Υδρογραφία - Ωκεανογραφία 8 ο Εξάμηνο, Ακαδ. Έτος Σημερινό μάθημα. Γη - ο υδάτινος (μπλε) πλανήτης. . εληκαράογλου

Transcript

1 Υδρογραφία - Ωκεανογραφία 8 ο Εξάμηνο, Ακαδ. Έτος ιδάσκοντες:. εληκαράογλου Α. Μαρίνου Σημερινό μάθημα Το αντικείμενο και ο χαρακτήρας του μαθήματος Το θαλάσσιο περιβάλλον, η σημασία και τα αντικείμενα της Ωκεανογραφίας/Υδρογραφίας Σύντομη ματιά στους στόχους και τις δραστηριότητες της Ωκεανογραφίας /Υδρογραφίας Αναγνωρισμένοι Οργανισμοί και Υπηρεσίες συναφών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και διεθνώς Γη - ο υδάτινος (μπλε) πλανήτης Πόσο ανορθόδοξο είναι να αποκαλούμε τον πλανήτη μας Γη, αφού στην πραγματικότητα είναι Ωκεανός. How inappropriate to call this planet Earth, when clearly it is Ocean Arthur C. Clarke Φανταστείτε μια τελευταία ματιά πίσω στη Γη από το διαστημικό σκάφος Rosetta καθώς ξεκινάει για ένα ραντεβού του 2014 με έναν μακρινό κομήτη. Στην επιφάνεια του κυριαρχεί ένας μεγάλος ωκεανός υγρού νερού, ο οποίος μετριάζει τη θερμοκρασία και επηρεάζει δραματικά τον καιρό. Η ηπειρωτική γη στην οποία έχει ξεδιπλωθεί όλη σχεδόν η ανθρώπινη ιστορία μόλις και φαίνεται απότοδιάστημα, αφού σχεδόν τα τρία τέταρτα του πλανήτη καλύπτονται από νερό. 1

2 Πράγματι, απότοδιάστημα, το μπλε χρώμα του νερού και το άσπρο στα μέρη με σύννεφα και πάγο που μερικές φορές στροβιλίζονται με καταιγίδες, είναι τα κύρια χαρακτηριστικά που κάνουν τη Γη να ξεχωρίζει από τους άλλους πλανήτες Το όνομα Ωκεανός (Oceanus) θα ήταν ίσως ένα πιο ταιριαστό όνομα για το υδατικό σπίτι μας Χαρακτήρας του μαθήματος Στοχεύει να δώσει μια συγκροτημένη γνώση και κατανόηση της επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης της Υδρογραφίας και της Ωκεανογραφίας, σχετικά με τις ανάγκες μελέτης του θαλάσσιου χώρου για την άσκηση αποφάσεων για την εξερεύνηση και τη διαχείριση των θαλάσσιων πόρων, την υποστήριξη θαλάσσιων τεχνικών κατασκευαστικών έργων, την ενάλια αρχαιολογία, κ.ά. Το πλαίσιο δραστηριοτήτων της Ωκεανογραφίας και της Υδρογραφίας Η γνώση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και πως αυτό συμπεριφέρεται παίζει σημαντικό ρόλο στην εκτέλεση των θαλάσσιων δραστηριοτήτων, ερευνών και την εξυπηρέτηση επιχειρησιακών αναγκών Ω & Υ: ύο επιστημονικές προσεγγίσεις που δρουν συμπληρωματικά Μερικοί απαραίτητοι ορισμοί Τα αντικείμενα τους Ημεταξύτουςσχέση Ωκεανογραφία - Ορισμός Ετυμολογία: από το Ωκεανός Μυθικός τιτάνας, γιός του Ουρανού και της Γαίας Πατέρας των Νυμφών, αδελφός της Τηθύος + γράφω = καταγράφω και περιγράφω (τα φυσικά, χημικά, γεωλογικά και βιολογικά χαρακτηριστικά των ωκεανών) Καθιερώθηκε, ιστορικά, από τον Ηρόδοτο, ώστε σήμερα παγκοσμίως να χαρακτηρίζεται με το ίδιο όρο η πολύ μεγάλη θαλάσσια επιφάνεια Ωκεανογραφία - Ορισμός Ωκεανολογία: ωκεανός + λόγος (μελέτη) = επιστήμη των ωκεανών ακριβέστερος όρος παρατήρηση, διερεύνηση, ερμηνεία και δημιουργία μοντέλων που περιγράφουν τις πολύπλοκες διαδικασίες που επιτελούνται στους ωκεανούς Θεωρείται ένα από τα σημαντικά πεδία μελέτης για να κατανοήσουμε τον πλανήτη Γη και τις διάφορες διεργασίες που υφίστανται σε αυτόν Ωκεανογραφία ως επιστημονικό πεδίο Θεωρείται κλάδος της Γεωλογίας αλλά στην πραγματικότητα αποτελεί διεπιστημονικό πεδίο συνεργασίας πολλών επιστημονικών και τεχνικών κλάδων αποτελείται από διάφορες ειδικότητες Θαλάσσια Βιολογία Χημική Ωκεανογραφία Γεωλογική Ωκεανογραφία Φυσική Ωκεανογραφία Επιχειρησιακή Ωκεανογραφία 2

3 Υδρογραφία - Ορισμός Υδρογραφία ως επιστημονικό πεδίο Είναι ο κλάδος των εφαρμοσμένων επιστημών που ασχολείται με τη μέτρηση και περιγραφή των φυσικών χαρακτηριστικών των ωκεανών, των θαλασσών, των παράκτιων περιοχών, των λιμνών και των ποταμών, καθώς και με την πρόβλεψη της αλλαγής τους με την πάροδο του χρόνου Ετυμολογικός ορισμός Υδρογραφία = από το ύδρο (υδάτινος,...) και το γράφω (καταγράφω,...) Υδρογραφία & Ωκεανογραφία: πουεστιάζουνκαισετιδιαφέρουν; Από τη χαρτογράφηση του βυθού στις ωκεάνιες προβλέψεις Γνώσεις για τη θάλασσα Η ωκεανογραφία ως σχετικά σύγχρονη επιστήμη ερευνά και μελετάει Τις παράκτιες ρηχές περιοχές Την ανοικτή βαθιά θάλασσα Τους ωκεανούς Τους βυθούς Τις λίμνες Τις ακτές που τα περιβάλλουν Την μεσεπιφάνεια θάλασσας-ατμόσφαιρας Συνεπικουρείται από τα αντικείμενα έρευνας αρκετών άλλων επιστημονικών και τεχνολογικών κλάδων, όπως: Γεωλογία, Βιολογία, Φυσική, Χημεία, Γεωδαισία & Αστρονομία, Χαρτογραφία κ.ά. Επίσης υπάρχει σημαντική σύνδεση με την Μετεωρολογία και την Κλιματολογία Συγκεκριμένα, η Ωκεανογραφία εξετάζει τη διαμόρφωση των μεγάλων ωκεάνιων λεκανών αλλά και όλων των θαλασσών και αφετέρου τις φυσικές και χημικές ιδιότητες, τα συντελούμενα φαινόμενα που συμβαίνουν στους χώρους αυτούς καθώς επίσης και τη μεγάλη ποικιλία των έμβιων όντων που ζουν σ αυτούς, τα καλούμενα με τον γενικό όρο "υδρόβια". 3

4 Παραδοσιακά, η Ωκεανογραφίαασχολείται με όλες τις πτυχές των ωκεανών και των θαλασσών του κόσμου Έχει διαιρεθεί σε τέσσερεις ξεχωριστούς αλλά και συναφείς κλάδους: Φυσική Ωκεανογραφία Χημική Ωκεανογραφία Θαλάσσια Γεωλογία/Γεωλογική Ωκεανογραφία Βιολογική Ωκεανογραφία/Θαλάσσια Οικολογία (Υδροβιολογία) Ο ρόλος της Ωκεανογραφίας εκπληρούται από το άθροισμα αυτών των διαφόρων κλάδων της Σημερινές επεκτάσεις της ωκεανογραφίας Ησυστηματική επιστημονική μελέτη των ωκεανών της Γης με στόχο την κατανόηση των διαδικασιών και των φαινομένων της Για μια τέτοια μελέτη, απαιτείται μια ολοκληρωμένη άποψη για τους ωκεανούς και τις σχέσεις τους με άλλες πτυχές του συνολικού περιβάλλοντος της Γης Π.χ., ο ωκεανός διαδραματίζει ένα ζωτικό ρόλο στον κύκλο του άνθρακα της Γης. Το συνολικό ποσό του άνθρακα στον ωκεανό είναι περίπου 50 φορές μεγαλύτερο από την ποσότητα στην ατμόσφαιρα, και ανταλλάσσεται με την ατμόσφαιρα σε μια χρονική κλίμακα των μερικών εκατοντάδων χρόνων. Τουλάχιστον το 1/2 τουοξυγόνουπου αναπνέουμε προέρχεται από τη φωτοσύνθεση των θαλάσσιων φυτών. Επί του παρόντος, το 48% του άνθρακα που εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα από την καύση ορυκτών καυσίμων απορροφάται στον ωκεανό. Ωστόσο, η μελλοντική τύχη της σημαντικής αυτής δεξαμενής άνθρακα είναι αρκετά αβέβαια λόγω των πιθανών επιπτώσεων της αλλαγής του κλίματος στην κυκλοφορία των ωκεανών, στο βιογεωχημικό κύκλο, και τη δυναμική των οικοσυστημάτων. H Ωκεανογραφία ασχολείται με όλες αυτές τις πτυχές των ωκεανών Γεωλογική Ωκεανογραφία & Θαλάσσια Γεωφυσική 4

5 Γεωλογική Ωκεανογραφία Θαλάσσια Γεωφυσική, ερευνούν Μαζί με τη την προέλευση και το γεωλογικό πλαίσιο διαμόρφωσης των ωκεανών και των θαλασσών: όπως τις τεκτονικές πλάκες, τη γεωλογία των ωκεάνιων λεκανών, τη δημιουργία, γεωμορφολογία και ορυκτολογία του ωκεάνιου πυθμένα, Η μελέτη της δομής του ωκεάνιου φλοιού αποσκοπεί στη διερεύνηση των φυσικών, γεωμετρικών, κινηματικών και δυναμικών χαρακτηριστικών των στρωμάτων του φλοιού και συμβάλει στην ερμηνεία των διαφόρων γεωδυναμικών φαινομένων που παρατηρούνται στην γήινη επιφάνεια, όπως συγκέντρωση σεισμικών επικέντρων, ηφαιστειακή δράση, ρηξιγενείς ζώνες, παράκτιες διεργασίες, διαγένεση, Ερευνούν τους γεωχημικούς δείκτες της υποθαλάσσιας ζωής, τη δημιουργία και τη δομή του ωκεάνιου πυθμένα, την πετρολογία και γεωχημεία του ωκεάνιου φλοιού και του ανώτερου μανδύα, το στερεό υπόβαθρο και τις ακτές, τη σύσταση και τα ιζήματα που επιστρώνουν τον πυθμένα και οριοθετούν τις χέρσους από τις θάλασσες, κλπ. Μελετούν τη γεωλογική ιστορία και τις τεκτονικές διεργασίες των ωκεάνιων λεκανών, την ανάπτυξη των ηπειρωτικών περιθωρίων, την μορφολογία του ωκεάνιου πυθμένα, το παλιοκλίμα και τις μεταβολές στη στάθμη της θάλασσας, Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, για τη Γεωλογική Ωκεανογραφία, παρουσιάζει η μορφολογία του πυθμένα των ωκεανών και η μελέτη της ηφαιστειακής δραστηριότητος στα μεγάλα βάθη Ο ωκεάνιος πυθμένας είναι η τελευταία ουσιαστικά ανεξερεύνητη περιοχή του πλανήτη και η λεπτομερής χαρτογράφηση του, τόσο για την υποστήριξη των στρατιωτικών σκοπών (υποβρύχιων δραστηριοτήτων), όσο και του οικονομικού ενδιαφέροντος (εξόρυξη πετρελαίου και μετάλλων) οδηγεί την έρευνα. π.χ., η παρακολούθηση και μελέτη της υποθαλάσσιας σεισμικότητας και της μικροσεισμικής δραστηριότητας με την πόντιση υποθαλάσσιων σεισμογράφων, όπως και η γνώση της μορφολογίας του πυθμένα για το σχεδιασμό πόντισης υποβρύχιων καλωδίων αποτελούν τυπικές ανάγκες χρήσης της γεωλογικής ωκεανογραφίας στον ελλαδικό χώρο Φυσική Ωκεανογραφία 5

6 Περιλαμβάνει έρευνες που εστιάζουν (ενδεικτικά) Στηχωρικήκαιχρονικήμεταβλητότητα(συνοπτική, μέσης κλίμακας, ετήσια, ) των υδρογραφικών χαρακτηριστικών και ρευμάτων που επικρατούν στο θαλάσσιο περιβάλλον Στη μακράς διάρκειας παρακολούθηση των διακυμάνσεων των υδρολογικών και δυναμικών παραμέτρων σε επιλεγμένες θαλάσσιες λεκάνες καταγραφή τάσεων ή/και απότομων μεταβολών που σχετίζονται με τις κλιματικές αλλαγές Εστιάζει στην περιγραφή και την κατανόηση των εξελισσόμενων μοτίβων της ωκεάνιας κυκλοφορίας και της κίνησης των υδάτινων μαζών, μαζί με την κατανομή των ιδιοτήτων και φυσικοχημικών χαρακτηριστικών τους όπως η θερμοκρασία, η αλατότητα και η συγκέντρωση των διαλυμένων χημικών στοιχείων και αερίων. Ερευνά την μετάδοση του ήχου και του φωτός στο θαλάσσιο νερό, καθώς και τις δυνάμεις που ενεργούν στον ωκεανό και τα συναφή δυναμικά φαινόμενα που αυτές προκαλούν (κύματα, παλίρροιες, ρεύματα), καθώς και την αλληλεπίδραση ωκεανού και ατμόσφαιρας αφενός, και ωκεανού με τον ωκεάνιο πυθμένα αφετέρου Χημική Ωκεανογραφία Ερευνά την κατανομή των φυσικοχημικών ιδιοτήτων της θάλασσας όπως η θερμοκρασία, η αλατότητα και η συγκέντρωση των διαλυμένων χημικών στοιχείων και αερίων, το πώς και γιατί το νερό κινείται στους ωκεανούς, και περιλαμβάνει τη θαλάσσια μετεωρολογία (μελέτη της μεταφοράς θερμότητας, τον κύκλο του νερού, κλπ.) Μελετά τα κύματα, τις παλίρροιες και τα ρεύματα, τις ιδιότητες του θαλάσσιου νερού, τη μετάδοση του ήχου και του φωτός στη θάλασσα, καθώς και την αλληλεπίδραση ωκεανού και ατμόσφαιρας αφενός, και ωκεανού με τον πυθμένα αφετέρου 6

7 Ερευνά τη χημική σύσταση και τις χημικές ιδιότητες του θαλάσσιου νερού και την αλληλεπίδραση τους με την ατμόσφαιρα, τη συμπεριφορά και τις βιογεωχημικές επιδράσεις και επιπτώσεις των ρύπων στο ωκεάνιο σύστημα καθώς και την αλληλεπίδρασή τους με την ατμόσφαιρα Συνήθως οι καταγραφές των χημικών χαρακτηριστικών των θαλασσίων υδάτων διεξάγονται παράλληλα με αυτές της φυσικής ωκεανογραφίας. Συγκεκριμένα μελετά την κατανομή των υδάτων και τον υδρολογικό κύκλο, τον ωκεανό σαν χημικό σύστημα, το νερό σαν διαλύτη, τις ιδιότητες του θαλασσινού νερού και τις επιδράσεις των ηλεκτρολυτών στη δομή του. Εξετάζει τα κύρια συστατικά και ιχνοστοιχεία στο θαλασσινό νερό, πηγές, μορφές και κατανομές τους. ιαλυμένα αέρια στο θαλασσινό νερό, ph και αλκαλικότητα, τον κύκλο του άνθρακα και τους κύκλους του αζώτου, φωσφόρου και πυριτίου, το χημικό σύστημα του διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και τη βιολογική παραγωγή, αποδόμηση και εξαγωγή οργανικής ύλης. Εξετάζει την οξύτητα του θαλάσσιου νερού προκειμένου να γίνει κατανοητό πώς η οικολογία, η βιολογία και άλλα χαρακτηριστικά του ωκεανού μπορεί να αλλάξουν με βάση τη μεταβαλλόμενη χημική σύνθεση του. Όταν η χημική σύνθεση ενός ωκεανού γίνεται υπερβολικά ανισόρροπη, μπορεί να έχει βαθιά επίδραση στην οικολογία Η χημική ωκεανογραφία παρέχει πληροφορίες σχετικά με την αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 οξίνιση τωνθαλασσώναπόανθρώπινες δραστηριότητες στις θαλάσσιες μεταφορές, πως π.χ. οι μέθοδοι καυσίμων και πρόωσης που χρησιμοποιούν τα πλοία μπορεί να ρυπαίνουν το θαλάσσιο περιβάλλον και να επηρεάσουν την υδρόβια ζωή Βιολογική Ωκεανογραφία Περιλαμβάνει τη διερεύνηση των θεμελιωδών διεργασιών που επηρεάζουν τη δομή και λειτουργία των οικοσυστημάτων, με σκοπό την κατανόηση των πολύπλοκων σχέσεων και της δυναμικής των υδρόβιων που ζουν στη θάλασσα. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για τη σωστή διαχείριση του περιβάλλοντος με σκοπό την διατήρηση αειφόρων και υγιών οικοσυστημάτων 7

8 Ερευνά τη ζωή μέσα στις θάλασσες από τα ψάρια και τα μαλάκια, το πλαγκτόν ζωικής και φυτικής προέλευσης, μέχρι την πανίδα και χλωρίδα που ζει στο βυθό, τα εκβολικά συστήματα και αλμυρά έλη και ασχολείται με την ανατομία, τη φυσιολογία και με τη συστηματική ταξινόμηση των θαλάσσιων ειδών, τις συμβιωτικές σχέσεις τους, Επιτρέπει τη μελέτη των θαλάσσιων οργανισμών στο φυσικό τους περιβάλλον και έχει αποκτήσει μεγάλο ενδιαφέρον λόγω της συνεισφοράς της στη συστηματική ωκεάνια αλιεία, που αποτελεί πηγή πλούτου για πολλές χώρες στην μελέτη του τρόπου με τον οποίο οι θαλάσσιοι πόροι μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη βιομηχανικών, ιατρικών και οικολογικών προϊόντων θαλάσσια βιοτεχνολογία Λόγω της αντικειμενικής δυσκολίας να εξερευνηθούν όλες οι θάλασσες και οι ωκεανοί του πλανήτη, η έρευνα εστίαζε, μέχρι σήμερα, στις πιο πλούσιες και παραγωγικές θαλάσσιες περιοχές από άποψη βιοποικιλότητας. Με την πρόοδο και την εξέλιξη της τεχνολογίας (πιο εξελιγμένα βαθυσκάφη που μπορούν να προσεγγίσουν μεγαλύτερα βάθη, δορυφορικές μέθοδοι παρατήρησης και καταγραφής ειδών κ.ά.), έχουν γίνει πολλά βήματα στη κατεύθυνση της κατανόησης του άγνωστου κόσμου της θαλάσσιας βιοποικιλότητας (> θαλάσσια είδη). Σήμερα μια περιοχή που απαιτεί ιδιαίτερη παγκόσμια προσοχή καιδράσηείναιη Αρκτική που περιλαμβάνει τμήματα της Αλάσκας, του Καναδά και της Σιβηρίας, τη Γροιλανδία, διάφορες αρκτικές νήσους, καθώς και όλο το θαλάσσιοχώροπου ονομάζουμε Αρκτικό ή Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό. Η Αρκτική είναι πολύ ευαίσθητη στις αλλαγές κλίματος, γι αυτό και θεωρείται ως ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, με ήδη καταγεγραμμένες δραματικές αλλαγές που συντελούνται με αυξανόμενο ρυθμό τα τελευταία χρόνια προφανή απώλεια σημαντικών βιοτόπων για ζώα της περιοχής από τη συρρίκνωση του στρώματος πάγου, αυξημένη ναυτιλιακή κίνηση και ευκολότερη πρόσβαση στους πόρους της περιοχής, για την κυριότητα των οποίων ήδη ερίζουν πολλές χώρες, Άλλοι κλάδοι της ωκεανογραφίας 8

9 Σε πολλές εφαρμογές ο συνδυασμός θεωρητικών και πρακτικών γνώσεων από τους κύριους κλάδους της ωκεανογραφίας έχει οδηγήσει σε πιο σύνθετους κλάδους, όπως Εφαρμοσμένη ωκεανογραφία Επιχειρησιακή ωκεανογραφία Θαλάσσια αρχαιολογία Θαλάσσια Βιολογία και Γενετική ίκαιο της θάλασσας & θαλάσσια πολιτική Περιβαλλοντική ωκεανογραφία Εφαρμοσμένη ωκεανογραφία Εστιάζει σε διάφορα πεδία έρευνας, με στόχο την επίλυση συγκεκριμένων πρακτικών προβλημάτων π.χ. βιώσιμη αλιεία, διευθέτηση ακτών, εκμετάλλευση θαλάσσιας ενέργειας, Επιχειρησιακή ωκεανογραφία Μπορεί να οριστεί ως η δραστηριότητα συστηματικών και μακροπρόθεσμων μετρήσεων των θαλασσών, των ωκεανών και της ατμόσφαιρας, με στόχο τη ταχεία ερμηνεία και διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων τους προς τους χρήστες Στουςβασικούςάξονεςτηςεπιχειρησιακής ωκεανογραφίας περιλαμβάνονται αλληλοσυμπληρούμενες διαδικασίες μελέτης του θαλάσσιου περιβάλλοντος: Παρακολούθηση: μετρήσεις σε πραγματικό χρόνο (real-time) από συστήματα τηλεχειρισμού ή επιτόπου (in-situ), αριθμητικά διαγνωστικά μοντέλα (nowcasting), Πρόγνωση: αριθμητικά προγνωστικά μοντέλα (forecasting), μέθοδοι αφομοίωσης δεδομένων (data assimilation), ανοικτής θάλασσας και παράκτιων περιοχών Πληροφόρηση: παραγωγή τελικών προϊόντων (end-user products) και διάθεση τους στους χρήστες Στις διαδικασίες παρακολούθησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος συνεισφέρει η τεχνολογική συνιστώσα της Ε.Ω., όπως: Σταθεροί ή/και παρασυρόμενοι πλωτήρες Υποθαλάσσια υδροακουστικά όργανα και αισθητήρες πίεσης στο βυθό ορυφόροι τηλεπισκόπησης Τηλεπικοινωνιακά συστήματα Αυτόνομα συστήματα σε επιβατικά φέρρυ και πλοία εθελοντικής παρακολούθησης Η προγνωστική συνιστώσα της Ε.Ω., περιλαμβάνει: Υδροδυναμικά, κυματικά, ατμοσφαιρικά και οικολογικά μοντέλα πρόγνωσης (συνοπτικά δελτία) Προγνωστικά αποτελέσματα: άνεμος, κύμα, ρεύματα, παλίρροιες, αιολική και κυματική ενέργεια 9

10 Σημαντικά προϊόντα που προέρχονται από την Ε.Ω., περιλαμβάνουν: Ακριβή περιγραφή της τρέχουσαςκατάστασηςτης θάλασσας, Συνεχείς προβλέψεις (όσο το δυνατόν πιο μπροστά) για τη μελλοντική κατάσταση της θάλασσας Συναρμολόγηση μακροχρόνιων δεδομένων για την περιγραφή των προηγούμενων καταστάσεων και χρονοσειρές που δείχνουν τάσεις και αλλαγές Υποβρύχια/θαλάσσια αρχαιολογία Έχει κύριο στόχο τη μελέτη του παρελθόντος στο υποθαλάσσιο περιβάλλον, εστιάζοντας στην ευρύτερη κατανόηση των υποβρύχιων αρχαιολογικών θέσεων με όρους λεπτομερούς χαρτογράφησης, διαδικασίας σχηματισμού της αρχαιολογικής θέσης και ανάπτυξης στρατηγικών για τη συντήρηση και την προστασία της πολιτισμικής κληρονομιάς Η υποβρύχια και θαλάσσια αρχαιολογία έχουν αναπτύξει τις δικές τους τεχνικές εντοπισμού και καταγραφής της αρχαιολογικής θέσης και τις διαδικασίες ανασκαφής, αλλά αντλούν επίσης από τις τεχνικές της χερσαίας αρχαιολογίας, π.χ., σε ότι αφορά στις διαδικασίες τεκμηρίωσης της αρχαιολογικής μαρτυρίας με εξαντλητικό σχεδιασμό, φωτογράφιση και επιθεώρηση Βιολογική Ωκεανογραφία & Γενετική Ένα ραγδαία εξελισσόμενο επιστημονικό πεδίο που εστιάζει στην εξέλιξη, τις ζωτικές διεργασίες και διατήρηση της γενετικής των θαλάσσιων οργανισμών, στη μελέτη της βιολογίας των αισθήσεων στα έμβια όντα, στην εξέλιξη και ανάπτυξη των θαλάσσιων οργανισμών (ιχθυολογία), στη θαλάσσια μικροβιακή οικολογία, Θαλάσσιες βιολογικές έρευνες στοχεύουν στον καθορισμό των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της χρήσης του εδάφους και των υδάτων στη θαλάσσια ζωή Συνεισφέρουν στη διαχείριση καταφυγίων θαλάσσιας άγριας ζωής για την προστασία της θαλάσσιας ζωής και την ενθάρρυνση της διατήρησης της βιοποικιλότητας, την καταπολέμηση της υπεραλίευσης, ίκαιο της θάλασσας & θαλάσσια πολιτική Αφορούν σε θέματα διεθνούς σύμβασης που είναι αναμφισβήτητα επίκαιρα και ιδιαίτερα σημαντικά, τόσο για τη διεθνή κοινότητα στο σύνολο της, όσο και για τη χώρα µας ειδικότερα για την ανοιχτή θάλασσα και για την αιγιαλίτιδα και παρακείμενη ζώνη 10

11 Η διεθνής διαμόρφωση του ικαίου της Θάλασσας και των συναφών συμβάσεων προέκυψαν αφενός από το ότι η τεχνολογία και η τεχνογνωσία μας επιτρέπουν να εκμεταλλευτούμε ακόμα περισσότερο τον θαλάσσιοπλούτοκαιαφετέρου, επειδή το σωρευτικό αποτέλεσμα από τις ανθρώπινες δραστηριότητες οδηγεί σε συγκρούσεις για τη χρήση του θαλάσσιου χώρου και στην υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, από το οποίο εξαρτάται το υπόλοιπο περιβάλλον. Η εφαρμογή τους θεμελιώνεται στην παραδοχή ότι όλα τα θέματα που σχετίζονται με τους ωκεανούς και τις θάλασσες διασυνδέονται και, προκειμένου να αποκομίσουμε επιθυμητά αποτελέσματα από τη χρήση τους, οι σχετικές πολιτικές πρέπει να αναπτύσσονται συνεκτικά : για τη θαλάσσια εποπτεία τον περιορισμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στις παράκτιες περιοχές την υπεράκτια παραγωγή ενεργειακών πόρων, Τυπικές δραστηριότητες Με τις έρευνες της Ωκεανογραφίας συμπληρώνεται η μελέτη της υδρόσφαιρας έναντι της Γεωγραφίας που υπό στενή έννοια μελετά τις ηπειρωτικές περιοχές της γης Ως κλάδος της Γεωεπιστήμης ερευνά και μελετά τους ωκεανούς, τις θάλασσες και τις λίμνες, τον πυθμένα τους και τις ακτές που τα περιβάλλουν Όχι μόνον από άποψη της συμπεριφοράς, της ποιότητας και της καταλληλότητας του νερού, αλλά Εστιάζει στην αναγνώριση του χώρου που περιβάλλει και βρίσκεται κάτω από τις υδάτινες μάζες τωνοποίωνηεπιστημονική σπουδαιότητα και οικονομική αξία είναι πολύ μεγάλη, π.χ. σχετικά με τη διαμόρφωση του κλίματος, την εκμετάλλευση θαλάσσιων πόρων (γαλάζια οικονομία), θαλάσσιες κατασκευές, Γιαναεπιτύχειτουςστόχουςτης, η Ωκεανογραφία χρησιμοποιεί ποικιλία τεχνικών μέσων για να εξετάσει αφενός τη διαμόρφωση των μεγάλων ωκεάνιων λεκανών αλλά και όλων των θαλασσών και αφετέρου τις φυσικές και χημικές ιδιότητες, τα συντελούμενα φαινόμενα που συμβαίνουν στους χώρους αυτούς καθώς επίσης και τη μεγάλη ποικιλία των έμβιων όντων που ζουν σ αυτούς 11

12 Ωκεανογραφία Στις διεπιστημονικές δραστηριότητες της εμπίπτουν αντικείμενα έρευνας αρκετών επιστημών και τεχνολογικών κλάδων, π.χ. Γεωλογία, Βιολογία (Ζωολογία και Βοτανική), Φυσική, Χημεία, Γεωδαισία, Χαρτογραφία, Αστρονομία, κ.ά. Επίσης υπάρχει σημαντική σύνδεση με την Μετεωρολογία και την Κλιματολογία ΜέροςτηςμελέτηςτηςΓηςωςσύστημα Σήμερα μελετάμε τους ωκεανούς από την προοπτική της Γηςωςέναδυναμικό σύστημα το οποίο έχει τέσσερα κύρια συστατικά: υδρόσφαιρα (ως επί το πλείστον τους ωκεανούς), στερεά Γη, ατμόσφαιρα, και η βιόσφαιρα. Υδρό σφαιρα Γεώ σφαιρα Ατμό σφαιρα Βιό σφαιρα Το θαλάσσιο περιβάλλον Πηγή τροφής και δρόμος εμπορίου από τα πανάρχαια χρόνια Αναντικατάστατος τουριστικός πόρος τις τελευταίες δεκαετίες Ορυχείο για την απόκτηση κάθε είδους πρώτων υλών Η θάλασσα των ποιητών και των θαλασσοπόρων Έχει σημαδέψει τον ανθρώπινο πολιτισμό, και κέντρισε την ανθρώπινη φαντασία όσο κανένα άλλο στοιχείο της φύσης Όλοτονερόστην επιφάνεια ή κοντά στην επιφάνεια της Γης αποτελεί την υδρόσφαιρα το υδάτινο περίβλημα της Γης (λίμνες, ποτάμια, ωκεανοί και θάλασσες, πολικοί πάγοι) μαζί με το σύνολο των υπογείων υδάτων καθώς και εκείνο των υδρατμών της ατμόσφαιρας ΗΓήινηυδρόσφαιρα Στον όρο υδρόσφαιρα περιλαμβάνεται το νερό σε οποιαδήποτε κατάσταση της ύλης κι αν αυτό βρίσκεται, δηλαδή ως υγρό, στερεό και αέριο (π.χ. λίμνη, θάλασσα, πάγος, νέφος, κλπ.) και σε οποιαδήποτε μορφή υετού ή κατακρημνισμάτων. Με την ευρύτερη έννοιά του ο όρος θάλασσα περιλαμβάνει το σύνολο των αλμυρών τμημάτων της υδρόσφαιρας, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους και καλύπτουν τα 7/10 τηςεπιφάνειαςτου πλανήτη. 12

13 Με την γεωγραφική έννοια ο όρος αναφέρεται σε σχετικά περιορισμένες εκτάσεις που περιβάλλονται από την ξηρά (π.χ. Μεσόγειος θάλασσα) ανοικτές ή κλειστές θάλασσες, σε αντίθεση με τον ανοικτό ωκεανό. Επιπλέον, διακρίνουμε Παράκτια και μεταβατικά ύδατα (coastal and transitional waters) που χαρακτηρίζονται από την παρουσία αλμυρού νερού και περιλαμβάνουν πελάγη λιμνοθάλασσες (lagoons), και εκβολικά συστήματα (estuaries) Το πρακτικό ενδιαφέρον για τις θάλασσες/ωκεανούς Σημαντική πηγή τροφής Μέσο μεταφορών και επικοινωνίας Πηγή εισοδήματος Βιολογικός πλούτος Χώρος άμυνας Αρένα αναψυχής Χώρος αποθήκευσης και δραστηριοτήτων Χώρος παράνομης απόθεσης σκουπιδιών, αποβλήτων Το οικονομικοτεχνικό ενδιαφέρον για τις θάλασσες/ωκεανούς Μεγαλύτερη δεξαμενή άνθρακα (CO2) που απορροφούν από την ατμόσφαιρα Αποτελούν τη βάση για τους κύκλους του νερού, του αζώτου, του άνθρακα και του φωσφόρου Πηγή ανανεώσιμης ενέργειας και ορυκτών πόρων Μπλε Οικονομία: αποτελεσματική και αειφόρος χρήση των ωκεανών, των παράκτιων περιοχών και των πόρων τους Οι τρέχουσες ανησυχίες για τις θάλασσες/ωκεανούς Απειλές από τις ανθρώπινες δραστηριότητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις Επιδεινούμενη κατάσταση των ωκεανών ιαχείριση ανθρώπινων δραστηριοτήτων Υπερεκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων υσκολία της διαχείρισης των πόρων εξ αιτίας των πολλαπλών (αντικρουόμενων) χρήσεων Κοινόχρηστη ιδιοκτησία και ανοικτή πρόσβαση Κερματισμός των ωκεανών από ναυτικές χώρες Εθνικά συμφέροντα Όρια αειφόρου ανάπτυξης Μπλε Οικονομία Ο όρος αναφέρεται σε μια οικονομικοτεχνική θεωρία και μοντέλο προώθησης καινοτόμων τεχνολογιών η οποία διατυπώθηκε αρχικά από τον οικονομολόγο και επιχειρηματία Gunter Pauli Επιγραμματικά Μπλε οικονομία περιγράφεται ως το να ζεις με τον ωκεανό και από τον ωκεανό έχοντας μια βιώσιμη σχέση δραστηριότητες που προέρχονται από την θάλασσα (τουρισμός, αλιεία, ενέργεια, εθνική άμυνα, ) γύρω από την αποτελεσματική και αειφόρο χρήση των ωκεανών και των παράκτιων υπηρεσιώνκαιτωνπόρων ολιστικό μοντέλο για την διακυβέρνηση και την σωστή διαχείριση, μετηνευθύνηόλωντωνενδιαφερομένων 13

14 Μπλε Οικονομία Βασικοί άξονες 1. Μείωση της ευπάθειας των κοινωνιών στις φυσικές επιδράσεις των ωκεανών και των φυσικών καταστροφών. 2. Ανάπτυξη τρόπων και μεθόδων προσαρμογής στις επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών, όπως η άνοδος της στάθμης του νερού. 3. Προώθηση νέων, βιώσιμων σχεδίων διαχείρισης των παράκτιων περιοχών. 4. Μείωση των ρύπων από τις θαλάσσιες και χερσαίες δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένου της εξαγωγής πετρελαίου και αερίων, τις βλαβερές ουσίες από τα υγρά απόβλητα, και τις βιομηχανικές απορροές που καταλήγουν στους ωκεανούς. 5. Μείωση της αλιείας και βελτίωση των αλιευτικών μεθόδων. 6. Προώθηση μιας πράσινης οικονομίας με σκοπό την βιώσιμη ανάπτυξη και την εξάλειψη της φτώχειας. 7. Ενίσχυση της εφαρμογής των υπαρχόντων διαφωνιών. Μικρό διάλειμμα Για μια σύντομη σύνδεση με το αντικείμενο του άλλου σημαντικού πεδίου ενδιαφέροντος του μαθήματος της Υδρογραφίας Υδρογραφία Εστιάζει στις μετρήσεις και στις περιγραφές των υδάτων, του βυθού και των παράκτιων εδαφών για τη διασφάλιση της ασφαλούς ναυσιπλοΐας και την υποστήριξη των θαλάσσιων δραστηριοτήτων. Η ωκεανογραφία και η λιμνολογία έχουν σημαντική σύνδεση με την υδρογραφία. Είναι ιδιαίτερη επιστήμη και τεχνικός κλάδος που κύριο αντικείμενό της είναι η συστηματική γεωδαιτική μελέτη και αποτύπωση της επιφάνειας της Γης που γενικά καλύπτεται από νερό όχι μόνο των θαλασσών και των ωκεανών, αλλά και των λιμνών και ποταμών (κυρίως εάν υποστηρίζουν τη διακίνηση πλωτών μέσων) Σήμερα με τον όρο χαρακτηρίζεται κάθε συστηματική εργασία που περιλαμβάνει γεωδαιτικές αποτυπώσεις, βαθομετρήσεις και μετρήσεις παλιρροιών και ρευμάτων με έμφαση στην παραγωγή πληροφοριών χρήσιμων για την ναυσιπλοΐα Το μεγαλύτερο μέρος των υδρογραφικών εργασιών διεξάγεται σε παράκτιες ζώνες και σε αβαθή ύδατα, τα οποία αποτελούν κινδύνους για την ναυσιπλοΐα. 14

15 Η Υδρογραφία σήμερα περιλαμβάνει γεωδαιτικές αποτυπώσεις, βαθυμετρήσεις και μετρήσεις παλιρροιών και ρευμάτων, με έμφαση στην παραγωγή πληροφοριών (π.χ. χαρτών και διαγραμμάτων) χρήσιμων όχι μόνο για την ασφαλή ναυσιπλοΐα, που είναι και ο κυρίαρχος στόχος Η Υδρογραφία συνεισφέρει επίσης, π.χ. με βυθομετρικές και άλλες μετρήσεις, σε έργα κατασκευής πάσης φύσεως παρακτίων εγκαταστάσεων, εκμετάλλευσης ενάλιου και υποθαλάσσιου πλούτου (π.χ. ορυκτών πόρων), καθώς ακόμα και της προστασίας του εν λόγω θαλασσίου περιβάλλοντος (π.χ. μελέτες παράκτιας διάβρωσης) Το 2002, τέθηκε σε ισχύ το αναθεωρημένο άρθρο V της Σύμβασης του ιεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ, Inter l Maritime Organization) για την ασφάλεια της ζωής στηθάλασσα(solas, Safety of Life at Sea). Με αυτό, οι συμβαλλόμενες κυβερνήσεις της SOLAS επιβάλλεται πλέον να παρέχουν επαρκή υδρογραφική κάλυψη και την παραγωγή ναυτικών χαρτών και εκδόσεων προκειμένου να εξυπηρετούνται: η έλευσησκαφώνεξαιρετικάμεγάλουβυθίσματος η ανάγκη για προστασία του θαλασσιού περιβάλλοντος η αλλαγή των θαλασσίων εμπορικών οδών η αυξανομένη σπουδαιότητα των υποθαλασσίων πηγών η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το ίκαιο της Θάλασσας που επηρεάζει περιοχές εθνικής δικαιοδοσίας Οφείλεται κυρίως στις ιδιαιτερότητες του φυσικού θαλάσσιου περιβάλλοντος που είναι αποτέλεσμα της ιδιαίτερης γεωγραφικής θέσης της χώρας, μεταξύ τριών ηπείρων και βιογεωγραφικών περιοχών Ηχώραέχειμεγάλη ποικιλία κλιματικών συνθηκών και γεωμορφολογίας που το επηρεάζουν και αυτό συνεπάγεται ένα τεράστιο έργο υδρογραφήσεων Ανάπτυγμα ακτογραμμής km Νησιά, Νησίδες & Βραχονησίδες 9835 Λιμάνια 52 ίαυλοι και Στενά 161 Χερσαία έκταση km 2 Χωρικά ύδατα km 2 Ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα km 2 15

16 Σήμερα, μετιςσυναφείςεπιστήμεςκαι δραστηριότητες της Υδρογραφίας και της Ωκεανογραφίας ασχολούνται κυρίως: ΗΥδρογραφική Υπηρεσία (του Π. Ναυτικού), και Το Εθνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών Οι πρώτες ανάγκες δημιουργίας Υδρογραφικής Υπηρεσίας προέκυψαν μετά την επανάσταση του 1821 και μέχρι το 1830, όταν οι συνεχείς μεταβολές της γεωγραφικής έκτασης της χώρας είχαν σαν αποτέλεσμα το γεωγραφικό σχήμα της Ελλάδος να μην είναι ακριβώς γνωστό Το 1817, ο Έλληνας ναυτικός Νικόλαος Κεφαλάς, εξέδωσε στη Μασσαλία (Γαλλία) στην Ελληνική γλώσσα ναυτικούς χάρτες της ΜεσογείουκαιτουΑιγαίουΑρχιπελάγους Το Γραφείο Υδρογραφίας, ιδρύεται στα τέλη του 1800 απότοτότευπουργείοναυτικώντης Ελλάδας Το 1898, εκδίδεται από τον Αντιπλ. Ματθ. Ματθαιόπουλο το πρώτο βιβλίο με τον τίτλο Υδρογραφία Υποτύπωση και κατασκευή Ναυτικών Χαρτών για χρήση των μαθητών της Σχολής Ναυτικών οκίμων Ο ίδιος ενδιαφέρθηκε και εισηγήθηκε, την ίδια χρονιά, την προμήθεια και εγκατάσταση ειδικών οργάνων στο Αστεροσκοπείο της Αθήνας που μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες του Ναυτικού. προμήθεια του πρώτου Μαγνητικού Θεοδόλιχου SARTORIOUS, ο οποίος από το 1909 χρησιμοποιήθηκε στις υδρογραφικές εργασίες. Οι υδρογραφικές αποτυπώσεις του ελληνικού θαλάσσιου χώρου ξεκινούν περί το 1900, με το ιστιοφόρο υδρογραφικό σκάφος Αλφειός- Ναυτίλος Περί το 1906 έγιναν οι πρώτες υδρογραφικές εργασίες για συμπλήρωση του Επιτελικού χάρτη της Ελλάδος στις περιοχές του Μαλιακού και του Παγασητικού κόλπου και των ακτών του Πηλίου το 1908, εκδίδεται ο πρώτος ναυτικός χάρτης, για το λιμάνι του Βόλου Το 1919, απότογραφείο Υδρογραφίας, που έχει στο μεταξύ αναπτυχθεί και επεκταθεί, ιδρύεται η Υδρογραφική Υπηρεσία ως ανεξάρτητη υπηρεσία του Πολεμικού Ναυτικού, με σκοπό τη μελέτη των Ελληνικών και παρακείμενων θαλασσών Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, που έγινε το 1931 ιαθέτει τρία υδρογραφικά-ωκεανογραφικά πλοία, τα Υ/Γ-Ω/Γ Ναυτίλος, Υ/Γ-Ω/Γ Πυθέας, Υ/Γ Στράβων και την Υδρογραφική Άκατο-14 Επικεντρώνεται σε υδρογραφικές και χαρτογραφικές εργασίες, την παροχή δεδομένων δικτύου παλιρροιογράφων, κ.ά. Είναι υπεύθυνη για την έκδοση των επίσημων Ελληνικών Ναυτικών Χαρτών και συναφών εκδόσεων και των Αγγελιών προς Ναυτιλλόμενους 16

17 Την περίοδο , η Υ.Υ. εκδίδει τρείς τόμους Ελληνικών Ναυτιλιακών Οδηγιών (οι λεγόμενοι Πλοηγοί), στους οποίους περιγραφικά αναφέροντανόλεςοιχρήσιμεςλεπτομέρειεςγια όσους ταξίδευαν κατά μήκος των Ελληνικών ακτών. ΗΥ.Υ για την εξυπηρέτηση των μελετών και τωντεχνικώνέργωντωνδιαφόρωνλιμένων μετά από ειδικές εργασίες πεδίου, συνέταξε 150 περίπου βυθομετρικά διαγράμματα Έγινε υποτύπωση σε περίπου 500 km μήκος ακτογραμμής και δόθηκαν τα βασικά σχέδια πάνω στα οποία έγιναν μελλοντικά λιμενικά έργα και μεγάλα αναπτυξιακά έργα της Ελλάδας. Σε διεθνές επίπεδο, η Υ.Υ. δραστηριοποιείται για την προαγωγή των επιστημών της Υδρογραφίας και Θαλάσσιας Χαρτογραφίας Σε συνεργασία με τη ιακυβερνητική Ωκεανογραφική Επιτροπή της UNESCO εκδίδει πιστοποιημένους βαθυμετρικούς χάρτες της Μεσογείου, καθώς επίσης Κατασκευάζει Ηλεκτρονικούς Χάρτες (ENCs) τύπου "VECTOR" στο πρότυπο S57 Ed 3.1 σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ιεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού Για τις ανάγκες του ΠΝ, η Υδρογραφική Υπηρεσία, συλλέγει και διανέμει ειδικά ωκεανογραφικά δεδομένα, ειδικούς ναυτικούς και ψηφιακούς χάρτες και εκδόσεις που απαιτούνται για την εκτίμηση των συνθηκών του θαλασσίου περιβάλλοντος και για τις ναυτικές επιχειρήσεις Συµµετέχει, από το 1919, ως ιδρυτικό µέλος του ιεθνούς Υδρογραφικού Οργανισμού (International Hydrographic Organization, Ι.Η.Ο). από το 2002 ως το 2012, εκλέχθηκε και διατέλεσε ως ιευθυντής του Ι.Η.Ο. ο πρώην /ΥΥ Υπνχος Αλεξ. Μαράτος Αποτελείται από τρία ερευνητικά κέντρα: το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, το Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών, Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων και Εσωτερικών Υδάτων, και το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας ιαθέτει τα ερευνητικά πλοία Αιγαίο και Φιλία και το βαθυσκάφος Θέτις οι δραστηριότητες τους ποικίλουν από γεωφυσικές μελέτες βυθού μέχρι την παρακολούθηση περιβαλλοντικών συνθηκών Το ΕΛΚΕΘΕ λειτουργεί το δίκτυο πλωτών ωκεανογραφικών μετρητικών σταθμών του συστήματος ΠΟΣΕΙ ΩΝ παρακολούθηση, πρόγνωση και πληροφόρηση για την κατάσταση των ελληνικών θαλασσών (σημαντικό ύψος, κατεύθυνση και περίοδος κύματος, ατμοσφαιρική πίεση κ.ά.), συμπεριλαμβανομένου και επιχειρησιακού κέντρου για την ανάλυση και επεξεργασία των δεδομένων καθώς και τη διάδοση της συνθετικής πληροφορίας στους χρήστες Το POSEIDON είναιτομοναδικόσύστημαμεαυτέςτις προδιαγραφές που είναι σε επιχειρησιακή λειτουργία στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου Είναι ένας διεθνούς κύρους διακυβερνητικός συμβουλευτικός και τεχνικός οργανισμός που συντονίζει, θέτει τα πρότυπα και προωθεί τη συλλογή, απεικόνιση και διασπορά των ναυτιλιακών πληροφοριών με σκοπό την υποστήριξη της ασφαλούς ναυσιπλοΐας και την προστασία του θαλασσίου περιβάλλοντος. 17

18 Αρχικά, το 1921, ξεκίνησε τις δραστηριότητές του ως ιεθνές Υδρογραφικό Γραφείο (International Hydrographic Bureau, ΙΗΒ) με 19 κράτη-μέλη και εγκαταστάσεις και μόνιμη έδρα στο Πριγκιπάτο του Μονακό και κύριο σκοπό την μελέτη και καταγραφή των θαλασσών, ωκεανών και πλωτών υδάτων σε παγκόσμια κλίμακα Το 1970, το ΥΓ άλλαξε όνομα και νομική φύση (ιδιότητα) και εξελίχθηκε σε Οργανισμό ( ιεθνής Υδρογραφικός Οργανισμός). Σήμερα απαριθμεί 76 ναυτικές χώρες μέλη, μεταξύ τωνοποίωνκαιη Ελλάδα Σήμερα, κύριοι στόχοι του IHO είναι Ο συντονισμός των δραστηριοτήτων των ΥΥ των χωρών-μελών του οργανισμού Ηεπίτευξη της μεγαλύτερης δυνατής ομοιογένειας στους εκδιδομένους ναυτικούς χάρτες και εκδόσεις Η υιοθέτηση αξιόπιστων και αποτελεσματικών μεθόδων για την υλοποίηση και εκμετάλλευση τωνυδρογραφικώνεργασιών Η ανάπτυξη των επιστημών στο πεδίο της υδρογραφίας και των τεχνικών που εφαρμόζονται στις ωκεανογραφικές εργασίες πεδίου. Σε διεθνές ερευνητικό επίπεδο Η ωκεανογραφία απαιτεί μεγάλες, ειδικές και δαπανηρέςεγκαταστάσειςόπωςερευνητικά πλοία επιφανείας και βαθυσκάφη, ισχυρούς υπολογιστές και εξελιγμένα όργανα που απαιτούνται για τη δειγματοληψία και την παρακολούθηση του ωκεανού με αντίστοιχο ερευνητικό προσωπικό πλήρους απασχόλησης αλλά και προσωπικό τεχνικής υποστήριξης που εξυπηρετεί τον εξοπλισμό, τους υπολογιστές και τα πλοία μεγάλα ερευνητικά κέντρα Ήδη από τα πρώτα βήματα ανάπτυξης της Ωκεανογραφίας ως του νέου επιστημονικού πεδίου στα τέλη του 19ου αι., ανέκυψε η άμεση ανάγκη για τη δημιουργία κάποιων μόνιμων εργαστηριακών υποδομών στη ξηρά, που θα αποτελούσαν τη βάση των επιστημόνων και θα εξυπηρετούσαν την άνετη διεξαγωγή πειραμάτων και ανάλυση δειγμάτων, την πραγματοποίηση μεγάλης διάρκειας μελετών στα παράκτια συστήματα και την οργάνωση και υποστήριξη των θαλάσσιων ερευνητικών αποστολών Oι παγκόσμιοι πυρήνες έρευνας και εκπαίδευσης στις θαλάσσιες επιστήμες Ήδη από τα πρώτα βήματα ανάπτυξης του νέου επιστημονικού πεδίου της Ωκεανογραφίας, στα τέλη του 19ου αιώνα, ανέκυψε η άμεση ανάγκη για τη δημιουργία κάποιων μόνιμων σταθμών κέντρων έρευνας στη ξηρά, που θα αποτελούσαν τη βάση των επιστημόνων και θα εξυπηρετούσαν την άνετη διεξαγωγή πειραμάτων και ανάλυση δειγμάτων, την πραγματοποίηση μεγάλης διάρκειας μελετών στα παράκτια συστήματα και την οργάνωση και υποστήριξη των θαλάσσιων ερευνητικών αποστολών. 18

19 Μερικά από τα σημερινά μεγάλα και ιστορικά ωκεανογραφικά ινστιτούτα που λειτουργούν ως παγκόσμιοι πυρήνες έρευνας και εκπαίδευσης στις θαλάσσιες επιστήμες Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI),, Βρίσκεται στην Ανατολική Ακτή των ΗΠΑ, στην ομώνυμη τοποθεσία, Σε ένα μικρό αλλά βαθύ λιμάνι και εύκολη πρόσβαση στη βαθιά θάλασσα αλλά και στις ενδιαφέρουσες και ιδιαίτερες από πλευράς περιβαλλοντικών συνθηκών περιοχές γύρω από το Ακρωτήριο Cod (Massachusetts) ένα από τα πιο διάσημα θέρετρα της περιοχής Το WHOI όπως είναι εν συντομία γνωστό, έκανε το ξεκίνημα του, το 1929, μετά από τη σύσταση μιας γνωμοδοτικής επιτροπής της Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ Το ομώνυμο ερευνητικό κέντρο ιδρύθηκε το 1930, αρχικά με το Bigelow Laboratory, για τη στέγαση εργαστηρίων, καθώς και το πρώτο ποντοπόρο ερευνητικό σκάφος των ΗΠΑ, το μήκους 43 m ιστιοφόρο Atlantis (299 αποστολές μέχρι το 1966, διανύοντας ~ ν.μ.) Η ερευνητική δραστηριότητά του WHOI περιλαμβάνει όλα τα επιστημονικά πεδία και τις τεχνολογικές εφαρμογές που σχετίζονται με το θαλάσσιο περιβάλλον Γεωλογία και Γεωφυσική - Βιολογία, Θαλάσσια Χημεία και Γεωχημεία - Φυσική Ωκεανογραφία Λειτουργεί με 4 διακλαδικά Ινστιτούτα (Παράκτιου Ωκεανού, Εξερεύνησης της Βαθιάς Θάλασσας, Ωκεανού και Κλιματικής Αλλαγής, Ωκεάνιας Ζωής), καθώς και αρκετά επιμέρους ερευνητικά κέντρα Το ευρύ ερευνητικό έργο του εξυπηρετείται από εντυπωσιακές υποδομές σε στεριά και θάλασσα (εξειδικευμένα εργαστήρια, εξοπλισμένα με τεχνολογίες αιχμής και υπερσύγχρονα αναλυτικά μηχανήματα) που είναι στη διάθεση της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας 3 ποντοπόρα σκάφη (R/V Atlantis, Knorr,, Oceanus), και το μικρό ερευνητικό σκάφος R/V Tioga, 11 υποβρύχια σκάφη, με επιφανέστερο το βαθυσκάφος ALVIN Woods Hole Oceanographic Institution (WHOI),,

20 Ιδρύθηκε στο San Diego της Νότιας Καλιφόρνια από κληροδότημα της Ellen Browning Scripps Ξεκίνησε το 1903, μετά από σύσταση της Ένωσης Θαλάσσιας Βιολογίας του San Diego με το πρώτο εργαστήριο του, το 1905 Μετονομάστηκε σε Ινστιτούτο Scripps Βιολογικών Ερευνών και έγινε, το 1912, μέρος του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο San Diego στην περιοχή La Jolla (15 km βόρεια του San Diego) Από το 1925, το SIO εξελίχθηκε σήμερα στο σημαντικότερο ίσως ακαδημαϊκό ωκεανογραφικό ερευνητικό κέντρο παγκοσμίως Η σημερινή ερευνητική προσπάθεια του Scripps απλώνεται σε όλο το φάσμα των Επιστημών της Γης (φυσική, χημεία, βιολογία, γεωλογία, γεωφυσική, ωκεανών και ατμόσφαιρας, κ.ά.) Κατανέμεται σε 4 βασικές Ερευνητικές Μονάδες (Research Units), που καθεμία περιλαμβάνει πλήθος επιμέρους τμημάτων και ινστιτούτων: Βιολογίας Γεωεπιστήμης Ωκεανών και Ατμόσφαιρας Ειδικών ιεπιστημονικών Προγραμμάτων Η περιώνυμη προβλήτα, και σήμα κατατεθέν του Scripps, αποτελεί η ίδια ένα ιδιότυπο ξεχωριστής σημασίας εργαστήριο θαλάσσιων ερευνών Φέρει στα ύφαλα της σύγχρονα όργανα μέτρησης φυσικοχημικών παραμέτρων και συλλογής δειγμάτων πλαγκτόν, όπου συλλέγονται ανελλιπώς πολύτιμα δεδομένα τα τελευταία 95 (!!!) χρόνια Εξυπηρετεί επίσης την πρόσδεση και φόρτωση μικρών σκαφών, την άντληση φρέσκου θαλασσινού νερού για τα εργαστήρια και το ενυδρείο, καθώς και τις ανάγκες του Καταδυτικού Κέντρου Περιλαμβάνει πλήθος υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων και εργαστηρίων για τις ερευνητικές και εκπαιδευτικές ανάγκες του SIO Εργαστήριο Υδραυλικής με τα τεχνητά κανάλια δημιουργίας ρευμάτων αέρα και κυμάτων Κέντρο Οπτικοποίησης, εφοδιασμένο με υπερυπολογιστές και γιγαντοοθόνες για την ανάλυση και οπτική αναπαράσταση τεράστιων σετ δεδομένων Ενυδρείο Birch 20

21 Ο ερευνητικός του Scripps είναι από τους μεγαλύτερους παγκοσμίως Είναι ένα Γαλλικό Ινστιτούτο ωκεανογραφικής έρευνας, με κύριους στόχους την προώθηση των γνώσεων σχετικά με τους ωκεανούς και τους πόρους τους, την παρακολούθηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος και την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης των θαλάσσιων δραστηριοτήτων Ξεκίνησε όταν δημιουργήθηκαν το Επιστημονικό & Τεχνικό Ινστιτούτο Θαλάσσιας Αλιείας, το 1953, και το Εθνικό Κέντρο για την Εκμετάλλευση των Ωκεανών, το 1967 τα οποία συγχωνεύτηκαν, το 1984, στο σημερινό ερευνητικό κέντρο IFREMER Η συνέχεια της ιστορίας του συνέπεσε με την ανάπτυξη της ωκεανογραφίας και την αύξηση της ωκεάνιας εξερεύνησης και των μετρήσεων που έγιναν κατά τις αποστολές στις αρχές του 20 ου αιώνα Εδρεύει στο διεπιστημονικό κέντρο στο Μπρεστ, στον κόλπο της Βρετάνης Περιλαμβάνει 5 ερευνητικά κέντρα - Μάγχη/North Sea, Brittany, Atlantic, Mediterranean και Υπηρεσίες παρακολούθησης του Γαλλική Πολυνησία, θαλάσσιου περιβάλλοντος και 26 ερευνητικούς εγκαταστάσεις στις γαλλικές ακτές και τις πρώην αποικίες CORIOLIS Euro-Argo Copernicus Επιτελεί το ευρύ ερευνητικό έργο του με 6 ερευνητικά σκάφη -εκ των οποίων 3 ποντοπόρα (από 5 κρατικά), και 3 για παράκτιες έρευνες (από 7 κρατικά) 1 βαθυσκάφος, 1 τηλεχειριζόμενο σκάφος για εξερευνήσεις σε βαθειά νερά ( μέχρι 6000 m), και 2 AUV (Autonomous Underwater Vehicle) 21

22 Από το 2002, η Γαλλία δημιούργησε ένα ειδικό πρόγραμμα με την επωνυμία EXTRAPLAC ( EXTension RAisonnée du PLAteau Continental - επέκταση της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας ) το οποίο επιτελείται υπό τη επιστημονική και επιχειρησιακή καθοδήγηση του IFREMER Ήδη το 2015, η Γαλλία επέκτεινε την υφαλοκρηπίδα κατά περισσότερο από km² Μέσω των επιστημονικών ερευνών και των δραστηριοτήτων του, το IFREMER συλλέγει και χρησιμοποιεί μεγάλο αριθμό διαφορετικών δεδομένων (φυσικές, χημικές, βιολογικές μετρήσεις, κλπ.), τα οποία αρχειοθετούνται σε διάφορες βάσεις δεδομένων και προωθούνται μέσω μιας ενιαίας πύλης θαλάσσιων δεδομένων, με εργαλεία επιλογής διαφορετικών τύπων δεδομένων Το 2010, μετεξελίχθηκε στο Εθνικό Ωκεανογραφικό Κέντρο του Ηνωμ. Βασιλείου Έχει το ρόλο του πυρήνα ολόκληρης της βρετανικής ερευνητικής κοινότητας στο χώρο της ωκεανογραφίας ραστηριοποιείται σε 7 κύρια επιστημονικά πεδία: Ωκεάνια Βιοχημεία και Οικοσυστήματα Γεωλογία και Γεωφυσική Ωκεάνια Παρακολούθηση και Κλίμα Ωκεάνια Μοντελοποίηση και Προβλέψεις Παλαιοωκεανογραφία και Παλαιοκλιματολογία Παράκτιες διεργασίες Γεωχημεία Λειτουργεί επίσης το Εργαστήριο Υποβρύχιων Συστημάτων, με αντικείμενο τη διαρκή ανάπτυξη, επίδειξη και αξιολόγηση νέων τεχνολογιών και εφαρμογών στο χώρο της θαλάσσιας έρευνας. Ωκεανογραφικό Κέντρο του Southampton Αποτελεί ερευνητικό κέντρο αιχμής, προσανατολισμένο στη διεξαγωγή επιστημονικών ωκεανογραφικών ερευνών στην Αρκτική, την Ανταρκτική και τα μεγάλα και μεσαία γεωγραφικά πλάτη των ωκεανών. Εδρεύει στο Bremenhaven (Β. Γερμανία), με ερευνητικές μονάδες στο Potsdam, στο νησί Helgoland, και στο Sylt 22

23 Από το 1980, αποτελεί ένα μοναδικό στο είδος του ερευνητικό κέντρο αιχμής προσανατολισμένο στη διεξαγωγή επιστημονικών ερευνών στην Αρκτική, την Ανταρκτική και τα μεγάλα και μεσαία γεωγραφικά πλάτη των ωκεανών ιαθέτει μόνιμα ή εποχικά επανδρωμένες ερευνητικές βάσεις στις πολικές περιοχές, ειδικά κατασκευασμένες και εξοπλισμένες για τη φιλοξενία προσωπικού και τη διεξαγωγή μελετών σε ακραίες συνθήκες ιαθέτει επίσης το ισχυρό παγοθραυστικό R/V Polastern εξαρχής σχεδιασμένο ειδικά για επιχειρήσεις στις πολικές θάλασσες, με πάνω από 50 αποστολές από το 1982, στην Αρκτική και την Ανταρκτική Τα αεροσκάφη Polar 5 & 6, τα οποία έχουν τροποποιηθεί ειδικά για να πετούν κάτω από εξαιρετικά ακραίες πολικές συνθήκες Ιδρύθηκε το 1962 από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Καναδά και βρίσκεται στις ακτές της λεκάνης Bedford στο Dartmouth, κοντά στο Halifax της Νέας Σκωτίας (Nova Scotia) Γνωστό και με τη συντομογραφία ΒΙΟ είναι το μεγαλύτερο κέντρο ωκεανογραφικών ερευνών του Καναδά Καθώς συνορεύει με τρεις ωκεανούς, ο Καναδάς έχει ακτογραμμή μήκους km, τη μεγαλύτερη από οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο. Η υφαλοκρηπίδα αντιπροσωπεύει μια περιοχή περίπου 40% του μεγέθους της καναδικής ξηράς. Μέσα και κάτω από τις ωκεάνιες περιοχές του, βρίσκονται τεράστιες ποσότητες φυσικών πόρων (αποθέματα ψαριών, οστρακοειδών και θαλάσσιων φυτών, πετρελαίου και φυσικού αερίου, ορυκτών πόρων κ.ά.) Στο πλαίσιο αυτό, μέσα από τις δραστηριότητες του BIO, συλλέγονται πληροφορίες σχετικά με όλεςτιςπτυχέςτων ωκεάνιων πόρων του Καναδά. Αυτές είναι ζωτικήςσημασίαςγιατο σχεδιασμό και τις χρήσεις των παράκτιων περιοχών, τη διαχείριση των ωκεανών και τη μείωση του κινδύνου από φυσικούς και ανθρωπογενείς κινδύνους. Για τον καλύτερο συντονισμό και την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με τους ωκεανούς, στο BIO εδρεύουν 4 ομοσπονδιακοί κυβερνητικοί φορείς: Fisheries and Oceans Canada (DFO), Natural Resources Canada (NRCan), Environment Canada (EC) Dept. of National Defense (DNF) 23

24 Εκτελεί στοχοθετημένες έρευνες, για την υποστήριξη του Καναδά στηλήψηστρατηγικών αποφάσεων, π.χ. για τη κυριαρχία και την ασφάλεια, την προστασία του περιβάλλοντος και την υγεία των ωκεανών, τη βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, την αξιοποίηση ενεργειακών πηγών στην ανοικτή θάλασσα, Στο ΒΙΟ λειτουργεί το πρότυπο, συνεχούς λειτουργίας, ωκεανογραφικό παρατηρητήριο (Real- Time Arctic Ocean Observatory) - ένα σύστημα που μπορεί να παρέχει ωκεανογραφικά και άλλα δεδομένα των θαλάσσιων πάγων σε πραγματικό χρόνο από απομακρυσμένες περιοχές της Αρκτικής. Σήμερα, νέα συστήματα παρατήρησης που μπορούν εύκολα να λειτουργούν σε διαφορετικές πλατφόρμες, προσφέρουν μια συνεχώς αυξανόμενη ποικιλία εργαλείων τηλεπισκόπισης χαμηλού κόστους, υψηλής τεχνολογίας, όπως δορυφόροι, ρομποτικά αεροσκάφη, αγκυροβολημένοι αισθητήρες, υποβρύχια παρατηρητήρια και αυτοματοποιημένα δίκτυα μετάδοσης δεδομένων, που μετασχηματίζουν τις έρευνες της ωκεανογραφίας, μειώνοντας πιθανώς την ανάγκη για δαπανηρά ερευνητικά σκάφη και ανοίγοντας νέες προοπτικές για την παρακολούθηση των ωκεανών σε επίπεδο που να επιτρέπει την αποτελεσματική κατανόηση και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος 24

25 Συνοψίζοντας Με τον αυξανόμενο αριθμό θαλάσσιων χρήσεων, το θαλάσσιο περιβάλλον αντιμετωπίζει συνεχώς αυξανόμενες πιέσεις: υψηλές απαιτήσεις για πρώτες ύλες και τρόφιμα που προέρχονται από τη θάλασσα, επέκταση των παράκτιων πληθυσμών, θαλάσσια ρύπανση και θαλάσσια απορρίμματα, Υπό το πρίσμα των παγκόσμιων αλλαγών, η αύξηση τωνγνώσεώνμαςστοντομέατωνθαλάσσιων επιστημών είναι απαραίτητη για την αειφόρο ανάπτυξη τωνπόρωντουωκεανού. Για το σκοπό αυτό, οι σύγχρονες ωκεανογραφικές έρευνες στοχεύουν σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για την ενίσχυση της γνώσης σχετικά με τους ωκεανούς και τους πόρους τους Στο επόμενο μάθημα Θα ξεκινήσουμε με μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης της Ωκεανογραφίας 25