Παρουσίαση του βιβλίου «Μου έκλεψαν το όνομά μου» Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011 στο Ινστιτούτο Θερβάντες

Transcript

1 «Μου έκλεψαν το όνομά μου» του Ισπανού πολυβραβευμένου Συγγραφέα Εικονογράφου Tàssies (Josep Antoni Tàssies Penella) σε μετάφραση Δημήτρη Ψαρρά. Με κείμενο ουσιαστικό, συγκινητικό και εξαιρετικά αληθινό και με εικονογράφηση που μεταφέρει την ένταση του προβλήματος, ο Tàssies ξεδιπλώνει τις σκέψεις και τα συναισθήματα ενός μαθητή/ θύματος σε μια ιστορία ενδοσχολικής βίας. Το βιβλίο απευθύνεται σε παιδιά/ εφήβους/ γονείς/ εκπαιδευτικούς. ΧΟΡΗΓΟΣ: Τιμή: 13 ευρώ Παρουσίαση του βιβλίου «Μου έκλεψαν το όνομά μου» Δευτέρα 10 Οκτωβρίου 2011 στο Ινστιτούτο Θερβάντες Μαίρη Κρητικού Αντίνοος Αλμπάνης Βαγγέλης Ηλιόπουλος

2 Eusebi Ayensa Prat Ι. Τσιάντης, Tàssies, Δημήτρης Ψαρράς Ντέπυ Πάσσαρη Ι. Τσιάντης Tàssies

3 Δημοσίευση Ισπανικής Εφημερίδας Author: Pep Molist First published: El País, Ref: Stolen Names Josep Antoni Tàssies Pep Molist Are we hiding the reality? Η πραγματικότητα είναι ίδια για τα παιδιά και για τους ενήλικες. Προφανώς με όλη την αγάπη μας και όλη μας τη δύναμη πρέπει να προστατέψουμε τα παιδιά. Ωστόσο εφ όσον αυτό είναι ξεκάθαρο, νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό και καλύτερο να μην τους κρύβουμε την πραγματικότητα την οποία βιώνουμε, ακόμη και τις σκοτεινές πλευρές...". Είναι μία δήλωση του εικονογράφου Josep Antoni Tàssies (Barbastro, 1963 ) στο περιοδικό Faristol. Αυτή είναι η βάση των δύο τελευταίων έργων του «Το Χαμένο Παιδί», «Μου έκλεψαν το όνομά μου» (The Lost Child and Stolen Names) - που είναι το αποκορύφωμα μιας σειράς η οποία ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 90 αναγκάστηκε όμως να την εγκαταλείψει, εξαιτίας της έλλειψης υποστήριξης. Λίγα χρόνια αργότερα, η επανεμφάνισή του, του πρόσφερε διεθνή αναγνώριση. Για το εικονογραφημένο βιβλίο The Lost Child (Cruïlla, 2008)(Το Χαμένο Παιδί), οtàssies έγινε ο πρώτος Ισπανός συγγραφέας που έλαβε το Grand Prix της Μπιενάλε των Εικονογράφων της Μπρατισλάβα, 42 χρόνια από την ίδρυσή του. Σε αυτό το βιβλίο, σε μια Χριστουγεννιάτικη ατμόσφαιρα, ο συγγραφέας παρουσιάζει τον πόλεμο μέσα από την αθωότητα της ματιάς ενός παιδιού. Παρά την απόσταση, παρουσιάζει ένα σύνθετο θέμα παραπλήσιο με το ποίημα Christmas του Joan Salvat Papasseit, όπου επίσης η ευτυχία εμφανίζεται σε αντίθεση με την κατάσταση των μειονεκτούντων. Ο Tàssies, δημιουργός του κειμένου και της εικονογράφησης αποδίδει τη σκληρότητα του πολέμου μέσω ενός ολοκληρωμένου έργου, το οποίο συνδυάζει το κείμενο με μια εικονογράφηση, ακριβή, καθαρή και πειστική, με παχιές μολυβιές και σκούρα χρώματα. Η αναγνώριση ενός τρόπου να κατανοήσει την παιδική λογοτεχνία, τον παρακίνησε να πάει ένα βήμα παραπέρα στην εικονογράφηση ενός νέου βιβλίου, του «Μου έκλεψαν το όνομά μου», όπου όλα τα στοιχεία μορφής και περιεχομένου, συνδυάζονται με τη μέγιστη φροντίδα και ακρίβεια, από το συγγραφέα και τον εκδότη, για να ειπωθεί μια ιστορία. Η δύναμη του «Μου έκλεψαν το όνομά μου» χτυπά το πρόσωπο και το συναίσθημα του αναγνώστη. Το μήνυμα δεν σε αφήνει αδιάφορο και ούτε αυτός είναι ο στόχος του. Το βιβλίο πραγματεύεται το θέμα της ενδοσχολικής βίας (bullying), με χαρακτήρες και σκηνές, με σκληρή πλοκή και σκοτεινές σκιές, που προβάλλονται εκτενώς και περιβάλλονται από τη σημαντικότητα του λευκού χαρτιού.

4 Ο πρωταγωνιστής είναι ένα παιδί που στο σχολείο νιώθει εκμηδενισμένο. Στο χώρο του σχολείου νιώθει χωρίς όνομα και χωρίς πρόσωπο. ΟTàssies αντικαθιστά τα κεφάλια των χαρακτήρων από ένα φρούτο, ένα μήλο, ως σύμβολο της εκμηδένισης. Σχεδιάζει ανθρώπινα πρόσωπα σε μια πιο οικεία σκηνή στην οποία ο χαρακτήρας απευθύνεται στον αναγνώστη, ή στην τελευταία σκηνή, όπου η ευθεία ερώτηση εμφανίζεται με ένα αναπάντεχο αποτέλεσμα. Τα γεγονότα συμβαίνουν γρήγορα. Και ο αναγνώστης φτάνει στο τέλος χωρίς να έχει χρόνο να αφομοιώσει την ιστορία ούτε και χώρο να αποφύγει κάτι ή να πιστέψει στην ακρίβεια των γεγονότων. Ένα βιβλίο απίστευτης ισχύος και δύναμης, όπου το παιχνίδι σε όλα τα επίπεδα μεταξύ εικονογράφησης και κειμένου είναι ύψιστο. Όπως συμβαίνει σε πολλά εικονογραφημένα βιβλία, το εύρος της ηλικίας του πιθανού αναγνώστη είναι μεγάλο. Αν πρόκειται για παιδί, κρίνεται σκόπιμο να συνοδεύεται από έναν ενήλικα στο διάβασμα ενός έργου όπως αυτό. Μαρίζα Ντεκάστρο Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, Νοέμβριος 2011-τεύχος 523 Tàssies Μου έκλεψαν το όνομά μου Μετ. Δημήτρης Ψαρράς Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Τίτλος: Η βία δεν είναι μόνο υπόθεση των ενηλίκων Το σχολείο μου, η φυλακή μου. Κάθε χρονιά, μια καταδίκη, λέει ο ήρωας του βιβλίου για το δράμα που ζει, καθώς είναι ένα από τα θύματα ενδοσχολικής βίας. Το bullying, η υπόγεια βία που ασκείται μεταξύ παιδιών και εφήβων στο χώρο του σχολείου (στα διαλείμματα, στα αποδυτήρια, στα σχολικά, στο σχόλασμα) είναι ένα εξαιρετικά επίκαιρο ζήτημα. Από την έρευνα της Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. για την Ελλάδα, φαίνεται ότι το 10%-15% των μαθητών κάθε ηλικίας πέφτουν θύματα διαφόρων μορφών βίας στο σχολείο. Οι μαθητές που ασκούν βία υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών. Τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας ενώ τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας. Τα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας, σε αναλογία 3 προς 1. Τα περιστατικά ενδοσχολικής βίας και εκφοβισμού εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο και μειώνονται στο λύκειο. Οι μισοί από τους μαθητές θύματα βίας δεν αναφέρουν το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι το αναφέρουν σε φίλους τους και λιγότερο στους εκπαιδευτικούς ή τους γονείς τους. Στο πλαίσιο του Διακρατικού Ευρωπαϊκού Προγράμματος ΔΑΦΝΗ κατά της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού, η Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. έχει εκδώσει το βιβλίο Μου έκλεψαν το όνομά μου με στόχο να φέρει στην επιφάνεια το πρόβλημα. Ο Tàssies, βραβευμένος εικονογράφος στη Μπιενάλε της Μπρατισλάβα το 2009, έγραψε ένα σκοτεινό κείμενο με στόχο να συμβάλλει στην αποκάλυψη του φαινομένου. Εδώ δεν μιλάμε όπως συνήθως για την αποδοχή της διαφορετικότητας. Ο ήρωας είναι κανονικό παιδί χωρίς κάποιο εμφανές μειονέκτημα. Κι όμως μπαίνει στην άκρη γιατί κάποιοι θεωρούν ότι είναι ευάλωτος. Για την ακρίβεια τον μετατρέπουν σε ευάλωτο θύμα πάνω στο οποίο βγάζουν την επιθετικότητά τους, επιθετικότητα που πηγάζει από δικές τους ανασφάλειες που δημιουργούνται σε κοινωνίες σε κρίση όπως τις βιώνουμε σήμερα. Ο Tàssies μπαίνει χωρίς περιστροφές στο θέμα ξεκινώντας με την πρόταση: Τα όμορφα πράγματα είναι για όλους τους άλλους. Δεν είναι για μένα, λέει το παιδί. Κι έπειτα, στις επόμενες σελίδες, παρουσιάζει κι από ένα

5 συστατικό στοιχείο του bullying: κοροϊδία επειδή μελετάει, προσβολές επειδή δεν τσακώνεται, μοναξιά γιατί δεν έχει φίλους Του παίρνουν τα πράγματά του, τον κάνουν να κρύβεται από την ομάδα και να προσπαθεί να περάσει απαρατήρητος. Νιώθει να απειλείται κάθε στιγμή. Η βία που εκδηλώνεται από συμμαθητές έχει όλα τα χαρακτηριστικά που διακρίνουμε εάν παρατηρήσουμε προσεκτικά τις σχέσεις των παιδιών στο σχολείο. Έτσι ο ήρωας δεν έχει όνομα και πρόσωπο, όχι μόνο γιατί οι άλλοι του τα αφαίρεσαν, αλλά γιατί φαντάζεται ότι μ αυτό τον τρόπο αμύνεται σβήνοντας την προσωπικότητά του και μην προκαλώντας με την παρουσία του. Το κείμενο και κυρίως η εικονογράφηση, σκοτεινή σαν την ψυχή του παιδιού, δημιουργεί ανάλογα συναισθήματα. Οι παχιές γραμμές και τα σκούρα χρώματα, η έντονη αντίθεση με τα λευκά κενά συμπληρώνουν το ελλειπτικό κείμενο και εισάγουν τον αναγνώστη σε έναν άγριο κόσμο ταράζοντάς τον με τη δύναμή τους. Όπως αναφέρουν οι υπεύθυνοι του προγράμματος, οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στα παιδιά είναι πολλές και σοβαρές. Τα παιδιά θύματα μπορεί να αναπτύξουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, φοβίες, κατάθλιψη με ή χωρίς ιδέες αυτοκτονίας, ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλο, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση κ.α) καθώς και σχολική άρνηση και μαθησιακές δυσκολίες που μπορεί να καταλήξουν σε σχολική αποτυχία. Στην απελπισία του ο ανώνυμος ήρωας του βιβλίου παραλίγο να οδηγηθεί στην αυτοκτονία. Δεν το κάνει. Αντίθετα αποφασίζει να εκτεθεί στον αναγνώστη. Το βιβλίο απευθύνεται σε όλους όσοι, με τον ένα ή με το άλλο τρόπο, εμπλέκονται στο bullying: θέλει να ευαισθητοποιήσει τη μάζα των αδιάφορων παιδιών/ενηλίκων που με τη στάση τους υποθάλπουν το φαινόμενο, προκαλεί τους θύτες να ανακαλύψουν τα συναισθήματα των θυμάτων τους και φυσικά προτείνει το μοναδικό τρόπο διευθέτησης του προβλήματος και απελευθέρωσης από το άγχος που προξενεί η ενδοσχολική βία: παροτρύνει τα παιδιά-θύματα να μιλήσουν για να αποκτήσουν πρόσωπο. Το πρόσωπο που ο καθένας θέλει για τον εαυτό του. Βιβλία για την ενδοσχολική βία: Ε. Δικαίου, Β. Ηλιόπουλος, Τζ. Τασάκου, Μίλα, μη φοβάσαι! Ε.Ψ.Υ.Π.Ε. Μερκούριος Αυτζής, Ο Ορφέας και οι νταήδες με τα κίτρινα ποδήλατα, Ψυχογιός Μαρία Ρουσάκη, Ο νταής του σχολικού, Ψυχογιός Βιρζινί Λου, Κόκκινη κάρτα, στη βία! Άγκυρα Michele Elliott, Τι κάνεις όταν σ' έχουν βάλει στο μάτι! Αφοι Βλάσση Ελένη Κατσαμά, Κοσμοδρόμιο, Πατάκης