ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ SAFETY AT WORK PLACE

Transcript

1 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ SAFETY AT WORK PLACE ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΠΑΓΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΤΟΛΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑ 2014

2 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΑΚΗΣ ΣΧΟΛΗ: ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ: ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ SAFETY AT WORK PLACE ΕΚΠΟΝΗΣΗ ΠΑΓΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΠΟΤΟΛΙΑΣ ΚΑΒΑΛΑ 2014

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ....1 ABSTRACT..2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:ΓΕΝΙΚΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.1 Ιστορική ανάδρομη για την ασφάλεια εργασίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό Νομοθετικό πλαίσιο και υποχρεώσεις των εργοδοτών και εργαζομένων Επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) Τεχνικός ασφάλειας Ιατρός εργασίας...17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 2.1 Η έννοια του Επαγγελματικού Κινδύνου Βασικές ενέργειες Εκτίμησης Επαγγελματικού Κίνδυνου Ταξινόμηση και ορισμός των επαγγελματικών κινδύνων Διαδικαστικές φάσεις Εκτίμησης του Επαγγελματικού Κινδύνου Σχηματική παρουσίαση των διαφόρων φάσεων Εκτίμησης του Επαγγελματικού Κινδύνου...30

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 3.1 Μεθοδολογία εκτίμησης επαγγελματικού κίνδυνου Επιτρεπόμενα όρια προδιαγραφών στους χώρους εργασίας...40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4:ΓΡΑΠΤΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ METAL SYSTEM 4.1 Γνωριμία με το εργοστάσιο και τεχνικό προσωπικό Καταγραφή χώρου Προϊόντα περιγραφή Εντοπισμός και εξακρίβωση όλων των πηγών κινδύνου Προσδιορισμός όλων όσοι ενδέχεται να εκτεθούν σε πήγες κινδύνου Λήψη των αναγκαίων μέτρων Μέθοδος προσδιορισμού επικινδυνότητας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 5.1Συμπεράσματα Προτάσεις...89 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.90 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 91

5

6 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο επαγγελματικός κίνδυνος, όταν δεν αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά, προκαλεί εργατικά ατυχήματα και επαγγελματικές ασθένειες. Επομένως η σωστή και αποτελεσματική αντιμετώπισή του αποτελεί βασική προϋπόθεση της ασφαλούς εργασίας και είναι ο μόνος τρόπος για ελάττωση ή αποφυγή των δυσμενών αποτελεσμάτων του κινδύνου αυτού. Εδώ κυρίως θα ασχοληθούμε με τα εργατικά ατυχήματα, τις συνέπειές τους, τους αιτιολογικούς παράγοντες και τις μεθόδους πρόληψης και εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου. Η έννοια της Εκτίμησης του Επαγγελματικού Κινδύνου, ως δυναμική ολοκληρωμένη ανάλυση των συνθηκών εργασίας, αποτελεί ένα απαραίτητο πληροφοριακό μέσο, στο σχεδιασμό και την οργάνωση της ουσιαστικής επέμβασης στο εργασιακό περιβάλλον, με στόχο την διαφύλαξη και προαγωγή της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Η εκτίμηση αυτή γίνεται από τον τεχνικό ασφαλείας και τον γιατρό εργασίας ή από τις Υπηρεσίες Προστασίας και Πρόληψης. Τέλος στην πτυχιακή εργασία αναφέρονται όλοι εκείνοι οι τρόποι και τα βήματα για την αποφυγή τέτοιων ατυχημάτων στους χώρους της εργασίας. 1

7 ABSTRACT The purpose of my degree work is to analyze the dangers created by work and their effect to health and safety. The provision of proper information to face it for the implementation of the law to matters of health and safety for the workers. The degree work is divided in two parts and four detailed chapters. The first part of the work is its theoretical approach the first part chapter of the first part is generally about safety in working places. The second chapter is about general valuation of professional dangers. The third chapter is about methodical valuation of professional dangers. The second part of my work is the written valuation and prevention of professional dangers to the structure of Metal system. 2

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το εργασιακό περιβάλλον αποτελείται από όλους τους παράγοντες που καθορίζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας και ιδιαίτερα εκείνους που μπορεί να περικλείουν δυνητικούς κινδύνους για ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Από αυτή την άποψη η υγιεινή και η ασφάλεια στο εργασιακό περιβάλλον αντιμετωπίζονται μαζί και σε συνεργασία με την υγεία των εργαζομένων στην εργασία. Στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες περίπου 150 εκατομμύρια ανθρώπων εκτίθενται σε μεγάλη ποικιλία επαγγελματικών κινδύνων, που απειλούν την υγεία και την προσωπική τους ασφάλεια. Η εργασιακή παθολογία ασχολείται συνήθως με ατυχήματα και ασθένειες από την εργασία, που η προληπτική τους διάγνωση είναι αντικείμενο μακροχρόνιων δραστηριοτήτων στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ενώ οι επιβλαβείς επιπτώσεις τους αντιμετωπίζονται, μερικά ή ολικά, με ποικίλα μέτρα. Σήμερα ο αριθμός των επαγγελματικών ατυχημάτων παραμένει υψηλός. Εκτός από την οικονομική τους σημασία, η αποτίμηση των κοινωνικών επιπτώσεων είναι αδύνατη, δεδομένου ότι δεν είναι εύκολο να εκτιμηθούν οι ψυχικές βλάβες ή να ληφθούν υπόψη οι μακροχρόνιοι παράγοντες, που σχετίζονται με τα ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες. Γι αυτό και υπολογίζεται ότι το συνολικό κοινωνικό και οικονομικό κόστος των επαγγελματικών ασθενειών και ατυχημάτων είναι πολύ μεγαλύτερο από τις διαθέσιμες εκτιμήσεις. Η σύγχρονη τεχνολογία χρησιμοποιεί όλο και πιο προηγμένες διαδικασίες που περικλείουν νέους κινδύνους. Χρησιμοποιεί χημικές ουσίες που δεν έχουν δοκιμασθεί πλήρως για τις επιβλαβείς επιπτώσεις τους στον άνθρωπο. Όλοι οι χημικοί, φυσικοί, μηχανικοί και βιολογικοί παράγοντες καθώς και οι ψυχοκοινωνικοί συντελεστές, που σχετίζονται με την εργασία, πρέπει να αναγνωρίζονται εύκολα και να ελέγχονται ή να εξαλείφονται με τα κατάλληλα μέτρα ώστε να αποφευχθεί βλάβη της υγείας ή σημαντική μείωση της ασφάλειας. 3

9 Με άλλα λόγια, η εργασία δεν αποτελεί μόνο μία από τις βασικές ανάγκες για την ολοκλήρωση του ατόμου, μπορεί να αποτελέσει συγχρόνως και ένα δυνητικό κίνδυνο για την σωματική και ψυχική υγεία του. Το γεγονός αυτό προκάλεσε τον προβληματισμό μου και το ενδιαφέρον μου να μελετηθούν ποιες είναι οι συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας στους εργασιακούς χώρους και ποια τα προβλήματα αυτών. Παράλληλα, σκοπός της πτυχιακής μου εργασίας είναι να αναλύσει τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία και την επίδραση αυτών στην υγεία και ασφάλεια, η παροχή κατάλληλων πληροφοριών για την αντιμετώπιση τους και για την εφαρμογή της κείμενης Νομοθεσίας σε θέματα υγείας και ασφάλειας της εργασίας, καθώς και να διερευνήσει τους παράγοντες που επηρεάζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας του εργασιακού χώρου των εργαζομένων. Η πτυχιακή εργασία χωρίζεται σε 3 μέρη και 5 κεφάλαια. Αναλυτικότερα, το Ά μέρος της εργασίας είναι η θεωρητική προσέγγισή της. Το 1 ο κεφάλαιο του Ά μέρους είναι γενικά ασφάλεια στους χώρους εργασίας. Το 2 ο κεφάλαιο γενική εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου. Το 3 ο κεφάλαιο μεθοδολογία εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου. Το Β μέρος της εργασίας είναι το 4 ο κεφάλαιο η γραπτή εκτίμηση και πρόληψη επαγγελματικού κινδύνου στις εγκαταστάσεις της Metal System. Τέλος το Γ μέρος είναι το 5 ο και τελευταίο κεφάλαιο και περιέχει τα συμπεράσματα και προτάσεις. Αναλυτικότερα το 1 ο κεφάλαιο χωρίζεται σε πέντε υποκεφάλαια από τα οποία το πρώτο είναι ιστορική αναδρομή για την ασφάλεια εργασίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, το δεύτερο είναι το νομοθετικό πλαίσιο και οι υποχρεώσεις των εργοδοτών και εργαζομένων, το τρίτο η επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας ( Ε.Υ.Α.Ε ), το τέταρτο τεχνικός ασφαλείας και τέλος πέμπτο ιατρός εργασίας. Το 2 ο κεφάλαιο περιλαμβάνει πέντε υποκεφάλαια εκ των οποίων στο πρώτο αναφέρετε στην έννοια του επαγγελματικού κινδύνου, στο δεύτερο οι βασικές ενέργειες εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου, στο τρίτο ταξινόμηση και ορισμός των επαγγελματικών κινδύνων, τέταρτο διαδικαστικές φάσεις εκτίμησης του 4

10 επαγγελματικού κινδύνου και πέμπτο και τελευταίο είναι η σχηματική παρουσίαση των διαφόρων φάσεων εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. Στο 3 ο κεφάλαιο περιλαμβάνει δυο υποκεφάλαια από τα οποία το πρώτο είναι η μεθοδολογία εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου και δεύτερο τα επιτρεπόμενα όρια προδιαγραφών στους χώρους εργασίας. Ακολουθεί το 4 ο κεφάλαιο όπου περιέχει επτά υποκεφάλαια με το πρώτο να αναφέρει την γνωριμία με το εργοστάσιο και τεχνικό προσωπικό, δεύτερο καταγραφή χώρου, τρίτο τα προϊόντα και η περιγραφή τους, τέταρτο εντοπισμός και εξακρίβωση όλων των πηγών κινδύνου, πέμπτο προσδιορισμός όλων όσοι ενδέχεται να εκτεθούν σε πηγές κινδύνου, το έκτο αναφέρει την λήψη των αναγκαίων μέτρων και έβδομο η μέθοδος προσδιορισμού της επικινδυνότητας. Το 5 ο και τελευταίο κεφάλαιο είναι τα συμπεράσματα και οι προτάσεις που προέκυψαν από την εργασία όλο αυτό το διάστημα της μελέτης. 5

11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 1.1 Ιστορική ανάδρομη για την ασφάλεια εργασίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Για πολλά χρόνια οι λόγοι που ωθούσαν την εργοδοσία να πάρει κάποια μετρά για την αποφυγή των εργατικών ατυχημάτων ήταν ανθρωπιστικοί και οικονομικοί. Για όσο διάστημα η εργασία ήταν φθηνή και άφθονη οι συνθήκες απασχόλησης θεωρούνται απαράδεκτες. Ατέλειωτες ώρες εργασίας, ανεπαρκής ως ανύπαρκτη εκπαίδευση άθλιες συνθήκες φωτισμού και αερισμού. Με ένα τέτοιο εργασιακό περιβάλλον ήταν αδύνατο να δουλεύει ο κόσμος σε αυτές τις συνθήκες έτσι θεσπίστηκαν οι πρώτες νομοθετικές ρυθμίσεις το 1985 για να δοθεί τέλος στην ανεξέλικτο αριθμό ατυχημάτων. Η πρώτη νομοθετική ρύθμιση που απαγόρευσε την παιδική εργασία στο ορυχεία και στα εργοστάσια εμφανίζεται το 1842 στην Αγγλία, ενώ στην ίδιο χώρα εισάγεται και ο θεσμός του επιθεωρητή εργοστασίων το Η τυχόν αξίωση για αποζημίωση από μέρους του εργαζόμενου προς την εργοδοσία βασιζόταν στην κοινή νομοθεσία που ρύθμιζε όλα τα ατυχήματα γενικά. Στην περίπτωση αυτή ο εργαζόμενος, για να πάρει αποζημίωση, έπρεπε βασικά να αποδείξει στο δικαστήριο ότι το ατύχημα οφείλεται σε αμέλεια του εργοδότη. Μια τέτοια όμως τεκμηρίωση απαιτούσε στοιχεία. Οι συνάδελφοι βέβαια δεν ήταν πάντα πρόθυμοι να καταθέσουν εναντίον του εργοδότη, φοβούμενοι ενδεχόμενη απόλυση, ενώ οι δικηγόροι που αναλάμβαναν τέτοιες υποθέσεις δεν ήταν οι καλύτεροι, λόγω των χαμηλών μισθών και της μεγάλης χρονικής διάρκειας που απαιτούσαν αυτές οι υποθέσεις. Για αυτούς τους λόγους λίγες υποθέσεις έφθαναν στα δικαστήρια και αυτές με αμφίβολη επιτυχία. Η αύξηση όμως των εργατικών ατυχημάτων, η πίεση της κοινής γνώμης και των εργατικών σωματείων, αλλά και η συνεχής ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας προκάλεσαν την έντονη ανάμιξη του κράτους στα θέματα υγιεινής και ασφάλειας. Η 6

12 ανάμιξη αυτή εκδηλώθηκε στα διάφορα κράτη με την επιβολή και εφαρμογή αυστηρής νομοθεσίας, η οποία αφορά στην προστασία των εργαζομένων από επιβλαβείς για την υγεία τους παράγοντες και στην αποζημίωση τους σε περίπτωση ατυχήματος, καθώς και στον έλεγχο από μέρους του κράτους της τήρησης και εφαρμογής του νόμου. Η πρώτη νομοθετική ρύθμιση που μεταθέτει την ευθύνη της αποζημίωσης στον εργοδότη σε περίπτωση ατυχήματος εμφανίστηκε το 1911 στις ΗΠΑ, ενώ σιγά σιγά αρχίζει να εδραιώνεται η αντίληψη ότι η αποφυγή ατυχημάτων πρέπει να μη βασίζεται μόνο στην ασφαλή χρήση των μηχανημάτων, αλλά και στην ανάπτυξη της συνείδησης για ασφάλεια από την πλευρά των εργαζομένων. Ταυτόχρονα οι ειδικοί αρχίζουν να ασχολούνται με την ανάπτυξη προγραμμάτων αποφυγής ατυχημάτων τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα και το 1913 ιδρύεται στις ΗΠΑ το Εθνικό Συμβούλιο Ασφάλειας Ατυχημάτων. Δεδομένου ότι η νομοθεσία όχι μόνο αποτέλεσε το τρίτο παράγοντα πίεσης αποφυγής των εργατικών ατυχημάτων και προστασίας της υγείας των εργαζομένων, αλλά έδωσε και στους ίδιους τους εργαζόμενους το δικαίωμα να συμμετέχουν στη διαδικασία αυτή, παρατίθεται μια συνοπτική περιγραφή των βασικών νομοθετικών ρυθμίσεων σε χώρες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ και στη χώρα μας. Στην Ελλάδα, τώρα ο νόμος που αντιμετωπίζει με πληρότητα και συστηματικά αυτά τα θέματα δημοσιεύτηκε το Με το νόμο αυτό 1568/1985 εισάγεται ο θεσμός του τεχνικού ασφαλείας, της επιτροπής ή του αντιπροσώπου υγιεινής και ασφάλειας, η προστασία των εργαζομένων από φυσικούς, χημικούς, βιολογικούς παράγοντες, καθώς και η υποχρέωση ενημέρωσής τους από τον εργοδότη, η καθιέρωση προδιαγραφών για τις κτιριακές εγκαταστάσεις και το σχεδιασμό των χώρων εργασίας, ενώ εισάγονται για πρώτη φορά υποχρεώσεις κατασκευαστών, εισαγωγέων και προμηθευτών σχετικές με την ασφάλεια των μηχανημάτων και γενικά των εργασιακών μέσων και τη χορήγηση οδηγιών ασφαλούς χρήσης τους. Η σύσταση επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας σε επίπεδο επιχείρησης δεν είναι υποχρεωτική, αλλά αποτελεί δικαίωμα των εργαζομένων. Η σύστασή της μπορεί να ζητηθεί μόνο σε επιχειρήσεις που απασχολούν περισσότερα από 50 άτομα. Σε μικρότερες επιχειρήσεις (από 20 έως 50 άτομα) εκλέγεται ένας αντιπρόσωπος των 7

13 εργαζομένων ο οποίος και αναλαμβάνει τις ίδιες αρμοδιότητες που έχει και η επιτροπή. 1.2 Νομοθετικό πλαίσιο και υποχρεώσεις των εργοδοτών και εργαζομένων Το εργασιακό περιβάλλον αποτελείται από όλους τους παράγοντες που καθορίζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας και ιδιαίτερα εκείνους που μπορεί να περικλείουν δυνητικούς κινδύνους για ανεπιθύμητες επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων. Από αυτή την άποψη η υγιεινή και η ασφάλεια στο εργασιακό περιβάλλον αντιμετωπίζονται μαζί και σε συνεργασία με την υγεία των εργαζομένων στην εργασία. Το νομοθετικό πλαίσιο και οι υποχρεώσεις των εργοδοτών και εργαζομένων δημιουργήθηκαν με στόχο την εξασφάλιση και την καλύτερη δυνατή προστασία των εργαζομένων από τα συχνά πιθανά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες. Το νομοθετικό πλαίσιο περιλαμβάνει τα παρακάτω : Προστασία των εργαζομένων από επικίνδυνες ουσίες στον εργασιακό χώρο (όπως θέσπιση κοινών μεθοδολογιών για την εκτίμηση των κινδύνων για την υγεία, δημιουργία μιας προτύπου μεθόδου προσέγγισης για τον καθορισμό των οριακών τιμών έκθεσης σε τοξικές ουσίες, καθιέρωση προτύπων μεθόδων μέτρησης και εκτίμησης βλαβερών ουσιών, ανάπτυξη δράσης για πρόληψη και προστασία από τις αναγνωρισμένες ως καρκινογόνες ουσίες. Προστασία από τα ατυχήματα και τις επικίνδυνες καταστάσεις στον εργασιακό χώρο (όπως εξέταση των κινδύνων ατυχημάτων μεγάλης έκτασης που περικλείουν ορισμένες βιομηχανικές δραστηριότητες, κατάρτιση εργονομικών μέτρων και αρχών για την πρόληψη των ατυχημάτων, κατάρτιση προτάσεων για το φωτισμό στον τόπο εργασίας, ανταλλαγή εμπειριών ώστε να ορισθούν με σαφήνεια αρχές και μέθοδοι οργάνωσης των υπηρεσιών επιθεώρησης για την υγεία και ασφάλεια στους εργασιακούς χώρους κλπ). 8

14 Οργάνωση των υπηρεσιών που είναι επιφορτισμένες με τα προβλήματα υγείας και ασφάλειας ( όπως καθορισμό του ρόλου τους, κατάρτιση των αρχών και κριτηρίων εποπτείας των εργαζομένων και των αντιπροσώπων τους στη βελτίωση των μέτρων για την υγεία και ασφάλεια στον εργασιακό χώρο ). Πληροφόρηση των εργοδοτών και εργαζομένων για τις επικίνδυνες ουσίες καθώς επίσης και εκπαίδευση των ατόμων που εκτίθενται σε κινδύνους σε ότι αφορά στους επαγγελματικούς κινδύνους και τα μέτρα ασφαλείας. Τήρηση στατιστικών στοιχείων ( όπως καθιέρωση συγκρίσιμων στοιχείων για τη θνησιμότητα και τις επαγγελματικές ασθένειες, συγκέντρωση στοιχείων για τη συχνότητα, βαρύτητα και τα αίτια των εργατικών ατυχημάτων, καθιέρωση απογραφής των μητρώων καρκίνου σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο ώστε να είναι τα στοιχεία συγκρίσιμα και να βελτιωθεί συντονισμός σε κοινοτικό επίπεδο κλπ). Προσδιορισμό και συντονισμό των θεμάτων εφαρμοσμένης έρευνας στον τομέα υγείας και ασφάλειας. Συνέχιση της συνεργασία με άλλες κοινοτικές δράσεις και με δράσεις των κρατών μελών. 9

15 Οι υποχρεώσεις των εργοδοτών Να εξασφαλίζουν την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων σχετικά με όλες τις πλευρές της εργασίας, κυρίως με βάση τις απαριθμούμενες γενικές αρχές πρόληψης, χωρίς χρηματική επιβάρυνση για τους εργαζόμενους. Να αξιολογούν τους επαγγελματικούς κινδύνους, ακόμη και κατά την επιλογή των διαφόρων τύπων εξοπλισμού και κατά τη διευθέτηση των χώρων εργασίας και να δημιουργούν υπηρεσίες προστασίας και πρόληψης. Να καταγράφουν και να αναγγέλλουν τα εργατικά ατυχήματα. Να οργανώνουν την παροχή πρώτων βοηθειών, την πυρασφάλεια την απομάκρυνση των εργαζομένων σε περίπτωση κίνδυνου και να λαμβάνουν μετρά προστασίας σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος. Να πληροφορούν τους εργαζομένους να ζητούν τη γνώμη τους και να διευκολύνουν τη συμμέτοχη τους στο πλαίσιο όλων των θεμάτων που σχετίζονται με την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία. Να εξασφαλίζουν ότι κάθε εργαζόμενος καταρτίζεται επαγγελματικά επαρκώς και κατάλληλα όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία. Οι υποχρεώσεις των εργαζομένων Να χρησιμοποιούν με σωστό τρόπο τις μηχανές και τα αλλά μέσα τον εξοπλισμό ατομικής προστασίας καθώς και τα συστήματα ασφάλειας. Να επισημαίνουν κάθε εργασιακή κατάσταση που παρουσιάζει σοβαρό και άμεσο κίνδυνο και κάθε ελάττωμα των προστατευτικών συστημάτων. Να συνεισφέρουν έτσι ώστε να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις της υγειονομικής προστασίας που επιβάλλονται και ώστε να διευκολύνεται ο εργοδότης να εξασφαλίζει ότι το εργασιακό περιβάλλον και οι συνθήκες είναι ασφαλείς και ακίνδυνες. 10

16 1.3 Επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας (Ε.Υ.Α.Ε.) 1) Οι εργαζόμενοι σε επιχειρήσεις που απασχολούν πάνω από πενήντα (50) άτομα έχουν δικαίωμα να συνιστούν επιτροπή υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, αποτελούμενη από εκλεγμένους αντιπροσώπους τους στην επιχείρηση. Σε επιχειρήσεις που απασχολούν από είκοσι (20) έως πενήντα (50) άτομα ορίζεται εκλεγμένος αντιπρόσωπος των εργαζομένων, για την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας στην επιχείρηση. 2) Παραρτήματα, υποκαταστήματα, χωριστές εγκαταστάσεις ή αυτοτελείς εκμεταλλεύσεις, εξαρτημένες από την κύρια επιχείρηση θεωρούνται αυτοτελείς επιχειρήσεις για την εφαρμογή του κεφαλαίου αυτού, εφόσον η απόσταση μεταξύ τους ή από την κύρια επιχείρηση δικαιολογεί τη λειτουργία ιδιαίτερης Ε.Υ.Α.Ε. ή τον ορισμό ιδιαίτερου αντιπροσώπου, κατά την απόφαση του επιθεωρητή εργασίας στον οποίο μπορεί να προσφύγει κάθε μέρος σε περίπτωση διαφωνίας. Η Ε.Υ.Α.Ε. είναι ένα όργανο συμβουλευτικό και έχει τις εξής αρμοδιότητες: α) μελετά τις συνθήκες εργασίας στην επιχείρηση, προτείνει μέτρα για τη βελτίωσή τους και του περιβάλλοντος εργασίας, παρακολουθεί την τήρηση των μέτρων υγιεινής και ασφάλειας και συμβάλλει στην εφαρμογή τους από τους εργαζομένους. β) σε περιπτώσεις σοβαρών εργατικών ατυχημάτων ή σχετικών συμβάντων προτείνει τα κατάλληλα μέτρα για την αποτροπή επανάληψής τους, γ) επισημαίνει τον επαγγελματικό κίνδυνο στους χώρους ή θέσεις εργασίας και προτείνει μέτρα για την αντιμετώπισή του, συμμετέχοντας έτσι στη διαμόρφωση της πολιτικής της επιχείρησης, για την πρόληψη του επαγγελματικού κινδύνου, δ) ενημερώνεται από τη διοίκηση της επιχείρησης για τα στοιχεία των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών που συμβαίνουν σ' αυτή, ε) ενημερώνεται για την εισαγωγή στην επιχείρηση νέων παραγωγικών διαδικασιών, μηχανημάτων, εργαλείων και υλικών ή για τη λειτουργία νέων εγκαταστάσεων σ' αυτή, στο μέτρο που επηρεάζουν τις συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. σε περίπτωση άμεσου και σοβαρού κινδύνου καλεί τον εργοδότη να λάβει τα 11

17 ενδεικνυόμενα μέτρα, χωρίς να αποκλείεται και η διακοπή λειτουργίας μηχανήματος ή εγκατάστασης ή παραγωγικής διαδικασίας, ζ) μπορεί να ζητεί τη συνδρομή εμπειρογνωμόνων για θέματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 2. Η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος συνεδριάζει με τον εργοδότη ή τον εκπρόσωπό του μέσα στο πρώτο δεκαήμερο κάθε τριμήνου, σε ημέρα και ώρα που ορίζεται από κοινού, για τη διευθέτηση των θεμάτων που ανακύπτουν μέσα στην επιχείρηση και σχετίζονται με τις αρμοδιότητες της προηγούμενης παραγράφου. Στις κοινές συνεδριάσεις μετέχουν ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας της επιχείρησης που προβλέπονται στο άρθρο 4. Πριν από την ημέρα της κοινής συνεδρίασης, η Ε.Υ.Α.Ε. ή ο αντιπρόσωπος καθορίζει τα θέματα τα οποία θα συζητήσει και τα γνωστοποιεί στον εργοδότη τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιμες ημέρες νωρίτερα. Ο εργοδότης γνωστοποιεί στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο τα θέματα που επιθυμεί να συζητηθούν στην κοινή συνεδρίαση τρεις (3) τουλάχιστον εργάσιμες ημέρες πριν από την ημέρα πραγματοποίησής της. Οι παραπάνω γνωστοποιήσεις απευθύνονται επίσης μέσα στις ίδιες προθεσμίες και προς τον τεχνικό ασφάλειας και το γιατρό εργασίας της επιχείρησης. Στις συνεδριάσεις αυτές συντάσσονται πρακτικά εις διπλούν και τηρούνται το ένα αντίτυπο από τον εργοδότη και το άλλο από την επιτροπή ή τον αντιπρόσωπο. Η Ε.Υ.Α.Ε. αποτελείται: Από 2 μέλη σε επιχειρήσεις με 51 έως 100 εργαζομένους Από 3 μέλη σε επιχειρήσεις με 101 έως 300 εργαζομένους Από 4 μέλη σε επιχειρήσεις με 301 έως 600 εργαζομένους Από 5 μέλη σε επιχειρήσεις με 601 έως 1000 εργαζομένους Από 6 μέλη σε επιχειρήσεις με 1001 έως 2000 εργαζομένους Από 7 μέλη σε επιχειρήσεις με περισσότερους από εργαζομένους. 12

18 Ο εργοδότης οφείλει: α) Να διευκολύνει την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζομένων στην άσκηση των καθηκόντων τους. β) Να ενημερώνει και παρέχει κάθε στοιχείο που αφορά την επιχείρηση και είναι σχετικό με το έργο της Ε.Υ.Α.Ε. ή του αντιπροσώπου των εργαζομένων. 1.4 Τεχνικός ασφάλειας ΓΕΝΙΚΑ Ο τεχνικός ασφάλειας παρέχει στον εργοδότη υποδείξεις και συμβουλές, γραπτά ή προφορικά, σε θέματα σχετικά με την υγιεινή και ασφάλεια της εργασίας και την πρόληψη των εργατικών ατυχημάτων. Τις γραπτές υποδείξεις ο τεχνικός ασφάλειας καταχωρεί σε ειδικό βιβλίο της επιχείρησης, το οποίο σελιδομετρείται και θεωρείται από την επιθεώρηση εργασίας. Ο εργοδότης έχει υποχρέωση να λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σ' αυτό το βιβλίο. Επίσης οι εργοδότες υποχρεούνται να τηρούν βιβλίο στο οποίο να καταγράφουν τα ατυχήματα που συμβαίνουν και να τα αναγγέλλουν σε 48 ώρες στην επιθεώρηση εργασίας. Εφόσον πρόκειται για σοβαρό τραυματισμό ή θάνατο πρέπει να τηρούνται αμετάβλητα όλα εκείνα τα στοιχεία που μπορούν να χρησιμεύσουν για την εξακρίβωση των αιτιών του ατυχήματος. Αρμόδιοι κρατικοί επιθεωρητές διενεργούν έρευνα για τη φύση και τα αίτια του εργατικού ατυχήματος και υποδεικνύουν μέτρα για να αποφευχθεί η επανάληψη του. Σε περίπτωση σοβαρών ατυχημάτων, οι επιθεωρητές, αφού ακούσουν τις απόψεις των αυτοπτών μαρτύρων, των εκπροσώπων της επιχείρησης και των εργαζομένων συντάσσουν την έκθεση πραγματογνωμοσύνης. Αντίγραφο της έκθεσης διαβιβάζεται στις ανακριτικές ή εισαγγελικές αρχές για περαιτέρω εξέταση και καταλογισμό ευθυνών. 13

19 Πιο ειδικά ο τεχνικός ασφάλειας συμβουλεύει σε θέματα : 1) Συμβουλεύει σε θέµατα σχεδιασµού, προγραµµατισµού, κατασκευής και συντήρησης των εγκαταστάσεων, εισαγωγής νέων παραγωγικών διαδικασιών, προµήθειας µέσων και εξοπλισµού, επιλογής και ελέγχου της αποτελεσµατικότητας των ατοµικών µέσων προστασίας, καθώς και διαµόρφωσης και διευθέτησης των θέσεων και του περιβάλλοντος εργασίας και γενικά οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας. 2) Ελέγχει την ασφάλεια των εγκαταστάσεων και των τεχνικών µέσων, πριν από τη λειτουργία τους, καθώς και των παραγωγικών διαδικασιών και µεθόδων εργασίας πριν από την εφαρμογή τους και επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και πρόληψης των ατυχηµάτων, ενηµερώνοντας σχετικά τους αρµόδιους προϊσταµένους των τµηµάτων ή τη διεύθυνση της επιχείρησης. Για την πλήρη επίβλεψη των συνθηκών εργασίας ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: 1) Να επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας από πλευράς υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, να αναφέρει στον εργοδότη οποιαδήποτε παράλειψη των µέτρων υγιεινής και ασφάλειας, να προτείνει µέτρα αντιµετώπισής της και να επιβλέπει την εφαρµογή τους. 2) Να επιβλέπει την ορθή χρήση των ατοµικών µέσων προστασίας. 3) Να ερευνά τα αίτια των εργατικών ατυχηµάτων, να αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των ερευνών του και να προτείνει µέτρα για την αποτροπή παρόµοιων ατυχηµάτων. 4) Να εποπτεύει την εκτέλεση ασκήσεων πυρασφάλειας και συναγερμού για τη διαπίστωση ετοιµότητας προς αντιµετώπιση ατυχηµάτων. 14

20 Για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στην επιχείρηση ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση: 1) Να µεριµνά ώστε οι εργαζόµενοι στην επιχείρηση να τηρούν τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας και να τους ενηµερώνει για την αποτροπή του επαγγελµατικού κινδύνου που συνεπάγεται η εργασία τους. 2) Να συµµετέχει στην κατάρτιση και εφαρµογή των προγραµµάτων εκπαίδευσης των εργαζοµένων σε θέµατα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. 3) Η άσκηση του έργου του τεχνικού ασφάλειας δεν αποκλείει την ανάθεση σ' αυτόν από τον εργοδότη και άλλων καθηκόντων, πέρα από το ελάχιστο όριο ωρών απασχόλησης του ως τεχνικού ασφάλειας. 4) Ο τεχνικός ασφάλειας έχει, κατά την άσκηση του έργου του, ηθική ανεξαρτησία απέναντι στον εργοδότη και στους εργαζοµένους. Τυχόν διαφωνία του µε τον εργοδότη, για θέµατα της αρμοδιότητας του, δεν µπορεί να αποτελέσει λόγο καταγγελίας της σύµβασης του. Σε κάθε περίπτωση η απόλυση του τεχνικού ασφάλειας πρέπει να είναι αιτιολογημένη. 5) Ο τεχνικός ασφάλειας έχει υποχρέωση να τηρεί το επιχειρησιακό απόρρητο. Προσόντα και συμβουλευτικές αρμοδιότητες του τεχνικού ασφάλειας Ο τεχνικός ασφάλειας πρέπει να έχει τα παρακάτω προσόντα, ανάλογα µε το είδος της επιχείρησης και τον αριθµό των εργαζοµένων σ' αυτή: Πτυχίο πολυτεχνείου ή πολυτεχνικής σχολής ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύµατος του εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείµενο σπουδών έχει σχέση µε τις εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλματος, που χορηγείται από το Τεχνικό Επιµελητήριο της Ελλάδας (Τ.Ε.Ε.) 15

21 Πτυχίο πανεπιστηµιακής σχολής εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού, που το αντικείµενο σπουδών έχει σχέση µε τις εγκαταστάσεις και την παραγωγική διαδικασία και άδεια άσκησης επαγγέλµατος, όταν αυτή προβλέπεται από την κείµενη νοµοθεσία. Πτυχίο τεχνολογικού εκπαιδευτικού ιδρύµατος ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού ή πτυχίο των πρώην σχολών υποµηχανικών και των Κ.Α.Τ.Ε.Ε. δ) Απολυτήριο τεχνικού λυκείου ή µέσης τεχνικής σχολής ή άλλης αναγνωρισµένης τεχνικής επαγγελµατικής σχολής του εσωτερικού ή ισότιµων σχολών του εξωτερικού ή άδεια άσκησης επαγγέλματος εμπειροτέχνη. Προϋπηρεσία, που υπολογίζεται από την απόκτηση, απολυτηρίου ή πτυχίου, για τους τεχνικούς των εδαφίων α' και β της παραγρ. 1 αυτού του άρθρου τουλάχιστον διετή, για τους τεχνικούς του εδαφ. γ' της παραγρ. 1 τουλάχιστον πενταετή και για τους τεχνικούς του εδαφ. δ' της παραγρ. 1 τουλάχιστον οκταετή. Κάτοχοι των παραπάνω προσόντων θεωρούνται και όσοι έχουν τίτλους ή πιστοποιητικά της αλλοδαπής, από τα οποία προκύπτει ότι είναι τεχνικοί ασφάλειας. Τέλος Ο τεχνικός ασφάλειας υπάγεται απευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης. Με προεδρικά διατάγματα, που εκδίδονται ύστερα από πρόταση του Υπουργού Εργασίας και του κατά περίπτωση συναρμοδίου υπουργού, µετά από γνώµη του Συμβουλίου Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας, καθορίζεται το συγκεκριμένο επίπεδο γνώσεων και η ειδικότητα του τεχνικού ασφάλειας, ανάλογα µε τον αριθµό των εργαζοµένων και το είδος της δραστηριότητας της επιχείρησης. Έως την έκδοση των διαταγµάτων αυτών ο εργοδότης οφείλει να απασχολεί τεχνικό ασφάλειας, σύµφωνα µε τις παραπάνω διατάξεις. 16

22 1.5 Ιατρός εργασίας ΓΕΝΙΚΑ Ο γιατρός εργασίας παρέχει υποδείξεις και συμβουλές στον εργοδότη, στους εργαζομένους και στους εκπροσώπους τους, γραπτά ή προφορικά, σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται για τη σωματική και ψυχική υγεία των εργαζομένων. Τις γραπτές υποδείξεις ο γιατρός εργασίας καταχωρεί στο ειδικό βιβλίο του άρθρου 6 του νόμου αυτού. Ο εργοδότης λαμβάνει γνώση ενυπογράφως των υποδείξεων που καταχωρούνται σ' αυτό το βιβλίο. Πιο ειδικά ο ιατρός εργασίας συμβουλεύει σε θέματα : σχεδιασμού, προγραμματισμού, τροποποίησης της παραγωγικής διαδικασίας, κατασκευής και συντήρησης εγκαταστάσεων, σύμφωνα με τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας. λήψης μέτρων προστασίας, κατά την εισαγωγή και χρήση υλών και προμήθειας μέσων εξοπλισμού. φυσιολογίας και ψυχολογίας της εργασίας, εργονομίας και υγιεινής της εργασίας, της διευθέτησης και διαμόρφωσης των θέσεων και του περιβάλλοντος της εργασίας και της οργάνωσης της παραγωγικής διαδικασίας. οργάνωσης υπηρεσίας παροχής πρώτων βοηθειών, αρχικής τοποθέτησης και αλλαγής θέσης εργασίας για λόγους υγείας, προσωρινά ή μόνιμα, καθώς και ένταξης ή επανένταξης μειονεκτούντων ατόμων στην παραγωγική διαδικασία, ακόμη και σε υπόδειξη αναμόρφωσης της θέσης εργασίας. 17

23 δεν επιτρέπεται ο γιατρός εργασίας να χρησιμοποιείται, για να επαληθεύει το δικαιολογημένο ή μη, λόγω νόσου, απουσίας εργαζομένου. Για την πλήρη επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων ο ιατρός εργασίας έχει υποχρέωση : 1) Ο γιατρός εργασίας προβαίνει σε ιατρικό έλεγχο των εργαζομένων σχετικό µε τη θέση εργασίας τους, µετά την πρόσληψή τους ή την αλλαγή θέσης εργασίας, καθώς και σε περιοδικό ιατρικό έλεγχο κατά την κρίση του επιθεωρητή εργασίας ύστερα από αίτηµα της επιτροπής υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων, όταν τούτο δεν ορίζεται από το νόµο. 2) Μεριµνά για τη διενέργεια ιατρικών εξετάσεων και µετρήσεων παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος σε εφαρµογή των διατάξεων που ισχύουν κάθε φορά. 3) Εκτιµά την καταλληλότητα των εργαζοµένων για τη συγκεκριµένη εργασία, αξιολογεί και καταχωρεί τα αποτελέσµατα των εξετάσεων, εκδίδει βεβαίωση των παραπάνω εκτιµήσεων και την κοινοποιεί στον εργοδότη. Το περιεχόµενο της βεβαίωσης πρέπει να εξασφαλίζει το ιατρικό απόρρητο υπέρ του εργαζοµένου και µπορεί να ελεγχθεί από τους υγειονοµικούς επιθεωρητές του Υπουργείου Εργασίας, για την κατοχύρωση του εργαζοµένου και του εργοδότη. 4) Ο γιατρός εργασίας έχει υποχρέωση να τηρεί το ιατρικό και επιχειρησιακό απόρρητο. 5) Ο γιατρός εργασίας αναγγέλλει µέσω της επιχείρησης στην επιθεώρηση εργασίας ασθένειες των εργαζοµένων που οφείλονται στην εργασία. 18

24 6) Ο γιατρός εργασίας πρέπει να ενηµερώνεται από τον εργοδότη και τους εργαζοµένους για οποιοδήποτε παράγοντα στο χώρο εργασίας και έχει επίπτωση στην υγεία. 7) Η επίβλεψη της υγείας των εργαζοµένων στον τόπο εργασίας δεν µπορεί να συνεπάγεται με οικονοµική επιβάρυνση γι' αυτούς και πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια των ωρών εργασίας τους. Ακόμη Επιβλέπει την εφαρµογή των µέτρων προστασίας της υγείας των εργαζοµένων και πρόληψης των ατυχηµάτων. Για το σκοπό αυτόν: Επιθεωρεί τακτικά τις θέσεις εργασίας και αναφέρει οποιαδήποτε παράλειψη, προτείνει µέτρα αντιµετώπισης των παραλείψεων και επιβλέπει την εφαρµογή τους. Επεξηγεί την αναγκαιότητα της σωστής χρήσης των ατοµικών µέτρων προστασίας. Ερευνά τις αιτίες των ασθενειών που οφείλονται στην εργασία, αναλύει και αξιολογεί τα αποτελέσµατα των ερευνών και προτείνει µέτρα για την πρόληψη των ασθενειών αυτών. Επιβλέπει τη συµµόρφωση των εργαζοµένων στους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας, ενηµερώνει τους εργαζοµένους για τους κινδύνους που προέρχονται από την εργασία τους, καθώς και για τους τρόπους πρόληψής τους. Παρέχει επείγουσα θεραπεία σε περίπτωση ατυχήµατος ή αιφνίδιας νόσου. Εκτελεί προγράµµατα εµβολιασµού των εργαζοµένων µε εντολή της αρµόδιας διεύθυνσης υγιεινής της νοµαρχίας, όπου εδρεύει η επιχείρηση. 19

25 Προσόντα και συμβουλευτικές αρμοδιότητες γιατρού εργασίας και βοηθητικού προσωπικού Ο γιατρός εργασίας πρέπει να διαθέτει εκτός από την άδεια άσκησης ιατρικού επαγγέλµατος και την ειδικότητα της ιατρικής της εργασίας. Μέχρι την καθιέρωση της ειδικότητας της ιατρικής της εργασίας και την απόκτηση της ειδικότητας από ικανό αριθµό γιατρών, µπορούν να ασκούν το αντικείµενο αυτό, στο επίπεδο της επιχείρησης, οι παρακάτω: α) οι κάτοχοι τίτλου ή πτυχίου ειδικότητας ιατρικής της εργασίας της αλλοδαπής. β) οι γιατροί που έχουν την ειδικότητα της παθολογίας, σύµφωνα µε τις ισχύουσες διατάξεις και έχουν παρακολουθήσει ειδικό σεµινάριο ιατρικής και της εργασίας, σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 13 ή διαθέτουν διετή τουλάχιστον εµπειρία σε επιχείρηση. γ) όσοι έχουν ασκήσει καθήκοντα γιατρού εργασίας στο Υπουργείο Εργασίας για πέντε χρόνια τουλάχιστον και µετά την παραιτησή τους από την υπηρεσία. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει γιατρός µε την παραπάνω ειδικότητα, είναι δυνατό να προσληφθεί γιατρός οποιασδήποτε ειδικότητας. Ο γιατρός εργασίας υπάγεται απευθείας στη διοίκηση της επιχείρησης. Ως βοηθητικό προσωπικό του γιατρού εργασίας, σύµφωνα µε την παράγραφο 5 του άρθρου 4, µπορούν να προσλαµβάνονται επισκέπτριες αδελφές και επισκέπτες αδελφοί πτυχιούχοι σχολών τετραετούς φοίτησης της ηµεδαπής ή ισότιµων της αλλοδαπής ή αδελφές νοσοκόµες και αδελφοί νοσοκόµοι, πτυχιούχοι σχολών μονοετούς φοίτησης της ημεδαπής ή ισότιµων της αλλοδαπής. 20

26 Συνεργασία τεχνικού ασφάλειας και γιατρού εργασίας 1. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας υποχρεούνται κατά την εκτέλεση, του έργου τους, να συνεργάζονται πραγματοποιώντας κοινούς ελέγχους των χώρων εργασίας. 2. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας οφείλουν κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, να συνεργάζονται µε την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο των εργαζομένων. 3. Ο τεχνικός ασφάλειας και ο γιατρός εργασίας οφείλουν να ενηµερώνουν την Ε.Υ.Α.Ε. ή τον αντιπρόσωπο για κάθε σηµαντικό ζήτηµα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας στην επιχείρηση και να τους παρέχουν συµβουλές σε θέµατα υγιεινης και ασφάλειας της εργασίας. 4. Αν ο εργοδότης διαφωνεί µε τις γραπτές υποδείξεις και συµβουλές του τεχνικού ασφάλειας ή του γιατρού εργασίας, οφείλει να αιτιολογεί τις απόψεις του και να τις κοινοποιήσει και στην Ε.Υ.Α.Ε. ή στον αντιπρόσωπο. Σε περίπτωση διαφωνίας η διαφορά θα επιλύεται από τον επιθεωρητή εργασίας και µόνο. 21

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 2.1 Η Έννοια του Επαγγελματικού Κινδύνου Η έννοια του κινδύνου εκφράζει το «επικείμενο κακό» καθώς επίσης και την «πιθανή δυσάρεστη έκβαση» ενός συμβάντος. Όταν όμως αναφερόμαστε στον επαγγελματικό κίνδυνο εννοούμε τον κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων οποίος προέρχεται από την επαγγελματική έκθεση στους βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γενικά Ο επαγγελματικός κίνδυνος εκφράζεται συνήθως ως συνώνυμο της επαγγελματικής έκθεσης, μπορεί όμως να εκφραστεί και ως συνώνυμο της βλάβης που προκλήθηκε από την έκθεση αυτή. Έτσι, στην πρώτη περίπτωση μιλάμε για κίνδυνο από ακτινοβολία κίνδυνο από θόρυβο κίνδυνο από έκρηξη εστιάζοντας στην έκθεση του εργαζόμενου στον αναφερόμενο κίνδυνο, ενώ στη δεύτερη περίπτωση μιλάμε για κίνδυνο καρκίνου κίνδυνο βαρηκοΐας κίνδυνο τραυματισμού από το ωστικό κύμα» αντίστοιχα, εστιάζοντας στο αποτέλεσμα της επαγγελματικής έκθεσης, δηλαδή στη βλάβη. Ο επαγγελματικός κίνδυνος που σχετίζεται με την πιθανότητα ή συχνότητα έκθεσης των εργαζομένων σε κάποια πηγή κινδύνου που βρίσκεται στον εργασιακό χώρο π.χ. θόρυβος, χημικές ουσίες, χειρωνακτική διακίνηση φορτίων, μονότονη ή επαναληπτική εργασία, απροστάτευτα κινούμενα μέρη μηχανών κ.λ.π.), καθώς επίσης και με τη σοβαρότητα των συνεπειών, δηλαδή τη βιολογική βλάβη που προκλήθηκε από την έκθεση αυτή. Η συνθετική προσέγγιση της πιθανότητας έκθεσης και της σοβαρότητας των συνεπειών εκφράζεται από την έννοια της επικινδυνότητας που προσδιορίζει το βαθμό του επαγγελματικού κινδύνου. Η προστασία της υγείας και ασφάλειας καθώς επίσης και η πρόληψη των συνεπειών των βλαπτικών παραγόντων 22

28 του εργασιακού χώρου, αποτελούν τον τελικό στόχο των διαδικασιών εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου. Η εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου του εργασιακού περιβάλλοντος αποτελεί μια σύνθετη, διαχρονική και δυναμική διαδικασία που μέσω της αποδόμησης και τις ανάλυσης, συντελεί στη συγκρότηση ενός υγιούς και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος, προσαρμοσμένο στις ανθρώπινες ικανότητες και δυνατότητες. Δεν θα έπρεπε να κυριαρχήσει η άποψη ότι η Εκτίμηση του Επαγγελματικού Κινδύνου λειτουργεί σαν μέσο αποθήκευσης τεχνικών πληροφοριών που χρησιμεύουν αποκλειστικά για ποσοτικές μεθόδους εκτίμησης, με τη χρήση δεικτών επικινδυνότητας. Τα πληροφοριακά στοιχεία που προέρχονται από την ανάλυση του εργασιακού περιβάλλοντος και των επιπτώσεων του στην υγεία και ασφάλεια, κατάλληλα επεξεργασμένα, συντελούν στη συγκρότηση των παρεμβάσεων πρόληψης που οδηγούν στην προσαρμογή του εργασιακού περιβάλλοντος στις διαστάσεις του εργαζόμενου ανθρώπου. Αυτές οι παρεμβάσεις πρέπει να είναι ικανές να ανατρέψουν την υπάρχουσα κατάσταση, στοχεύοντας στην απομάκρυνση των ενδογενών κινδύνων κάθε παραγωγικής δραστηριότητας στόχος εγγενούς ασφαλείας δηλαδή να μην περιορίζονται μόνο στη διαχείριση του κινδύνου με την τιθάσευση του. Ο δυναμικός χαρακτήρας των διαδικασιών εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου, εκφράζεται μέσω της αξιολόγησης των επεμβάσεων για την προστασία και πρόληψη της υγείας των εργαζομένων, καθώς και με τη διαχρονική παρακολούθηση των βλαπτικών παραγόντων σε σχέση και με την προσαρμογή της τεχνολογίας στις νέες παραγωγικές απαιτήσεις. 23

29 2.2 Βασικές ενέργειες Εκτίμησης Επαγγελματικού Κίνδυνου Οι βασικές ενέργειες περιλαμβάνουν: Εντοπισμό των πηγών κινδύνου για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων που χαρακτηρίζουν κάθε παραγωγική διαδικασία. Εξακρίβωση των δυνητικών κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων, προερχόμενων από τις παραγωγικές διαδικασίες. Εκτίμηση του μεγέθους του κινδύνου και των επιπτώσεων του στην υγεία και ασφάλεια. Προγραμματισμός και διαχείριση των διαδικασιών πρόληψης. Το σχέδιο εκτίμησης επαγγελματικού κίνδυνου οδηγεί στις εξής πιθανές υποθέσεις «κινδύνου» για κάθε εργασιακό χώρο ή θέση εργασίας: στη μη παρουσία κινδύνων έκθεσης στον εργασιακό χώρο στην παρουσία κινδύνων «ελεγχόμενης» έκθεσης αναφορικά με τα επίπεδα που ορίζει κάθε φορά η Εθνική Νομοθεσία στην παρουσία κινδύνων μη ελεγχόμενης έκθεσης Στην πρώτη περίπτωση δεν αναδεικνύονται οι κίνδυνοι οι οποίοι συνδέονται άμεσα με την παραγωγική διαδικασία. Στη δεύτερη περίπτωση οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την παραγωγική διαδικασία, μπορούν να τεθούν υπό «έλεγχο» με την εφαρμογή των διατάξεων της κείμενης νομοθεσίας και σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία και πρακτική σχετικά με την προστασία και πρόληψη της υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων. Στην τρίτη περίπτωση πρέπει να εφαρμοστούν άμεσα οι επεμβάσεις πρόληψης επαγγελματικού κινδύνου ανάλογα με τον χώρο. 24

30 2.3 Ταξινόμηση και ορισμός των επαγγελματικών κινδύνων Οι κίνδυνοι που πηγάζουν από κάθε επαγγελματική δραστηριότητα αν και συνήθως δρουν σε συνέργια ( π.χ. η εντατικοποίηση της εργασίας σε ένα εργασιακό περιβάλλον με υψηλά επίπεδα θορύβου δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε να εκδηλωθεί τόσο μια επαγγελματική ασθένεια όσο και ένα εργατικό ατύχημα ), για λόγους τακτοποίησης και καταγραφής, ταξινομούνται σε τρεις μεγάλες ομάδες που είναι οι παρακάτω: Ομάδα Α Κίνδυνοι για την ασφάλεια ή κίνδυνοι εργατικού ατυχήματος που οφείλονται σε: Κτιριακές δομές (π.χ. τήρηση των πολεοδομικών και υγειονομικών κανονισμών κ.λ.π.) Μηχανές (π.χ. τήρηση των προδιαγραφών ασφαλείας κ.λ.π.) Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, τήρηση κανονισμού ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, ακατάλληλες εγκαταστάσεις, πιθανότητα πρόκλησης φωτιάς. Χημικούς παράγοντες και επικίνδυνες ουσίες. Πυρκαγιές - εκρήξεις τήρηση του κανονισμού πυροπροστασίας. Φυσικούς παράγοντες. Ομάδα Β Kίνδυνοι για την υγεία που οφείλονται σε: Xημικούς παράγοντες ( π.χ. υπέρβαση Οριακών Τιμών Έκθεσης ) Φυσικούς παράγοντες (π.χ. υπέρβαση Οριακών Τιμών Έκθεσης ) Βιολογικούς παράγοντες (π.χ. παρουσία βιολογικών ρύπων ) 25

31 Ομάδα Γ Kίνδυνοι εργονομικοί ή εγκάρσιοι που αφορούν την υγεία και την ασφάλεια που οφείλονται σε: Oργάνωση εργασίας ( π.χ. εντατικοποίηση, μονοτονία, βάρδιες κ.λ.π. ) Ψυχολογικούς παράγοντες ( π.χ. άτυπες μορφές εργασίας, ηθική παρενόχληση κ.λ.π.) Eργονομικούς παράγοντες ( π.χ. μη εργονομικό σχεδιασμός της θέσης εργασίας κ.λ.π.) Αντίξοες συνθήκες εργασίας ( π.χ. εργασίες με κατάλληλο εξοπλισμό, εργασίες σε αντίξοες κλιματολογικές συνθήκες κ.λ.π.) Πιο αναλυτικά : A. Κίνδυνοι για την ασφάλεια Οι κίνδυνοι για την ασφάλεια ή κίνδυνοι ατυχήματος, περικλείουν την πιθανότητα να προκληθεί τραυματισμός στους εργαζόμενους, ως συνέπεια της έκθεσης στην πηγή κινδύνου. Η φύση της πηγής κινδύνου καθορίζει την αιτία και το είδος του τραυματισμού που μπορεί να είναι μηχανική, ηλεκτρική, χημική, θερμική κ.λ.π. B. Κίνδυνοι για την υγεία Οι κίνδυνοι για την υγεία περικλείουν την πιθανότητα να προκληθεί αλλοίωση στη βιολογική ισορροπία των εργαζομένων ( ασθένεια ), συνέπεια της επαγγελματικής έκθεσης σε φυσικούς, χημικούς και βιολογικούς βλαπτικούς παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος. Γ. Εργονομικοί ή εγκάρσιοι κίνδυνοι Αυτοί οι κίνδυνοι χαρακτηρίζονται από την αλληλεπίδραση της σχέσης του, εργαζόμενου και οργάνωσης εργασίας στην οποία είναι ενταγμένος. Οι αιτίες αυτών 26

32 των κινδύνων εντοπίζονται στην ίδια τη δομή της παραγωγικής διαδικασίας, που οδηγεί στην αναγκαστική προσαρμογή του ανθρώπου στις απαιτήσεις της εργασίας. Ο σχεδιασμός των επεμβάσεων για την πρόληψη ή και την προστασία των εργαζομένων από αυτούς τους κινδύνους, πρέπει να στοχεύει σε μια δυναμική ισορροπία μεταξύ του ανθρώπου και του εργασιακού περιβάλλοντος, με βασική συντεταγμένη την προσαρμογή της εργασίας στον άνθρωπο, προσαρμογή που προϋποθέτει τη γνώση των φυσιολογικών αλλά και παθολογικών μηχανισμών του ανθρώπινου οργανισμού. 2.4 Διαδικαστικές φάσεις Εκτίμησης του Επαγγελματικού Κινδύνου Η διαδικασία εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου ακολουθεί βασικές ενέργειες που οδηγούν στον εντοπισμό των πηγών κινδύνου, στην εξακρίβωση καθώς και στον ποσοτικό και ποιοτικό προσδιορισμό των βλαπτικών παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος. Πρώτη φάση είναι εντοπισμός των πηγών κίνδυνων Αυτή η φάση περιλαμβάνει μια επιμελημένη και πλήρη καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας των υπό εξέταση χωρών ή θέσεων εργασίας. Η καταγραφή αφορά: 1.Tην καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας και ροής, την περιγραφή της παραγωγικής τεχνολογίας των μηχανών των εγκαταστάσεων, των χρησιμοποιούμενων υλών και ουσιών, των διαδικασιών συντήρησης των μηχανών και των εγκαταστάσεων, την επεξεργασία και διάθεση των αποβλήτων καθώς και την εσωτερική και εξωτερική διακίνηση των φορτηγών και των προϊόντων. 2.Τον προορισμό χρήσης των χώρων εργασίας ( π.χ. εργαστήρια, γραφεία, αποθήκες κ.λ.π. ). 27

33 3.Τα κτιριακά χαρακτηριστικά του εργασιακού χώρου ( αντισεισμική προστασία, επιφάνεια, χωρητικότητα, ανοίγματα κ.λ.π.). 4.Τα χαρακτηριστικά των εργαζομένων στα υπό εξέταση τμήματα της παραγωγικής διαδικασίας (αριθμός εργαζομένων, φύλο, βάρδιες εργασίας, εργασιακή ηλικία κ.λ.π.). 5.Τις πληροφορίες που προέρχονται από την ιατρική παρακολούθηση, εάν και εφόσον παρέχεται, καθώς και αυτές που σχετίζονται με τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες. Αυτή καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας και του τεχνολογικού κύκλου παρέχοντας μια ολοκληρωμένη γνώση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, επιτρέπει τον εντοπισμό των πηγών κινδύνου για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. Για να επιτευχθεί μια ουσιαστική και όχι τυπική καταγραφή των παραγωγικών διαδικασιών είναι απαραίτητη η άντληση πληροφοριών από τους εργαζομένους σχετικά με τις πραγματικές συνθήκες που επικρατούν στον εργασιακό χώρο. Δεύτερη φάση είναι εξακρίβωση των κινδύνων έκθεσης Η εξακρίβωση των κινδύνων έκθεσης αποτελεί εκείνη τη διαδικασία η οποία μας επιτρέπει να προσδιορίσουμε ποιοτικά τους βλαπτικούς παράγοντες στους οποίους εκτίθενται οι εργαζόμενοι. Οι ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι να εξετάσουμε και να καταγράψουμε τα εξής : 1.Τον τρόπο λειτουργίας ( π.χ. χειροκίνητη, αυτοματοποιημένη, μηχανική, μικτή κ.λ.π.), καθώς και τη μορφή της παραγωγικής δραστηριότητας. 2.Την οργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας στο υπό εξέταση εργασιακό περιβάλλον (π.χ. χρόνος παραμονής στον εργασιακό χώρο, ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων δραστηριοτήτων κ.λ.π.). 28

34 3.Την λήψη ή μη, μέτρων προστασίας και πρόληψης για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων. 4.Την άποψη των εργαζομένων για τις συνθήκες που επικρατούν στον εργασιακό χώρο στον οποίο εργάζονται καθώς και τις αναφορές για τις επιπτώσεις των βλαπτικών παραγόντων στην κατάσταση της υγείας τους (μέσω της εργατικής υποκειμενικότητας ). Τρίτη φάση είναι η εκτίμηση των κινδύνων έκθεσης Η εκτίμηση των κινδύνων έκθεσης καταγράφηκαν και εξακριβώθηκαν στις δύο προηγούμενες φάσεις ανάλυσης του εργασιακού περιβάλλοντος ( φάση πρώτη και φάση δεύτερη), υλοποιείται δια μέσου: 1. Του ελέγχου της εφαρμογής των κανόνων ασφαλείας ( π.χ. των ηλεκτρικών μηχανών ). 2. Του ελέγχου των «αποδεκτών» για την υγεία και ασφάλεια συνθηκών εργασίας σχετικά με τη φύση των κινδύνων, τη χρονική διάρκεια, τον τρόπο υλοποίησης και τη μορφή των παραγωγικών δραστηριοτήτων αναφορικά με την κείμενη νομοθεσία. 3. Του ποσοτικού προσδιορισμού των βλαπτικών παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος και των επιπτώσεών του στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων, με τη διεξαγωγή τόσο στοχευμένων μετρήσεων όσο και στοχευμένων ιατρικών εξετάσεων. 29

35 2.5 Σχηματική παρουσίαση των διαφόρων φάσεων Εκτίμησης του Επαγγελματικού Κινδύνου Πρώτη φάση Στο παρακάτω διάγραμμα που ακολουθεί γίνεται σχηματική παρουσίαση στην πρώτη φάση εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου που αφορά τον εντοπισμό των πηγών κινδύνου στην παραγωγική διαδικασία. Καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας όπως ( π.χ παραγωγικός κύκλος, υλικά, μηχανές, εγκαταστάσεις, οργάνωση εργασίας ) κλπ. + Ανάλυση των παραγωγικών φάσεων για τον εντοπισμό των κίνδυνων. Διάγραμ. 2.1 : Εντοπισμός των πηγών κινδύνου ( πρώτη φάση ) 30

36 Ο πινακ.1 περιλαμβάνει αριθμητικά τους κινδύνους που αφορούν την ασφάλεια την υγεία και τέλος τους εργονομικούς η εγκάρσιους κινδύνους. ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ 1) Κτιριακές δομές 2) Μηχανές 3) Ηλεκτρικές εγκαταστάσεις 4) Πυρκαγιές εκρήξεις 5) Επικίνδυνες ουσίες ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ Χημικοί παράγοντες Φυσικοί παράγοντες Βιολογικοί παράγοντες ΕΡΓΟΝΟΜΙΚΟΙ Η ΕΓΚΑΡΣΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ Οργάνωση εργασίας Ψυχολογικοί παράγοντες Εργονομικοί παράγοντες Αντίξοες συνθήκες εργασίας Πίνακ.1: Ανάλυση των παραγωγικών φάσεων κίνδυνου 31

37 Δεύτερη φάση Τα παρακάτω διαγράμματα περιλαμβάνουν την εξακρίβωση και αποτύπωση των πηγών έκθεσης καθώς και τα μετρά για την ασφάλεια που πρέπει να λαμβάνονται από τους εργαζομένους. Αποτύπωση των πηγών έκθεσης + Αποτελέσματα υποκειμενικής εκτίμησης εργαζομένων + Μέτρα για την ασφάλεια που λαμβάνονται: προφύλαξη από τις μηχανές, κλειστός κύκλος παραγωγής, τοπικές και κεντρικές απαγωγές αέρα, ηχομόνωση, αυτοματισμοί ασφαλείας, ατομικά μέσα προστασίας, δυνατότητα παροχής πρώτων βοηθειών, εκπαίδευση, πληροφόρηση, ενημέρωση κλπ. 32

38 Μη ελεγχόμενοι κίνδυνοι έκθεσης Διάγραμ. 2.2 : Εξακρίβωση των κίνδυνων έκθεσης ( δεύτερη φάση ) Τρίτη φάση Στα διαγράμματα που ακολουθούν περιγράφουν τις εφαρμογές των κανόνων ασφάλειας, τον ποσοτικό προσδιορισμό των βλαπτικών παραγόντων, τα αποτελέσματα εκτίμησης των κινδύνων έκθεσης, την γραπτή εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου και τέλος τον σχεδιασμό. 1.Επαλήθευση της εφαρμογής των κανόνων ασφαλείας των μηχανών κατά την διάρκεια της λειτουργίας τους. 2.Επαλήθευση των αποδεκτών για την υγεία και ασφάλεια συνθηκών εργασίας, αναφορικά με την κείμενη νομοθεσία καθώς και την διεθνή επιστημονική πρακτική και εμπειρία. 3.Ποσοτικός προσδιορισμός των βλαπτικών παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος με τη διεξαγωγή στοχευόμενων μετρήσεων και την συσχέτιση αποτελεσμάτων συμφώνα με τις προτεινόμενες οριακές τιμές έκθεσης της κειμένης εθνικής ή κοινοτικής νομοθεσίας και διεθνών Επιστημονικών Οργανισμών. Αποτελέσματα εκτίμησης των κινδύνων έκθεσης 33

39 Γραπτή εκτίμηση του επαγγελματικού κινδύνου Σχεδιασμός: Ολοκληρωμένου προγράμματος παρέμβασης για την υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων Περιοδική επανεκτίμηση Αξιολόγηση των επεμβάσεων Διάγραμ. 2.3 : Εκτίμηση των κίνδυνων έκθεσης ( τρίτη φάση ) 34

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ 3.1 Μεθοδολογία εκτίμησης επαγγελματικού κίνδυνου Η διαδικασία εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου βασίζεται σε ένα μεθοδολογικό οδηγό ο οποίος είναι (κατάλληλα προσαρμοσμένος σε κάθε εργασιακή πραγματικότητα) που όπως αναφερθήκαμε και στο δεύτερο κεφάλαιο, οδηγούν στον εντοπισμό των πηγών κινδύνου, στην εξακρίβωση, καθώς και στην εκτίμηση του μεγέθους (ποσοτικός προσδιορισμός) των κινδύνων έκθεσης, με απώτερο σκοπό την διαμόρφωση ενός τελικού απολογισμού εκτίμησης επαγγελματικού κίνδυνου στο εργασιακό περιβάλλον των εργαζομένων. Ακολουθούν οι τρείς βασικές φάσεις μεθόδου εκτίμησης επαγγελματικού κίνδυνου. 35

41 Εντοπισμός των πηγών κινδύνου Εξακρίβωση των κινδύνων έκθεσης Εκτίμηση των κινδύνων έκθεσης Ο εντοπισμός των πηγών κίνδυνων περιλαμβάνει μια επιμελημένη και πλήρη περιγραφή/καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας των υπό εξέταση χώρων ή θέσεων εργασίας. Η περιγραφή/καταγραφή αφορά: 1. Το προϊόν της παραγωγικής διαδικασίας καθώς και τον όγκο/ποσότητα της παραγωγής, την περιγραφή της τεχνολογίας παραγωγής (τεχνολογικό κύκλο), των μηχανών, των εγκαταστάσεων, των χρησιμοποιούμενων υλών και ουσιών. 2. Την καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας και ροής, των διαδικασιών συντήρησης των μηχανών και των εγκαταστάσεων, την επεξεργασία και διάθεση των αποβλήτων καθώς και την εσωτερική και εξωτερική διακίνηση φορτίων και προϊόντων. 3. Τον προορισμό χρήσης των χώρων εργασίας (εργαστήριο, γραφείο, αποθήκη κλπ). 4. Τα κτιριακά χαρακτηριστικά του εργασιακού χώρου (επιφάνεια, χωρητικότητα, ανοίγματα κλπ). 5. Τα χαρακτηριστικά της Ομοιογενούς Ομάδας ή των ομοιογενών ομάδων Εργαζόμενων στα υπό εξέταση τμήματα της παραγωγικής διαδικασίας (αριθμός εργαζόμενων, φύλο, βάρδιες εργασίας, εργασιακή ηλικία κλπ). 6. Τις πληροφορίες που προέρχονται από την ιατρική παρακολούθηση, εάν και εφόσον παρέχεται, καθώς και αυτές των εργατικών ατυχημάτων και των ε- παγγελματικών ασθενειών. Η πλήρης περιγραφή/καταγραφή της παραγωγικής διαδικασίας και του τεχνολογικού κύκλου παρέχουν την ολοκληρωμένη γνώση των παραγωγικών δραστηριοτήτων και κατά συνέπεια επιτρέπουν, τον εντοπισμό των πηγών κινδύνου για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζόμενων. Είναι ενδεδειγμένο κατά την 36

42 διάρκεια αυτής της φάσης, να λαμβάνονται υπ όψιν όλα τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία, για τον κλάδο στον οποίον εντάσσεται η υπό εξέταση παραγωγική διαδικασία, οι σχετικές βιβλιογραφικές αναφορές καθώς και η προηγούμενη εμπειρία. Σ αυτήν την φάση ιδιαίτερη σημασία έχει η έκφραση της εργατικής άποψης, όχι μόνο σαν στοιχείο έγκυρης πληροφόρησης, αλλά σαν προϋπόθεση ουσιαστικής και ενεργούς συμμετοχής, σε όλες τις φάσεις της διαδικασίας εκτίμησης και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου. Η ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή των εργαζόμενων, στις διαδικασίες προστασίας και πρόληψης του επαγγελματικού κινδύνου, εκφράζεται όχι μόνο με τον έλεγχο για την τήρηση της εκάστου νομοθεσίας αλλά και με την έκφραση και εφαρμογή της εργατικής άποψης. Βασικό μέσο για την έκφραση της εργατικής υποκειμενικότητας, αποτελεί το ερωτηματολόγιο της Ομοιογενούς Ομάδας Εργαζόμενων. Ένα σωστά δομημένο ερωτηματολόγιο απαιτεί την συμμετοχή των εργαζόμενων και κατά την φάση της σύνταξης του αλλά και κατά την διάρκεια των μετέπειτα φάσεων, της εισαγωγής και επεξεργασίας του, για να μπορεί να λειτουργήσει όχι μόνο σαν μέσο συλλογής πληροφοριών, αλλά και σαν μέσο ενεργοποίησης της εξ αντικειμένου εργατικής δυναμικής, τόσο αναγκαίας στην διαμόρφωση μιας συμμετοχικής διαδικασίας πρωτοβουλιών για την προαγωγή της εργασιακής υγείας. Ένα πλήρες ερωτηματολόγιο πρέπει να εξαντλεί όλο το φάσμα των ερωτήσεων, που μπορούν, χωρίς να αποκαλύπτουν την ταυτότητα του εργαζόμενου που το συμπληρώνει, να απεικονίσουν την πραγματικότητα του εργασιακού περιβάλλοντος, αλλά και την γενικότερη κατάσταση της Ομοιογενούς Ομάδας Εργαζόμενων, δια μέσου της εργατικής άποψης. Τα βασικά στοιχεία του ερωτηματολογίου είναι η ανωνυμία, η επιλογή του εργαζόμενου να το συμπληρώσει όπως και όπου αυτός θελήσει, καθώς και το δικαίωμά του να το απορρίψει. Η εξακρίβωση των Κινδύνων Έκθεσης αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία, που 37

43 οδηγεί στον προσδιορισμό των πραγματικά επικίνδυνων πηγών έκθεσης, για την υγεία και ασφάλεια των εργαζόμενων. Ως εκ τούτου πρέπει να εξεταστούν: 1. Ο τρόπος λειτουργίας (χειροκίνητη, αυτοματοποιημένη, μηχανική, μικτή κλπ), καθώς και η μορφή της παραγωγικής δραστηριότητας (ανοικτός κύκλος, κλειστός κύκλος). 2. Ο όγκος/ποσότητα της παραγωγικής δραστηριότητας, σε συνάρτηση με τον διαθέσιμο χρόνο και την ποσότητα των υλικών, σε μια βάρδια εργασίας. 3. Η οργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας (χρόνος παραμονής στον εργασιακό χώρο, ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων δραστηριοτήτων κλπ). 4. Η λήψη ή μη μέτρων προστασίας και πρόληψης για την υγεία και ασφάλεια των εργαζόμενων. 5. Τα αποτελέσματα της υποκειμενικής εκτίμησης των εργαζόμενων, τα οποία προκύπτουν από την στατιστική επεξεργασία των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων, μετά την εισαγωγή τους στη Ομοιογενή Ομάδα. Πρέπει να τονίσουμε ότι στη φάση αυτή, η προσοχή μας δεν εστιάζεται τόσο στα στοιχεία εκείνα της παραγωγικής διαδικασίας, που λόγω της εσωτερικής τους δυναμικής (φύση τους), εντοπίζονται σαν πηγές κινδύνου (μηχανές, εγκαταστάσεις, χημικές ουσίες, κλπ), όσο στους κινδύνους που σχετίζονται άμεσα με τον τρόπο λειτουργίας, την μορφή και την οργάνωση της κάθε παραγωγικής δραστηριότητας, καθώς και με την λήψη ή μη μέτρων προστασίας και πρόληψης. Επίσης, είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν στις πηγές κινδύνου έκθεσης και τα στοιχεία που προκύπτουν από την υποκειμενική εκτίμηση των εργαζόμενων. Συμπερασματικά, πρέπει να εξακριβώνεται, ο κάθε κίνδυνος έκθεσης, για τον οποίον ο τρόπος λειτουργίας, η μορφή και η οργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, δεν επιτρέπουν την ελεγχόμενη διαχείρισή του. Στο τέλος αυτής της φάσης και με βάση τα συλλεχθέντα στοιχεία, σχεδιάζεται συλλογικά από τους συμμετέχοντες στη διαδικασία εκτίμησης του επαγγελματικού κινδύνου, το πρόγραμμα ελέγχου/επαλήθευσης των κινδύνων έκθεσης, με βάση το οποίο θα υλοποιηθεί η επόμενη φάση. 38

44 Η εκτίμηση των κινδύνων έκθεσης που καταγράφηκαν και εξακριβώθηκαν στις δύο προηγούμενες φάσεις ανάλυσης του εργασιακού περιβάλλοντος (φάση 1η και φάση 2η), υλοποιείται δια μέσου: 1. Του ελέγχου/επαλήθευσης της εφαρμογής των κανόνων ασφάλειας των μηχανών κατά την διάρκεια της λειτουργίας τους. 2. Του ελέγχου/επαλήθευσης των αποδεκτών για την υγεία και ασφάλεια συνθηκών εργασίας, σε σχέση με την αντικειμενική εξέταση της φύσης των κινδύνων, την χρονική διάρκεια, τον τρόπο υλοποίησης και την μορφή των παραγωγικών δραστηριοτήτων, αναφορικά με την κείμενη Εθνική ή Κοινοτική Νομοθεσία καθώς και την Διεθνή Επιστημονική πρακτική και εμπειρία σε θέματα Υγείας και Ασφάλειας του εργασιακού περιβάλλοντος. 3. Του ελέγχου/επαλήθευσης των συνθηκών για την υγεία και ασφάλεια των εργαζόμενων δια μέσου των έγγραφων στοιχείων ή και αρχείων της επιχείρησης (πρώτες ύλες και ουσίες, ποσότητα/όγκος παραγωγής, χωροταξική διάταξη μηχανών, διάθεση αποβλήτων, αριθμός εργαζόμενων μόνιμων και εποχιακών, καταγραφή εργατικών ατυχημάτων και επαγγελματικών ασθενειών, γραπτές υποδείξεις Ιατρού Εργασίας, Τεχνικού Ασφάλειας καθώς και των Επιθεωρητών Εργασίας, τα συνολικά αποτελέσματα της ιατρικής παρακολούθησης των εργαζόμενων, προγράμματα εκπαίδευσης, πρακτικά 3 μηνιαίων συσκέψεων κλπ). 4. Του ποσοτικού προσδιορισμού των παραγόντων του εργασιακού περιβάλλοντος, με τη διεξαγωγή στοχευμένων μετρήσεων και την συσχέτιση των αποτελεσμάτων με τις προτεινόμενες Οριακές Τιμές Έκθεσης της κείμενης Εθνικής ή Κοινοτικής Νομοθεσίας και Διεθνών Επιστημονικών Οργανισμών (ILO, ACGIH, OSHA, NIOSH). Αυτός ο ποσοτικός προσδιορισμός είναι και νομοθετική υποχρέωση για μια σειρά από παράγοντες του εργασιακού περιβάλλοντος, όπως ορίζεται από τα ισχύοντα Προεδρικά Διατάγματα για τον αμίαντο, μόλυβδο, θόρυβο, βινυλοχλωρίδιο, βιολογικούς παράγοντες κ.λπ. 39

45 3.2 Επιτρεπόμενα όρια προδιαγραφών στους χώρους εργασίας Α) Κτιριολογικές Απαιτήσεις Τα κτίρια που στεγάζουν χώρους εργασίας πρέπει να έχουν δομή, στερεότητα, αντοχή και ευστάθεια ανάλογη, με το είδος της χρήσης τους και να έχουν κατασκευαστεί σύμφωνα με τις διατάξεις του Κτιριοδομικού Κανονισμού και όλων των Δομικών Κανονισμών. Εικ.1 : Κάτοψη επαγγελματικού κτιρίου Β) Ηλεκτρική εγκατάσταση Η ηλεκτρική εγκατάσταση σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι σύμφωνη με τις διατάξεις του «Κανονισμού Εσωτερικών Ηλεκτρικών Εγκαταστάσεων». Η εκτέλεση ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, η επίβλεψη της λειτουργίας τους και η συντήρηση τους γίνεται μόνον από πρόσωπα τα οποία έχουν τα απαραίτητα προσόντα, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις περί «εκτελέσεως, επίβλεψης και συντηρήσεως ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων». 40

46 Εικ.2 : Τοποθέτηση ηλεκτρικών καλωδίων Γ) Δάπεδα Τα δάπεδα των χώρων εργασίας πρέπει να πληρούν τις παρακάτω γενικούς όρους: Να είναι σταθερά και στέρεα. Να μην παρουσιάζουν επικίνδυνες κλίσεις. Να μην παρουσιάζουν κινδύνους ολισθήματος. Να είναι να ομαλά και ελεύθερα προσκρούσεων. Να είναι επαρκούς αντοχής στις κρούσεις, στις τριβές και τα δυναμικά στατικά φορτία που δέχονται. Να μη δημιουργούν σκόνη λόγω φθοράς. Να έχουν τη δυνατότητα εύκολου καθαρισμού και συντήρησής. Εικ.3: Τοποθέτηση δαπέδου στο χώρο εργασίας 41

47 Δ) Τοίχοι Οροφές Στέγες Η επιφάνεια των τοίχων και των διαχωριστικών στοιχείων των χώρων εργασίας πρέπει να έχει τη δυνατότητα να καθαρίζεται και να συντηρείται με ευχέρεια και ασφάλεια. Τα διαφανή ή διαφώτιστα τοιχώματα και κυρίως τα εντελώς υαλωτά τοιχώματα, εφ όσον βρίσκονται μέσα στους χώρους ή κοντά σε θέσεις εργασίας και σε διαδρόμους κυκλοφορίας, πρέπει να επισημαίνονται ευκρινώς και να είναι κατασκευασμένα από υλικά ασφαλείας ή να χωρίζονται από τις εν λόγω θέσεις εργασίας και τους διαδρόμους κυκλοφορίας έτσι ώστε οι εργαζόμενοι να μην έρχονται σε επαφή με αυτά αλλά ούτε να τραυματίζονται από τυχόν θραύσματά τους. Οι τοίχοι πρέπει να είναι λείοι και αδιαπότιστοι μέχρι ύψους τουλάχιστον 1.50 μέτρου από το δάπεδο, όπου το απαιτούν οι λόγοι υγιεινής ή όπου λόγω της χρήσης τους πρέπει να πλένονται. Οι τοίχοι και τα διαχωριστικά στοιχεία πρέπει να είναι πυράντοχα σε χώρους με άμεσο κίνδυνο φωτιάς λόγω δημιουργίας σπινθήρων ή χρήση φλόγας. Οι οροφές των χώρων εργασίας πρέπει να διευκολύνουν τον καθαρισμό τους και να συντηρούνται με ευχέρεια και ασφάλεια. Οι στέγες και οι οροφές πρέπει να εξασφαλίζουν στεγανότητα και επαρκή αντοχή σε στατικά και δυναμικά φορτία όπως χιόνι, ανεμοπίεση, μηχανήματα, ανηρτημένα φορτία, κλπ. ). Η ανάρτηση φορτίων από στοιχεία της στέγης των ορόφων επιτρέπεται μόνο όταν τα στοιχεία αυτά είναι υπολογισμένα στα προβλεπόμενα φορτία. Σε περίπτωση ανάθεσης φορτίων από ξύλινα στοιχεία, αυτά πρέπει να ελέγχονται συχνά για την επάρκεια της αντοχής τους και να αντικαθίστανται στην περίπτωση που η αντοχή τους έχει μειωθεί, αλλιώς να απαγορεύεται η ανάρτηση. Η πρόσβαση σε στέγες κατασκευασμένες από υλικά ανεπαρκούς αντοχής καθώς και σε στέγες που δεν είναι σχεδιασμένες και κατασκευασμένες για να είναι βατές ( π.χ. κεκλιμένες στέγες κλπ. ) επιτρέπεται μόνο εάν υφίστανται εγκαταστάσεις ή παρέχεται εξοπλισμός που προστατεύει τους εργαζόμενους από κίνδυνο πτώσης. Πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την προστασία των εργαζομένων κάτωθεν υαλόφρακτων τμημάτων σε ορθές οι στέγες από τυχόν θραύση τους. Εφόσον υφίστανται ιδιαίτερα προβλήματα από την ηλιακή θερμότητα ή το ψύχος που ευνοούνται από την κατασκευή και τα υλικά επικάλυψης της στέγης, οι 42

48 στέγες πρέπει να θερμομονώνονται. Τα υαλόφρακτα τμήματα των στεγών πρέπει να είναι κατασκευασμένα έτσι ώστε να προστατεύουν τους εργαζόμενους από την άμεση ηλιακή ακτινοβολία. Ε) Παράθυρα και φεγγίτες των χωρών Τα παράθυρα, οι φεγγίτες και τα άλλα συστήματα φυσικού φωτισμού ή αερισμού πρέπει να ανοίγονται, να ρυθμίζονται και να στερεώνεται από τους εργαζόμενους με ασφάλεια και ευκολία. Δεν πρέπει να αποτελούν κίνδυνο για τους εργαζόμενους, να παρεμποδίζουν την ελευθερία κίνησης τους ή να περιορίζουν το ελάχιστο πλάτος των διαδρόμων κυκλοφορίας. Επιτρέπονται τα παράθυρα που δεν ανοίγουν μόνον εφόσον εξασφαλίζεται επαρκής αερισμός. Τα παράθυρα και οι φεγγίτες πρέπει να είναι σχεδιασμένα σε σχέση με τον εξοπλισμό ή εφοδιασμένα με κατάλληλα συστήματα έτσι ώστε να καθαρίζονται χωρίς κινδύνους για τους εργαζόμενους που εκτελούν την εργασία αυτή αλλά και για τους εργαζόμενους που βρίσκονται στα κτίρια και γύρω από αυτά. Ζ) Ειδικοί χώροι Εφόσον το προσωπικό υπερβαίνει τους 50 εργαζόμενους ή αν η ασφάλεια ή η υγεία των εργαζομένων, ιδίως λόγω του είδους της ασκούμενης δραστηριότητας, το επιβάλλουν, οι εργαζόμενοι πρέπει να μπορούν να διατίθενται ένα χώρο ανάπαυσης εύκολα προσπελάσιμο. Αυτή η διάταξη δεν εφαρμόζεται όταν το προσωπικό εργάζεται σε γραφεία ή σε παρόμοιους χώρους εργασίας, οι οποίοι προσφέρουν τις ίδιες δυνατότητες ανάπαυσης στη διάρκεια του διαλείμματος. Οι χώροι ανάπαυσης πρέπει να έχουν επαρκείς διαστάσεις και να εφοδιάζονται με τραπέζια και καθίσματα με ράχη σε αριθμό ανάλογο με αυτόν του αριθμού των εργαζομένων. Στους χώρους ανάπαυσης πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των καπνιστών από την ενόχληση που προκαλεί ο καπνός. Οι χώροι ανάπαυσης πρέπει να έχουν κατά το δυνατόν οπτική επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον καθώς και να φωτίζονται και να αερίζονται επαρκώς. Επίσης, ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων που είναι δυνατόν να παρευρίσκονται ταυτόχρονα σε αυτούς, πρέπει να 43

49 εφοδιάζονται με τραπέζια που να καθαρίζονται εύκολα, καρέκλες με πλάτη, δοχεία απορριμμάτων, κρεμάστρες ρούχων και μέσα για θέρμανση, ψύξη και συντήρηση τροφίμων και ποτών. Τέλος, πρέπει να διατίθεται πόσιμο νερό. Ως χώρος ανάπαυσης μπορεί να θεωρηθεί και το εστιατόριο της επιχείρησης. Εφόσον η φύση της εργασίας επιβάλλει τακτικές και οι συχνές διακοπές και δεν υπάρχουν χώροι ανάπαυσης πρέπει οι εργαζόμενοι να έχουν στη διάθεσή τους άλλους χώρους παραμονής κατά τη διάρκεια της διακοπής της εργασίας οι οποίοι να είναι εφοδιασμένοι με επαρκή αριθμό καθισμάτων. Όσον αφορά τους εργαζόμενους που η φύση της εργασίας τους επιβάλλει να βρίσκονται σε ορθοστασία, πρέπει να τους παρέχεται η δυνατότητα για ολιγόλεπτη ανάπαυση στις θέσεις εργασίας με διάθεση κατάλληλων καθισμάτων. Η) Χώροι πρώτων βοηθειών Στους χώρους εργασίας που ο αριθμός των εργαζομένων υπερβαίνει τους 100 πρέπει να προβλέπεται ένας ή περισσότεροι χώροι πρώτων βοηθειών. Χώρος πρώτων βοηθειών πρέπει επίσης να υπάρχει και στους λοιπούς χώρους εργασίας όπου ο τύπος της δραστηριότητας η οποία αναπτύσσεται εκεί και η συχνότητα των ατυχημάτων το απαιτούν. Οι χώροι που προορίζονται για την παροχή πρώτων βοηθειών πρέπει να εξοπλίζονται με τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και υλικά πρώτων βοηθειών, να διαθέτουν τρεχούμενο νερό, να εξυπηρετούνται από ένα ή περισσότερα εντεταλμένα και ειδικά εκπαιδευμένα για την παροχή πρώτων βοηθειών άτομα και να επιτρέπουν την άνετη είσοδο τραυματιοφορέων και φορείων. Εικ.4: Τσάντα πρώτων βοηθειών 44

50 Τα ελάχιστα απαιτούμενα υλικά πρώτων βοηθειών πρέπει να είναι: 1. Ακετυλοσαλικιλικό οξύ 2. Παρακεταμόλη 3. αντιισταμινικά δισκία 4. αντιόξινα δισκία, 5. σπασμολυτικό (σταγόνες ή δισκία) 6. αντιδιαριϊκό καολίνης/πηκτίνης 7. αντισηπτικό κολλύριο 8. αντιϊσταμινική αλοιφή 9. επίδεσμο 10. βαμβάκι 11. απορροφητική γάζα αποστειρωμένη 12. τριγωνικό επίδεσμο 13. ποτηράκια μιας χρήσης 14. αιμοστατικό επίδεσμο 15. διάλυμα αμμωνίας 16. οξυζενέ 17. οινόπνευμα καθαρό 18. βάμμα ιωδίου 19. χάπια άνθρακα Σημείωση Οι ποσότητες των παραπάνω ειδών καθορίζονται ανάλογα με τον αριθμό των εργαζομένων. Η συμπλήρωσή τους και με άλλα είδη καθορίζεται από το γιατρό εργασίας. Οι χώροι πρώτων βοηθειών πρέπει να επισημαίνονται κατάλληλα. Υλικό πρώτων βοηθειών πρέπει να διατίθεται ακόμα και στους χώρους που αυτό απαιτείται λόγω των συνθηκών εργασίας. Το υλικό πρέπει να έχει κατάλληλη σήμανση και η πρόσβασή του να είναι ευχερής. Πίνακας με οδηγίες για την παροχή πρώτων 45

51 βοηθειών συνοδευόμενες κατά το δυνατόν και με αντίστοιχα σχήματα και εικόνες πρέπει να αναρτάται σε εμφανή σημεία των εργασιακών χώρων. Θ) Πυροπροστασία Οδοί διαφυγής Ανάλογα με τις διαστάσεις και τη χρήση των κτιρίων, τον υπάρχοντα εξοπλισμό, τα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά των χρησιμοποιούμενων ουσιών καθώς και το μέγιστο αριθμό των ατόμων που μπορούν να υπάρχουν εκεί, οι εργασιακοί χώροι πρέπει να εφοδιάζονται με κατάλληλο και επαρκή εξοπλισμό κατάσβεσης της πυρκαγιάς και, εφόσον χρειάζεται, με ανιχνευτές και συστήματα συναγερμού. Ο μη αυτόματος ( χειροκίνητος ) εξοπλισμός πυρόσβεσης πρέπει να είναι ευπρόσιτος και εύχρηστος. Εικ.5 : Μέσα πυροπροστασίας 46

52 Οδοί διαφυγής και έξοδοι κινδύνου Οι οδοί διαφυγής και οι έξοδοι κινδύνου είναι απαραίτητο να διατηρούνται ελεύθερες και να οδηγούν από το συντομότερο δρόμο στην ύπαιθρο ή σε ασφαλή περιοχή. Σε περίπτωση κινδύνου όλες οι θέσεις εργασίας πρέπει να έχουν την ικανότητα εκκενώνονται από τους εργαζόμενους γρήγορα και με συνθήκες πλήρους ασφάλειας. Ο αριθμός, η κατανομή και οι διαστάσεις των οδών και εξόδων κινδύνου εξαρτώνται από τη χρήση, τον εξοπλισμό και τις διαστάσεις των χώρων εργασίας αλλά και το μέγιστο αριθμό των ατόμων που μπορεί να βρίσκονται σε αυτούς τους χώρους. Οι θύρες κινδύνου πρέπει να ανοίγουν προς τα έξω, δεν πρέπει να είναι κλειστές με τρόπο που να μην μπορεί να της ανοίξει εύκολα και αμέσως καθένας που τυχόν χρειαστεί να τις χρησιμοποιήσει σε περίπτωση ανάγκης. Απαγορεύονται σαν θύρες κινδύνου οι συρόμενες και οι περιστρεφόμενες θύρες. Επίσης, οι ειδικές οδοί διαφυγής και οι έξοδοι κινδύνου πρέπει να επισημαίνονται και μάλιστα η σήμανση αυτή πρέπει να τοποθετείται σε 47

53 κατάλληλα σημεία και να είναι διαρκής. Οι θύρες κινδύνου δεν πρέπει να κλειδώνονται. Οι οδοί διαφυγής και οι έξοδοι κινδύνου, όπως και οι διάδρομοι κυκλοφορίας και οι θύρες πρόσβασης σε αυτούς, δεν πρέπει να φράσσονται από αντικείμενα, ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανεμπόδιστα ανά πάσα στιγμή. Σε περίπτωση βλάβης του φωτισμού, οι οδοί διαφυγής και οι έξοδοι κινδύνου που χρειάζονται φωτισμό πρέπει να διαθέτουν εφεδρικό φωτισμό επαρκούς έντασης. Ι) Μετακινήσεις στο χώρο εργασίας Διάδρομοι κυκλοφορίας Οι διάδρομοι κυκλοφορίας, τα κλιμακοστάσια, οι μόνιμες σκάλες, οι αποβάθρες και οι εξέδρες φόρτωσης, πρέπει να είναι σχεδιασμένες, κατασκευασμένες, διαρρυθμισμένες και να διατηρούνται έτσι ώστε να μπορούν να χρησιμοποιούνται από τους πεζούς και τα οχήματα εύκολα με πλήρη ασφάλεια και σύμφωνα με τον προορισμό τους. Από τη χρήση των διαδρόμων κυκλοφορίας δεν μπορεί να κινδυνεύουν οι εργαζόμενοι που απασχολούνται κοντά σε αυτούς. Ο υπολογισμός των διαστάσεων των διαδρόμων κυκλοφορίας προσώπων ή και εμπορευμάτων πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τον αναμενόμενο αριθμό χρηστών και το είδος της επιχείρησης. Εφόσον χρησιμοποιούνται μεταφορικά μέσα σε αυτούς διαδρόμους κυκλοφορίας, πρέπει να προβλέπεται επαρκής χώρος ασφάλειας για τους πεζούς. Οι οδοί κυκλοφορίας για οχήματα πρέπει να βρίσκονται σε αρκετή απόσταση από θύρες, πύλες, διαβάσεις πεζών, διαδρόμους και κλιμακοστάσια. Εφόσον η χρήση και 48

54 εξοπλισμός των χώρων το απαιτούν, για την εξασφάλιση της προστασίας των εργαζομένων, πρέπει να τοποθετείται σε εμφανές σημείο, το σχεδιάγραμμα των διαδρόμων κυκλοφορίας. Κυλιόμενες σκάλες και διάδρομοι Οι κυλιόμενες σκάλες και οι κυλιόμενοι διάδρομοι πρέπει: Να λειτουργούν με ασφάλεια. Να εξοπλίζονται με τα απαραίτητα συστήματα ασφαλείας. Να εξοπλίζονται με συστήματα επείγουσας ακινητοποίησης, τα οποία να αναγνωρίζονται εύκολα και να είναι ευπρόσιτα. Κ) Προστασία από πτώσεις και πτώση αντικειμένων - ζώνες κινδύνου Θέσεις εργασίας, διάδρομοι, εξέδρες, πλατύσκαλα, πεζογέφυρες, κεκλιμένα επίπεδα και κάθε άλλο δάπεδο στο οποίο έχουν πρόσβαση οι εργαζόμενοι, το οποίο βρίσκεται σε ύψος μεγαλύτερο των 0.75 μέτρων, πρέπει να έχει σε κάθε ελεύθερη πλευρά προστατευτικό έναντι πτώσης προπέτασμα. 49

55 Εικ.6: Προειδοποιητικές πινακίδες πρόληψης κίνδυνου από διάφορα αντικείμενα Προστατευτικό προπέτασμα απαιτείται επίσης και στις παρακάτω περιπτώσεις: Σε ανοίγματα δαπέδων και οριζόντιων γενικά επιφανειών ( τάφροι, καταπακτές, κανάλια κλπ.) όταν δεν διαθέτουν κάλυμμα ή άλλο σύστημα που να αποκλείει την πτώση εργαζομένων μέσα σε αυτά. Σε δοχεία ή δεξαμενές με θερμά, καυστικά, διαβρωτικά ή δηλητηριώδη υγρά, καθώς και σε δοχεία, κάδους ή δεξαμενές με μηχανισμό ανάμιξης ή ανάδευσης όταν τα χείλη τους βρίσκονται στο δάπεδο ή σε ύψος μικρότερο από 1.00 μέτρο από το δάπεδο και δεν διαθέτουν κάλυμμα ή άλλο σύστημα που να αποκλείει την πτώση εργαζομένων σε αυτά. Σε ανοίγματα τοίχων και κατακόρυφων γενικά επιφανειών. Σε διαβάσεις πάνω από επικίνδυνες ζώνες. Στις περιπτώσεις που υπάρχει περίπτωση να σημειωθεί πτώση αντικειμένων ( π.χ. από υπερκείμενες θέσεις εργασίας, στοιβαγμένα υλικά κλπ.) πρέπει να λαμβάνονται κατάλληλα προστατευτικά μέτρα για να αποφευχθεί ο κίνδυνος τραυματισμού των εργαζομένων. Εφόσον οι χώροι εργασίας περιέχουν επικίνδυνες ζώνες που οφείλονται στη φύση της εργασίας και παρουσιάζουν κίνδυνο πτώσης των 50

56 εργαζομένων ή κίνδυνο από την πτώση αντικειμένων, οι χώροι αυτοί πρέπει να είναι εφοδιασμένοι, όσο το δυνατόν γίνεται, με σύστημα που να εμποδίζει την είσοδο εργαζομένων που δεν έχουν εξουσιοδότηση, σε αυτές τις ζώνες. Επίσης, πρέπει να λαμβάνονται τα κατάλληλα μέτρα για την προστασία των εργαζομένων που εξουσιοδοτούνται να εισέρχονται στις επικίνδυνες ζώνες. Τέλος, οι επικίνδυνες ζώνες πρέπει να επισημαίνονται ευκρινώς με ειδικές λωρίδες κλίσεις 45ο κίτρινου - μαύρου ή κόκκινου - λευκού χρωματισμού. Λ) Φυσικοί Παράγοντες Στους κλειστούς χώρους εργασίας είναι απαραίτητη η ύπαρξη νωπού αέρα, λαμβάνοντας υπόψη τις μεθόδους εργασίας και τη σωματική προσπάθεια την οποία καταβάλλουν οι εργαζόμενοι. Η διασφάλιση της ποιότητας του αέρα πρέπει να γίνεται με βάση τις αρχές της υγιεινής. Εάν η ανανέωση του αέρα επιτυγχάνεται με τεχνητά μέσα ή συστήματα ( εξαερισμός, κλιματισμός ) τότε αυτά πρέπει: Να λειτουργούν συνεχώς. Να διατηρούνται σε καλή κατάσταση λειτουργίας. Κάθε βλάβη του συστήματος να επισημαίνεται κατάλληλα από αυτόματη διάταξη ενσωματωμένη στο σύστημα ή το μέσο. 51

57 Σε περίπτωση που χρησιμοποιούνται εγκαταστάσεις κλιματισμού ή μηχανικού εξαερισμού πρέπει να λειτουργούν κατά τρόπο τέτοιο ώστε να αποτρέπεται η έκθεση των εργαζομένων σε ενοχλητικά ρεύματα. Αποθέσεις και ρύποι στις εγκαταστάσεις κλιματισμού ή μηχανικού εξαερισμού που μπορεί να επιφέρουν κίνδυνο για την υγεία των εργαζομένων λόγω μόλυνσης του εισπνεόμενου αέρα, πρέπει να περιορίζονται άμεσα. Εικ.7: Συστήματα εξαερισμού Μ) Θερμοκρασία στους χώρους εργασίας Οι χώροι εργασίας κατά τη διάρκεια του ωραρίου εργασίας πρέπει να έχουν θερμοκρασία ανάλογη με τη φύση της εργασίας και τη σωματική προσπάθεια που απαιτείται για την εκτέλεσή της, λαμβάνοντας πάντα υπόψη και τις κλιματολογικές συνθήκες των εποχών του έτους. Περιοχές θέσεων εργασίας υπό την επίδραση 52

58 υψηλών θερμοκρασιών οι οποίες εκλύονται από τις εγκαταστάσεις, πρέπει να ψύχονται μέχρι μία ανεκτή θερμοκρασία, όσο αυτό είναι πρακτικά δυνατό. Σε χώρους εργασίας με παράθυρα και γυάλινα τοιχώματα πρέπει να γίνεται λήψη μέτρων ώστε να αποφεύγεται ο υπερβολικός ηλιασμός λαμβανομένου υπόψη του είδους της εργασίας και της φύσης του χώρου εργασίας. Σε περίπτωση καύσωνα εφαρμόζονται τα ειδικά μέτρα που προβλέπονται από τις ισχύουσες διατάξεις και τις εγκυκλίους οδηγίες. Η θερμοκρασία των χώρων ανάπαυσης, εστιατορίων υγιεινής, παροχής πρώτων βοηθειών και των φυλακίων πρέπει να ανταποκρίνονται στον ειδικό προορισμό των χώρων αυτών. Εικ.8: Απόσταση ασφάλειας λόγο υψηλής υπερθέρμανσης των κινητήρων Ν) Φωτισμός 53

59 Οι χώροι εργασίας, διαλείμματος και πρώτων βοηθειών πρέπει να έχουν άμεση οπτική επαφή με εξωτερικό χώρο. Εξαιρούνται οι: Χώροι εργασίας, στους οποίους τεχνικοί λόχοι παραγωγής δεν επιτρέπουν άμεση οπτική επαφή με τον εξωτερικό χώρο. Χώροι εργασίας με επιφάνεια κάτοψης πάνω από 2000 τετραγωνικά μέτρα, εφόσον υπάρχουν επαρκή διαφανή ανοίγματα στην οροφή. Οι εγκαταστάσεις φωτισμού των χώρων εργασίας και διαδρομών κυκλοφορίας κατασκευάζονται ή διευθετούνται με τρόπο ώστε να μην κινδυνεύει η ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων. Ειδικότερα ο τεχνητός φωτισμός πρέπει: Να είναι ανάλογος με το είδος και τη φύση της εργασίας. Να έχει χαρακτηριστικά φάσματος παραπλήσια με του φυσικού φωτισμού. Να ελαχιστοποιεί τη θάμβωση. Να μη δημιουργεί υπερβολικές αντιθέσεις και εναλλαγές φωτεινότητας. Να διαχέεται, κατευθύνεται και κατανέμεται σωστά. Οι ανάγκες σε φωτισμό γενικό ή τοπικό ή συνδυασμένο γενικό και τοπικό, καθώς και η ένταση του φωτισμού εξαρτώνται από το είδος, τη φύση της εργασίας και την οπτική προσπάθεια που απαιτεί. Αν από το είδος απασχόλησης των εργαζομένων και τα άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της επιχείρησης είναι δυνατό να προκύψουν και κίνδυνοι ατυχήματος από απρόοπτη διακοπή του γενικού φωτισμού, πρέπει να υπάρχει εφεδρικός φωτισμός ασφάλειας. Η ένταση του εφεδρικού φωτισμού είναι το 1/100 της έντασης του γενικού και οπωσδήποτε όχι μικρότερη από το 1 λουξ (LUX). Οι διακόπτες του τεχνητού φωτισμού πρέπει να είναι εύκολα προσιτοί ακόμα και στο σκοτάδι και να είναι τοποθετημένοι κοντά σε εισόδους και εξόδους, αλλά και κατά μήκος των διαδρόμων κυκλοφορίας και των θυρίδων προσπέλασης. 54

60 Εικ.9: Βιομηχανικός φωτισμός ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 55

61 ΓΡΑΠΤΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΙΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ METAL SYSTEM 4.1 Γνωριμία με το εργοστάσιο και τεχνικό προσωπικό Η εταιρία ιδρύθηκε το 1979 με αντικείμενο την παραγωγή προϊόντων μορφοποιημένης λαμαρίνας. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα το 1994 προσθέτει στα προϊόντα της και την παραγωγή σασί για θωρακισμένες πόρτες. Έτσι λοιπόν από το 2000 η METAL SYSTEM, έχει δυνατότητα παραγωγής 400 σασί ημερησίως. Στο πλαίσιο της διασφάλισης της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων όλη η προεργασία των κατασκευών γίνεται με τη βοήθεια ρομποτικών συστημάτων. Οι εγκαταστάσεις της εταιρίας εκτείνονται σε ιδιόκτητο χώρο τ.μ. εκ των οποίων τα τμ. στεγασμένος χώρος παραγωγής. Η εταιρία στοχεύει στην κάλυψη των αναγκών των πελατών της με ταχύτερο και αποτελεσματικό τρόπο, αλλά και στην περαιτέρω βελτίωση των προϊόντων που 56

62 παράγουν. Τα προϊόντα της διατίθενται σε κατασκευαστές θυρών κτιρίων και σε επαγγελματίες του ευρύτερου δομικού χώρου. Η πρώτη γνωριμία με το τεχνικό προσωπικό ήταν ενθαρρυντική λόγο της άρτιας εκπαίδευσης και υπευθυνότητας που διακατέχει σαν εταιρία στα χρόνια λειτουργιάς της. Πραγματοποιήθηκε ξενάγηση στους χώρους παραγωγής συσκευασίας και αποθήκευσης των προϊόντων. 4.2 Καταγραφή χώρου 57

63 Τα τμήματα του εργοστάσιου είναι : 1) Χώρος παράγωγης 2) Γραφεία 3) Γραμματεία 4) Βοηθητικοί χώροι 5) Αποθήκες 6) Συσκευαστήριο 7) Χώρος φορτοεκφόρτωσης 8) Φούρνοι 9) Βαφείο 10) Έλεγχος παραγωγής τελικού προϊόντος Απασχολούμενο προσωπικό απαρτίζεται από τις εξής ειδικότητες : 1) Υπάλληλοι 2) Εργατοτεχνίτες 3) Μηχανικοί 4) Τεχνικός Ασφαλείας 5) Ηλεκτρολόγοι 6) Μηχανολόγοι 7) Ηλεκτροκολλητές 8) Λοιπό προσωπικό Ο Εγκατεστημένος μηχανολογικός εξοπλισμός περιλαμβάνει : 58

64 Η εγκατεστημένη ισχύς των μηχανημάτων του εργοστασίου μαζί με την μηχανολογική επέκταση είναι 197,95 KW η κινητήρια και 100,00 KVA η θερμική. Η μηχανολογική επέκταση περιλαμβάνει μηχανολογικό εξοπλισμό ισχύος 31,95 KW. Ο μηχανολογικός εξοπλισμός του εργοστασίου περιλαμβάνει αναλυτικά τα παρακάτω μηχανήματα: Α/Α ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΕΜ. ΚΙΝΗΤΗΡΙΑ ΘΕΡΜΙΚΗ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΑΜΕΣΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΣΧΥΣ ΙΣΧΥΣ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ 1 Ψαλίδι 1 7,30 KW - 2 Ψαλίδι 1 11,00 KW - 3 Στραντζόπρεσα 1 7,30 KW - 4 Στραντζόπρεσα 1 3,30 KW - 5 Γερανογέφυρα 10 τόνων 1 5,10 KW - 6 Στραντζόπρεσα 1 7,30 KW - 7 Γερανογεφυρα 16 τόνων 1 7,30 KW - 8 Πάντζικ 1 2,90 KW - 9 Πάντζικ 1 5,10 KW - 10 Παντογράφος 1 0,70 KW - 11 Παντογράφος 1 0,70 KW - 12 Αεροσυμπιεστής 1 7,30 KW - 13 Δράπανο 1 0,40 KW - 14 Κορδέλα 1 1,5 KW - 59

65 15 Ηλεκτροπόντες 4-40,00 KV 16 Πρέσσα 10 τόνων 1 2,90 KW - 17 Στράντζα 1 3,70 KW - 18 Γωνιοψάλιδο 1 1,50 KW - 19 Ηλεκτροκολλήσεις 6-60,00 KV 20 Καμπίνα Βαφής 1 2,90 KW - 21 Ηλεκτροστατική Βαφή 1 9,90 KW - 22 Πάντζικ 1 5,10 KW - 23 Γραμμή Ισιωτικού 1 3,70 KW - 24 Παντογράφος ξύλου 1 0,70 KW - 25 Τσερκιέρα 1 1,00 KW - 26 Τσερκιέρα 1 1,00 KW - 27 Ρεκτιφιέ 1 9,70 KW - 28 Ρεβόρβερ 1 2,50 KW - 29 Ρεβόρβερ 1 2,50 KW - 30 Αεροσυμπιεστής 1 3,00 KW - 31 Γυαλιστικό 1 0,70 KW - 32 Βαρούλκο Ανυψωτικής Πλατφόρμας 1 5,20 KW - 33 Παλάγκο 1 2,00 KW - 34 Τόρνος 1 1,80 KW - 35 Τόρνος 1 1,80 KW - 60

66 36 Απορροφητήρας Καπνού 1 1,00 KW - 37 Απορροφητήρας Καπνού 1 1,00 KW - 38 Απορροφητήρας Καπνού 1 1,00 KW - 39 Απορροφητήρας Σκόνης 1 1,00 KW - 40 Ρομπότ 1 1,20 KW - 41 Ψυγείο Νερού Ηλεκτροπόντας 1 0,50 KW - 42 Τυλιχτικό 1 1,50 KW - 43 Τυλιχτικό 1 1,50 KW - 44 Σβούρα 1 5,00 KW - 45 Πολυδράπανο 5 κεφαλών 1 0,50 KW - 46 Κορδέλα 1 1,50 KW - 47 Κορδέλα 1 1,50 KW - 48 Πρέσσα 1 3,00 KW - 49 Πρέσσα 1 3,00 KW - 50 Πρέσσα 1 3,00 KW - 51 Πρέσσα 1 3,00 KW - 52 Πρέσσα 1 3,00 KW - 53 Δράπανο 1 0,40 KW - 54 Ανυψωτικό 1 1,30 KW - 55 Πλυντήριο Βαφής 1 0,35 KW - 56 Πιστόλι Βαφής

67 57 Πιστόλι Βαφής Γωνιάστρα 1 2,10 KW - 59 Πρέσσα Ξύλου 1 1,20 KW - ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ 60 Πρέσσα Αέρος Αεροσυμπιεστής 1 30,00 KW - 62 Δράπανος 1 0,75 KW - 63 Δισκοπρίονο 1 1,20 KW - ΣΥΝΟΛΟ ΚΙΝΗΤΗΡΙΑΣ ΙΣΧΥΣ 166,00 KW ΣΥΝΟΛΟ ΘΕΡΜΙΚΗΣ ΙΣΧΥΣ 100,00 KV ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ 31,95 KW ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΣΥΝΟΛΙΚΗΣ ΙΣΧΥΣ 197,95 KW Πινακ.4.1: Εγκατεστημένος μηχανολογικός εξοπλισμός Ακολουθεί η κάτοψη του κτιρίου που περιλαμβάνει τον τομέα της παράγωγης αποθήκευσης συσκευασίας και γραφείων. 62

68 Διαγραμ.4.1: Κάτοψη των εγκαταστάσεων metal system 63

69 Διαγραμ.4.2: Κάτοψη του χώρου παραγωγής και γραφείων όπου έγινε η μελέτη εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου 64