''Η συμβολή του 'πρωταρχικού δεσμού' στη δομή της προσωπικότητας'' Γέφυρες συνεργασίας Ψυχοθεραπείας & Νευροεπιστημών

Transcript

1 Δραματοθεραπείας Παιγνιοθεραπείας Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα, Νοεμβρίου 2012 ''Η συμβολή του 'πρωταρχικού δεσμού' στη δομή της προσωπικότητας'' Γέφυρες συνεργασίας Ψυχοθεραπείας & Νευροεπιστημών Β Ι Ω Μ Α Τ Ι Κ Α Ε Ρ Γ Α Σ Τ Η Ρ Ι Α Οι αριθμοί των εργαστηρίων είναι οι αριθμοί με τους οποίους εμφανίζονται στο Συνοπτικό Πρόγραμμα ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, 23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΔΕΣΜΟΣ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ GESTALT Γιαμαρέλου Γ., M.A. Κλινικής ψυχολογίας, ιδρ. μέλος του κέντρου ψυχοθεραπείας & εκπαίδευσης Gestalt Foundation, ψυχοθεραπεύτρια, εκπαιδεύτρια & επόπτρια Gestalt. Μέλος της EAGT & κάτοχος ECP. Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο έχει βιώσει τη στοργή, τη φροντίδα, ή/ και την παραμέληση στα πρώιμα στάδια της εξέλιξης του, έχει εσωτερικευθεί και εμφανίζεται ξανά στο παρόν με τη μορφή παγιωμένων πεποιθήσεων, προσδοκιών και μοτίβων επαφής. Πως όλα αυτά εμφανίζονται στη συνάντηση θεραπευτή θεραπευόμενου; 8 HOW EXPRESSIVE ARTS & DRAMA THERAPY REHABILITATE ATTACHMENT Goren-Bar A., Clinical &Educational Psychologist, Expressive Arts Therapy registered, Art & Psychotherapy Center Neo-Psichiko, Athens, Management University Tel Aviv, Israel This interactive workshop is based on Goren-Bar s lecture which will be given at the conference. It will offer the participants an experience (from zero distance) to see how theoretical ideas proposed in his lecture could be applied to Expressive Arts & Drama Therapies. Emphasis will be made to show how this experience contributes to the rehabilitation of Attachment capability. Based on his doctoral dissertation the workshop will show how basic concepts in Self Psychology & Object Relations theories can be applied to Expressive Arts & Drama Therapy. As he claims, and will be shown in his workshop, the contribution of these theories to the understanding of the crucial parent-child attachment relationship is enormous. The workshop will expose attendants with Art materials and will onset a dynamic process where Parent-Maternal-Child relationship is revived and where attachment issues come up and nurtured. 9 ΑΣ ΓΙΝΟΥΜΕ ΚΟΛΛΗΤΟΙ : ΒΙΩΜΑ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ Σταύρου Δ., Ψυχολόγος, Δραματοθεραπεύτρια Στο εργαστήριο αυτό θα επικεντρωθούμε στους συμβιωτικούς δεσμούς, τις σχέσεις έντονης εξάρτησης μεταξύ μητέρας παιδιού, αλλά και μεταξύ συντρόφων, φίλων, συζύγων. Πάντα υπάρχει εξάρτηση από τους αγαπημένους μας αλλά στην περίπτωση των συμβιωτικών σχέσεων ο ένας δεν μπορεί να κάνει χωρίς τον άλλον, λες και είναι κολλημένοι, ψυχή τε και σώματιόπως οι «κολλητές» έφηβες στο σχολείο-χάνοντας την ατομικότητά τους, την επιθυμία τους και την προσωπική ολοκλήρωσή τους. Η προβληματική των συμβιωτικών ή συγχωνευτικών σχέσεων, έγκειται στην σχέση με το αντικείμενο και την παρατηρούμε σε πολλές παθολογίες λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές. Ο τρόπος που θα δουλέψουμε θα βασίζεται στη μεταφορά αυτού του είδους δεσμού που θα αναπαρασταθεί με διαφορετικούς τρόπους, ώστε να δούμε τις διαφορετικές αποχρώσεις της συμβιωτικής σχέσης, ενεργοποιώντας την εμπειρία στο σύνολό της. Πώς είναι να χάνει κανείς την ακεραιότητά του προσχωρώντας στην απόλυτη ένωση με τον άλλο; Υπάρχουν εμπειρίες του παρελθόντος οι οποίες ξυπνούν μέσω της βιωματικής εμπειρίας; Πώς νοιώθουμε με την αποκοπή και την επανεύρεση του ατομικού σώματος; Είναι μόνο κάποια από τα θέματα τα οποία θα δουλέψουμε μετά από το βίωμα σε αυτή την εργαστηριακή ομάδα.

2 10 ΜΑΝΑ, ΜΗΤΕΡΑ, ΜΑΜΑ. Κανέλλου Α., Κοινωνιολόγος, Δραματοθεραπεύτρια, Πρόεδρος Πανελλήνιας Επαγγελματικής Ένωσης Δραματοθεραπευτών Παιγνιοθεραπευτών (Π.Ε.Ε.Δ.Π), Απέργη Α., Κοινωνιολόγος, Δραματοθεραπεύτρια,, Dramaturg (MA) Μα μά ψελλίζει ένα παιδάκι. Η ίδια αυτή μαμά είναι μητέρα και μάνα Ο ρόλος της, όχι μόνο ως μάνας-τροφού αλλά και ως παράγοντας ωρίμανσης στην ψυχοσωματική ανάπτυξη του ατόμου, είναι αναμφισβήτητος. Η σχέση μητέρας παιδιού αποτελεί τη βάση και το θεμέλιο για όλες τις μετέπειτα σχέσεις του ατόμου. Είναι η καθοριστική σχέση που θέτει τις βάσεις της ασφάλειας του εαυτού, της αυτοεκτίμησης και της προσωπικότητας. Μάνα, Μητέρα, Μαμά λοιπόν. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ψιθυρίσει, πει, φωνάξει αυτές τις τρεις λέξεις. Σε πρώτο άκουσμα θα έλεγε κανείς ότι είναι όμοιες μιας και αναφέρονται στο ίδιο πρόσωπο, αλλά τελικά είναι τόσο διαφορετικές. Πώς αισθανόμαστε όταν τις προφέρουμε; Πότε έχουμε την ανάγκη να πούμε, μάνα, πότε μητέρα, πότε μαμά; Πως απαντά και πως σχετίζεται ο πρωταρχικός δεσμός με τις παραπάνω λέξεις και ποια μιλάει περισσότερο στον καθένα από εμάς; Στο βιωματικό αυτό εργαστήρι, θα έρθουμε σε επαφή με το κομμάτι του εαυτού μας που συνδέεται με την έννοια της μητρότητας και θα έχουμε τη δυνατότητα να επεξεργαστούμε τα παραπάνω ερωτήματα μέσα από μια σειρά από δραματοθεραπευτικές τεχνικές. Μέσα από την τέχνη, τη δημιουργική γραφή, και το παίξιμο ρόλων θα προσεγγίσουμε τον πιο ουσιαστικό και σύνθετο γυναικείο ρόλο με τα διαφορετικά ονόματα. 13 ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΝΑ ΕΠΙΛΕΞΟΥΜΕ ; ΔΟΥΛΕΥΟΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ Ζύμνη-Γεωργάλου Κ., Ψυχοθεραπεύτρια M.Sc., Ph.D. Candidate & Xαρισιάδης Α., M.Sc., Γίγνεσθαι Εταιρεία Υπαρξιακής Ψυχολογίας Η επιστημονική κοινότητα συγκλίνει στην άποψη πως ο άνθρωπος διαμορφώνει τη ζωή του και τη ζωή των γύρω του σε συνεχή αλληλεπίδραση με βιολογικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη ή και στη συρρήκνωση των δυνατοτήτων του. Οι κυριότερες προσεγγίσεις στη Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική υπογραμμίζουν τη δυνατότητα του ατόμου για ελεύθερη επιλογή μπροστά στα δεδομένα της ύπαρξης. Υποστηρίζουν επίσης πως το κάθε βήμα στη διαδικασία ενηλικίωσης του ανθρώπου εμπεριέχει ένα μεγαλύτερο βαθμό ελευθερίας αλλά συγχρόνως και βαθύτερης ευθύνης. Ωστόσο σ αυτή την πορεία διαφοροποίησης, το άτομο βιώνει συγχρόνως δυσκολίες και περιορισμούς που συνδέονται άμεσα με βιώματα του παρόντος, του παρελθόντος και έλλειψη οραμάτων για το μέλλον. Στο εργαστήριό μας θα επεξεργαστούν βιωματικά έννοιες ενός βασικού υπαρξιακού παράδοξου: η συνύπαρξη των δυνατοτήτων και της ελευθερίας επιλογής και των περιορισμών της ζωής που καλείται να αντιμετωπίσει το άτομο. Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να αναστοχαστούν και να κοιτάξουν για άλλη μια φορά βασικούς σταθμούς της ζωής τους κάτω από το πρίσμα της Υπαρξιακής ματιάς με κύριο στόχο την επανεξέταση και ίσως τον επαναπροσδιορισμό κάποιων μέχρι σήμερα «ιζηματοποιημένων πιστεύω» τους. 14 THE INTERPERSONAL PLAY SPACE (IPPS): AN ART AND DRAMA THERAPY GROUP MODEL FOR ASD DIAGNOSED CHILDREN BASED IN OBJECT RELA- TIONS AND DEVELOPMENTAL PSYCHOLOGY Zehavi G.,., PhD student, RDT/BCT, Tel Hai Academic College, Hebrew University of Jerusalem, Israel The IPPS model is a unique clinical model in Art and Drama Therapy through which children of the Autistic Spectrum Disorder significantly enhance their interpersonal communication capacities. The intersubjective arts based process supports the participants developing Sense of Self (Stern, 2000), that is primary to the consequent expansion of interpersonal communication. Play within the IPPS allows for greater levels of separation, overlap and permeability between personal and interpersonal domains and between real and imaginary interactions. The workshop presentation will include a short experiential process and numerous case examples that will help depict the working model and in it the unique and primal role of the facilitators as agents of the Self. The workshop will demonstrate the value of Art and Drama Therapy to ASD diagnosed childrens developmental process in context of Lev Vygotsky s theory of social psychology and Daniel Stern s object-relations theory. An article on the IPPS model has recently been published in the University of Haifa s Creative Arts Therapies electronic periodical.

3 15 H ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΩΝ - Η ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΙΓΝΙΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Κεμερλίογλου Α., ΜSc Ψυχολόγος Υγείας- Εκπαίδευσης, Εκπ. Παιγνιοθεραπεύτρια Μερικά παιδιά υιοθετούν από πολύ νωρίς ένα λανθασμένο σύστημα πεποιθήσεων για την ταυτότητά τους, μέσα από τα καθρεφτίσματα που τους δίνουν οι σημαντικοί άλλοι της ζωής τους (μέσα από λέξεις, χειρονομίες, γλώσσα του σώματος, κλπ). Επομένως, για να προστατέψουν τον εαυτό τους από τον πόνο, αναπτύσσουν μια ψευδή ταυτότητα και μπλοκάρουν τα πραγματικά τους συναισθήματα από τη συνείδηση. Ως ενήλικοι, αν είναι αρκετά «τυχεροί», μπορεί να διαπιστώσουν κάποια στιγμή ότι αυτός ο μηχανισμός αντιμετώπισης πραγμάτων δε λειτουργεί πλέον: αυτό που κάποτε τους προστάτευε, τώρα τους εμποδίζει να απολαύσουν τη ζωή. Παρά τις όποιες διανοητικές επεξηγήσεις και δικαιολογίες που μπορεί να δίνουν στον εαυτό τους, στην πραγματικότητα νιώθουν πως έχουν «κολλήσει» σε έναν ή περισσότερους τομείς της ζωής τους. Βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι: θα συνεχίσουν να βασίζονται σε αυτό το δυσλειτουργικό σύστημα πεποιθήσεων πληρώνοντας το τίμημα, ή θα συνδεθούν πλήρως με τα συναισθήματά τους αντιμετωπίζοντας τα θέματα του παρελθόντος που εκκρεμούν; Το πρώτο είναι οικείο, οπότε εμφανίζεται ως «ασφαλές», ενώ το τελευταίο απαιτεί αλλαγή και μπορεί να είναι πολύ απειλητικό. Με τη βοήθεια ενός αρκούντως καλού θεραπευτή, τα πληγωμένα άτομα μπορούν να «πετάξουν» τις άμυνές τους, να αναγνωρίσουν, να εκφράσουν, και να εμπεριέξουν τα συναισθήματά τους, καταφέρνοντας έτσι να αποδεσμευτούν από το παρελθόν, και να διεκδικήσουν μία πληρέστερη ζωή. Όλα αυτά λαμβάνουν χώρα μέσα σε ένα ασφαλές και φροντιστικό θεραπευτικό πλαίσιο όπου τους παρέχεται «κράτημα» και ένα πιο αντικειμενικό καθρέφτισμα. Εσείς τι θα κάνατε; Μπορείτε να απαντήσετε συμμετέχοντας σε αυτό το εργαστήρι χρησιμοποιώντας μέσα όπως αφήγηση ιστορίας, μουσική, ζωγραφική, και άλλα. 16 ΓΕΝΝΗΘΗΚΕΣ ΝΑ ΒΟΗΘΑΣ ; ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΠΕΔΙΑ ΤΗΣ ΑΡΩΓΟΥ ΑΓΑΠΗΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ Βαγιακάκος Ν., Personal & Systemic Development, Training/Counseling/ Therapy Υπάρχουν άνθρωποι, που γεννήθηκαν για να βοηθούν; Στην πραγματικότητα, όλοι μας γεννηθήκαμε για να βοηθάμε. Διότι η συμπόνια και η υποστήριξη των συνανθρώπων μας είναι υπαρκτή στον καθένα, ανεξάρτητα με ποια μορφή μπορεί να εμφανίζεται. Είναι έμφυτο στην ανθρώπινη φύση. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται τον άλλο και οι άλλοι τον χρειάζονται. Παρόλα αυτά, όποιος ξεχνά, μπροστά στη μεγάλη φροντίδα για τους συνανθρώπους, να φροντίζει τον εαυτό του δεν κάνει καλό μακροπρόθεσμα ούτε στον εαυτό του, ούτε στους άλλους. Όπως αποδεικνύεται φαινομενολογικά, αυτή η απεριόριστη ορμή προς τη βοήθεια έχει να κάνει πολύ με το δεσμό που έχουμε με την οικογένειά μας. Αποτελεί σημαντικό βήμα, να στραφούμε στην παιδική μας ηλικία και στην οικογένειά μας και να νιώσουμε, ποια αγάπη και ποιες ανάγκες εδώ δεν έχουν ακόμη ειδωθεί και βιωθεί. Οι Οικογενειακές Συστημικές Αναπαραστάσεις μάς βοηθούν προς αυτή την κατανόηση. Αν κοιτάξουμε την οικογένειά μας με μια νέα ματιά γεμάτη στοργή, και προ πάντων τους γονείς μας, τότε αναπτύσσεται μια νέα, πλήρης, περιεκτική αγάπη πρώτα απέναντι στους εαυτούς μας κι ύστερα απέναντι στους συνανθρώπους μας. Ένα μεγάλο βήμα προς την αποτελεσματικότητα της βοήθειας και την ωριμότητα του αρωγού είναι ο σεβασμός ο οποίος εκφράζεται με μια εσωτερική υπόκλιση μπροστά στο πεπρωμένο των γονιών μας και των προγόνων μας. Επίσης, περιπλανόμενοι συνολικά στη Ζωή, φέροντας όλη την ένδεια και τον πόνο που βρίσκουμε σ αυτόν εδώ τον κόσμο, θα κατακτήσουμε την εσωτερική μας γαλήνη, μόνο αν υποκλιθούμε μπροστά στον Κόσμο και στη Ζωή τη Μεγάλη, τη Μέγιστη, η οποία βρίσκεται πίσω του... Δεν υπάρχουν θεραπευτές, ούτε πελάτες. Υπάρχουν δύο άτομα και το καθένα έχει το ρόλο του. Προκαλώντας ο ένας τον άλλο, είτε συνεργαζόμενοι ο ένας με τον άλλο, προχωράμε μπροστά. 20 ΤΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΑΡΧΙΚΩΝ ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΩΝ Δημητρίου Β., Σύμβουλος Οικογένειας, Ψυχοθεραπεύτρια Το ποιος είναι κανείς, το μαθαίνει από την κούνια και το ποιος θα γίνει στο μέλλων διαμορφώνεται μέσα από αναρίθμητες αλληλεπιδράσεις. Στο εργαστήρι θα επιχειρήσουμε να διερευνήσουμε τις πολλαπλές αμοιβαίες αλληλεπιδράσεις που καθορίζονται από την κληρονομικότητα, την ενδομήτρια ζωή, την εμπειρία της γέννησης, την συναλλαγή με την μητέρα καθώς και τις πιέσεις που ασκούνται από την περιβάλλουσα κουλτούρα. Θα κάνουμε ζουμ σε μια φωτογραφία που θα διαλέξουμε για να διερευνήσουμε αυτούς τους παράγοντες για να μελετήσουμε λεπτομερειακά αυτή τη πλευρά της πραγματικότητας που εχει νόημα για μας. Με κλειδί την φωτογραφία θα αποκρυπτογραφήσουμε μυστικά που μας ενώνουν με την δική μας μητέρα και τη σχέση μαζί της που άρχισε πριν πολλά χρόνια και εξελίχθηκε στο παρών φορτωμένη με συναισθήματα, σκέψεις και στάσεις. Θα προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε μέσα από τη γλώσσα του σώματος, την αλφαβήτα των χειρονομιών που

4 αποτυπώνονται στη φωτογραφία, τη σχέση που αρχίζει να δημιουργείται. Πρόκειται για μια φαντασιακή δραστηριότητα όπου μέσα από μια φωτογραφία-σύμβολο και μια ερώτηση κλειδί που παραπέμπει στη στιγμής της σύλληψης, της γέννησης και το κόψιμο του ομφάλιου λώρου, θα ανακαλύψουμε τα πρωταρχικά συμβόλαια που έχουμε κάνει με τη ζωή. Η αναβίωση και η συνειδητοποίηση των παιδικών συναισθημάτων μπορεί να μας αποκαλύψει την αλήθεια γιατί εκεί είναι κρυμμένες οι ρίζες ολόκληρης της ύπαρξής μας. 21 ΟΙ ΔΥΟ ΜΗΤΕΡΕΣ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟ ΣΟΛΟΜΩΝΤΑ Ρόμπερτσον-Κουρούκλη Κ., Ph.D., Δραματοθεραπεύτρια, Ειδική Παιδαγωγός Τότε, ήρθαν στο βασιλιά Σολωμόντα δύο γυναίκες και στάθηκαν μπροστά του. Και η μία γυναίκα είπε: Ω, κύριέ μου! Εγώ κι αυτή η γυναίκα κατοικούμε στο ίδιο σπίτι, και γέννησα, καθώς συγκατοικούσα μαζί της και την τρίτη ημέρα αφού γέννησα εγώ, γέννησε κι αυτή η γυναίκα και ήμασταν μαζί δεν υπήρχε ξένος μαζί μας στο σπίτι μόνον εμείς οι δύο ήμασταν στο σπίτι και τη νύχτα πέθανε ο γιος αυτής τής γυναίκας, επειδή κοιμήθηκε επάνω του... Η γνωστή ιστορία των δύο μητέρων από την Παλαιά Διαθήκη ήταν αυτή η οποία ενέπνευσε τον Bertolt Brecht να γράψει «Τον κύκλο με τη κιμωλία». Με βάση την ιστορία αυτή θα ερευνήσουμε τους ρόλους και τα συναισθήματα των δύο γυναικών, την σχέση τους με το νεογέννητο μωρό τους και την σχέση που ήδη έχει αναπτυχθεί στην κύηση του. Οι δραματοθεραπευτικές τεχνικές που θα χρησιμοποιηθούν θα είναι παίξιμο ρόλων, σωματική έκφραση, δημιουργική γραφή και ζωγραφική. 22 ΠΑΠΛΩΜΑ ΝΑ ΣΚΕΠΑΣΤΕΙΣ : ΑΣΦΑΛΕΙΣ ΔΕΣΜΟΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Μπάμπαλης Α., Ψυχολόγος, Δραματοθεραπευτής, Θεατροπαιδαγωγός Το δημοτικό τραγούδι περιέχει εξ ορισμού στοιχεία αρχετυπικά και οικουμενικά, που αφορούν στη σύνδεση με μια παγκόσμια Μητέρα, στην παροχή της απαραίτητης ασφάλειας, ώστε να επιτευχθεί η ανάπτυξη. Η μουσική, μια πανανθρώπινη αγκαλιά δημιουργεί τον χώρο όπου θα συμβεί το σχετίζεσθαι, η σύνδεση με τον εαυτό και τους άλλους. Στο εργαστήριο αυτό θα επιχειρήσουμε να ανακαλύψουμε παίζοντας πως ένα δημοτικό τραγούδι της Ηπείρου μπορεί να συνδέεται με τον πρωταρχικό δεσμό και πώς μπορεί αυτό να δουλευτεί δραματοθεραπευτικά. Τα μουσικά και αφηγηματικά στοιχεία του τραγουδιού θα ανοίξουν δρόμους αναγνώρισης προσωπικών μοτίβων σύναψης δεσμών. Μέσα από εικαστικά και θεατρικά παιχνίδια θα προσεγγίσουμε τον πυρήνα του τραγουδιού που η μουσική θα έρθει να επαληθεύσει. Σώματα, φωνές, ρυθμοί και μελωδίες σε ένα αρχαίο ταξίδι σχέσεων και προστασίας. ΣΑΒΒΑΤΟ, 24 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΑΙΔΙ ΩΣ ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΗΣ ΕΝΗΛΙΚΗΣ ΖΩΗΣ Μασουρίδη Ε., Κοινωνική Λειτουργός Δραματοθεραπεύτρια, Μπούτου Ν., Εκπαιδεύτρια-Δραματοθεραπεύτρια Αν αναζητήσουμε το πώς και πού άρχισε να σχηματίζεται η εικόνα για τον εαυτό μας και τη ζωή, θα ανατρέξουμε πίσω στις απαρχές της ιστορίας του ατόμου, σε αυτήν την πρωταρχική σχέση μητέρας και βρέφους. Ο Winnicott θα πει ότι η μητρική φροντίδα μεταπλάθει το σώμα σε ψυχισμό. Το πόσο καλά μας μεταχειρίστηκαν στα πρώτα μας βήματα και τα αναπτυξιακά ελλείμματα που δημιουργήθηκαν αποτελούν τον πυρήνα της ψυχολογικής μας οντότητας. Σύμφωνα με τον Jung «όλες μας οι νευρώσεις είναι υποκατάστατα ενός νόμιμου πόνου». Αντικρίζουμε λοιπόν για πρώτη φορά τον κόσμο μέσα από τα μάτια ενός μικρού παιδιού, το οποίο τελικά παραμένει μέσα μας και κοντά μας σε όλη τη διάρκεια της ζωής και ασχέτως της βιολογικής μας ηλικίας. Η Δραματοθεραπεία μέσα από την θεατρική πράξη ζωντανεύει τις εμπειρίες μας ως παιδιά, που μπορεί να αποτελέσουν το κλειδί για να ανακαλύψουμε τι είχαμε ανάγκη και δεν το πήραμε. Αναδύοντας στο εδώ και τώρα τα παγιωμένα αισθήματα του παρελθόντος το πληγωμένο εσωτερικό παιδί μπορεί να αρχίσει τις διαδικασίες της θεραπείας. Στο συγκεκριμένο δίωρο βιωματικό εργαστήρι χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της Δραματοθεραπείας και τον μεταβατικό χώρο της ίδιας της ομάδας, οι συμμετέχοντες θα επιχειρήσουν μια

5 γέφυρα επικοινωνίας με το εσωτερικό παιδί χρησιμοποιώντας το δημιουργικό του κομμάτι σαν πυξίδα και φυλαχτό. Το υλικό που θα γεννήσει το κάθε μέλος αποτελεί την αυθεντική και μοναδική ουσία που καθορίζει την ύπαρξη του καθενός και τον τρόπο λειτουργίας του στη ζωή ως ενήλικας. 25 ΠΡΩΤΟ ΠΙΑΤΟ, ΓΑΛΑ. ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΙΑΤΟ...ΜΑΝΑ; Σταματάκη Ρ., Ψυχολόγος Δραματοθεραπεύτρια, Βέλλιου Α., Φιλόλογος Αφηγήτρια Παραμυθιων Η Δραματοθεραπεία συναντά την τέχνη της αφήγησης σε μια προσπάθεια διερεύνησης του τι συμβαίνει στο Πριν του «Μια φορά και έναν καιρό». Κάτω υπό ποιες συνθήκες γεννιέται ο ήρωας; Συμβάλλει και με ποιο τρόπο ο πρωταρχικός δεσμός στο μετέπειτα εξελιγκτικό μονοπάτι του; Πώς πορεύεται μέχρι τη στιγμή που ξεκινά το «μια φορά και έναν καιρό» του, μέχρι να καταλήξει στο «ζήσαν αυτοί καλά και μεις καλύτερα»; Σημαντικός ο δρόμος που διαβαίνει ο κάθε παραμυθένιος πρωταγωνιστής έως ότου φτάσει στην αφετηρία της ιστορίας του και μας συστηθεί, είτε ως παιδί, είτε ως έφηβος, είτε ως ενήλικας πια. Η πορεία που έχει διανύσει ως βρέφος, πριν εμείς τον γνωρίσουμε ως ακροατές του παραμυθιού, φαίνεται πως είναι ικανή να καθορίσει το ρόλο που έχει στο παραμύθι και τον τρόπο με τον οποίο εμπλέκεται και δρα με τους άλλους ήρωες. Μα κάτι τέτοιο δε συμβαίνει και στη ζωή, έξω από τη σφαίρα των παραμυθιών; Κατά πόσο επηρεάζει τελικά η αρχή της ζωής του ανθρώπου, η γέννησή του, η σχέση με τη μητέρα του, το χάρτη των δικών του επιλογών και τη διαδικασία ενηλικίωσής του; Το εργαστήρι θα είναι βιωματικό. Δραματοθεραπευτικές τεχνικές όπως ασκήσεις ενσωμάτωσης και προβολικές, παιχνίδι με πλαστελίνη, παίξιμο ρόλων, θα λάβουν μέρος. (Παρακαλούνται οι συμμετέχοντες να φορούν άνετα ρούχα). 26 ΚΥΚΛΟΙ ΖΩΗΣ: ΠΟΙΟΣ ΚΑΙ ΤΙ ΕΠΗΡΕΑΖΕΙ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ Μπενετή Β., Δραματοθεραπεύτρια Πόσο στα αλήθεια επηρεάζεται η ζωή μας από προ-γεννετικές εμπειρίες; Οι επιπτώσεις αυτών των επιρροών είναι μόνιμες; Πως μπορούμε να κάνουμε παρεμβάσεις; Το εργαστήριο απευθύνεται σε όσους επιθυμούν να έρθουν σε επαφή με τους κύκλους της ζωής τους και την επιρροή της πρωταρχικής σχέσης (πριν και μετά τη γέννηση τους). Προ-γεννετικός κύκλος ζωής 1: Οι συμμετέχοντες θα ακολουθήσουν το ταξίδι του Σπερμούλη και τη συνάντηση του με την Αυγούλα και θα έρθουν σε επαφή με τα οράματα, τα όνειρα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους πριν και μετά τη μοιραία συνάντηση. Τη συνάντηση που έφερε το τέλος της σύντομης ζωής του Σπερμούλη και της Αυγούλας και τη γέννηση του Εμβρυούλη. Προ-γεννετικός κύκλος ζωής 2: Τι κράτησε ή κληρονόμησε ο/η Εμβρυούλης από το Σπερμούλη και την Αυγούλα; Πως αντιλαμβάνεται το νέο του περιβάλλον (π.χ. φιλικό/εχθρικό, ασφαλές/ επικίνδυνο) και πως τον/την επηρεάζει η «μαμά»; Μετά τη γέννηση κύκλος ζωής 3: Εννέα μήνες αργότερα και αυτός ο κύκλος ζωής θα φτάσει στο τέλος του καθώς θα γεννηθεί ένα μικρό παιδάκι. Ποια θα είναι η σύνθεση βιωμάτων του παιδιού; Πόσο θα επηρεάσουν οι προηγούμενοι κύκλοι ζωής το τρόπο που νιώθει, σκέπτεται και αντιδράει κάθε φορά που ενδεχομένως ξεκινάει κάτι καινούριο; Παρέμβαση: Οι επιπτώσεις των προ-γενετικών επιρροών δεν είναι απαραιτήτα μόνιμες. Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους και να παρέμβουν με χρώματα και πινέλα, δημιουργώντας το δικό τους ιδανικό περιβάλλον που θα τους επιτρέψει να αναπτυχθούν με αυθεντικά οράματα, σκέψεις και συναισθήματα! 27 Ο ΧΟΡΟΣ ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΛΛΙΔΑΣ ΜΙΑ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗΣ Πάπαλη Β., Δραματοθεραπεύτρια, Παππά Μ., Ηθοποιός Μέσα από τον πρωταρχικό δεσμό της ζωής μας, μαζί με πολλά αγαθά, κληροδοτούνται και πολλές δεσμεύσεις (δεσμοί), που επηρεάζουν καθοριστικά τον «προγραμματισμό» ζωής πολλές φορές για ολόκληρο το βίο. Σ αυτό το εργαστήρι, στόχος μας είναι να ψηλαφίσουμε «δεσμούς» που βρέθηκαν να μας πιέζουν, να μας πονούν ή να μας ακινητοποιούν κ.ά. σε μια τρυφερή ηλικία και να εργαστούμε με στόχο την απελευθέρωση απ αυτούς. Θα δουλέψουμε δραματοθεραπευτικά μέσα από το Μύθο της Χρυσαλλίδας, ελπίζοντας να δημιουργήσουμε μια δυνατότητα συνάντησης με μια άλλη εκδοχή του εαυτού, που διαθέτει μεγαλύτερη ελευθερία και αυτενέργεια.

6 33 THE VALUE IN VISUAL THINKING Βαλσαμίδου Ι., MSc.Ψυχολογίας & ΕΜΜΕ Παντείου Πανεπιστημίου Εκπαιδευόμενη ΨΥΚΑΠ Ένα βιωματικό εργαστήριο γνωριμίας με το ψυχόδραμα. Για την αξία της οπτικοποίησης της σκέψης και των συναισθημάτων, για τον δημιουργικό εαυτό, την ροή των συναισθημάτων, την αυθόρμητη έκφραση, το μοίρασμα με τους άλλους, το άγγιγμα. Το Ψυχόδραμα είναι μία ιδιότυπη μορφή τέχνης, ένας αυτοσχεδιασμός χωρίς δοσμένες συνθήκες. Παραπέμποντας στον Αρτό και το θέατρο της σκληρότητας, στον Στανισλάφσκι και την Ισιδώρα Ντάνκαν, το ψυχόδραμα είναι ιδανική μέθοδος για ανακάλυψη και έκφραση του δημιουργικού εαυτού. 34 ΤΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΣΤΗ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΟΤΡΟΠΟΥΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥΣ Τόμπλερ Μ., Μουσικός Ποιόν ρόλο, με ποιά χρήση, σε τι σχέση με το σώμα τα διάφορα αντικείμενα ή μουσικά όργανα λειτουργούν σε δραστηριότητες με παιδιά που κινούνται με διαφορετικούς τρόπους από το σύνηθες; Σκοπός αυτής της παρουσίασης είναι να προσπαθήσει να περιγράψει, να κατανοήσει και να προτείνει ιδέες για τη χρήση των αντικειμένων-οργάνων σε διαφορότροπους πληθυσμούς. Θα ξεκινήσουμε με ένα παιχνίδι φαντασίας. Πώς μπορεί ένα αντικείμενο να μεταμορφωθεί; Και να γίνει... ότι θέλει ας γίνει! Στη συνέχεια θα παρουσιαστούν τα πιο εύχρηστα αντικείμενα και μουσικά όργανα και θα περιγραφεί πώς αυτά κατ αρχάς χρησιμοποιούνται από παιδιά που έχουν μια άλλη αντίληψη για τα πράγματα. 1. Επιλογή αντικειμένων. 2. Κριτήρια επιλογής. 3. Συνήθης χρήση. 4. Διαφορετικότητα. Τι κάνουμε. Προτάσεις για την αρμονική κίνηση και λειτουργικότητα των αντικειμένων οργάνων. Τέλος θα ανακοινωθούν κάποιες σκέψεις και συμπεράσματα και θα προταθούν ιδέες για την εύρρυθμη χρήση αυτών των αντικειμένων στα πλαίσια θεραπευτικών ή/και εκπαιδευτικών δράσεων τόσο σε ατομική όσο και ομαδική εργασία. 35 ΕΙΜΑΣΤΕ ΑΞΙΟΙ ΑΓΑΠΗΣ ; Γύρα Ε., Κοιν. Λειτουργός, Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια, Θεοχάρη Κ., Εργοθεραπεύτρια, Ψυχοθεραπεύτρια, Κουμπή Ε.Τ., Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια Η Matrix είναι κάτι ωκεάνιο, θηλυκό και απέραντο, κάτι που πάνω του ξεκουραζόμαστε αλλά και κάτι που μέσα μας κατοικεί, κάτι εύπλαστο σαν παιδί και ευλύγιστο σαν χορεύτρια, κάτι ζεστό και απαλό σαν σώμα γυναίκας. Η Matrix σημαίνει τη μήτρα μέσα στην οποία σχηματίζεται, περιέχεται ή στηρίζεται κάτι που έχει δομή. «Στη πτώση μου αγάπησα το βάρος που μ έκανε να πέφτω» Paul Eluard Ε, λοιπόν, με πυξίδα το κίνητρό μας θα δημιουργήσουμε την ομαδική μας Matrix. Μέσα από ένα λογοτεχνικό κείμενο, μέσα από τη δημιουργία ανθρωπίνων θορύβων, μέσα από αυτοσχέδιους μουσικούς ήχους, μέσα από μια προσωπική μουτζούρα (scribbling) και μια ομαδική και όλα αυτά θα τα εκδραματίσουμε. Μέσα από τα σωματικά μας γλυπτά θα δημιουργήσουμε μια καινούργια ιστορία, θα φτιάξουμε ένα παιχνίδι, ίσως και να δούμε ο καθένας ξεχωριστά και όλοι μαζί πώς πάλι ο γλυκός ύπνος της αθωότητας θα καθρεφτιστεί στα μάτια της ελπίδας. 40 WIDER THAN THE SKY, A THEATRICAL / THERAPEUTIC EXPLORATION OF THE BRAIN Litwak J., Drama Therapist, Artistic Director, Master Teacher, Playwright, The H.E.A.T. Collective / Theatre Without Borders New York, USA This workshop is an exciting exploration of drama therapy techniques through the use of scripted theatre. WIDER THAN THE SKY by Jessica Litwak, is a love story about neuroscience. The structure of the workshop will use sections of the play- read by workshop leaders and participants, as well as filmed clips of previous productions. At the core of the play is the story of a young girl with a brain tumor. We look both at her emotional/ behavioral affect and the inner workings of her brain through a Brain Chorus that enacts her neurological states as she faces certain aspects of attachment and dissociation. In this five-person ensemble piece, each actor plays (1) a Brain Doctor, (2) a Brain Patient, (3) a Rhesus Macaque Lab Monkey and 4) a member of the Brain Chorus. The intricate relationships between doctors, patients, monkeys and chorus members tell a tragic and humorous tale of love, loss

7 and neuroplasticity. The story investigates the relationship between emotion and science, and looks at current forces in the field of neuroscience. Wider Than The Sky was developed through the Lark Theatre (NYC), Epic Theatre Ensemble (NYC), Serious Play and The Boston Museum of Science, the play has been short listed for a Sloane (science and theatre) Award and is being read at Universities around the U.S., instigating conversations between Science, Psychology and Theatre Departments. The workshop will use drama therapy exercises to explore issues of attachment, brain function and other topics raised in the play. 41 ΛΕΩ ΝΑ ΠΕΤΑΞΩ Δημοπούλου Ο., Ψυχολόγος Παιγνιοθεραπεύτρια, Μπουκουβάλα Β. Ψυχολόγος Δραματοθεραπεύτρια Στο σεμινάριο αυτό που βασίζεται στο παραμύθι του Δημήτρη Μπασλάμ «Λέω να πετάξω», θα διερευνήσουμε με παιγνιοθεραπευτικές και δραματοθεραπευτικές τεχνικές τη σύνδεση ανάμεσα στον πρωταρχικό δεσμό που έχει διαμορφώσει ο καθένας μας, με τη μετέπειτα στάση που τείνει να κρατά απέναντι στον τρόπο που αντιμετωπίζει τις διάφορες εμπειρίες της ζωής, θετικές ή αρνητικές. Στόχος του σεμιναρίου είναι να δείξει πως ο πρωταρχικός δεσμός επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις που διαμορφώνουμε με τα σημαντικά πρόσωπα στη ζωή μας (συντρόφους, φίλους, παιδιά), αλλά προδιαγράφει και τον τρόπο τρόπο με τον οποίο βιώνουμε την ίδια τη ζωή (π.χ. αισιόδοξο/απαισιόδοξο), όπως άλλωστε και την ικανότητά μας να σχεδιάζουμε και να πραγματοποιούμε διάφορες «πτήσεις» για τα κατά καιρούς κοντινά ή μακρινά ταξίδια μας. 42 THROUGH A GLASS DARKLY & THEN, FACE-TO-FACE: WORKING THERAPEUTICALLY WITH CHILDREN AND YOUNG PEOPLE Meldrum B., M.Phil, B.Sc., LLAM, Developmental Psychologist, Dramatherapist, Play Therapist, Supervisor, Trainer, U.K. In this experiential workshop for Dramatherapists and Play Therapists we shall be using the parent-like skills we develop from attachment theory and which we apply to our clinical practice in one-to-one and group work: Making and keeping the space safe; Recognising our own attachment style and the way it can influence the therapist/client interaction; Working with compassion with the client s attachment behaviours towards us and ours towards them; Being warm and accepting of the person as s/he IS now; Dealing with differing levels of arousal in the client; Working with creative metaphors; Working with COMPASSION and MINDFULNESS. 46 ATTACHMENT, FATHER ABUSE, CHOICE OF PARTNER AS AN ADULT, AND KEG CARDS (KEYS TO EMOTIONAL GROWTH) Avinor E., Psychotherapist, University of Haifa, Bnai Tsion Hospital, Israel This interactive workshop includes: 1) an introduction of a case study of a young woman who consistently found herself in an abusive relationship with men, and her coming to understand this pattern and her part in it, which was based on a negative or on an unhealthy attachment to her father (early attachment trauma and the ensuing disruption of the ability to create secure positive attachment with a male figure). The therapeutic work was done mainly with the use of KEG therapy cards (Keys to Emotional Growth); 2) After the introduction, participants choose keg cards that represent their attachment issues or attachment issues of someone they know, presenting them to the group of no more than 10 participants. Participants participate in several exercises in which they choose keg cards that represent or symbolize: a) the relationship they had with their mother, father and/or other important figure in their lives; b) the relationship they wish they had had; c) keg cards that represent the repercussions or impact a) and b) had on their lives;

8 d) what they can do today to feel better The group leader works individually with each of the participants as they present the cards they chose; after each piece of work, the other participants may give feedback. Analysis of the connection between early attachment and later partner choice is also discussed. 47 Ο ΠΛΗΓΩΜΕΝΟΣ ΣΚΑΝΤΖΟΧΟΙΡΟΣ: ΠΛΕΚΩ ΑΓΚΑΘΩΤΑ ΣΥΡΜΑΤΟΠΛΕΓΜΑΤΑ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΜΟΥ ΓΙΑ ΝΑ ΑΜΥΝΟΜΑΙ Αντωνοπούλου Γ., Ψυχοπαιδαγωγός, Παιγνιοθεραπεύτρια, Ζέρβα-Σπανού Β., Παιγνιοθεραπεύτρια - Κοινωνιολόγος, Βαγιακάκος Π., Παιγνιοθεραπευτής- Παιδαγωγός Ο πρωταρχικός δεσμός είναι συχνά προάγγελος των μελλοντικών διαπροσωπικών μας δεσμών. Όταν από την πρώιμη παιδική ηλικία έχουμε αρχίσει να χτίζουμε τοίχους- συρματοπλέγματα αγκαθωτά γύρω μας και μέσα μας για να προστατεύσουμε το εσωτερικό μαλακό- ευάλωτο πυρήνα μας, δυσκολεύουμε και δυσκολευόμαστε να εκφραστούμε, να συνάψουμε σχέσεις. Οι άλλοι αλλά και εμείς βλέπουμε τα αγκάθια και όχι όσα βρίσκονται πέρα από αυτά. Στον μαλακό ευάλωτο πυρήνα μας, πίσω από τις πληγές, τον πόνο, τους φόβους, κρύβεται και εμποδίζεται η δύναμη, η δημιουργικότητα, η επιθυμία για ζωή- σχέσεις- επικοινωνία, η χαρά της ύπαρξης. Ο Παιγνιοθεραπευτής πρέπει να έχει πολύ υπομονή, χρόνο, ενσυναίσθηση, παιχνιδιάρικη διάθεση για να πλησιάσει τον πληγωμένο σκαντζόχοιρο, να του δώσει το χώρο και τα εργαλεία εκείνα, που θα τον ξεδιπλώσουν για να αρχίσει να η σχέση με τον εαυτό, η εξερεύνηση, η αποκάλυψη του «κρυμμένου θησαυρού» Το εργαστήριο θα είναι βιωματικό, θα αξιοποιήσει τα τρία στάδια του «παιχνιδιού»: ενσωμάτωσης, προβολής, ρόλων, υλικά και τεχνικές της Παιγνιοθεραπείας για να δώσει στους συμμετέχοντες προσωπική εμπειρία του «Πληγωμένου Σκαντζόχοιρου» και του Παιγνιοθεραπευτή στην προσπάθεια δημιουργίας σχέσης. 48 ΟΤΑΝ ΗΣΟΥΝ ΜΙΚΡΟΣ ΠΟΣΟ ΧΡΟΝΩΝ ΗΣΟΥΝ Ρωσσίδης Δ., Ψυχολόγος-Παιγνιοθεραπευτής, Κεμερλιογλου Α., ΜSc Ψυχολόγος Υγείας - Εκπαίδευσης, Εκπ. Παιγνιοθεραπεύτρια - ΗΜΟΥΝ 7 - ΗΜΟΥΝ 42 - ΗΜΟΥΝ 50. ΘΕΛΩ ΝΑ ΓΙΝΩ 5 - ΗΜΟΥΝ 6. ΑΚΟΜΑ ΕΙΜΑΙ. Δύο παιδιά ξεκινούν παιγνιοθεραπεία. Και τα δύο αποφεύγουν να βιώσουν και να εκφράσουν το συναίσθημά τους. Ρίχνοντας μια ματιά στην προσωπική τους ιστορία, σε κανένα δεν δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να παίξει ανέμελα και να απολαύσει το παιχνίδι. Κανένα δεν ένοιωσε αρκετά ασφαλές έτσι ώστε να εξερευνήσει τον κόσμο του. Δύο ενήλικες κάνουν παιγνιοθεραπεία. Ο ένας αναλαμβάνει συνεχώς περισσότερες ευθύνες από όσες μπορεί να διαχειριστεί. Ο άλλος, δεν επιλέγει ποτέ να δεσμευτεί πραγματικά σε κάτι. Και οι δύο βιώνουν έντονο άγχος. Το εργαστήριο διαπραγματεύεται τους τρόπους με τους οποίους οι πρωταρχικοί δεσμοί στο οικογενειακό περιβάλλον μπορούν να οδηγήσουν σε διαφορετικά μεγαλώματα. Από παιδί σε ενήλικα και αντίστροφα. Η παιγνιοθεραπεία απευθυνόμενη είτε σε παιδιά είτε σε ενήλικες, μπορεί να αποτελέσει μία καλή ευκαιρία για επεξεργασία αυτής της διαδικασίας. Μέσα από παιγνιοθεραπευτικές τεχνικές θα εξερευνηθούν οι δυνατότητες για την πρόκληση αυτών των ρόλων και η μετατόπιση από αυτούς, εφ όσων αυτό επιλεχθεί. 53 ONCE UPON A STORY THE HEALING POTENTIAL OF STORIES AND MYTH AS HEALTHY ATTACHMENT- PROMOTERS Lahad M., Prof. Ph.D., Psychologist, Dramatherapist, Israel The workshop will explore the healing powers of metaphors as created by the participants and especially the effect of a therapeutic storymaking process facilitating and fostering healthy attachment. The w-shop will cover some recent study on storymaking and storytelling as protective factors against PTSD. We will use personal as well as folk tale to explore this potential.

9 54 SAVING LIVES AND ENABLING POTENTIAL AN ATTACHMENT BASED MODEL OF PLAY THERAPY Jephcott M., Play Therapy International Thimis F., Athens Synthesis Το παιχνίδι έχει χρησιμοποιηθεί θεραπευτικά εδώ και πολλά χρόνια. Τα τελευταία 10 χρόνια ένα εξελικτικό μοντέλο έχει ανάδυση, το οποίο έχει τη προσκόλληση και τη θεωρία ανάπτυξης του παιδιού ως πυρήνα. Έχει παράγει ποσοτικό προσδιορισμό και προβλέψιμα αποτελέσματα στην ανακούφιση συναισθημάτων, συμπεριφορών και στα προβλήματα ψυχικής υγειάς. Μια προέκταση στο βασικό μοντέλο, έχει χρησιμοποιηθεί για την ανακούφιση σοβαρού υποσιτισμού από ανεπαρκή προσκόλληση βρεφών, υποστηρίζοντας πως ίσος πρέπει να επανεξεταστεί η άποψη μας για του Μaslow τη Ιεραρχία αναγκών. Το βιωματικό εργαστήριο θα περιγράψει στοιχεία του μοντέλου και τη προέκταση του και θα υποστηριχθεί από παραδείγματα και βίντεο. Επίσης θα παρουσιαστούν τα τελευταία αποτελέσματα από το Play Therapy International (PTI), από ένα συνεχές ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο τρέχει εδώ και οκτώ χρόνια, βασισμένο σε 8000(pre and post) θεραπευτικές μετρήσεις. Για πάνω από 4000 περιπτώσεις, από 500 εξασκούμενους. Αυτό το σημαντικό ποσό δεδομένων, το οποίο θα παρουσιαστεί με λεπτομέρεια, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από αντιπροσώπους για να δικαιολόγηση επιχορηγήσεις για υπηρεσίες και για κατευθυντήριες γραμμές για στήσιμο. Τα τελευταία τρία χρόνια το ερευνητικό πρόγραμμα του PTI έχεις επίσης συλλογή δεδομένων από θεραπευτικές δραστηριότητες παιχνιδιού από παιδιά στο play room. Θα παρουσιάσουμε αυτές τις μοναδικές πληροφορίες, συγκεντρωμένες από 8500 συνεδρίες και δραστηριότητες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως οδηγός καλής πρακτικής και εκπαίδευσης 55 «...ΟΤΑΝ ΤΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΠΟΥ ΛΕΙΠΕΙ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ Ο...» Καραβασίλη Σ., Κοιν. Λειτουργός MSc Δραματοθεραπεύτρια, Μπουκουβάλα Β. Ψυχολόγος Δραματοθεραπεύτρια «Το Κομμάτι που λείπει καθόταν μοναχό του περιμένοντας κάποιον να έρθει και να το πάει κάπου. Κάποιοι του ταίριαζαν άλλοι δεν του ταίριαζαν Για πολύ καιρό απλώς καθόταν ώσπου μια μέρα ήρθε κάποιος που φαινόταν διαφορετικός και σιγά-σιγά άρχισε να προχωράει στο τέλος να κυλάει Δεν ήξερε προς τα πού πήγαινε κυλούσε» Στο εργαστήριο αυτό θα αξιοποιήσουμε την ιστορία του Σελ Σιλβέρσταιν: «Το κομμάτι που λείπει συναντά το μεγάλο Ο», και θα δουλέψουμε με παιγνιοθεραπευτικές και δραματοθεραπευτικές τεχνικές μέσα από τις οποίες το άτομο θα διευκολυνθεί να αναγνωρίσει, να εκφράσει και να στοχαστεί πάνω στα στοιχεία της ιστορίας που σχετίζονται με τις συντροφικές σχέσεις που αναπτύσσει. Στόχος του εργαστηρίου είναι να συνδέσει την φύση των πρώιμων βιωμάτων του παιδιού και συγκεκριμένα τον πρωταρχικό δεσμό που έχει διαμορφώσει κατά την βρεφική - παιδική του ηλικία με τον τρόπο που ερωτικά-συναισθηματικά σχετίζεται με τον σύντροφο του ως ενήλικας καθώς και τις ανάγκες που θεωρεί ότι ο δεύτερος έρχεται να καλύψει. Στο πλαίσιο αυτό θα διερευνήσουμε και θα επεξεργαστούμε τους μύθους της αναζήτησης και της ολοκλήρωσης μέσω της αγάπης, και τον τρόπο που πιθανόν επηρεάζουν την πορεία της ερωτικής-συναισθηματικής σχέσης. Μιας σχέσης που αντανακλά επίσης την εικόνα που έχουμε για τον ίδιο μας τον εαυτό και τη θέση που κατέχουμε στη ζωή του άλλου. ΚΥΡΙΑΚΗ, 25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΩΤΑ-ΡΧΙΚΟ ΔΕΣΜΟ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΑ-ΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΡΟΛΟ Παπαγεωργίου Α., M.Ed στη διδασκαλία Δημιουργικού Δράματος για την απόκτηση γλωσσικών δεξιοτήτων, Επιμορφώτρια Καθηγητών Β βάθμιας Εκπαίδευσης, Εμψυχώτρια βιωματικού εργαστηρίου στο Τμήμα θεατρικών Σπουδών του Παν/μίου Πατρών Η παρουσίαση ή το εργαστήριο αυτό απευθύνεται κυρίως σε εκπαιδευτικούς, οι οποίοι χρησιμοποιούν το Δημιουργικό Δράμα ως διδακτικό/μαιευτικό εργαλείο, ηθοποιούς, φοιτητές-ριες Θεατρικών Σπουδών και Καλών Τεχνών, καλλιτέχνες, αλλά και ψυχολόγους. Αποσκοπεί στη συνοπτική περιγραφή τού τρόπου αφύπνισης και εκμετάλλευσης προσωπικών ή/και συλλογικών βιωμάτων τών συμμετεχόντων-ουσών, τα οποία αν και καταγεγραμμένα- είναι επιμελώς αποθηκευμένα στη μνήμη και βγαίνουν στην επιφάνεια μέσω τού επαναπροσδιορισμού Ενεργών

10 Μοντέλων Δεσμού πρωτίστως, αφού τα τελευταία αναφέρονται σε μνήμες, προσδοκίες και συναισθήματα άμεσα συνδεδεμένα με σημαντικές διαπροσωπικές σχέσεις, που είναι συνήθως σχέσεις Δεσμού (Main 1991),αλλά και μέσω τής πρόκλησης υπερφόρτωσης τής προσοχής των ενδιαφερομένων, προκειμένου οι τελευταίοι να προσεγγίσουν έναν θεατρικό ρόλο με έναν εντελώς ολιστικό, εναισθητικό τρόπο. Υποβοηθούμενη από εικαστικά ερεθίσματα, μουσικά μωσαϊκά, το μοντέλο GIM, αλλά και αφαιρετική κίνηση και χορό, η εμψυχώτρια δημιουργεί ένα περιβάλλον γόνιμο για τη σωματοποίηση της έκφρασης και της κλιμακωτής εκφοράς και κατανόησης λόγου, από την αρχική παραγωγή απλών ήχων στην κατανόηση λέξεων και νοημάτων, όχι απαραίτητα στη γλώσσα επικοινωνίας των ακροατών, προκειμένου οι συμμετέχοντες να αποδώσουν και προπαντός να αποδεχθούν βασικά αρχέγονα συναισθήματα, που αφορούν σε έννοιες όπως η αναζήτηση εγγύτητος, η επιβίωση, η εγρήγορση, ο αποχωρισμός, η απώλεια, αλλά και η καταστρατήγησή τους, έτσι ώστε ως επίδοξοι ηθοποιοί να αποδεχθούν περισσότερο παρά να αποδώσουν- τον ρόλο που καλούνται να παίξουν ως μέρος ενός διευρυμένου συμπαντικού τους εαυτού. 59 ΤΑ ΔΙΚΑ ΜΑΣ ΝΑΝΟΥΡΙΣΜΑΤΑ Τζελέπτη Ε., Ψυχολόγος Δραματοθεραπεύτρια, Μαλαθράκη Ξ., Ψυχολόγος Δραματοθεραπεύτρια Τα νανουρίσματα αποτελούσαν πάντα, σε πολλές κοινωνίες, έναν παραδοσιακό τρόπο με τον οποίο οι γονείς προσπαθούσαν να ηρεμήσουν, να καθησυχάσουν, να προσεγγίσουν αλλά και να βοηθήσουν το παιδί τους να αποκοιμηθεί. Πρόκειται ουσιαστικά για τραγούδια αγάπης, θαυμασμού και επιβράβευσης για το παιδί, για μελωδίες που μπορούν να αναδείξουν το γονεϊκό ρόλο και στίχους που μπορούν να συμβάλλουν στην εκτόνωση των δυσχερειών ενός γονιού σε έναν ακροατή που δεν κατανοεί ακόμη τον προφορικό λόγο. Για μια σαν «μαγική παρέμβαση» του γονιού που μπορεί τελικά να ασκήσει τον έλεγχο και να οδηγήσει το παιδί στον ύπνο. Παράλληλα, η διαδικασία αποκοίμισης ενός παιδιού σε βρεφική ηλικία κυρίως αποτελεί μια βασική και σημαντική στιγμή συνύπαρξης αλλά και αποχωρισμού από τη μητέρα και ως τέτοια είναι θεμελιώδους σημασίας για τη δημιουργία και ισχυροποίηση του πρωταρχικού δεσμού. Μικροί αποχωρισμοί που λαμβάνουν χώρα όχι μόνο κάθε βράδυ αλλά και καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας που το παιδί ακολουθεί το πρόγραμμα του ύπνου του. Τα νανουρίσματα λοιπόν αποτελούν ένα σημαντικό μέσο με το οποίο το παιδί από τη συνύπαρξη με τη μητέρα ηρεμεί σταδιακά και μεταβαίνει στη διαδικασία του ύπνου. Σε αυτό το εργαστήριο θα θυμηθούμε νανουρίσματα της παιδικής ηλικίας. Ήχους, λόγια, στίχους, εικόνες, μελωδίες Αλλά, και το πιο σημαντικό, ποιο θα ήταν το νανούρισμα που θα θέλαμε να δημιουργήσουμε εμείς σήμερα για να μας καθησυχάζει και να μας οδηγεί πιο ασφαλείς Ποια λόγια, ποιοι στίχοι, ποιος τρόπος έκφρασης σε ένα νανούρισμα θα μπορούσαν να δράσουν «επιδιορθωτικά» και «ανακουφιστικά» μέσα μας; 60 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ SESAME ΔΡΑΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ. ΕΞΕΡΕΥΝΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΚΙΝΗΣΗ ΜΕ ΑΓΓΙΓΜΑ ΚΑΙ ΗΧΟ : ΌΤΑΝ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΙΛΑ ΧΩΡΙΣ ΛΕΞΕΙΣ Μπουκουβάλα Ε.Κ., Δραματοθεραπεύτρια, Ψυχολόγος, Σύμβουλος παιδιών νέων, Μανιατοπούλου Κ., Δραματοθεραπεύτρια Πως εμφανίζονται οι μη-λεκτικές όψεις της επικοινωνίας στη θεραπευτική σχέση κατά τη διάρκεια της Δραματοθεραπείας; Η κίνηση, η αναπνοή, η χροιά της φωνής, το άγγιγμα και το βλέμμα ανάμεσα σε θεραπευτή και πελάτη, διευκολύνουν ή παρεμποδίζουν την επικοινωνία χτίζοντας γέφυρες ή και αφήνωντας κενά ανάμεσα τους. Οι όψεις αυτές της θεραπευτικής σχέσης, καθρεφτίζουν ποιότητες της πρωταρχικής σχέσης ανάμεσα σε μητέρα και βρέφος όπου η αναπνοή, ο ήχος και το άγγιγμα σμιλεύουν το κύριο κανάλι της επικοινωνίας, μεταφέροντας ζωτικές πληροφορίες για τις ανάγκες και τις αντιδράσεις και των δύο. Πώς αντιλαμβάνονται και συσχετίζονται οι θεραπευτές με τους πελάτες τους μέσα από το σώμα - ανεξάρτητα ίσως από το ιστορικό τους, τις λέξεις που χρησιμοποιούν ή τη διάγνωση τους; Οι συμμετέχοντες θα έχουν την ευκαιρία να εξερευνήσουν την τεχνική του Sesame, «Κίνηση με άγγιγμα και ήχο». Στόχος της «Κίνησης με άγγιγμα και ήχο» είναι να ενδυναμώσει τη διαίσθηση του θεραπεύτη, εμπλουτίζοντας την πρακτική του με ένα βαθύτερο επίπεδο ενσυναίσθησης και υποστηρίζοντας την ανάπτυξη της σχέσης με τους πελάτες του. Χρησιμοποιώντας κίνηση, ήχο και παιχνίδι θα εστιάσουμε ιδιαίτερα στη διαδικασία του καθρεφτίσματος ως μονοπάτι για τη δημιουργία της ενσυναίσθησης. Εμπνευσμένο από την Marian (Billy) Lindkvist και βασισμένο στις θεωρίες του Jung, Laban, Winnicott, Slade και Sherborne, το Sesame δίνει έμφαση στη δυνατότητα των ανθρώπων για αυτοΐαση. Αξιοποιεί την κίνηση, τον ήχο, το άγγιγμα, το παιχνίδι και την εκδραμάτιση ιστοριών για να αναζωπυρώσει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και τον αναστοχασμό.

11 61 ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ... ΕΝΑΝ ΓΑΤΟ ΠΟΥ ΕΜΑΘΕ ΣΕ ΕΝΑΝ ΓΛΑΡΟ ΝΑ ΠΕΤΑΕΙ! Κοντραφούρη Α., Ηθοποιός - Παιγνιοθεραπεύτρια, Μιχελή Λ., Ψυχολόγος Εκπ.Παιγνιοθεραπεύτρια Πώς ένα αυγό, μια φωλιά και μια φράση μπορούν να οδηγήσουν στη πτήση; Εδώ μαζί παρέα, όμοιοι, παρόμοιοι και τόσο διαφορετικοί. Ένα ταξίδι ξεκινά προσωπικό, παρέα με τα παιδιά της ομάδας θεατρικού παιχνιδιού του VSA. Θα σιγοπερπατήσουμε, θα χοροπηδήσουμε, θα τρέξουμε, θα σταθούμε στα μονοπάτια που διένυσαν ενός γάτος και ενός γλάρος που βρέθηκαν τυχαία μαζί, που αναγνώρισαν και αποδέχτηκαν τη διαφορετικότητα τους και δημιούργησαν τη δικιά τους σχέση. Μια σχέση που εμπεριέχει τη δέσμευση, την ανιδιοτέλεια, το μοίρασμα, την ασφάλεια και την τελική αναγνώριση του εαυτού. Όπως και στον πρωταρχικό δεσμό η μητέρα γίνεται το τόξο που δίνει την ώθηση στο βέλος για να βρει το στόχο του, στο εργαστήρι αυτό ο γάτος θα μάθει σε ένα γλάρο να πετά για να βρει το στόχο της δικιάς του ύπαρξης και όλοι μαζί το προσωπικό πέταγμα 62 USING THE 6-KEY MODEL TO DEVELOP HEALTHIER ATTACHMENT SKILLS THROUGH PLAY Oren G., MA. Head of the Drama Therapy Program at Tel Hai Academic College & Pendzik S., PhD, RDT, Hebrew University of Jerusalem, Theatre Studies Department, Israel Through play, children develop emotionally, cognitively, socially, and physically. They acquire ego strengths, resilience, empathy, and cultivate the ability to fit in the world without losing their true sense of self. Playing helps children grow and maintain their mental health. As Winnicott said, it is good to remember always that playing is itself a therapy. Unfortunately, not all children are able to develop self-healing play. When a child doesn t have an opportunity to acquire healthy attachment patterns, her/his capacity to develop selfhealing play is hampered. While healthy attachment patterns enable the development of play, mutual play encourages healthy attachment. Children with Attachment Disorders have difficulty entering and exiting dramatic reality: Their perception of the boundaries between the dramatic and everyday reality is damaged. In some instances, their play becomes wild and exhibits destructive behavior; in others, they avoid playing altogether. Many therapists working with children tend to focus on the content of their play, both for assessment and as a means to formulate therapeutic interventions. However, in children with attachment difficulties, attention to the formal aspects of the play may be more effective than an emphasis on its content. This didactic and experiential workshop acquaints participants with the use of the 6-Key Model for assessment and intervention, focusing on attachment difficulties in children. A combination of Jennings EPR Paradigm and Pendzik s 6-Key Model will be shown as a means of helping to reestablish normative, self-healing play in children with attachment difficulties. The workshop presents the 6-Key Model and illustrates its application using case examples and a story. 65 ΘΕΣΜΟΙ - ΔΕΣΜΟΙ VLAVES-THERAPIES ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΗ PERFORMANCE Εικοσιπεντάρχου Κ., Κοιν. Λειτουργός, Δραματοθεραπεύτρια. Σκηνοθέτης, Μονάδα Εφήβων και Γραφείο Εκπαίδευσης ΕΚΕΨΥΕ. Πρόεδρος της Ε.Δ.Π.Ε., Βουνάτσου Μ., Εικαστικός & ομάδα συνεργατών Περιήγηση στο σύγχρονο Πολιτικό Κοινωνικό Θεσμικό Πλαίσιο με οδηγό και όχημα την Τέχνη και προορισμό τη διερεύνηση των Ψυχικών Δεσμών. Διαδραστική Performance -Πολιτικοθεατρικό-εικαστικός Σχολιασμός Προετοιμασία και εισαγωγή στο θέμα μας είναι το video-film (20min) από την έκθεση <<VLAVES>>. Για την πραγματοποίηση του διαδραστικού μπορούν να λάβουν μέρος Δραματοθεραπευτές, Παγνιοθεραπευτές, Εικαστικοί, άλλοι Καλλιτέχνες και όποιος άλλος επιθυμεί να εμπλακεί σε αυτό το διάλογο. Το διαδραστικό εργαστήριο βασίζεται στην έκθεση VLAVES που έλαβε χώρα από 10/5 έως 31/5/2012 στο Metapolis - Χώρος Φωτογραφίας, Τέχνης και Πολιτισμού και συμμετείχαν οι καλλιτέχνες: Θοδωρής Βερονίκης (Φωτογραφία), Μυρτώ Βουνάτσου & Στέλιος Ντεξής (Βίντεο-Εγκατάσταση), Βαγγέλης Γεραλέξης (Φωτογραφία), Γιάννης Γιαννακόπουλος (Φωτογραφία/ instagram), Κώστας Κουρτίδης (Φωτογραφία), Φωτεινή Πούλια (Σχέδιο), Χρύσανθος Σωτηρόπουλος (Ζωγραφική), Έφη Φουρίκη (Βίντεο-Εγκατάσταση). Σπύρος Καρυδάκης (συγγραφέας - συγγραφή λογοτεχνικού κειμένου), Βασιλική Αθηνά Βαγενού (ιστορικός τέχνης προλογίζει τον κατάλογο της έκθεσης), Αλεξάνδρα Βασιλείου (Ph.D, Ψυχοθεραπεύτρια «Το προσωπικό είναι πολιτικό», ερεθίσματα συζήτηση), Βουνάτσου Γιασμίνα (Καθ. Φυσ Αγωγής/Δραμ/θεραπεύτρια) και Κασταμονίτου Ανθή (Εκπαιδευτικός, Δραματοθεραπεύτρια, Παιγνιοθεραπεύτρια) ( «ΠΕΡΙΧΒΛΑΒΗΣ>>). Φιλική συμμετοχή Κουρτπαρασίδου Μαργαρίτα (Μουσ-Κρουστά), Κωσταγίολας Δημήτρης (Μουσ- Φωνη- Κιθάρα).

12 66 DRAMA THERAPY WITH DOMESTIC VIOLENCE SURVIVORS, ATTACHMENT AND ATTUNEMENT Litwak J., Drama Therapist, Artistic Director, Master Teacher, Playwright, The H.E.A.T. Collective / Theatre Without Borders New York, USA This workshop explores the efficacy of using of drama therapy as a healing modality with survivors of Domestic Violence living in a residential shelter. In the shelter, where the themes of home and homelessness and homesickness are universal, looking at aspects of attachment theory is at the core of the healing process. Attachment, hard wired into the brain, has historical, present and future implications for the mental health of these survivors. This diverse, traumatized, and vulnerable population of women shares, at the core of their experience, a lack of grounding. The women can be affected positively by the intrinsic elements of drama therapy; somatic engagement, creative action and community building through group exploration. Apart from the experiential work, teaching the women about what actually goes on in the orbital prefrontal cortex, having to do with attachment and emotion is surprisingly effective in supporting the process of insight and catharsis. In addition, this knowledge helps the survivors grasp the importance of proactive parenting even in times of crisis. Since we know that the prefrontal cortex is not fully developed at birth, and that the fully functioning prefrontal cortex of the parent helps to develop that section of the brain in the child, this knowledge can be very helpful for attuned relational change and improved connection. This workshop shares the theories and practices of drama therapy, neuroscience and attachment that have been proven highly useful in the treatment of this specific population of domestic violence survivors. 67 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΜΠΛΟΥΤΙΣΜΕΝΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ SANE-SYSTEM ATTACHMENT NARRATIVE ENCEPHALON Ανδρουτσοπούλου A., Ph.D Κλινική Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια, Μπαφίτη Τ., MSc. PhD Κλινική Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια & Καλαρρύτης Γ., MMedSci., Κλινικός Ψυχολόγος Ψυχοθεραπευτής, Ινστ. Εκπαίδευσης & Έρευνας στη Συστημική Ψυχοθεραπεία Το βιωματικό αυτό εργαστήριο παρουσιάζει ένα κλινικό περιστατικό από την εμπλουτισμένη συστημική οπτική SANE-System Attachment Narrative Encephalon. Η οπτική αυτή, που αναπτύχθηκε στο ΛΟΓΩ ΨΥΧΗΣ- ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΣ ΣΤΗ ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, υιοθετείται στη θεραπεία με άτομα, οικογένειες και ομάδες καθώς και στην εκπαίδευση επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Μια αυξανόμενη μερίδα συστημικών θεραπευτών έχουν αναπτύξει ενδιαφέρον για την αφήγηση συνειδητοποιώντας που οι άνθρωποι οργανώνουν την εμπειρία τους μέσα από την αφήγηση ιστοριών, παλεύοντας μάλιστα να σχηματίσουν συγκροτημένες ιστορίες. Πρόσφατα, αρκετοί συστημικοί θεραπευτές αξιοποιούν επίσης στη δουλειά τους ερευνητικά ευρήματα από τη θεωρία του συναισθηματικού δεσμού αλλά και από τις νευροεπιστήμες, εστιάζοντας κατά περίπτωση από τους νευρώνες μέχρι και τα ευρύτερα κοινωνικά συστήματα. Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των τεσσάρων αυτών στοιχείων, αφήγηση, δεσμός, νευροεπιστήμες και συστημική ψυχοθεραπεία, θα γίνει κατανοητός βιωματικά από τους συμμετέχοντες. Θα τους ζητηθεί να συμμετέχουν με σκέψεις και ιδέες στο σχεδιασμό ενός περιστατικού αλλά και να πάρουν μέρος σε βιωματικές ασκήσεις δουλεύοντας σε μικρές ομάδες. 68 Η ΣΚΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ Καράγιωργας Δ., MD, Ψυχίατρος παιδιών και εφήβων, Ψυχιατρική Skåne, Τμήμα Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Skåne, Malmö, Σουηδία Η Δραματοθεραπέια είναι μία καθιερωμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδος, γνήσιος απόγονος του αρχαίου Δράματος. Το Θέατρο Σκιών (ΘΣ) αποτελεί μια αρχαία μορφή θεάτρου του οποίου η τεχνική ανδεικνύει τη σύγκρουση του φωτός με το αντικείμενο, εστιάζοντας στη Σκιά. Επιπλέον το ΘΣ παρουσιάζει μια ξεχωριστεί δυναμική η οποία εισάγει τον καλλιτέχνη και το κοινό σ ένα μαγικό κόσμο δύο διαστάσεων, αφήνοντας στην φαντασία να διακρίνει τις λοιπές διαστάσεις. Η Σκιά ως σύμβολο απασχολούσε πάντα την ανθρώπινη σκέψη μα και την επιστήμη της Ψυχολογίας ( λ.χ. αρχέτυπα του Carl G Jung ).Η δε θεωρία Πρωταρχικού Δεσμού επηρέασε την Ψυχιατρική εισάγοντας ιδέες οι οποίες μεταξύ άλλων, αφορούν το βασικό ρόλο της μητέρας ως πρωταρχικού φροντιστή και τη σημασία των πρωταρχικών ενδο-οικογενειακών δεσμών στην μετέπειτα ανάπτυξη της προσωπικότητας του ατόμου. Το εργαστήρι στοχεύει στη σύνδεση της Δραματοθεραπείας με το Θέατρο Σκιών, υπό το πρίσμα της θεωρίας Πρωταρχικού Δεσμού. Στο σκοτεινό δωμάτιο, το κατάλληλα φωτισμένο σύμβολο Μητέρα, θα γεννήσει τη Σκιά. Οι συμμετέχοντες (3 ομάδες /4 ατόμων) θα καλεστούν να δημιουργήσουν μικρούς μύθους εμπνευσμένους από το σύμβολο - Μητέρα και έπειτα να τους δραματοποιήσουν. Με

13 τη συμβολή της μουσικής, των διαφορετικών πηγών φωτός και προβολέων και προβάλλοντας σε λευκές οθόνες χαρτονένιες φιγούρες, τα σώματα τους ή άλλα αντικείμενα, οι συμμετέχοντες θα καλεστούν να ταξιδέψουν στο χρόνο ακολουθώντας τους δικούς τους μύθους, χρησιμοποιώντας μια ξεχωριστή τεχνική του θεάτρου. 69 ΓΕΝΝΩ, ΓΕΝΝΑΣ, ΓΕΝΝΙΕΤΑΙ Η ΚΑΙ...ΠΕΤΙΕΤΑΙ Κατσιλέρου Α., Παιχνιδοθεραπεύτρια Θεραπεύτρια Gestalt Ο μύθος - ιστορία των τσιγγάνων θα γίνει οδηγός μας, στη διερεύνηση της συμβολής του πρωταρχικού δεσμού στη δομή της προσωπικότητας. Θα αναζητήσουμε το αποτέλεσμα, εκείνο που κανείς μας δεν γνωρίζει, αλλά όλοι είμαστε υπεύθυνοι γι αυτό που θα συμβεί. Με παιχνίδι, ρόλους, κίνηση, διάλογο, φαντασία κι εκείνο *το μεγάλο ψέμα* που λέει την αλήθεια, θα ζωντανέψουμε το μύθο, για να γνωρίσουμε αυτό πού ** Μέσα στον κοιτώνα με τις τραβηγμένες κουρτίνες, Η αγωνία, είτε πρόκειται για γέννηση ή για θάνατο, Μαζεύει μέσα της όλες τις φωνές του παρελθόντος και τις προβάλλει στο μέλλον ** Τ.S.ELIOT Το εργαστήρι θα είναι διάρκειας 2 ½ ωρών από το οποίο θα προκύψει παράσταση, την οποία θα παρουσιάσει η ομάδα στο κοινό. Η διάρκεια της παράστασης υπολογίζεται στα 30. Η αποδοχή της έκθεσης στο κοινό, μέσω της παράστασης που θα προκύψει, αποτελεί προϋπόθεση για τη συμμετοχή των ατόμων στο εργαστήρι. 72 ΔΕΣΜΟΣ ΨΥΧΟΔΡΑΜΑΤΟΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Λιοδάκης Α., Ψυχίατρος, Ψυχοδραματιστής Η απόπειρα αποκάλυψης των κοινών σημείων και των ανάλογων συνιστωσών ανάμεσα στο ψυχόδραμα και την δραματοθεραπεία συνιστά ένα ενδιαφέρον εργαστηριακό γεγονός. Η μητρική, πρωτόλεια διεργασία συνάντησής τους μέσα από δομικά πλαίσια ψυχοθεραπευτικών γεγονότων καταξιώνει και τις δυο προσεγγίσεις. Ο Moreno, επιβεβαιώνει ότι η δουλειά του βασίζεται πάνω στην δραματική έκφραση. Η δραματοθεραπεία βασίζεται επίσης στην δραματική έκφραση που η θεραπευτική της δύναμη έχει αναγνωριστεί εδώ και αιώνες. Το εργαστήριο θα επεξεργαστεί τις όποιες θεραπευτικές πλευρές του δράματος όπως η κάθαρση, η μεταφορά, η τελετουργία, ο ρόλος και το θέατρο και θα αναλυθεί η κρίση τους στο ψυχόδραμα και την δραματοθεραπεία. Οι ασκήσεις βιωματικού περιεχομένου περιλαμβάνουν και τις δυο οπτικές ώστε να αναδυθούν οι κοινές συνισταμένες. Συμπερασματικά, το ψυχόδραμα και η δραματοθεραπεία αποτελούν ισχυρές ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι θεραπείας. Οι δραματικές τους ρίζες αποτελούν την κύρια συνισταμένη τους. Χρησιμοποιούν το δράμα ως μέσο για αλλαγή, τονίζουν την σημασία του ρόλου, αποδίδουν σημασία σε ένα μεγάλο εύρος δραματουργικών στοιχείων, αναδεικνύουν τις κοινωνικές συνισταμένες της ψυχικής οδύνης και δίδουν έμφαση σε ένα περιβάλλον εφαρμογής τους μη τιμωρίας και ελευθερίας. 73 ΜΑΝΤΕΨΕ ΠΟΣΟ Σ ΑΓΑΠΩ Ρόμπερτσον Τ., Ψυχολόγος Παιγνιοθεραπεύτρια, ΜΑ Στο βιωματικό αυτό σεμινάριο, που βασίζεται στο παραμύθι του Sam McBratney <<Μάντεψε πόσο σ αγαπώ>>, θα διερευνήσουμε την άνευ όρων αγάπη της μητέρας προς το παιδί της και με ποιους τρόπους το έχουμε βιώσει εμείς σαν παιδιά. Στη συνέχεια θα εξετάσουμε πώς μας έχει επηρεάσει στον ρόλο μας ως θεραπευτές και ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ θεραπευτικής σχέσης και μητρικής σχέσης. Μέσα από τη ζωγραφική και το παιχνίδι ρόλων θα προσεγγίσουμε συμβολικά τις εμπειρίες μας. Η απόπειρα αποκάλυψης των κοινών σημείων και των ανάλογων συνιστωσών ανάμεσα στο ψυχόδραμα και την δραματοθεραπεία συνιστά ένα ενδιαφέρον εργαστηριακό γεγονός. Η μητρική, πρωτόλεια διεργασία συνάντησής τους μέσα από δομικά πλαίσια ψυχοθεραπευτικών γεγονότων καταξιώνει και τις δυο προσεγγίσεις. Ο Moreno, επιβεβαιώνει ότι η δουλειά του βασίζεται πάνω στην δραματική έκφραση. Η δραματοθεραπεία βασίζεται επίσης στην δραματική έκφραση που η θεραπευτική της δύναμη έχει αναγνωριστεί εδώ και αιώνες. Το εργαστήριο θα επεξεργαστεί τις όποιες θεραπευτικές πλευρές του δράματος όπως η κάθαρση, η μεταφορά, η τελετουργία, ο ρόλος και το θέατρο και θα αναλυθεί η κρίση τους στο ψυχόδραμα και την δραματοθεραπεία. Οι ασκήσεις βιωματικού περιεχομένου περιλαμβάνουν και τις δυο οπτικές ώστε να αναδυθούν οι κοινές συνισταμένες. Συμπερασματικά, το ψυχόδραμα και η δραματοθεραπεία αποτελούν ισχυρές ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι θεραπείας. Οι δραματικές τους ρίζες αποτελούν την κύρια συνισταμένη τους. Χρησιμοποιούν το δράμα ως μέσο για αλλαγή, τονίζουν την σημασία του ρόλου, αποδίδουν σημασία σε ένα μεγάλο εύρος δραματουργικών στοιχείων, αναδεικνύουν τις κοινωνικές συνισταμένες της ψυχικής οδύνης και δίδουν έμφαση σε ένα περιβάλλον εφαρμογής τους μη τιμωρίας και ελευθερίας.