Συµµετοχικός ιστός στην εκπαίδευση: δύο µελέτες περίπτωσης µε τη χρήση wiki και ιστολογίου

Transcript

1 Συµµετοχικός ιστός στην εκπαίδευση: δύο µελέτες περίπτωσης µε τη χρήση wiki και ιστολογίου έγγλερη Σοφία 1, Μουδατσάκη Ελένη 2, Λιόβας ηµήτριος 3, Μπασδαβάνος Μαργαρίτης 4 sofiadeg@hotmail.gr, eleni_moudatsaki@hotmail.com, liovasjim@yahoo.gr, mgbasdavan@yahoo.gr 1 Τµήµα Πληροφορικής, ΠΜΣ Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση, Α.Π.Θ., 2 Τµήµα Πληροφορικής, ΠΜΣ Τ.Π.Ε. στην Εκπαίδευση, Α.Π.Θ., 3 Υπεύθυνος Κέντρου Πληροφορικής και Νέων Τεχνολογιών Ν. Λάρισας, 4 3o E.K. Λάρισας Περίληψη Η παρούσα εργασία αποτελείται από τέσσερα βασικά µέρη. Το πρώτο µέρος αφορά σε µία βιβλιογραφική έρευνα για τον Συµµετοχικό Ιστό στην εκπαίδευση, τα wikis και τα ιστολόγια (blogs). Αναλύονται το «Web 2.0», τα χαρακτηριστικά του, η ιστορία του, οι εφαρµογές και οι υπηρεσίες του, ο ρόλος του στην εκπαίδευση, τα οφέλη από την ενσωµάτωσή του στη διδακτική και µαθησιακή διαδικασία, οι προκλήσεις που καλούνται να αντιµετωπίσουν οι συµµετέχοντες καθώς και ο ρόλος των ιστολογίων και των wikis στην εκπαίδευση. Στο δεύτερο και τρίτο µέρος περιγράφονται δύο δραστηριότητες που διεξήχθησαν σε δύο Ενιαία Λύκεια της χώρας µας, στο πλαίσιο της ενσωµάτωσης των web 2.0 τεχνολογιών στην εκπαιδευτική διαδικασία, µε τη χρήση των wikis στη µία και των ιστολογίων στην άλλη. Επιπλέον παρουσιάζονται τα ποιοτικά αποτελέσµατα σχετικά µε την υποστήριξη που παρείχαν το wiki και το ιστολόγιο στη µάθηση µέσω project. Στο τρίτο µέρος παρουσιάζονται τα συµπεράσµατα των εν λόγω ερευνών. Λέξεις κλειδιά: Συµµετοχικός ιστός, web 2.0, εκπαίδευση, wikis, ιστολόγια Εισαγωγή To web 2.0 Το web 2.0 ή αλλιώς συµµετοχικό web, ανθρωποκεντρικό web, web της σοφίας και web ανάγνωσης / γραφής αποτελεί την εξέλιξη του web 1.0 και ουσιαστικά τη δεύτερη φάση στην εξέλιξη του web. Παρόλο που ο όρος web 2.0 φαίνεται ότι αναφέρεται σε µια νέα έκδοση του Παγκοσµίου Ιστού, στην πραγµατικότητα δεν περιγράφει κάποια ανανέωση στις τεχνικές προδιαγραφές αλλά αλλαγές στους τρόπους µε τους οποίους οι προγραµµατιστές και οι χρήστες χρησιµοποιούν το παγκόσµιο ιστό (O'Reilly, 2005). Χρησιµοποιείται ως πλατφόρµα παροχής ελαφρών υπηρεσιών και εκµεταλλεύεται το web µε ένα διαδραστικό και συνεργατικό τρόπο εστιάζοντας στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τη συλλογική νοηµοσύνη µε στόχο την ενεργή και αποτελεσµατική συµµετοχή των χρηστών ξεφεύγοντας πλέον από τη λογική της παθητικής κατανάλωσης περιεχοµένου. Αφορά στη σχεδίαση συστηµάτων που γίνονται καλύτερα όσο περισσότερα άτοµα τα χρησιµοποιούν (Wikispaces, 2014). Πλέον µιλάµε για κοινότητες και συνεργασία που βοηθάνε τους ανθρώπους να γίνουν παγκόσµιοι πολίτες (Wikispaces, 2014). Σύµφωνα µε τη φιλοσοφία της συλλογικής νοηµοσύνης ή αλλιώς της «σοφίας των µαζών» (φαινόµενο crowdsourcing), η συνεργασία καθιστά τις κοινότητες πιο παραγωγικές σε σχέση µε τους χρήστες που εργάζονται ατοµικά (O Reilly, 2005). Το web 2.0 έχει µετατρέψει τον Παγκόσµιο Ιστό από µία στατική πλατφόρµα σε µία πλατφόρµα λειτουργική µε πλούσια διαδραστικά χαρακτηριστικά (Piccoli, 2007). Ο ιστός δεν είναι πλέον µια συλλογή από στατικές σελίδες HTML οι οποίες περιγράφουν κάτι στον κόσµο. Όλο και περισσότερο το ίδιο το web γίνεται ο κόσµος ρίχνοντας µία σκιά πληροφοριών σε όλους και σε Πρακτικά Εργασιών 8 ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Καθηγητών Πληροφορικής, Βόλος, Μαρτίου 2014

2 2 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής όλα, µία αύρα δεδοµένων τα οποία συλλαµβάνονται και επεξεργάζονται έξυπνα προσφέροντας εξαιρετικές ευκαιρίες (O Reilly και Battelle, 2009). Κατά τη µελέτη της βιβλιογραφίας και των επιστηµονικών άρθρων, παρατηρήθηκε ότι δεν αναφέρεται κάπου ένας συγκεκριµένος ορισµός για το web 2.0. Το web 2.0 αψηφά έναν ευρέως συµφωνηµένο συνοπτικό ορισµό ίσως επειδή το υποκείµενο φαινόµενο είναι τεράστιο (Murugesan, 2007). Κανείς δεν έχει καταφέρει ακόµη να ορίσει το web 2.0 µε έναν τυποποιηµένο τρόπο. εν µπορεί να δοθεί ένας απλός ορισµός αλλά περιγράφεται ως ένα σύνολο ποικίλων χαρακτηριστικών τα οποία αντιπροσωπεύουν και περιγράφουν την πραγµατική του έννοια συλλογικά (Sharma, 2008). Τα βασικά χαρακτηριστικά των πανταχού παρόντων πλέον web 2.0 υπηρεσιών είναι η διαµοίραση και η συνεργασία, η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση, η διαλογική ανταλλαγή πληροφοριών, η έκφραση, η ανοικτότητα, το δυναµικό περιεχόµενο, η µάθηση κατ απαίτηση, η επιστηµονική αναζήτηση και η διάχυση της γνώσης, η εστιασµένη στο χρήστη σχεδίαση, το δυναµικό περιεχόµενο, η πλούσια εµπειρία που του προσφέρεται, η αποσυγκέντρωση της δύναµης, ο παγκόσµιος ιστός ως πλατφόρµα και ο ευέλικτος σχεδιασµός των εφαρµογών (Wikispaces, 2014; Wikipedia, 2014). Η αξιοποίηση του Web 2.0 στον τοµέα της εκπαίδευσης αλλάζει το ύφος και τη δοµή της µαθησιακής διαδικασίας ενισχύοντας την εξατοµικευµένη, ανακαλυπτική και συνεργατική µάθηση. Κάποια από τα σηµαντικότερα οφέλη που προκύπτουν από την ενσωµάτωση του web 2.0 στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι η στροφή προς τη µαθητοκεντρική διδασκαλία, η πιο αποτελεσµατική αξιολόγηση και από την πλευρά του εκπαιδευτικού και του εκπαιδευόµενου, η αυξηµένη κινητροδότηση και η µεγαλύτερη αφοσίωση των µαθητών, η σύνδεση της εκπαίδευσης µε τον σύγχρονο κόσµο, η βελτίωση της συνεργασίας και ο µετριασµός των διάφορων δυσκολιών που προκύπτουν από γεωγραφικές αποστάσεις ή τις ειδικές µαθησιακές ανάγκες. Με βάση αυτές τις συνθήκες, έχει καθιερωθεί και ο όρος «Εκπαίδευση 2.0». Τα wikis στην εκπαίδευση Το wiki είναι ένα συνεργατικός ιστότοπος, ο οποίος δηµιουργείται εύκολα και δωρεάν και δίνει τη δυνατότητα σε πολλούς χρήστες να αποθηκεύουν σε αυτό κείµενα και εικόνες. ίνει τη δυνατότητα αναίρεσης οποιονδήποτε λανθασµένων ενεργειών (το περιεχόµενό του δε διαγράφεται οριστικά αλλά αναθεωρείται διαρκώς, revisions), διατηρεί ιστορικό για κάθε τροποποίηση που γίνεται στο παραγόµενο έργο καθώς και επιτρέπει την επαναφορά του σε προηγούµενη έκδοση. Παράλληλα ενισχύει την επικοινωνία και τη δηµιουργία συνεργατικών κοινοτήτων. Τα wikis είναι πλέον ιδιαίτερα δηµοφιλή στην εκπαιδευτική κοινότητα καθώς υπάρχει πληθώρα τρόπων για την αξιοποίηση τους. Η δυνατότητα της αλληλεπίδρασης και η ευκολία της λειτουργίας του καθιστά ένα wiki ένα αποτελεσµατικό εργαλείο συνεργατικής γραφής (Τζωρτζάκης κ.α., 2009). Τα πλεονεκτήµατα που µπορούν να προκύψουν από την επιτυχηµένη ενσωµάτωση των wikis στην εκπαιδευτική διαδικασία είναι πολλά τόσο για τους µαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς (Charles & Ramni, 2007). Πρόκειται για εύκολα στην εκµάθηση και στη χρήση εργαλεία, από µαθητές και καθηγητές µε προηγούµενη εµπειρία ή όχι, που δίνουν σε όλους τη δυνατότητα συµµετοχής στη σύνταξη και διόρθωση του περιεχοµένου τους. Έτσι όλοι οι χρήστες έχουν ίσες ευκαιρίες στην έκφραση της άποψής τους. Βοηθά στην εξοικονόµηση χρόνου για την έκδοση έργων και τη διεύρυνση των τεχνολογικών γνώσεων των χρηστών του. Ως γενικότερα οφέλη που προσφέρουν στις σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές είναι η βελτίωση των δεξιοτήτων συγγραφής των µαθητών, η ανάπτυξη της δηµιουργικότητάς τους, η αναβάθµιση της µαθησιακής διαδικασίας και η ανάπτυξη των κοινωνικών τους δεξιοτήτων (Wikispaces, 2014). Τα ιστολόγια (blogs) στην εκπαίδευση Σύµφωνα µε τη θεωρία του κοινωνικού εποικοδοµισµού, οι κοινωνικές αλληλεπιδράσεις αποτελούν δύο πολύ σηµαντικούς παράγοντες για την εκπαιδευτική διαδικασία. Η σωστή χρήση ενός ιστολογίου και η διαδραστικότητά του, το καθιστούν µέσο επικοινωνίας και έκφρασης. Η πλειοψηφία των

3 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 3 εκπαιδευτικών χρησιµοποιεί τις δυνατότητες ενός ιστολογίου ως έναν ηλεκτρονικό χώρο εργασίας, έκφρασης και επικοινωνίας των µαθητών µεταξύ τους αλλά και µε το διδάσκοντα, ως αποθήκη εκπαιδευτικού υλικού και ως ηµερολόγιο µάθησης. Τα αποτελέσµατα των ερευνών σχετικά µε την αξιοποίηση των ιστολογίων στην εκπαίδευση ποικίλουν. Κάποια από αυτά παρουσιάζονται ιδιαίτερα ενθαρρυντικά ενώ κάποια άλλα αναδεικνύουν τα προβλήµατα που προκύπτουν. Οι µαθητές γράφουν όταν έχουν κοινό και όταν µπορούν να πάρουν ανάδραση µε αποτέλεσµα να αποκτούν υπευθυνότητα πάνω στο περιεχόµενο (Kennedy, 2003). Τα ιστολόγια µπορούν να κινητροδοτήσουν τη µάθηση, προωθούν τη δηµιουργία κοινοτήτων µέσα από συνεργατικές διαδικασίες, παρέχουν υπερσυνδέσµους σε διάφορες πηγές και προσφέρουν ένα χώρο µάθησης (Yang, 2009). Τα ιστολόγια δηµιουργούν ένα µαθητοκεντρικό περιβάλλον το οποίο επιτρέπει στους µαθητές να µάθουν στο δικό τους χώρο δηµιουργώντας τους έτσι την έντονη αίσθηση της κοινότητας µε αποτέλεσµα να παρουσιάζουν πιο ενεργή συµµετοχή σε σχέση µε άλλα παιδαγωγικά και τεχνολογικά περιβάλλοντα (Efimova & Fiedler, 2003). Παρόλα αυτά υπάρχουν έρευνες οι οποίες διεξήχθησαν σε πανεπιστήµια και παρουσίασαν αντίθετα αποτελέσµατα όπως για παράδειγµα οι συνεισφορές κάποιων σπουδαστών στα ιστολόγια οι οποίες ήτανε κακές, η επικοινωνία µέσω των ιστολογίων ελάχιστη και η ποιότητα κριτικής του µαθησιακού περιεχοµένου ιδιαίτερα φτωχή (Krause, 2004). Σε µία παρόµοια έρευνα η συµµετοχή των φοιτητών ήταν ελάχιστη αφού έγραφαν επειδή έπρεπε να το κάνουν και µετά το τέλος του σεµιναρίου κανείς δε συνεισέφερε πια (Homic & Melis, 2006). Σε άλλη µελέτη, η συµµετοχή των φοιτητών στο ιστολόγιο ήταν προαιρετική. Μετά την εισαγωγή των ιστολογίων στις εργασίες τους, παρατηρήθηκε ότι υπήρχε πρόβληµα στο να συµπεριλάβουν τις συνεισφορές σε αυτά ως ένα προαιρετικό κοµµάτι της εργασίας τους. Επίσης κάποιοι αποφάσισαν να συµµετέχουν στα ιστολόγια µε κίνητρο το βαθµό (Williams & Jacobs, 2004). Παρουσίαση των µελετών περίπτωσης Σε αυτή την ενότητα παρουσιάζονται οι δύο µελέτες περίπτωσης µέσα από τρεις βασικούς άξονες: την περιγραφή των στόχων τους, την περιγραφή των δραστηριοτήτων και τα αποτελέσµατά τους. Η δραστηριότητα στο εργαλείο «Wikispaces» Στόχοι Στόχος της παρούσας έρευνας αποτελεί η διερεύνηση του κατά πόσο µπορεί η χρήση των web 2.0 εργαλείων και συγκεκριµένα του εργαλείου Wikispaces να υποστηρίξει τη µάθηση, συµβάλλοντας στην ενίσχυση του κλίµατος συνεργασίας και επικοινωνίας µεταξύ των µαθητών µε κοινό στόχο τη διεκπεραίωση ενός έργου. Πιο συγκεκριµένα εξετάζει και αξιολογεί την επίδραση και συνεισφορά του wiki στη δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Περιγραφή της δραστηριότητας Για την παρούσα µελέτη περίπτωσης επιλέχτηκε το µάθηµα επιλογής Β Τάξης Ενιαίου Λυκείου «Εφαρµογές Υπολογιστών», το οποίο αποτελεί τη συνηθέστερη επιλογή της πλειοψηφίας των µαθητών της συγκεκριµένης βαθµίδας. Η έρευνα διεξήχθη στο Ενιαίο Λύκειο Νέας Αλικαρνασσού στο Ηράκλειο Κρήτης, είχε διάρκεια 16 διδακτικών ωρών σε διάστηµα 10 εβδοµάδων κατά το σχολικό έτος και συµµετείχαν οι 20 µαθητές του τµήµατος Β2. Το µάθηµα ήταν δίωρο και διεξάγονταν 2 φορές την εβδοµάδα µέσα στο σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής εξοπλισµένο µε 11 ηλεκτρονικούς υπολογιστές τελευταίας τεχνολογίας. Η δραστηριότητα εντάχθηκε στο ωρολόγιο πρόγραµµα του µαθήµατος ως µια µέθοδος εµβάθυνσης των γνώσεων των µαθητών σε σχέση µε τον επεξεργαστή κειµένου Microsoft Office Word µέσω διαδικασιών συνεργασίας και επικοινωνίας που αναπτύχθηκαν µεταξύ τους, µε τη βοήθεια του εργαλείου Wikispaces και µε τελικό αποτέλεσµα τη διεκπεραίωση µιας οµαδικής εργασίας. Η εργασία την οποία κλήθηκαν να φέρουν εις πέρας οι µαθητές ήταν η δηµιουργία ενός ηλεκτρονικού διδακτικού βοηθήµατος (tutorial) για το πρόγραµµα επεξεργασίας κειµένου

4 4 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Microsoft Office Word, για την ολοκλήρωση του οποίου θα έπρεπε να αναλάβουν την επεξήγηση και παρουσίαση των βασικών λειτουργιών του προγράµµατος. Η συγγραφή του βοηθήµατος έγινε στο περιβάλλον του εργαλείου Wikispaces και συγκεκριµένα στη σελίδα η οποία δηµιουργήθηκε για το συγκεκριµένο σκοπό και ενσωµάτωνε τις παρακάτω επιµέρους σελίδες µε τα εξής περιεχόµενα: «Αρχική σελίδα»: η περιγραφή των περιεχοµένων του wiki, του σκοπού δηµιουργίας του καθώς και πληροφορίες για την ιδιότητα των συγγραφέων του. «Η εργασία µας»: η εκφώνηση της εργασίας, η περιγραφή του στόχου που πρέπει να επιτύχουν οι µαθητές και του τρόπου µε τον οποίο θα το έκαναν. «Η οµάδα µας»: αναφορά των ονοµάτων όλων των µαθητών και µια πολύ σύντοµη περιγραφή του εαυτού τους. «Οµάδες συνεργασίας»: αναφορά των µελών κάθε οµάδας καθώς επίσης και των λειτουργιών του Word τις οποίες περιέγραψαν. «Tutorial»: οι ερωτήσεις που ανατέθηκαν στους µαθητές σχετικά µε τις λειτουργίες του Word, κατηγοριοποιηµένες σε θεµατικές ενότητες, οι οποίες λειτούργησαν ως σύνδεσµοι προς τις περιγραφές που έδιναν. Προκειµένου να δοθεί ένας επιπλέον τρόπος επικοινωνίας µεταξύ των µαθητών, προσανατολισµένος στα ενδιαφέροντά τους, δηµιουργήθηκε στο Facebook η οµάδα «Αλικαρνασσός_Word_Tutorial» όπου οι συνεργάτες έκαναν ανακοινώσεις και αντάλλασαν απόψεις και σχόλια. Πιο συγκεκριµένα, οι µαθητές χωρισµένοι σε έξι οµάδες των τριών ατόµων και µία οµάδα των δύο, έφεραν εις πέρας τις εξής εργασίες: Κάθε οµάδα επέλεξε µια βασική λειτουργία του προγράµµατος Word από τη λίστα λειτουργιών που της δόθηκε. Κάθε τέτοια λειτουργία ανακοινωνόταν µε τη µορφή ερώτησης στη σελίδα «Tutorial». Οι οµάδες έγραψαν και παρουσίασαν µια σειρά βηµάτων περιγράφοντας επακριβώς τη διαδικασία που απαιτείται για τη διεκπεραίωση της λειτουργίας που είχαν επιλέξει. Τα βήµατα έπρεπε να παρουσιάζονται ξεκάθαρα αφού το διδακτικό βοήθηµα απευθυνόταν σε όλων των επιπέδων χρήστες, από αρχάριους έως και πολύ προχωρηµένους. Εκτός από τη γραπτή παρουσίαση, κάθε οµάδα ανέλαβε την οπτική απεικόνιση µε βίντεο των βηµάτων της ερώτησης µε την οποία ασχολήθηκε. Στο συγκεκριµένο βίντεο παρουσιαζόταν η εκτέλεση των βηµάτων κάθε λειτουργίας µε στόχο την ελκυστικότερη και παραστατικότερη περιγραφή τους. Κάθε οµάδα ανέλαβε την παρουσίαση τριών βασικών λειτουργιών του Microsoft Office Word καθώς καθεµία από αυτές έπρεπε κάθε φορά να συντονίζεται και να οργανώνεται από ένα διαφορετικό µέλος της οµάδας. Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίστηκε η ίση συνεισφορά και συµµετοχή όλων των µαθητών στη συνεργατική δραστηριότητα. Στο πλαίσιο της συνεργασίας τους οι µαθητές ανακοίνωναν σηµαντικά σηµεία της πορείας των εργασιών τους και επικοινωνούσαν µεταξύ τους αλλά και µε τον εκπαιδευτικό οποτεδήποτε χρειάζονταν βοήθεια. Το ηλεκτρονικό εγχειρίδιο που δηµιούργησαν οι µαθητές βρίσκεται δηµοσιευµένο στο περιβάλλον του Wikispaces, στη σελίδα δείγµατα του οποίου παρουσιάζονται στις παρακάτω εικόνες.

5 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 5 Σχήµα 1. Αρχική σελίδα Σχήµα 2. Σελίδα: «Η εργασία µας» Σχήµα 3. Σελίδα: «Βοηθητικό υλικό»

6 6 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Σχήµα 4. Σελίδα: «Tutorial» Σχήµα 5. Σελίδα «Πώς φτιάχνω υπερσυνδέσµους» Αποτελέσµατα Για την αξιολόγηση της δραστηριότητας χρησιµοποιήθηκαν οι µέθοδοι της παρατήρησης, της συνέντευξης και του ερωτηµατολόγιου, µε στόχο να λειτουργήσει η καθεµία συµπληρωµατικά προς τις υπόλοιπες. Αρχικά, θα πρέπει να αναφερθεί ότι το 70% των µαθητών που συµµετείχαν στην έρευνα δήλωσε ότι έχει πολύ καλή σχέση µε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και επισκέπτεται κάθε µέρα ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, το 90% δε γνώριζε καθόλου το εργαλείο Wikispaces πριν την έναρξη της εργασίας και το 95% δεν είχε έρθει ποτέ σε επαφή µε κανένα παρόµοιο εργαλείο, αν και όλοι το χαρακτήρισαν ως ένα ευχάριστο περιβάλλον µε ευκολία πλοήγησης. Το 65% των µαθητών απάντησαν ότι το wiki «Alikarnassos_Word_Tutorial» που δηµιουργήθηκε βοήθησε πολύ τη συνεργασία µεταξύ των µελών κάθε οµάδας και το 90% δήλωσε ότι η ανάρτηση των αποτελεσµάτων από τις υπόλοιπες οµάδες αποτελούσε ένα επιπλέον κίνητρο για µεγαλύτερη

7 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 7 προσπάθεια από τους ίδιους. Η µόνη αλλαγή που πρότειναν λίγοι από τους µαθητές ήταν ότι θα προτιµούσαν το εργαλείο µε ένα περισσότερο ελκυστικό περιβάλλον µε πιο πολλά οπτικοακουστικά ερεθίσµατα. Το 85% των µαθητών δήλωσε ότι θα ήθελε να γίνεται παρόµοια χρήση του εργαλείου και σε άλλα µαθήµατα αναγνωρίζοντας την προσφορά του στην καλλιέργεια συνεργατικού κλίµατος τονίζοντας ότι πρόκειται για ένα εύχρηστο και απλό εργαλείο που µπορεί να βοηθήσει τη συνεργατική µάθηση. Επιπλέον, ανέφεραν η διεξαγωγή παρόµοιων δραστηριοτήτων καθιστά το µάθηµα περισσότερο ενδιαφέρον και συναρπαστικό και ευκολότερη την κατανόηση του διδακτικού αντικειµένου. Η δραστηριότητα στο ιστολόγιο (blog) του εργαλείου «Edmodo» Στόχοι Ο στόχος της δραστηριότητας είναι η εξαγωγή ποιοτικών αποτελεσµάτων αφενός για την ενίσχυση της επικοινωνίας και της συνεργασίας των µαθητών µε τη χρήση ιστολογίων και αφετέρου για την εξαγωγή συµπερασµάτων από τον εκπαιδευτικό σχετικά µε την πορεία του κάθε µαθητή. Η υποστήριξη της επικοινωνίας των µαθητών επιτεύχθηκε µέσω του ιστολογίου του Edmodo (ασφαλές κοινωνικό δίκτυο για µαθητές και εκπαιδευτικούς) για τη µελέτη του κατά πόσο αυτό κάλυψε τις επικοινωνιακές τους ανάγκες στο πλαίσιο ανταλλαγής ιδεών µε σκοπό την ολοκλήρωση των εργασιών τους. Επιπλέον εξετάστηκε εάν η συνεργασία των µαθητών ενισχύθηκε περισσότερο από το ιστολόγιο όλης της τάξης ή από τα ιστολόγια των οµάδων τα οποία δηµιουργήθηκαν στο πλαίσιο της δραστηριότητας. Περιγραφή της δραστηριότητας Για την παρούσα µελέτη περίπτωσης επιλέχτηκε το µάθηµα της Α Τάξης Ενιαίου Λυκείου «Ερευνητικές Εργασίες». Η έρευνα έλαβε χώρα στο 2ο Ενιαίο Λύκειο Λάρισας και διήρκεσε 15 διδακτικές ώρες σε διάστηµα 5 εβδοµάδων κατά το σχολικό έτος Συµµετείχαν οι 20 µαθητές που παρακολουθούσαν το project «Ηλεκτρονικό παιχνίδι». Το µάθηµα ήταν τρίωρο και διεξάγονταν µία φορά την εβδοµάδα στο σχολικό εργαστήριο Πληροφορικής, το οποίο διέθετε 13 Η/Υ, προβολικό, εκτυπωτή και σύνδεση στο Internet. Η δική µας παρέµβαση αφορούσε στην υποστήριξη της επικοινωνίας και της συνεργασίας των µαθητών µέσω του ιστολογίου του Edmodo ( µε σκοπό την ανταλλαγή ιδεών, την επίλυση αποριών και την παραγωγή εποικοδοµητικού διαλόγου. Μέσα από τις εργασίες οι µαθητές καλούνταν να κατανοήσουν τους ρόλους των µεταβλητών µε τη βοήθεια «µισοψηµένων» παιχνιδιών (half baked games) στο περιβάλλον του Scratch µε σκοπό να τα ολοκληρώσουν. Οι µαθητές κατέβαζαν τις οδηγίες της εργασίας τους από την ιστοσελίδα του µαθήµατος από το Πανελλήνιο Σχολικό ίκτυο. Τα παιχνίδια µε τα οποία ασχολήθηκαν οι µαθητές κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας ήταν τρία και συγκεκριµένα το Pacman, µία προσοµοίωση του τραµπολίνο και το Pong (εξαφάνιση µικρών τούβλων µε το χτύπηµα µίας µπάλας). Αρχικά οι 20 µαθητές της τάξης χωρίστηκαν σε 4 οµάδες των 5 ατόµων για κάθε µία από τις οποίες δηµιουργήθηκε και η αντίστοιχη οµάδα στο Edmodo (Οµάδα Α, Οµάδα Β, Οµάδα Γ και Οµάδα ). Επιπλέον, δηµιουργήθηκε µία ακόµη οµάδα (project2lyk) µε µέλη όλους τους µαθητές της τάξης. Σηµειώνεται ότι ο εκπαιδευτικός (µε ρόλο δασκάλου) εγγράφηκε σε όλες τις οµάδες για να µπορεί να παρακολουθεί τη ροή των συζητήσεων και να επεµβαίνει όταν αυτό κρινόταν απαραίτητο. Η δηµοσίευση των αναρτήσεων στο χώρο συζητήσεων κάθε οµάδας είναι ελεγχόµενη από τον καθηγητή ο οποίος έχει το δικαίωµα να τις επιτρέψει ή να τις διαγράψει. Κατά τη διάρκεια των µαθηµάτων οι µαθητές προσπαθούσαν να ολοκληρώσουν τα ηλεκτρονικά παιχνίδια που τους δίνονταν και σε ώρες εκτός µαθήµατος σε εθελοντική βάση χρησιµοποιούσαν το Edmodo για να επικοινωνούν και να ανταλλάσσουν ιδέες είτε µε τα µέλη της οµάδας τους είτε µε όλη την τάξη µε βάση τις κατευθύνσεις του εκπαιδευτικού.

8 8 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής Κατά τη διάρκεια της τελευταίας συνάντησης στην τάξη, ο εκπαιδευτικός ζήτησε από τους µαθητές να χρησιµοποιήσουν το Edmodo για µία δραστηριότητα λίγο διαφορετική από τις προηγούµενες την οποία θεωρούσε ιδιαίτερα σηµαντική. Έτσι λοιπόν δόθηκαν στους µαθητές επτά ερωτήσεις οι οποίες χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες: διερεύνησης, επεξήγησης και ολοκλήρωσης. Αυτό που ενδιέφερε τον εκπαιδευτικό ήταν να µελετήσει τις αναρτήσεις του κάθε µαθητή µε σκοπό να βγάλει συµπεράσµατα, σχετικά µε τις δυσκολίες που αντιµετώπιζε αλλά και πιθανά σηµεία που δεν κατανόησε σωστά. Όλες οι αναρτήσεις βρίσκονται δηµοσιευµένες στα ιστολόγια των οµάδων στο Edmodo, κάποια δείγµατα των οποίων παρουσιάζονται στις παρακάτω εικόνες. Σχήµα 6. Παράδειγµα αναρτήσεων Σχήµα 7. Παράδειγµα αναρτήσεων Αποτελέσµατα Η αξιολόγηση πραγµατοποιήθηκε µε την παρατήρηση, τη συζήτηση µε τους µαθητές και τον εκπαιδευτικό, τη µελέτη των απαντήσεων στα ερωτηµατολόγια καθώς και του περιεχοµένου των αναρτήσεων στα ιστολόγια.

9 Η Πληροφορική στην Πρωτοβάθµια και Δευτεροβάθµια Εκπαίδευση - Διδασκαλία και Διδακτική 9 Τα αποτελέσµατα από τις απαντήσεις των 19 µαθητών στα ερωτηµατολόγια διαµορφώθηκαν ως εξής: το 47,36% των µαθητών δήλωσε ότι έχει άριστη σχέση µε τους Η/Υ ενώ δεν υπήρχε κανένας µαθητής που να τη χαρακτηρίζει κακή ή ανύπαρκτη. Όλοι οι µαθητές ασχολούνταν µε τα κοινωνικά δίκτυα και µάλιστα το 52,63% επισκέπτονταν ανάλογα περιβάλλοντα σε καθηµερινή βάση. Ενώ το 78,94% των µαθητών γνώριζε ήδη την ύπαρξη των ιστολογίων, µόνο το 10,52% συνεισέφερε σε ιστολόγια καθηµερινά, το 21,05% πολύ συχνά, το 10,52 συχνά, το 36,84% σπάνια και το 21,05% ποτέ. Όσον αφορά τη χρήση των ιστολογίων στο πλαίσιο κάποιου σχολικού µαθήµατος το 57,89% δήλωσε ότι δεν έχει εµπλακεί ποτέ σε ανάλογη δραστηριότητα. Το 47,36% των µαθητών δήλωσε ότι το Edmodo βοήθησε πολύ στην επίλυση αποριών κατά την προσπάθειά τους να φέρουν εις πέρας τις εργασίες τους, ενώ το 10,52% καθόλου. Το 36,84% των µαθητών ανέτρεξε στο χώρο συζητήσεων για να βοηθηθεί από τις δηµοσιευµένες αναρτήσεις ή εργασίες ενώ το 42,1% επισκέφθηκε το Edmodo για να ελέγξει αν υπήρχαν ερωτήσεις συµµαθητών που περίµεναν απάντηση. Η µελέτη των αναρτήσεων έδειξε ότι το 60% των µαθητών υπέβαλε ερωτήµατα ή σχόλια στα ιστολόγια µε αποτέλεσµα να υπάρχουν και απαντήσεις από τους µαθητές που έσπευσαν να προσφέρουν βοήθεια. Το 63,15% θεώρησε πιο χρήσιµο το ιστολόγιο όλης τάξης σε σχέση µε τα ιστολόγια των οµάδων λόγω της συµµετοχής περισσότερων µαθητών και τη λήψη µεγαλύτερης ανατροφοδότησης. Το 26,31% χαρακτήρισε τη χρήση των ιστολογίων στις εργασίες χρήσιµη, το 31,57% ευχάριστη, το 36,84% αδιάφορη και το 5,26% κουραστική. Παρόλα αυτά το 78,94% των µαθητών θα ήθελε να ξαναγίνει µία προσπάθεια ενσωµάτωσης των ιστολογίων σε κάποιο µάθηµα. Συµπεράσµατα ραστηριότητα στο Wikispaces Η εν λόγω συνεργατική δραστηριότητα, αποδείχθηκε µια πολύ ευχάριστη και ενδιαφέρουσα εµπειρία τόσο για τα ίδια τα παιδιά όσο και για τον διδάσκοντα του µαθήµατος. Ο τελευταίος δήλωσε χαρακτηριστικά ότι δεν µπορούσε να φανταστεί ότι οι µαθητές του θα έφταναν σε ένα τόσο καλό τελικό αποτέλεσµα και ότι το εργαλείο τους βοήθησε πολύ σε αυτήν την προσπάθεια. Παρόλο που οι µαθητές δε γνώριζαν αρχικά το εργαλείο, µπόρεσαν εύκολα να εξοικειωθούν µε αυτό. Ένας µαθητής δήλωσε ότι είναι τόσο εύκολο όσο το Facebook και ότι αφιερώνοντας λίγο χρόνο το καταλαβαίνεις πολύ καλά. Χρησιµοποιώντας, το wiki «Αlikarnassos_Word_Totorial» οι οµάδες κατόρθωσαν να δηµιουργήσουν από κοινού ένα έργο τονίζοντας ότι τα δυσκολότερα σηµεία της εργασίας τα αντιµετωπίσανε οµαδικά και συνεργατικά. Ωστόσο, κάποιοι µαθητές δεν κατάφεραν να αποδώσουν στο µέγιστο βαθµό. Ένας από αυτούς, αξιολογώντας την προσπάθειά του δήλωσε ότι θα µπορούσε να έχει βοηθήσει την οµάδα του ακόµα περισσότερο αφού κάποια µέλη ίσως συνεργάστηκαν καλύτερα από εκείνον. Σηµαντικό είναι όµως το γεγονός ότι όλοι οι συµµετέχοντες έµειναν ικανοποιηµένοι από το αποτέλεσµα. Αξίζει να αναφερθεί η δήλωση των µαθητών ότι όσοι δουν το εγχειρίδιό τους µπορούν να βοηθηθούν και να µάθουν πολλά πράγµατα, όπως τα µάθανε και οι ίδιοι µέσα από τη δραστηριότητα. Ωστόσο, κάθε εκπαιδευτικός που επιθυµεί να προχωρήσει σε τέτοιου είδους δραστηριότητες πρέπει να λάβει υπόψη του σηµαντικές αρχές. Προτείνεται η αφιέρωση χρόνου για την εξοικείωση των µαθητών µε το εργαλείο και η επίδειξη παρόµοιων projects, η επιλογή ενδιαφέροντων αυθεντικών δραστηριοτήτων και η συνεχής υποστήριξη και αξιολόγηση των µαθητών. Απαραίτητη είναι η ύπαρξη χώρου στον ιστότοπο, όπου θα παραµένουν αναρτηµένα τα µέλη των οµάδων, τα καθήκοντά τους, οι προθεσµίες υποβολής των παραδοτέων τους και το βοηθητικό υλικό. ραστηριότητα στο ιστολόγιο (blog) του Edmodo Ο καθηγητής Πληροφορικής, ιδιαίτερα εξοικειωµένος µε τις web 2.0 υπηρεσίες, ήταν ιδιαίτερα ενθουσιασµένος µε τη δραστηριότητα και προσπαθούσε συνεχώς να ενθαρρύνει τη συµµετοχή των

10 10 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Καθηγητών Πληροφορικής µαθητών. Οι µαθητές κατά την πρώτη επαφή τους µε το Edmodo δυσαρεστήθηκαν από το γεγονός ότι η διεπαφή του δεν παρέχει τη δυνατότητα του «Like» όπως το Facebook. Οι µαθητές δεν αντιλήφθηκαν αµέσως τη χρησιµότητα των ιστολογίων λόγω του ότι ήταν η πρώτη φορά που εµπλέκονταν σε µία τέτοιου είδους εκπαιδευτική δραστηριότητα. Μέσα από εκτενή διάλογο µαζί τους, κατέστη σαφής τόσο η αξία της µεταξύ τους επικοινωνίας και συνεργασίας όσο και των δηµοσιευµένων συζητήσεων και εργασιών που παρέµεναν στον χώρο του Edmodo, στη διάθεση οποιουδήποτε αντιµετώπιζε δυσκολίες κατά την ενασχόλησή του µε αυτές. Η συνεισφορά σε αναρτήσεις σχετικά µε το σχεδιασµό των παιχνιδιών ήταν ικανοποιητική και το περιεχόµενο τους ήταν ουσιαστικό και εύστοχο. Εντοπίστηκαν περισσότερα µηνύµατα τα οποία έθεταν ερωτήµατα και λιγότερα µε βοηθητικές απαντήσεις. Ένας συγκεκριµένος µαθητής προσπαθούσε να απαντάει στις περισσότερες ερωτήσεις και προς το τέλος ενός µαθήµατος έδωσε και ολοκληρωµένες λύσεις. Άλλοι µαθητές δηµοσίευσαν τα προβλήµατα που συνάντησαν και τον τρόπο που τα ξεπέρασαν. Οι µαθητές ικανοποιούνταν από τις απαντήσεις των συµµαθητών τους και τις εφαρµόζανε για να προχωρήσουν στην ολοκλήρωση των εργασιών τους. Επίσης υπήρξαν αναρτήσεις µε παρατηρήσεις και συµπεράσµατα των µαθητών σχετικά µε τη συµπεριφορά των παιχνιδιών. Κάποιοι πρότειναν να ανεβάσουν τις εντολές των παιχνιδιών στο ιστολόγιο όλης της τάξης προκειµένου να είναι πάντα διαθέσιµες σε όλους. Έτσι κάθε φορά που ολοκληρώνονταν ένα παιχνίδι όλες οι οµάδες δηµοσίευαν την εργασία τους. Η πλειοψηφία των µαθητών έκρινε πιο χρήσιµο το ιστολόγιο όλης της τάξης το οποίο φιλοξενούσε περισσότερες συνεισφορές σε σχέση µε τα ιστολόγια των µικρότερων οµάδων που περιόριζαν την επικοινωνία µεταξύ 4 ή 5 ατόµων. Η συνεισφορά σε αναρτήσεις σχετικά µε τα διερευνητικά ερωτήµατα που έθεσε ο εκπαιδευτικός ήταν καθολική βοηθώντας τον να εξάγει συµπεράσµατα για κάθε µαθητή ξεχωριστά. Συµπερασµατικά θα λέγαµε ότι ο αρχικός δισταγµός των µαθητών οφείλονταν στην έλλειψη εξοικείωσής τους σχετικά µε την αξιοποίηση τέτοιων µέσων επικοινωνίας στο πλαίσιο των σχολικών µαθηµάτων. Η ενθαρρυντική πλευρά των αποτελεσµάτων είναι η διάθεση των µαθητών να συµµετέχουν ξανά σε µία παρόµοια δραστηριότητα στο πλαίσιο και άλλων µαθηµάτων. Αναφορές Charles, R., & Ranmi, A. (2007). Wild, wild wikis: A way forward, 5th International conference on creating, connecting and collaborating through computing. Efimova, L., & Fiedler, S. (2003). Learning webs: learning in weblog networks. Retrieved 25 January 2014 from Homic, M., & Melis, E. (2006). Using blogs for learning logs. Retrieved 25 January 2014 from Kennedy, K. (2003). Writing with web logs, Technology and learning. Retrieved 25 January 2014 from O Reilly, T., (2005). What is web 2.0. Design patterns and business models for the next generation of software, Retrieved 25 January 2014 from O Reilly T., & Battelle J. (2009). Web squared: web 2.0 five years on. Web 2.0 summit, Oct Retrieved 25 January 2014 from Murugesan, S. (2007). Understanding Web 2.0. IT Professional, vol 9, no 4, pp Piccoli, G. (2007). Information systems for managers: texts and cases. NJ: USA Sharma, P. (2008). Characteristics of web 2.0 technology. TechPluto. Retrieved 25 January 2014 from Krause, S. (2004). When blogging goes bad: a cautionary tale about blogs, lists, discussion and interaction. Retrieved 25 January 2014 from Yang, S.-H. (2009). Using blogs to enhance critical reflection and community of practice. Retrieved 25 January 2014 from Τζωρτζάκης, Γ., Κωστάκη, Κ. & Βλαχοκυριάκου,Φ., (2009). Τεχνολογίες Web 2.0 για τη διαθεµατική διδασκαλία στο Λύκειο. Ανακτήθηκε 25 Ιανουαρίου 2014 από Wikispaces (2011). Web 2.0 in learning. Ανακτήθηκε 25 Ιανουαρίου 2014 από Wikipedia (2014). Web 2.0. Ανακτήθηκε 25 Ιανουαρίου 2014 από