ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΕΜΑ: «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΡΟΥΜΠΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ 141/

Transcript

1 ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΘΕΜΑ: «ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ» ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΤΡΟΥΜΠΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ: ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ 141/ ΣΙΟΥΤΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 141/ ΜΥΤΙΛΗΝΗ 2016

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 4 ABSTRACT... 4 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ Αντικείμενο Περιβαλλοντικών Σπουδών Οι Περιβαλλοντικές Σπουδές Διεθνώς Περιβαλλοντικές Σπουδές και Εργασία Β. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Προπτυχιακές Σπουδές Μεταπτυχιακές Σπουδές ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ευκαιρίες και Προοπτικές Προβλήματα και Αδυναμίες Γ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ Σχεδιασμός και Μεθοδολογία της Έρευνας Ανάλυση Αποτελεσμάτων Έρευνας Συμπεράσματα Έρευνας ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική Ξενόγλωσση Διαδίκτυο

3 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα 1 Φύλο συμμετεχόντων στην έρευνα Διάγραμμα 2 Ηλικία συμμετεχόντων στην έρευνα Διάγραμμα 3 Επίπεδο εκπαίδευσης συμμετεχόντων στην έρευνα Διάγραμμα 4 Έτη από την ολοκλήρωση των σπουδών Διάγραμμα 5 Παρακολούθηση κάποιου προγράμματος σπουδών από τους συμμετέχοντες Διάγραμμα 6 Κριτήριο επιλογής σπουδών Διάγραμμα 7 Σχετικότητα σπουδών με το αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών Διάγραμμα 8 Εμβάθυνση σπουδών στο αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών Διάγραμμα 9 Γνώσεις σχετικές με το Περιβάλλον Διάγραμμα 10 Ικανοποίηση συμμετεχόντων από διάφορα χαρακτηριστικά των σπουδών τους Διάγραμμα 11 Επαγγελματική ανασφάλεια συμμετεχόντων στην έρευνα Διάγραμμα 12 Μετάνοια συμμετεχόντων για το αντικείμενο σπουδών που επέλεξαν Διάγραμμα 13 Λόγος για τον οποίο μετάνιωσαν οι συμμετέχοντες για το αντικείμενο σπουδών τους Διάγραμμα 14 Βοήθεια καθηγητών στην εξεύρεση εργασίας Διάγραμμα 15 Βοήθεια γραφείου διασύνδεσης στην εξεύρεση εργασίας Διάγραμμα 16 Συμφωνία συμμετεχόντων με διάφορες προτάσεις σχετικά με τις σπουδές τους Διάγραμμα 17 Εργασία συμμετεχόντων την παρούσα στιγμή Διάγραμμα 18 Σχέση εργασίας συμμετεχόντων με το αντικείμενο των σπουδών τους Διάγραμμα 19 Λόγος μη εργασίας των συμμετεχόντων

4 Διάγραμμα 20 Λόγος εργασίας συμμετεχόντων σε διαφορετικό αντικείμενο από αυτό των σπουδών τους Διάγραμμα 21 Συμφωνία συμμετεχόντων με προτάσεις σχετικά με την επαγγελματική αποκατάσταση των Περιβαλλοντικών Σπουδών ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας 1 Κορυφαία Πανεπιστήμια στις Περιβαλλοντικές Σπουδές

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Αντικείμενο της παρούσης εργασίας είναι οι Περιβαλλοντικές Σπουδές, ενώ ο κύριος σκοπός της είναι η καταγραφή και η αξιολόγηση του κλάδου των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα. Τόσο η θεωρητική προσέγγιση, όσο και η πρωτογενής έρευνα που διεξήχθη σε αποφοίτους Περιβαλλοντικών Σπουδών, έδειξε ότι ο κλάδος των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα βρίσκεται σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. Ωστόσο, η επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων δεν είναι ικανοποιητική, καθώς η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά τον κλάδο. Λέξεις Κλειδιά: Περιβάλλον, Περιβαλλοντικές Σπουδές ABSTRACT The subject of this paper is the Environmental Studies, while its main purpose is to record and evaluate the Environmental Studies in Greece. Both the theoretical approach and the primary research conducted to graduates of Environmental Studies showed that the Environmental Studies sector in Greece is very satisfactory. However, the job prospects of graduates are not satisfactory, as the economic crisis has significantly affected the sector. Keywords: Environment, Environmental Studies 4

6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Αντικείμενο της παρούσης εργασίας είναι οι Περιβαλλοντικές Σπουδές, ενώ ο κύριος σκοπός της είναι η καταγραφή και η αξιολόγηση του κλάδου των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα. Η προσέγγιση πραγματοποιείται τόσο σε θεωρητικό όσο και ερευνητικό επίπεδο. Σε θεωρητικό επίπεδο, επιδιώκεται η καταγραφή και η αξιολόγηση των ελληνικών τμημάτων της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο σε επίπεδο Α.Ε.Ι. όσο και σε επίπεδο Τ.Ε.Ι., τα οποία έχουν άμεσα ή έμμεσα σχέση με τον κλάδο των Περιβαλλοντικών Σπουδών. Σε ερευνητικό επίπεδο, πραγματοποιήθηκε έρευνα σε αποφοίτους των τμημάτων αυτών, ούτως ώστε να διερευνηθούν οι απόψεις και οι αντιλήψεις τους σχετικά με το αντικείμενο των σπουδών τους, αλλά και σχετικά με την επαγγελματική αποκατάσταση του κλάδου. Πιο αναλυτικά, η εργασία αποτελείται από τρία μέρη. Στο μέρος Α, το οποίο περιλαμβάνει το Κεφάλαιο 1, παρουσιάζεται το απαραίτητο θεωρητικό υπόβαθρο σχετικά με τις Περιβαλλοντικές Σπουδές. Αρχικά, περιγράφεται το αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται στοιχεία σχετικά με τις Περιβαλλοντικές Σπουδές διεθνώς, αλλά και στοιχεία σχετικά με την επαγγελματική αποκατάσταση του κλάδου. Στο μέρος Β της εργασίας παρουσιάζεται η Μελέτη Περίπτωσης, δηλαδή η περίπτωση των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα. Στο Κεφάλαιο 2 παρουσιάζονται αρχικά όλα τα τμήματα και οι σχολές που σχετίζονται με τις Περιβαλλοντικές Σπουδές, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται όλα τα σχετικά Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών. Στο κεφάλαιο αυτό, επιδιώκεται μια συνοπτική εξέταση των προγραμμάτων σπουδών των τμημάτων αυτών, ώστε να διερευνηθεί το επίπεδο και το βάθος των γνώσεων που προσφέρουν. Στο Κεφάλαιο 3 αξιολογούνται οι Περιβαλλοντικές Σπουδές στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, στο κεφάλαιο αυτό, παρουσιάζονται οι ευκαιρίες και οι προοπτικές των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζονται τα προβλήματα και οι αδυναμίες του κλάδου των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην χώρα. 5

7 Στο μέρος Γ της εργασίας, το οποίο αποτελείται από το Κεφάλαιο 4, παρουσιάζεται η πρωτογενής έρευνα που διεξήχθη. Αρχικά, παρουσιάζονται χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τον σχεδιασμό και την μεθοδολογία της έρευνας, ενώ στη συνέχεια παρουσιάζεται η ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Τέλος, παρατίθενται τα συμπεράσματα από την έρευνα που διεξήχθη. Η εργασία ολοκληρώνεται με την παράθεση των γενικών συμπερασμάτων, τα οποία προέκυψαν από το σύνολο των προαναφερθέντων κεφαλαίων της εργασίας. 6

8 Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ 1.1. Αντικείμενο Περιβαλλοντικών Σπουδών Με την λέξη «περιβάλλον» νοούνται οι περιβάλλουσες συνθήκες που επηρεάζουν τους οργανισμούς. Συνεπώς, το περιβάλλον περιλαμβάνει κάθε τι που επηρεάζει έναν οργανισμό κατά τη διάρκεια της ζωής του. Με τη σειρά τους, όλοι οι οργανισμοί συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, επηρεάζουν πολλά στοιχεία στο περιβάλλον τους (Enger & Smith, 2010). Το περιβάλλον δηλαδή περιλαμβάνει τα πάντα γύρω μας, ή όπως το έθεσε ο Άλμπερτ Αϊνστάιν: «το περιβάλλον είναι όλα όσα δεν είμαι εγώ» (όπως αναφέρεται στο Miller & Spoolman, 2010, σελ. 6). Περιλαμβάνει δηλαδή, όλους τους έμβιους και μη έμβιους παράγοντες (αέρας, νερό και ενέργεια) με τους οποίους αλληλεπιδρούμε σε ένα σύνθετο πλέγμα σχέσεων (Miller & Spoolman, 2010). Οι σπουδές που σχετίζονται με το περιβάλλον, δηλαδή οι Περιβαλλοντικές Σπουδές, αποτελούν έναν διεπιστημονικό κλάδο καθώς περιλαμβάνουν διάφορους κλάδους σπουδών, όπως η χημεία, η φυσική, η ιατρική, η γεωργία, η δημόσια υγεία, η μηχανική κ.λπ. (Singh, 2006). Επίσης, ο κλάδος των Περιβαλλοντικών Σπουδών περιλαμβάνει τόσο επιστημονικές όσο και κοινωνικές πτυχές του ανθρώπινου αντίκτυπου στον κόσμο. Έτσι, οι Περιβαλλοντικές Σπουδές αποτελούν ένα μείγμα παραδοσιακής επιστήμης, ατομικών και κοινωνικών αξιών, οικονομικών παραγόντων και πολιτικής συνείδησης, στοιχεία τα οποία είναι σημαντικά για την επίλυση των περιβαλλοντικών προβλημάτων (Enger & Smith, 2010). Πρόκειται για ένα σχετικά νέο επιστημονικό πεδίο, στο οποίο ενσωματώνονται οι φυσικές επιστήμες, οι κοινωνικές επιστήμες και οι ανθρωπιστικές επιστήμες, με σκοπό μια ευρεία και ολιστική μελέτη του κόσμου γύρω μας (Cunningham & Cunningham, 2008). Το κύριο αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών είναι η μελέτη των αντιδράσεων, της μεταφοράς, των επιδράσεων και της μοίρας των φυσικών και βιολογικών ειδών στην ατμόσφαιρα, το νερό και το έδαφος, αλλά και η μελέτη της 7

9 επίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε αυτά (Singh, 2006). Οι βασικοί στόχοι των Περιβαλλοντικών σπουδών είναι τρεις: α) να μάθουμε πως λειτουργεί η φύση, β) να καταλάβουμε πως αλληλεπιδρούμε με το περιβάλλον και γ) να βρούμε τρόπους να αντιμετωπίσουμε τα περιβαλλοντικά προβλήματα και να ζήσουμε με βιώσιμο τρόπο (Miller & Spoolman, 2010). Σε αντίθεση με τις περισσότερες θεωρητικές επιστήμες, ο κλάδος των Περιβαλλοντικών Σπουδών είναι προσανατολισμένος προς μια συγκεκριμένη «αποστολή». Δηλαδή επιδιώκει μια νέα, έγκυρη και γενική γνώση για τον φυσικό κόσμο και τις επιπτώσεις μας σε αυτόν, ενώ παράλληλα η λήψη αυτών των πληροφοριών δημιουργεί την ευθύνη να εμπλακούμε στην προσπάθεια να ενεργήσουμε για την επίλυση των προβλημάτων που έχουμε δημιουργήσει (Cunningham & Cunningham, 2008) Οι Περιβαλλοντικές Σπουδές Διεθνώς Αν και η Περιβαλλοντική Επιστήμη έχει τις ρίζες της στον 19 ο αιώνα (Cunningham & Cunningham, 2008), ωστόσο η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των πολιτών και των φορέων χάραξης πολιτικής άρχισε να αυξάνεται από τη δεκαετία του 1960, όταν άρχισε να αναγνωρίζεται ευρέως ότι οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν επιβλαβείς και μεγάλης κλίμακας επιπτώσεις στο περιβάλλον. Την εποχή εκείνη, η Περιβαλλοντική Επιστήμη άρχισε να αναπτύσσεται σε ερευνητικό επίπεδο, ενώ πολλά πανεπιστήμια του κόσμου εισήγαγαν τις Περιβαλλοντικές Σπουδές στο πρόγραμμα σπουδών τους, ειδικότερα κατά τη δεκαετία του 1980 (Joseph, 2009). Σήμερα, οι Περιβαλλοντικές Σπουδές περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα σπουδών όλων σχεδόν των κορυφαίων πανεπιστημίων του κόσμου, τόσο σε προπτυχιακό όσο και σε μεταπτυχιακό επίπεδο. Στον Πίνακα 1 που ακολουθεί παρουσιάζονται τα 5 κορυφαία πανεπιστήμια του κόσμου, συγκεκριμένα όσον αφορά τις Περιβαλλοντικές Σπουδές, καθώς και οι βασικοί τομείς εξειδίκευσης του καθενός. 8

10 Πίνακας 1 Κορυφαία Πανεπιστήμια στις Περιβαλλοντικές Σπουδές Κατάταξη Πανεπιστήμιο Τομείς 1 University of California, Berkeley Conservation and Resource Studies Environmental Sciences Forestry and Natural Resources Molecular Environmental Biology Society and Environment 2 Harvard University Architecture and Environmental Design Arts and Humanities Business, Law and Policy Climate Ecology and Biodiversity Energy Food, Agriculture and Nutrition Human Health Social Sciences Atmosphere and Climate Biogeochemistry Human-Environment Systems Environmental Biology 3 ETH Zurich - Swiss Federal Forest and Landscape Institute of Technology Ecology and Evolution Environmental Systems and Policy Forest and Landscape Management Human Health, Nutrition and Environment Agricultural Sciences 4 Stanford University Earth, Energy & Environmental Sciences Geological Sciences Geophysics Energy Resources Engineering Earth Systems Program Emmett Interdisciplinary Program in Environment & Resources Earth System Science 5 University of Cambridge Climate Change and Earth-Ocean Atmosphere Systems Geodynamics, Geophysics and Tectonics Mineral Sciences Palaeobiology Petrology: Igneous, Metamorphic and Volcanic Studies Πηγή: Από την εξέταση των συγκεκριμένων τομέων εξειδίκευσης, παρατηρούμε ότι τα εν λόγω πανεπιστήμια προσφέρουν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στο αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών. Επιπρόσθετα, τα ανωτέρω κορυφαία πανεπιστήμια προσφέρουν και μια μεγάλη ποικιλία μεταπτυχιακών προγραμμάτων με ακόμα μεγαλύτερη εξειδίκευση στο αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών. 9

11 1.3. Περιβαλλοντικές Σπουδές και Εργασία Οι θέσεις απασχόλησης οι οποίες συμβάλλουν στη διατήρηση ή/και την αποκατάσταση του περιβάλλοντος ονομάζονται συχνά ως «πράσινες» θέσεις απασχόλησης (Ψωμάς, 2009). Συνεπώς, οι Περιβαλλοντικές Σπουδές αποτελούν ένα σημαντικό εφόδιο για την κάλυψη των «πράσινων» θέσεων εργασίας. Οι απόφοιτοι των σχολών και τμημάτων που σχετίζονται με τις Περιβαλλοντικές Σπουδές, μπορούν να απασχοληθούν τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο τομέα. Στον δημόσιο τομέα, πολλοί απόφοιτοι με περιβαλλοντικά επαγγελματικά προσόντα απασχολούνται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά και σε άλλους δημόσιους φορείς, όπως για παράδειγμα σε Υπουργεία (π.χ. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας). Άλλωστε, αρκετά από τα σημερινά περιβαλλοντικά ζητήματα ρυθμίζονται από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και τις εθνικές κυβερνήσεις, όπως για παράδειγμα ο σχεδιασμός της αστικής ανάπτυξης και των χρήσεων γης, η διαχείριση των αποβλήτων κ.α. Οι απόφοιτοι των Περιβαλλοντικών Σπουδών μπορούν να απασχοληθούν επίσης, στον ιδιωτικό τομέα. Στην Ελλάδα, οι τομείς, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερες προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης των αποφοίτων Περιβαλλοντικών Σπουδών είναι ο τομέας της ενέργειας (αιολικά, φωτοβολταϊκά, ηλιοθερμικά, βιομάζα, γεωθερμία, υδροηλεκτρικά), ο κατασκευαστικός - κτιριακός τομέας, ο τομέας της διαχείρισης απορριμμάτων και ο τομέας της γεωργίας (Ψωμάς, 2009). Ωστόσο, οι επαγγελματικές δραστηριότητες των αποφοίτων από Περιβαλλοντικά τμήματα και σχολές, καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα, το οποίο συνεχώς διευρύνεται. Ενδεικτικά, μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε τις δραστηριότητες αυτές, ως εξής (Σπυροπούλου & Κονταξάκη, 2005): Γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, μεταλλεία, δάση (Πρωτογενής τομέας): για παράδειγμα βιολογική γεωργία, βιολογική κτηνοτροφία, βιολογική μελισσοκομία, ορθολογική εξόρυξη και εκμετάλλευση ορυκτών πόρων, διαχείριση οικοσυστημάτων και δασών ειδικότερα, κ.α. Βιομηχανία, κατασκευές (Δευτερογενής τομέας): για παράδειγμα κατασκευή ειδών/προϊόντων με υλικά φιλικά προς το περιβάλλον, κατασκευή 10

12 οικολογικών κτηρίων, παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση αποβλήτων και απορριμμάτων, κ.α. Εμπόριο, διακίνηση προϊόντων, υπηρεσίες (Τριτογενής τομέας): για παράδειγμα εμπόριο βιολογικών ή οικολογικών ειδών/προϊόντων, απαραίτητες υπηρεσίες για τη διακίνηση αυτών, κ.ά. Υπηρεσίες πνευματικού χαρακτήρα, παροχή συμβουλών και πληροφοριών, έρευνα, κτλ (Τεταρτογενής τομέας): για παράδειγμα έρευνα προς όφελος της αειφόρου ανάπτυξης, εφαρμογή διαδικασιών περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου της βιομηχανικής παραγωγής, αγροτοτουρισμός, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, κ.ά. 11

13 Β. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2.1. Προπτυχιακές Σπουδές Στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα αρκετά τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που προσφέρουν Περιβαλλοντικές Σπουδές σε προπτυχιακό επίπεδο. Στην συνέχεια αναλύονται αρχικά τα κυριότερα από τα τμήματα των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας, τα οποία σχετίζονται με το περιβάλλον, κατηγοριοποιημένα ανά αντικείμενο σπουδών. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα κυριότερα τμήματα των Τεχνολογικών Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας που σχετίζονται με το περιβάλλον, επίσης κατηγοριοποιημένα ανά αντικείμενο σπουδών. ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ (ΑΕΙ) Σχολές Περιβάλλοντος 1. Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Τμήμα Περιβάλλοντος Το Τμήμα Περιβάλλοντος ιδρύθηκε το 1984 ως Τμήμα Επιστημών Φυσικού Περιβάλλοντος, ενώ μετονομάστηκε σε Τμήμα Περιβάλλοντος το Οι βασικοί στόχοι του τμήματος είναι η εκπαίδευση και η έρευνα σε ένα μεγάλο εύρος γνωστικών αντικειμένων που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την οικολογία, την οικονομία, την εκπαίδευση, την πολιτική, την περιβαλλοντική μηχανική και την ενέργεια. Τα μαθήματα του τμήματος είναι οργανωμένα σε τρεις κατευθύνσεις: α) Περιβαλλοντικών Επιστημών, β) Εφαρμοσμένων Περιβαλλοντικών Επιστημών και Περιβαλλοντικής Μηχανικής και γ) Περιβαλλοντικής Διαχείρισης. Όλα τα μαθήματα είναι άμεσα ή έμμεσα προσανατολισμένα στο περιβάλλον. 2. Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας Το Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος , είναι το μοναδικό Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας που προσφέρει προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών στην Ωκεανογραφία. Το αντικείμενο σπουδών του τμήματος καλύπτει τα εξής θέματα: 12

14 Ποιότητα θαλάσσιου περιβάλλοντος, Διαχείριση της παράκτιας ζώνης, Αλιευτική διαχείριση Υδατοκαλλιεργειών, Περιβαλλοντικές μελέτες, Παράκτια μορφοδυναμική, Θαλάσσια γεωλογία, Ανάλυση & ερμηνεία δορυφορικών δεδομένων θαλάσσιου χώρου, Μεθοδολογίες ψηφιακής αποτύπωσης & επεξεργασίας γεωγραφικών δεδομένων, Ανάπτυξη θεματικών χαρτών, Επιχειρησιακή ωκεανογραφία, Υδροακουστική τεχνολογία. Τα μαθήματα του τμήματος σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον, και ειδικότερα με το θαλάσσιο περιβάλλον. 3. Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο: Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας Το 1993 ιδρύθηκε το Τμήμα Οικιακής Οικονομίας, ενώ το 1999 μετονομάστηκε σε Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας. Σήμερα το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος χωρίζεται σε δύο κατευθύνσεις: α) Παιδαγωγικής Οικιακής Οικονομίας και β) Ανθρωποοικολογίας. Αρκετά από τα μαθήματα του προγράμματος σπουδών σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα τα εξής: Περιβαλλοντική Βιολογία, Παγκόσμια Περιβαλλοντικά Προβλήματα, Διαχείριση Περιβάλλοντος, Οικονομικά του Περιβάλλοντος, Ήπιες Μορφές Τουρισμού, Ειδικά Θέματα Οικολογίας κ.α. Σχολές Θετικών Επιστημών 4. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών: Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος Η Σχολή Θετικών Επιστημών, στην οποία υπάγεται το Τμήμα, ιδρύθηκε το Το 2004 το Τμήμα Γεωλογίας μετονομάστηκε σε Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος, με σκοπό να καλύψει όλα εκείνα τα αντικείμενα των Γεωεπιστημών που σχετίζονται με το Περιβάλλον. Οι επιμέρους τομείς του τμήματος είναι οι εξής: Ορυκτολογίας και Πετρολογίας, Ιστορικής Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας, Γεωγραφίας και Κλιματολογίας, Γεωφυσικής και Γεωθερμίας, Οικονομικής Γεωλογίας και Γεωχημείας και Δυναμικής, Τεκτονικής και Εφαρμοσμένης Γεωλογίας. Όλοι οι τομείς περιλαμβάνουν μαθήματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. 5. Πανεπιστήμιο Πατρών: Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων 13

15 Το Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων ιδρύθηκε το Αποτελεί ένα καθαρά περιβαλλοντικό τμήμα το οποίο δραστηριοποιείται στους εξής τομείς έρευνας: ΜικροΒιόΚοσμος και ΒιοΟικονομία, Οικολογία και Αειφορία στη Διαχείριση, Ρύπανση και ο Έλεγχός της, Επιπτώσεις της Ρύπανσης στον Άνθρωπο, Φυσικοχημικές Διεργασίες και το Περιβάλλον, Διαχείριση Πόσιμου Νερού, Υγρών και Στερεών Αποβλήτων, Διαχείριση Υδάτινων Πόρων και Οικοσυστημάτων, Συστήματα Γεωγραφικών Πληροφοριών και η Τηλεπισκόπηση, Νέα Τεχνολογικά Υλικά & Περιβαλλοντικές Εφαρμογές τους και Περιβαλλοντική Ηθική και Φιλοσοφικές Διαστάσεις. Όλοι οι τομείς έρευνας του τμήματος σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το περιβάλλον. Σχολές Γεωπονικών Επιστημών 6. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος Το Τμήμα Γεωπονίας, Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος δημιουργήθηκε από την κατάτμηση της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών σε Τμήματα, και άρχισε την αυτόνομη εκπαιδευτική του λειτουργία κατά το ακαδημαϊκό έτος Όλα τα μαθήματα του προγράμματος σπουδών του τμήματος είναι άμεσα σχετιζόμενα με το περιβάλλον και ειδικότερα με το αγροτικό περιβάλλον. 7. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας: Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος Το Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος δημιουργήθηκε από την κατάτμηση της Σχολής Γεωπονικών Επιστημών σε Τμήματα, και άρχισε την αυτόνομη εκπαιδευτική του λειτουργία κατά το ακαδημαϊκό έτος Τα μαθήματα του τμήματος σχετίζονται άμεσα με το υδάτινο περιβάλλον. Σχολές Επιστημών Γεωπονίας & Δασολογίας 8. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης: Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης Το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης ιδρύθηκε το Το τμήμα αποτελείται από έξι τομείς, οι οποίοι είναι οι εξής: Διαχείρισης Φυτικής Παραγωγής, 14

16 Φυτοπροστασίας και Περιβάλλοντος, Διαχείρισης Ζωικής Παραγωγής, Αγροτικής Οικονομίας και Διοίκησης Αγροτικών Επιχειρήσεων, Διαχείρισης Αγροτικών και Φυσικών Πόρων και Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων. Όλοι οι τομείς του τμήματος σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον. Σχολές Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος 9. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης: Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος Το 1981 το Τμήμα Δασολογίας μετονομάστηκε σε Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος. Το 2013 ιδρύθηκε η Σχολή Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, τμήμα της οποίας αποτελεί σήμερα το Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος. Το τμήμα αποτελείται από πέντε τομείς, οι οποίοι είναι οι εξής: Συγκομιδής και Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων, Λιβαδοπονίας και Άγριας Πανίδας - Ιχθυοπονίας Γλυκέων Υδάτων, Δασοτεχνικών και Υδρονομικών Έργων, Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Φυσικών Πόρων και Δασικής Παραγωγής - Προστασίας Δασών - Φυσικού Περιβάλλοντος. Όλοι οι τομείς σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον. 10. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης: Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων Το Τμήμα Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων άρχισε να λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Το αντικείμενο σπουδών του τμήματος περιλαμβάνει τη Δασολογική Επιστήμη και έχει ως στόχο τη βελτίωση της διαχείρισης και αξιοποίησης των ελληνικών δασών και γενικότερα των φυσικών πόρων και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας. Όλα τα μαθήματα του προγράμματος σπουδών του τμήματος σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το περιβάλλον. Σχολές Αγροτικής Παραγωγής, Υποδομών και Περιβάλλοντος 11. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών: Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής 15

17 Το Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων & Γεωργικής Μηχανικής είναι ένα από τα πλέον βασικά του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και μοναδικό στον Ελληνικό χώρο. Αποτελείται από τρεις τομείς, οι οποίοι είναι οι εξής: Αγροτικών κατασκευών & Γεωργικής Μηχανολογίας, Διαχείριση Υδατικών Πόρων, Εδαφολογία και Γεωργική Χημεία. Οι τομείς του τμήματος είναι προσανατολισμένοι στην προστασία του περιβάλλοντος, περιλαμβάνοντας πολλά μαθήματα που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με το περιβάλλον. Πολυτεχνικές Σχολές 12. Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας: Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας ιδρύθηκε το 2002, ενώ το 2004 εντάχθηκαν σε αυτό τέσσερα τμήματα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 2014 το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας έγινε αυτόνομο. Μεταξύ των τμημάτων του πανεπιστήμιου συγκαταλέγεται και το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος. Σκοπός του τμήματος είναι η κατάρτιση Μηχανικών για την αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την αποκατάσταση, την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη. Όλα τα μαθήματα σπουδών του τμήματος είναι προσανατολισμένα στο περιβάλλον. 13. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης: Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος ιδρύθηκε το Σκοπός του τμήματος είναι η εκπαίδευση μηχανικών σε θέματα σχεδιασμού, κατασκευής, λειτουργίας και διαχείρισης σύγχρονων υποδομών για τη συντήρηση του κρίσιμου φυσικού κεφαλαίου του πλανήτη, που απαιτείται για την κάλυψη των αναγκών τόσο των σημερινών όσο και των μελλοντικών κοινωνιών. Σήμερα το τμήμα δίνει τη δυνατότητα στους φοιτητές να επιλέξουν ανάμεσα από δύο εξειδικεύσεις, οι οποίες είναι οι εξής: α) Ατμόσφαιρα - Ενέργεια και Κλιματικές Αλλαγές και β) Τεχνολογίες Προστασίας Νερού και Εδάφους - Βιώσιμο Αστικό Περιβάλλον. Και οι δύο εξειδικεύσεις του τμήματος είναι απόλυτα προσανατολισμένες στο περιβάλλον. 14. Πολυτεχνείο Κρήτης: Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος ιδρύθηκε το Ο κύριος στόχος του τμήματος είναι η εκπαίδευση επιστημόνων Διπλωματούχων Μηχανικών ικανών να 16

18 συμβάλλουν στη μέτρηση, παρακολούθηση, αξιολόγηση και αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλεί η ανθρώπινη δραστηριότητα, όταν συνεπάγεται μεταβολές και αλλοιώσεις στο περιβάλλον. Το τμήμα αποτελείται σήμερα από τρεις τομείς: Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, Σχεδιασμού & Ανάπτυξης Περιβαλλοντικών Διεργασιών και Περιβαλλοντικής Υδραυλικής & Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής. Όλοι οι τομείς του τμήματος σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ (ΤΕΙ) Σχολές Τεχνολογικών Εφαρμογών 1. ΤΕΙ Αθήνας: Τμήμα Μηχανικών Ενεργειακής Τεχνολογίας Το Τμήμα Μηχανικών Ενεργειακής Τεχνολογίας ιδρύθηκε το Το γνωστικό αντικείμενο του τμήματος καλύπτει τα πεδία των επιστημών στους τομείς Μηχανολογίας και Ηλεκτρολογίας και ειδικότερα την Ενεργειακή Μηχανολογία και Ενεργειακή Ηλεκτρολογία. Πέρα των γνώσεων που περιλαμβάνονται στους συγκεκριμένους τομείς, δίνεται έμφαση στην αξιοποίηση των συμβατικών, ανανεώσιμων και νέων πηγών ενέργειας, στην παραγωγή, μετατροπή, μεταφορά, αποθήκευση, έλεγχο και χρήση της ενέργειας, καθώς και στη διαχείριση, εξοικονόμηση, και περιβαλλοντική θεώρηση της ενέργειας. Το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος αποτελείται από δύο κατευθύνσεις: α) Ενεργειακής Μηχανολογίας και β) Ενεργειακής Ηλεκτρολογίας. Και οι δύο κατευθύνσεις είναι άμεσα προσανατολισμένες στο περιβάλλον. 2. ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας: Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης Το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος και Μηχανικών Αντιρρύπανσης δημιουργήθηκε το 2013 από τη συγχώνευση των τμημάτων Τεχνολογιών Αντιρρύπανσης και Γεωτεχνολογίας και Περιβάλλοντος. Σήμερα λειτουργούν δύο κατευθύνσεις στο τμήμα: α) Μηχανικών Αντιρρύπανσης και β) Μηχανικών Γεωτεχνολογίας Περιβάλλοντος. Και οι δύο κατευθύνσεις είναι άμεσα προσανατολισμένες στο περιβάλλον. 17

19 3. ΤΕΙ Κρήτης: Τμήμα Μηχανικών Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος Το Τμήμα Μηχανικών Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος ξεκίνησε τη λειτουργία του κατά το ακαδημαϊκό έτος Οι βασικοί στόχοι του τμήματος σχετίζονται με τη μελέτη, το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την αξιοποίηση των τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται σήμερα για την ορθολογιστική διαχείριση των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος είναι οργανωμένο στους εξής τομείς: α) Ανανεώσιμων Ενεργειακών Πόρων, β) Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας και γ) Υδατικών Πόρων & Γεωπεριβάλλοντος. Και οι τρεις τομείς, καθώς και τα μαθήματα που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα σπουδών, είναι άμεσα προσανατολισμένα στο περιβάλλον. 4. ΤΕΙ Ιόνιων Νησιών: Τμήμα Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας Το Τμήμα Τεχνολογίας Περιβάλλοντος και Οικολογίας ιδρύθηκε το 2003 μαζί με τα υπόλοιπα τμήματα του ΤΕΙ. Το αντικείμενο σπουδών του τμήματος καλύπτει το γνωστικό αντικείμενο των Επιστημών Περιβάλλοντος. Το τμήμα ασχολείται τόσο με τις θεωρητικές αρχές και την εφαρμογή τους, όσο και με τις επιστημονικές και τεχνολογικές γνώσεις στα εξής πεδία: α) Τεχνολογία και Έλεγχος Ποιότητας Περιβάλλοντος και β) Προστασία και Διαχείριση Περιβάλλοντος. Όλα τα μαθήματα του τμήματος σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον. Σχολές Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας 5. ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης: Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Το Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος ιδρύθηκε το Το πρόγραμμα σπουδών του τμήματος καλύπτει το γνωστικό αντικείμενο της εφαρμογής τεχνικών, βιολογικών και οικονομικών επιστημών στην αειφορική παραγωγή και πολυλειτουργική διαχείριση και προστασία των χερσαίων φυσικών οικοσυστημάτων καθώς και στη διατήρηση, αναβάθμιση και προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Όλα τα μαθήματα του προγράμματος σπουδών είναι άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενα με το περιβάλλον. 18

20 2.2. Μεταπτυχιακές Σπουδές Σε μεταπτυχιακό επίπεδο, τα τμήματα των ελληνικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που προσφέρουν τη δυνατότητα Περιβαλλοντικών Σπουδών είναι περισσότερα από ό,τι αυτά σε προπτυχιακό επίπεδο που αναλύσαμε στην προηγούμενη ενότητα. Στη συνέχεια παρουσιάζονται όλα τα Μεταπτυχιακά Προγράμματα Σπουδών της χώρας που προσανατολίζονται στο περιβάλλον, ανά πανεπιστημιακό ίδρυμα. ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ (ΑΕΙ) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών 1. Τμήμα Φυσικής: Π.Μ.Σ. Φυσική Περιβάλλοντος Το Π.Μ.Σ. Φυσικής Περιβάλλοντος ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1989 και αποτελεί συνέχεια του παλαιότερου προγράμματος με ονομασία Επαγγελματικό Ενδεικτικό Μετεωρολογίας, το οποίο είχε ιδρυθεί το Για την ολοκλήρωση των σπουδών τους, οι μεταπτυχιακοί φοιτητές παρακολουθούν πέντε υποχρεωτικά μαθήματα, ενώ επίσης, επιλέγουν έξι από 13 διαθέσιμα μαθήματα επιλογής. Όλα τα μαθήματα του Π.Μ.Σ. είναι άμεσα προσανατολισμένα στο φυσικό περιβάλλον. 2. Τμήματα Βιολογίας, Γεωλογίας & Περιβάλλοντος, Φυσικής και Χημείας: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Ωκεανογραφία & Διαχείριση Θαλασσίου Περιβάλλοντος Τα Τμήματα Βιολογίας, Γεωλογίας & Περιβάλλοντος, Φυσικής και Χημείας του Πανεπιστημίου Αθηνών οργάνωσαν και λειτουργούν Τμήμα Μεταπτυχιακών Σπουδών με τίτλο Ωκεανογραφία & Διαχείριση Θαλασσίου Περιβάλλοντος, ως συνέχεια του προγράμματος με τίτλο Επαγγελματικό Ενδεικτικό Ωκεανογραφίας το οποίο ιδρύθηκε το έτος Σκοπός του Π.Μ.Σ. είναι η εκπαίδευση επιστημόνων ειδικών να ασχοληθούν με την μελέτη, την διαχείριση και την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος. Το Π.Μ.Σ. παρέχει τη δυνατότητα στους φοιτητές να επιλέξουν τις εξής εξειδικεύσεις: α) Γεωλογική Ωκεανογραφία, β) Βιολογική Ωκεανογραφία, γ) Φυσικής Ωκεανογραφίας και δ) Χημικής Ωκεανογραφίας. Όλα τα μαθήματα του Π.Μ.Σ. είναι άμεσα προσανατολισμένα στο θαλάσσιο περιβάλλον. 19

21 3. Τμήμα Γεωλογίας και Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων Το Π.Μ.Σ. Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος, Καταστροφών και Κρίσεων του Τμήματος Γεωλογίας και Περιβάλλοντος, έχει ως βασικό του αντικείμενο την αντιμετώπιση καταστροφών, ατυχημάτων και κρίσεων. Το Π.Μ.Σ. περιλαμβάνει τρεις κατευθύνσεις: α) Στρατηγικές Διαχείρισης Καταστροφών και Κρίσεων, β) Στρατηγικές Διαχείρισης Περιβάλλοντος και γ) Στρατηγικές Αειφόρου Ανάπτυξης στην Αυτοδιοίκηση. Τα μαθήματα του Π.Μ.Σ. είναι προσανατολισμένα στη διαχείριση περιβάλλοντος και ειδικότερα στην αντιμετώπιση περιβαλλοντικών καταστροφών και κρίσεων. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας 4. Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Αειφόρος Αγροτική Παραγωγή και Διαχείριση Περιβάλλοντος Το Π.Μ.Σ. Αειφόρος Αγροτική Παραγωγή και Διαχείριση Περιβάλλοντος ιδρύθηκε το 1998 και ξεκίνησε τη λειτουργία του από το τότε Τμήμα Γεωπονίας Φυτικής και Ζωικής Παραγωγής, ενώ από το 2009 λειτουργεί υπό την αιγίδα του Τμήματος Γεωπονίας Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος. Σκοπός του Π.Μ.Σ. είναι να ανταποκριθεί στις ανάγκες της Ελληνικής Γεωργίας για την ανάπτυξη τεχνογνωσίας και έρευνας σε τεχνολογικές περιοχές αιχμής. Το Π.Μ.Σ. αποτελείται από πέντε κατευθύνσεις: α) Γενετική Βελτίωση και Βιοτεχνολογία φυτών με έμφαση στην παραγωγή Πολλαπλασιαστικού υλικού και την Ποιότητα Τροφίμων, β) Φυτική Παραγωγή και Περιβάλλον, γ) Φυτιατρική και Περιβάλλον, δ) Γεωργική Μηχανική Διαχείριση Φυσικών Πόρων και ε) Διαχείριση Περιβάλλοντος. Όλες οι κατευθύνσεις είναι σχετικές με το αντικείμενο των περιβαλλοντικών σπουδών, συγκεκριμένα στο αγροτικό χώρο. 5. Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Αειφορική Διαχείριση Υδατικού Περιβάλλοντος Η λειτουργία του Π.Μ.Σ. Αειφορική Διαχείριση Υδατικού Περιβάλλοντος του Τμήματος Γεωπονίας Ιχθυολογίας και Υδάτινου Περιβάλλοντος εγκρίθηκε το Το αντικείμενο σπουδών του Π.Μ.Σ. σχετίζεται με την υιοθέτηση λύσεων 20

22 εφαρμογών νέων τεχνολογιών στα συστήματα προστασίας και διαχείρισης του υδάτινου περιβάλλοντος. Όλα τα μαθήματα του Π.Μ.Σ. σχετίζονται άμεσα με την προστασία και διαχείριση του υδατικού περιβάλλοντος. 6. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών: Π.Μ.Σ. Σύγχρονες Μέθοδοι Σχεδιασμού και Ανάλυσης στη Βιομηχανία Στο Π.Μ.Σ. Σύγχρονες Μέθοδοι Σχεδιασμού και Ανάλυσης στη Βιομηχανία του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών, το οποίο λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος , υπάρχει μια συγκεκριμένη ειδίκευση, η οποία σχετίζεται με το περιβάλλον: Ενεργειακά Συστήματα, Βιομηχανικές Διεργασίες και Τεχνολογίες Αντιρρύπανσης. Το αντικείμενο της συγκεκριμένης εξειδίκευσης είναι σχετικό με τις τεχνολογίες προστασίας περιβάλλοντος και αντιρρύπανσης. 7. Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης: Π.Μ.Σ. Χωρική Ανάλυση και Διαχείριση Περιβάλλοντος Το Π.Μ.Σ. Χωρική Ανάλυση και Διαχείριση Περιβάλλοντος του Τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης προσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις σε θέματα χωρικής ανάλυσης, γεωπληροφορικής και διαχείρισης περιβάλλοντος. Ο κύριος κορμός των μαθημάτων του Π.Μ.Σ. εμβαθύνει σε βασικές έννοιες χωρικού σχεδιασμού, γεωπληροφορικής, διαχείρισης φυσικών πόρων και οικοσυστημάτων, ρύπανσης και προστασίας περιβάλλοντος. Επιπλέον εμβάθυνση σε εξειδικευμένα θέματα παρέχεται μέσω των μαθημάτων επιλογής τα οποία περιλαμβάνουν ειδικά θέματα περιβαλλοντικής μηχανικής και διαχείρισης, οικονομική του περιβάλλοντος, χωρική οικονομετρία, τηλεπισκόπηση, περιβαλλοντικό σχεδιασμό πόλεων και άλλα συναφή αντικείμενα. 8. Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας: Π.Μ.Σ. Βιοτεχνολογία Ποιότητα Διατροφής και Περιβάλλοντος Το Π.Μ.Σ. Βιοτεχνολογία Ποιότητα Διατροφής και Περιβάλλοντος του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας ξεκίνησε τη λειτουργία του το Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η εφαρμογή βιοτεχνολογικών μεθοδολογιών και προσεγγίσεων στον έλεγχο, τη μελέτη, τη διασφάλιση και τη βελτίωση της ποιότητας της διατροφής και του περιβάλλοντος. Το πρόγραμμα σπουδών του 21

23 Π.Μ.Σ. περιλαμβάνει πολλά μαθήματα που σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον και τη διατροφή. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 9. Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής: Π.Μ.Σ. Φυσικοί Πόροι, Γεωπεριβάλλον και Γεωργική Μηχανική Το ακαδημαϊκό έτος το Τμήμα Αξιοποίησης Φυσικών Πόρων και Γεωργικής Μηχανικής ξεκίνησε τη λειτουργία ενός αναμορφωμένου Π.Μ.Σ. με τίτλο Φυσικοί Πόροι, Γεωπεριβάλλον και Γεωργική Μηχανική. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η διαχείριση των φυσικών πόρων, η περιβαλλοντική γεωργική μηχανική και ο σχεδιασμός έργων υποδομής, στα οποία σημαντικό ρόλο παίζουν οι γεωλογικοί και γενικότερα οι περιβαλλοντικοί παράγοντες. Τα μαθήματα του προγράμματος είναι άμεσα σχετιζόμενα με το φυσικό περιβάλλον και τη γεωργική μηχανική. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης 10. Τμήμα Φυσικής: Π.Μ.Σ. Φυσική Περιβάλλοντος Το Π.Μ.Σ. Φυσική Περιβάλλοντος του Τμήματος Φυσικής ξεκίνησε τη λειτουργία του το Το Π.Μ.Σ. στοχεύει στην παραγωγή ειδικευμένων φυσικώνπεριβαλλοντολόγων ικανών να ανταποκριθούν στη ζήτηση της αγοράς εργασίας σχετικά με την αντιμετώπιση των παρόντων και μελλοντικών περιβαλλοντικών προβλημάτων, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση σε τοπική και παγκόσμια κλίμακα, η βιώσιμη ανάπτυξη, η παγκόσμια αλλαγή και τα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκαλούνται από τις βιομηχανικές δραστηριότητες. Τα μαθήματα του προγράμματος σχετίζονται άμεσα με τον κλάδο της φυσικής και του περιβάλλοντος. 11. Τμήματα Βιολογίας και Επιστημών Προσχολικής Αγωγής: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Ειδίκευση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Το Π.Μ.Σ. Ειδίκευση στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί σύμπραξη του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης με το Τμήμα Βιολογίας. Πρόκειται για ένα Π.Μ.Σ. που προσανατολίζεται στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και περιλαμβάνει μαθήματα τόσο από τον παιδαγωγικό κλάδο, όσο και από τον κλάδο του περιβάλλοντος (π.χ. Βασικές θεωρίες Οικολογίας & η 22

24 προβληματική της Ανθρώπινης Οικολογίας, Περιβαλλοντική Φιλοσοφία, Περιβαλλοντική Ηθική και Εκπαίδευση Αξιών, Βιολογία και Περιβάλλον κ.α.). 12. Τμήματα Βιολογίας, Γεωλογίας και Πολιτικών Μηχανικών: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Οικολογική Ποιότητα και Διαχείριση Υδάτων σε Επίπεδο Λεκάνης Απορροής Το Π.Μ.Σ. Οικολογική Ποιότητα και Διαχείριση Υδάτων σε Επίπεδο Λεκάνης Απορροής αποτελεί σύμπραξη των Τμημάτων Βιολογίας, Γεωλογίας και Πολιτικών Μηχανικών. Το αντικείμενο σπουδών του Π.Μ.Σ. σχετίζεται με την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας και τη διαχείριση υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής, με βάση την Οδηγία 2000/60 της Ε.Ε. Το Π.Μ.Σ. αποσκοπεί στη συστημική προσέγγιση της παρακολούθησης υδάτινων συστημάτων και διαχείρισης των λεκανών απορροής που αφορά το Περιβάλλον, τον Άνθρωπο και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. 13. Τμήμα Βιολογίας: Π.Μ.Σ. Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Αειφορική Αξιοποίηση Αυτοφυών Φυτών Το Π.Μ.Σ. Διατήρηση της Βιοποικιλότητας και Αειφορική Αξιοποίηση Αυτοφυών Φυτών του Τμήματος Βιολογίας ξεκίνησε τη λειτουργία του το Τα γνωστικά αντικείμενα του Π.Μ.Σ. περιλαμβάνουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και την αειφορική αξιοποίηση των αυτοφυών φυτών της ελληνικής χλωρίδας. 14. Τμήμα Χημείας: Γενικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα, Ειδίκευση: Χημική και Περιβαλλοντική Τεχνολογία Στο Γενικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα του Τμήματος Χημείας υπάρχει η ειδίκευση της Χημικής και Περιβαλλοντικής Τεχνολογίας. Τα μαθήματα της ειδίκευσης σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον (π.χ. Διαχείριση Περιβάλλοντος, Ρύπανση Περιβάλλοντος, Προστασία Περιβάλλοντος και Τεχνολογίες Παραγωγής Ενέργειας, Οικολογία - Οικοτοξικολογία κ.α.). 15. Τμήμα Γεωλογίας: Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένη και Περιβαλλοντική Γεωλογία Το Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένη και Περιβαλλοντική Γεωλογία του Τμήματος Γεωλογίας λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Στο Π.Μ.Σ. υπάρχουν οι εξής εξειδικεύσεις: α) Δομή και Εξέλιξη Ιζηματογενών Λεκανών, β) Ορυκτοί Πόροι- Περιβάλλον, γ) Τεχνική Γεωλογία-Περιβαλλοντική Υδρογεωλογία και δ) 23

25 Εφαρμοσμένη Γεωφυσική και Σεισμολογία. Όλες οι εξειδικεύσεις και τα μαθήματα του προγράμματος σχετίζονται άμεσα με την περιβαλλοντική γεωλογία. 16. Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών: Π.Μ.Σ. Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη Το Π.Μ.Σ. Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη λειτουργεί στο Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών από το ακαδημαϊκό έτος Τα μαθήματα του προγράμματος σχετίζονται άμεσα με την προστασία του περιβάλλοντος (π.χ. Αποτίμηση και Διαχείριση του Περιβάλλοντος, Οικονομική των Φυσικών Πόρων και του Περιβάλλοντος, Προστασία και Εξυγίανση των Υπόγειων Νερών, Βιώσιμη Διαχείριση Υδατικών Πόρων, Συστήματα και Τεχνολογίες Διαχείρισης Αποβλήτων κ.α.). 17. Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Δασολογία και Φυσικό Περιβάλλον Στο Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού περιβάλλοντος λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Δασολογία και Φυσικό Περιβάλλον, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το ακαδημαϊκό έτος Το Π.Μ.Σ. αποτελείται από πέντε εξειδικεύσεις, οι οποίες σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον. Οι εξειδικεύσεις του Π.Μ.Σ. είναι οι εξής: α) Δασική Παραγωγή-Προστασία Δασών-Φυσικού Περιβάλλοντος, β) Λιβαδοπονία και Άγρια Πανίδα-Ιχθυοπονία Γλυκέων Υδάτων, γ) Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Φυσικών Πόρων, δ) Δασοτεχνικά και Υδρονομικά Έργα ε) Συγκομιδή και Τεχνολογία Δασικών Προϊόντων. Τα μαθήματα όλων των εξειδικεύσεων σχετίζονται με το περιβάλλον και ειδικότερα με το δασικό περιβάλλον. 18. Τμήμα Γεωπονίας: Π.Μ.Σ. Τμήματος Γεωπονίας Στο Τμήμα Γεωπονίας λειτουργεί από το 1972 ένα Π.Μ.Σ. με διάφορες εξειδικεύσεις. Σήμερα υπάρχουν 8 τομεακές και 3 διατομεακές εξειδικεύσεις. Από αυτές, οι δύο διατομεακές σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον, και είναι οι εξής: α) Αειφορική Γεωργική Ανάπτυξη και β) Οικολογία και Αειφορική Διαχείριση Οικοσυστημάτων. Τα μαθήματα των εξειδικεύσεων αυτών, είναι πλήρως προσανατολισμένα στο περιβάλλον, συγκεκριμένα στον κλάδο της γεωργίας και των οικοσυστημάτων. 24

26 Πανεπιστήμιο Πατρών 19. Τμήματα Βιολογίας, Γεωλογίας, Μαθηματικών, Φυσικής και Χημείας: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντικές Επιστήμες Τα Τμήματα Βιολογίας, Γεωλογίας, Μαθηματικών, Φυσικής και Χημείας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, λειτουργούν από το ακαδημαϊκό έτος Διατμηματικό-Διεπιστημονικό Π.Μ.Σ. στις Περιβαλλοντικές Επιστήμες. Βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η διαχείριση και προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. 20. Τμήμα Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων: Π.Μ.Σ. Εφαρμογές Προστασίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος Το Π.Μ.Σ. Εφαρμογές Προστασίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος του Τμήματος Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος. Όλα τα μαθήματα του Π.Μ.Σ. σχετίζονται με την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος. 21. Τμήματα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών και Φυσικής: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Κατανεμημένη πράσινη ηλεκτρική ενέργεια και οι προηγμένες δικτυακές υποδομές για τη διαχείριση και την οικονομία της Το Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Κατανεμημένη πράσινη ηλεκτρική ενέργεια και οι προηγμένες δικτυακές υποδομές για τη διαχείριση και την οικονομία της, των Τμημάτων Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών και Φυσικής λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Το αντικείμενο του Π.Μ.Σ. σχετίζεται με την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή, μεταφορά, διανομή και χρησιμοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας με εξελιγμένα ηλεκτρικά δίκτυα. 22. Τμήμα Φυσικής: Π.Μ.Σ. Ατμοσφαιρικές Επιστήμες και Περιβάλλον Το Π.Μ.Σ. Ατμοσφαιρικές Επιστήμες και Περιβάλλον του Τμήματος Φυσικής λειτουργεί από το Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι το ατμοσφαιρικό περιβάλλον 25

27 και η μετεωρολογία, ενώ στο πρόγραμμα σπουδών περιλαμβάνονται και μαθήματα γενικότερα για το περιβάλλον (π.χ. Μελέτες Περιβαντολλογικών Επιπτώσεων, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας κ.α.). 23. Τμήμα Χημείας: Π.Μ.Σ. στη Χημεία Το Π.Μ.Σ. στη Χημεία του Τμήματος Χημείας, το οποίο αναμορφώθηκε το 2014, περιλαμβάνει τις εξής εξειδικεύσεις οι οποίες σχετίζονται με το περιβάλλον: α) Σύγχρονες Τεχνολογίες Αναλυτικής και Περιβαλλοντικής Χημείας και β) Φυσική και Θεωρητική Χημεία Νανοδομών και Περιβαλλοντικών Συστημάτων. Τα μαθήματα που περιλαμβάνονται στις συγκεκριμένες εξειδικεύσεις είναι άμεσα προσανατολισμένα στο περιβάλλον. Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης 24. Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης: Π.Μ.Σ. Αειφορικά Συστήματα Παραγωγής και Περιβάλλον στη Γεωργία Το Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος αναμορφωμένο Π.Μ.Σ. με τίτλο Αειφορικά Συστήματα Παραγωγής και Περιβάλλον στη Γεωργία. Το συγκεκριμένο Π.Μ.Σ. είναι προσανατολισμένο στην βιώσιμη γεωργία. 25. Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων: Π.Μ.Σ. Αειφορική Διαχείριση Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων Το Π.Μ.Σ. Αειφορική Διαχείριση Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων λειτουργεί στο Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων από το ακαδημαϊκό έτος Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η Δασολογία, η Διαχείριση Περιβάλλοντος και η Διαχείριση Φυσικών Πόρων. 26. Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Επικοινωνία Το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Επικοινωνία λειτουργεί στο Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων από το Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η περιβαλλοντική πολιτική, εκπαίδευση και επικοινωνία. Χαρακτηριστικό του Π.Μ.Σ. είναι το γεγονός ότι συνδυάζει την 26

28 εκπαίδευση των φοιτητών σε διακριτούς αλλά και συμπληρωματικούς τομείς των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιστημών. 27. Τμήματα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων ΔΠΘ και Διοίκησης Επιχειρήσεων ΑΕΙ Πειραιά: Διιδρυματικό Π.Μ.Σ. Τεχνολογίες και Συστήματα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος Κατά το ακαδημαϊκό έτος ξεκίνησε η λειτουργία του Διιδρυματικού Π.Μ.Σ. Τεχνολογίες και Συστήματα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του Τμήματος Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του ΔΠΘ σε συνεργασία με το Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων του ΑΕΙ Πειραιά. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι ο τομέας των Ευφυών Πληροφοριακών Συστημάτων και της Υπολογιστικής Νοημοσύνης, ο τομέας των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, της Τηλεπισκόπησης, καθώς και οι πλέον σύγχρονες προσεγγίσεις βιώσιμης πράσινης ανάπτυξης και βέλτιστης διαχείρισης φυσικών πόρων. 28. Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Μηχανική και Επιστήμη Το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Μηχανική και Επιστήμη του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Το Π.Μ.Σ. έχει τις εξής επί μέρους επιστημονικές κατευθύνσεις: α) Κλιματική αλλαγή και τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, β) Τεχνολογία και διαχείριση αποβλήτων και υδατικών πόρων και γ) Περιβαλλοντικός/ενεργειακός σχεδιασμός και εφαρμογές ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε κτίρια και οικισμούς. 29. Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Τεχνολογίες Περιβάλλοντος στην Περιβαλλοντική Νομοθεσία Το Π.Μ.Σ. Τεχνολογίες Περιβάλλοντος στην Περιβαλλοντική Νομοθεσία του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν πτυχιούχοι θεωρητικών σχολών. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι οι αλληλοσυσχετίσεις μεταξύ τεχνόσφαιρας, οικόσφαιρας και απαιτήσεων της νομοθεσίας. 30. Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Περιβάλλον και Συμπεριφορά 27

29 Το Π.Μ.Σ. Περιβάλλον και Συμπεριφορά του Τμήματος Μηχανικών Περιβάλλοντος λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα στο οποίο συμμετέχουν διάφορες ειδικότητες (π.χ. ψυχολόγοι, μηχανικοί κ.α.). Το Π.Μ.Σ. αποσκοπεί στη σύνδεση της γνώσης περιβαλλοντικών τεχνολογιών, δεξιοτήτων και μεθοδολογιών με την ανθρώπινη συμπεριφορά. Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο 31. Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών, Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών, Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων Το Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Επιστήμη και Τεχνολογία Υδατικών Πόρων λειτουργεί υπό την αιγίδα των Τμημάτων Πολιτικών Μηχανικών, Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών, Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών από το Το αντικείμενο του Π.Μ.Σ. σχετίζεται με το περιβάλλον και συγκεκριμένα με τους Υδατικούς Πόρους. 32. Τμήματα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Μηχανολόγων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών, Πολιτικών Μηχανικών, Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Παραγωγή και Διαχείριση Ενέργειας Το Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Παραγωγή και Διαχείριση Ενέργειας λειτουργεί υπό την αιγίδα των Τμημάτων Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Μηχανολόγων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών, Πολιτικών Μηχανικών και Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών. Το βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι ο τομέας της παραγωγής και διαχείρισης ενέργειας. 33. Τμήματα Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Πολιτικών Μηχανικών, Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Μηχανολόγων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών, Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών: Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Περιβάλλον και Ανάπτυξη 28

30 Το Διατμηματικό Π.Μ.Σ. Περιβάλλον και Ανάπτυξη λειτουργεί υπό την αιγίδα των Τμημάτων Αγρονόμων και Τοπογράφων Μηχανικών, Πολιτικών Μηχανικών, Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Μηχανολόγων Μηχανικών, Χημικών Μηχανικών, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών και Μηχανικών Μεταλλείων Μεταλλουργών από το Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι το περιβάλλον και η ανάπτυξη. Πανεπιστήμιο Κρήτης 34. Τμήμα Βιολογίας: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Βιολογία-Διαχείριση χερσαίων και θαλάσσιων βιολογικών πόρων Το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Βιολογία-Διαχείριση χερσαίων και θαλάσσιων βιολογικών πόρων του Τμήματος Βιολογίας λειτουργεί από το Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η Περιβαλλοντική Βιολογία και ειδικότερα η διαχείριση των βιολογικών πόρων. 35. Τμήματα Χημείας, Χημικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Πατρών, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΤΕΙ Κρήτης και Μηχανολόγων Μηχανικών ΤΕΙ Κρήτης: Διιδρυματικό Π.Μ.Σ. Επιστήμες και Μηχανική Περιβάλλοντος Το Τμήμα Χημείας του Πανεπιστημίου Κρήτης σε συνεργασία με τα Τμήματα Χημικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του ΤΕΙ Κρήτης και Μηχανολόγων Μηχανικών του ΤΕΙ Κρήτης, λειτουργεί από το 2014 το Π.Μ.Σ. Επιστήμες και Μηχανική Περιβάλλοντος. Αντικείμενα του Π.Μ.Σ. είναι η Περιβαλλοντική Επιστήμη και Μηχανική και οι Τεχνολογίες Προστασίας Περιβάλλοντος. 36. Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Μηχανική Από το ακαδημαϊκό έτος το Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος λειτουργεί αναμορφωμένο Π.Μ.Σ. με τίτλο Περιβαλλοντική Μηχανική. Οι κατευθύνσεις του Π.Μ.Σ. είναι οι εξής: α) Υδατικοί Πόροι και Κλιματική Αλλαγή, β) Επεξεργασία Νερού και Υγρών Αποβλήτων και γ) Περιβαλλοντική Διαχείριση, Βιώσιμη Ενέργεια και Κλιματική Αλλαγή. 29

31 37. Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων: Π.Μ.Σ. Γεωτεχνολογία και Περιβάλλον Το Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων λειτουργεί από το 2014 το Π.Μ.Σ. Γεωτεχνολογία και Περιβάλλον. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η αναζήτηση, εκμετάλλευση και επεξεργασία ορυκτών πρώτων υλών καθώς και η περιβαλλοντική γεωτεχνολογία. Τα μαθήματα είναι πλήρως προσανατολισμένα στο περιβάλλον. Πανεπιστήμιο Αιγαίου 38. Τμήμα Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Πολιτική και Διατήρηση Βιοποικιλότητας Το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Πολιτική και Διατήρηση Βιοποικιλότητας του Τμήματος Περιβάλλοντος άρχισε να λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος , με στόχο την παροχή επιστημονικών και επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων σε θέματα πολιτικής και σχεδιασμού της περιβαλλοντικής διαχείρισης. 39. Τμήμα Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Οικολογική Μηχανική & Κλιματική Αλλαγή Το Π.Μ.Σ. Οικολογική Μηχανική & Κλιματική Αλλαγή λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος Βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι τα θέματα Οικολογικής Μηχανικής και Κλιματικής Αλλαγής. Τα μαθήματα του Π.Μ.Σ. είναι όλα σχετικά με το περιβάλλον. 40. Τμήμα Περιβάλλοντος: Διεθνές Master in Environmental Sciences, Policy and Management Το Τμήμα Περιβάλλοντος προσφέρει τη δυνατότητα από το 2014 απόκτησης Master στον τομέα Environmental Sciences, Policy and Management. Σκοπός του Master είναι η εκπαίδευση των φοιτητών στην Περιβαλλοντική Επιστήμη μέσω της εφαρμοσμένης έρευνας. 41. Τμήματα Περιβάλλοντος και Πανεπιστημίου Montpellier: Ελληνογαλλικό Π.Μ.Σ. Διατήρηση της βιοποικιλότητας Η Σχολή Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου και η Σχολή Θετικών Επιστημών του Γαλλικού Πανεπιστημίου Montpellier, προσφέρουν Π.Μ.Σ. στην Διατήρηση της Βιοποικιλότητας. Ο κύριος στόχος του Π.Μ.Σ. είναι η εξειδίκευση 30

32 επιστημόνων στην ολοκληρωμένη προσέγγιση και αντίληψη θεμάτων διατήρησης της βιοποικιλότητας. 42. Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας: Π.Μ.Σ. Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών Στο Τμήμα Επιστημών της Θάλασσας λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος το Π.Μ.Σ. Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών και το Ινστιτούτο Αλιευτικής Έρευνας. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η διαχείριση των παράκτιων περιοχών. 43. Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση Το Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Βασικός σκοπός του Π.Μ.Σ. είναι η κατάρτιση επιστημόνων στο αντικείμενο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 44. Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας: Π.Μ.Σ. Βιώσιμη Ανάπτυξη Στο Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και Οικολογίας λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Βιώσιμη Ανάπτυξη, στο οποίο υπάρχουν οι εξής εξειδικεύσεις: α) Τοπική Ανάπτυξη β) Διαχείριση Περιβάλλοντος και γ) Αγωγή του Καταναλωτή. Τα μαθήματα του προγράμματος είναι προσανατολισμένα στο περιβάλλον και συγκεκριμένα στις αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο 45. Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Πόλεων και Κτιρίων Στη Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του ΕΑΠ λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Πόλεων και Κτιρίων. Βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι ο σχεδιασμός, ο έλεγχος και η διαχείριση πόλεων, κτιρίων και τοπίου σχετικά με τα θέματα προστασίας, λειτουργίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος. 31

33 46. Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας: Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Έργων Υποδομής Στη Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του ΕΑΠ λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντικός Σχεδιασμός Έργων Υποδομής. Βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι ο σχεδιασμός, ο έλεγχος και η διαχείριση έργων υποδομής σχετικά με τα θέματα προστασίας, λειτουργίας και διαχείρισης του περιβάλλοντος. 47. Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας: Π.Μ.Σ. Διαχείριση Αποβλήτων Στη Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του ΕΑΠ λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Διαχείριση Αποβλήτων. Βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι οι τεχνολογίες επεξεργασίας αποβλήτων και οι μεθοδολογίες απορρύπανσης. 48. Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας: Π.Μ.Σ. Κατάλυση και Προστασία του Περιβάλλοντος Στη Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας του ΕΑΠ λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Κατάλυση και Προστασία του Περιβάλλοντος. Βασικό αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η επιστήμη της κατάλυσης και η συμβολή της στην προστασία του περιβάλλοντος. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ (ΤΕΙ) ΤΕΙ Αθήνας 1. Τμήματα Μηχανικών Ενεργειακής Τεχνολογίας και Μηχανικών και Φυσικών Επιστημών (School of Engineering and Physical Sciences) του Πανεπιστημίου Heriot Watt της Σκοτίας: Π.Μ.Σ. Master of Science in Energy Το 2007 το Τμήμα Μηχανικών Ενεργειακής Τεχνολογίας ξεκίνησε το Π.Μ.Σ. Master of Science in Energy σε σύμπραξη με το Heriot-Watt University της Σκωτίας. Αντικείμενο το Π.Μ.Σ. είναι η ο κλάδος της Ενέργειας, ενώ παρέχει εξειδίκευση στην ενσωμάτωση των Τεχνολογιών με στρατηγικές διαχείρισης. ΤΕΙ Πειραιά 2. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών: Π.Μ.Σ. Ενεργειακές και Περιβαλλοντικές Επενδύσεις 32

34 Από το 2013 το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Ενεργειακές και Περιβαλλοντικές Επενδύσεις. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι ο τομέας της Ενέργειας και του Περιβάλλοντος, ενώ οι θεματικές ενότητες που καλύπτει είναι οι εξής: α) Τεχνολογία, β) Τεχνικοοικονομική ανάλυση και αξιολόγηση και γ) Επιχειρηματικές πρωτοβουλίες. 3. Τμήματα Πολιτικών Μηχανικών και Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου: Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένες Πολιτικές και Τεχνικές Προστασίας Περιβάλλοντος Από το 2013 το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Εφαρμοσμένες Πολιτικές και Τεχνικές Προστασίας Περιβάλλοντος σε συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Αντικείμενο το Π.Μ.Σ. είναι οι τρέχουσες περιβαλλοντικές πολιτικές και πρακτικές, ενώ οι γνώσεις που προσφέρει άπτονται σε ρεαλιστικά και επικαιροποιημένα ζητήματα (έργα-μελέτες, βιομηχανικέςεπιχειρηματικές δραστηριότητες, δημόσιες-ιδιωτικές υπηρεσίες και οργανισμοί, σχεδιασμός-στρατηγικές). 4. Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών: Π.Μ.Σ. Aντισεισμική και Ενεργειακή Αναβάθμιση Κατασκευών και Αειφόρος Ανάπτυξη Το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών διοργανώνει από το ακαδημαϊκό έτος , το Π.Μ.Σ. Aντισεισμική και Ενεργειακή Αναβάθμιση Κατασκευών και Αειφόρος Ανάπτυξη. Το αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι διπλό: α) επισκευή και ενίσχυση υφιστάμενων κατασκευών και β) Ενεργειακή Αναβάθμιση κατασκευής και Βιοκλιματικός Σχεδιασμός κτιρίων. Παρατηρούμε ότι το δεύτερο αντικείμενο είναι σχετικό με το περιβάλλον. ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας 5. Τμήματα Μηχανολόγων Μηχανικών και Βιομηχανικού Σχεδιασμού και Τμήμα Ηλεκτρολογίας: Π.Μ.Σ. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας & Ενεργειακή Διαχείριση Κτιρίων Το Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Βιομηχανικού Σχεδιασμού και το Τμήμα Ηλεκτρολογίας, συνδιοργανώνουν τη λειτουργία του Π.Μ.Σ. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας & Ενεργειακή Διαχείριση Κτιρίων. Τα αντικείμενα του Π.Μ.Σ. είναι η ανάπτυξη, σχεδίαση, εγκατάσταση, αξιολόγηση και παρακολούθηση της 33

35 ενεργειακής συμπεριφοράς συστημάτων που βασίζονται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας αλλά και στην Ορθολογική Χρήση της Ενέργειας. ΤΕΙ Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης 6. Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων στη Μεσόγειο Στο Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος λειτουργεί από το 2012 το Π.Μ.Σ. Διαχείριση των Υδάτινων Πόρων στη Μεσόγειο. Το Π.Μ.Σ. είναι αρκετά εξειδικευμένο, καθώς επικεντρώνεται στη Διαχείριση Υδάτινων Πόρων, αλλά σε συνθήκες έλλειψης νερού (συνθήκες λειψυδρίας). ΤΕΙ Θεσσαλίας 7. Τμήμα Πολιτικών Έργων Υποδομής: Π.Μ.Σ. Σύγχρονες Τεχνολογίες Έργων Διαχείρισης Περιβάλλοντος Στο Τμήμα Πολιτικών Έργων Υποδομής λειτουργεί το Π.Μ.Σ. Σύγχρονες Τεχνολογίες Έργων Διαχείρισης Περιβάλλοντος. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η εφαρμογή των σύγχρονων τεχνολογιών στη Διαχείριση Περιβάλλοντος. ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας 8. Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών: Π.Μ.Σ. Σχεδιασμός, Ανάπτυξη και Βελτιστοποίηση Συστημάτων Αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας Στο Τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών λειτουργεί από το ακαδημαϊκό έτος , το Π.Μ.Σ. Σχεδιασμός, Ανάπτυξη και Βελτιστοποίηση Συστημάτων Αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Αντικείμενο του Π.Μ.Σ. είναι η προαγωγή και μετάδοση γνώσεων και τεχνογνωσίας, λειτουργικών εργαλείων και μεθοδολογίας στην επιστημονική περιοχή των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, με έμφαση στο σχεδιασμό, την ανάπτυξη και τη βελτιστοποίηση συστημάτων και διατάξεων αξιοποίησής τους. ΤΕΙ Κρήτης 9. Τμήμα Μηχανικών Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος: Π.Μ.Σ. Γεωπεριβαλλοντικοί Πόροι και Κίνδυνοι 34

36 Το Τμήμα Μηχανικών Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος οργανώνει από το 2014, το Π.Μ.Σ. Γεωπεριβαλλοντικοί Πόροι και Κίνδυνοι, το οποίο διεξάγεται σε συνεργασία με την Έδρα UNESCO «Solid Earth Physics & Geohazards Risk Reduction». Το Π.Μ.Σ. παρέχει διεπιστημονικές γνώσεις στις γεωπεριβαλλοντικές επιστήμες (γεωλογία, γεωφυσική, γεωχημεία και περιβαλλοντική χημεία), τη φυσική, τη γεωτεχνολογία και την περιβαλλοντική μηχανική. 35

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 3.1. Ευκαιρίες και Προοπτικές Από την παρουσίαση των τμημάτων, σχολών και μεταπτυχιακών προγραμμάτων που σχετίζονται με τις Περιβαλλοντικές Σπουδές στην Ελλάδα, διαπιστώνουμε ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σημαντική αύξηση του κλάδου. Συγκεκριμένα, σε προπτυχιακό επίπεδο εντοπίσθηκαν 14 τμήματα Α.Ε.Ι. και 5 τμήματα Τ.Ε.Ι., τα οποία σχετίζονται άμεσα με το περιβάλλον. Από τα 14 τμήματα Α.Ε.Ι. τα 8 αποτελούν ειδικότερα τμήματα θετικών και τεχνολογικών σχολών (θετικών επιστημών, γεωπονικών επιστημών, πολυτεχνείων, γεωπονίας και δασολογίας). Τα υπόλοιπα 6 αποτελούν τμήματα περιβαλλοντικών σχολών. Συγκεκριμένα, οι σχολές περιβάλλοντος στην Ελλάδα είναι οι εξής πέντε: α) Αγροτικής Παραγωγής, Υποδομών και Περιβάλλοντος, (Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών), β) Γεωπονίας, Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης), γ) Μηχανικών Περιβάλλοντος (Πολυτεχνείο Κρήτης), δ) Περιβάλλοντος (Πανεπιστήμιο Αιγαίου) και ε) Περιβάλλοντος, Γεωγραφίας & Εφαρμοσμένων Οικονομικών (Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Παρατηρούμε ότι η μοναδική Σχολή Περιβάλλοντος είναι αυτή του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ενώ οι υπόλοιπες περιλαμβάνουν τον περιβαλλοντικό τομέα στο πλαίσιο άλλων αντικειμένων. Όσον αφορά τα Τ.Ε.Ι. διαπιστώσαμε ότι από τα 5 τμήματα που σχετίζονται με τις Περιβαλλοντικές Σπουδές, τα 4 αποτελούν τμήματα Σχολών Τεχνολογικών Εφαρμογών ενώ ένα τμήμα ανήκει σε Σχολή Τεχνολογίας Γεωπονίας και Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής (Τμήμα Δασοπονίας και Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος). Από την μελέτη των προγραμμάτων σπουδών των συγκεκριμένων τμημάτων Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι., διαπιστώνουμε ότι το αντικείμενο σπουδών εμβαθύνει σε μεγάλο βαθμό στο εκάστοτε αντικείμενο, παρέχοντας κυρίως γενικές γνώσεις σε θέματα περιβάλλοντος. Η πλειοψηφία των μαθημάτων σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τις περιβαλλοντικές συνιστώσες των εκάστοτε αντικειμένων. 36

38 Σημαντικά μεγαλύτερος ωστόσο, είναι ο αριθμός των Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών που σχετίζονται με το περιβάλλον. Συγκεκριμένα, εντοπίσαμε 48 Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών σε Α.Ε.Ι. και 9 σε Τ.Ε.Ι., τα οποία σχετίζονται με το περιβάλλον. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η πλειοψηφία των συγκεκριμένων Π.Μ.Σ. ξεκίνησαν τη λειτουργία τους τα τελευταία τρία με πέντε χρόνια. Αυτό δείχνει ότι η ακαδημαϊκή κοινότητα της χώρας έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται τη σημασία των Περιβαλλοντικών Σπουδών και την ανάγκη της ελληνικής αγοράς για εξειδικευμένες γνώσεις στον τομέα του περιβάλλοντος. Η μελέτη των προγραμμάτων σπουδών των συγκεκριμένων Π.Μ.Σ. έδειξε ότι πραγματοποιείται μια σημαντική προσπάθεια κάλυψης συγκεκριμένων εξειδικευμένων τομέων που άπτονται του αντικειμένου του Περιβάλλοντος. Και στην περίπτωση αυτή, τα Π.Μ.Σ. ανήκουν κυρίως σε σχολές και τμήματα θετικών επιστημών. Εξαίρεση αποτελεί το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση του Πανεπιστημίου Αιγαίου που λειτουργεί από το Τμήμα Επιστημών της Προσχολικής Αγωγής και του Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού, το οποίο ανήκει στις παιδαγωγικές επιστήμες. Επίσης, το Π.Μ.Σ. Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Επικοινωνία που λειτουργεί στο Τμήμα Δασολογίας, Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων, συνδυάζει την εκπαίδευση των φοιτητών σε διακριτούς αλλά και συμπληρωματικούς τομείς των περιβαλλοντικών και κοινωνικών επιστημών. Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι στην Ελλάδα ο κλάδος των Περιβαλλοντικών Σπουδών έχει αρχίσει να έχει σημαντικές προοπτικές, κυρίως εξαιτίας της αύξησης των Π.Μ.Σ. που σχετίζονται με το περιβάλλον. Η τάση αυτή ακολουθεί τα διεθνή πρότυπα στροφής στο περιβάλλον και στην εξειδίκευση του εργατικού δυναμικού σε «πράσινα» επαγγέλματα, γεγονός το οποίο αποτελεί σημαντική ευκαιρία για τις Περιβαλλοντικές Σπουδές στην Ελλάδα. Επίσης, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει μια σημαντική αύξηση του ενδιαφέροντος των νέων για σπουδές σε επαγγέλματα που σχετίζονται με το περιβάλλον. Σημαντική ευκαιρία για την ανάπτυξη των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα είναι και οι κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τις οποίες ενθαρρύνεται η δημιουργία θέσεων εργασίας που σχετίζονται με τη διαχείριση και 37

39 την προστασία του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα, οι κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Ε. υποδεικνύουν τους τομείς των περιβαλλοντικών τεχνολογιών, της βιομηχανίας και της παροχής υπηρεσιών ως καταλληλότερους για τη δημιουργία θέσεων εργασίας σχετικών με το Περιβάλλον (Σπυροπούλου & Κονταξάκη, 2005) Προβλήματα και Αδυναμίες Παρά τις σημαντικές προοπτικές και ευκαιρίες των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα, που παρουσιάσθηκαν στην προηγούμενη ενότητα, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν ορισμένα προβλήματα και ορισμένες αδυναμίες στον κλάδο των Περιβαλλοντικών Σπουδών. Αρχικά, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι παρόλο που οι Περιβαλλοντικές Σπουδές στην Ελλάδα καλύπτουν ένα ευρύ διεπιστημονικό φάσμα, ωστόσο περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά στον κλάδο των θετικών και τεχνολογικών επιστημών. Σημαντικές ελλείψεις διαπιστώνουμε στις ανθρωπιστικές, τις οικονομικές και τις ιατρικές επιστήμες. Η Περιβαλλοντική Επιστήμη ωστόσο, όπως είδαμε στο θεωρητικό μέρος της εργασίας, αποτελεί μια ολιστική προσέγγιση, της οποίας η αποστολή είναι η επίλυση ζητημάτων που σχετίζονται με το περιβάλλον σε κάθε επίπεδο (οικονομικό, κοινωνικό, πολιτιστικό κ.α.). Άλλωστε, η Βιώσιμη Ανάπτυξη προϋποθέτει την ισορροπία μεταξύ περιβάλλοντος, οικονομίας και κοινωνίας. Από την μελέτη της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στον τομέα των Περιβαλλοντικών Σπουδών, διαπιστώθηκε επίσης, ότι πολλά περιβαλλοντικά τμήματα και σχολές βρίσκονται σε περιφέρειες της χώρας και όχι σε μεγάλα αστικά κέντρα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αυτό του Πανεπιστημίου Αιγαίου στο οποίο λειτουργεί και η μοναδική Σχολή Περιβάλλοντος της χώρας. Αυτό, από τη μια πλευρά μπορεί να συνεισφέρει στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας, ωστόσο από την άλλη πλευρά δημιουργεί προβλήματα πρόσβασης στους φοιτητές, ειδικότερα εξαιτίας της οικονομικής ύφεσης των τελευταίων ετών. Σημαντικό πρόβλημα επίσης, αποτελεί το γεγονός ότι η πρόσφατη τάση ανάπτυξης των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα, συνέπεσε με μια περίοδο οικονομικής ύφεσης και κρίσης στην χώρα. Η συγκυρία αυτή, οδήγησε σε σημαντική 38

40 μείωση των κρατικών δαπανών για την εκπαίδευση, με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται ελλείψεις στα Ελληνικά Πανεπιστήμια (π.χ. σε διοικητικό προσωπικό, σε υλικοτεχνικές δομές κ.α.), ειδικότερα στα περιφερειακά πανεπιστήμια της χώρας. Οι σημαντικές ελλείψεις σε κρατική χρηματοδότηση επηρεάζουν αναπόφευκτα και τον τομέα της έρευνας στον κλάδο των Περιβαλλοντικών Σπουδών. Ειδικότερα όσον αφορά τα Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, διαπιστώσαμε ότι η πλειοψηφία αυτών, για να μπορέσουν να επιβιώσουν σε αυτό το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον μειωμένων χρηματοδοτήσεων, θέτουν ως προϋπόθεση την καταβολή διδάκτρων από τους φοιτητές. Σε μια δύσκολη όμως οικονομική συγκυρία σαν τη σημερινή, ο παράγοντας αυτός είναι ανασταλτικός για τη συμμετοχή ενός μεγάλου μέρους ανθρώπων, οι οποίοι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν οικονομικά στις απαιτήσεις αυτές. Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι ο κλάδος των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα, αν και παρουσιάζει σημαντικές προοπτικές, αντιμετωπίζει παράλληλα πολλά και σημαντικά προβλήματα, εξαιτίας κυρίως των οικονομικών συνθηκών της χώρας. Για να μπορέσουμε ωστόσο, να προσεγγίσουμε το θέμα περισσότερο ολοκληρωμένα, είναι χρήσιμο να λάβουμε υπόψη μας τις απόψεις και αντιλήψεις των αποφοίτων από σχολές και τμήματα των Περιβαλλοντικών Σπουδών της χώρας, μέσα από την έρευνα που παρουσιάζεται στην επόμενη ενότητα. 39

41 Γ. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΡΕΥΝΑ 4.1. Σχεδιασμός και Μεθοδολογία της Έρευνας Για την καλύτερη διερεύνηση του θέματος των Περιβαλλοντικών Σπουδών στην Ελλάδα, επιλέξαμε να διενεργήσουμε μια πρωτογενή έρευνα, η οποία διήρκησε από τον Μάρτιο έως τον Μάιο του Ο πληθυσμός στόχος της έρευνας που πραγματοποιήθηκε είναι οι απόφοιτοι των περιβαλλοντικών τμημάτων και μεταπτυχιακών προγραμμάτων που περιγράψαμε σε προηγούμενη ενότητα της εργασίας, ούτως ώστε να μελετήσουμε τις απόψεις τους για το θέμα. Συγκεκριμένα, στην έρευνα συμμετείχαν 89 απόφοιτοι σχολών, τμημάτων και μεταπτυχιακών προγραμμάτων που άπτονται του αντικειμένου του Περιβάλλοντος. Τα στοιχεία των συμμετεχόντων ελήφθησαν μετά από επικοινωνία με τις Γραμματείες των τμημάτων. Ως εργαλείο συλλογής των δεδομένων, χρησιμοποιήσαμε ένα κατάλληλα διαμορφωμένο ερωτηματολόγιο, το οποίο εστάλη ηλεκτρονικά στους συμμετέχοντες. Συγκεκριμένα, το ερωτηματολόγιο, το οποίο παρουσιάζεται στο Παράρτημα Α, αποτελείται από 22 ερωτήσεις, από τις οποίες οι 21 είναι κλειστού τύπου (δηλαδή ερωτήσεις με προδιαγραμμένες απαντήσεις) ενώ μια ερώτηση, στην οποία ζητείται από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν τους τίτλους σπουδών τους, είναι ανοιχτού τύπου. Το ερωτηματολόγιο είναι χωρισμένο σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος περιλαμβάνονται 6 ερωτήσεις που αφορούν τα προσωπικά στοιχεία των συμμετεχόντων (φύλο, ηλικία, μορφωτικό επίπεδο κ.λπ.). Στο δεύτερο μέρος περιλαμβάνονται 11 ερωτήσεις οι οποίες έχουν σκοπό να διερευνήσουν τις απόψεις των συμμετεχόντων για το αντικείμενο των σπουδών τους. Τέλος, στο τρίτο μέρος του ερωτηματολογίου περιλαμβάνονται 5 ερωτήσεις, με τις οποίες επιχειρούμε να διερευνήσουμε τις απόψεις των συμμετεχόντων για την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων Περιβαλλοντικών Σπουδών. Μετά τη συλλογή των ερωτηματολογίων, συγκεντρώσαμε τα αποτελέσματα που προέκυψαν σε υπολογιστικό φύλλο του προγράμματος Microsoft Excel και τα 40

42 αναλύσαμε στατιστικά. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν, επιλέξαμε να τα παρουσιάσουμε υπό τη μορφή διαγραμμάτων, έτσι όπως παρουσιάζονται αναλυτικά στην ενότητα που ακολουθεί Ανάλυση Αποτελεσμάτων Έρευνας Στην παρούσα ενότητα παρουσιάζονται αναλυτικά τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την ανάλυση των δεδομένων, για κάθε ερώτηση του ερωτηματολογίου ξεχωριστά. Μέρος Α: Προσωπικά Στοιχεία Όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 1, το 52,81% των συμμετεχόντων στην έρευνα ήταν γυναίκες, ενώ το 47,19% ήταν άντρες. Διάγραμμα 1 Φύλο συμμετεχόντων στην έρευνα Από το Διάγραμμα 2, παρατηρούμε ότι το 43,37% των συμμετεχόντων στην έρευνα είναι από 25 έως 30 ετών, το 22,89% είναι κάτω από 25 ετών, ενώ το 22,89% είναι από 31 έως 35 ετών. Επίσης, το 7,23% είναι από 36 έως 40 ετών, το 7,23% από 46 έως 59 και το 3,61% από 41 έως 45 ετών. Κανένας από τους συμμετέχοντες δεν είναι πάνω από 60 ετών. Διαπιστώνουμε δηλαδή, ότι η συντριπτική πλειοψηφία (83,15%) είναι μέχρι 35 ετών. 41

43 Διάγραμμα 2 Ηλικία συμμετεχόντων στην έρευνα Όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 3, το επίπεδο εκπαίδευσης στο 58,43% των συμμετεχόντων στην έρευνα, είναι μεταπτυχιακού επιπέδου, ενώ το 41,57% είναι επιπέδου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Κανένας από τους συμμετέχοντες δεν είναι απόφοιτος Τ.Ε.Ι. Διάγραμμα 3 Επίπεδο εκπαίδευσης συμμετεχόντων στην έρευνα Οι απαντήσεις στο 4 ο ερώτημα που αφορά τις σχολές και τα τμήματα από τα οποία αποφοίτησαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, παρουσιάζονται αναλυτικά στο Παράρτημα Β. 42

44 Διάγραμμα 4 Έτη από την ολοκλήρωση των σπουδών Από το Διάγραμμα 4, παρατηρούμε ότι το 84,27% των συμμετεχόντων έχει λιγότερα από 5 χρόνια που ολοκλήρωσε τις σπουδές του. Επίσης, το 11,24% έχει από 5 έως 10 χρόνια, ενώ μόλις το 4,49% έχει περισσότερα από 15 χρόνια. Συνεπώς, οι συμμετέχοντες στην έρευνα έχουν σχετικά λίγα χρόνια από την ολοκλήρωση των σπουδών τους. Όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 5, το 69,66% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι δεν παρακολουθεί κάποιο μεταπτυχιακό ή άλλο πρόγραμμα σπουδών αυτήν την περίοδο, ενώ το 30,34% δήλωσε ότι παρακολουθεί. Από αυτούς που παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα ζητήθηκε να αναφέρουν το πρόγραμμα αυτό. 9 από αυτούς ανέφεραν ότι παρακολουθούν το ΠΜΣ «Περιβαλλοντική Μηχανική και Επιστήμη», στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Επίσης, 3 συμμετέχοντες ανέφεραν ότι παρακολουθούν το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «environmental management and sustainability» στο Διεθνές Πανεπιστήμιο, ενώ 2 παρακολουθούν κάποιο πρόγραμμα ΑΣΠΑΙΤΕ. Οι υπόλοιποι παρακολουθούν διάφορα άλλα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η πλειοψηφία των συμμετεχόντων συνεχίζουν τις σπουδές τους στο αντικείμενο του Περιβάλλοντος. 43

45 Διάγραμμα 5 Παρακολούθηση κάποιου προγράμματος σπουδών από τους συμμετέχοντες Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις των συμμετεχόντων στο ερώτημα αυτό. Από το Διάγραμμα 6, διαπιστώνουμε ότι το 65,17% επέλεξε να φοιτήσει στο συγκεκριμένο τμήμα γιατί του άρεσε το αντικείμενο σπουδών. Επίσης, το 15,73% αναφέρει ότι επέλεξε τις συγκεκριμένες σπουδές για την επαγγελματική αποκατάσταση, ενώ αντίστοιχο ποσοστό (15,73%) αναφέρει ότι το επέλεξε τυχαία. Το 3,37% (δηλαδή 3 συμμετέχοντες) αναφέρουν ότι το επέλεξαν για άλλο λόγο. Ένας από αυτούς αναφέρει στο σημείο αυτό ότι τον εκφράζουν και οι δύο πρώτες απαντήσεις (του άρεσε το αντικείμενο και για την επαγγελματική αποκατάσταση). Επίσης, ένας αναφέρει ως κριτήριο επιλογής των σπουδών του το γεγονός ότι το τμήμα βρίσκεται κοντά στον τόπο κατοικίας του, ενώ ο τελευταίος αναφέρει ότι το επέλεξε εξαιτίας της οικογενειακής επιχείρησης. Διάγραμμα 6 Κριτήριο επιλογής σπουδών 44

46 Διάγραμμα 7 Σχετικότητα σπουδών με το αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών Από το Διάγραμμα 7, παρατηρούμε ότι το 40,45% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι οι σπουδές του είναι πάρα πολύ σχετικές με το αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών, το 30,34% ότι είναι αρκετά σχετικές και το 22,47% ότι είναι πολύ σχετικές. Μόλις το 5,62% θεωρεί ότι είναι λίγο σχετικές, ενώ το 1,12% θεωρεί ότι δεν είναι καθόλου σχετικές. Όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 8, το 28,9% των συμμετεχόντων θεωρεί ότι οι σπουδές του εμβαθύνουν πάρα πολύ στο αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών, ενώ αντίστοιχο ποσοστό (28,9%) θεωρεί ότι εμβαθύνουν πολύ και αρκετά. Το 12,36% θεωρεί ότι εμβαθύνουν λίγο, ενώ μόλις το 3,37% θεωρεί ότι δεν εμβαθύνουν καθόλου. Διάγραμμα 8 Εμβάθυνση σπουδών στο αντικείμενο των Περιβαλλοντικών Σπουδών 45

47 Διάγραμμα 9 Γνώσεις σχετικές με το Περιβάλλον Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι απαντήσεις στο ερώτημα αυτό, καθώς οι συμμετέχοντες στην έρευνα φαίνεται να θεωρούν ότι αποκόμισαν γνώσεις σχετικές με το Περιβάλλον, συγκεκριμένα, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 9, το 31,46% θεωρεί ότι αποκόμισε σε πολύ μεγάλο βαθμό γνώσεις σχετικές με το Περιβάλλον, το 30,34% σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό και το 29,21% σε αρκετά μεγάλο βαθμό. Το 7,87% θεωρεί ότι αποκόμισε λίγες γνώσεις σχετικές με το Περιβάλλον, ενώ μόλις το 1,12% δεν θεωρεί ότι αποκόμισε γνώσεις σχετικές με το Περιβάλλον. Διάγραμμα 10 Ικανοποίηση συμμετεχόντων από διάφορα χαρακτηριστικά των σπουδών τους 46

48 Το 11 ο ερώτημα αποσκοπεί στην διερεύνηση των απόψεων και αντιλήψεων των συμμετεχόντων σχετικά με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των σπουδών του. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 10. Παρατηρούμε ότι το 44,94% των συμμετεχόντων είναι πολύ ικανοποιημένο από το αντικείμενο σπουδών, το 30,34% πάρα πολύ και το 19,10% αρκετά. Μόλις το 5,62% δήλωσε λίγο ικανοποιημένο, ενώ κανένας δεν δήλωσε καθόλου ικανοποιημένος από το αντικείμενο σπουδών. Επίσης, το 32,58% δήλωσε λίγο ικανοποιημένο από την επαγγελματική αποκατάσταση, το 24,72% αρκετά, το 20,22% καθόλου και το 16,85% πολύ. Μόλις το 5,62% των συμμετεχόντων είναι πάρα πολύ ικανοποιημένο από την επαγγελματική αποκατάσταση. Το 29,21% των συμμετεχόντων δήλωσε πολύ ικανοποιημένο από τη δυνατότητα εργασίας στο εξωτερικό, το 25,84% πάρα πολύ ικανοποιημένο, το 23,60% αρκετά και το 16,85% λίγο. Μόλις το 4,49% δήλωσε ότι δεν ικανοποιημένο από τη δυνατότητα εργασίας στο εξωτερικό. Οι οικονομικές απολαβές ικανοποιούν λίγο το 41,57% των συμμετεχόντων, ενώ ικανοποιούν αρκετά το 31,46%. Το 15,37% δήλωσε ότι δεν είναι καθόλου ικανοποιημένο από τις οικονομικές απολαβές, το 6,74% ότι είναι πάρα πολύ ικανοποιημένο, ενώ το 4,49% ότι είναι πολύ ικανοποιημένο. Τέλος οι συμμετέχοντες δήλωσαν λίγο ικανοποιημένοι από τη δυνατότητα εξέλιξης σε ποσοστό 35,96%, αρκετά ικανοποιημένοι σε ποσοστό 26,97%, πολύ ικανοποιημένοι σε ποσοστό 21,35%, καθόλου σε ποσοστό 10,11% και πάρα πολύ σε ποσοστό 5,62%. Από το Διάγραμμα 11 παρατηρούμε ότι το 30,34% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι νοιώθει αρκετά επαγγελματική ανασφάλεια, το 23,60% ότι νοιώθει λίγο, το 15,73% ότι νοιώθει πολύ και αντίστοιχο ποσοστό (15,73%) ότι νοιώθει πάρα πολύ. Ωστόσο, το 14,61% δήλωσε ότι δεν νοιώθει καθόλου επαγγελματική ανασφάλεια. 47

49 Διάγραμμα 11 Επαγγελματική ανασφάλεια συμμετεχόντων στην έρευνα Όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 12, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (56,18%) δεν έχει μετανιώσει καθόλου για το αντικείμενο σπουδών του, ενώ το 25,84% φαίνεται ότι έχει μετανιώσει λίγο. Επίσης, το 8,99% έχει μετανιώσει αρκετά, το 7,87% πολύ και το 1,12% έχει μετανιώσει πάρα πολύ για το αντικείμενο σπουδών που επέλεξε. Διάγραμμα 12 Μετάνοια συμμετεχόντων για το αντικείμενο σπουδών που επέλεξαν Στο ερώτημα αυτό απάντησαν συνολικά 41 συμμετέχοντες, δηλαδή το 46,07%. Από αυτούς, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 13, το 80,49% έχει μετανιώσει για αντικείμενο σπουδών που επέλεξε γιατί η επαγγελματική αποκατάσταση δεν ήταν αυτή που επιθυμούσε. Επίσης, το 9,76% μετάνιωσε γιατί το αντικείμενο σπουδών δεν ήταν αυτό που περίμενε, ενώ το 7,32% γιατί το επίπεδο σπουδών δεν ήταν αυτό που επιθυμούσε. Ένας συμμετέχων (2,44%) δήλωσε ότι μετάνιωσε γιατί προερχόταν από άλλη κατεύθυνση στο Λύκειο. 48

50 Διάγραμμα 13 Λόγος για τον οποίο μετάνιωσαν οι συμμετέχοντες για το αντικείμενο σπουδών τους Διάγραμμα 14 Βοήθεια καθηγητών στην εξεύρεση εργασίας Από το Διάγραμμα 14, παρατηρούμε ότι οι καθηγητές δεν βοήθησαν καθόλου στην εξεύρεση εργασίας στο 56,18% των συμμετεχόντων, ενώ βοήθησαν λίγο στο 22,47%. Αρκετά φαίνεται ότι βοήθησαν στο 12,36%, πολύ στο 6,74% και πάρα πολύ στο 2,25%. 49

51 Διάγραμμα 15 Βοήθεια γραφείου διασύνδεσης στην εξεύρεση εργασίας Ούτε το γραφείο διασύνδεσης φαίνεται να βοήθησε τους αποφοίτους στην εξεύρεση εργασίας, καθώς το 50,56% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι δεν βοήθησε καθόλου, ενώ το 24,72% ότι βοήθησε λίγο. Ωστόσο, ένα ποσοστό της τάξεως του 16,85% αναφέρει ότι βοήθησε αρκετά, ενώ το 5,62% αναφέρει ότι βοήθησε πολύ και το 2,25% ότι βοήθησε πάρα πολύ. Στο 17 ο ερώτημα ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να εκφράσουν τον βαθμό στον οποίο ορισμένες προτάσεις εκφράζουν την άποψή τους. Τα αποτελέσματα που προέκυψαν παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 16. Παρατηρούμε ότι οι συμμετέχοντες νοιώθουν πολύ περήφανοι για τις σπουδές τους σε ποσοστό 39,33%, αρκετά σε ποσοστό 28,09% και πάρα πολύ σε ποσοστό 24,72%. Λίγο περήφανοι για τις σπουδές τους αναφέρουν ότι νοιώθουν σε ποσοστό 6,74% ενώ καθόλου σε ποσοστό μόλις 1,12%. Το 39,33% των συμμετεχόντων συμφωνεί σε αρκετό βαθμό ότι γνωρίζει άριστα το αντικείμενο των σπουδών του, ενώ το 33,71% συμφωνεί σε πολύ μεγάλο βαθμό. Επίσης, το 12,36% συμφωνεί σε λίγο βαθμό, το 10,11% σε πάρα πολύ μεγάλο βαθμό, ενώ το 4,49% δεν συμφωνεί καθόλου ότι γνωρίζει άριστα το αντικείμενο των σπουδών του. Το 29,21% συμφωνεί αρκετά ότι θα πρότεινε ανεπιφύλακτα σε κάποιον νέο/α να ακολουθήσει τις σπουδές του, το 26,97% συμφωνεί πολύ, το 23,6% συμφωνεί λίγο, το 11,24% πάρα πολύ, ενώ το 8,99% δεν συμφωνεί καθόλου. 50

52 Το 35,96% των συμμετεχόντων νοιώθουν αρκετά ότι οι σπουδές τους άξιζαν τον κόπο, το 24,72% το νοιώθουν πολύ, το 19,10% πάρα πολύ, το 16,85% λίγο, ενώ το 3,37% καθόλου. Τέλος, το 37,08% νοιώθει πολύ αυτοπεποίθηση για το επίπεδο εκπαίδευσής του, το 33,71% αρκετά, το 15,73% πάρα πολύ, το 10,11% λίγο, ενώ το 3,37% καθόλου. Διάγραμμα 16 Συμφωνία συμμετεχόντων με διάφορες προτάσεις σχετικά με τις σπουδές τους Διάγραμμα 17 Εργασία συμμετεχόντων την παρούσα στιγμή Όπως παρατηρούμε και στο Διάγραμμα 17, το 38,20% των συμμετεχόντων δεν εργάζεται αυτή τη στιγμή, το 31,46% εργάζεται σε ιδιωτική εταιρεία, το 16,85% 51

53 σε δημόσια υπηρεσία/οργανισμό, ενώ το 13,48% εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας. Στο ερώτημα αυτό απάντησαν συνολικά 21 συμμετέχοντες, δηλαδή το 34,43%. Από αυτούς, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 18, το 34,43% δήλωσε ότι αυτή τη στιγμή εργάζεται σε εργασία που δεν είναι καθόλου σχετική με το αντικείμενο των σπουδών τους, το 22,95% ότι είναι απόλυτα σχετική, το 14,75% ότι είναι αρκετά σχετική, ενώ το 8,20% ότι είναι λίγο σχετική. Διάγραμμα 18 Σχέση εργασίας συμμετεχόντων με το αντικείμενο των σπουδών τους Διάγραμμα 19 Λόγος μη εργασίας των συμμετεχόντων Στο ερώτημα αυτό απάντησαν συνολικά 34 συμμετέχοντες, δηλαδή το 38,2%. Από αυτούς, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 19, το 44,12% δήλωσε ότι δεν εργάζεται επειδή δεν μπορεί να βρει εργασία σχετική με το αντικείμενο των σπουδών του και δεν επιθυμεί να εργαστεί σε άλλο αντικείμενο. Επίσης, το 38,24% 52

54 δεν εργάζεται επειδή δεν μπορεί να βρει καμία εργασία (σχετική ή όχι με το αντικείμενο σπουδών), ενώ το 17,65% δεν εργάζεται για προσωπικούς λόγους. Στο ερώτημα αυτό απάντησαν συνολικά 30 συμμετέχοντες, δηλαδή το 33,71%. Από αυτούς, όπως φαίνεται και στο Διάγραμμα 20, το 76,67% των συμμετεχόντων εργάζεται σε εργασία που δεν είναι σχετική με το αντικείμενο σπουδών του γιατί δεν μπορεί να βρει σχετική εργασία. Επίσης, το 20% δήλωσε ότι δεν ενδιαφέρεται να βρει εργασία σχετική με το αντικείμενο σπουδών του, παρόλο που του αρέσει το αντικείμενο αυτό, ενώ το 3,33% δήλωσε ότι δεν του αρέσει το αντικείμενο των σπουδών του. Διάγραμμα 20 Λόγος εργασίας συμμετεχόντων σε διαφορετικό αντικείμενο από αυτό των σπουδών τους Στο τελευταίο ερώτημα ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αναφέρουν σε τι βαθμό συμφωνούν με ορισμένες προτάσεις που αφορούν την επαγγελματική αποκατάσταση των αποφοίτων Περιβαλλοντικών Σπουδών. Οι απατήσεις τους παρουσιάζονται συγκεντρωμένες στο Διάγραμμα 21. Παρατηρούμε ότι το 31,46% των συμμετεχόντων πιστεύει ότι το αντικείμενο σπουδών του τον βοήθησε λίγο να βρει εργασία, ενώ το 24,72% θεωρεί ότι δεν τον βοήθησε καθόλου. Επίσης, το 16,85% θεωρεί ότι τον βοήθησε αρκετά, αντίστοιχο ποσοστό (16,85%) ότι τον βοήθησε πολύ και το 10,11% θεωρεί ότι τον βοήθησε πάρα πολύ. Επίσης, παρατηρούμε ότι το 44,94% των συμμετεχόντων συμφωνεί λίγο με την άποψη ότι οι Περιβαλλοντικές Σπουδές εκτιμούνται στην αγορά εργασίας, το 53

55 28,09% συμφωνεί αρκετά, το 14,61% πολύ, το 11,24% καθόλου, ενώ μόλις το 1,12% συμφωνεί πάρα πολύ ότι οι Περιβαλλοντικές Σπουδές εκτιμούνται στην αγορά εργασίας. Το 49,44% συμφωνεί λίγο με την άποψη ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση για Περιβαλλοντικές Σπουδές στην Ελλάδα, το 22,47% συμφωνεί αρκετά, το 19,10% δεν συμφωνεί καθόλου, το 7,87% συμφωνεί πολύ, ενώ μόλις το 1,12% συμφωνεί πάρα πολύ με την άποψή αυτή. Το 41,57% των συμμετεχόντων συμφωνεί αρκετά με την άποψη ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση για Περιβαλλοντικές Σπουδές στο εξωτερικό, το 38,20% συμφωνεί πολύ, το 13,48% συμφωνεί πάρα πολύ, το 5,62% συμφωνεί λίγο, ενώ μόλις το 1,12% δεν συμφωνεί καθόλου με την άποψη ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση για Περιβαλλοντικές Σπουδές στο εξωτερικό. Τέλος, το 37,08% των συμμετεχόντων νοιώθει λίγο αυτοπεποίθηση για το μέλλον του στην αγορά εργασίας, το 30,34% αρκετά, το 14,61% πολύ, το 14,61% καθόλου, ενώ μόλις το 3,37% νοιώθει πάρα πολύ αυτοπεποίθηση για το μέλλον του στην αγορά εργασίας. Διάγραμμα 21 Συμφωνία συμμετεχόντων με προτάσεις σχετικά με την επαγγελματική αποκατάσταση των Περιβαλλοντικών Σπουδών 54