage (Nikolaosz Gatzojanisz) görög-amerikai származású újságíró, író Eleni clmü, 1983-ban megjelent regényét most fordították magyar nyelvre először: a kötetet április 13-án mutatták be a szerző jelenlétében a Pázmány Péter Katolikus Egyetem Szentkirályi utcai dísztermében. A 32 nyelven megjelent, sikeres könyv harmincharmadikként jelent meg magyarul - de először kelet-európai, a volt szovjet blokkba tartozó ország nyelvén. A kötetet Sándorfi Eszter, korábbi athéni nagykövet méltatta. Megyesy Jenő miniszterelnöki főtanácsadó kiemelte a kötet szerepét a,80-as évek végi hidegháborús hangulatban - amit ha nőm nyer meg a szabad világ, akkor ma sem jelenhetett volna meg a kötet. Szidiropulosz Archimédesz történész, szociológus a görög polgárháború krónikájába avatta be a közönséget, és beszélt a múltfeldolgozás mai állapotáról, ami még bőven hagy kívánnivalót maga után. M. Tóth Katalin, a Kairosz Kiadó szerkesztője pedig ihletett szavakkal szólt a kötetről és arról, hogy kiosztotta két tanulójának, akik nem tudták letenni a könyvet, (forrás: Magyar Idők című napilap). Az MGOÖ is koszorúzott az örmény genocídium emléknapján Április 24-én az örmények ellen elkövetett népirtás 101. évfordulóján rendezett kegyeleti megemlékezésen a Magyarországi Görögök Országos Önkormányzata képviseletében Angelidisz Vaszilisz, a görög örökségért felelős elnökhelyettes helyezett el koszorút a Petőfi téri örmény Kőkeresztnél. (Görög Sajtóközpont) 35

36 Μ πράβο Νίκη,. μας έκανες για άλλη μια φορά περήφανους Πρωταθλήτρια Ελλάδας 2016 στην ξιφασκία η Νίκη Σιδηροττούλου Ο «Ελληνισμός» εύχεται θερμά συγχαρητήρια στην Ελληνίδα Πρωταθλήτρια Νίκη Σιδηροπούλου που για άλλη μια φορά έκανε περήφανους όλους τους Έλληνες της Ουγγαρίας κατακτώντας την πρώτη θέση στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα Ξιφασκίας Γυναικών 2016 που πραγματοποιήθηκε στο ΟΑΚΑ από 13 έως 15 Μαϊου Νίκη, σε ευχαριστούμε και σου ευχόμαστε να πετύχεις όλους τους στόχους σου χαρίζοντας νέες χαρές και συγκινήσεις στην Ελλάδα.