ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Α ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Α ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΤΜΗΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέµα: Συγκριτική Μελέτη Χορηγικών προγραµµάτων ΟΤΑ Α Βαθµού Σεπτέµβριος 2007 ΑΘΗΝΑ Επιβλέπων: ΓΑΣΠΑΡΙΝΑΤΟΣ Κ. Σπουδάστρια: ΜΑΡΙΑ ΣΠΑΤΑ

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η εργασία αυτή δε θα µπορούσε ναι πραγµατοποιηθεί, τηρώντας πιστά τον αρχικό σχεδιασµό της, χωρίς τη συµβολή, του επιβλέποντα καθηγητή µου Κώστα Γασπαρινάτου. Ακόµα, της κ. Χριστίνας Σταµπόλλογλου και του κ. Αλέξανδρου Στάνα από τα περιοδικά Sponsor it και Highlights, του κ. iels Bach και του θείου Μίµη Μακρή, οι οποίοι αποτέλεσαν συνδετικό κρίκο για την επαφή µε τη ανία, της κ. Gitte Wallmann και του κ. Henrick Schou από το δήµο του Randers καθώς και της κ. Πόπης Αλιφραγκή από το δήµο Βύρωνα. Της ευχαριστώ θερµά 2

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ. σελ.2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ..σελ.3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ.....σελ.5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ.. σελ.6 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...σελ.8 Α ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ Ι ΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ 1.α Εννοιολογική οριοθέτηση της χορηγίας...σελ.11 1.β Η σηµασία της χορηγίας για την επιχείρηση... σελ.12 1.γ Η σηµασία της χορηγίας για την Τοπική Αυτοδιοίκηση σελ.13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΙΑ 2.α Η Χορηγία στην Αρχαία Ελλάδα σελ.15 2.β Ο θεσµός της πατρωνίας στα Ρωµαϊκά χρόνια.. σελ.17 2.γ Μεσαίωνας και Αναγέννηση..σελ.18 2.δ Η Ευεργεσία της Νεώτερους Χρόνους σελ.18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ 3.α Το Ευρωπαϊκό σκηνικό...σελ.20 3.β Η Μ. Βρετανία, ο πρώτος σταθµός από της Η.Π.Α. στην Ευρώπη... σελ.30 3.γ Οι πανευρωπαϊκές και οι εθνικές οργανώσεις για τη χορηγία.....σελ.31 3.γ.i Η C.E.R.E.C. 3.γ.ii Η E.S.A. 3.γ.iii Οι Εθνικές Οργανώσεις των Χωρών 3

4 3.δ ράσεις της Ε.Ε. για το θεσµό της χορηγίας..σελ.36 3.ε Τα φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Η µελέτη της C.E.R.E.C.σελ.38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 4.α Η Χορηγία στη Σύγχρονη Ελλάδα σελ.58 4.β Το Θεσµικό Πλαίσιο διαχρονικά... σελ.60 4.γ Ο της νόµος για την Πολιτιστική Χορηγία... σελ.63 4.δ Η συµβολή του ΟΜ.Ε.Π.Ο.....σελ.66 Β ΜΕΡΟΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΑΝΙΑΣ 1.a H ΠΟΛΗ ΤΟΥ RANDERS 68 1.β Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ RANDERS γ Η ΧΟΡΗΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ RANDERS 70 1.d CASE STUDY :TO ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΩΝ ΕΝΝΕΑ ΗΜΕΡΩΝ...75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ 2.α Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ 80 2.β Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΒΥΡΩΝΑ γ Η ΧΟΡΗΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΒΥΡΩΝΑ 82 2.d CASE STUDYQ TO FESTIBAL BRAXVN 85 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ....σελ.88 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.σελ.92 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ..σελ.95 4

5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗΣ Πίνακας 1 Χορηγίες Ιδιωτικού Τοµέα: νόµοι, συστήµατα και στόχοι σελ.23 Πίνακας 2 Χορηγικές Οργανώσεις των Ευρωπαϊκών Χωρών...σελ.33 Πίνακας 3 Η πορεία ανάπτυξης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της χορηγίας Ε.Ε σελ.36 Πίνακας 4 Φοροαπαλλαγές και Φορολογικά Κίνητρα σελ.39 Πίνακας 5 Η διαφορετική φορολογία των χωρών...σελ.57 Πίνακας 6 Οι χορηγοί του RANDERS UGEN 2007 σελ.77 Πίνακας 7 Η Οικονοµική Κάλυψη του Φεστιβάλ.σε.77 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εργασία αυτή σκοπεύει να ανιχνεύσει την εφαρµογή του θεσµού της πολιτιστικής χορηγίας και να τη συγκρίνει στο πλαίσιο των χωρών της Ευρώπης. Ασχολείται µε τα φορολογικά κίνητρα που παρέχουν οι κυβερνήσεις σε χορηγούς και χορηγούµενους καθώς και τις γενικότερες διευκολύνσεις προς αυτούς. Παράλληλα αποτυπώνει την αξιοποίηση του συγκεκριµένου θεσµού στην Ελλάδα, αναδεικνύοντας τις αδυναµίες της χώρας ενώ επιπλέον επιδιώκει µία κριτική προσέγγιση στο νέο νόµο που ψηφίστηκε µέσα στο 2007 για την πολιτιστική χορηγία. Ένα µεγάλο µέρος ωστόσο, της εργασίας είναι αφιερωµένο στην πρακτική εφαρµογή της πολιτιστικής χορηγίας από τους δήµους αξιοποιώντας µετά από πρωτογενή έρευνα τα παραδείγµατα δύο συγκεκριµένων δήµων, της ανίας και της Ελλάδας. Με τον τρόπο αυτό προκύπτουν αξιόλογα συµπεράσµατα που ανοίγουν το δρόµο για την ανταλλαγή γνώσης και εµπειριών µεταξύ χωρών µε διαφορετικές αντιλήψεις για την πολιτιστική πολιτική, τη διοικητική νοοτροπία και την οικονοµία. 6

7 ABSTRACT The object of this assignment is focused on a comparative study concerning the implementation of cultural sponsorship among European countries. It deals with the tax treatment and the other incentives given by different European governments to sponsors and sponsored organizations too. In addition, it records the development of this institution in Greece and it tries to show off its weaknesses there. Furthermore, it presents with a critical opinion the new law about Cultural Sponsorship which has been adopted in A main part of this assignment develops the practical process of sponsorship s function through two specific examples. In other words, it describes how two different municipalities, of different countries -Greece and Denmark, adapt the institution of cultural sponsorship. This attempt leads to some useful results that could help the exchange of experience and know how between different mentalities and administrations. 7

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στο πλαίσιο της πτυχιακής εργασίας του τµήµατος Οικονοµικής ιαχείρισης της Α Εκπαιδευτικής Σειράς της Εθνικής Σχολής Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ε.Σ.Τ.Α.) µε επιβλέποντα καθηγητή τον κ. Κώστα Γασπαρινάτο. Η εργασία επικεντρώνεται στη διερεύνηση του τρόπου αξιοποίησης της πολιτιστικής χορηγίας από τις Ευρωπαϊκές χώρες και τη θέση της Ελλάδας στο πλαίσιο αυτό. ΣΚΟΠΟΣ της είναι να αναδείξει τις διαφορετικές προσεγγίσεις που υιοθετούν οι χώρες της Ευρώπης στο θεσµό της χορηγίας τόσο ως εργαλείο άντλησης χρηµατικών πόρων για την εκπόνηση της πολιτιστικής τους πολιτικής όσο και από πλευράς φορολογικής αντιµετώπισης του χορηγού και του χορηγούµενου. Ιδιαιτέρως εξετάζεται η χορηγία από την Τοπική Αυτοδιοίκηση ως εργαλείο πολιτιστικής ανάπτυξης. Ο στόχος αυτός θέτει ως περιοχή προβληµατισµού το ενδιαφέρον της Ελλάδας για την ανάπτυξη του θεσµού της πολιτιστικής χορηγίας και τοποθετεί την ΥΠΟΘΕΣΗ ΕΡΓΑΣΙΑΣ στη βάση µιας ισχνής αξιοποίησης του θεσµού τόσο από την κεντρική διοίκηση όσο και από την τοπική αυτοδιοίκηση. Η ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ που ακολουθήθηκε, στηρίχθηκε τόσο σε πρωτογενείς πηγές (προσωπικές και τηλεφωνικές συνεντεύξεις, νοµοθεσία, Ευρωπαϊκές Οδηγίες, ηλεκτρονικό ταχυδροµείο, χορηγικός φάκελος) όσο και σε δευτερογενείς (ελληνική και ξενόγλωσση βιβλιογραφία, µελέτες, ελληνικά και ξενόγλωσσα άρθρα κλαδικών περιοδικών, πρακτικά συνεδρίου, σηµειώσεις µαθηµάτων για τη χορηγία στην Ε.Σ.Τ.Α., διπλωµατική εργασία, διαδικτυακές ιστοσελίδες). Η θεωρητική κάλυψη του θέµατος έγινε κυρίως από τις δευτερογενείς πηγές ενώ από τις πρωτογενείς µόνο η νοµοθεσία και οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν µέσω ηλεκτρονικού ταχυδροµείου χρησιµοποιήθηκαν στο θεωρητικό µέρος της εργασίας. Αντίθετα, οι πρωτογενείς πηγές συνέβαλαν στην πρακτική ανάλυση του θέµατος της εργασίας δεδοµένου ότι η πολιτιστική χορηγία στην τοπική αυτοδιοίκηση παραµένει αδιερεύνητο προς το παρόν πεδίο για τη βιβλιογραφία και την αρθρογραφία. Στο πλαίσιο αυτό επιλέχθηκε η παρουσίαση µε τη µορφή µελέτης περίπτωσης του παραδείγµατος δύο δήµων, ενός της Ελλάδας και ενός του εξωτερικού ( ανία) µε στόχο την αποτύπωση της εφαρµογής της πολιτιστικής χορηγίας στην πράξη. Για τη διασφάλιση της πληρότητας και της ακρίβειας των στοιχείων που αφορούσαν το δήµο Randers της ανίας κρίθηκε απαραίτητο το ταξίδι στη χώρα αυτή και η προσωπική επαφή µε στελέχη του δήµου. 8

9 δύο µέρη: Σε ό,τι αφορά τη δοµή της εργασίας, η ΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ γίνεται σε Το πρώτο µέρος της εργασίας εστιάζει στη θεωρία της πολιτιστικής χορηγίας. Στο πρώτο κεφάλαιο επιχειρείται η εξέταση της χορηγίας ως θεσµού συνεργασίας του ιδιωτικού µε το δηµόσιο τοµέα µέσα από µία σύντοµη αναφορά στην εννοιολογική οροθέτηση της χορηγίας καθώς και στο ρόλο που αυτή παίζει τόσο στην ανάπτυξη της στρατηγικής µιας επιχείρησης όσο και στην ανάπτυξη της πολιτιστικής πολιτικής για την τοπική αυτοδιοίκηση. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζεται η εξέλιξη της χορηγίας διαχρονικά µέσα από την ιστορική της διαδροµή που ξεκινά από την Αρχαία Ελλάδα, περνά µε διαφορετικό τρόπο στα Ρωµαϊκά Χρόνια και τις περιόδους του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης αλλά και στην πρώτη περίοδο σύστασης του νεώτερου ελληνικού κράτους. Το τρίτο κεφάλαιο καλύπτει τον πυρήνα της θεµατολογίας χαρτογραφώντας την προσαρµογή της πολιτιστικής χορηγίας στις διάφορες χώρες της Ευρώπης. Μεταξύ άλλων παρουσιάζεται το θεσµικό πλαίσιο που την καλύπτει σε αυτές, τα φορολογικά κίνητρα που εφαρµόζει το κάθε κράτος καθώς και οι οργανώσεις που στοχεύουν µε τη λειτουργία τους στην περαιτέρω ανάπτυξή της. Το τέταρτο κεφάλαιο εξειδικεύεται στη διερεύνηση της νοµοθετικής αντιµετώπισης της πολιτιστικής χορηγίας στη χώρα µας. Παρουσιάζεται η εξέλιξη του σχετικού νοµοθετικού πλαισίου και γίνεται µία εκτενέστερη θεώρηση του νέου νόµου για την πολιτιστική χορηγία. Το δεύτερο µέρος εστιάζει στην πρακτική αξιοποίηση της πολιτιστικής χορηγίας από την τοπική αυτοδιοίκηση µέσα από τα παραδείγµατα δύο δήµων αξιοποιώντας ταυτόχρονα ως µέσο, τις µελέτες περίπτωσης. Πρόκειται για το δήµο Randers στη ανία µε το Φεστιβάλ των Εννέα Ηµερών και το δήµο Βύρωνα στην Ελλάδα µε το Φεστιβάλ Βράχων. Στα συµπεράσµατα τέλος επιχειρείται µία κριτική προσέγγιση της Ελλάδας απέναντι στο θεσµό της πολιτιστικής χορηγίας, η διατύπωση κάποιων προτάσεων καθώς και η ανάδειξη των αποτελεσµάτων από τη συγκριτική µελέτη των δύο δήµων. Οι προοπτικές για τη χώρα µας διαφαίνονται θετικές. Απαιτείται όµως συντονισµένη προσπάθεια που θα υπαγορεύεται από στρατηγικό σχεδιασµό. Το παράδειγµα της ανίας επιβεβαιώνει µία τέτοια τοποθέτηση και µπορεί να αποτελέσει βάση έµπνευσης και για τα ελληνικά δεδοµένα. 9

10 Α Μέρος 10

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΩΣ ΘΕΣΜΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΚΑΙ Ι ΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ 1.α Εννοιολογική οριοθέτηση της χορηγίας Η χορηγία, έννοια αρκετά ταλαιπωρηµένη στην εποχή µας εξαιτίας της πολυσήµαντης χρήσης της, φέρει απόλυτα οροθετηµένο περιεχόµενο που δε θα πρέπει να συγχέεται µε άλλους συγγενείς θεσµούς, όπως η δωρεά, η φιλανθρωπία ή η ευεργεσία. Η πολιτιστική χορηγία, η οποία και αφορά πιο άµεσα τη συγκεκριµένη εργασία, είναι η παροχή χρηµάτων ή υπηρεσιών ή αγαθών σε έναν καλλιτεχνικό οργανισµό ή έναν καλλιτέχνη ως φυσικό πρόσωπο, µε σκοπό την προβολή της εταιρικής εικόνας, των προϊόντων-υπηρεσιών (Γασπαρινάτος 2006). Αποτελεί δράση επιχειρηµατικού χαρακτήρα µε αµφίδροµα οφέλη για τους εµπλεκόµενους. Στο πλαίσιο αυτό καλείται να περιέχει τις εξής παραµέτρους: - «Την κοινωνική προσφορά και την πίστωση του χορηγού µε την κοινωνική ευποιία - Τη µεταφορά οικονοµικών πόρων από τον ιδιωτικό στο δηµόσιο κοινωνικό τοµέα - Την προβολή των εταιριών και όχι των προϊόντων τους - Την υπογραφή εταιριών και όχι προσώπων - Τη διακριτική και όχι την έντονη και κραυγαλέα προβολή του χορηγού» (Γασπαρινάτος 2006) Και αντίστοιχα να µην συγχέεται µε: - «Τις έννοιες της δωρεάς, της φιλανθρωπίας και της ευεργεσίας, οι οποίες είναι µονοµερείς, αλτρουιστικές πράξεις σε ατοµικό επίπεδο από τις οποίες ο δωρητής δεν περιµένει τίποτα άλλο εκτός από την ηθική ικανοποίηση - Την επιχορήγηση, η οποία εµπεριέχει το στοιχείο της νοµοθετηµένης υποχρέωσης στο πλαίσιο κρατικών και διακρατικών προϋπολογισµών - Τη διαφήµιση ή την προώθηση πωλήσεων, γιατί µε τη χορηγία δεν επιδιώκεται η πώληση προϊόντων αλλά η δηµιουργία της κοινωνικής εικόνας της χορηγού εταιρείας» (Γασπαρινάτος 2006). 11

12 1.β Η σηµασία της χορηγίας για την επιχείρηση Τόσο η δυναµική της παγκοσµιοποίησης όσο και η ταχύτατα αναπτυσσόµενη δράση των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων από τη δεκαετία του 80 και µετά, έχουν θέσει τον επιχειρηµατικό κόσµο µπροστά σε νέες προκλήσεις που τον καλούν να υπηρετεί διαχρονικές αξίες διασφαλίζοντας έτσι βιωσιµότητα 1. Στο νέο αυτό πλαίσιο βρίσκει το δικό της χώρο ανάπτυξης η έννοια της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (Ε.Κ.Ε.) η οποία σηµατοδοτεί τη σύγχρονη στρατηγική των εταιριών για υπεύθυνη συµπεριφορά απέναντι στο φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον όπου και οι ίδιες δραστηριοποιούνται. Το χτίσιµο καλής φήµης αποτελεί το πλέον αναγνωρίσιµο όφελος από µία τέτοια συµπεριφορά, κι αυτό γιατί η καλή εικόνα µιας επιχείρησης δεν είναι αποδεσµευµένη από χρηµατοοικονοµικές αποδόσεις. Η χορηγία είναι ένα βήµα προς την Ε.Κ.Ε., εµπεριέχεται σε αυτή και αποτελεί ένα από τα εργαλεία ανάπτυξής της. «Ο κύριος στόχος της χορηγίας είναι να διαµορφώσει το κοινωνικό πρόσωπο µιας εταιρείας. Μάλιστα, η χορηγία υπήρξε ένας από τους κύριους τρόπους για να γίνει κάτι τέτοιο, όταν δεν υπήρχε ακόµα στις εταιρείες η πολιτική ατζέντα για τη βιώσιµη ανάπτυξη και την κοινωνική ευθύνη. Η χορηγία είναι µια ανταποδοτική σχέση, δηλαδή συνεισφέρω στην κοινωνία, στον πολιτισµό, στον αθλητισµό, στα γράµµατα, τις τέχνες, την εκπαίδευση και αυτό που λαµβάνω ως αντάλλαγµα είναι η καλή φήµη και η πίστη στο εταιρικό µου όνοµα. Ενισχύω τη φήµη µου, ενισχύω την αξία µου» (Τσακαρέστου 2007) 2. Κατ επέκταση, υπάρχουν πέντε βασικοί λόγοι για τους οποίους µία επιχείρηση θα είχε λόγο να επιλέξει την πολιτιστική χορηγία έναντι των υπόλοιπων µορφών της 3 : 1) προσελκύει περισσότερο το ενδιαφέρον σηµαντικών προσωπικοτήτων και διαµορφωτών γνώµης, γιατί µπορεί να συνδεθεί πιο εύκολα µε δράσεις ελκυστικές και εντυπωσιακές 2) προσεγγίζει πιο εύκολα τους πολιτικούς, γιατί οι τέχνες τυγχάνουν ευχάριστης αποδοχής από τα υψηλά κυβερνητικά στελέχη 3) εξασφαλίζει µεγαλύτερη φήµη και σεβασµό για το χορηγό, γιατί οι τέχνες χαίρουν µεγάλης εκτίµησης από το κοινό 4) κερδίζει πιο εύκολα κάλυψη από τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης, γιατί συνδέεται πιο εύκολα µε πρωτότυπες ενέργειες που απαιτούν φαντασία 1 Για περισσότερα βλέπε περιοδικό Executive Know How, τεύχος 85 Φεβρουάριος 2005, σελ Συνέντευξη στο περιοδικό Sponsor it, Ιούνιος 2007, σελ Arts & Business Report, Μάρτιος

13 5) βοηθά περισσότερο στο χτίσιµο εικόνας που στηρίζεται στη δηµιουργικότητα και την καινοτοµία 1.γ Η σηµασία της χορηγίας για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Ο συνεχώς ενισχυόµενος ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης µε αρµοδιότητες, χωρίς την αντίστοιχη αύξηση πόρων από την κεντρική διοίκηση, µπορεί να φαίνεται εξαρχής ότι οδηγεί σε αδιέξοδο, διαµορφώνει ωστόσο και την ευκαιρία στις τοπικές κοινωνίες για την ενεργοποίησή τους στην αναζήτηση νέων τρόπων άντλησης χρηµατοδοτικών µέσων. Ο τοµέας του πολιτισµού δεν µένει στο περιθώριο αυτής της ανάγκης, αλλά αντίθετα αναδεικνύεται σε πεδίο όπου η αυτοδιοίκηση µπορεί να λειτουργήσει ως µικρογραφία του κράτους. - Η εφαρµογή πολιτικών για την ανάδειξη και προστασία του τοπικού πολιτισµού, η προβολή των πολιτιστικών αγαθών και των σύγχρονων πολιτιστικών έργων που παράγονται σε τοπικό επίπεδο, µε τη δηµιουργία πολιτιστικών και πνευµατικών κέντρων, µουσείων, πινακοθηκών, κινηµατογράφων και θεάτρων, φιλαρµονικών και σχολών διδασκαλίας µουσικής, σχολών χορού, ζωγραφικής καθώς και η µελέτη και εφαρµογή πολιτιστικών προγραµµάτων - Η προστασία µουσείων, µνηµείων, σπηλαίων καθώς και αρχαιολογικών και ιστορικών χώρων της περιοχής και των εγκαταστάσεων αυτών - Η διοργάνωση συναυλιών, θεατρικών παραστάσεων και άλλων πολιτιστικών εκδηλώσεων ή η συµµετοχή τους σε αυτά - Η προώθηση πολιτιστικών ανταλλαγών, σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο - Η ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισµού Είναι µερικά από τα σηµεία στο νέο ηµοτικό και Κοινοτικό Κώδικα 1 που προβλέπουν ρόλο για την Τοπική Αυτοδιοίκηση στα πολιτιστικά. Το εύρος αυτό σε ό,τι αφορά τις δυνατότητες πολιτιστικής δραστηριοποίησης διαµορφώνει πρόσφορο έδαφος για την ανάπτυξη θεσµών όπως η χορηγία. Η χορηγία σε µία πρώτη προσέγγιση µοιάζει να αποτελεί οικείο εργαλείο αναζήτησης νέων πόρων. Πέρα από αυτό όµως, δίνει τη δυνατότητα και σε αποκεντρωµένο διοικητικά επίπεδο να χτιστούν σχέσεις συνεργασίας µεταξύ δηµόσιας και ιδιωτικής σφαίρας 1 Νόµος 3463/

14 παρακολουθώντας τα ήθη και τις τάσεις της εποχής που θέλει ένα νέο κοινωνικό σύστηµα στηριγµένο στην ποικιλοµορφία αποφάσεων, αξιών και πόρων (M.O.S.A.I.C. 2001) 1. 1 Managing an Open and Strategic Approach in Culture Council of Europe 14

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΧΟΡΗΓΙΑΣ 2.α Η Χορηγία στην Αρχαία Ελλάδα Η ιστορική αφετηρία της χορηγίας εντοπίζεται στα τέλη του 6 ου π.χ. αιώνα στην Αθηναϊκή ηµοκρατία του Κλεισθένη οπότε και οι εύποροι πολίτες ήταν υποχρεωµένοι µε δικά τους έξοδα να συµβάλλουν στη διοργάνωση των θεατρικών αγώνων. Ο 5 ος π.χ. αιώνας σηµατοδότησε, στην Αθήνα του Περικλή, την απόλυτη ακµή του θεσµού. Η χορηγία συνέθετε - µαζί µε την τριηραρχία, τη γυµνασιαρχία και την εστίαση - τις λειτουργίες, σπουδαίους θεσµούς της αθηναϊκής δηµοκρατίας. Οι λειτουργίες, ως υπηρεσίες προς το λαό, υποχρέωναν τους πλούσιους Αθηναίους να διαθέσουν µέρος του εισοδήµατός τους είτε για την πραγµατοποίηση έργων είτε για τη διοργάνωση εκδηλώσεων. Οι δύο αυτές επιλογές έπρεπε να συµβάλλουν στη δηµόσια ζωή της πόλης, στην ασφάλειά της αλλά και την προβολή της. Τα οφέλη από την εφαρµογή αυτής της µεθόδου ήταν πολύπλευρα ενώ παράλληλα ανταποκρίνονταν και στη γενικότερη πολιτική φιλοσοφία της εποχής. Η αθηναϊκή πολιτεία εξασφάλιζε έτσι σηµαντικούς οικονοµικούς πόρους που βοηθούσαν στην ανάπτυξη του πολιτισµού, του αθλητισµού και της παιδείας δραστηριότητες στις οποίες ήθελε να διαπρέπει. Ενδυνάµωνε επίσης τη δηµοκρατική της εικόνα επιτυγχάνοντας την έµµεση φορολόγηση των εύπορων µε έµπρακτα ωστόσο αποτελέσµατα για τους ίδιους τους πολίτες όπως την ενίσχυση της άµυνας αλλά και των µειονεκτούντων οµάδων µέσω των προγραµµάτων σίτισης. Στους χορηγούς αντίστοιχα δινόταν η ευκαιρία να αποδείξουν ότι ως ευσυνείδητα µέλη του κοινωνικού συνόλου συνεισφέρουν σε αυτό και απολαµβάνουν ιδιαίτερης τιµής. Συνιστούσε τέλος διαφανή τρόπο µεταφοράς πόρων από τον ιδιωτικό προς το δηµόσιο τοµέα (Γιαννακάκη 2002, σελ. 23). Ως προς τη διαδικασία ανάληψης µιας λειτουργίας αξίζει να τονιστεί ότι ενεργό ρόλο έπαιζαν οι δέκα αθηναϊκές φυλές, η κάθε µία από τις οποίες, µε την υπόδειξη των «Επιµελητών» προµήθευε την πολιτεία µε κατάλογο των 120 πλουσιότερων πολιτών. Το σώµα των πολιτών που προέκυπτε χωριζόταν σε τέσσερις οµάδες των τριακοσίων. Οι οµάδες ονοµάζονταν «συµµορίες» και κάθε µία αναλάµβανε µία από τις τέσσερις λειτουργίες (Γλύτση 2002, σελ. 163). Η επιλογή των δέκα χορηγών γινόταν συνήθως έντεκα µήνες πριν από τη θρησκευτική εορτή ώστε να υπάρχει αρκετός χρόνος για τη σωστή προετοιµασία των διαφόρων οµάδων 15

16 χορού που θα διαγωνίζονταν στο πλαίσιο των εορτασµών. Κατά τη διάρκεια της προετοιµασίας αυτής, στις υποχρεώσεις των χορηγών περιλαµβανόταν η επιλογή των µελών του χορού, των τριών ηθοποιών, του δασκάλου του χορού, του αυλητή (ο µουσικός της παράστασης), η τακτική εκγύµναση του χορού, η εξεύρεση χώρου για πρόβες και η κάλυψη των εξόδων συντήρησης και ένδυσης του χορού αλλά και η σίτιση του συνόλου των συντελεστών. Σηµαντική πρόκληση για το χορηγό αποτελούσε η προσπάθεια να µην υποπέσει σε σφάλµατα που θα συνεπάγονταν τις επιπλήξεις των συµπολιτών αλλά και των διακεκριµένων µελών της φυλής του (Σκαλτσά 1992). Το ύψος της οικονοµικής εισφοράς του χορηγού δεν ήταν προκαθορισµένο. Αυτό είχε ως συνέπεια άλλοτε να υποβαθµίζονται καλές παραστάσεις λόγω φειδωλής συµµετοχής του χορηγού και άλλοτε να γίνονται σπατάλες γιατί δεν είχαν τις ανάλογες οικονοµικές αντοχές. Παρόλο ωστόσο που όσοι περιλαµβάνονταν στον κατάλογο ως υποψήφιοι χορηγοί δεν είχαν δικαίωµα να αρνηθούν τη συµµετοχή τους, µπορούσαν να το κάνουν για δύο λόγους: είτε γιατί είχαν κατ επανάληψη διατελέσει χορηγοί ή λειτουργοί στο παρελθόν είτε γιατί δεν είχαν την απαιτούµενη οικονοµική επιφάνεια. Στην τελευταία αυτή περίπτωση εφαρµοζόταν η αντίδοσις η οποία σήµαινε ανταλλαγή περιουσιών. Όταν δηλαδή κάποιος από τους χορηγούς θεωρούσε ότι δεν µπορεί να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις της χορηγίας, είχε τη δυνατότητα να υποδείξει κάποιον συµπολίτη του ως αντικαταστάτη. Ο αντιπροτεινόµενος στην συνέχεια µπορούσε να την αναλάβει ή να δεχτεί ανταλλαγή περιουσιών. Η αντίδοσις αποτελούσε µέτρο που σπάνια εφαρµοζόταν λόγω της πολυπλοκότητάς του ενώ πολύ συχνά οδηγούσε και στο δικαστήριο εξαιτίας των διαφωνιών (Σκαλτσά 1999). Σε ό,τι αφορά την ανταµοιβή του χορηγού, αυτή δεν είχε κάποιο απτό χαρακτήρα από την πλευρά του κράτους. Ο χορηγός όµως αποτελούσε σε όλη τη διάρκεια της εκδήλωσης πρόσωπο ιερό ενώ στο τέλος του θεατρικού αγώνα βραβευόταν και αυτός όπως ο ποιητής. Η δόξα, η τιµή και το γόητρο ήταν η βασική επιβράβευσή του. Μετά τη λήξη µάλιστα του αγώνα τον συνόδευε µέχρι το σπίτι του θριαµβευτική ποµπή αφού πρώτα ο άρχων της πόλης του είχε αποδώσει τρίποδα και στεφάνι κισσού. Με πρωτοβουλία της Πολιτείας το όνοµά του επίσης αναγραφόταν σε λίθινη στήλη, κίνηση η οποία αναλογούσε σε καταγραφή του χορηγού στα επίσηµα αρχεία της πόλης και δηµόσια αναγνώρισή του. Από την πλευρά του ο βραβευµένος χορηγός όφειλε να ανεγείρει µνηµείο τιµώντας τη φυλή του αλλά και την αθηναϊκή Πολιτεία. Το χορηγικό µνηµείο από µικρό βάθρο που ήταν αρχικά εξελίχθηκε σταδιακά σε περίτεχνη µικρή κατασκευή (Σκαλτσά 1992). Εκτός λοιπόν από τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της ανάθεσης της χορηγίας, η φήµη και το κύρος που αποκτούσαν ήταν ισχυρά κίνητρα για τους χορηγούς. Η ευγνωµοσύνη άλλωστε 16

17 προς αυτούς είχε και πρακτικό αντίκρισµα καθώς τύγχαναν της στήριξης των πολιτών στις εκλογές ή τις συνελεύσεις ενώ παράλληλα η ανάληψη χορηγίας αποτελούσε ισχυρό επιχείρηµα σε περίπτωση που εµπλέκονταν ως κατηγορούµενοι σε δικαστική διαδικασία. Η προσωπική φιλοδοξία τέλος και η επιδίωξη της διάκρισης στους διαγωνισµούς έναντι των άλλων συµµετεχόντων ήταν άλλη µία δελεαστική αφορµή. Ο θεσµός της χορηγίας ξεκίνησε από την Αθήνα, επεκτάθηκε ωστόσο αργότερα και στην Αίγινα, τη Θήβα, τον Ορχοµενό, την Κέα, τη Χίο, τη Μυτιλήνη και άλλες ελληνικές πόλεις. Στις ελληνικές πόλεις της Μ. Ασίας όµως ήταν εθελοντικός. Η παρακµή του θεσµού εµφανίζεται στις αρχές του 4 ου αιώνα για να καταλήξει στην έκλειψή του κατά ελληνιστικά χρόνια 2.β Ο θεσµός της πατρωνίας στα Ρωµαϊκά χρόνια Κατά τα Ρωµαϊκά χρόνια φαίνεται και πάλι να πραγµατοποιούνται χορηγίες σε γιορτές προς τιµή διαφόρων θεοτήτων όπως για παράδειγµα η γιορτή της Λαφρίας Αρτέµιδος στην Πάτρα. Κατά την περίοδο αυτή, στο πλαίσιο κάποιας γιορτής, το αξίωµα του augustalis απονεµόταν σε όποιον κατέβαλε ποσό ή άλλου είδους ευεργεσία προς την πόλη µε την ευθύνη παράλληλα επιχορήγησης και διοργάνωσης αγώνων προς τιµή του Αυγούστου αρχικά και άλλων αυτοκρατόρων αργότερα. Τα χρήµατα αυτά αξιοποιούνταν για την κατασκευή τιµητικών µνηµείων προς τους αυτοκράτορες ή τους θεούς, καθώς και την κατασκευή ή επισκευή µεταξύ άλλων ναών, βωµών, στοών, λουτρών, γεφυρών και οδών. Με το σύστηµα αυτό οι απελεύθεροι οι δούλοι δηλαδή που είχαν πολιτογραφηθεί ελεύθεροι πολίτες είχαν τη δυνατότητα κοινωνικής ανόδου και η πόλη αντίστοιχα σηµαντική πηγή εσόδων (Γιαννακάκη 2002, σελ. 25). Στη Ρωµαϊκή περίοδο όµως η χορηγία µεταλλάσσεται σε πατρωνία έχοντας ως κύριο χαρακτηριστικό της τη σχέση εξάρτησης µεταξύ δύο µη ισοδύναµων πόλων καθώς και την πιο ξεκάθαρη έννοια του ανταλλάγµατος (Γλύτση 2002). Πιο συγκεκριµένα, πρόσωπα µε πολιτική ή οικονοµική εξουσία συντηρούσαν στις αυλές τους καλλιτέχνες µε σκοπό την προβολή του έργου τους. εν ήταν λίγες οι φορές που καλούσαν επίσης καλλιτέχνες από το εξωτερικό αναθέτοντάς τους τη διακόσµηση των κατοικιών τους ή δηµόσιων κτιρίων προσφέροντας αρχικά τροφή και στέγη αλλά αργότερα και χρηµατική αµοιβή. Στην εποχή αυτή άλλωστε έζησε ο Μάρκος Κίλνιος Μαικήνας (1 ος αι. π.χ.), το όνοµα του οποίου στην συνέχεια αναδείχθηκε σε σύµβολο για κάθε εύπορο προστάτη των τεχνών και της επιστήµης. 17

18 2.γ Μεσαίωνας και Αναγέννηση Η πατρωνία συνεχίζεται και στα χρόνια του Μεσαίωνα οπότε εκκλησιαστικοί και πολιτικοί πάτρωνες εκφράζουν το ενδιαφέρον τους µέσα από το θεσµό προς τις εικαστικές τέχνες κυρίως αλλά και στις υπόλοιπες µορφές της. Κατά τη φάση αυτή, η πατρωνία εκφράζεται ως επαγγελµατικής υφής επιφόρτιση έργου που συνεπάγεται χρηµατική στήριξη. Στην Αναγέννηση, ο θεσµός γνωρίζει τη µεγαλύτερη άνθησή του µε το σύνολο της καλλιτεχνικής δηµιουργίας της εποχής να συνδέεται µε διακεκριµένες οικογένειες, αξιωµατούχους ακόµη και το Βατικανό. Αξιοσηµείωτο παράδειγµα αποτελεί η οικογένεια των Μεδίκων στη Φλωρεντία του 15 ου αιώνα, το οποίο δίνει ώθηση για περαιτέρω µιµητές τους (Γιαννακάκη 2002). Στη συνέχεια κατά τη διάρκεια του 17 ου αιώνα η πατρωνία συσχετίζεται µε το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων µοναρχών να επενδύσουν σε δόξα µέσα από τη δηµιουργία εντυπωσιακών µνηµείων αναθέτοντας την εκτέλεσή τους σε επιτελεία από σηµαντικούς αρχιτέκτονες, γλύπτες, ζωγράφους, επιπλοποιούς ή υφαντουργούς. 2.δ Η Ευεργεσία στους Νεώτερους Χρόνους Η έννοια της ευεργεσίας παρόλο που βρίσκει τις ρίζες της ήδη στην αρχαιότητα µέσα στις αγαθοεργίες των πλουσίων, σχηµατοποιείται πολύ περισσότερο αργότερα, µε τη διάδοση των αξιών του χριστιανισµού να αποτελεί καταλυτικό παράγοντα. Ως όρος, η ευεργεσία εµπεριέχει την πρόθεση δωρεάς χωρίς αντάλλαγµα- του συνόλου ή µέρους της περιουσίας εύπορου πολίτη προς την πατρίδα από αίσθηµα προσφοράς και δηµοσίου καθήκοντος. Η ευεργεσία συνεισφέρει κατά βάση στη δηµιουργία υποδοµής εκπαιδευτικής ή κοινωνικής εξαιτίας της αδυναµίας του κράτους να ανταποκριθεί πλήρως στις ανάγκες των πολιτών του. Στην Ελλάδα, ο θεσµός της ευεργεσίας σηµειώνει ανάπτυξη κατά την περίοδο την τουρκοκρατίας µε τη συνεισφορά µεγάλων ποσών από οµογενείς για σχολεία και εκκλησίες που θα διασφάλιζαν την αφύπνιση του έθνους. Πολύ περισσότερο σε αυτόν στηρίζεται στα τέλη του 19 ου και τις αρχές του 20 ου αιώνα το ελληνικό έθνος για την αντιµετώπιση της οικονοµικής δυσπραγίας που χαρακτήριζε το νεοσύστατο τότε ελληνικό κράτος. Έχουν ωστόσο αποδοθεί και αµφιλεγόµενα κίνητρα προς τους εθνικούς ευεργέτες που µπορεί να σχετίζονται µε την καλλιέργεια διαπλοκής συµφερόντων µε την πολιτική εξουσία. Είναι γεγονός όµως ότι τα περισσότερα σπουδαία δηµόσια κτίρια ενδεικτικά αναφέρεται το Παναθηναϊκό Στάδιο- κρύβουν πίσω τους τη χρηµατοδότηση µεγάλων ονοµάτων ευεργετών όπως µεταξύ άλλων οι Ζάππας και Αβέρωφ (Γιαννακάκη 2002, σελ. 29). 18

19 Καταλήγοντας πλέον στη σύγχρονη εποχή, έννοιες όπως η χορηγία, η ευεργεσία ή η δωρεά παγιώνουν διαφορετικό εννοιολογικό περιεχόµενο που αναζητά οµοιογενείς όρους σε ένα παγκοσµιοποιηµένο οικονοµικό περιβάλλον. 19

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΣΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΧΩΡΟ 3.α Το Ευρωπαϊκό σκηνικό Ο θεσµός της χορηγίας στο σύνολό του αλλά και ειδικότερα στο τοµέα της πολιτιστικής χορηγίας στην Ευρώπη υπολείπεται σε σχέση µε τις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής. Η τελευταία διακρίνεται για µία ιδιαίτερα γενναιόδωρη φορολογική νοµοθεσία που δίνει τη δυνατότητα στον ιδιωτικό τοµέα υψηλών ποσοστών έκπτωσης των εξόδων που καλύπτουν γενικά διαφηµιστική προβολή 1. Το Ευρωπαϊκό τοπίο αντίστοιχα, διακατέχεται από αυξηµένη πολυπλοκότητα, η οποία µπορεί να ερµηνευτεί µε βάση τις διαφορετικές τάσεις στο περιεχόµενο του όρου της χορηγίας, τη διαφορετική φορολογική νοµοθεσία αλλά και τη διαφορετική νοοτροπία της κάθε χώρας για το πώς αντιλαµβάνεται τη διαχείριση του πολιτισµού. εν µπορεί στο σηµείο αυτό να παραβλεφθεί ως ένας ακόµη παράγοντας της συγκρατηµένης συµπεριφοράς των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ο όχι και τόσο αβάσιµος φόβος παρέµβασης του ιδιωτικού κεφαλαίου και των κανόνων της αγοράς στις διαχρονικές αξίες της τέχνης. Είναι σαφές, από την άλλη πλευρά, ότι στη Γηραιά Ήπειρο το κεντρικό κράτος, οι περιφέρειες αλλά και οι τοπικές αυτοδιοικήσεις διαδραµατίζουν καθοριστικό ρόλο στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και κατά συνέπεια και στη χρηµατοδότησή του. Έτσι είναι συχνό το φαινόµενο να ισχύουν σε διάφορες χώρες αρκετά ευνοϊκές ρυθµίσεις για τους χορηγούς των τεχνών οι οποίες όµως πλαισιώνονται από διαφορετικές αντιλήψεις. Η Μεγάλη Βρετανία για παράδειγµα, έχει αναπτύξει τις πολιτιστικές δράσεις τόσο σε κεντρικό όσο και σε τοπικό επίπεδο, σε δοµές που προσφέρουν µεγάλη ευρυχωρία σε κάθε είδους πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τοµέα. Η Γαλλία αντίστοιχα, παρά τον έντονο κρατικό παρεµβατισµό, θεµελιώνει εδώ και πολλά χρόνια την εικόνα και το µύθο της ως κοιτίδα πολιτισµού προσπαθώντας έτσι µε κάθε µέσο να τον προστατεύσει. Οι χώρες του Βορρά, οι οποίες λόγω της οικονοµικής ευρωστίας τους εµφανίζουν υψηλές κρατικές δαπάνες για τον πολιτισµό µοιάζουν να ενδιαφέρονται λιγότερο για µορφές χρηµατοδότησης που αντλούνται από τον ιδιωτικό τοµέα ενώ οι χώρες του Νότου και του πρώην Ανατολικού µπλοκ τώρα αφοµοιώνουν και µαθαίνουν 1 Όπως αναφέρεται σε ενηµερωτικό σηµείωµα για την πολιτιστική χορηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το 2001 οι δαπάνες για χορηγίες των τεχνών στις Η.Π.Α. ανήλθαν στα 589 εκατ.δολάρια. Για το 2007 επίσης εκτιµάται σύµφωνα µε το Sponsorship Report της εταιρείας συµβούλων IEG- ότι το ποσό του συνόλου των χορηγιών θα φτάσει τα 14,93 δισ.δολάρια σηµειώνοντας αύξηση 11,7% σε σχέση µε το ( 20

21 να αντιµετωπίζουν πιο τεχνοκρατικά θεσµούς και µέσα συνεργασίας του δηµόσιου µε τον ιδιωτικό τοµέα (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2006). Αξίζει στο σηµείο αυτό να αναφερθεί ότι ακόµη και στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η εταιρική χορηγία προς τον πολιτισµό είναι πλέον αρκετά διαδεδοµένη. Αυτό που διαφοροποιεί σηµαντικά τη συγκεκριµένη περιοχή είναι η αναγνωρισιµότητα της χορηγίας. Η όποια αναγνώριση προς το χορηγό βλέπει µόνο την οικονοµική διάσταση. Χρειάζεται εποµένως να γίνουν συντονισµένες προσπάθειες από διαµορφωτές γνώµης αλλά και τις καλλιτεχνικές ελίτ ώστε η αξία της χορηγίας να συµβάλλει συνολικότερα στο χτίσιµο της εικόνας του χορηγού (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο 2006). Ρίχνοντας µία πιο αναλυτική µατιά επίσης προς τις χώρες τις υτικής Ευρώπης, βλέπουµε ότι η Μ. Βρετανία αποτελεί την πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που ανέπτυξε το θεσµό της χορηγίας στη σύγχρονή του µορφή και τη χώρα η οποία χρησιµοποιήθηκε ως πρότυπο για την εφαρµογή του σε άλλες, όπως για παράδειγµα την Ολλανδία. Το βρετανικό µοντέλο εποµένως µπορεί εύλογα να θεωρηθεί ως το πιο ολοκληρωµένο και προηγµένο. «Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως τη Γερµανία, τη Σουηδία, την Ισπανία και το Βέλγιο, ο πολιτισµός και οι τέχνες συνεχίζουν να αποτελούν λόγω βασιλικής παράδοσης, υπόθεση κατεξοχήν του κράτους. Για το λόγο αυτό και η χορηγία δεν είχε µέχρι πρόσφατα σηµαντικά περιθώρια ανάπτυξης, τόσο λόγω της ύπαρξης στις χώρες αυτές ισχυρών συστηµάτων τοπικής αυτοδιοίκησης που κατέβαλλαν έως και το 90% των δαπανών για τις τέχνες και τον πολιτισµό όσο και λόγω της εχθρικής µέχρι πρότινος αντιµετώπισης των ελάχιστων χορηγών από τις κυβερνήσεις και τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης» (Γλύτση Ε σελ. 132). Υπάρχουν ωστόσο και τα παραδείγµατα χωρών όπως η Ιταλία. Εκεί παρά τα υψηλά κρατικά κονδύλια, τα οποία κατευθύνονται στον τοµέα του πολιτισµού, η γενική αντίληψη για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς αλλά και η υποστήριξη του σύγχρονου πολιτισµού δε θέτει ως µονοδιάστατη πηγή άντλησης πόρων το κράτος. Κατά συνέπεια αρκετά συχνά επιλέγονται προωθηµένοι τρόποι συνεργασίας του ιδιωτικού µε το δηµόσιο τοµέα. Επίσης, «είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι η χώρα που παρουσιάζει συγκριτικά το µεγαλύτερο ποσοστό χορηγιών όχι µόνο στην Ευρώπη αλλά και παγκοσµίως είναι η Ιρλανδία» (Γλύτση Ε σελ. 132). Τυγχάνει κοινής αποδοχής η άποψη ότι η στήριξη του πολιτισµού από τον ιδιωτικό τοµέα χαρακτηρίζεται από έντονη τοπικότητα. Μεγάλη επίσης, φλυαρία έχει υπάρξει για χρηµατοδοτικά κανάλια µε αποδέκτη τον πολιτισµό, τα οποία κινούνται παράλληλα µε τις κρατικές επιχορηγήσεις κυρίως από τη δεκαετία του 1970 οπότε και ξεκινά µία παγκόσµια συρρίκνωσή τους. «Σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες παρατηρείται σηµαντική αύξηση της 21

22 ιδιωτικής υποστήριξης προς τον πολιτισµό, µε διαφορετικές µορφές και σε διαφορετικά ποσοστά, τα τελευταία 20 χρόνια» (M.O.S.A.I.C. 2001). Ενδεικτική εικόνα για το πώς αντιµετωπίζεται η πολιτιστική χορηγία σε όλο το εύρος της Ευρώπης δίνει και ο παρακάτω πίνακας µε στοιχεία που έχουν προκύψει από την ιστοσελίδα του Συµβουλίου της Ευρώπης. 22

23 Πίνακας 1 Χορηγίες Ιδιωτικού Τοµέα: νόµοι, συστήµατα και στόχοι Χώρα Αλβανία Αζερµπαϊτζάν Αυστρία Βέλγιο (Φλαµανδικό) Βέλγιο (Γαλλικό) Βασικός νόµος που προβλέπει φορολογική έκπτωση για πολιτιστικές χορηγίες του ιδιωτικού τοµέα Νόµος για τη Χορηγία (2003) Κανένας νόµος για την υποστήριξη της πολιτιστικής χορηγίας ιάταγµα Χορηγών (1987). Νοµοθεσία των Περιφερειών Ο βελγικός νόµος δεν περιλαµβάνει καµία νοµική διάταξη για ουσιαστική έκπτωση εταιρικού φόρου για επενδύσεις στον πολιτισµό Ο βελγικός νόµος δεν περιλαµβάνει καµία νοµική διάταξη για ουσιαστική έκπτωση εταιρικού φόρου για επενδύσεις στον πολιτισµό Κρατικό σύστηµα για την προώθηση της εταιρικής χορηγίας για τις τέχνες και τον πολιτισµό Όχι Όχι Κύριοι τοµείς που προσελκύουν χορηγίες από τον ιδιωτικό τοµέα Μη διαθέσιµη πληροφορία Παραστατικές τέχνες Κάποιες Περιφέρειες (Länder) Μουσική Καλές Τέχνες και απαιτούν επιπλέον εισφορές από τις τοπικές κοινότητες και από ιδιωτικές πηγές PPP programme (ελκυστικό µόνο για πολιτιστικές πρωτοβουλίες µε κάποιο βαθµό εµπορικής αποδοτικότητας) Συναυλίες και φεστιβάλ κλασικής µουσικής, καλλιτεχνικές εκθέσεις Ο οργανισµός Μη διαθέσιµη "Promethea" είναι αρµόδιος για πληροφορία τη διασύνδεση του κόσµου της τέχνης µε αυτόν της οικονοµίας µέσω της χορηγίας Εκτιµώµενη αξία χορηγιών από τον ιδιωτικό τοµέα σε ετήσια βάση Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία 43 εκατοµµύρια ευρώ 54,30 εκατοµµύρια ευρώ* Μη διαθέσιµη πληροφορία 23

24 Βουλγαρία Γαλλία Γερµανία Γεωργία Ελβετία Για την ενθάρρυνση Όχι ιδιωτών και εταιριών να χορηγήσουν την ανάπτυξη των τεχνών και του πολιτισµού, παρέχεται φοροαπαλλαγή για φυσικά και νοµικά πρόσωπα είτε κατοικούν είτε όχι στη χώρα Νόµος για την Ανάπτυξη της Χορηγίας (1987), Νόµος για τη Χορηγία (Mécenat Law) (2003) Κανένας µεµονω- µένος νόµος για την πολιτιστική χορηγία, σειρά ωστόσο φοροαπαλλαγών που συνοψίζονται στην Οδηγία του Υπ. Οικονοµικών (BMF-Sponsoringerlass 1998) Κανένας νόµος για την πολιτιστική χορηγία Κανένας µεµονωµένος νόµος για την ενθάρρυνση της πολιτιστικής χορηγίας, σειρά ωστόσο φοροελαφρύνσεων και κοινοβουλευτικές συζητήσεις για νέα νοµοθεσία** Συναυλίες λαϊκής µουσικής, δηµοσίευση λογοτεχνικών έργων, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ Ειδικά προγράµ- Καλές Τέχνες και µατα του Υπουργείου Πολι- Μουσική τισµού για την προσέλκυση χορηγιών από τον ιδιωτικό τοµέα Κίνητρα κυρίως σε επίπεδο τοπικών κυβερνήσεων Όχι Όχι εκτός από το τοπικό επίπεδο Καλές Τέχνες και Μουσική Θέατρα και Φεστιβάλ Μη διαθέσιµη πληροφορία 183 εκατοµµύρια ευρώ* 500 εκατοµµύρια ευρώ** Μη διαθέσιµη πληροφορία Οι εταιρίες αναπτύσσουν την εται- µύρια ευρώ** 320 εκατοµρική τους ταυτότητα οργανώνοντας δικές τους συναυλίες ή θεατρικές περιοδείες. Εκτελούν επίσης ή αναπτύσσουν από κοινού προγράµµατα µε πολιτιστικούς οργανισµούς ή καλλιτέχνες 24

25 Ελλάδα Εσθονία Ηνωµένο Βασίλειο Ιρλανδία Ισπανία Φοροαπαλλαγές για την πολιτιστική χορηγία (1990) Φορολογική Πράξη Όχι Εισοδήµατος (1999) επιτρέπει φοροαπαλλαγή από το φορολογητέο εισόδηµα για δωρεές που εξυπηρετούν το δηµόσιο συµφέρον Κανένας νόµος για την ενθάρρυνση της ιδιωτικής χορηγίας των τεχνών και του πολιτισµού Κανένας µεµονω- µένος φόρος για την πολιτιστική χορηγία, σειρά ωστόσο φοροελαφρύνσεων για την ενίσχυση της εταιρικής χορηγίας προς καλλιτέχνες και καλλιτεχνικούς οργανισµούς Έγγραφο για τη Φοροαπαλλαγή στη δηµιουργία Μη Κερδοσκοπικών Οργανισµών και Χορηγιών (2002) Ιταλία Ο Νόµος 342/2000 προβλέπει έκπτωση φόρου για δωρεές και χορηγίες Καναδάς Κανένας νόµος για την ενθάρρυνση της πολιτιστικής χορηγίας από τον ιδιωτικό τοµέα Μη διαθέσιµη πληροφορία Πρόγραµµα Κινήτρων για την Εταιρική Χορηγία Προγράµµατα του φορέα Arts2Business και Βραβεία Arts Sponsor of the Year Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μουσική 22,4 εκατοµµύρια ευρώ* Ο ιδιωτικός τοµέας Μη διαθέσιµη δεν έχει επιδείξει πληροφορία µέχρι τώρα αξιόλογο ενδιαφέρον για την πολιτιστική χορηγία Εκθέσεις, χορός, 452,1 εκατοµ- µουσική, θέατρο, µύριο βρετανικές λίρες φεστιβάλ, πολιτιστική κληρονοµιά Μη διαθέσιµη πληροφορία Κλασική µουσική και ζωγραφική Μη διαθέσιµη πληροφορία 59,70 εκατοµµύρια ευρώ* Πολιτιστική κληρονοµιά, µιούζικαλ και εκατοµµύρια 205,70 παραστατικές τέχνες, εκθέσεις και ευρώ* καλλιτεχνικά γεγονότα Media, βιβλιοθήκες και παραστατικές τέχνες 47.9 εκατοµµύρια CAD 25

26 Κάτω Χώρες Κροατία Λετονία Λιθουανία Μάλτα Μολδαβία Μονακό Όχι - όµως ύπαρξη προγραµµάτων φορολογικών κινήτρων για τέχνες, media και πολιτιστική κληρονοµιά Νόµος για τη φορολογία επί των κερδών κεφαλαίου (NN 177/04) και Νόµος για άµεση φορολογία (NN 177/04) Κανένας µεµονωµένος νόµος για την ενίσχυση της χορηγίας των τεχνών και του πολιτισµού Κανένας µεµονωµένος νόµος για την ενίσχυση της χορηγίας των τεχνών και του πολιτισµού Κώδικα Πολιτιστικής Χορηγίας Όχι Όχι Μη διαθέσιµη πληροφορία εν υπάρχουν ρητά Μη διαθέσιµη νοµοθετικά κίνητρα πληροφορία για ιδιωτικές επενδύσεις ή συνεργασίες µε τη σφαίρα του πολιτισµού Νόµος για τη Μη διαθέσιµη Φιλανθρωπία και τη πληροφορία Χορηγία (2002) Ο Sovereign Edict N (1988) επιβάλλει φοροαπαλλαγή της χορηγίας από το εταιρικό φορολογητέο εισόδηµα Μη διαθέσιµη πληροφορία Καλές Τέχνες και Μουσική Συναυλίες, φεστιβάλ, καλλιτεχνικές εκθέσεις Μη διαθέσιµη πληροφορία 50 εκατοµµύρια ευρώ Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Ψυχαγωγία, µουσεία Μη διαθέσιµη και γκαλερύ πληροφορία Πολιτιστικά γεγονότα, φεστιβάλ Μη διαθέσιµη πληροφορία Όπερα, Μπαλέτο Φιλαρµονική Ορχήστρα Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία 26

27 Νορβηγία Ουγγαρία Ουκρανία Πολωνία Πορτογαλία Ρουµανία Η φορολογική Όχι νοµοθεσία στη Νορβηγία δεν προβλέπει κίνητρα για ιδιωτικές επενδύσεις στον πολιτισµό Νόµος για τον εταιρικό φόρο και το φόρο µερίσµατος (1996) Ο Νόµος για τη Φιλανθρωπία και τους Φιλανθρωπικούς Οργανισµούς (1997)περιλαµβάνει µεταξύ άλλων και την πολιτιστική χορηγία Σύµφωνα µε το Έγγραφο Φορολόγησης Εισοδήµατος (1993, τροπολογία 2003), εκπτώσεις µέχρι 10% παρέχονται για δωρεές από νοµικά πρόσωπα Νόµος για τη Χορηγία (1999) Νόµος για τη Χορηγία και τις ωρεές (1999) Καµία έκθεση για την πολιτιστική χορηγία που να δηµοσιεύτηκε το 2004 Όχι Βραβεία Patron of Culture Όχι Μη διαθέσιµη πληροφορία Φεστιβάλ, θέατρα και ορχήστρες Παραστατικές τέχνες και κλασική µουσική, µεγάλα φεστιβάλ και καλές τέχνες Συναυλίες και φεστιβάλ, καλλιτεχνικές εκθέσεις Πολιτιστικοί οργανισµοί, µεγάλης κλίµακας παραστάσεις, παραγωγές ταινιών Μουσική, καλές τέχνες, µεγάλης κλίµακας γεγονότα Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµα στοιχεία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία 27

28 Ρωσία Σαν Μαρίνο Σερβία Νόµος για τη Φιλανθρωπία και τους Φιλανθρωπικούς Οργανισµούς (1995), Το σχέδιο Π.χ. µέσω της υπογραφής συµφωνιών µεταξύ της κρατικής της Τροπολογίας για διοίκησης και τους Χορηγούς και των ιδιωτικών τις Χορηγικές εταιριών δράσεις τελεί υπό συζήτηση εδώ και αρκετά χρόνια χωρίς αποτέλεσµα εν υπάρχουν ειδικοί νόµοι για την Όχι ενίσχυση ιδιωτικών επενδύσεων στον τοµέα του πολιτισµού. Ο Φορολογικός Νόµος n. 91 του 1984 και οι ακόλουθες τροπολογίες καθιερώνουν φοροαπαλλαγές για ατοµικές δωρεές στο πεδίο του πολιτισµού Ο Νόµος Φορολογίας Εταιρικού Εισοδήµατος επιτρέπει έκπτωση φόρου για επενδύσεις των εταιριών στον πολιτιστικό τοµέα Βραβεία για την Καλύτερη Συνεργασία µεταξύ Πολιτισµού και Εταιρίας (το Βραβείο θεσµοθετήθηκε από το Υπ. Πολιτισµού) Μεγάλης κλίµακας Μη διαθέσιµη και µοντέρνα πληροφορία γεγονότα, φεστιβάλ, αναγνωρισµένες φίρµες του πολιτισµού και των τεχνών Συναυλίες, φεστιβάλ ευρώ µουσικής και χορού, (2005) καλλιτεχνικές εκθέσεις, καλές τέχνες και παραστατικές, δηµοσιεύσεις λογοτεχνικών έργων, θεατρικές παραστάσεις, πολιτιστική κληρονοµιά Πολιτιστικά κέντρα, θέατρα, φεστιβάλ, events Μη διαθέσιµη πληροφορία 28

29 Σλοβενία Σουηδία Φινλανδία FYROM Κανένας µεµονωµένος νόµος για την ενίσχυση της ιδιωτικής χορηγίας, σειρά ωστόσο φοροελαφρύνσεων για την εταιρική χορηγία στις τέχνες Κανένας νόµος για την ενθάρρυνση της πολιτιστικής χορηγίας Όχι Κανένας µεµονω- Όχι µένος νόµος για την ενθάρρυνση της χορηγίας των τεχνών και του πολιτισµού σειρά ωστόσο φοροελαφρύνσεων για την εταιρική χορηγία των τεχνών Culture and Business Forum Πολιτιστικά κέντρα, events και φεστιβάλ Το µισό του συνόλου των χορηγιών πηγαίνει σε µουσεία και γκαλερί και το υπόλοιπο σε θέατρο και χορό Μη διαθέσιµη πληροφορία Μη διαθέσιµη πληροφορία 93 δισεκατοµ- µύρια σουηδικές κορώνες (2002) 10 εκατοµµύρια ευρώ Από τυπικής άποψης, υπάρχει νοµοθετική βάση για την αφύπνιση του ιδιωτικού τοµέα (χορηγίες κ.λπ.) µέσω φοροαπαλλαγών. Οι χορηγοί ωστόσο Όχι Λαϊκή Μουσική Μη διαθέσιµη πληροφορία µπορούν µερικώς να τύχουν φοροαπαλλαγής για δωρεές ανάλογα µε το ποσό επένδυσης Πηγή: Προσαρµογή από το Council of Europe/ERICarts, Compendium of Cultural Policies and Trends in Europe, 8th edition,

30 Σηµειώσεις: * Οι πληροφορίες πηγάζουν από τα µέλη της CEREC και από µία έκθεση της Nataly Souvante που δηµοσιεύτηκε το **Οι πληροφορίες προέρχονται από τη µελέτη που ανέλαβαν οι N.Sievers/B.Wagner και A. J. Wiesand για τη Γερµανική Βουλή (2004). Τα αριθµητικά µεγέθη περιλαµβάνουν εισφορές και από ιδρύµατα και άλλους ιδιώτες δωρητές. Τα δεδοµένα για το Ηνωµένο Βασίλειο προέρχονται από: τη µελέτη Arts & Business Private Investment Benchmarking 2004/05. Τα ποσά περιλαµβάνουν εταιρικές επενδύσεις, ατοµικές χορηγίες, επενδύσεις ενώσεων και ιδρυµάτων. 3.β Η Μ. Βρετανία, ο πρώτος σταθµός από τις Η.Π.Α. στην Ευρώπη Έχοντας το βλέµµα της στραµµένο προς τις Ηνωµένες Πολιτείες Αµερικής, η Μεγάλη Βρετανία ανακαλύπτει ήδη από τη δεκαετία του 1970 τα οφέλη που µπορούν να προκύψουν από την καλή συµπόρευση των επιχειρήσεων µε το χώρο των τεχνών. Τα οφέλη αυτά µεταφράζονται σε χτίσιµο κοινωνικού κύρους για την πρώτη πλευρά και εξασφάλιση χρηµάτων για τη δεύτερη. «Μέσα στο κλίµα αυτό εγκαινιάστηκαν στη Μ. Βρετανία οι χορηγικές πρωτοβουλίες γνωστών πολυεθνικών της Αµερικής, όπως της IBM και της Imperial Tobacco» (Γλύτση Ε σελ. 127). «Η αποφασιστική όµως δεκαετία για την ανάπτυξη της χορηγίας στη Μ. Βρετανία ήταν αυτή του 1980 που συνέπεσε µε τη διακυβέρνηση της Margaret Thatcher. Ως πρωθυπουργός των συντηρητικών κυβερνήσεων των Tories, η Thatcher επιχείρησε να µεταθέσει µέρος της ευθύνης για τη στήριξη του πολιτισµού και των τεχνών στις υψηλές εισοδηµατικές τάξεις της βρετανικής κοινωνίας. Στην προσπάθειά της αυτή σηµαντικός αρωγός αποδείχτηκε το πρότυπο του καλού Σαµαρείτη, το οποίο και πρόβαλε δεόντως προκειµένου να ενθαρρύνει τους εύπορους Βρετανούς να αναλάβουν χορηγίες. Στο όνοµα, λοιπόν, της κοινωνικής µέριµνας, η τότε συντηρητική κυβέρνηση επιδίωξε την επιστροφή στην κοινωνία ενός µέρους από τα σηµαντικά εισοδήµατα που οι ανώτερες τάξεις είχαν αρχίσει να συγκεντρώνουν χάρη στα προνόµια που τους παραχωρούσε το κράτος» (Γλύτση Ε σελ.127). Αξιοσηµείωτο είναι επίσης ότι πέρα από την οικονοµική διάσταση, η επιχειρηµατολογία υποστήριξης αυτής της φιλοσοφίας για την πολιτιστική πολιτική στηριζόταν και στη δυνατότητα αυτονοµίας που αυτή προσέφερε στο χώρο των τεχνών. Περνώντας τέλος και στη σηµερινή εποχή, έχει καταστεί πλέον κοινή συνείδηση στη χώρα αυτή ότι ο πολιτισµός καλείται να επιβιώσει αλλά και να αξιοποιήσει δυνατότητες µέσα στο περιβάλλον της µικτής οικονοµίας. Η συνεχώς αυξανόµενη σηµασία που αποκτά ο 30

31 ιδιωτικός τοµέας στην υποστήριξη των τεχνών αποτυπώνεται και σε διάφορες έρευνες στις οποίες το 88% των ερωτώµενων εµφανίζεται µε υψηλή εµπιστοσύνη για την εισροή ιδιωτικής χρηµατοδότησης και στο µέλλον. Για το 2006 µάλιστα καλλιτεχνικοί οργανισµοί αναζήτησαν τις υπηρεσίες της εξειδικευµένης οργάνωσης Arts & Business 1. 3.γ Οι πανευρωπαϊκές και οι εθνικές οργανώσεις για τη χορηγία Η ανάγκη εύρεσης κοινού κώδικα επικοινωνίας µεταξύ επιχειρήσεων και δηµόσιων φορέων αλλά και η ανάγκη παροχής συντονισµένων εκπαιδευτικών και συµβουλευτικών υπηρεσιών διαµόρφωσε ευνοϊκές συνθήκες ώστε εδώ και αρκετά χρόνια να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους εξειδικευµένες οργανώσεις µε πεδίο δράσης τη χορηγία. Κύριο χαρακτηριστικό τους αποτελεί το ότι έχουν ως επί τω πλείστον προφίλ µη κερδοσκοπικού οργανισµού πρόκειται δηλαδή για οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών - και κάνουν την εµφάνισή τους σε κάποιες χώρες ήδη από τη δεκαετία του 1970 όπως είναι η περίπτωση της Arts & Business (A.B.S.A. η αρχική της ονοµασία) στη Μεγάλη Βρετανία. Βασική µέριµνά τους είναι η προώθηση της πολιτιστικής χορηγίας και η κινητοποίηση του ιδιωτικού τοµέα προς αυτήν την κατεύθυνση αλλά και η διαµόρφωση εξειδικευµένων µηχανισµών που θα διασφαλίζουν την περαιτέρω ανάπτυξη του θεσµού κυρίως µέσα από δράσεις κατάρτισης και προσέγγισης των κέντρων λήψης αποφάσεων. Ήδη από το 1986 η Ευρωπαϊκή Ένωση µε Ψήφισµα του Συµβουλίου ενθάρρυνε τις εθνικές κυβερνήσεις για την εγκαθίδρυση τέτοιων οργανισµών (M.O.S.A.I.C. 2001). Υπάρχουν οργανισµοί που δρουν σε εθνικό επίπεδο αλλά και κάποιοι µε πανευρωπαϊκό ρόλο. Από τα πιο γνωστά παραδείγµατα εκτός από την Arts & Business που προαναφέρθηκε είναι η C.E.R.E.C. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις Επιχειρήσεις, τις Τέχνες και τον Πολιτισµό), η γαλλική Admical, η γερµανική Arbeitskreis Kultursponsoring (AKS) καθώς και η European Sponsorship Association. Παραθέτοντας πιο σχηµατικά τους τοµείς δραστηριοποίησης αυτών των οργανώσεων, αυτοί περιλαµβάνουν: a) Έρευνα και ενηµέρωση µε τη διακίνηση πληροφοριών και στατιστικών στοιχείων b) ικτύωση βοηθώντας πολιτιστικούς οργανισµούς και επιχειρήσεις στη σύναψη συνεργασιών 1 Για περισσότερα βλέπε C.E.R.E.C. News Spring / Summer

32 c) Συµβουλευτικές υπηρεσίες µέσα από κοινωνικές εκδηλώσεις, ηµερίδες, συζητήσεις, συνέδρια αλλά και όταν τους ζητηθεί κατά την προετοιµασία χορηγικού φακέλου d) Εκπαίδευση προωθώντας την επιµόρφωση των στελεχών των πολιτιστικών ιδρυµάτων σε θέµατα διοίκησης και οικονοµικής διαχείρισης e) ηµόσιες Σχέσεις δηµοσιοποιώντας τις χορηγικές συνεργασίες, επιβραβεύοντας τους χορηγούς αλλά και µε τις επαφές τους στα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης f) Άσκηση πίεσης προς τις κυβερνήσεις για την οικοδόµηση µακροπρόθεσµης συνεργασίας µεταξύ επιχειρήσεων και κυβερνήσεων (Γλύτση Ε σελ. 134). 3.γ.i Η C.E.R.E.C. Comité Européen pour le Rapprochement de l Économie et de la Culture (ή και European Committe for Business, Arts and Culture) 1 ηµιουργήθηκε µε πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και µε στόχο να συντονίσει το δίκτυο των ταχέως αναπτυσσόµενων εθνικών οργανώσεων που ασχολούνται µε την πολιτιστική χορηγία. Ιδρύθηκε το Μάρτιο του Αποτελεί ανεξάρτητο µη κυβερνητικό οργανισµό και έχει ως αποστολή την προώθηση της συνεργασίας µεταξύ ιδιωτικού τοµέα και των τεχνών για αµοιβαίο τους όφελος, την ενθάρρυνση δηµιουργίας και ενσωµάτωσης σε αυτή νέων εθνικών οργανισµών στην Ευρώπη και την περιοχή της Μεσογείου καθώς και την άσκηση πίεσης τόσο προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή όσο και προς άλλους οργανισµούς προς όφελος της συνεργασίας µεταξύ επιχειρήσεων και πολιτισµού. Τα µέλη της είναι δύο κατηγοριών, η πρώτη αφορά στις εθνικές οργανώσεις που επικεντρώνουν τη λειτουργία τους στην προώθηση της πολιτιστικής χορηγίας στην κάθε χώρα ξεχωριστά και η δεύτερη σε επιχειρήσεις που ενδιαφέρονται για την πολιτιστική χορηγία στην Ευρώπη. Βασική χρηµατοδοτική πηγή της C.E.R.EC. είναι οι εγγραφές των µελών της. To 1996, η C.E.R.E.C., σε συνεργασία µε τους Financial Times θέσπισε το European Sponsorship Award, µε το οποίο επιβραβεύεται κάθε χρόνο µία επιχείρηση για τη χορηγική της δράση. Από το 2001 το C.E.R.E.C. Award τέθηκε υπό την επίβλεψη του αρµόδιου για την παιδεία και τον πολιτισµό Ευρωπαίου Επιτρόπου. 1 Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την επίσηµη ιστοσελίδα της οργάνωσης 32

33 3.γ.ii Η E.S.A. European Sponsorship Association 1 ηµιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2003 µε τη συγχώνευση δύο σηµαντικών φορέων για τη χορηγία, της Ευρωπαϊκής Ένωσης Χορηγικών Συµβούλων (European Sponsorship Consultants Association) και του Ινστιτούτου Αθλητικής Χορηγίας (Institute of Sports Sponsorship). Με τη δραστηριότητά της απευθύνεται σε χορηγούς, χορηγούµενους, εταιρίες επικοινωνίας, κυβερνήσεις, καταναλωτές, ΜΜΕ αλλά και γενικότερα στους πολίτες διαδραµατίζοντας σηµαντικό ρόλο -στην αυτορύθµιση του χώρου και την προώθηση καλών πρακτικών, -την προαγωγή χορηγικών ικανοτήτων, πρακτικών και γνώσης, -την προώθηση του θεσµού και την υποστήριξή του µέσα από συµβουλευτικές, εκπαιδευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες ενηµέρωσης, -άσκηση διαπραγµατευτικού ρόλου για ζητήµατα χορηγικής πολιτικής προς τις εθνικές κυβερνήσεις και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. ιαθέτει ειδική επιτροπή για θέµατα εκπαίδευσης στη χορηγία. 3.γ.iii Χορηγικές Οργανώσεις των Ευρωπαϊκών Χωρών Οι εθνικές χορηγικές οργανώσεις αποτυπώνονται στον παρακάτω πίνακα που δείχνει το βαθµό διαφοροποίησής τους σε κάθε χώρα: Πίνακας 2 Χώρα Όνοµα Προφίλ Ιδρύθηκε το 1987 και αποτελεί την Επιτροπή IWK - Initiativen των Αυστριακών Επιχειρήσεων για την Τέχνη. Αυστρία Wirtschaft für Kunst ραστηριοποιείται ως ανεξάρτητη ένωση και µέλη της είναι κυρίως επιχειρήσεις Ιδρύθηκε το 1985 και µέλη της είναι τόσο παράγοντες του δηµοσίου όσο και επιχειρήσεις. Prométhéa Βέλγιο Το 2003 δηµιούργησε από κοινού µε την Περιφέρεια Πρωτευούσης Βρυξελλών (La Région Bruxelles Capital) το κλαµπ εταιριών 1 Οι πληροφορίες αντλήθηκαν από την επίσηµη ιστοσελίδα της οργάνωσης 33

34 Γαλλία Γερµανία ανία Ιρλανδία Ιταλία Admical AKS - Arbeitskreis Kultursponsoring Nyx Forum Business2Arts Sistema Impresa e Cultura χορηγών µε την ονοµασία Bruocsella καθώς και αντίστοιχα βραβεία µε στόχο τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος της περιοχής Ιδρύθηκε το 1979 ενώ την τελευταία πενταετία έχει αναπτύξει ένα δίκτυο περιφερειακών γραφείων που εκπροσωπούν την οργάνωση και οργανώνουν τοπικές µελέτες, συνέδρια και εκπαιδευτικές δράσεις. Μέλη της είναι 110 επιχειρήσεις, άλλες ενώσεις καθώς και εξέχουσες προσωπικότητες από το πολιτιστικό γίγνεσθαι της χώρας Ιδρύθηκε το 1996 στην Κολωνία µετά από πρωτοβουλία του οµίλου πολιτιστικών υποθέσεων των γερµανικών βιοµηχανιών Είναι ανεξάρτητος οργανισµός που ιδρύθηκε το 2002 µετά από πρωτοβουλία του συµβουλίου για τον Πολιτισµό και τις Επιχειρήσεις στη ανία. Αξίζει να σηµειωθεί ότι για τη δηµιουργία του, τα υπουργεία Πολιτισµού και Οικονοµικών της ανίας διέθεσαν το ποσό των 3 εκατοµµυρίων δανικών κορόνων Ιδρύθηκε το 1988 και χρηµατοδοτείται από τις συνδροµές των µελών του. Ως µη κερδοσκοπικός οργανισµός υπάγεται στο φορολογικό καθεστώς των φιλανθρωπικών οργανώσεων της χώρας. Έτσι η λίστα των µελών του είναι διαβαθµισµένη σε patrons, gold & silver members Ως µη κερδοσκοπικός οργανισµός δηµιουργήθηκε το 2002 µετά από πρωτοβουλία της εταιρίας Bondardo, η οποία είναι η πρώτη ιταλική εταιρία επικοινωνίας που προσέφερε υπηρεσίες συνεργασίας των επιχειρήσεων µε 34

35 τις τέχνες. Ο αριθµός των εµπλεκόµενων εταιριών φτάνει πλέον τις 800 Σουηδία KULTUR OCH NÄRINGSLIV - Föreningen Kultur och Näringsliv Είναι µη κερδοσκοπικός οργανισµός και τα 270 µέλη του προέρχονται από τον κόσµο των επιχειρήσεων αλλά και άλλους οργανισµούς και καλλιτεχνικούς φορείς. Κυρίαρχη δράση του οργανισµού σε ετήσια βάση αποτελεί η διοργάνωση της Arts and Business Day. Λαµβάνει χώρα το Νοέµβριο και περιλαµβάνει ένα εντατικό πρόγραµµα σεµιναρίων καθώς και τελετή βραβεύσεων Πηγή: Προσαρµογή από τις επίσηµες ιστοσελίδες των χορηγικών οργανώσεων (www. admical.org, Μ. Βρετανία - Arts & Business 1 Με πρώτη ονοµασία ABSA, ιδρύθηκε το 1976 και αποτελεί το πρώτο τέτοιο εγχείρηµα στον Ευρωπαϊκό χώρο ως αποτέλεσµα του ευνοϊκού περιβάλλοντος για τη χορηγία, το οποίο αναπτύσσεται στη συγκεκριµένη χώρα. Μετονοµάζεται σε Arts & Business το Η µακρά ιστορία της και η σηµαντική δραστηριοποίησή της, της προσδίδουν ηγετικό ρόλο στο ευρωπαϊκό χορηγικό γίγνεσθαι. ιαθέτει 12 περιφερειακά γραφεία στο Ηνωµένο Βασίλειο, τα οποία παρέχουν προγράµµατα και υπηρεσίες µε στόχο την προσέγγιση των τεχνών µε τις επιχειρήσεις σε τοπικό επίπεδο Πέρα από τις υπηρεσίες που έχουν ήδη αναφερθεί για το σύνολο των οργανώσεων εκδίδει Ετήσια Έκθεση για τη χορηγία των τεχνών στη Μ. Βρετανία. Μέχρι τις αρχές επίσης του 2007 έτρεχε το επενδυτικό πρόγραµµα New Partners, το οποίο πλέον χωρίζεται σε δύο αυτόνοµα προγράµµατα, τα Reach και Invest. Το πρώτο αποτελεί ένα ανοιχτό σύστηµα αιτήσεων για τις επιχειρήσεις που επιδιώκουν να κάνουν νέα εγχειρήµατα µε τις τέχνες ή να εµβαθύνουν υπάρχουσες συνεργασίες. Στο δεύτερο η 1 Για περισσότερα στο www. AandB.org.uk 35

36 υποστήριξη των προγραµµάτων γίνεται µετά από πρόσκληση και αφορά κυρίως σε προγράµµατα µετασχηµατισµού χορηγικών συνεργασιών που εµπλέκουν και άλλους δηµόσιους φορείς. Έχει επίσης από την αρχή της λειτουργίας της θεσπίσει τα A&B Awards 3.δ ράσεις της Ε.Ε. για το θεσµό της χορηγίας Όπως προαναφέρθηκε τα χορηγικά κίνητρα είναι κατεξοχήν υπόθεση φορολογίας. Για το λόγο αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής διοίκησης να προκύψουν ενιαίες κατευθύνσεις µε βασικό αποδέκτη τη χορηγία. Οι όποιες µέχρι τώρα κινήσεις έχουν µάλλον αποσπασµατικό χαρακτήρα. Άλλωστε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή µπορεί να είναι επιφορτισµένες να διαφυλάσσουν τις πολιτισµικές διαφορές, οι αρµοδιότητές τους ωστόσο δεν επεκτείνονται στην νοµοθετική και διοικητική εναρµόνιση των κρατών µελών για τον τοµέα του πολιτισµού. Πιο συγκεκριµένα, η ενθάρρυνση του θεσµού της χορηγίας βρίσκεται στην πολιτική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης εδώ και χρόνια όµως το ζήτηµα αυτό έχει αντιµετωπιστεί σε περιορισµένη έκταση. Πολλά ψηφίσµατα και αναγγελίες έχουν γίνει χωρίς όµως να έχουν ακόµη οδηγήσει σε συγκεκριµένα µέτρα για την ανάπτυξη θεσµικού πλαισίου για την πολιτιστική χορηγία σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Κάνοντας µία αναδροµή στους χρονικούς σταθµούς των συζητήσεων αξίζει κανείς να σταθεί στα παρακάτω σηµεία: Πίνακας 3 Η πορεία ανάπτυξης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης και της χορηγίας Ε.Ε Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αρχίζει να µελετά το οικονοµικό καθεστώς που µπορεί να εφαρµοστεί µεταξύ των χωρών - µελών για τους πολιτιστικούς οργανισµούς και τη χορηγία 1986 Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο των Υπουργών Πολιτισµού υιοθετεί το µοναδικό ψήφισµα το οποίο ξεκάθαρα απευθύνεται στην πολιτιστική χορηγία: Το Ψήφισµα για την Εταιρική Χορηγία Πολιτιστικών ραστηριοτήτων 1 Το έγγραφο αναγνωρίζει τη σηµασία της υποστήριξης του ιδιωτικού τοµέα στην ανάπτυξη των τεχνών και ενθαρρύνει την υιοθέτηση διαφόρων µέτρων για την προώθηση της εταιρικής χορηγίας 1991 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστηρίζει τη δηµιουργία του δικτύου της 1 86/C 320/02 36

37 C.E.R.E.C.: Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τις Επιχειρήσεις, τις Τέχνες και τον Πολιτισµό συναθροίζει τις εθνικές οργανώσεις για τη χορηγία 1992 Ανταποκρινόµενο στην αναγγελία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Συµβούλιο Υπουργών της Ε.Ε. επισηµαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα πρέπει να αναπτύξει υπάρχουσες δραστηριότητες και να ενθαρρύνει την εµπορική χορηγία των τεχνών Η διάσκεψη της Λισσαβόνας για την πολιτιστική χορηγία αναλύει τις σχέσεις µεταξύ του κόσµου των τεχνών και του επιχειρηµατικού κόσµου και προσδιορίζει τις διάφορες δυνατότητες για την ενίσχυση και τον εµπλουτισµό των δύο αυτών πεδίων 1997 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθετεί το Ψήφισµα για τη χορηγία και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να διεξάγει µία πιο λεπτοµερή µελέτη για τη χορηγία και τη δωρεά καθώς θεωρεί ότι η χορηγία έχει γίνει βασική πηγή χρηµατοδότησης των τεχνών και του πολιτισµού 1998 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηµοσιεύει µία έκθεση µε θέµα Πολιτισµός, Πολιτιστική Βιοµηχανία και Απασχόληση η οποία υπενθυµίζει ότι οι µεγάλες εταιρίες στηρίζουν την ανάπτυξη της πολιτιστικής βιοµηχανίας ως µέρος των χορηγικών τους δράσεων 2001 Η Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής για την Προώθηση ενός Ευρωπαϊκού Πλαισίου για την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη αναγνωρίζει ότι πολλά µέλη (παράγοντες) του ιδιωτικού τοµέα εµπλέκονται σε ζητήµατα της κοινωνίας κυρίως µέσω της χορηγίας πολιτιστικών γεγονότων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθετεί την Έκθεση Ruffolo η οποία περιλαµβάνει ένα ψήφισµα που αναδεικνύει τη σηµασία της χορηγίας για τη δηµιουργία καλλιτεχνικών γεγονότων και προσκαλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενθαρρύνει τη συνεργασία µεταξύ ιδρυµάτων, οργανισµών, πολιτιστικών ενώσεων καθώς και ιδιωτικών επιχειρήσεων. Σε αυτήν την Έκθεση το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητά επιπλέον από τα κράτη µέλη να προσφέρουν περισσότερα οικονοµικά πλεονεκτήµατα για τη χορηγία 2002 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πραγµατοποιεί µία Έκθεση για τη σηµασία και τη δυναµική του θεάτρου και των παραστατικών τεχνών σε µία διευρυµένη Ευρώπη. Το έγγραφο αναγνωρίζει το σηµαντικό ρόλο της δωρεάς και της χορηγίας για τα νέα έργα και καλλιτεχνικά γεγονότα. Επαναλαµβάνει το αίτηµά 37

38 της προς τα κράτη µέλη για την παροχή φοροαπαλλαγών προς τους χορηγούς Πηγή:Προσαρµογή από την ιστοσελίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ec.europa.eu/culture/eac/sources_info/studies/pdf_word/economy_cult/chapter_3) Στο πλαίσιο επίσης κάποιων περιορισµών και απαγορεύσεων που αφορούν στην προβολή και την επικοινωνιακή υποστήριξη ειδικών κατηγοριών προϊόντων όπως είναι τα προϊόντα καπνού, έχει εκδοθεί η Οδηγία 2003/33/ΕΚ. Η Οδηγία 2003/33/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου της 26 ης Μαΐου 2003 για την προσέγγιση των νοµοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων των κρατών µελών όσον αφορά τη διαφήµιση και τη χορηγία υπέρ των προϊόντων καπνού, στο άρθρο 5 προβλέπει: 1) την απαγόρευση της χορηγίας υπέρ εκδηλώσεων ή δραστηριοτήτων στις οποίες συµµετέχουν περισσότερα του ενός κράτη µέλη ή οι οποίες διεξάγονται σε περισσότερα του ενός κράτη µέλη ή έχουν µε άλλο τρόπο διασυνοριακό αντίκτυπο και 2) την απαγόρευση της διανοµής προϊόντων καπνού δωρεάν στο πλαίσιο χορηγίας των εκδηλώσεων που αναφέρονται στην προηγούµενη παράγραφο και αποσκοπούν ή έχουν ως άµεσο ή έµµεσο αντίκτυπο την προώθηση των εν λόγω προϊόντων. Αντίστοιχη συζήτηση γίνεται και τα οινοπνευµατώδη χωρίς όµως να έχει προκύψει κάποια συγκεκριµένη Οδηγία. 3.ε Τα φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία - Η µελέτη της C.E.R.E.C. Η υποστήριξη και τα κίνητρα που το κάθε κράτος µπορεί να προσφέρει για την ενίσχυση και την ανάπτυξη του θεσµού της χορηγίας ποικίλουν. Ξεκινούν από τη γενικότερη δοµή της δηµόσιας διοίκησης και αυτοδιοίκησης της κάθε χώρας και τις ιδιαιτερότητες που µπορεί αυτές να φέρουν σε θέµατα γραφειοκρατίας και φτάνουν µέχρι τις εξειδικευµένες πρωτοβουλίες όπως για παράδειγµα η ύπαρξη φορέων και θεσµών που ασχολούνται αποκλειστικά µε την προώθηση της χορηγίας, ακόµη και η θέσπιση ειδικών χορηγικών βραβείων. Σε όλο αυτό το εύρος, κοµβικό ρόλο στη διαφοροποίηση των Ευρωπαϊκών χωρών παίζει η φορολογική νοµοθεσία που πλαισιώνει το θεσµό. Η φορολογική αντιµετώπιση των χορηγών αλλά και των χορηγούµενων αποτελεί µάλλον το σηµαντικότερο δείκτη των προθέσεων των εθνικών κυβερνήσεων να υποστηρίξουν το θεσµό της χορηγίας 1. Υπάρχει όµως παράλληλα, διάχυτη η αίσθηση στις χώρες της Ευρώπης ότι η προσέγγιση αυτή δεν 1 ε θα ήταν υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς ότι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε πολλούς τοµείς µπορεί να επιτευχθεί η σύγκλιση, πολύ δύσκολα ωστόσο σε θέµατα φορολογίας παρά τις όποιες προόδους. 38

39 κάνει τίποτε άλλο από το να διαχωρίζει τους φορολογούµενους ώστε να δίνουν προστατευόµενο χρήµα στον πολιτισµό. Οι φοροαπαλλαγές µπορούν να εφαρµοστούν σε όλα τα είδη ιδιωτικής υποστήριξης προς τον πολιτισµό από τις δωρεές µέχρι τις χορηγίες σε είδος, υπηρεσίες ή εξοπλισµό. Ιδιαίτερης επίσης σηµασίας σε µία φορολογική πολιτική είναι οι διατάξεις εκείνες που ενθαρρύνουν την πολιτιστική κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών µέσω της εφαρµογής για παράδειγµα ευνοϊκών ποσοστών Φ.Π.Α. Οι φορολογικοί νόµοι µπορούν να ενθαρρύνουν (ή να αποθαρρύνουν) δωρεές, µετακίνηση µετοχών, κληροδοτήσεις τιµαλφών, δηµιουργία ιδρυµάτων, παροχή δωρεάν υπηρεσιών µε απώτερο σκοπό τον πολιτισµό. Μέσα από µία άλλη ανάγνωση, θα µπορούσε να πει κανείς ότι η παρακολούθηση του πώς οι κυβερνήσεις αλλά και τα κοινοβούλια αντιµετωπίζουν την υποστήριξη του πολιτισµού από τον ιδιωτικό τοµέα είναι ουσιαστικά παρακολούθηση της έµµεσης κρατικής υποστήριξης προς τον πολιτισµό. Η διαµόρφωση ευνοϊκού οικονοµικού περιβάλλοντος για τη χορηγία εµπλέκει ωστόσο δύο όρους, οι οποίοι απαιτούν µία περιεκτική διευκρίνιση: Πίνακας 4 Φοροαπαλλαγές και Φορολογικά Κίνητρα Φορολογικά Κίνητρα Φοροαπαλλαγές Πρόκειται για ειδικά µέτρα που λαµβάνονται, Πρόκειται για τη διαδικασία µε την οποία η τα οποία περιλαµβάνουν αλλά δεν φορολογική επιβάρυνση εταιριών ή ατόµων εξαντλούνται σε φοροαπαλλαγές. Είναι µειώνεται λαµβάνοντας υπόψη κάποιες στοχευµένα σε ορισµένες οµάδες και συγκεκριµένες δραστηριότητές τους όπως οι αποβλέπουν στην κινητοποίησή τους αλλά χορηγίες. Είναι πιο ουδέτερες όρος. και την αλλαγή συµπεριφοράς τους µέσω οικονοµικών µηχανισµών. Θα πρέπει αντίστοιχα να τεθεί υπόψη ότι η σύγκριση αριθµητικών µεγεθών που προέρχονται από την κάθε χώρα µπορεί να αποβεί παρακινδυνευµένη. Τα διαφορετικά στοιχεία που συλλέγονται µέσα από διαφορετικές ερωτήσεις και διαφορετικούς πολιτιστικούς οργανισµούς καθώς και η διαφορετική οριοθέτηση των εννοιών ενισχύουν την άποψη αυτή. εδοµένου, ωστόσο, ότι για τη C.E.R.E.C. αποτελεί κεντρική δραστηριότητα η προώθηση της συνεργασίας του ιδιωτικού τοµέα µε τον τοµέα των τεχνών µε αµφίδροµα οφέλη, εκτιµήθηκε ότι η ύπαρξη ενός εγγράφου που θα σκιαγραφούσε τη διαφορετική 39

40 φορολογική αντιµετώπιση της χορηγίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα συνιστούσε χρήσιµο εργαλείο για την εξυπηρέτηση του σκοπού της. Έτσι προχώρησε στη διεξαγωγή µίας µελέτης όπου καταγράφονται τα φορολογικά κίνητρα που προσφέρει κάθε χώρα της Ε.Ε. για τη χορηγία, τη δωρεά αλλά και άλλα φορολογικά κίνητρα για τον τοµέα του πολιτισµού. Η µελέτη αυτή δεν έχει ακόµη ολοκληρωθεί, γι αυτό και παρακάτω παρουσιάζονται τα αποτελέσµατα από δέκα µόνο χώρες. Πριν την παρουσίαση των δέκα αυτών χωρών κρίνεται παράλληλα σκόπιµη η εννοιολογική διευκρίνιση των δύο όρων χορηγία και δωρεά όπως αυτή προκύπτει από τα αποτελέσµατα της µελέτης. Ειδικότερα: Η χορηγία Ως εταιρική χορηγία ορίζεται η συναλλαγή κατά την οποία η χορηγός-εταιρία λαµβάνει εµπορικό όφελος ως αντάλλαγµα για την καταβολή µετρητών ή την υποστήριξη σε είδος προς το χορηγούµενο φορέα. Το όφελος απορρέει από τη δηµοσιότητα που δίνεται στον ίδιο το χορηγό ή σε κάποιο από τα προϊόντα του από το χορηγούµενο. Σε γενικές γραµµές, όταν υπάρχει άµεση σύνδεση µεταξύ του αντισταθµίσµατος και της παρεχόµενης υπηρεσίας ή του ποσού που πληρώνεται, τότε στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες επιτρέπεται η έκπτωση των εξόδων από το σύνολο της εταιρικής φορολόγησης. Σε όλες τις υπό µελέτη χώρες επιτρέπεται η διακρατική χορηγία µε την προϋπόθεση να υφίσταται άµεσος συσχετισµός. Παρόλα αυτά, οι φορολογικές αρχές των διαφόρων χωρών βρίσκονται εµφανώς σε µεγαλύτερη επαγρύπνηση όταν πρόκειται για διεθνείς χορηγικές πρωτοβουλίες ώστε να διασφαλίσουν ότι όντως υπάρχει αντίκρισµα για το ποσό που καταβάλλεται προς το χορηγούµενο οργανισµό. Εάν το αναµενόµενο όφελος κατανέµεται µεταξύ των υποκαταστηµάτων ή των θυγατρικών του διεθνούς οµίλου εταιριών, οι φορολογικές αρχές συνήθως δεν επιτρέπουν τη συνολική έκπτωση φόρου στην έδρα της µητρικής εταιρίας. Αντ αυτού, απαιτούν την κατανοµή του κόστους της χορηγικής δράσης στα γραφεία των χωρών που επωφελούνται από το γεγονός. Η Γερµανία ωστόσο επιτρέπει την πλήρη έκπτωση στο κεντρικό γραφείο του οµίλου εφόσον το όφελος από τη χορηγία το αποκοµίζει συνολικά ο όµιλος και όχι µεµονωµένα τα υποκαταστήµατα ή θυγατρικές (CEREC Study 2006) Η δωρεά Η δωρεά λαµβάνει χώρα όταν για το ποσό ή την υποστήριξη σε είδος που παρέχεται σε έναν πολιτιστικό ή αθλητικό οργανισµό δεν υφίσταται κανενός είδους συναλλαγή. Θα πρέπει εν ολίγοις η δωρεά να εκλαµβάνεται ως ένα δώρο ενώ η χορηγία ως µία σύµβαση που περιλαµβάνει αξιοσηµείωτη ανταπόδοση. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, οι δωρεές 40

41 ενθαρρύνονται από τη φορολογική νοµοθεσία των χωρών της Ευρώπης µέσω φοροαπαλλαγών. Το φορολογικό πλαίσιο για τις δωρεές ποικίλει σηµαντικά από χώρα σε χώρα. Ωστόσο, σχεδόν στο σύνολό τους δύο είναι τα κριτήρια για την εφαρµογή των φοροαπαλλαγών: α) οι δωρεές εµπίπτουν σε φοροαπαλλαγές όταν γίνονται προς αναγνωρισµένους οργανισµούς. Η συγκεκριµένη προϋπόθεση, η οποία διαφέρει από κράτος σε κράτος, καθιστά αδύνατη προς το παρόν τη φοροαπαλλαγή δωρεάς που προορίζεται για οργανισµό άλλου κράτους µέλους της Ε.Ε. καθώς καµία χώρα δεν έχει αναγνωρίσει ακόµη κανένα ξένο φορέα, µε µόνη αξιοσηµείωτη εξαίρεση την Ολλανδία. Για το λόγο αυτό, αν µία εταιρία επιθυµεί να κάνει µία δωρεά σε άλλη χώρα της Ε.Ε. θα πρέπει να αναζητήσει κάποιο εµπορικό αντιστάθµισµα από το όλο εγχείρηµα ώστε να µετατραπεί η δωρεά σε χορηγία και να αποσπάσει φοροαπαλλαγή βάσει των προηγούµενων. Σε µεσο βραχυπρόθεσµο βάθος χρόνου δε φαίνεται να επιτυγχάνεται κανενός είδους εναρµόνιση µιας και αποτελεί ζήτηµα σχετιζόµενο µε τη φορολογία, ζήτηµα δηλαδή εθνικής κυριαρχίας και αυστηρά πολιτικής βούλησης. Εάν βρεθεί κάποιος συµβιβασµός, τα πιο γενναιόδωρα κράτη όπως η Γαλλία και το Ηνωµένο Βασίλειο είναι πιθανό να µειώσουν τα φορολογικά τους κίνητρα. β) οι δωρεές εκπίπτουν φορολογίας εφόσον δεν υπερβαίνουν κάποιο όριο. Από τη στιγµή που το όριο αυτό ξεπεραστεί, καµία φοροαπαλλαγή δεν υφίσταται. Τέλος, δεδοµένου ότι σε κοινοτικό επίπεδο έχει επιτευχθεί εναρµόνιση του Φ.Π.Α., οι δωρεές σε καµία χώρα δεν εµπίπτουν σε αυτό ενώ οι χορηγίες στις περισσότερες χώρες εµπίπτουν γιατί αποτελούν εµπορική συναλλαγή (CEREC Study 2006). Οι χώρες αναλυτικά 1 1 Τα παρακάτω στοιχεία έχουν αντληθεί από την ανολοκλήρωτη ακόµη µελέτη που πραγµατοποιεί η CEREC από το

42 ΑΥΣΤΡΙΑ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Η χορηγική δαπάνη εκπίπτει από τη φορολογητέα ύλη της επιχείρησης όταν το κονδύλι της συνδέεται µε την παροχή υπηρεσίας προς τον χορηγό σχετική µε τη δραστηριότητά του. Στην περίπτωση λοιπόν χορηγίας προς ένα καλλιτεχνικό γεγονός, αυτό θα πρέπει να είναι ανοιχτό προς το κοινό και η δηµοσιότητα που θα δοθεί στο χορηγό θα πρέπει να είναι µετρήσιµη. Αυτό ωστόσο δε σηµαίνει ότι οι παροχές προς το χορηγό θα ισούνται απόλυτα µε το χορηγούµενο ποσό. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Σύµφωνα µε τη φορολογική νοµοθεσία της χώρας, οι δωρεές θα πρέπει να προκύπτουν από τα λειτουργικά κέρδη της εταιρίας χορηγού ώστε να εκλαµβάνονται ως εταιρική δωρεά. Οι δωρεές σε χρήµατα ή είδος εκπίπτουν από τη φορολογητέα ύλη της επιχείρησης µόνο όταν προορίζονται για αναγνωρισµένους οργανισµούς, οι οποίοι είναι λίγοι στον αριθµό όπως πανεπιστήµια, ακαδηµίες, µουσεία και η Εθνική Βιβλιοθήκη. Άλλα φορολογικά κίνητρα για τον πολιτισµό Στην περίπτωση αγοράς κάποιου έργου τέχνης δεν καταβάλλεται Φ.Π.Α. από την εταιρία ενώ εκπίπτει και ο τόκος των σχετικών δανείων. Ένα έργο τέχνης θεωρείται ως γενική δαπάνη, η οποία δε χρειάζεται να αποσβεστεί αποτελώντας µέρος των περιουσιακών στοιχείων της εταιρίας µιας και η αξία του δε µειώνεται στο χρόνο. Η ενοικίαση έργων τέχνης δεν αυξάνει το ύψος έκπτωσης ή απόσβεσης. 42

43 ΒΕΛΓΙΟ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Με βάση το άρθρο 49 του φορολογικού κώδικα της χώρας, η χορηγική δαπάνη εκπίπτει ως επαγγελµατικό έξοδο. Είναι όµως απαραίτητο αυτή να πραγµατοποιείται µε τρόπο ώστε να συµβάλλει στη διατήρηση ή την απόκτηση φορολογήσιµων εσόδων και να κινείται σε λογικό πλαίσιο. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η οριοθέτηση του λογικού πλαισίου για τις επαγγελµατικές δαπάνες στηρίζεται τόσο σε ποιοτικούς όσο και σε ποσοτικούς παράγοντες, σε καµία περίπτωση ωστόσο δε νοµιµοποιεί τη διοικητική αρχή για τη φορολογία να κρίνει τη χρησιµότητα, την καταλληλότητα ή κανονικότητα της επαγγελµατικής δαπάνης. Συνεπώς, η διοίκηση µπορεί να αµφισβητήσει την έκπτωση των εξόδων που γίνονται από την επιχείρηση µόνο όταν αυτά δεν είναι ανάλογα της οικονοµικής της ευρωστίας ή του τζίρου της. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά εδοµένου ότι η δωρεά πραγµατοποιείται χωρίς την προσδοκία κάποιου αντικρίσµατος και υπόκειται στο φορολογικό καθεστώς των δώρων, δεν εκπίπτει. Η δωρεά εκπίπτει ωστόσο όταν ο δωρητής υπόκειται σε εταιρική φορολογία, η καταβολή γίνεται σε µετρητά και το ποσό είναι ίσο ή µεγαλύτερο των 30 ευρώ. Τέλος, οι δωρεές που γίνονται από εταιρίες εκπίπτουν όταν αυτές προορίζονται για οργανισµούς ενταγµένους στη λίστα σχετικού νόµου ή για οργανισµούς που είναι αναγνωρισµένοι. Απαραίτητη προϋπόθεση όµως το όλο ποσό να µην υπερβαίνει το 5% των οικονοµικών αποτελεσµάτων της εταιρίας ή να µην υπερβαίνει τα ευρώ. Άλλα φορολογικά κίνητρα για τον πολιτισµό Τόσο η δωρεά όσο και η αγορά έργων τέχνης δεν υπόκεινται σε κανενός είδους φοροαπαλλαγή. Τα έργα τέχνης θεωρούνται περιουσιακό στοιχείο µίας εταιρίας παρόλα αυτά δεν απολαµβάνουν φορολογικών κινήτρων και δεν αποσβένονται εφόσον η χρήση τους δεν είναι περιορισµένης διάρκειας. Το ίδιο ισχύει και για τη συντήρηση των έργων αυτών. Από την άλλη πλευρά, τα έξοδα ασφάλισής τους εκπίπτουν κανονικά. Υπάρχουν ωστόσο 43

44 εξαιρέσεις ως προς την αρχή της µη έκπτωσης επί της τιµής των έργων τέχνης. Ένα τέτοιο παράδειγµα αποτελεί η αγορά έργου τέχνης για αποκλειστικά επαγγελµατικούς σκοπούς όπως είναι η διακόσµηση µε αυτό ενός χώρου που προορίζεται µόνο για την εξυπηρέτηση της κύριας επαγγελµατικής δραστηριότητας της εταιρίας. Στην περίπτωση αυτή ο αγοραστής θα µπορεί να εντάξει στις αποσβέσεις την τιµή αγοράς του έργου. Επιπλέον, ελαφρά ή έντονα ανάγλυφα τα οποία δηµιουργούνται από καλλιτέχνες που κατοικούν στο Βέλγιο και ενσωµατώνονται σε επαγγελµατικά κτίρια τυγχάνουν απόσβεσης. Σε αυτή την περίπτωση, η τιµή αγοράς των συγκεκριµένων έργων τέχνης µπορεί να εκπέσει φόρου σε µία ή περισσότερες δόσεις, έως του 2% του συνολικού ποσού επένδυσης του κτιρίου µέσα στο οποίο εγκαθίσταται το έργο τέχνης. Σε ό,τι αφορά την ενοικίαση έργου τέχνης, το ποσό αυτής µπορεί να εκπέσει στο βαθµό που συνδέεται η ενοικίαση µε τη δραστηριότητα της εταιρίας. Αξίζει επίσης να σηµειωθεί ότι οι καλλιτέχνες εµπίπτουν κανονικά σε Φ.Π.Α. για την προµήθεια του έργου τους χωρίς να υπάρχει διάκριση µεταξύ επαγγελµατιών και ερασιτεχνών. Ο φορολογικός συντελεστής είναι συνήθως µειωµένος στο 6%. Η επαναπώληση τέλος του έργου από τον αγοραστή υποστηρικτή δεν εµπίπτει σε Φ.Π.Α. ενώ το ίδιο ισχύει και για το νέο αγοραστή. 44

45 ΓΑΛΛΙΑ Στη Γαλλία εντοπίζεται ιδιαιτερότητα σε σχέση µε τις υπόλοιπες χώρες καθώς υπάρχει και ένα ενδιάµεσο πεδίο που συνδυάζει χορηγία µε δωρεά. Ειδικότερα, µε τον όρο δωρεά καλύπτεται κάθε υλική υποστήριξη, η οποία παρέχεται χωρίς καµία άµεση αµοιβή από την πλευρά του δωρεοδόχου και κατευθύνεται είτε σε φιλανθρωπικούς οργανισµούς είτε σε κάποιο πρόσωπο που αναπτύσσει δραστηριότητες κοινωνικού ενδιαφέροντος. Η έννοια της άµεσης αµοιβής απαγορεύει κάθε άµεσο όφελος που µπορεί να παραχωρηθεί κατά τη διάρκεια της χορηγικής διαδικασίας µέσω πώλησης για παράδειγµα προϊόντων ή υπηρεσιών. εν τίθεται ωστόσο κανένα όριο στην παραχώρηση έµµεσου οφέλους όπως είναι για παράδειγµα η σύνδεση του ονόµατος του υποστηρικτή µε τη χορηγούµενη δραστηριότητα. Το ποσό της έµµεσης αµοιβής έχει σήµερα περιοριστεί στο 25% του συνολικού ποσού της δωρεάς. Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Οι χορηγικές δράσεις για τη Γαλλία αποτελούν εµπορικές υπηρεσίες. Για το λόγο αυτό οι χορηγικές δαπάνες εκπίπτουν από τη φορολογητέα ύλη όταν είναι άµεσου ενδιαφέροντος για την επιχειρηµατική δραστηριότητα της εταιρίας. Τέλος, ανεξαρτήτως του τρόπου πληρωµής (σε µετρητά ή σε είδος) τα χορηγικά έξοδα εκλαµβάνονται ως διαφηµιστικές υπηρεσίες. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Σύµφωνα µε το νόµο για τις δωρεές ο οποίος ψηφίστηκε την 1 η Αυγούστου του 2003, η δαπάνη δωρεάς µπορεί να τύχει φοροαπαλλαγής έως και 60% του ποσού που δωρίζεται και µπορεί να αντιστοιχεί µέχρι το 0,5% του τζίρου της επιχείρησης ενώ θα πρέπει να κατευθύνεται σε µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς και ιδρύµατα, τα οποία περιλαµβάνονται στο άρθρο 238 του Γενικού Κώδικα Φορολογίας της χώρας. Ειδικότερα στους παραπάνω οργανισµούς και ιδρύµατα περιλαµβάνονται: o Οργανισµοί ή έργα γενικού ενδιαφέροντος o Αναγνωρισµένες δηµόσιες ή ιδιωτικές εταιρίες και οργανισµοί έρευνας o Γαλλικά µουσεία 45

46 o Ιδιωτικοί και δηµόσιοι οργανισµοί που λειτουργούν αφιλοκερδώς που προσφέρουν στη δηµόσια ζωή ή στην κινηµατογραφική ψυχαγωγία o Μη κερδοσκοπικοί οργανισµοί και ιδρύµατα που λειτουργούν αναγνωρισµένα για δηµόσιο όφελος o ηµόσια ιδρύµατα ανώτατης εκπαίδευσης ή καλών τεχνών καθώς και ιδιωτικοί µη κερδοσκοπικοί φορείς ίδιου τύπου o Αναγνωρισµένοι οργανισµοί των οποίων αποκλειστικό σκοπό αποτελεί η συµµετοχή µε οικονοµική βοήθεια στη δηµιουργία δωρεοδόχων o Ιδρύµατα εταιριών Η φοροαπαλλαγή για το ποσό της δωρεάς µπορεί να κατατµηθεί στις επόµενες πέντε φορολογικές περιόδους της καταβολής υπολογίζοντας το ανώτατο όριο της κάθε περιόδου. Η Γαλλία είναι η µόνη χώρα που επιτρέπει τη φοροαπαλλαγή για τις εταιρικές δωρεές από τις φορολογικές οφειλές. Άλλα φορολογικά κίνητρα για τον πολιτισµό Έχει θεσπιστεί µείωση φόρου που φτάνει µέχρι και το 90% για εταιρική δωρεά που δίνει τη δυνατότητα στο κράτος να αγοράσει έργο τέχνης ιδιαίτερης σηµασίας τόσο από τη Γαλλία όσο και από το εξωτερικό (νόµος που ψηφίστηκε στις 4 Ιανουαρίου 2002, άρθρο23). Επιπλέον ισχύει µείωση φόρου που φτάνει µέχρι και 40% για την αγορά Εθνικού Θησαυρού από εταιρία χορηγό για δικό της λογαριασµό. Όσον αφορά σε σύγχρονα έργα τέχνης, η αγορά αυθεντικών έργων εν ζωή καλλιτεχνών µπορεί πλέον να τύχει φοροαπαλλαγής από τα οικονοµικά αποτελέσµατα µιας εταιρίας, σε ίσες δόσεις το πολύ για πέντε χρόνια, υπό την προϋπόθεση ότι το έργο θα εκτίθεται σε χώρο µε ανοιχτή πρόσβαση για το κοινό. Για την αγορά µουσικών οργάνων µε την προοπτική δανεισµού τους σε καλλιτέχνες που πραγµατοποιούν παραστάσεις, ο νόµος επιτρέπει τη φοροαπαλλαγή του σχετικού ποσού από τα φορολογητέα αποτελέσµατα της εταιρίας. Σχετικά µε τα ζωντανά θεάµατα, τη µουσική και το σινεµά, δηµόσιοι και ιδιωτικοί οργανισµοί που λειτουργούν αφιλοκερδώς και είναι αυτού του είδους η βασική τους δραστηριότητα µπορούν να απολαµβάνουν δωρεών ακόµη κι αν τα ίδια υπάγονται στην καταβολή Φ.Π.Α. και άλλων εµπορικών φόρων. Η σχετική διάταξη περιλαµβάνει φεστιβάλ, ορχήστρες, όπερες, µουσικά σύνολα, θέατρα και µπαλέτα. 46

47 ΓΕΡΜΑΝΙΑ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Για τις χορηγικές δαπάνες προς αθλητικούς, πολιτιστικούς και φιλανθρωπικούς οργανισµούς προβλέπεται πλήρης φοροαπαλλαγή όταν υπάρχει άµεση σύνδεση της χορηγούµενης δράσης µε τα ποσά, τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που προσφέρει ο χορηγός. Επίσης, κρίνεται απαραίτητο η χορηγούµενη υπηρεσία να έχει εµπορικό κίνητρο χωρίς να υπάρχει απαραίτητα σχέση µεταξύ της επιχειρηµατικής δραστηριότητας της εταιρίας και της χορηγούµενης δράσης. Σύµφωνα µε το διάταγµα του Υπουργείου Οικονοµικών που ψηφίστηκε τον Ιούλιο του 1998, το φορολογικό καθεστώς για τα χρήµατα που λαµβάνονται από τον χορηγούµενο οργανισµό γίνεται πιο περίπλοκο. Στην πραγµατικότητα, το καθεστώς αυτό δεν εξαρτάται από τη φορολογική ταξινόµηση που γίνεται από το χορηγό αλλά από τη διαφορετική νοµοθεσία. Εάν οι παροχές που απαιτούνται ως αντιστάθµισµα στο χορηγικό ποσό είναι εµπορικού χαρακτήρα (π.χ. πώληση αντικειµένων που ανήκουν στο χορηγό), το ποσό της χορηγίας είναι φορολογητέο. Πάντως από µόνο του το γεγονός της αναγραφής του λογοτύπου ή του ονόµατος του χορηγού στα έντυπα του χορηγούµενου οργανισµού χωρίς κάποια ιδιαίτερη επισήµανση δε σηµατοδοτεί παροχή εµπορικού χαρακτήρα. Αντίστοιχα, εάν η καταβολή της χορηγίας επιτρέπει στο χορηγό µόνο τη χρήση του ονόµατος του χορηγούµενου οργανισµού στα δικά του έντυπα χωρίς αυτό να συνεπάγεται άλλου είδους υποχρέωση από τον τελευταίο τότε το ποσό της χορηγίας δε φορολογείται. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Για τις δωρεές επιτρέπεται φοροαπαλλαγή τόσο σε επίπεδο εταιρικού όσο και επαγγελµατικού φόρου (πρόκειται για φόρο που καταβάλλεται στην τοπική κυβέρνηση και αφορά όλες τις βιοµηχανικές και εµπορικές υποχρεώσεις ανεξαρτήτως νοµικής µορφής). Οι φόροι αυτοί υπολογίζονται µε βάση το λειτουργικό κέρδος της εταιρίας. Τα άρθρα 9 των νόµων για τον εταιρικό και επαγγελµατικό φόρο αντίστοιχα προβλέπουν τα εξής: o Την έκπτωση στις δωρεές µέχρι ποσοστό 10% επί των φορολογητέων κερδών ή µέχρι 2 επί του τζίρου 47

48 o Επιπλέον εκπτώσεις για δωρεές που προορίζονται για ιδρύµατα µε τη δυνατότητα επέκτασής τους µέχρι και δέκα χρόνια o Την επέκταση της έκπτωσης µέχρι και επτά χρόνια για δωρεές που ξεπερνούν τα ευρώ o Είναι δυνατή τέλος η µεταφορά στην προηγούµενη χρήση ποσού δωρεάς µέχρι ευρώ ενώ η δυνατότητα µεταφοράς σε επόµενη χρήση είναι απεριόριστη 48

49 ΑΝΙΑ Φορολογικά κίνητρα για την χορηγία Οι χορηγικές δαπάνες εκπίπτουν από το φορολογητέο κέρδος µε την προϋπόθεση να υπάρχει λογική σχέση µε το κόστος της διαφήµισης που πραγµατοποιείται για τη συγκεκριµένη περίσταση όπως ισχύει και για κάθε δαπάνη που προκύπτει από την επιχειρηµατική δραστηριότητα της εταιρίας. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Οι δωρεές τυγχάνουν έκπτωσης µόνο αν προορίζονται για οργανισµό που είναι αναγνωρισµένος από τη διοικητική αρχή για τη φορολογία. Έκπτωση δικαιολογείται µόνο για δωρεές µέχρι το ποσό των DKK (δανικές κορόνες) ενώ για τις πρώτες 500 DKK δεν υφίσταται έκπτωση. Όλο το ποσό της δωρεάς εκπίπτει στην περίπτωση που µία εταιρία δεσµευτεί να καταβάλλει ένα ισοδύναµο ποσό για δέκα έτη και το ποσό αυτό να είναι µικρότερο του 15% των οφειλόµενων φόρων (ή ίσο µε DKK). Άλλα κίνητρα για τον πολιτισµό Τα πρωτότυπα και φορητά έργα τέχνης τα οποία αγοράστηκαν από την 1 Ιανουαρίου 2002 και µετά και εκτίθενται σε κτίριο του ιδιοκτήτη υποστηρικτή αποσβένονται όπως τα άλλα περιουσιακά στοιχεία της εταιρίας κατά 25% ετησίως. Το ποσό εκπίπτει πλήρως από τον πρώτο χρόνο και µετά, εάν το έργο τέχνης κοστίζει λιγότερο από DKK. Εάν το έργο έχει ενσωµατωθεί στο κτίριο ή δεν είναι φορητό (όπως τα αγάλµατα) τότε αποσβένεται σε ποσοστό 5% ετησίως, ό,τι ισχύει και για τα κτίρια. Σε κάθε περίπτωση τα πολιτιστικά αγαθά για να τύχουν έκπτωσης θα πρέπει να είναι από πρώτο χέρι να έχουν για παράδειγµα αγοραστεί απευθείας από τον καλλιτέχνη. 49

50 ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Η ιδιαιτερότητα για το Ηνωµένο Βασίλειο έγκειται στο ότι αναγνωρίζει οκτώ διαφορετικούς τύπους υποστήριξης στην κοινωνία γενικά. Τα αποτελέσµατα των εκπτώσεων και η καταβολή ή µη Φ.Π.Α. ποικίλουν ανάλογα µε τη φύση της υποστήριξης, την προσωπικότητα του χορηγού και το κύρος του αποδέκτη της υποστήριξης. Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Η έννοια της χορηγίας εδώ µπορεί περισσότερο να συγκριθεί µε το γαλλικό όρο parrainage ο οποίος σηµαίνει κυρίως αναδοχή χρηµατοδότηση. Οι χορηγικές δαπάνες τυγχάνουν έκπτωσης στο σύνολό τους. Η χορηγία σε µετρητά (cash sponsorship) αντιπροσωπεύει τα χρήµατα που προορίζονται για την προώθηση του ονόµατος, της µάρκας, των προϊόντων ή των υπηρεσιών του χορηγού. Τα χορηγούµενα ποσά εκπίπτουν στο σύνολό τους όπως οι γενικές δαπάνες µόνο όταν υπηρετούν έναν εµπορικό σκοπό και τα χρήµατα αυτά αντλούνται από τα κέρδη του χορηγού και όχι το κεφάλαιό του. Η πληρωµή εµπίπτει σε Φ.Π.Α. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Οι δωρεές των εταιριών εκπίπτουν από το σύνολο των προ φόρων οικονοµικών αποτελεσµάτων τους και µειώνουν τη βάση του εταιρικού φόρου. Το φορολογικό πλεονέκτηµα αποτελεί στοιχείο του περιορισµένου χαρακτήρα αγαθών και υπηρεσιών που µπορεί να προσφέρει ο αποδέκτης ως αναγνώριση για τη δωρεά. Οι δωρεές εκπίπτουν µόνο αν ο δωρεοδόχος είναι επίσηµα αναγνωρισµένος. Μετά την Οικονοµική Πράξη του 2000, εάν ένα αγαθό ή µία υπηρεσία προσφέρεται ως αναγνώριση για τη δωρεά, η αξία τους θα πρέπει να είναι περιορισµένη και να υπάγεται σε συγκεκριµένη κλίµακα. Ο αποδέκτης δεν πληρώνει Φ.Π.Α. επί του ποσού που του δωρίζεται εάν αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο του προγράµµατος υποστήριξης µε δωρεά (Gift Aid). Το σύστηµα αυτό εφαρµόζεται µόνο όταν µία εταιρία της οποίας τα έσοδα φορολογούνται στην κλίµακα του 22% πραγµατοποιεί µία δωρεά. Ο οργανισµός που δέχεται τη δωρεά µπορεί να λάβει επιστροφή φόρου από τη διοικητική αρχή για τη φορολογία µε αποτέλεσµα το σύνολο της δωρεάς να είναι ίσο µε το ποσό που δωρίζεται συµπεριλαµβανοµένου του φόρου που 50

51 πληρώνει ο δωρητής (πρόκειται για ποσοστό της τάξης του 28,2%). Το σύστηµα αυτό των επιστροφών µπορεί να λειτουργήσει µόνο αν ο δωρητής δηλώσει τη δωρεά στη διοίκηση. Στην περίπτωση που ο υποστηρικτής φορολογείται στην υψηλότερη κλίµακα του 40%, ο δωρεοδόχος και πάλι λαµβάνει το 28,2% ενώ ο δωρητής λαµβάνει ως επιστροφή το υπόλοιπο του φόρου δηλαδή το 11,8% του ποσού της δωρεάς. Το σύστηµα αυτό εφαρµόζεται ανεξάρτητα από το ύψος της δωρεάς, η εφαρµογή του όµως συνδέεται µε την απουσία σηµαντικής ανταµοιβής από την πλευρά του δωρεοδόχου προς τον δωρητή. Η δωρεά µετοχών προς έναν φιλανθρωπικό οργανισµό µπορεί να µειώσει τη φορολογική βάση της εταιρίας όσο είναι το ποσό της δωρεάς και συγκεκριµένα την αξία της ασφάλειας συν το κόστος της µεταφοράς των τίτλων. Επιπλέον ο δωρητής απαλλάσσεται από την καταβολή φόρου υπεραξίας. Οι εταιρίες έχουν τη δυνατότητα να γίνουν δωρητές αντικειµένων τα οποία είτε παράγουν είτε πωλούν καθώς επίσης και µηχανολογικού εξοπλισµού. Οι έρανοι (όπως είναι οι καταβολή χρηµάτων στο πλαίσιο καµπάνιας για παιδιά που υποφέρουν) γενικώς δεν εκπίπτουν για τους δωρητές. Στο πλαίσιο της Οικονοµικής Πράξης 2000, οι αποδέκτες φορολογούνται, εξαιρούνται όµως τα φιλανθρωπικά ιδρύµατα προς τα οποία το ποσό που δωρίζεται δεν υπερβαίνει τις βρετανικές λίρες ή το 25% των εσόδων τους. Ο αποδέκτης εξαιρείται από το Φ.Π.Α. εάν το φιλανθρωπικό γεγονός που διοργανώνει είναι αυστηρά µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα και δε διοργανώνει περισσότερα από 15 παρόµοια γεγονότα µέσα σε µία χρονιά. Άλλα κίνητρα για τον πολιτισµό Η εταιρική συµµετοχή (corporate membership) αποτελεί ένα σύστηµα παρόµοιο µε τη χορηγία, σύµφωνα µε το οποίο ο υποστηρικτής καταβάλλει ένα σταθερό ποσό ετησίως µε αντάλλαγµα µία δέσµη εξειδικευµένων και συγκεκριµένων υπηρεσιών από ένα φιλανθρωπικό ίδρυµα. Το ίδρυµα στην προκειµένη περίπτωση πληρώνει Φ.Π.Α. στη µειωµένη κλίµακα του 17,5% και όχι στην αυξηµένη του 20%. 51

52 ΙΡΛΑΝ ΙΑ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Τα χορηγικά έξοδα, σε είδος ή σε µετρητά, εκπίπτουν από τον εταιρικό φόρο εφόσον αντιστοιχούν πλήρως και αποκλειστικά στις διαφηµιστικές ανάγκες της εταιρίας. Το ύψος της δαπάνης θα πρέπει να κινείται σε λογικό πλαίσιο. Παρόλα αυτά δαπάνες που σχετίζονται µε την ψυχαγωγία των πελατών (για παράδειγµα αγορά εισιτηρίων για ένα πολιτιστικό γεγονός) δεν εκπίπτουν. Οι δαπάνες, από την άλλη, που σχετίζονται µε την ψυχαγωγία του προσωπικού, εκπίπτουν. Τέλος, η συνεισφορά κεφαλαίου ή η συνεισφορά που αυξάνει τα διαθέσιµα κεφάλαια της επιχορηγούµενης οντότητας (όπως για παράδειγµα η πληρωµή για ένα κτίριο) δεν εκλαµβάνεται ως χορηγική δαπάνη αλλά ως δωρεά. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Οι δωρεές, σε είδος ή σε µετρητά, που προορίζονται για µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς αναγνωρισµένους από τις φορολογικές αρχές, εκπίπτουν. Θα πρέπει ωστόσο το ποσό τους να υπερβαίνει τα 315 ευρώ χωρίς να υπάρχει ανώτατο όριο. Άλλα φορολογικά κίνητρα για τον πολιτισµό o Οι δαπάνες που πραγµατοποιούνται για την ανακαίνιση ή τη συντήρηση αναγνωρισµένων κτιρίων ή κήπων εκπίπτουν του εταιρικού φόρου χωρίς να υπάρχει όριο στην έκπτωση. Τα κτίρια και οι κήποι θα πρέπει να είναι αναγνωρισµένα από το Υπουργείο Πολιτισµού και να είναι, λογικά, προσβάσιµα στο κοινό o Επενδύσεις σε κινηµατογραφικές ταινίες αναγνωρισµένες από το Υπουργείο Πολιτισµού εκπίπτουν του εταιρικού φόρου, δε θα πρέπει ωστόσο ο επενδυτής να είναι και παραγωγός της ταινίας o Εκπίπτουν πλήρως επίσης οι δωρεές προς το Υπουργείο Οικονοµικών που έχουν ως στόχο τη χρηµατοδότηση καλλιτεχνικού προγράµµατος, εάν αυτό λαµβάνει και κρατική επιδότηση o Ο Φ.Π.Α. τέλος για την αγορά έργου τέχνη υπολογίζεται στη µειωµένη κλίµακα του 12,5% 52

53 ΙΤΑΛΙΑ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Στην Ιταλία το χορηγικό συµβόλαιο συνιστά διαφηµιστικό συµβόλαιο, µία οικονοµική συναλλαγή αµφίδροµων υπηρεσιών. Το άρθρο 38 του νόµου 342/2000 αναγνωρίζει τις χορηγικές δαπάνες ως διαφηµιστικές δαπάνες, οι οποίες κατά συνέπεια εκπίπτουν από το τζίρο του χορηγού πριν τον υπολογισµό του εταιρικού φόρου. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Η φορολογική µεταχείριση της δωρεάς στην Ιταλία καθίσταται ιδιαίτερα περίπλοκη λόγω πολυνοµίας. Οι δωρητές µπορούν εποµένως να επιλέξουν το φορολογικό καθεστώς των δωρεών τους. Το διάταγµα στις 22 εκεµβρίου 1986 προβλέπει την έκπτωση των δωρεών από τα φορολογητέα κέρδη. Οι δωρεές όµως προς τον τοµέα της ψυχαγωγίας εκπίπτουν µόνο µέχρι 2% από τα φορολογητέα κέρδη ενώ δωρεές προς όφελος της πολιτιστικής κληρονοµιάς εκπίπτουν µόνο αν είναι σε µετρητά χωρίς ωστόσο να υπάρχει κανένα όριο. Συµπληρωµατικά των παραπάνω οι περιπτώσεις στις οποίες εκπίπτουν οι δωρεές είναι µόνο οι εξής: o Για την προστασία της πολιτιστικής κληρονοµιάς, εφόσον το αρµόδιο υπουργείο έχει αναγνωρίσει τον οργανισµό-αποδέκτη και µπορεί να επιβλέψει την εφαρµογή της δωρεάς µε την προϋπόθεση επίσης να έχει υπογραφεί σχετική σύµβαση µεταξύ δωρητή και δωρεοδόχου o Για θέµατα ψυχαγωγίας, εφόσον ο µη κερδοσκοπικός οργανισµός συµµετέχει κατ αποκλειστικότητα στην παραγωγή παραστάσεων και/ ή κατασκευή και συντήρηση πολιτιστικών υποδοµών ενώ παράλληλα έχει αναγνωριστεί από το αρµόδιο υπουργείο Εξαιτίας της αυξηµένης κριτικής που έχει υποστεί το συγκεκριµένο νοµοθετικό πλαίσιο, το 2000 ψηφίστηκε ένας νέος νόµος µε στόχο την απλοποίηση των φορολογικών περιορισµών που περιβάλλουν τις δωρεές. Το άρθρο 38 του Ν.342/2000 παρέχει στους δωρητές τη δυνατότητα της έκπτωσης από τα φορολογητέα κέρδη τους του πλήρους ποσού της δωρεάς σε µετρητά προς πολιτιστικούς οργανισµούς ανεξαρτήτως του αν αυτοί είναι ιδιωτικοί ή δηµόσιοι και χωρίς πλέον να ισχύει 53

54 η διάκριση µεταξύ πολιτιστικής κληρονοµιάς και ψυχαγωγίας. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει και κανένας περιορισµός στο ποσό για το δωρητή. Επιπρόσθετα, εάν τα αρµόδια υπουργεία συνεχίσουν να επιβλέπουν τη διαδικασία αξιοποίησης της δωρεάς, δεν είναι απαραίτητη πλέον οποιαδήποτε προηγούµενη αναγνώριση του αποδέκτη. Παρόλα αυτά η διοικητική αρχή για τη φορολογία κάθε χρόνο κλειδώνει ένα ποσό ως όριο για το σύνολο των δωρεών που µπορούν να επωφεληθούν από το νόµο αυτό (το 2003 ανήλθε στα ευρώ). Η υπέρβαση του ποσού αυτού συνεπάγεται για τους δικαιούχους την υποχρέωση να καταβάλουν το 37% των δωρεών στο Ταµείο του Κράτους χωρίς να µεταβάλλεται η κατανοµή των δωρεών. Η ισχύς της φορολογικής έκπτωσης µπορεί να παραταθεί έως και την πέµπτη φορολογική περίοδο που ακολουθεί της δωρεάς. Το 2001 µόνο 17 εκατοµµύρια ευρώ δωρεών υπήχθησαν στο συγκεκριµένο φορολογικό καθεστώς. Οι φοροαπαλλαγές για τις δωρεές συνδέονται µε την απουσία δυνατότητας αναζήτησης κέρδους από την πλευρά των αποδεκτών και από το γεγονός ότι ο πολιτιστικός χαρακτήρας των δραστηριοτήτων τους από τα άρθρα της σύµπραξης. 54

55 ΚΑΤΩ ΧΩΡΕΣ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Τα χορηγικά έξοδα εκπίπτουν στο σύνολό τους από τη φορολογία εισοδήµατος του χορηγού µε την προϋπόθεση να συνδέονται µε την επιχειρηµατική του δραστηριότητα. Οι χορηγικές δαπάνες προς πολιτιστικούς φορείς µε πεδίο δράσης τις δηµόσιες σχέσεις εκπίπτουν κατά 90%. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Σύµφωνα µε το άρθρο 16 του νόµου για την εταιρική φορολογία, η εταιρική δωρεά σε µετρητά εκπίπτει από το φορολογητέο κέρδος µε όριο το 6% αυτού ενώ δεν πρέπει το όλο ποσό να είναι µικρότερο των 227 ευρώ και µε την προϋπόθεση ότι δεν υπάρχει άµεση ή έµµεση ωφέλεια. Η δωρεά θα πρέπει να απευθύνεται σε µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς κοινού ενδιαφέροντος ή σε ιδρύµατα µε έδρα τις Κάτω Χώρες. Το µέτρο αυτό µπορεί να εφαρµοστεί και για δωρεές µε αποδέκτες του εξωτερικού αρκεί αυτοί να είναι αναγνωρισµένοι από τις διοικητικές αρχές. Εφαρµόζονται τέλος οι γενικοί κανόνες σχετικά µε τη µεταφορά ελλειµµάτων: από τη µία επιτρέπεται η µεταφορά απωλειών αναδροµικά στις τρεις προηγούµενες χρήσεις και από την άλλη η µεταφορά τους σε επόµενες χρήσεις, µετά από συµφωνία των αρχών. Άλλα φορολογικά κίνητρα για τον πολιτισµό Η αγορά έργων τέχνης ή η δηµιουργία µιας συλλογής έργων από µία εταιρία εκπίπτουν ως δαπάνες στο βαθµό που αυτή µπορεί να αποδείξει η επιλογή αυτή εντάσσεται στα επιχειρηµατικά της συµφέροντα ως µέρος για παράδειγµα της στρατηγικής της µάρκετινγκ ή επικοινωνίας. 55

56 ΣΟΥΗ ΙΑ Φορολογικά κίνητρα για τη χορηγία Η χορηγία εκπίπτει από το φορολογητέο κέρδος εφόσον κινείται σε λογικά πλαίσια, συνδέεται µε την επιχειρηµατική δραστηριότητα του χορηγού και αποσκοπεί στην αποκόµιση εµπορικού πλεονεκτήµατος. Στο πλαίσιο αυτό, εάν δεν υπάρχει άµεση σχέση µεταξύ του χορηγούµενου γεγονότος και του χορηγού, η δαπάνη εκλαµβάνεται ως δωρεά ακόµη και αν η ανάληψη της χορηγίας συνεπάγεται το δικαίωµα προβολής του χορηγού. Η περιοριστική αυτή ερµηνεία αµφισβητείται από τη νοµολογία και µπορεί εποµένως ανά πάσα στιγµή να τεθεί υπό επανεξέταση. Φορολογικά κίνητρα για τη δωρεά Αξίζει να σηµειωθεί ότι δεν υπάρχει νόµος ο οποίος να θέτει το πλαίσιο για τη δωρεά. Οι δωρεές προς µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς ή ιδρύµατα µε σκοπό την προώθηση της τέχνης δεν εκπίπτουν, όποια κι αν είναι η µορφή τους. 56

57 Πίνακας 5 Η διαφορετική φορολογία των χωρών ΧΩΡΑ Φ.Π.Α. ΕΤΑΙΡΙΚΟΣ ΦΟΡΟΣ Αυστρία 20% 34% Βέλγιο 21% 33.99% Γαλλία 19,6% 33.33% Γερµανία 16% 25% και 25% επαγγελµατικός φόρος ανία 25% 30% Ηνωµένο Βασίλειο 18% Μεταξύ 19% και 32.75% Ιρλανδία 21% 12.5% Ιταλία 20% 33% Κάτω Χώρες 19% 29% και 34% Σουηδία 25% 28% Πηγή: CEREC Study 57

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Η ΧΟΡΗΓΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ Α 4.α Η Χορηγία στη Σύγχρονη Ελλάδα Η εφαρµογή του θεσµού της χορηγίας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από αντιφάσεις, ρευστότητα και σηµαντικές καθυστερήσεις. Ο επιχειρηµατικός κόσµος µόλις στα µέσα της δεκαετίας του 1980 αρχίζει να συζητά γι αυτόν και στη συνέχεια να κατανοεί την προσφορά του θεσµού στο χτίσιµο της εικόνας µιας εταιρίας. Η κύρια αιτία αυτής της καθυστέρησης σχετίζεται µε την αντίστοιχη καθυστέρηση της εθνικής µας οικονοµίας να εκβιοµηχανιστεί και να ενσωµατωθεί στην ευρωπαϊκή πολιτική των αποκρατικοποιήσεων (Γλύτση 2002). Παρατηρείται συνεχώς αυξανόµενος αριθµός εταιρειών που εντάσσουν τη χορηγία πιο οργανωµένα και ολοκληρωµένα στην επικοινωνιακή τους στρατηγική χωρίς ωστόσο να λείπουν τα παραδείγµατα που αναδεικνύουν τα προβλήµατα έλλειψης τεχνογνωσίας, επάρκειας εκπαιδευµένων στελεχών και διασφαλισµένης µιας σωστής νοοτροπίας που οδηγεί σε επιτεύξιµους στόχους. «Η χορηγία είναι ένα ισχυρό όχηµα επικοινωνίας µε το οποίο επιτυγχάνεται η µεταφορά θετικής εικόνας ενώ ως οικονοµικό εργαλείο επιτυγχάνει ανάλογους επηρεασµούς. Στη χώρα µας αντιµετωπίζει µεγάλα προβλήµατα και διακατέχεται από σύγχυση γύρω από την εκµετάλλευση και τη διακίνηση του χρήµατος. Τα προβλήµατα εντοπίζονται κυρίως σε: - Άγνοια του αντικειµένου και έλλειψη ενηµέρωσης - Αβεβαιότητα στην ανταπόδοση της επένδυσης - Νοοτροπία και έλλειψη επαγγελµατισµού των φορέων που υπερεκτιµούν την αξία του χορηγικού προϊόντος - Υποβαθµισµένη διοργάνωση εκδηλώσεων και αδυναµία αξιολόγησης - Τάση των επιχειρήσεων να επεµβαίνουν και να αλλοιώνουν ή να υποβαθµίζουν το έργο µε την πίεση της επένδυσης» (Ζαφειρόπουλος 2006 σελ.33). Ένα άλλο χαρακτηριστικό στο ελληνικό τοπίο αποτελεί η έλλειψη ξεκάθαρης αντίληψης των εννοιών και ταύτιση ουσιαστικά της χορηγίας µε την εταιρική κοινωνική ευθύνη (Ε.Κ.Ε.) παρόλο που η πρώτη εµπεριέχεται στη δεύτερη. «Στην Ελλάδα η έννοια της Ε.Κ.Ε. υπήρχε από παλιά, όχι βέβαια µε τη µορφή που τη γνωρίζουµε σήµερα, αλλά ταυτισµένη κυρίως µε την έννοια της χορηγίας και της φιλανθρωπίας συµβάλλοντας ουσιαστικά όµως στην ανάπτυξη της ελληνικής κοινωνίας. Από εκεί και πέρα στο σύγχρονο επιχειρηµατικό περιβάλλον της Ελλάδας υπάρχουν επιχειρήσεις µε ξεκάθαρη και 58

59 ολοκληρωµένη στρατηγική κοινωνικής ευθύνης. Θα πρέπει η αντίληψη αυτή όµως να επεκταθεί στο σύνολο των επιχειρήσεων» (Σπάτα 2003). Αντίστοιχα η πολιτεία χρεώνεται τη µεγαλύτερη ευθύνη των δυσλειτουργιών που διαπερνούν την ανάπτυξη της χορηγίας στην Ελλάδα. Η χορηγία θεωρείται µία αναπτυσσόµενη δραστηριότητα τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς, η οποία όµως πορεύεται σε ένα δρόµο χωρίς αρχές. Η κύρια κριτική που δέχεται είναι στην απροθυµία νοµοθετικής τακτοποίησης του τοπίου και θέσπισης φορολογικών κινήτρων για τους χορηγούς. «Οι κυβερνήσεις προσπαθούν να ενθαρρύνουν τη χορηγία εκτός από την Ελλάδα. Σε µια χώρα που ο τουρισµός είναι ζωτικής σηµασίας, ένα από τα βασικά εργαλεία ανάπτυξής του είναι η δηµιουργία µιας ζωντανής πολιτιστικής κίνησης, όχι µόνο στην Αθήνα αλλά σε όλη τη χώρα. Οπότε είναι σκέτη τρέλα να µην ενθαρρύνει η κυβέρνηση την εµπλοκή των ιδιωτικών εταιριών στον πολιτισµό» (Tweedy 2005). Το επιχείρηµα επίσης που θα µπορούσε να επικαλεστεί κανείς σχετικά µε το µικρό µέγεθος της ελληνικής αγοράς, η οποία στηρίζει την οικονοµία της σε µικροµεσαίες επιχειρήσεις αντικρούεται από το γεγονός ότι ακόµη και στη Μ. Βρετανία την ανάπτυξη της χορηγίας έχουν στηρίξει µικρού και µεσαίου µεγέθους επιχειρήσεις οι οποίες αντλούν τα αντίστοιχα οφέλη στηρίζοντας τοπικού χαρακτήρα πολιτιστικές δραστηριότητες και δράσεις της περιφέρειας (Tweedy 2005). Στην Ελλάδα εν ολίγοις απουσιάζει µία ολοκληρωµένη προσέγγιση του θεσµού της χορηγίας. Ο δηµόσιος και ο ιδιωτικός χώρος δεν έχουν κατανοήσει το ρόλο και τις ευθύνες τους απέναντι στην αξιοποίηση του θεσµού έτσι ώστε να ισχύουν σαφείς και υγιείς κανόνες στη µεταξύ τους συνεργασία προς όφελος του πολιτισµού. Η ευθύνη όµως της πολιτείας εξαντλείται στο να θεσπίσει ευνοϊκό νοµοθετικό και φορολογικό πλαίσιο. Άλλωστε και ο ίδιος ο ιδιωτικός τοµέας δεν επιθυµεί την εµπλοκή της στις διαδικασίες των χορηγικών συµφωνιών. Από εκεί και πέρα όµως απαιτείται και σειρά άλλων αλλαγών όπως: «οι χορηγοί να αποσαφηνίζουν τη χορηγική τους στρατηγική οι χορηγούµενοι να βελτιώσουν την οργάνωσή τους και να προσφέρουν ουσιαστικά οφέλη στους χορηγούς τα ΜΜΕ να δώσουν µεγαλύτερη προβολή στις χορηγικές ενέργειες οι χορηγικοί σύµβουλοι να δώσουν µεγαλύτερη έµφαση στην εκπαίδευση, τη στρατηγική και τη δηµιουργικότητα» (Στάνας 2006 σελ.22). 59

60 Μία σηµαντική τέλος υστέρηση που φέρει η χορηγία στην Ελλάδα σχετίζεται µε την απουσία ηθικών κινήτρων προς τους χορηγούς. Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων των διαφορετικών οργανώσεων που λειτουργούν για την προώθηση του θεσµού αλλά και στο πλαίσιο των πανευρωπαϊκών φορέων για την πολιτιστική χορηγία έχουν θεσπιστεί ετήσια βραβεία που επιβραβεύουν το έργο των εταιριών σε αυτόν τον τοµέα και αναδεικνύουν τις πιο αξιόλογες πρωτοβουλίες χορηγικής υποστήριξης του πολιτισµού. «Αν πραγµατικά θέλει η Πολιτεία να δηµιουργήσει εύφορο έδαφος για τη χορηγία, πρέπει να δώσει ηθικά και ισχυρά υλικά κίνητρα όπως: παροχή δωρεάν χρόνου από τα κρατικά ραδιοτηλεοπτικά µέσα για την προβολή των χορηγιών εκ µέρους των χορηγών αύξηση του χορηγικού αφορολόγητου ορίου στο 30% των κερδών µια επιχείρησης δηµιουργία Άλσους Χορηγών όπου θα τιµώνται οι βραβευµένοι χορηγοί µε την τοποθέτηση τιµητικών µαρµάρινων στύλων» (Κουτούπης 2006 σελ.28). 4.β Το Θεσµικό Πλαίσιο διαχρονικά Η πορεία του νοµοθετικού πλαισίου για τη ρύθµιση της χορηγίας στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από παλινδροµήσεις. Από το 1990 οπότε και αναγνωρίζεται ως θεσµική οντότητα η χορηγία µέχρι και σήµερα παρατηρείται εναλλαγή νοµοθετηµάτων που πραγµατοποιούν άλλοτε ευνοϊκές και άλλοτε επιβαρυντικές ρυθµίσεις για το θεσµό. Η χορηγία ως όρος δεν αναφέρεται στον Αστικό Κώδικα ενώ φορολογικά µέχρι πρότινος ενέπιπτε στον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (Κ.Β.Σ.), µε βάση τον οποίο αντιµετωπίζεται µε τον ίδιο τρόπο όπως η δωρεά. Αυτό σηµαίνει ότι δε λαµβάνεται υπόψη η έννοια του αντισταθµίσµατος και του εµπορικού οφέλους για το χορηγό και η χορηγία αποτελεί δαπάνη που εκπίπτει πλήρως από τη φορολογία όπως η δωρεά. Απαραίτητη όµως προϋπόθεση για να ισχύσει η φοροαπαλλαγή είναι ο χορηγός και ο χορηγούµενος να είναι ελληνική εταιρία και ελληνικός οργανισµός αντίστοιχα. Η εξέλιξη των νόµων που προέβλεπαν αλλαγές για το πεδίο της χορηγίας έχει ως εξής: Ν / 1994 Άρθρο 8, παρ. στ άρθρο 31 (ΦΕΚ 151/ /Τεύχος Α) Έκπτωση δαπανών από το συνολικό εισόδηµα Τα χρηµατικά ποσά που καταβάλλονται από το φορολογούµενο µέχρι ποσοστού 15% από το συνολικό φορολογούµενο εισόδηµά του λόγω χορηγίας προς τα µη κερδοσκοπικού 60

61 χαρακτήρα ηµεδαπά νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που νόµιµα υφίστανται ή συνιστώνται, εφόσον επιδιώκουν πολιτιστικούς σκοπούς. Ως πολιτιστικοί σκοποί εκλαµβάνονται ιδίως η καλλιέργεια, προαγωγή και διάδοση των γραµµάτων, της µουσικής, του χορού, του θεάτρου, του κινηµατογράφου, της ζωγραφικής, της γλυπτικής και των τεχνών γενικότερα καθώς και η ίδρυση, επέκταση και συντήρηση των αναγνωρισµένων ιδιωτικών µουσείων όπως τέχνης, φυσικής ιστορίας, εθνολογικών και λαογραφικών. Σύµφωνα µε το συγκεκριµένο νόµο, τα κριτήρια αξιολόγησης των ΝΠΙ συνίστανται στους πολιτιστικούς τους σκοπούς, το χρόνο λειτουργία τους, τις δραστηριότητές τους τα τρία τελευταία χρόνια καθώς και ο προϋπολογισµός και ο προγραµµατισµός τους για δύο έτη. Ν / 1997 Άρθρο 12, παρ. 5 (ΦΕΚ 17/ / Τεύχος Α) Απαλλαγές από το φόρο και εκπτώσεις δαπανών από το εισόδηµα Στην περίπτωση που τα χρηµατικά ποσά των δωρεών και χορηγιών που εκπίπτουν υπερβαίνουν αθροιστικά για κάθε δωρεοδόχο τις εκατό χιλιάδες ( ) δραχµές ετησίως, προκειµένου αυτά να αφαιρεθούν από το συνολικό εισόδηµα του φορολογούµενου, ο δωρητής οφείλει να παρακρατήσει φόρο µε συντελεστή είκοσι τοις εκατό (20%) στο πάνω από εκατό χιλιάδες ( ) δραχµές ποσό της δωρεάς ή χορηγίας, να τον αποδώσει σε οποιαδήποτε δηµόσια οικονοµική υπηρεσία µέχρι τη λήξη της προθεσµίας για την επίδοση της οικείας δήλωσης φορολογίας εισοδήµατος και να υποβάλει το πρωτότυπο του παραστατικού καταβολής του φόρου µε τη δήλωση φορολογίας του εισοδήµατός του. Ο φόρος αυτός δεν συµψηφίζεται µε φόρο που προκύπτει από τυχόν φορολογική υποχρέωση του δωρεοδόχου, ούτε επιστρέφεται. Όταν έγινε δεκτή η έκπτωση από το φορολογητέο εισόδηµα των δωρεών προς κοινωφελή ιδρύµατα, αθλητικά σωµατεία, και µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα νοµικά πρόσωπα που επιδιώκουν πολιτιστικούς σκοπούς, προέκυψαν επιφυλάξεις. Γι' αυτό, καθιερώθηκαν κάποιες περιοριστικές ρυθµίσεις: 1) Οι προς έκπτωση δωρεές δεν µπορούν να ξεπερνούν το 15% του φορολογητέου εισοδήµατος. εν υπάρχει απαλλαγή για δωρεές, οι οποίες γίνονται από εταιρίες ή φυσικά πρόσωπα, που δραστηριοποιούνται στο πλαίσιο της εταιρίας, όταν το ποσό της δωρεάς υπερβαίνει το εκπίπτον όριο. 2) Παρ' όλ' αυτά, φυσικά πρόσωπα που δραστηριοποιούνται µε δική τους πρωτοβουλία µπορούν να µεταφέρουν τα επιπλέον ποσά και να ζητήσουν απαλλαγή στις επόµενες τρεις οικονοµικές χρήσεις, εάν υπάρχει περιθώριο, µετά την έκπτωση που έχει γίνει για δωρεές που έχουν πραγµατοποιηθεί σε αυτά τα έτη. 61

62 3) Η απαίτηση τα ποσά που ξεπερνούν τις δραχµές να κατατίθενται στο Ταµείο Παρακαταθηκών και ανείων ή σε Τράπεζα, ώστε να αποκλείονται οι εικονικές δωρεές. Αυτή η ρύθµιση δεν αφορά δωρεές που γίνονται προς το κράτος, την εκκλησία κλπ (εδάφιο 1). Αυτές δεν χρειάζεται να περνούν µέσω του Τ.Π.. Επίσης εκπίπτει χωρίς περιορισµούς και οποιοδήποτε επιπλέον ποσό µπορεί να µεταφερθεί στα πέντε επόµενα φορολογικά έτη, που ακολουθούν το χρόνο που έγινε η δωρεά. 4) Ο καθορισµός εκείνων των νοµικών προσώπων που θεωρούνται ότι επιδιώκουν πολιτιστικούς σκοπούς, µε κοινές αποφάσεις των υπουργών Οικονοµίας και Πολιτισµού ώστε αποκλείονται οι δωρεές προς περιθωριακούς φορείς Ο νόµος αυτός έχει βρεθεί στο στόχαστρο αυστηρής κριτικής, γιατί µέσα από την προσπάθεια διασφάλισης διαφάνειας και αντιµετώπισης φαινοµένων φοροδιαφυγής δηµιούργησε ασφυκτικές συνθήκες για το χορηγικό θεσµό που είχαν ως συνέπεια την κατακόρυφη µείωση των χορηγικών κονδυλίων που επενδύονταν καθώς και την καταδίκη της βιωσιµότητας του ελληνικού οργανισµού για τη χορηγία, του ΟΜ.Ε.Π.Ο. (Όµιλος για την Επικοινωνία του Πολιτισµού και της Οικονοµίας). Έστρεψε επίσης σηµαντικά κονδύλια προς άλλες επικοινωνιακές δραστηριότητες όπως η διαφήµιση και η προώθηση πωλήσεων ενώ ταύτισε κιόλας νοµοθετικά τη χορηγία µε αυτές τις επικοινωνιακές δραστηριότητες (Κουτούπης 2005). Ν. 2557/1997 Άρθρο 9, παρ.3 (ΦΕΚ Α 271) Το προϊόν της φορολογίας των χορηγιών που παρέχονται σε νοµικά πρόσωπα τα οποία επιδιώκουν πολιτιστικούς σκοπούς αποδίδεται στο υπουργείο Πολιτισµού και διατίθενται για την εφαρµογή της πολιτιστικής του πολιτικής. Με κοινή απόφαση των υπουργών Οικονοµικών και Πολιτισµού καθορίζονται τα νοµικά πρόσωπα που εµπίπτουν στο προηγούµενο. Στη συνέχεια ψηφίζονται δύο νόµοι, οι οποίοι είχαν ως στόχο να διευκολύνουν τους Ολυµπιακούς Χορηγούς ενόψει της διοργάνωσής τους το Οι νόµοι αυτοί µπορούσαν ωστόσο να έχουν αποτελέσει καλή βάση για επαναπροσδιορισµό της χορηγικής νοµοθεσίας συνολικά προς τη σωστή κατεύθυνση. Ν / 1998 Άρθρο 2, παρ. 13 Η εταιρεία «Αθήνα 2004»: α) Απολαύει όλων των ατελειών και προνοµίων του ηµοσίου, β) απαλλάσσεται από κάθε δηµόσιο, δηµοτικό ή κοινοτικό, λιµενικό και 62

63 διοικητικό τέλος ή άλλο άµεσο ή έµµεσο φόρο ή εισφορά υπέρ τρίτων. Εξαίρεση αποτελεί ο φόρος προστιθέµενης αξίας που αναλογεί στα αγοραζόµενα ή εισαγόµενα αγαθά και στις υπηρεσίες των οποίων είναι αποδέκτης, και τα ανταποδοτικά τέλη ή εισφορές γ) Στην περίπτωση στ' της παραγράφου 1 του άρθρου 8 του νόµου 2238/1994 (ΦΕΚ 151 Α') υπάγονται και η αξία των ακινήτων που µεταβιβάζονται στην Εταιρεία, καθώς και τα χρηµατικά ποσά που καταβάλλονται από φορολογουµένους, λόγω δωρεάς σ' αυτή. Ν / 2000 Άρθρο 4, παρ. στ Η αξία των χορηγιών προς την Εταιρία εκπίπτει από τα ακαθάριστα έσοδα των χορηγών, ανεξάρτητα από το ύψος τους είτε κατά το χρόνο έκδοσης του οικείου φορολογικού στοιχείου, είτε µε απόσβεση του ποσού τους, ισόποσα, µέσα σε µια πενταετία από την έκδοσή του. Για την εφαρµογή αυτής της διάταξης. ως χορηγία θεωρείται κάθε δαπάνη για την απόκτηση δικαιωµάτων χρήσης ολυµπιακών συµβόλων, εµβληµάτων και σηµάτων, καθώς και τα έξοδα προβολής των χορηγών είτε στο χώρο διεξαγωγής των αγώνων είτε σε άλλούς χώρους. Ν / 2000 Άρθρα 3 και 4 εν απαιτείται η κατάθεση των δωρεών ως δρχ. σε ειδικό λογαριασµό στο Ταµείο Παρακαταθηκών και ανείων ή τράπεζα από δρχ. που ίσχυε και αυξάνεται το ποσό της δωρεάς ή της χορηγίας σε δρχ. από δρχ. που ήταν τα προηγούµενα χρόνια, πάνω από το οποίο γίνεται παρακράτηση φόρου µε νέο µειωµένο συντελεστή 10% από 20% που ίσχυε, προκειµένου η δωρεά ή η χορηγία αυτή να αφαιρεθεί από το συνολικό εισόδηµα του φορολογουµένου. Εξαιρούνται από την παρακράτηση φόρου οι δωρεές χρηµατικών ποσών προς το ηµόσιο και Νοµικά Πρόσωπα ηµοσίου ικαίου. 4.γ Ο νέος νόµος για την Πολιτιστική Χορηγία Ν. 3525/07 (ΦΕΚ 16 Α/ ) Με το νόµο αυτό για πρώτη φορά η πολιτιστική χορηγία εντάσσεται στους άξονες ενδιαφέροντος της πολιτικής του υπουργείου Πολιτισµού. Προσπαθεί επίσης να καθορίσει µε σαφείς ορισµούς την έννοια της χορηγίας, του χορηγού, του αποδέκτη της χορηγίας καθώς και της πολιτιστικής δραστηριότητας. Ως χορηγός ορίζεται φυσικό ή νοµικό πρόσωπο και για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα αυτός να είναι εκτός Ελλάδας. Αντίστοιχα χορηγούµενοι µπορεί να είναι το δηµόσιο, οι Ο.Τ.Α. α και β βαθµού, τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου, τα νοµικά πρόσωπα του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα αλλά και τα νοµικά πρόσωπα 63

64 ιδιωτικού δικαίου, µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα καθώς και αστικές µη κερδοσκοπικές εταιρίες του άρθρου 741 Α.Κ. που µε βάση το καταστατικό τους επιδιώκουν σκοπούς πολιτιστικούς. Για την εφαρµογή όµως των επιµέρους άρθρων του νόµου απαιτείται η έκδοση σχετικών υπουργικών αποφάσεων που θα καθορίσουν το πλαίσιο λειτουργίας της πολιτιστικής χορηγίας. Οι αποφάσεις αυτές θα αποτελέσουν καθοριστικό παράγοντα για την εύρυθµη εφαρµογή του νόµου στο µέλλον γι αυτό και θα πρέπει να προκύψουν µετά από προσεκτικές µελέτες. «Ειδικότερα, µέσα από τα άρθρα τα οποία είναι 19 µε τα άρθρα από το 1 έως το 15 να αφορούν ειδικά τις νέες κανονιστικές και φορολογικές ρυθµίσεις- του νόµου για την Πολιτιστική Χορηγία: 1. αναγνωρίζεται η επικοινωνιακή διάσταση της χορηγίας. Αναγνωρίζονται επίσης οι χορηγίες σε είδος, σε άυλα αγαθά και σε υπηρεσίες που µέχρι στιγµής δεν αναγνωρίζονταν σαφώς στην ελληνική νοµοθεσία 2. γίνεται διάκριση της χορηγίας από άλλες συγγενείς έννοιες όπως η δωρεά, η επιχορήγηση, η διαφήµιση και η προώθηση πωλήσεων 3. θεσπίζονται νέα θεσµικά όργανα όπως το Γραφείο Χορηγιών, το Συµβούλιο Χορηγιών και η Ειδική Εκτιµητική Επιτροπή για τη χρηµατική αποτίµηση της αξίας των παροχών σε είδος, άυλα αγαθά ή υπηρεσίες που προσφέρονται ως πολιτιστική χορηγία 4. καθορίζονται τα βασικά σηµεία (σηµασία, θεµελιώδεις αρχές, περιεχόµενο, έκθεση απολογισµού, καταγγελία) που χρειάζεται να περιέχει µία Σύµβαση Πολιτιστικής Χορηγίας 5. καθιερώνονται κατηγορίες χορηγών (Μέγας Χορηγός, Χορηγός, Υποστηρικτής και Φίλος) αναλόγως της χρηµατικής αξίας της χορηγικής προσφοράς µε σκοπό την απονοµή ηθικού επαίνου. 6. εισάγεται ο θεσµός των Ετήσιων Χορηγικών Βραβείων ως µηχανισµού ηθικής επιβράβευσης των χορηγών από την Πολιτεία καθώς και διάδοσης του θεσµού της χορηγίας 7. καθορίζεται έκπτωση πολιτιστικών χορηγιών από το εισόδηµα του χορηγού. Το χρηµατικό ποσό ή η αξία της παροχής µετά από χρηµατική αποτίµηση από την ειδική εκτιµητική επιτροπή εκπίπτει εξολοκλήρου από το φορολογητέο εισόδηµα του φορολογούµενου ή τα ακαθάριστα εισοδήµατα της επιχείρησης που πρόσφερε τη χορηγία. Επίσης το αφαιρούµενο συνολικό ποσό δεν µπορεί 64

65 να υπερβαίνει το 30% του συνολικού φορολογούµενου εισοδήµατος ή των καθαρών κερδών που προκύπτουν από τα βιβλία της επιχείρησης. 8. καθορίζεται παρακράτηση ποσοστού 1% επί του ποσού κάθε χρηµατικής χορηγίας που υποβάλλεται στο Γραφείο Χορηγιών και εµπίπτει στις διατάξεις του νόµου αυτού, υπέρ της Α.Ε. Οργανισµός Προβολής Ελληνικού Πολιτισµού» (Ζούνης ). Παρά τα σηµαντικά ζητήµατα που έρχεται να διευθετήσει ο νόµος σχετικά µε την αποσαφήνιση του τοπίου της πολιτιστικής χορηγίας, υπάρχουν σε αυτόν αρκετά σηµεία προβληµατισµού, τα οποία επιδέχονται κριτικής. Τα σηµεία αυτά αφορούν: - Το Γραφείο Χορηγιών, για το οποίο τίθεται το ερώτηµα κατά πόσο η στελέχωσή του θα µπορεί να ανταποκριθεί µε τη λιγότερη δυνατή καθυστέρηση σε µεγάλο όγκο χορηγικών προτάσεων και συµβάσεων τόσο για το υπουργείο Πολιτισµού όσο και για άλλους φορείς. Καλείται επίσης να έχει ουσιαστικό υποστηρικτικό ρόλο στο γνωµοδοτικό έργο του Συµβουλίου Χορηγών. - Το Συµβούλιο Χορηγιών, για το οποίο τίθεται το ερώτηµα των κριτηρίων µε τα οποία θα επιλέγονται τα έξι µέλη του αλλά και κατά πόσο θα εκπροσωπείται σε αυτό η περιφέρεια. - Την Ειδική Εκτιµητική Επιτροπή, για την οποία χρειάζεται να διευκρινιστεί σε ποιο όργανο αυτή θα υπάγεται ενδεχοµένως στον ίδιο τον υπουργό Πολιτισµού- αλλά και πώς θα συνεργάζεται µε τα δύο προαναφερθέντα θεσµικά όργανα (Ζούνης 2007) Στο πλαίσιο αυτό, έχουν διατυπωθεί επιφυλάξεις για το κατά πόσο ο συγκεκριµένος νόµος έχει τη δυνατότητα να διασφαλίσει θετικές µόνο συνέπειες κατά την εφαρµογή του. «Έως σήµερα είχε τη δυνατότητα κάποιος να χορηγήσει ένα µεγάλο αριθµό Μ.Κ.Ο. που είχαν εγκριθεί (µε κοινές υπουργικές αποφάσεις των υπουργών Οικονοµικών και Πολιτισµού) και η χορηγία να εκπέσει. Τώρα δεν µπορεί. Η λύση είναι ένας ορισµός που θα λέει ότι χορηγία υπάρχει µόνο όταν χρήµα του ιδιωτικού τοµέα κατευθύνεται στην ενίσχυση της πολιτιστικής κληρονοµιάς και των τεχνών και δε συµφωνείται ή δεν υποκρύπτεται υποχρέωση υλικής αντιπαροχής (Γνωµοδότηση του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους 531/1995). Το γραφειοκρατικό πλαίσιο που µπαίνει είναι ασφυκτικό τόσο από πλευράς επιλογής και κατεύθυνσης των χορηγικών πόρων όσο και από πλευράς χρόνου. 1 Βλέπε άρθρο στο περιοδικό Sponsor it. Μάιος 2007 σελ

66 ηµιουργούνται νέες ευκαιρίες φαβοριτισµών και διαφθοράς. Η επιλογή των προς αφορολόγητη χορηγία πολιτισµικών προγραµµάτων Νοµικών Προσώπων Ιδιωτικού ικαίου και η απονοµή βραβείων από κρατικούς φορείς και σχήµατα, µόνο καχυποψία και έλλειψη αξιοπιστίας µπορούν να προσφέρουν. ε δίνονται ηθικά και επαρκή υλικά κίνητρα (χρόνος στα κρατικά ραδιοτηλεοπτικά µέσα και δηµιουργία Άλσους Χορηγών). Το µοναδικό αντιστάθµισµα των χορηγών είναι η πίστωσή τους για την πολιτισµική ευποιία τους. Ο ΟΜ.Ε.Π.Ο. διαδραµάτιζε επί δεκατέσσερα χρόνια το ρόλο της αξιόπιστης γέφυρας µεταξύ χορηγών και παραγωγών πολιτισµικών προϊόντων, οργάνωνε σεµινάρια σε ολόκληρη την Ελλάδα για την ορθή διάδοση της χορηγίας και καθιέρωσε τα ετήσια Χορηγικά Βραβεία που είχαν αποσπάσει καθολική εκτίµηση για την αξιοπιστία τους. Είναι λάθος το ότι δεν προβλέπει ο νόµος τη στήριξη ενός τέτοιου οργανισµού, ιδιωτικού δικαίου, όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης, ο οποίος θα έπαιζε και το ρόλο του συµβούλου του υπουργού Πολιτισµού, όπως για παράδειγµα το ΤΕΕ ή το ΕΒΕΑ» (Γασπαρινάτος 2007). 4.δ Η συµβολή του Οµίλου για την Επικοινωνία Πολιτιστικών και Οικονοµίας ΟΜ.Ε.Π.Ο. Ο ΟΜ.Ε.Π.Ο. ιδρύθηκε ως µη κερδοσκοπικός οργανισµός ιδιωτικού δικαίου στις 5 Νοεµβρίου του 1986 από είκοσι άτοµα που αποτέλεσαν και τα πρώτα µέλη του. Επρόκειτο για εκπροσώπους του επιχειρηµατικού και πνευµατικού κόσµου που είχαν ως κοινό ενδιαφέρον τα πολιτιστικά πράγµατα στην Ελλάδα καθώς και κοινό όραµα για τις σηµαντικές δυνατότητες συµβολής του ιδιωτικού τοµέα στις τέχνες. Η συµβολή του Οµίλου ήταν καθοριστική στην ευαισθητοποίηση των εταιριών πάνω σε πολιτιστικά θέµατα µε στόχο την ενθάρρυνση των εταιρικών χορηγιών προς πολιτιστικούς φορείς, προγράµµατα και εκδηλώσεις. Η λειτουργία του ανεστάλη το 2000 υφιστάµενο τις επαχθείς συνέπειες που είχε ο νόµος του Σύµφωνα µε κάποιες µετρήσεις που είχε πραγµατοποιήσει ο ΟΜ.Ε.Π.Ο. το 1997 τα χορηγικά κονδύλια προς τον τοµέα των τεχνών είχαν φτάσει τα 6,5 δισεκατοµµύρια δραχµές, τριπλασιάζοντας τον όγκο τους από το 1991 οπότε και είχαν ανέλθει σε 2 δισεκατοµµύρια δραχµές. Αξίζει τέλος να αναφερθεί ότι ο ΟΜ.Ε.Π.Ο. είχε θεσπίσει το θεσµό των χορηγικών βραβείων και διοργάνωνε τακτικά ειδικά σεµινάρια σε ολόκληρη την Ελλάδα για την ευαισθητοποίηση τόσο των τοπικών πολιτιστικών φορέων για την προσέλκυση χορηγιών όσο και των τοπικών εκπροσώπων του επιχειρηµατικού κόσµου. 66

67 Β Μέρος 67

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΑΝΙΑΣ 1.α Η ΠΟΛΗ RANDERS Βρίσκεται στην κεντρο-ανατολική πλευρά της χερσονήσου της Γιουτλάνδης, η οποία αποτελεί τον εδαφικό κορµό της ανίας. Στην τελευταία απογραφή του 2004 αριθµούσε κατοίκους αποτελώντας την έκτη µεγαλύτερη πόλη της ανίας. Από την 1 η Ιανουαρίου του 2007 τέθηκε σε εφαρµογή η διοικητική αναµόρφωση της χώρας, η οποία περιέλαβε την κατάργηση των 15 νοµών και την αντικατάστασή τους από 5 περιφέρειες καθώς και τη συνένωση των 270 δήµων σε 98. Μετά και τη νέα αυτή διοικητική οργάνωση, το Randers αριθµεί περισσότερους από κατοίκους. Θεωρείται από τις µάλλον πιο φτωχές περιοχές της ανίας µε την οικονοµία της να στηρίζεται κυρίως σε βιοµηχανίες σιδήρου και εργασία χαµηλής εκπαίδευσης, γι αυτό και εµφάνισε µεγαλύτερη αύξηση στο δείκτη ανεργίας κατά τη µετάβαση από τη βιοµηχανία στην κοινωνία της γνώσης σε σχέση µε το Άρχους (τη µεγαλύτερη πόλη της Γιουτλάνδης και δεύτερη µεγαλύτερη της χώρας) ή τις ανατολικές περιοχές. Την τελευταία ωστόσο πενταετία η ανεργία έχει παρουσιάσει µείωση στο σύνολο της χώρας. Παρόλα αυτά το Randers θα µπορούσε να εκληφθεί ως αντιπροσωπευτικός δήµος για τη ανία σε ό,τι αφορά τις πολιτιστικές δραστηριότητες. Οι διαφοροποιήσεις άλλωστε των πόλεων είναι πολύ µικρές σε αυτόν τοµέα. 1.β Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ RANDERS Ήδη από την άνοιξη ο δήµος προσπαθεί να διαµορφώσει µία νέα πολιτιστική στρατηγική, η οποία πρέπει να προσαρµοστεί στη νέα διοικητική οργάνωση. Στο πλαίσιο 68

69 αυτής της στρατηγικής τίθενται σταδιακά οι στόχοι και τα πεδία στα οποία θέλει να εστιάσει µέσα στην επόµενη πενταετία. Αξίζει να σηµειωθεί ότι µε τον τίτλο «Όραµα για το 2016», το Randers έχει ξεκινήσει ήδη από το καλοκαίρι έναν ανοιχτό διάλογο µε τους πολίτες του καλώντας τους να καταθέσουν τις προτάσεις τους για τον πολιτισµό ώστε αυτές να έχουν τεθεί σε εφαρµογή µέχρι το Οι δήµοι γενικότερα στη ανία καλύπτουν διαφορετικά πεδία αρµοδιοτήτων όπως αυτές προκύπτουν µέσα από ένα είδος συµφωνίας µεταξύ Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Κεντρικής ιοίκησης για το σύνολο της χώρας Municipality Acts. Σε ό,τι αφορά τον τοµέα του πολιτισµού, η Αυτοδιοίκηση καλύπτει σχεδόν το σύνολο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Το εύρος του πολιτιστικού τοµέα είναι µεγάλο και σε αυτόν εντάσσονται ακόµη και όλες οι αθλητικές δραστηριότητες και τα αθλητικά κέντρα που καλύπτουν ανάγκες κάθε ηλικίας. Στο Randers υπάρχουν περίπου 200 διαφορετικά sports clubs. Υπό τη σκέπη της πολιτιστικής πολιτικής των δήµων αναπτύσσει τις δραστηριότητές του ένας τεράστιος αριθµός οµάδων, φορέων και οργανισµών, οι οποίοι είναι οργανωµένοι αρκετά αποκεντρωτικά και ασχολούνται µε κάθε µορφής καλλιτεχνική έκφραση και δράση - από τις πιο κλασσικές µέχρι τις πιο εξειδικευµένες και πρωτότυπες. Γι αυτούς το σύστηµα λειτουργεί µε την παράλληλη χρηµατοδότηση από το δήµο και τους δηµότες χρήστες των υπηρεσιών. Ως τέτοιο παράδειγµα για το Randers µπορεί να αναφερθεί το Μουσικό Σχολείο, το οποίο αποτελεί µεγάλο οργανισµό του δήµου χωρίς ωστόσο να αποκλείεται και η λειτουργία µικρότερων µουσικών σχολείων που επιδοτούνται επίσης από το δήµο. Κάτι αντίστοιχο ισχύει για τα θέατρα και τις θεατρικές οµάδες. Ένας επίσης ενδιαφέρον πολιτιστικός θεσµός για τη ανία είναι τα µικρά club συνάντησης των πολιτών µε κοινά ενδιαφέροντα καθώς και τα κέντρα απογευµατινών δραστηριοτήτων (evening centers) που συνδυάζουν εκπαίδευση και πολιτισµό. Τα κέντρα αυτά αναπτύσσονται από δύο ιδιωτικούς µη κερδοσκοπικούς οργανισµούς τους AOF και FOF. Η χρηµατοδότησή τους για την κάλυψη των λειτουργικών τους αποκλειστικά εξόδων, προκύπτει κυρίως από τη συνδροµή όσων παρακολουθούν τα καλλιτεχνικά µαθήµατα ενώ δεν αποκλείεται και η επιδότησή τους από το δήµο εάν χρειαστεί. Υπάρχει µεγάλη επίσης παράδοση στην ανία στη δηµιουργία Συλλόγων (Unions) όπως για παράδειγµα ενώσεις ατόµων που ενδιαφέρονται για το ψάρεµα, για το γκολφ ή ακόµα και για το γέλιο. Η παράδοση αυτή υπερβαίνει τα εκατό µε εκατόν πενήντα χρόνια και εντάσσεται στο ευρύ πεδίο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. 69

70 Για κάθε διαφορετικό οργανισµό και δραστηριότητα, οι υπεύθυνοί του υποχρεούνται κάθε χρόνο να υποβάλλουν προς το δήµο ετήσια αναφορά (Annual Report) µε τον αριθµό των µελών, την ηλικία τους τον αριθµό για παράδειγµα των µελών που είναι κάτω των 18 ετών ή αυτών που είναι µεταξύ 18 και 65 και άλλες πληροφορίες. ιαµορφώνεται µία τεράστια βάση δεδοµένων, η οποία χρησιµοποιείται για δύο σκοπούς: ο πρώτος εστιάζει πιο πρακτικά στο ποσό που θα διαθέσει ο δήµος στο συγκεκριµένο φορέα ή δράση για την επόµενη χρονιά. Ο δεύτερος λόγος έχει µεγαλύτερη πολιτική διάσταση καθώς επικεντρώνεται στο ποιος τοµέας είναι ανερχόµενος. Βασικός στόχος λοιπόν είναι να αντληθούν στοιχεία για το πώς οι πολιτικοί θα διαµορφώσουν τους στόχους τους για την επόµενη χρονιά και σε ποιους τοµείς θα κατευθύνουν τους προϋπολογισµούς τους. Είναι σύνηθες άλλωστε το φαινόµενο στις τοπικές κοινωνίες, οι πολιτιστικές δραστηριότητες να χρησιµοποιούνται ως όχηµα εκπλήρωσης και των υπόλοιπων πολιτικών στόχων όπως είναι για παράδειγµα η ενσωµάτωση των µεταναστών ή η αντιµετώπιση δηµογραφικών προβληµάτων µέσα από προγράµµατα για ηλικιωµένους. Έχουν πραγµατοποιηθεί µελέτες, οι οποίες αποδεικνύουν ότι οι µετανάστες ενσωµατώνονται καλύτερα στην τοπική κοινωνία, όταν έχουν ενταχθεί και σε κάποια πολιτιστική δράση ή φορέα. Ο Απρίλιος και ο Μάιος είναι οι µήνες κατά τους οποίους διαµορφώνεται η πολιτιστική πολιτική της επόµενης χρονιάς. Από το 2007 και µετά, λόγω και της διοικητικής αναδιάρθρωσης, ο προϋπολογισµός θα διαµορφώνεται τον Οκτώβριο. Το µεγαλύτερο εγχείρηµα των νέων πολιτιστικών στόχων που έχουν τεθεί από το δήµο του Randers για την επόµενη χρονιά αποτελεί η κατασκευή ενός Πολιτιστικού Μεγάρου (House of Culture). Ο σχεδιασµός του έχει τεθεί στο επίκεντρο λεπτοµερούς ανάλυσης για το δήµο, καθώς πρόκειται για γιγαντιαίο εγχείρηµα της τάξης των ευρώ. Η χρηµατοδότησή του καθίσταται κατά συνέπεια πιο πολύπλοκη καθώς ένα µέρος αυτής θα προέλθει από το δήµο, ένα άλλο από την κεντρική διοίκηση και ένα τρίτο από τον ιδιωτικό τοµέα. 1.γ Η ΧΟΡΗΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ RANDERS Ο θεσµός της χορηγίας είναι αρκετά διαδεδοµένος σε όλα τα πεδία των πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Κάθε αθλητικός αγώνας, θέατρο ή ακόµη και τα απογευµατινά σχολεία έχουν χορηγούς από τον ιδιωτικό τοµέα. Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν πολλές δραστηριότητες που επαναλαµβάνονται κάθε χρόνο και συνδέονται κάθε φορά µε µία λίστα χορηγών. Ο µόνος λόγος που εµπλέκονται οι επιχειρήσεις µε αυτή τη διαδικασία είναι το ευ 70

71 επιχειρείν (good business). Το βασικό αντιστάθµισµα που λαµβάνουν είναι η δηµοσιότητα και η τοποθέτηση του λογοτύπου τους παντού µέσα στην πόλη, όπου αυτό είναι βέβαια δυνατό κατά τη διάρκεια του χορηγούµενου γεγονότος. Στη µεγαλύτερη οµάδα για παράδειγµα της πόλης, τη Randers FC, χορηγοί είναι 250 επιχειρήσεις, οι οποίες πληρώνουν ευρώ ετησίως ενώ οι Μεγάλοι Χορηγοί της οµάδας πληρώνουν πολύ περισσότερα -όπως για παράδειγµα η τράπεζα Sparekassen Kronjylland, της οποίας η συµβολή ανέρχεται στο ευρώ περίπου. Η συγκεκριµένη οµάδα είναι η µεγαλύτερη της πόλης και µεσαίας κατηγορίας συνολικά, ωστόσο οι ίδιες εταιρίες αναλαµβάνουν και τη χορηγία πολύ µικρότερων οµάδων ή µικρών αθλητών. Η διαδικασία της χορηγίας Η αναζήτηση χορηγίας γίνεται τελείως αποκεντρωµένα από τον οργανισµό, την οµάδα ή τους διοργανωτές της δραστηριότητας που ενδιαφέρονται για τη χορηγία, οι οποίοι όµως είναι υποχρεωµένοι να υποβάλλουν τελικό απολογιστικό report. Τόσο οι χορηγοί όσο και οι χορηγούµενοι έχουν πρόσβαση σε κάθε πιθανή δράση και ανεξαρτήτως ποσού. Ο µόνος περιορισµός που υπάρχει σχετίζεται µε τις εταιρίες αλκοολούχων ποτών και καπνού, οι οποίες δεν επιτρέπεται να εµπλακούν σε κανενός είδους εµπορική επικοινωνία σε δραστηριότητες παιδιών κάτω των 18 ετών. Η πρώτη προσέγγιση γίνεται από την πλευρά του φορέα ένωσης που αναζητά χορηγία. Είναι αυτός που χρειάζεται περισσότερα χρήµατα από αυτά που µπορεί να αποσπάσει από το δήµο -συνήθως µεταξύ 40% έως 60% του προϋπολογισµού του. Η υπόλοιπη χρηµατοδότησή του µπορεί να προκύψει από χορηγίες (συνήθως µέχρι το 25%), από τη συνδροµή των µελών του, από εισιτήρια των παραστάσεών του ή ακόµη και από άλλης µορφής εκδηλώσεις όπως είναι για παράδειγµα η µεταπώληση παλαιών αντικειµένων (ένα είδος µπαζάρ). Ο τρόπος προσέγγισης εξαρτάται από το είδος της δράσης. Για έναν αθλητικό αγώνα µιας τοπικής οργάνωσης, για παράδειγµα, οι υπεύθυνοί της κινούνται πιο ανεπίσηµα µε απλή τηλεφωνική επικοινωνία. Γίνεται έτσι η πληροφόρηση σχετικά µε το γεγονός για το οποίο ζητείται η χορηγία, η οποία µπορεί να µην ξεπερνά τα 650. Η προσπάθεια ωστόσο γίνεται σαφώς πιο µεγάλη και επίσηµη όταν πρόκειται για τα πολύ µεγάλα events, τα οποία µπορεί να είναι δύο ή τρία κατά τη διάρκεια της χρονιάς. Τότε οι διοργανωτές ασχολούνται περισσότερο µε το πώς θα επιχειρηµατολογήσουν προς τις εταιρίες και γιατί είναι καλή η ιδέα της χορηγίας σε αυτές καθώς τα ποσά είναι πολύ µεγαλύτερα. Αξίζει επίσης να σηµειωθεί ότι πάρα πολλές πολιτιστικές δράσεις µπορεί να συνδέονται µε µία µεγάλη εταιρία ως χορηγό και παράλληλα µε κάποιες µικρότερες τοπικές εταιρίες. 71

72 Μία χαρακτηριστική περίπτωση αποτελεί το τοπικό Μέγαρο Μουσικής του Randers, το οποίο κατά τη διάρκεια του Αυγούστου φιλοξένησε συναυλία του Χοσέ Καρέρας. Η τοπική τράπεζα Sparekassen πραγµατοποίησε χορηγία της τάξης των ευρώ δίνοντας τη δυνατότητα η τιµή των εισιτηρίων να είναι πολύ χαµηλότερη και να κυµαίνεται µεταξύ των 625 και 1250 δανικών κορόνων (87 µε 167 ). Σε ό,τι αφορά τη συνεργασία µε εξειδικευµένους συµβούλους ή εταιρίες επικοινωνίας για την υποστήριξη των χορηγιών υπάρχει ιδιαιτερότητα. Ως παράδειγµα αναζήτησης εξειδικευµένων υπηρεσιών µπορεί να αναφερθεί το Randers Event Agency, το οποίο κατά ένα µέρος χρηµατοδοτείται από το δήµο και το άλλο από µεγάλους οργανισµούς. Ο ρόλος του είναι να βοηθά το δήµο ή τους συλλόγους στην αναζήτηση χορηγιών καθώς και στο συντονισµό των δράσεων που αυτές αφορούν. Η επιλογή του όµως γίνεται µόνο για τις πολύ µεγάλες δράσεις όπως είναι κάποιος επετειακός κύκλος πολιτιστικών γεγονότων που µπορεί να διαρκεί για µία ολόκληρη χρονιά. Συνήθως η συνεργασία µε ιδιωτικά γραφεία συµβούλων γίνεται από το δήµο για την ανίχνευση πόρων για τον πολιτισµό που µπορεί να έρθουν από το κεντρικό κράτος ή ακόµη περισσότερο από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια πολλές από τις δράσεις που λαµβάνουν χώρα στηρίζονται σε χρήµατα της Ε.Ε. Οι χορηγοί συνήθως αναδεικνύονται αρκετά πιστοί και όταν ξεκινήσουν για µία χρονιά τη συνεργασία τους µε κάποια πολιτιστική δράση ή οργανισµό τη διατηρούν για µεγάλο διάστηµα. Αυτό ισχύει ακόµη και στα µικρότερης εµβέλειας γεγονότα. Οι µικρότεροι σύλλογοι µάλιστα προσπαθούν να χτίσουν σχέσεις διαρκείας µε πέντε ή έξι εταιρίες, τις οποίες προσπαθούν να µην ενοχλούν πολύ συχνά αλλά γνωρίζουν ότι όταν πραγµατικά τις χρειαστούν θα έχουν τη συµβολή τους. Ο δήµος είναι αυτός που αποφασίζει το ποσό που µπορεί να διαθέσει σε µία πολιτιστική δράση και κατά συνέπεια το ποσό που θα αναζητηθεί από τον ιδιωτικό τοµέα. Σε καµία περίπτωση όµως ο δήµος δεν εµπλέκεται στη διαπραγµάτευση µε το χορηγό για λόγους κυρίως πρόληψης της διαφθοράς. Οι λεπτοµέρειες λοιπόν της χορηγίας όπως η υπογραφή συµβολαίου και τι αυτό θα περιλαµβάνει γίνεται αποκλειστικά µεταξύ της εταιρίας και του ενδιαφερόµενου φορέα και όχι µε το δήµο κεντρικά. Αυτό έχει ως συνέπεια και η απόδοση ή η µέτρηση της αποτελεσµατικότητας µίας χορηγίας να απασχολεί τον κάθε φορέα µεµονωµένα σε σχέση µε τους χορηγούς του. Η χορηγία των µεγάλων γεγονότων εκφράζει περισσότερο την πρόθεση των εταιριών για το χτίσιµο εικόνας. Η χορηγία των πάρα πολλών µικρότερων δράσεων ωστόσο µοιάζει περισσότερο µε παλιά παράδοση που εκφράζεται µέσα από την ανάγκη της τοπικής 72

73 κοινωνίας να γίνονται όσο το δυνατόν περισσότερες πολιτιστικές δράσεις. Χωρίς αυτές τις µικρές χορηγίες θα ήταν πολύ λιγότερα αυτά που θα βίωνε η τοπική κοινωνία σχετικά µε τον αθλητισµό, το θέατρο, τη µουσική και κάθε είδος πολιτιστικής έκφρασης όσο εξειδικευµένη ή πρωτότυπη κι αν είναι. Τα αντισταθµίσµατα που λαµβάνει κατά συνέπεια ο χορηγός είναι αντίστοιχα των ποσών που διατίθενται. Τα µεγάλα γεγονότα προσφέρουν πολύ µεγαλύτερη ένταση δηµοσιότητας κυρίως µε υπαίθρια διαφήµιση και σήµανση των χορηγών µέσα στην πόλη ή µε διαφήµιση στα µέσα καθώς κάποια άλλα οφέλη όπως η προσφορά δωρεάν εισιτηρίων. Στις µικρότερες δράσεις όµως κάτι αντίστοιχο καθίσταται πιο δύσκολο. Κατά συνέπεια το αντιστάθµισµα επικεντρώνεται κυρίως στο χτίσιµο της καλής σχέσης και συνεργασίας µε την τοπική κοινωνία. Η δηµοσιότητα µπορεί να περιορίζεται για παράδειγµα στην αναγραφή µε πολύ διακριτικά γράµµατα του χορηγού στα καθίσµατα ενός πολιτιστικού χώρου εάν είναι το είδος που αυτός έχει χορηγήσει. Η ύπαρξη κινήτρων Τα κίνητρα για την ενίσχυση της χορηγίας στην Τοπική Αυτοδιοίκηση στη ανία είναι οι φορολογικές ελαφρύνσεις που απολαµβάνουν οι ίδιοι οι χορηγοί για τα ποσά που διαθέτουν. Υπάρχει, όµως, µία γενικότερη φιλοσοφία διευκόλυνσης από τους δήµους προς τους ενδιαφερόµενους φορείς και συλλόγους για την άντληση χρηµατικών πόρων. Οι µεγάλες επιχειρήσεις έχουν δηµιουργήσει έναν ανεξάρτητο ιδιωτικό οργανισµό στον οποίο χορηγούν σε ετήσια βάση ένα σηµαντικό ποσό από τα κέρδη τους και τα οποία κατευθύνονται σε κοινωνικές, αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες. Στην περίπτωση που κάποιος τοπικός σύλλογος θελήσει να αντλήσει περισσότερα χρήµατα για µία σηµαντική του δραστηριότητα ζητά από το δήµο να λειτουργήσει ως εγγυητής ώστε να λάβει χρηµατοδότηση από αυτόν τον οργανισµό συνήθως µε τη µορφή δανείου. Σε κεντρικότερο επίπεδο υπάρχει ένας οργανισµός που δραστηριοποιείται ως ενδιάµεσος του ιδιωτικού τοµέα και της ελίτ των αθλητικών γεγονότων προσελκύοντας χορηγικά κονδύλια. Η λειτουργία του ωστόσο δεν αγγίζει τον τοµέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Η εταιρία που χορηγεί ή δωρίζει κάποιο ποσό σε έναν οργανισµό δεν έχει δικαίωµα να εµπλακεί µε κανένα τρόπο στις επιλογές του οργανισµού αυτού. Ο περιορισµός αυτός δεν ισχύει στη βάση κάποιου νοµοθετήµατος αλλά αποτελεί παράδοση καθώς πιστεύεται ότι οι άνθρωποι που γνωρίζουν για παράδειγµα καλύτερα τα θέµατα της τέχνης εργάζονται στα 73

74 µουσεία ενώ αυτοί που γνωρίζουν καλύτερα τα οικονοµικά ζητήµατα εργάζονται στις επιχειρήσεις 1. Η χορηγία εκτός πολιτισµού Η εφαρµογή της χορηγίας σε άλλα πεδία πέρα του πολιτισµού είναι κάτι που τώρα ξεκινά στη ανία, µε πολύ αργά βήµατα και ως επίκεντρο µιας βαθιάς συζήτησης για το πόσο θέλει η κοινωνία να αναπτυχθεί ο θεσµός σε αυτό το επίπεδο. Είναι πολύ πρόσφατο το παράδειγµα κάποιων µικρών οµάδων που προσφέρουν υπηρεσίες σε ηλικιωµένους όπως στην Ελλάδα ισχύει ο θεσµός της «Βοήθειας στο Σπίτι»- και στα αυτοκίνητα µε τα οποία µετακινούνται οι οµάδες εµφανίζεται το όνοµα κάποιας εταιρείας χορηγού του προγράµµατος. Οι πολίτες ωστόσο κρατούν µία ιδιαίτερα καχύποπτη στάση απέναντι σε τέτοιου είδους εξελίξεις λόγω της βαθιάς σκανδιναβικής τους παράδοσης για ισχυρό κοινωνικό κράτος. Θεωρούν ότι η παροχή υπηρεσιών υγείας και παιδείας είναι υπόθεση αποκλειστικά του κράτους και δε θέλουν να δουν τον ιδιωτικό τοµέα να υπεισέρχεται σε αυτό. Η φορολογία στη ανία είναι αρκετά υψηλή, αποτελεί όµως στρατηγική τους επιλογή η διαµόρφωση ενός ισχυρού εθνικού συστήµατος που προσφέρει υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας και παιδείας. Για το λόγο αυτό δε φαίνονται διατεθειµένοι να εκχωρήσουν αυτόν τον σκληρό πυρήνα κοινωνικής µέριµνας στις επιχειρήσεις και να επαναπροσδιορίσουν τα όρια µεταξύ δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα. Τέτοιου είδους πρωτοβουλίες αναµένεται να υπάρξουν στο µέλλον αλλά σε πάρα πολύ µικρό βαθµό. Κυρίως αυτό που αλλάζει εντάσσεται στο πλαίσιο εφαρµογής του New Public Management. Οι τοπικές αυτοδιοικήσεις αποφασίζουν για τις πολιτικές που θα εφαρµόσουν και θέτουν τους στόχους τους. Στην διεκπεραίωση αυτών τελευταία όλο και περισσότερο εµπλέκουν όµως και τον ιδιωτικό τοµέα στον οποίο αναθέτουν µεµονωµένα projects διεκπεραιωτικού χαρακτήρα. 1 Μόνο ένα παράδειγµα αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα και αναφέρεται ως ειδική περίπτωση. Μία εταιρία δώρισε το ποσό των ευρώ για τη δηµιουργία όπερας στην Κοπεγχάγη και λόγω του ιδιαίτερα γενναιόδωρου ποσού είχε τη δυνατότητα να εκφράσει κάποιες απόψεις της για το πώς θα έπρεπε να είναι. 74

75 1.δ CASE STUDY: ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΤΩΝ ΕΝΝΕΑ ΗΜΕΡΩΝ RANDERS UGEN Πραγµατοποιείται τη δεύτερη εβδοµάδα του Αυγούστου κάθε χρόνο και αποτελεί ένα πολυσυλλεκτικό καλλιτεχνικό φεστιβάλ εορτασµού του καλοκαιριού. Πλαισιώνει ένα σύνολο πολιτιστικών γεγονότων που περιλαµβάνει µεταξύ άλλων υπαίθρια δρώµενα (street events), θεατρικές παραστάσεις, εκθέσεις, συναυλίες σύγχρονης και κλασσικής µουσικής καθώς και αθλητικά γεγονότα. Την ευθύνη της διοργάνωσής του και το συντονισµό των δράσεων έχει η Γραµµατεία Εκδηλώσεων (Eventsekretariat), η οποία έχει αυτόνοµη δοµή και λειτουργία σε σχέση µε τις κεντρικές υπηρεσίες του δήµου. Η Γραµµατεία είναι αυτή που κλείνει και τους χορηγούς του φεστιβάλ κάθε χρόνο. 1 Φωτογραφίες από τα events του Φεστιβάλ των Εννέα Ηµερών 75

76 Όλες οι αιτήσεις και οι συµµετοχές κλείνουν µέχρι την πρώτη Μαΐου ενώ µετά τη λήξη του ακολουθεί για ένα µήνα περίπου ο απολογισµός, κατά τον οποίο κάθε συµµετέχων καταθέτει τις παρατηρήσεις του στους υπεύθυνους της διοργάνωσης. Παράλληλα όµως ξεκινά και ο σχεδιασµός και η υποδοχή προτάσεων για την επόµενη χρονιά. Το πρόγραµµα των δράσεων δεν καθορίζεται αυστηρά από τη Γραµµατεία. Αυτό σηµαίνει ότι αν µία καλλιτεχνική οµάδα ενδιαφέρεται να συµµετάσχει στο φεστιβάλ, εκδηλώνει το ενδιαφέρον της ζητώντας ενδεχοµένως από την πλευρά του δήµου την κάλυψή της σε κάποιου είδους υποδοµή χώρος, ηχητικές εγκαταστάσεις. Στην περίπτωση αυτή η οµάδα έχει την ευχέρεια να προσεγγίσει και µεµονωµένα τους δικούς της χορηγούς. 76

77 Το Φεστιβάλ του 2007 πραγµατοποιήθηκε από τις 10 έως τις 19 Αυγούστου και είχε πέντε τοπικούς χορηγούς. Πίνακας 6 ΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΤΟΥ RANDERS UGEN 2007 ΟΝΟΜΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ Randers Havn Sparekassen Kronjylland Energi Randers Randers Amtsavis Thor Πηγή: Randers Eventsekretariat ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Το λιµάνι της πόλης Τοπική Τράπεζα Τοπική Εταιρεία Παραγωγής Ενέργειας Τοπική Εφηµερίδα Μπυραρία Πίνακας 7 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ 1 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΧΟΡΗΓΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ 5 x = ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΕΝΟΙΚΙΑΣΗ ΧΩΡΩΝ ΓΙΑ ΙΑΦΗΜΙΣΗ Ή ΑΛΛΕΣ ΡΑΣΕΙΣ Πηγή: Randers Eventsekretariat Η προσέγγιση των χορηγών έγινε σε προσωπικό επίπεδο καθώς αποτελούν τοπικές εταιρίες. Υπογράφονται συµβόλαια µεταξύ χορηγών και Γραµµατείας Εκδηλώσεων, στα οποία κυρίως περιλαµβάνεται το χορηγούµενο ποσό και οι ενέργειες δηµοσιότητας ως αντιστάθµισµα από την πλευρά της Γραµµατείας. Ασφαλιστική κάλυψη των δράσεων που διαχειρίζεται η Γραµµατεία δεν προβλέπεται. Η δηµοσιότητα επικεντρώθηκε στο µεγαλύτερό της βαθµό στην υπαίθρια προβολή των χορηγών µέσα σε όσο το δυνατόν περισσότερα σηµεία της πόλης µε σηµαίες και πινακίδες. Παράλληλα, περιλάµβανε την αναφορά των χορηγών στην ιστοσελίδα του φεστιβάλ καθώς 1 Για κάποιες παραστάσεις όπως η συναυλία του Χοσέ Καρρέρας που πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του φεστιβάλ µέρος των εσόδων προήλθε και από εισιτήρια. Για τη συναυλία αυτή η Sparekassen Kronjylland προχώρησε και σε ξεχωριστή χορηγία. 77

78 και την προβολή των λογοτύπων τους. Αντίστοιχη δηµοσιότητα υπήρξε και στα έντυπα που διανεµήθηκαν µε το πρόγραµµα του φεστιβάλ. Σε αυτά υπήρξαν επιπλέον και διαφηµιστικές καταχωρίσεις των χορηγών. Προβολή του φεστιβάλ µε διαφηµιστικά σποτ στα ηλεκτρονικά µέσα δεν επιλέχθηκε. Αξίζει τέλος να επισηµανθεί ότι η έκδοση των εντύπων του φεστιβάλ πραγµατοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της εφηµερίδας-χορηγού. Το κόστος έκδοσης δεν εντασσόταν στο ποσό της χορηγίας γι αυτό και πληρώθηκε κανονικά από την πλευρά της Γραµµατείας. εν υπήρχε ωστόσο και καµία σχετική δεσµευτική ρήτρα στο µεταξύ τους συµβόλαιο. Επιλέχθηκε η εταιρία στο πλαίσιο καλής συνεργασίας των δύο µερών µε την πρόθεση από την πλευρά της Γραµµατείας να µην προκληθεί καµία εµπλοκή. Οι ιδιαιτερότητες του 2007 Ο απολογισµός αποτελεί ιδιαίτερα σηµαντική διαδικασία, πάνω στην οποία στηρίζεται ο σχεδιασµός και η βελτίωση του θεσµού για την επόµενη χρονιά. Με βάση αυτόν, προκύπτει ότι για το 2007 πέρα από την αυξηµένη προσέλευση των πολιτών παρατηρήθηκε ιδιαίτερα αυξηµένη κίνηση στην αγορά και τα καταστήµατα της πόλης κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ. Η κινητικότητα αυτή δεν ήταν αντίστοιχη τα προηγούµενα χρόνια και ακόµη δεν έχουν εξεταστεί διεξοδικά οι λόγοι της. Η διοικητική αναµόρφωση του 2007, η οποία σηµατοδότησε και τη διεύρυνση του δήµου Randers διαµορφώνει νέες συνθήκες που πρέπει να ληφθούν υπόψη. Το φεστιβάλ απευθύνεται πλέον σε πολύ µεγαλύτερο κοινό γεγονός που συνεπάγεται την αύξηση του κόστους και κατά συνέπεια την ανάγκη υψηλότερης συνεισφοράς από την πλευρά των χορηγών. Η υπεύθυνη της Γραµµατείας εξετάζει το ενδεχόµενο η επόµενη προσέγγιση των χορηγών να αφορά συµβόλαιο που θα τους δεσµεύει εάν αυτό γίνει αποδεκτό από την πλευρά τους- µέχρι το 2010 δίνοντας έτσι τη δυνατότητα καλύτερου σχεδιασµού και µεγαλύτερης χρηµατοδοτικής ασφάλειας. Τα µεγαλύτερα χορηγικά ποσά συνεπάγονται και την παροχή µεγαλύτερου οφέλους από την πλευρά του δήµου. Μία ιδέα που επίσης εξετάζεται προς αυτήν την κατεύθυνση είναι η διοργάνωση προς τιµή των χορηγών εσπερίδας, κατά την οποία θα έχει προσκληθεί κάποια προσωπικότητα που θα αναπτύξει ένα επιχειρηµατικό θέµα του ενδιαφέροντός τους. Τέλος, η διεύρυνση του κοινού στο οποίο απευθύνεται το φεστιβάλ, προσκρούει στη διοργάνωση κατά το ίδιο διάστηµα παρόµοιου φεστιβάλ σε άλλη, κοντινή σχετικά, πόλη το Skanderborg (Σκάνεµπω). Το φεστιβάλ της συγκεκριµένης πόλης θεωρείται πιο δηµοφιλές και διάσηµο γι αυτό και λειτουργεί ανταγωνιστικά. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται η 78

79 µετατόπιση του Randers Ugen κατά µία εβδοµάδα αργότερα συµπίπτοντας ωστόσο µε το χρόνο έναρξης των σχολείων. 79

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ 2. α Η ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΒΥΡΩΝΑ Ξεκίνησε ως συνοικία που υποδέχτηκε το 1922 πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Γίνεται ανεξάρτητος δήµος το 1934 και πλέον σε αυτόν κατοικούν άνθρωποι µε καταγωγή από όλα τα µέρη της Ελλάδας. Η έκτασή του είναι στρέµµατα και οι κάτοικοί του ανέρχονται σε περίπου, από τους οποίους οι µισοί είναι εγγεγραµµένοι ως δηµότες του. 2.β Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΒΥΡΩΝΑ Η πολιτιστική πολιτική του δήµου Βύρωνα αναπτύσσεται µέσα από τη δραστηριότητα τεσσάρων φορέων, οι οποίοι έχουν τη µορφή νοµικών προσώπων. Πρόκειται για α) το Πνευµατικό Κέντρο, β) το Κέντρο Μελέτης Χορού Ισιδώρας και Ραϋµόνδου Ντάνκαν, γ) τη ηµοτική Βιβλιοθήκη και δ) τη ηµοτική Χορωδία. Οι τέσσερις αυτοί φορείς εκτυλίσσουν τη δράση τους αυτόνοµα, µε πιο συχνή συνεργασία κυρίως µεταξύ του Πνευµατικού Κέντρου και του Κέντρου Ντάνκαν. 80

81 Το Πνευµατικό Κέντρο Το Πνευµατικό Κέντρο πρωτοστατεί στα πολιτιστικά δρώµενα του δήµου καθώς αναπτύσσει και το µεγαλύτερο όγκο δράσεων. Έχει την ευθύνη διοργάνωσης τριών θεσµών που επαναλαµβάνονται κάθε χρόνο, του Φεστιβάλ Βράχων 1, του Παιδικού Φεστιβάλ καθώς και της Μικρής Σκηνής. Το Παιδικό Φεστιβάλ πλαισιώνει όλα τα σχολεία του δήµου Βύρωνα δηµοτικά, γυµνάσια, λύκεια. Κατά τη διάρκεια του χρόνου, κάθε σχολείο προετοιµάζει µία καλλιτεχνική παράσταση θεατρική, µουσική ή κάτι αντίστοιχο- και την παρουσιάζει συνήθως το Μάιο. Η διάρκειά του είναι δέκα ηµέρες ενώ η έναρξη και λήξη του περιλαµβάνει κάποιο event οργανωµένο από το Πνευµατικό Κέντρο. Η Μικρή Σκηνή ξεκινά Ιανουάριο και διαρκεί για δύο µήνες. Αφορά προκαθορισµένες θεατρικές παραστάσεις ή κινηµατογραφικές προβολές για παιδιά που πραγµατοποιούνται κάθε Σάββατο και Κυριακή σε συγκεκριµένη αίθουσα. Την επιλογή των παραστάσεων και προβολών κάνει το Πνευµατικό Κέντρο. Τα τελευταία δύο χρόνια έχει καθιερωθεί και ένα σύνολο δραστηριοτήτων που περιλαµβάνει: - Τις «ευτέρες Πολιτισµού» οι οποίες πραγµατοποιούνται κάθε εβδοµάδα και για ένα τρίµηνο και αφορούν αφιερώµατα σε ποιητές και στιχουργούς - Τις Κινηµατογραφικές Βραδιές, οι οποίες πραγµατοποιούνται κάθε Τετάρτη και αφορούν προβολές ταινιών στο πλαίσιο συνήθως ενός θέµατος που έχει επιλεγεί - Τα Εργαστήρια, τα οποία περιλαµβάνουν τµήµατα µαθηµάτων για Μουσική, Ζωγραφική, Θέατρο, Φωτογραφία και Οικιακή Οικονοµία. Η παρακολούθηση των µαθηµάτων συνεπάγεται µηνιαία συνδροµή των µελών, η οποία και καλύπτει τα λειτουργικά έξοδα των εργαστηρίων Το Πνευµατικό Κέντρο τέλος στηρίζει πολιτιστικές πρωτοβουλίες τοπικών φορέων όπως είναι Σχολεία και Σύλλογοι παρέχοντάς τους κυρίως υλικοτεχνική υποδοµή. Το Κέντρο Μελέτης Χορού Ι & Ρ Ντάνκαν Εστιάζει στην έρευνα, την εκπαίδευση και τη δηµιουργία στον τοµέα της χορευτικής τέχνης µέσα από µαθήµατα, διοργάνωση σεµιναρίων, παραστάσεων και άλλες δράσεις. Υποστηρίζει επίσης πολιτιστικές ανταλλαγές µε άλλες περιοχές της Ελλάδας και του εξωτερικού. 1 Το Φεστιβάλ Βράχων παρουσιάζεται ως case study στη συνέχεια της εργασίας 81

82 Η ηµοτική Βιβλιοθήκη Έχει τίτλους βιβλίων ενώ στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων της εντάσσονται και παρουσιάσεις βιβλίων καθώς και εκθέσεις βιβλίων και φωτογραφίας. Η ηµοτική Χορωδία Η Μικτή Χορωδία ενηλίκων του δήµου Βύρωνα αριθµεί 45 άτοµα και το ρεπερτόριό της περιλαµβάνει εκκλησιαστικούς ύµνους, κλασικά, προκλασικά και σύγχρονα έργα Ελλήνων και ξένων συνθετών. Κεντρικό στόχο της πολιτιστικής πολιτικής του δήµου αποτελεί η διατήρηση όλων των πολιτιστικών δραστηριοτήτων από τη µία χρονιά στην άλλη αλλά και η περαιτέρω βελτίωση και ανάπτυξή τους σε συνδυασµό µε τον εµπλουτισµό της πολιτικής αυτής µε νέα πεδία δράσης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι η ανταπόκριση του κοινού, ιδιαίτερα στα µεγάλης εµβέλειας πολιτιστικά γεγονότα όπως τα φεστιβάλ, είναι πολύ θετική. Ενδεικτικό της ανταπόκρισης αυτής είναι ότι τα δύο ανοιχτά θέατρα που χρησιµοποιεί για τις εκδηλώσεις του ο δήµος το θέατρο «Άννα Συνοδινού» χωρητικότητας 650 ατόµων και το θέατρο «Μελίνα Μερκούρη» χωρητικότητας ατόµων- ξεπερνούν συχνά την πληρότητά τους είτε µε την προσθήκη επιπλέον καθισµάτων είτε µε ορθίους. Το ενδιαφέρον του κοινού προκύπτει και από την αποστολή ηλεκτρονικών µηνυµάτων µέσω της ιστοσελίδας του Φεστιβάλ Βράχων, µέσα από τα οποία εκδηλώνονται τις περισσότερες φορές τα θετικά τους σχόλια αλλά ενίοτε και η κριτική τους καθώς και οι προτιµήσεις τους για το είδος των καλλιτεχνικών γεγονότων που θα τους ενδιέφερε να παρακολουθήσουν. 2.γ Η ΧΟΡΗΓΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΟΥ ΗΜΟΥ ΒΥΡΩΝΑ Σταθερή στρατηγική επιλογή του δήµου είναι η αναζήτηση χορηγικής υποστήριξης για το σύνολο των πολιτιστικών δράσεων. Η διασφάλιση χορηγίας ωστόσο δεν είναι εφικτή σε όλες τις περιπτώσεις αν και σε κάποιες από αυτές δεν κρίνεται και ιδιαίτερα απαραίτητη όπως είναι για παράδειγµα οι παρουσιάσεις βιβλίων, των οποίων το κόστος δεν είναι απαγορευτικό για τα έξοδα του δήµου. Οι ποιητικές βραδιές προσελκύουν χορηγούς µικρότερης εµβέλειας ενώ έντονο χορηγικό ενδιαφέρον εκδηλώνεται κυρίως για το Φεστιβάλ Βράχων αλλά και για το Παιδικό Φεστιβάλ και τη Μικρή Σκηνή. Στις περιπτώσεις αυτές τα ανταποδοτικά οφέλη είναι ισχυρότερα λόγω και της µεγαλύτερης προσέλευσης κοινού. Αξίζει να σηµειωθεί ότι το άνοιγµα του Φεστιβάλ Βράχων στις χορηγίες ήταν και αυτό που έκρινε τη βιωσιµότητά του καθώς παλαιότερα προκαλούσε έλλειµµα στα οικονοµικά του Πνευµατικού Κέντρου. 82

83 Η χορηγική διαδικασία Στη διαµόρφωση της χορηγικής του στρατηγικής ο δήµος Βύρωνα δεν έχει αναζητήσει µέχρι τώρα κανενός είδους συνεργασία και υποστήριξη από ειδικό σύµβουλο ή εταιρεία επικοινωνίας. Ο λόγος έγκειται κυρίως σε µία ειδική συγκυρία που υπάρχει εκεί. Ο ίδιος ο ήµαρχος έχει σπουδάσει πολιτική επικοινωνία και έχει στο παρελθόν εργαστεί στο χώρο της εµπορικής επικοινωνίας και ως σύµβουλος στρατηγικής επικοινωνίας σε εταιρίες. Παράλληλα, η διευθύντρια του γραφείου του, η οποία κατέχει και θέση αντιδηµάρχου, έχει σπουδάσει επικοινωνία και δηµόσιες σχέσεις και διαθέτει εργασιακή εµπειρία σε διαφηµιστικές εταιρείες και µεγάλες επιχειρήσεις. Λαµβάνοντας υπόψη ότι τα στελέχη που ασχολούνται µε τη χορηγική στρατηγική του δήµου παρακολουθούν συστηµατικά τον κλαδικό Τύπο και τη χορηγική στρατηγική των εταιριών, επιδιώκουν ανάλογα µε τους τοµείς ενδιαφέροντος της κάθε εταιρείας να προσαρµόσουν και την πρότασή τους. Για παράδειγµα, η παρουσίαση ενός βιβλίου µε γυναικείο ενδιαφέρον θα δώσει προτεραιότητα στην αναζήτηση χορηγίας από µία εταιρεία καλλυντικών. Οι προτάσεις επίσης κατευθύνονται στις επιχειρήσεις ανάλογα και µε τους τοµείς που εκείνες διοχετεύουν τα µεγαλύτερα χορηγικά τους κονδύλια. Υπάρχουν επιχειρήσεις που δίνουν µεγαλύτερη έµφαση στην πολιτιστική χορηγία, άλλες στο περιβάλλον ή στα κοινωνικά θέµατα. Οι µεγάλες επιχειρήσεις είναι αρκετά δύσκολο να καλύψουν χορηγικά δράσεις, των οποίων η εµβέλεια µένει σε στενό τοπικό επίπεδο. Για να συµβεί αυτό θα πρέπει τα αντισταθµίσµατα που τους προσφέρονται να είναι αρκετά δελεαστικά. Παρόλα αυτά από την πλευρά του δήµου δεν υπάρχουν επιχειρήσεις που να αποκλείονται για την αναζήτηση χορηγίας. Σταθερή επίσης επιδίωξη από την πλευρά του δήµου αποτελεί η δηµιουργία ενός κύκλου χορηγών, µε τους οποίους χτίζεται µακροχρόνια σχέση και σύνδεση µε τις πολιτιστικές δράσεις. Οι υπεύθυνοι του δήµου κάθε χρόνο ξεκινούν τις χορηγικές τους προτάσεις από τις εταιρίες µε τις οποίες ήδη έχει συνδεθεί µία πολιτιστική δράση και στη συνέχεια προσεγγίζουν άλλες. Στην περίπτωση του Φεστιβάλ Βράχων τις περισσότερες φορές οι ίδιες οι εταιρίες το εντάσσουν ως ρήτρα στο συµβόλαιό τους µε το Πνευµατικό Κέντρο να είναι οι πρώτες που θα δεχθούν πρόταση κατά την επόµενη χρονιά διοργάνωσης του Φεστιβάλ. Ο τρόπος προσέγγισης των χορηγών περιλαµβάνει τόσο την αποστολή χορηγικού φακέλου όσο και τις προσωπικές επαφές. Η εµπειρία του δήµου έχει δείξει ότι σε όσες 83

84 περιπτώσεις έχει σταλεί φάκελος δεν έχει ακολουθήσει άρνηση συνεργασίας. Ωστόσο όταν υπάρχει και η δυνατότητα προσωπικών επαφών µέσα στην εταιρία η διαπραγµατευτική διαδικασία γίνεται πιο εύκολη και αποτελεσµατική για το δήµο. Τα κύρια αντισταθµιστικά οφέλη που προσφέρονται στο χορηγό περιλαµβάνουν την αναγραφή του λογότυπου της εταιρίας στις αφίσες, τα εισιτήρια, το πρόγραµµα, την υπαίθρια διαφήµιση καθώς και στην ιστοσελίδα του δήµου µε υπερσύνδεσµο προς τις εταιρικές ιστοσελίδες του χορηγού. Ανάλογα µε το µέγεθος της χορηγίας, τούς προσφέρεται και ένας αριθµός δωρεάν εισιτηρίων ενώ παράλληλα τους προσφέρεται και χώρος προβολής ή διανοµής των προϊόντων τους µέσα στον τόπο των εκδηλώσεων. Η απόδειξη της αποτελεσµατικότητας της συνεργασίας µε το χορηγό προκύπτει κυρίως από την επανάληψή της την επόµενη χρονιά. Η κάλυψη επίσης από τα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης αποτελεί µία δεύτερη πηγή αξιολόγησης της κάθε δράσης. Η χορηγία εκτός πολιτισµού Η χορηγία ως εργαλείο άντλησης χρηµατικών πόρων αξιοποιείται από την πλευρά του δήµου Βύρωνα σε όλους τους άλλους τοµείς αρµοδιοτήτων του. Ειδικότερα: - Σε όλες τις αθλητικές δραστηριότητες (τουρνουά, παιδικοί αγώνες, προγράµµατα µαζικού αθλητισµού για γυναίκες) - Σε κοινωνικές δραστηριότητες όπως τα προγράµµατα του Κ.Α.Π.Η. - Στην εβδοµάδα Περιβάλλοντος που διοργανώνει ο δήµος - Στα προγράµµατά του για τα αδέσποτα - Στο πρόγραµµα «Στάσου Πλάι µου» για τα Άτοµα µε Ειδικές Ανάγκες - Στη γιορτή για τα Κούλουµα, τις Απόκριες (σηµαντική ήταν η χορηγική συµβολή των τοπικών σούπερ µάρκετ σε τρόφιµα) - Στο έντυπο που διένειµε στα σχολεία ο δήµος µε θέµα «ιακοπές και Παιδί» - Σε εκδηλώσεις για τα ναρκωτικά - Σε δράσεις προληπτικής ιατρικής 84

85 2.δ CASE STUDY: ΤΟ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΒΡΑΧΩΝ Λαµβάνει χώρα στα ανοιχτά θέατρα «Άννα Συνοδινού» και «Μελίνα Μερκούρη». Το δεύτερο ανήκει τόσο στο δήµο Βύρωνα όσο και στο δήµο Υµηττού. Για το λόγο αυτό το φεστιβάλ πραγµατοποιείται κάθε χρόνο εναλλάξ µε το φεστιβάλ Υµηττού µία στην αρχή (Ιούνιος Ιούλιος) και µία στο τέλος (Αύγουστος Σεπτέµβριος) του καλοκαιριού. Στόχος του δήµου µε το Φεστιβάλ Βράχων είναι η ύπαρξη µίας πολιτιστικής κοιτίδας στα όριά του, η οποία ξεπερνά σε εµβέλεια την τοπική κοινωνία και απευθύνεται σε µεγαλύτερο κοινό και σε προσιτές τιµές σε σχέση µε άλλα φεστιβάλ. Η προετοιµασία του προγράµµατος της επόµενης χρονιάς ξεκινά κατευθείαν µε τη λήξη του προηγούµενου και καθορίζεται µε γνώµονα την εναλλαγή θεάτρου, µουσικής αλλά και το πρόγραµµα των ίδιων των σχηµάτων που ενδιαφέρονται να συµµετάσχουν. Σκοπός του είναι να φιλοξενεί καινοτόµες παραστάσεις που δε γίνονται σε άλλα σηµεία της Αθήνας αλλά και να προσπαθεί να βρίσκεται στις πρώτες ηµεροµηνίες των µεγάλων καλλιτεχνών ώστε το κοινό να ξεκινά από το συγκεκριµένο φεστιβάλ. Όλος ο σχεδιασµός του Φεστιβάλ θα πρέπει να έχει κλείσει στο διάστηµα Απριλίου Μαΐου. Η επαφή ωστόσο µε τους χορηγούς ξεκινά αφού έχουν κλειστεί ήδη κάποιες παραστάσεις ώστε να γίνει και πιο συγκεκριµένη η πρόταση. Η αποστολή χορηγικού φακέλου ξεκινά το Φεβρουάριο. Οι χορηγοί του Φεστιβάλ Βράχων προσφέρουν χρήµατα και ανάλογα µε το ποσό αναγράφονται ως Μέγας Χορηγός, Χορηγός ή Υποστηρικτής. Υπάρχουν επίσης Χορηγοί Επικοινωνίας ενώ συχνά αναζητείται και επιχορήγηση από κάποιο κεντρικό δηµόσιο φορέα όπως είναι το υπουργείο Πολιτισµού, η οποία δεν εξασφαλίζεται πάντα. Για το 2007, η επιχορήγηση προήλθε από τη Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς. Ο συντονισµός όλης της διαδικασίας γίνεται από την πλευρά του Πνευµατικού Κέντρου ενώ οι χορηγοί δεν έχουν καµία δυνατότητα παρέµβασης στη διοργάνωση και το πρόγραµµα του φεστιβάλ. Για τις µεγάλες παραστάσεις του φεστιβάλ επιλέγεται η ασφαλιστική τους κάλυψη από φυσικά φαινόµενα ενώ για το σύνολο των παραστάσεων υπάρχει Αστική Ευθύνη. Τα αντισταθµιστικά οφέλη που λαµβάνουν είναι όπως και στις άλλες περιπτώσεις η αναφορά του λογοτύπου τους στα έντυπα, τις αφίσες, τις υπαίθριες διαφηµίσεις, την ιστοσελίδα και τα δελτία τύπου που στέλνονται στον Τύπο. Πέρα από την αναφορά σε αυτούς ως χορηγοί, φιλοξενείται και διαφηµιστική τους καταχώριση στο πρόγραµµα του φεστιβάλ ενώ τους δίνεται η δυνατότητα να διοργανώσουν διάφορα happenings πριν την έναρξη των 85

86 παραστάσεων. Κάποιοι χορηγοί επίσης στα συµβόλαιά τους επιλέγουν να εντάξουν ρήτρα σε περίπτωση µαταίωσης µίας παράστασης ώστε να αφαιρεθεί από τη χορηγία ένα συγκεκριµένο ποσό. Η δηµοσιότητα του Φεστιβάλ Βράχων περιλαµβάνει Συνέντευξη Τύπου, αποστολή ελτίων Τύπου, αφίσες, υπαίθρια διαφήµιση, έντυπες καταχωρίσεις καθώς και ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά σποτ. Αξίζει να σηµειωθεί ότι τα ραδιοτηλεοπτικά µέσα δεν προβάλουν τα ονόµατα των χορηγών, γιατί θεωρούν ότι µε αυτόν τον τρόπο τους παραχωρούν δωρεάν διαφηµιστικό χρόνο. Με τους Χορηγούς Επικοινωνίας έχει επίσης χτιστεί µακροχρόνια σχέση. Το προσωπικό ενδιαφέρον µάλιστα ενός ραδιοφωνικού παραγωγού τον έχει οδηγήσει και σε ένα συµβουλευτικό ρόλο ως προς τη διαµόρφωση του προγράµµατος. Τι περιλαµβάνει ο χορηγικός φάκελος Το µικρό και µεγάλο πρόγραµµα της προηγούµενης χρονιάς Την τιµητική πρόσκληση διαρκείας της προηγούµενης χρονιάς Την κάρτα για τους εκπροσώπους Τύπου της προηγούµενης χρονιάς Μία αφίσα από το Φεστιβάλ της προηγούµενης χρονιάς καθώς και Τη χορηγική πρόταση για τη νέα χρονιά, η οποία µε τη σειρά της περιλαµβάνει: o Λίγα λόγια για το φεστιβάλ o Τον τόπο του φεστιβάλ o Το χρόνο του φεστιβάλ o Γιατί θα πρέπει µία επιχείρηση να στηρίξει το φεστιβάλ o Οι οµάδες κοινού του φεστιβάλ 86