ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗN ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ Φιλολογική επιμέλεια θεμάτων και απαντήσεων: Αραούζου Κυριακή, φιλόλογος

Transcript

1 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗN ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΟΜΑΔΑ Α : ΘΕΜΑ Α Να δώσετε το περιεχόμενο των παρακάτω ιστορικών όρων: Διχοτόμηση χαρτονομίσματος Τάγματα εργασίας «Ανόρθωση» [Μονάδες 15] ΘΕΜΑ Α Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις σωστές ή λανθασμένες: 1. Ο Τρικούπης επιζητούσε τον εκσυγχρονισμό με κάθε κόστος και, παράλληλα, τη δημιουργία ενός κράτους κοινωνικής αλληλεγγύης. 2. Το βασιλικό περιβάλλον στην Αθήνα πίεζε την ελληνική κυβέρνηση να καταδικάσει το κίνημα του Θερίσου. 3. Τον Απρίλιο του 1921 υπογράφηκε συνθήκη φιλίας και συνεργασίας ανάμεσα στους Μπολσεβίκους και τον Κεμάλ. 4. Η Ελλάδα βγήκε ιδιαίτερα κερδισμένη μετά τους Βαλκανικούς πολέμους. 5. Η Ε.Α.Π. επιλήφθηκε κυρίως της αστικής αποκατάστασης. [Μονάδες 10]

2 ΘΕΜΑ Α Ποια μέτρα περιελάμβανε η μέριμνα για τους πρόσφυγες κατά την περίοδο ; ΘΕΜΑ Α [Μονάδες 13] Πώς εξελίχθηκε το εργατικό κίνημα στην Ελλάδα μέχρι το τέλος των Βαλκανικών πολέμων; ΟΜΑΔΑ Β : [Μονάδες 12] ΘΕΜΑ Β. 1. Με βάση το παρακάτω απόσπασμα και τις ιστορικές σας γνώσεις, να απαντήσετε στις ερωτήσεις που ακολουθούν: α) Να σχολιάσετε το περιεχόμενο της πολιτικής αντίληψης που ονομάστηκε συνοπτικά «βενιζελισμός». β) Να σχολιάσετε την άποψη ότι ο βενιζελισμός αποτελούσε «συνδυασμό αστικού εθνικισμού και αστικού εκσυγχρονισμού». ΚΕΙΜΕΝΟ: «Βενιζελισμός: Αστικός Εθνικισμός Αστικός Εκσυγχρονισμός» Πέρα και πίσω από το χάρισμα του ηγέτη του, η ανεπανάληπτη δυναμική του βενιζελισμού πηγάζει από έναν εξίσου ανεπανάληπτο συνδυασμό αστικού εθνικισμού και αστικού εκσυγχρονισμού, που βρίσκονταν σε αδιάσπαστη και διαλεκτική ενότητα. Από την πρώτη στιγμή, το 1910, ο εκσυγχρονισμός τέθηκε στην υπηρεσία της εθνικής ολοκλήρωσης. Με τη σειρά της η εθνική ολοκλήρωση υπηρέτησε τον εκσυγχρονισμό μέχρι το τέλος, προσφέροντας την αναντικατάστατη πολιτική και ιδεολογική του

3 νομιμοποίηση. Στο γενικό αυτό επίπεδο γίνεται φανερή η άρρηκτη συνέχεια και συνέπεια του βενιζελισμού (και του Βενιζέλου προσωπικά). Αν πρέπει κανείς να διακρίνει δύο φάσεις ίσης περίπου διάρκειας, είναι επειδή το περιεχόμενο της εθνικής ολοκλήρωσης άλλαξε αναγκαστικά και ριζικά μετά την καταστροφή του Πριν, αυτό σήμαινε πρωταρχικά την απελευθέρωση των αλύτρωτων, με την αντίστοιχη εδαφική επέκταση του εθνικού κράτους. Μετά σήμαινε την αφομοίωση των πρώην αλύτρωτων ως Νέων Χωρών ή ως προσφύγων πια και την επίτευξη εθνικής ομοιογένειας και μιας νέας εθνικής ταυτότητας μέσα στα οριστικά πλέον κρατικά σύνορα. Έτσι, κατά την πρώτη ηρωική περίοδο του βενιζελισμού ( ), ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με τον αλυτρωτισμό, με ιδεολογικό επιστέγασμα τη Μεγάλη Ιδέα. Κατά τη δεύτερη περίοδο ( ) ο αστικός εκσυγχρονισμός συναρθρώθηκε με την οικοδόμηση ενιαίου εθνικού κράτους, με ιδεολογικό επιστέγασμα την Αβασίλευτη Δημοκρατία, στην οποία ο βενιζελισμός επιχείρησε να προσδώσει ευρύτερο ιδεολογικό και κοινωνικό περιεχόμενο. Ως ανεπανάληπτος συνδυασμός αστικού εκσυγχρονισμού και αστικού εθνικισμού, ο βενιζελισμός στηρίχθηκε σε εξίσου ανεπανάληπτες ιστορικές προϋποθέσεις (που έλειπαν από τα προγενέστερα εγχειρήματα του Μαυροκορδάτου και του Τρικούπη). Εκμεταλλεύτηκε αδίστακτα και δημιουργικά μια σειρά από διεθνείς συγκυρίες κατά την περίοδο , που πρόσφεραν τις καλύτερες, αλλά και τις τελευταίες, ευκαιρίες πραγμάτωσης της Μεγάλης Ιδέας ως συνεπούς και ρεαλιστικού αλυτρωτισμού. Για πρώτη και τελευταία φορά, άλλωστε, τα συμφέροντα του βρετανικού ιμπεριαλισμού συνέπεσαν και συμπορεύτηκαν με τις ελληνικές εθνικές επιδιώξεις. Γ. Θ. Μαυροκορδάτου, «Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός». ΘΕΜΑ Β. 2. Με βάση τις ακόλουθες πηγές και τις ιστορικές σας γνώσεις, να περιγράψετε την οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στο συντηρητικό της χαρακτήρα.

4 ΚΕΙΜΕΝΟ 1: Η νήσος, παρακαταθείσα εν έτει 1897 εις χείρας των Μεγάλων Δυνάμεων υπό του Σουλτάνου, κυβερνάται υπ αυτών, ή μάλλον υπό των τεσσάρων εξ αυτών, μετά την εκ της ομοφωνίας αποχώρησιν της Γερμανίας και της Αυστρίας, ως επαρχία του τουρκικού κράτους δι εντολοδόχου του Υπάτου Αρμοστού. Την επί της νήσου, επομένως, κυριαρχίαν ασκούσιν σήμερον οι τέσσαρες Μεγάλες Δυνάμεις και είναι μεν αληθές ότι αύται ενέκριναν το Κρητικόν Σύνταγμα, δι ου η νήσος χαρακτηρίζεται «πολιτεία αυτόνομος». Αλλ η θέσπισις του Συντάγματος δεν κατέστησεν την αυτονομίαν πραγματικήν, αφού η πλήρης αυτού εφαρμογή μόνο μετά την λήξιν της Αρμοστείας είναι δυνατή, επηύξησε δε μόνον την αβεβαιότητα περί της υφισταμένης πολιτικής της νήσου καταστάσεως. [Περιγραφή του κρητικού καθεστώτος στα 1901 από τον Ελευθέριο Βενιζέλο] ΚΕΙΜΕΝΟ 2: Στη νεοσύστατη Κρητική Πολιτεία δεν υπήρχε κοινοβουλευτισμός, ούτε προβλεπόταν από το Σύνταγμα πολιτική ευθύνη των υπουργών απέναντι στη Βουλή. Οι σύμβουλοι εξαρτιόνταν από τον «ηγεμόνα» και ήταν πολιτικώς υπεύθυνοι έναντι αυτού και μόνο. Ο «ηγεμόνας» αποτελούσε το κεντρικό όργανο της πολιτείας και το κέντρο όλων των εξουσιών. Η βουλή εκλεγόταν με καθολική ψηφοφορία και συνερχόταν σε τακτική σύνοδο μία μόνο φορά κατά το διετές διάστημα της βουλευτικής περιόδου. Οι αρμοδιότητές της ήταν περιορισμένες, ενώ η κύρωση των νόμων εξαρτιόταν μόνο από τη θέληση του «ηγεμόνα». Η δικαστική αρχή απολάμβανε σχετική ανεξαρτησία, αλλά ο έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων ήταν εκτός των αρμοδιοτήτων της. [Ιστορία των Ελλήνων]

5 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗN ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΘΕΜΑ Α Διχοτόμηση χαρτονομίσματος: σχολικό βιβλίο, σελίδα 50: «Το Μάρτιο του 1922 τα δημοσιονομικά δεδομένα της χώρας έφτασαν σε πλήρες αδιέξοδο, το οποίο αντιμετωπίστηκε με έναν απρόσμενο τρόπο. Λίγους μήνες πριν την κατάρρευση του Ελληνικού μετώπου στη Μικρά Ασία, η Κυβέρνηση προέβη σε ένα πρωτότυπο εσωτερικό, αναγκαστικό δάνειο, με διχοτόμηση του χαρτονομίσματος. Το αριστερό τμήμα εξακολουθούσε να κυκλοφορεί με το 50% της αναγραφόμενης αξίας, ενώ το δεξί ανταλλάχθηκε με ομολογίες του δημοσίου. Η επιχείρηση στέφθηκε με επιτυχία, το κράτος απέκτησε δραχμές και το πείραμα επαναλήφθηκε το Φυσικά, ο νομισματικός αυτός ελιγμός δε στάθηκε ικανός να προλάβει τη μικρασιατική καταστροφή και τις βαρύτατες συνέπειές της». Τάγματα εργασίας: σχολικό βιβλίο, σελίδα 139: «Μεταξύ των καταπιέσεων που υπέστησαν οι Έλληνες κατά τον πρώτο διωγμό που ξέσπασε το 1914 βρίσκονται και τα τάγματα εργασίας. Οι άνδρες άνω των 45 ετών που δεν στρατεύονταν επάνδρωσαν τα τάγματα αυτά. Εκεί πολλοί πέθαιναν από τις κακουχίες και τις αρρώστιες. Όσοι είχαν ηλικία ετών μπορούσαν αρχικά να εξαγοράσουν τη στρατιωτική τους θητεία. Όσοι δεν πλήρωσαν θεωρήθηκαν λιποτάκτες. Μετά την κατάργηση της δυνατότητας εξαγοράς της θητείας σημειώθηκαν χιλιάδες λιποταξίες και όσοι συνελήφθησαν εκτελέστηκαν». «Ανόρθωση»: σχολικό βιβλίο, σελίδα 89: «Πριν από τις εκλογές της 8 ης Αυγούστου 1910 δεν είχε συγκροτηθεί κανένα νέο μεγάλο κόμμα που να υποστηρίζει τις μεταρρυθμίσεις οι οποίες προτάθηκαν το 1909 / 1910.

6 Φορείς των νέων ιδεών υπήρξαν ανεξάρτητοι υποψήφιοι, οι οποίοι είτε κατά μόνας είτε μαζί με άλλους, σε ανεξάρτητα ψηφοδέλτια, διεκδικούσαν τις ψήφους των δυσαρεστημένων από τα παλαιά κόμματα εκλογέων. Αυτοί οι ανεξάρτητοι πολιτικοί, με το γενικό σύνθημα της «ανόρθωσης», ανάλογα με την περιοχή που ήταν υποψήφιοι και τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνονταν, εννοούσαν είτε την υλοποίηση των αιτημάτων των συντεχνιών, όπως εκφράστηκαν στα συλλαλητήρια του 1909, είτε την επίλυση του αγροτικού ζητήματος, με την παροχή γης στους ακτήμονες». ΘΕΜΑ Α Λ (Ο Δηλιγιάννης επιζητούσε κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης), 2 Σ, 3 Λ (το Μάρτιο του 1921), 4 Σ, 5 Λ (της αγροτικής αποκατάστασης). ΘΕΜΑ Α Σχολικό βιβλίο, σελίδες : «Κατά την περίοδο του Εθνικού Διχασμού ( ) η κυβέρνηση Βενιζέλου ίδρυσε στη Θεσσαλονίκη την «Ανωτάτην Διεύθυνσιν Περιθάλψεως». Τον Ιούλιο του 1917 (είχε επικρατήσει ο Βενιζέλος και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος είχε εγκαταλείψει την Ελλάδα) ιδρύθηκε το Υπουργείο Περιθάλψεως. Για πρώτη φορά θεσμοθετήθηκε η περίθαλψη και για τις οικογένειες των εφέδρων που βρίσκονταν στο μέτωπο και για τις οικογένειες των θυμάτων του πολέμου. Μολονότι η Ελλάδα βρισκόταν σε πολεμική αναμέτρηση (Α Παγκόσμιος πόλεμος) και οι οικονομικές συνθήκες ήταν αντίξοες, η φροντίδα για τους πρόσφυγες ήταν περισσότερο οργανωμένη από το 1917 έως το Σύμφωνα με στοιχεία των υπηρεσιών του Υπουργείου Περιθάλψεως, δέχτηκαν περίθαλψη κατά διαστήματα περίπου πρόσφυγες. Η μέριμνα για τους πρόσφυγες περιελάμβανε: Διανομή χρηματικού βοηθήματος. Ιδιαίτερο επίδομα δινόταν σε ιερείς, δασκάλους και επιμελείς μαθητές.

7 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΑΠΑΝΤΗΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ Διανομή συσσιτίου. Οργανώθηκαν καθημερινά συσσίτια από το κράτος ή το Πατριωτικό Ίδρυμα σε συνοικίες των πόλεων όπου ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί πρόσφυγες. Παροχή ιατρικής περίθαλψης. Διορίστηκαν γιατροί, φαρμακοποιοί και μαίες αποκλειστικά για τους πρόσφυγες Χορήγηση φαρμάκων και νοσηλεία σε νοσοκομεία, δημόσια ή ειδικά διαμορφωμένα για την περίθαλψη των προσφύγων. Στέγαση σε προσωρινά καταλύματα (σκηνές ή παραπήγματα), σε δημόσια και σε επιταγμένα ή μισθωμένα ιδιωτικά κτίρια. Παροχή ενδυμάτων και κλινοσκεπασμάτων. Βοήθεια για εύρεση εργασίας. Δωρεάν μετακίνηση, ομαδική ή ατομική, για εύρεση στέγης και εργασίας ή για επιστροφή στις περιοχές της προηγούμενης εγκατάστασης. ΘΕΜΑ Α Σχολικό βιβλίο, σελίδα 46: «Οι διαφορές του αγροτικού προβλήματος στην Ελλάδα, σε σχέση με γειτονικές ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες, οφείλονταν στις ιστορικές ιδιομορφίες της ελληνικής ανάπτυξης. Το ίδιο ισχύει και για το εργατικό κίνημα. Στο τέλος του 19ου αιώνα συναντάμε στην Ελλάδα σοσιαλιστικές ομάδες και εργατικές ομαδοποιήσεις. Η πολιτική και κοινωνική τους επιρροή ήταν σαφώς μικρότερη από εκείνη που άσκησαν αντίστοιχα κινήματα σε βιομηχανικές χώρες της Δύσης αλλά και σε βαλκανικές (π. χ. Βουλγαρία). Η απουσία μεγάλων σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων οδήγησε σ αυτήν την καθυστέρηση από κοινού με άλλους παράγοντες. Στα μεγάλα δημόσια έργα της περιόδου σημαντικό ποσοστό του εργατικού δυναμικού προερχόταν από το εξωτερικό (στη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου εργάστηκαν πολλοί Ιταλοί) ή ήταν πρόσκαιρης, βραχύχρονης απασχόλησης. Πιο σταθερό εργατικό δυναμικό δούλευε στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, όπου και εκδηλώθηκαν οι πρώτες καθαρά εργατικές εξεγέρσεις (Λαύριο, 1896). Στον ιδεολογικό τομέα η επικράτηση της Μεγάλης Ιδέας εμπόδιζε την ανάπτυξη και διάδοση ιδεολογιών με κοινωνικό και ταξικό περιεχόμενο». ΘΕΜΑ Β1

8 α) Σχολικό βιβλίο, σελίδα 48: «Στην περίοδο , κατά την οποία η Ελλάδα βρισκόταν σε συνεχή πολεμική ετοιμότητα, εμφανίστηκε μια νέα πολιτική αντίληψη, που εκφράστηκε με τον Ελευθέριο Βενιζέλο και ονομάστηκε συνοπτικά «βενιζελισμός». Είναι δύσκολο να ορίσουμε με λίγα λόγια τι ακριβώς ήταν αυτή η πολιτική, στον οικονομικό όμως τομέα φαίνεται ότι ο βενιζελισμός θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μοχλό έκφρασης και ανάπτυξης του ελληνισμού. Το ελληνικό κράτος, δηλαδή, έπρεπε να επιδιώξει την ενσωμάτωση του εκτός συνόρων ελληνισμού και, με ενιαία εθνική και κρατική υπόσταση, να διεκδικήσει τη θέση του στον τότε σύγχρονο κόσμο. Αυτό προϋπέθετε όχι μόνο θεσμικό εκσυγχρονισμό, που θα καθιστούσε το κράτος αποτελεσματικό και αξιόπιστο, αλλά και γενικότερη προσήλωση στην ιδέα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων του έθνους. Ο Βενιζέλος δεν ήταν μόνος στη διαδικασία διαμόρφωσης και υλοποίησης των νέων επιλογών. Συσπείρωσε γύρω του μια δραστήρια αστική τάξη που εξακολουθούσε ακόμα να πλουτίζει σε όλη τη λεκάνη της ανατολικής Μεσογείου και που φιλοδοξούσε να κυριαρχήσει και πολιτικά στο χώρο όπου άπλωνε τις οικονομικές της δραστηριότητες. Κατά την περίοδο αυτή, υπήρχε ακόμα ισχυρή ελληνική οικονομική παρουσία στα λιμάνια της Νότιας Ρωσίας, στη λεκάνη του Δούναβη και το εσωτερικό της Ρουμανίας, στον Πόντο και τα μικρασιατικά παράλια, στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, τη Θεσσαλονίκη, την Αίγυπτο, το Σουδάν, την Αλεξάνδρεια. Όλος αυτός ο πλούτος μπορούσε να διασφαλιστεί μόνο μέσα από τη δημιουργία ενός ισχυρού εθνικού κέντρου, μιας περιφερειακής δύναμης ικανής να παρεμβαίνει και να προστατεύει τα συμφέροντα των πολιτών της. Επρόκειτο για ένα αίτημα αρκετά κρίσιμο, σε μια εποχή κατά την οποία πολλά εθνικιστικά κινήματα έκαναν αισθητή την παρουσία τους. Για τους λόγους αυτούς η Μεγάλη Ιδέα και οι προϋποθέσεις της ο εκσυγχρονισμός του κράτους αποτέλεσαν ισχυρά ιδεολογικά, πολιτικά και οικονομικά ερείσματα για τη διεκδίκηση της Μεγάλης Ελλάδας με πιθανότητες επιτυχίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα χρόνια αυτά της μεγάλης προσπάθειας οι προϋπολογισμοί του κράτους ήταν συνήθως πλεονασματικοί. Το 1911 τα έσοδα του προϋπολογισμού ήταν

9 και τα έξοδα μόνο δραχμές, παρά τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες». β) Σύμφωνα με τις πληροφορίες του παραθέματος του Γ. Θ. Μαυροκορδάτου, που φέρει τον τίτλο «Βενιζελισμός και Αστικός Εκσυγχρονισμός», η πολιτική αντίληψη που συνοψίστηκε στον όρο «βενιζελισμός» εν ονόματι του γεννήτορά της υπήρξε η ριζοσπαστικότερη και η αποτελεσματικότερη σύζευξη των τότε επιδιώξεων του ελληνισμού. Η μία εξ αυτών, ο αστικός εκσυγχρονισμός, που χρειαζόταν άμεση υλοποίηση λόγω κυρίως των οικονομικοπολιτικών και εθνικών αναταραχών της περιόδου , επιδιώχθηκε από κοινού με την πραγμάτωση της Μεγάλης Ιδέας. Ήδη από το 1910 ο εκσυγχρονισμός υπηρέτησε το εθνικό όραμα, το οποίο εν συνεχεία τον ενίσχυσε, προωθώντας τις πολιτικές θέσεις και ιδεολογίες του. Το γεγονός αυτό δεν μπορεί παρά να αποδεικνύει την αδιάσπαστη ενότητα των οραμάτων που εξέφρασε ο Βενιζέλος. Σημειωτέον, βέβαια, το αναπόφευκτο της τροποποίησης των επιδιώξεων του βενιζελισμού μετά τις καταστροφικές ανατροπές της Μικρασιατικής καταστροφής. Η αρχική επιθυμία απελευθέρωσης των απανταχού αλύτρωτων Ελλήνων και η προσάρτηση νέων εδαφών εντός των συνόρων της ελληνικής επικράτειας διευρύνθηκε και μετατράπηκε σε προσπάθεια εξασφάλισης εθνικής ομοιογένειας μέσω της καθολικής απορρόφησης αλύτρωτων Ελλήνων και εδαφών Νέων Χωρών και της υιοθέτησης ενιαίας και αδιάσπαστης ελληνικής ταυτότητας. Πιο συγκεκριμένα, κατά την περίοδο η σύζευξη εκσυγχρονισμού και αλυτρωτισμού συνέβη αναπόφευκτα στο πλαίσιο της οικοδόμησης μιας Μεγάλης Ελλάδας, ενώ την περίοδο η συμπόρευση των δύο επιδιώξεων συντελέστηκε υποστηριζόμενη από την Αβασίλευτη Δημοκρατία, η οποία, με τη σειρά της, διευρύνθηκε ιδεολογικά και κοινωνικά από το Βενιζέλο, που εκ προοιμίου θεωρούσε το ρόλο του βασιλιά ανασταλτικό και μεσοπρόθεσμα επιβαρυντικό για τα ελληνικά συμφέροντα. Δεδομένου, εντέλει, ότι ο βενιζελισμός είχε στη διάθεσή του γόνιμο έδαφος, που προσέφεραν οι σπάνιες ιστορικές και διεθνείς συνθήκες τις οποίες αξιοποίησε στο έπακρο, θεωρήθηκε η τελευταία απόπειρα υλοποίησης της Μεγάλης Ιδέας, η οποία μάλιστα συνειδητά και

10 αντικειμενικά επιδιώχθηκε κατά την περίοδο Οι ιστορικές εξελίξεις της δεκαετίας αυτής και η πρωτοφανής σύμπτωση των βρετανικών συμφερόντων με τα ελληνικά υπήρξαν παράγοντες που δεν μπορούσαν να μείνουν ανεκμετάλλευτοι από τον οξυδερκή πολιτικό και όλους όσοι συντάχθηκαν με τη μακρόπνοη ιδεολογία του. ΘΕΜΑ Β. 2. Σχολικό βιβλίο, σελίδες : Μέσα σε μια απερίγραπτη φρενίτιδα ενθουσιασμού ο εντολοδόχος των Μεγάλων Δυνάμεων πρίγκιπας Γεώργιος ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 9 Δεκεμβρίου Ο Γάλλος Ναύαρχος Ποττιέ, υπό την ιδιότητά του ως Προέδρου του Συμβουλίου των Ναυάρχων, παρέδωσε επίσημα στο Γεώργιο τη διοίκηση της Κρήτης. Τα πλοία των Δυνάμεων της Διεθνούς Προστασίας χαιρέτισαν τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας και ο Ύπατος Αρμοστής απηύθυνε το πρώτο του διάγγελμα προς τον κρητικό λαό. Η κρητική σημαία υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά, ενώ η τουρκική διατηρήθηκε μόνο στο φρούριο της Σούδας, ως τελευταίο σύμβολο της τουρκικής επικυριαρχίας στην Κρήτη. Το νησί τέθηκε υπό διεθνή προστασία. Οι ξένοι Ναύαρχοι αναχώρησαν την επομένη (10 Δεκεμβρίου) και αμέσως άρχισε με γοργούς ρυθμούς το δυσχερές έργο της οργάνωσης του νέου πολιτικού σχήματος, που ονομάστηκε Κρητική Πολιτεία. Ορίστηκε μια 16μελής Επιτροπή από 12 χριστιανούς και 4 μουσουλμάνους, για να εκπονήσει το σχέδιο του κρητικού συντάγματος, ενώ παράλληλα προχώρησαν οι πολιτικές πράξεις χωρίς χρονοτριβή. Έναν ακριβώς μήνα μετά την εγκατάσταση του Ύπατου Αρμοστή δημοσιεύτηκε το πρώτο σημαντικό διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» και αμέσως προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων. Στις εκλογές αυτές αναδείχθηκαν 138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι και η Κρητική Βουλή άρχισε τις εργασίες της στις 8 Φεβρουαρίου Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας, που συντάχθηκε κατά το πρότυπο του ισχύοντος τότε ελληνικού συντάγματος, αφού εγκρίθηκε

11 από το Συμβούλιο των Πρέσβεων των Προστάτιδων Δυνάμεων στη Ρώμη, τέθηκε αμέσως σε εφαρμογή. Λίγες ημέρες αργότερα συγκροτήθηκε και ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, στην οποία Υπουργός Δικαιοσύνης ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Ο τελευταίος περιγράφει χαρακτηριστικά το νεοϊδρυθέν Κρητικό καθεστώς ως παραχώρηση του Σουλτάνου στις τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις το έτος 1897, με την προϋπόθεση διατήρησης της τουρκικής επικυριαρχίας και την επίβλεψη του Ύπατου Αρμοστή, Πρίγκιπα Γεωργίου. Προσθέτει, στη συνέχεια, ότι το νέο Σύνταγμα, το οποίο έγινε αποδεκτό από τις Δυνάμεις, εξασφαλίζει τυπική και μόνο αυτονομία, αφού, για να λειτουργήσει ουσιαστικά ανεξάρτητη η Κρητική Πολιτεία, έπρεπε να λήξει πρώτα αισίως η αρμοστεία του Γεωργίου. Κλείνοντας, επισημαίνει, όπως είναι φυσικό, τους κινδύνους που υποκρύπτει μια τέτοια συνθήκη, η οποία προσιδιάζει περισσότερο σε απόπειρα ποδηγέτησης παρά αυτονόμησης της νήσου. Ωστόσο, την πρώτη διετία λειτουργίας της Κρητικής Πολιτείας πραγματοποιήθηκε σημαντικό έργο και αντιμετωπίστηκαν αποτελεσματικά σοβαρά ζητήματα που εκκρεμούσαν. Σύντομα, όμως, το θετικό και αισιόδοξο κλίμα των δύο πρώτων ετών της λειτουργίας του νέου καθεστώτος άρχισαν να σκιάζουν απειλητικά σύννεφα, τα οποία επρόκειτο να δημιουργήσουν λίγο αργότερα σοβαρή εσωτερική κρίση. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας ήταν υπερβολικά συντηρητικό και παραχωρούσε στον Ηγεμόνα, όπως ονομάστηκε ο Ύπατος Αρμοστής, υπερεξουσίες, που εύκολα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε δεσποτική συμπεριφορά. Επιπλέον, η ασάφεια στον ακριβή καθορισμό αρμοδιοτήτων δημιουργούσε τριβές και προσωπικές αντιπαραθέσεις στο έργο της διοίκησης. Οι τοπικοί παράγοντες της Κρήτης, που πολέμησαν για την ελευθερία του νησιού και στήριξαν με ενθουσιασμό τον Πρίγκιπα, έβλεπαν τώρα με δυσφορία και πικρία να παραγκωνίζονται και να διορίζονται σε καίριες θέσεις Αθηναίοι σύμβουλοι του Γεωργίου, που αγνοούσαν τα κρητικά πράγματα και την ψυχολογία των Κρητών. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν η διαχείριση του εθνικού ζητήματος της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Στο ουσιώδες αυτό ζήτημα παρατηρήθηκε εξαρχής διάσταση απόψεων μεταξύ του Γεωργίου και του

12 Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο Γεώργιος πίστευε ότι η λύση του εθνικού ζητήματος θα ωρίμαζε με συνεχείς παραστάσεις και υπομνήματα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, ενώ ο Βενιζέλος, βλέποντας τα πράγματα πρακτικότερα και ρεαλιστικότερα, θεωρούσε ότι η λύση έπρεπε να είναι σταδιακή, με βαθμιαίες κατακτήσεις. Ως πρώτη μάλιστα κατάκτηση θεωρούσε την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων από τις κρητικές πόλεις και την αντικατάστασή τους από ντόπια πολιτοφυλακή, με Έλληνες αξιωματικούς. Σύμφωνα με το παράθεμα από την «Ιστορία των Ελλήνων», ο κοινοβουλευτισμός δεν είχε θέση στην Κρητική Πολιτεία και τα υπουργικά στελέχη διατελούσαν διακοσμητικό ρόλο, με τον ίδιο τρόπο που η κρητική Βουλή φερόταν να λειτουργεί. Προτάσεις και ψηφίσματα υποβάλλονταν κατόπιν συγκατάνευσης του Αρμοστή, από τον οποίο εκπορεύονταν όλες οι εξουσίες. Στα βουλευτικά αξιώματα εκλέγονταν υποψήφιοι κατόπιν καθολικής ψηφοφορίας, ενώ η μία και μοναδική σύγκλιση της Βουλής ανά διετία ήταν επιεικώς ανεπαρκής. Ούτως ή άλλως, βέβαια, ο ρόλος της περιοριζόταν στην τυπική παρουσία και συμμετοχή στις διαδικασίες θέσπισης νόμων, αφού ο ηγεμόνας έπαιρνε ουσιαστικά αποφάσεις για κάθε ζήτημα. Η δικαστική εξουσία ήταν περισσότερο αυτόνομη σε σχέση με τη βουλευτική, αλλά, και πάλι, η διαπίστωση σχετικά με το αν οι νόμοι ήταν σύμφωνοι ή παρέβαιναν συνταγματικές επιταγές ήταν στη διακριτική ευχέρεια του Ύπατου Αρμοστή. Δίχως αμφιβολία, η μοναρχία βασίλευε στο όνομα ενός εικονικού κοινοβουλευτισμού.