ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή

Transcript

1 ΠΑΝΑΓΙΑ ΠΡΟΥΣΙΩΤΙΣΣΑ Περιοδικό ἐκδιδόμενο κάθε Κυριακή Ὑπό Ἐπισκόπου Ἰερεμίου, Μητροπολίτου Ἱ. Μ. Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως «Εἰς πόλιν ἤ εἰς Ρούμελην, ὅπου περιπατήσεις, παντοῦ ἀκούεις ὄνομα τό τῆς Προυσιωτίσσης» (Ἆσμα τοῦ εὐσεβοῦς λαοῦ) Κυριακή 12 Ἰουλίου 2015 ΚΥΡΙΑΚΗ ΣΤ ΜΑΤΘΑΙΟΥ Πρόκλου καί Ἱλαρίου μαρτ., Βερονίκης τῆς αἱμορροούσης Ἀπολυτίκιον Παναγίας Προυσιωτίσσης Ἦχος α Τῆς Ἑλλάδος ἁπάσης Σύ προΐστασαι πρόμαχος καί τερατουργός ἐξαισίων τῇ ἐκ Προύσσης εἰκόνι Σου, Πανάχραντε Παρθένε Μαριάμ καί γάρ φωτίζεις ἐν τάχει τούς τυφλούς δεινούς τε ἀπελαύνεις δαίμονας καί παραλύτους δέ συσφίγγεις, Ἀγαθή, κρημνῶν τε σῴζεις καί πάσης βλάβης τούς Σοί προσφεύγοντας. Δόξα τῷ Σῷ ἀσπόρῳ τοκετῷ, δόξα τῷ Σέ θαυμαστώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διά Σοῦ τοιαῦτα θαύματα. ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΨΑΛΤΗΡΙΟΥ Ὁ 9ος Ψαλμός B μέρος Ὁ ἀσεβής κακοποιός καί προσευχή γιά τήν συντριβή του 1. Στό σημερινό μου κήρυγμα, ἀδελφοί χριστιανοί, θά σᾶς ἑρμηνεύσω τό Β μέρος τοῦ 9ου ψαλμοῦ, πού στό Ἑβραϊκό κείμενο ἀριθμεῖται ὡς 10ος ψαλμός.

2 Ὅπως εἴδαμε στό προηγούμενο κήρυγμά μας, τό Α μέρος τοῦ 9ου ψαλμοῦ ἦταν μιά εὐχαριστία στόν Θεό τοῦ βασιλιᾶ Δαυίδ γιά μία νικηφόρο νίκη κατά ἑνός ἐχθροῦ. Στό Β ὅμως μέρος του ὁ ψαλμός ἀλλάζει ἀτμόσφαιρα, γιατί ὁμιλεῖ γιά κάποιον κακό ἄνθρωπο ἤ καί γιά πολλούς κακούς ἀνθρώπους. Καί στρέφεται λοιπόν ὁ Δαυίδ στό ὑπόλοιπο ἐδῶ μέρος τοῦ ψαλμοῦ ἐναντίον αὐτῶν τῶν κακοποιῶν, παρακαλῶντας τόν Θεό νά τούς τιμωρήσει ἤ νά τόν τιμωρήσει, ἄν πρόκειται γιά ἕνα μόνο ἄνθρωπο. 2. Ἡ ἑρμηνεία πού δίδεται εἶναι ὅτι ὁ Δαυίδ μετά τήν εὐχαριστία του πρός τόν Θεό γιά τόν νικηφόρο ἀγώνα του κατά τοῦ ἐχθροῦ στράφηκε πρός τό δικό του κράτος, τό ὁποῖος ἔβλεπε ὅτι καταρρέει, γιατί ὑπῆρχαν σ αὐτό κακοί πολῖτες. Καί μάλιστα ἕνας ἀπ αὐτούς, τόν ὁποῖο παριστάνει μέ πολύ μελανές ἐκφράσεις καί εἰκόνες, εἶναι περισσότερο ἐπικίνδυνος ἀπό τούς ἄλλους. Πιθανόν αὐτός νά ἦταν καταπιεστής τῶν πολιτῶν καί νά εἶχε καί ὁμάδα ἀνθρώπων πού τόν ὑποστήριζαν καί συνέπρατταν μαζί του. Τό τμῆμα λοιπόν αὐτό τοῦ ψαλμοῦ μας δίνει μία περιγραφή τῶν ἀσεβῶν καί κακοποιῶν ἀνθρώπων, πού θά μᾶς ὠφελήσει νά τήν προσέξουμε. Ἀλλά καί ἐδῶ γενικά ἔχουμε τά χαρακτηριστικά τῶν ἀσεβῶν καί ἁμαρτωλῶν ἀνθρώπων. Κατά πρῶτον οἱ ἀσεβεῖς κομπάζουν καί ὑπερηφανεύονται: «Ἐν τῷ ὑπερηφανεύεσθαι τόν ἀσεβῆ», λέγει ὁ ψαλμωδός μας (στίχ. 23). Τά ὑπερήφανα δέ λόγια τῶν ἀσεβῶν γιά τόν ἑαυτό τους, εἶναι προσβλητικά κατά τῶν ἄλλων, τῶν ἁπλῶν καί τῶν πτωχῶν ἀνθρώπων, καί τούς πληγώνουν. Τούς «καῖνε». Γι αὐτό καί λέει ὁ ποιητής μας «ἐν τῷ ὑπερηφανεύεσθαι τόν ἀσεβῆ ἐμπυρίζεται ὁ πτωχός» (στίχ. 23). Ὄχι ὅμως μόνον κατά τῶν πτωχῶν καί ταπεινῶν ἀνθρώπων ἐκφράζονται οἱ ἀσεβεῖς, ἀλλά στρέφονται καί ἐναντίον τοῦ Θεοῦ. Δέν ἔχουν αὐτοί Θεό μέσα τους. Καθαρά τό λέγει αὐτός ἐδῶ ὁ ψαλμός μας: «Οὐκ ἔστιν ὁ Θεός ἐνώπιον αὐτοῦ» (στίχ. 25), τοῦ ἀσεβοῦς, δηλαδή. Πραγματικά ὁ ἀσεβής ἄνθρωπος καταρρίπτει ἀπό τήν καρδιά του τόν Θεό καί θεοποιεῖ τόν ἑαυτό του, τόν ὁποῖο παραδέχεται πάντα ὡς σταθερό καί ὡς παντοδύναμο. Ἔτσι καί ὁ ἀσεβής τοῦ ψαλμοῦ μας «εἶπεν ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ, οὐ μή σαλευθῶ ἀπό γενεᾶς εἰς γενεάν ἄνευ κακοῦ» (στίχ. 27). Θεωροῦσε ἀσάλευτο καί αἰώνιο τόν ἑαυτό του. Ἀπάτη καί θράσος!... Καί ὄχι μόνον αὐτό, ἀλλά ὁ ἀσεβής παριστάνει τόν Θεό ὡς ἀδύνατο νά τόν τιμωρήσει, ἔστω καί ἄν εἶναι ὀργισμένος ἐναντίον του. «Κατά τό πλῆθος τῆς ὀργῆς αὐτοῦ οὐκ ἐκζητήσει» ὁ Θεός αὐτόν λέγει (στίχ. 25). Καί τήν μακροθυμία τοῦ Θεοῦ, γιά τήν ὁποία δέν τόν ἔχει τιμωρήσει ἀκόμη, ὁ ἀσεβής αὐτός τήν περιπαίζει καί λέγει εἰρωνικά ὅτι λησμονάει ὁ Θεός. «Εἶπε γάρ ἐν καρδίᾳ αὐτοῦ ἐπιλέλησται ὁ Θεός» (στίχ. 32). Ὅμως ὅμως τό καταλαβαίνουμε ἡ ἀναίδεια καί ἡ βλασφημία 2

3 αὐτή τοῦ ἀσεβοῦς παροργίζει τόν Θεό, «παρώξυνε τόν Κύριον ὁ ἁμαρτωλός», ὅπως λέγει ἐδῶ ὁ ψαλμός μας (στίχ. 28). «Ἕνεκεν τίνος παρώξυνεν ὁ ἀσεβής τόν Θεόν;», ἐρωτᾶ πάλιν ὁ ψαλμωδός. Καί ἀπαντᾶ πάλι: Ἐπειδή ὁ ἀσεβής «εἶπε ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ οὐκ ἐκζητήσει» (στίχ. 34), ὅτι δέν μπορεῖ, δηλαδή, ὁ Θεός νά τόν εὕρει καί νά τόν τιμωρήσει. Φρικτά ἀκόμη εἶναι τά λόγια τοῦ ἀσεβοῦς καί ἀναιδοῦς ἀνθρώπου τοῦ ψαλμοῦ μας. Τά λόγια του εἶναι δόλια, στάζουν πικρία, λέγουν κατάρες: «Ἀρᾶς τό στόμα αὐτοῦ γέμει καί πικρίας καί δόλου, ὑπό τήν γλῶσσαν αὐτοῦ κόπος καί πόνος» (στίχ. 28). Ἀκόμη δέ φρικτότερες εἶναι οἱ πράξεις του, γιατί συμπράττει μέ ἄλλους πλούσιους καί ἰσχυρούς γιά νά καταφάγουν τόν πτωχό καί τόν ἀδύνατο (στίχ. 29). Πραγματικά νά τόν καταφάγουν, ὅπως τό λιοντάρι ἐπιτίθεται ὕπουλα καί κατατρώγει τά μικρά ζῶα. Ἔτσι κάνει καί ὁ ἀσεβής, λέγει ὁ ποιητής μας: «Ἐνεδρεύει ἐν ἀποκρύφῳ ὡς λέων ἐν τῇ μάνδρᾳ αὐτοῦ, ἐνεδρεύει τοῦ ἁρπάσαι πτωχόν, ἁρπάσαι πτωχόν ἐν τῷ ἑλκύσαι αὐτόν» (στίχ. 30), στήν φωλιά του γιά νά τόν καταφάγει! Ἀπό τήν παραπάνω περιγραφή τοῦ ἀσεβοῦς φαίνεται ὅτι αὐτός εἶναι λίαν ἐπικίνδυνος γιά τό ἔθνος, γιατί παριστάνεται ὅτι ἔχει καί δύναμη νά διοργανώνει παράταξη μέ ἄλλους κακοποιούς (στίχ. 29) καί νά προσβάλλει ὁμαδικά καί ὀργανωμένα τιμίους ἀνθρώπους στήν κοινωνία (βλ ). Πρόκειται, δηλαδή, περί κοινωνικοῦ κακοῦ, γιά τό ὁποῖο ὁ συνθέτης τοῦ ψαλμοῦ μας, ὁ βασιλεύς Δαυίδ, δέν μπορεῖ νά εἶναι ἀδιάφορος. Καί δέν εἶναι ἀδιάφορος, ὅπως φαίνεται ἀπό τήν ταραχή του στό τμῆμα αὐτό τοῦ ψαλμοῦ μας (στίχ ), παρά τήν χαρά του γιά τήν νίκη του κατά τοῦ ἐχθροῦ πού κατήγαγε, ὅπως εἴδαμε στό Α τμῆμα τοῦ ψαλμοῦ (στίχ. 1-21). Κατ ἀρχήν ὁ ψαλμωδός μας ἐδῶ εὔχεται ἀπό μόνος του νά ὑποστεῖ αὐτός, ὁ ἀσεβής δηλαδή κακοποιός, τά κακά πού σκοπεύει νά κάνει στούς ἀνθρώπους τοῦ συνόλου, νά πιαστεῖ αὐτός ὁ ἴδιος στίς παγίδες πού στήνει γιά νά συλλάβει τούς πτωχούς καί ἀδυνάτους: «Ἐν τῇ παγίδι αὐτοῦ ταπεινώσει (ὁ Θεός) αὐτόν, κύψει καί πεσεῖται ἐν τῷ αὐτόν κατακυριεῦσαι τῶν πενήτων» (στίχ. 31) εὔχεται ὁ ποιητής μας. Ἔπειτα ὅμως, ἀκόμη περισσότερο, ὁ ποιητής μας ἐδῶ προσεύχεται στόν Θεό καί Τόν παρακαλεῖ, χάριν τῶν πτωχῶν καί τῶν πενήτων, πού καταφεύγουν σ Αὐτόν γιά βοήθεια (στίχ. 35), νά συντρίψει τήν δύναμη τοῦ κακοποιοῦ ἀνθρώπου, γιά τόν ὁποῖο μίλησε (στίχ. 36). «Σύντριψον λέγει στόν Θεό τόν βραχίονα τοῦ ἁμαρτωλοῦ καί πονηροῦ» (στίχ. 36). Μιά περισσότερη καθυστέρηση τοῦ Θεοῦ θά φανεῖ ὅτι Αὐτός λησμόνησε τούς πτωχούς καί τούς πένητες, τούς ὁποί- 3

4 ους καταδυναστεύει καί ταλαιπωρεῖ ὁ ἀσεβής καί κακοποιός τῆς κοινωνίας. Γι αὐτό καί λέγει ὁ ποιητής μας στόν Θεό: «Ἀνάστηθι, Κύριε ὁ Θεός σάν νά «κοιμᾶται» δηλαδή ὁ Θεός, λόγῳ τῆς μακροθυμίας Του ὑψωθήτω ἡ χείρ σου, μή ἐπιλάθῃ τῶν πενήτων» (στίχ. 33). Ἔτσι θά φανεῖ ὅτι ὁ Θεός «τήν ἐπιθυμίαν τῶν πενήτων εἰσήκουσε, τήν ἑτοιμασίαν τῆς καρδίας αὐτῶν προσέσχε τό οὗς Του» (στίχ. 38) καί ὅτι δέν βασιλεύουν πιά οἱ κακοί, ἀλλά «βασιλεύσει Κύριος εἰς τόν αἰῶνα καί εἰς τόν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος» (στίχ. 37). Ἀκόμη, μέ τήν συντριβή τοῦ ἀσεβοῦς τοῦ ψαλμοῦ μας, «οὐ μή προσθῇ ἔτι μεγαλαυχεῖν ἄνθρωπος ἐπί τῆς γῆς» (στίχ. 39). Θά μάθουν δηλαδή ὅλοι οἱ ἀσεβεῖς νά μή σηκώνουν κεφάλι ἐπαιρόμενοι κατά τοῦ Θεοῦ καί κατά τῶν εὐσεβῶν ἀνθρώπων τοῦ Θεοῦ. Μέ πολλές εὐχές, Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας xxxxxxxxxx IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ Δημητσάνα, Πέμπτη 9 Ἰουλίου 2015 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗΣ ΚΑΤΗΧΗΣΗΣ [Μέ βάση καί πηγή τό σπουδαῖο ἔργο A CATECHETICAL HANDBOOK OF THE EASTERN ORTHODOX CHURCH τοῦ συγγραφέως D.H. Stamatis, ἔκδοσις Light & Life Publishing Company (συνιστοῦμε θερμά στούς γνῶστες τῆς Ἀγγλικῆς τήν ἀπόκτηση τοῦ βιβλίου), καί μέ ἄλλα ἐπίσης βοηθήματα, ἀρχίζω μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ νά δίνω, προφορικῶς πρῶτα καί γραπτῶς ἔπειτα, στόν λαό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως ὅπου διακονῶ, μία σειρά ἑβδομαδιαίων κατηχητικῶν μαθημάτων. Ἡ κατήχηση αὐτή θά εἶναι κατά πολύ πληρέστερη ἀπό τήν ἄλλη πού ἔγραψα πρό πολλῶν ἐτῶν μέ τόν τίτλο ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ καί μέ διαφορετικό τρόπο καί περιεχόμενο πρός ἐκείνη γραμμένη. Τά ἁγιογραφικά καί πατερικά χωρία πού θά παραθέτω θά γράφονται στήν γλώσσα τοῦ κειμένου μέ τήν παράκληση νά τά διαβάζουν οἱ ἀναγνῶστες ἐπανειλημμένως, ὥστε νά τά ἀποστηθίσουν.] ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΤΙ ΝΑ ΠΙΣΤΕΥΟΥΜΕ (Συνέχεια ἀπό τό προηγούμενο) Περί Παλαιᾶς Διαθήκης Ἡ Παλαιά Διαθήκη πρέπει νά ἑρμηνεύεται χριστολογικά. Ἔτσι τήν ἑρμήνευσαν οἱ ἅγιοι Ἀπόστολοι καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας. Πραγματικά ἡ Παλαιά Διαθήκη χωρίς τήν χριστολογική της ἑρμηνεία ἔχει «κάλυμμα», εἶναι ἀκατανόητη (βλ. Β Κορ. 3,12-16). Ὅλη τήν 4

5 Παλαιά Διαθήκη τήν βλέπουμε σάν μιά προφητεία περί τοῦ Χριστοῦ, προφητεία εἴτε μέ λόγια εἴτε μέ τύπους. Προλαμβάνουν οἱ τύποι, γιά νά μᾶς γίνει πιστευτή ἡ ἀλήθεια ἄς ἀναφέρουμε ἕνα παράδειγμα: Γιά νά μήν «ξαφνιαστοῦμε» ἀπό τό φοβερό γεγονός τῆς Καινῆς Διαθήκης, τό μέγα γεγονός τῆς θυσίας τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ καί μᾶς γίνει, λοιπόν, δυσπαράδεκτο, προλαμβάνουν οἱ τύποι του στήν Παλαιά Διαθήκη, πού μᾶς προετοιμάζουν νά τό δεχτοῦμε εὔκολα ἕνας τέτοιος τύπος εἶναι ἡ θυσία τοῦ Ἰσαάκ ἀπό τόν πατέρα του Ἀβραάμ. Ὁ Θεός σάν νά λέει (ἄς μᾶς ἐπιτραπεῖ νά γράψουμε): Ἔδωσα τόν Υἱό μου νά θυσιαστεῖ ἀλλά πρίν ἀπό Μένα τό ἴδιο ἔκανε καί ὁ Ἀβραάμ!!! 1 Τό θέμα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, λοιπόν, ὅπως καί τῆς Καινῆς, εἶναι ὁ ΧΡΙΣΤΟΣ. Μέ τήν διαφορά ὅτι ἐνῶ στήν Νέα Διαθήκη ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ εἶναι σαρκωμένος, στήν Παλαιά Διαθήκη εἶναι ἄσαρκος. Πρέπει νά διαβάζουμε τήν Παλαιά Διαθήκη. Ἡ θεία ἀποκάλυψη πού περιέχεται στήν Ἁγία Γραφή δόθηκε προοδευτικά. Γιά νά σπουδάσουμε, λοιπόν, τήν ἀποκάλυψη αὐτή, θά πρέπει νά ἀρχίσουμε ἀπό τά πρῶτα μαθήματά της, πού περιέχονται στήν Παλαιά Διαθήκη καί ἔπειτα νά προχωρήσουμε στά ὑψηλά της μαθήματα, πού περιέχονται στήν Καινή Διαθήκη γιατί, διαφορετικά, θά μᾶς εἶναι ἀκατανόητη ἡ ὑψηλή διδασκαλία τῆς Καινῆς καί δέν θά μπορέσουμε νά συλλάβουμε τό σχέδιο πού ἔκανε γιά τήν σωτηρία μας καί πού ἀρχίζει ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη (βλ. Ἑβρ. 1,1). Ἡ Παλαιά Διαθήκη εἶναι ἡ βάση τῆς Καινῆς. Ἡ Ἐκκλησία μας στηρίζεται στήν διδασκαλία τῶν Προφητῶν καί τῶν Ἀποστόλων, στήν Παλαιά δηλαδή καί στήν Καινή Διαθήκη. Τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας (Α Κυριακή Νηστειῶν) διακηρύσσουμε: «Οἱ προφῆται ὡς εἶδον, οἱ ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν... οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν». Ἡ Καινή Διαθήκη δέν κατήργησε τήν Παλαιά, ἀλλά τήν συμπλήρωσε. Ὁ Κύριός μας εἶπε: «Μή νομίσητε ὅτι ἦλθον καταλῦσαι τόν νόμον ἤ τούς προφήτας οὐκ ἦλθον καταλῦσαι ἀλλά πληρῶσαι» (Ματθ. 5,17). Πρέπει νά ξέρουμε ὅτι στήν Παλαιά Διαθήκη περιέχονται γενικά τρία πράγματα, τά ὁποῖα ἡ Καινή Διαθήκη ἀντιμετωπίζει μέ τρεῖς διαφορετικούς τρόπους: α) Τό τελετουργικό μέρος (Λευιτικό). Τό μέρος αὐτό καταργήθηκε τελείως καί δέν ἔχει καμμία ἰσχύ. β) Ὅ,τι ἀφορᾶ τήν πίστη καί τήν ἠθική. Τό μέρος αὐτό τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ὄχι μόνο δέν καταργεῖται στήν Καινή, ἀλλά ἐπεκτείνεται καί τελειοποιεῖται γιατί στήν Καινή Διαθήκη ἔχουμε τήν τέλεια Ἀποκάλυψη πού κήρυξε ὁ σαρκωθείς Υἱός τοῦ Θεοῦ καί ὁ ἠθικός τρόπος ζωῆς τελειοποιεῖται καί αὐτός, γιατί ἡ πολυγαμία γίνεται μονογαμία καί ἰσόβια παρθενία καί ἡ ἀντιδικία γίνεται ἀπόλυτη ἀγάπη. Καί γ) ἡ προφητεία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης πραγματοποιεῖται στήν Καινή καί παραμένει. Δέν εἶναι ἄχρηστη, λοιπόν, ἡ Παλαιά Διαθήκη, ἐπειδή ἦλθε ἡ Καινή. Ὁ Χριστός δέν κατάργησε τήν Παλαιά, ἀλλά τήν συμπλήρωσε: «Τοσοῦτον οὖν κέρδος (τῆς Π.Δ.) φησίν, ἔλυσεν ὁ Χριστός; Μή γένοιτο ἀλλά καί σφόδρα ἐπέτεινε» (Χρυσόστομος). 2 [Ἀπό τό βιβλίο μας Η ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ (περιεχόμενο καἴ θεολογία της), ἔκδοσις Γ, Ἀθῆναι 2005, σελ ] (Συνεχίζεται) 1. Παραθέτουμε αὐτή τήν ὡραία περικοπή τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου: «Καθάπερ βασιλέως εἰσιόντος, προτρέχουσι στρατιῶται, ὥστε μή ἀθρόον ἀπαρασκευάστως δέξασθαι τόν βασιλέα οὕτω καί θαύματος μέλλοντος γίνεσθαι παραδόξου, προτρέχουσι τύποι, ὥστε ἡμᾶς προμελετήσαντας μή καταπλαγῆναι ἀθρόον, μηδέ ἐκστῆναι τῷ παραδόξῳ τοῦ γινομένου. Τοῦτο καί ἐπί τοῦ θανάτου» (τοῦ Χριστοῦ) (Εἰς τήν ὁμιλία «Περί μή ἀπογνώσεως καί προσευχῆς κατά ἐχθρῶν». Εἰς Ἅπαντα Ἁγίων Πατέρων τ. 20, 357ΑΒ). 2. Εἰς τό κατά Ματθαῖον ὁμιλία ΛΘ (Ἅπαντα Ἁγίων Πατέρων τ. 66 σ. 267). 5

6 xxxxxxxxxx IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ Δημητσάνα, Δευτέρα 6 Ἰουλίου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ (β) Τέλος τῆς Ἐξορίας (14,1-4α) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἡ προηγούμενη περικοπή μιλοῦσε γιά τήν πτώση τῆς Βαβυλῶνος καί αὐτό σημαίνει αὐτό πού λέγει ἐδῶ ἡ περικοπή μας, ὅτι δηλαδή ὁ Ἰσραήλ θά λυτρωθεῖ καί θά ἐπιστρέψει στήν πατρίδα του (στίχ. 1). Καί ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά ὁ Ἰσραήλ θά κατακτήσει τούς κατακτητές του καί θά δουλώσει τούς ἀφέντες του (στίχ. 2). Ἔπειτα, ἐλευθερωμένος πιά ὁ Ἰσραήλ καί ἀναπαυμένος ἀπό τήν σκληρή του δουλεία (στίχ. 3), θά πεῖ ἕνα εἰρωνικό ἆσμα κατά τῆς ὑπερηφάνου Βαβυλῶνος (στίχ. 4α)! (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 14, 1 Ὁ Κύριος θά ἐλεήσει τόν Ἰακώβ καί θά ἐκλέξει πάλι τόν Ἰσραήλ καί αὐτοί (οἱ Ἰσραηλῖτες) θά ἀναπαυθοῦν στήν χώρα τους (ἐπιστρέφοντες ἀπό τήν αἰχμαλωσία τους) καί ὁ ξένος θά προστεθεῖ σ αὐτούς, θά προστεθεῖ στόν οἶκο τοῦ Ἰακώβ. 2 Οἱ λαοί θά τούς παραλάβουν (τούς Ἰσραηλῖτες) καί θά τούς φέρουν στούς τόπους τῆς κατοικίας τους, ἀλλά (οἱ Ἰσραηλῖτες) θά τούς ἐξουσιάσουν στό ἔδαφος τοῦ Κυρίου ὡς δούλους καί δοῦλες καί θά πληθυνθοῦν καί θά γίνουν αἰχμάλωτοι (στούς Ἰσραηλῖτες) αὐτοί 6

7 πού τούς αἰχμαλώτευσαν καί θά κυριευθοῦν (ἀπό τούς Ἰσραηλῖτες) αὐτοί πού τούς κυρίευσαν. 3 Τήν ἡμέρα πού ὁ Κύριος θά σέ ἀπαλλάξει ἀπό τήν ὀδύνη σου, τόν φόβο σου καί τήν σκληρή σου δουλεία, μέ τήν ὁποία τούς δούλευσες, 4α θά ἀπευθύνεις αὐτό τό σατυρικό ἆσμα κατά τοῦ βασιλέως τῆς Βαβυλῶνος. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 14,1-4α. Αὐτή ἡ ἀγγελία τῆς ἐπιστροφῆς τῶν ἐξορίστων καί τῆς μεταστροφῆς τῶν ἐθνῶν δέν εἶναι στήν θέση της εὑρισκομένη σ αὐτή τήν συλλογή τῶν προφητειῶν κατά τῶν ξένων λαῶν. Πρέπει νά συνδεθεῖ μέ τούς στίχ. Ἠσ. 49,22 καί 66,20. Βλ. 46,14 σχόλ. Ὁ Herbert ὅμως (στήν σειρά The Cambridge Bible Commentary) δικαιολογεῖ τήν θέση της λέγων ὅτι αὐτό τό πεζό τεμάχιο χρησιμεύει ὡς κατάληξη τοῦ προηγουμένου ποιήματος καί αὐτός ὁ τρόπος ἔχει τόν ὅμοιόν του καί σέ ἄλλες περικοπές τοῦ βιβλίου τοῦ προφήτου (49,22 ἑξ. 56, ,10-14). 14,1.2. Τό 586 π.χ. ὁ Κῦρος τῆς Περσίας ἐπέτρεψε στόν Ἰσραήλ νά ἐπιστρέψει στήν πατρίδα του καί νά κτίσει τόν ναό στήν Ἱερουσαλήμ. Ὁ «γειώρας» (στίχ. 1), προσήλυτοι στόν Ἰουδαϊσμό, ἀναφέρεται σέ μετά τήν αἰχμαλωσία προφητεία (Ζαχ. 8,20-22). 13,4α. Βασιλεύς Βαβυλῶνος. Στόν στίχ. 12 συγκρίνεται μέ τόν «ἑωσφόρο» ἤ τόν Σατανᾶ. (γ) Ὁ Θάνατος τοῦ βασιλέως τῆς Βαβυλῶνος (14,4β-23) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Τό ποίημα αὐτό εἶναι ἕνα μοιρολόϊ καί ἀπευθύνεται στόν βασιλέα τῆς Βαβυλῶνος. Ὁ θάνατος τοῦ βασιλέως αὐτοῦ ἔδωσε χαρά καί στούς ὑπηκόους του (στίχ. 7) καί σ αὐτές ἀκόμη τίς κέδρουςτοῦ Λιβάνου (στίχ. 8), γιατί δέν θά ἔρχονται πιά ξυλοκόποι νά τίς κόπτουν γιά τά παλάτια του! Στόν Ἅδη (στό l av], «Σε ώλ») οἱ σκιές τῶν νεκρῶν τῶν προηγουμένων ἰσχυρῶν βασιλέων καί ἀρχόντων παριστάνονται νά ἐκπλήσσονται καί αὐτές γιά τό τέλος τοῦ μεγάλου καί πεφημισμένου δυνάστου τῆς Βαβυλῶνος, γιά τό πῶς δηλαδή συνέβηκε καί μέ αὐτόν νά κατεβεῖ στόν Ἅδη ἡ δόξα του (στίχ. 9-11). Τό θρηνῶδες ποίημα χρησιμοποιεῖ τήν γλώσσα ἑνός βαβυλωνιακοῦ μύθου, ἀφοῦ μάλιστα ἀπευθύνεται πρός βαβυλώνιο βασιλέα (στίχ ): «Πῶς ἐξέπεσεν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ ὁ ἑωσφόρος, ὁ πρωΐ ἀνατέλλων;». Κατά τόν μῦθο ὁ θεός τοῦ βαβυλωνιακοῦ πανθέου lleyhe («χελέλ») σκέφθηκε νά ὑψώσει τόν ἑαυτόν του ὑπεράνω τῶν ἄλλων θεῶν καί νά γίνει ἴσος μέ τόν Ὕψιστο. Τότε αὐτός ἔπεσε σάν ἕνας μετεωρίτης στά βάθη τοῦ ld j («χεδέλ»), τοῦ Ἅδου. Ἔτσι, σάν τό Ἄστρο τῆς Αὐγῆς τοῦ μύθου, ἔπεσε διά τήν ὑπερηφάνειά του καί ὁ βαβυλώνιος βασιλεύς τοῦ παρόντος ἄσματος. Τέλος, οἱ θρηνοῦντες ἐκπλήσσονται, γιατί ὁ βασιλεύς τῆς Βαβυλῶνος στόν 7

8 θάνατό του ὑπέστη τήν πιό μεγάλη ἐντροπή, ἐπειδή παρέμεινε ἄταφο τό σῶμα του, ἐνῶ ὅλοι οἱ ἡττηθέντες βασιλεῖς εἶχαν τήν τιμή νά κηδευθοῦν ἀπό τόν λαό τους (στίχ. 18). Γιά τά κυριαρχικά του σχέδια ὁ βασιλεύς Βαβυλῶνος ἔφερε καταστροφή στόν ἴδιο του τόν λαό (στίχ. 21). (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 14, 4β Θά πεῖς ἐκείνη τήν ἡμέρα: «Πῶς ἐσίγησε ὁ τύραννος, πῶς σταμάτησε ὁ ἐκβιαστής; 5 Ὁ Κύριος συνέτριψε τόν ζυγό τῶν ἁμαρτωλῶν τόν ζυγό τῶν ἀρχόντων. 6 Πατάξας ἕνα ἔθνος μέ ὀργή μέ ἀθεράπευτη πληγή κτυπώντας ἕνα ἔθνος μέ θυμώδη πληγή, μέ τήν ὁποίαν δέν τούς λυπήθηκε, ἀναπαύθηκε μέ ἡσυχία. α 7 Ὅλη ἡ γῆ κραυγάζει μέ χαρά 8 τά δένδρα ἐπίσης τοῦ Λιβάνου χαίρονται ἐναντίον σου καί οἱ κέδροι τοῦ Λιβάνου (λέγουν:) Ἀπό τότε πού ἐσύ κατέπεσες δέν ἦρθε κανείς γιά νά μᾶς κόψει. 9 Ὁ ἅδης ἀπό κάτω πικράθηκε πού σέ συνάντησε ὅλοι οἱ μεγάλοι πού κυβέρνησαν τήν γῆ σηκώθηκαν ὅλοι ἐναντίον σου ἐγέρθηκαν ἀπό τούς θρόνους τους ὅλοι οἱ βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν. 10 Ὅλοι (αὐτοί) θά ἀποκριθοῦν καί θά σοῦ ποῦν: «Ἀκόμη καί ἐσύ κυριεύθηκες (ἀπό τόν θάνατο) ὅπως καί μεῖς. Συγκαταριθμήθηκες καί ἐσύ μαζί μας! 11 Κατέβηκε στόν Ἅδη ἡ δόξα σου ἡ μεγάλη σου εὐφροσύνη. Κάτω ἀπό σένα θά στρώσουν σαπίλα καί σκουλήκια θά εἶναι τά σκέπασμά σου. 12 Πῶς ὁ Ἑωσφόρος, πού ἀνατέλλει τό πρωί, ἔπεσε ἀπό τόν οὐρανό; Αὐτός πού ἔστελνε (ἐντολές) σέ ὅλα τά ἔθνη 8

9 συντρίφτηκε στήν γῆ. 13 Ἀλλά ἐσύ εἶπες στήν καρδιά σου: «Θά ἀνεβῶ στόν οὐρανό, θά θέσω τόν θρόνο μου πάνω ἀπό τούς ἀστέρες τοῦ οὐρανοῦ. Θά καθήσω σέ ἕνα ὑψηλό ὄρος, στά ψηλά βουνά τά πρός τόν Βορρᾶ, 14 θά ἀνεβῶ πάνω ἀπό τά νέφη, θά γίνω ὅμοιος μέ τόν Ὕψιστο. 15 Ἀλλά τώρα θά κατεβεῖς στόν Ἅδη καί στά θεμέλια τῆς γῆς. 16 Αὐτοί πού θά σέ βλέπουν, θά ἀπορρήσουν γιά σένα καί θά ποῦν: Αὐτός εἶναι ὁ ἄνθρωπος πού τρόμαζε τήν γῆ, πού ἀνέτρεπε βασίλεια, 17 πού ἐρήμωνε ὅλη τήν οἰκουμένη καί κατέστρεφε τίς πόλεις καί δέν ἐλευθέρωνε τούς αἰχμαλώτους! 18 Ὅλοι οἱ βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν πέθαναν μέ τιμή κάθε ἄνθρωπος στό σπίτι του (πέθανε καί αὐτός μέ τιμή) 19 Ἀλλά ἐσύ θά πεταχθεῖς στά ὄρη σάν ἕνας σιχαμερός νεκρός β μέ πολλούς πεθαμένους, πού θά ἔχουν διαπεραστεῖ μέ μαχαίρι καί θά κατεβαίνουν στόν ἅδη. 20 Σάν ἕνα ροῦχο πού ἔχει μολυνθεῖ στό αἷμα καί δέν εἶναι καθαρό, ἔτσι, οὔτε καί ἐσύ θά εἶσαι καθαρός γιατί κατέστρεψες τήν γῆ μου καί φόνευσες τόν λαό μου. Δέν θά διαρκέσεις γιά πάντα σπέρμα πονηρό. 21 Ἑτοίμασε τά τέκνα σου νά σφαγοῦν γιά τίς ἁμαρτίες τῶν πατέρων τους γιά νά μήν ἀνδρωθοῦν καί κληρονομήσουν τήν γῆ καί τήν γεμίσουν μέ πολέμους. 22 Ἀλλά ἐγώ θά ἐπιτεθῶ ἐναντίον τους λέγει ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων καί θά καταστρέψω τό ὄνομά τους καί τά ἀπομεινάρια τους καί τό σπέρμα τους. 9

10 Αὐτά λέγει ὁ Κύριος. 23 Καί θά κάνω τό κράτος τῆς Βαβυλώνας ἔρημο, ὥστε νά κατοικοῦν ἀκανθόχοιροι (ἐκεῖ) καί θά ἐκμηδενισθεῖ θά τήν κάνω ἕνα λάκκο ἀπό λάσπη γιά καταστροφή. α. Κατά τό Ἑβρ. ὁ στίχ. ἀναφέρεται στούς «ἁμαρτωλούς» καί τούς «ἄρχοντας» τοῦ στίχ. 5, οἱ ὁποῖοι, κατά τόν στίχ. μας «κτυποῦσαν τόν λαόν μέ ὀργή, μέ ἀκατάπαυστα κτυπήματα καί ἐδυνάστευον τά ἔθνη μέ θυμό, μέ καταπίεση ἀνεξέλεκτο» (κατά τήν μετάφραση τοῦ Ἀθ. Χαστούπη). β «Ὡς ἕνας ἀπαίσιος κλάδος» (rx ne, «νέτσερ»), λέγει τό Ἑβρ. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 14,4β-23. Πρόκειται γιά ἕνα μοιριολόι κατά ἑνός τυράννου. Ὁ τύραννος αὐτός, κατά τίς δοθεῖσες ἑρμηνεῖες, μπορεῖ νά εἶναι ἕνας βασιλεύς (ὁ Ναβουχοδονόσορ;), ἕνα ἔθνος (ἡ Βαβυλών;), ἤ μία δύναμη (Περσία;), τῶν ὁποίων ἡ πτώση προηγήθηκε τῆς παλινόρθωσης τοῦ Ἰούδα. Πρόκειται γιά μία σάτυρα, lv;m; («μασάλ»), κατά ἑνός νικημένου τυράννου. Πάντως, χωρίς ἀμφιβολία, ἡ σάτυρα ἀφορᾶ τόν βασιλιᾶ τῆς Βαβυλῶνος, τόν Ναβουχοδονόσορα ἤ τόν Nαβονίδη τοποθετεῖται λοιπόν στά ἀφορῶντα τίς προφητεῖες τῆς Ἐξορίας. Μποροῦμε ὅμως καί νά ποῦμε ὅτι ἐδῶ πρόκειται γιά μία πολύ παλαιά σάτυρα ἀπευθυνόμενη σέ κάποιον βασιλέα τῆς Ἀσσυρίας, τόν Σαργών ἤ τόν Σεναχειρίβ, καί διορθώθηκε ἀργότερα γιά νά προσαρμοσθεῖ στήν ἐποχή τῆς Ἐξορίας. 14,3-4α. Πεζή εἰσαγωγή. 4β-8. Μετά τήν πτώση τοῦ τυράννου θά ἐγκατασταθεῖ εἰρήνη στούς καταπιεζομένους λαούς. 14,8β. Οἱ βασιλεῖς τῆς Ἀσσυρίας καί τῆς Βαβυλῶνος ἐκμεταλλεύονταν τά δάση τοῦ Λιβάνου γιά τά παλάτια τους καί τίς ἄλλες κατασκευές τους. 14,9-11. Ὁ τύραννος συναντᾶ στό Σεώλ προηγούμενους ἄρχοντες (βλ. 5,14-17 σχόλ. Ἰεζ. 32,17-22). 14, Οἱ στίχ. αὐτοί φαίνεται νά ἐμπνέονται ἀπό ἕνα φοινικικό πρότυπο. Πάντως παρουσιάζουν πολλά σημεῖα ἐπαφῆς μέ τά ποίηματα τῆς Ras-Shamra: Ὁ «ἑωσφόρος» καί ὁ «πρωΐ ἀνατέλλων» εἶναι δύο θεῖες εἰκόνες τό «ὄρος τό ὑψηλόν» (στίχ. 13) εἶναι ἐκεῖνο ὅπου συναντῶνται οἱ θεοί, ὅπως ὁ Ὄλυμπος τῶν Ἑλλήνων. Ὅπως ἔχει ἡ ἔκφραση στό Ἑβρ. κείμενο, παριστάνονται δύο κύρια ὀνόματα θεῶν, τό Ἄστρο τῆς Αὐγῆς (lleyhe, «χελέλ») καί ὁ Υἱός τῆς Αὐγῆς (rj v;, «σαχάρ»), μικρές θεότητες τοῦ βαβυλωνιακοῦ πανθέου, στό ὁποῖο κεφαλή εἶναι ὁ El. Ὁ θεός lleyhe («χελέλ») σκέφθηκε νά ὑψώσει τόν ἑαυτόν του ὑπεράνω τῶν ἄλλων θεῶν καί νά γίνει ἴσος μέ τόν Ὕψιστο («ἔσομαι ὅμοιος τῷ Ὑψίστῳ [ yl][, Ἑλγιών ]», στίχ. 14). Τότε αὐτός ἔπεσε σάν ἕνας μετεωρίτης στά βάθη τοῦ l av] (Σεώλ), τοῦ Ἅδου (στίχ. 15α) «εἰς τά θεμέλια τῆς γῆς» (στίχ. 15β), εἰς τά βάθη τοῦ r b («μπώρ»), λέγει τό Ἑβρ., μιά ἄλλη ὀνομασία αὐτή τοῦ κάτω κόσμου (Ἰεζ. 31,15-18). Σημαίνει λάκκος, δεξαμενή. Ἔτσι, σάν τό Ἄστρο τῆς Αὐγῆς τοῦ μύθου, ἔπεσε διά τήν ὑπερηφάνειά του καί ὁ βαβυλώνιος βασιλεύς τοῦ παρόντος ἄσματος. Ἀπό 10

11 φιλοδοξία γιά θεότητα (σύγκρ. μέ Γεν. 11,4-8) ἔπεσε στήν ἀνωνυμία τοῦ Σεώλ. Γνωστόν ὅτι ἡ μυθική αὐτή ἀντίληψη τῶν Βαβυλωνίων ὑπενθυμίζει τήν ἰδική μας πίστη περί τῆς πτώσεως τοῦ πρώτου τάγματος τῶν ἀγγέλων. Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἑρμήνευσαν τήν πτώση τοῦ ἑωσφόρου ὡς τήν πτώση τοῦ πρώτου ἄρχοντος τῶν δαιμόνων. Ας παρατηρήσουμε ὅτι στήν παράγραφό μας ὁ ἑωσφόρος λέγει πέντε φορές γιά τό τί θά κάνει. Εἶναι πέντε συνεχῆ βήματα μέ τά ὁποῖα προτίθεται νά λάβει τήν θέση τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Πιθανῶς τά «ὄρη τά ὑψηλά τά πρός Βορρᾶν» (στίχ. 14) εἶναι τά εὑρισκόμενα τά πρός βορρᾶν καί ἀνατολάς τῆς Ἱερουσαλήμ. 14, Δέν θά ἔχει μεγαλεῖο στόν θάνατό του. 14,19. Ὡς νεκρός ἐβδελυγμένος. Τό Ἑβρ. κείμενο λέγει «ὡς ἕνας ἀπαίσιος κλάδος» (rx ne, «νέτσερ»), ὑπαινιγμός στό ὄνομα τοῦ Ναβουχοδονόσορος (ἑβρ. «Νεμπουχαντνετσάρ»). Ὁ «πρόωρα γεννημένος» διαβάζουν ἄλλοι, γιατί ὁ θνησιγενής εἶχε τήν ἰδία τύχη πού εἶχαν οἱ ἄλλες μορφές τοῦ βιαίου θανάτου (Ἰεζ. 32,17-21). «Ἡ στέρηση τῆς ταφῆς ἦταν ἡ ὕστατη κατάρα, βλ. Γ Βασ. 13, Ἰερ. 22,19. 14, Καταισχύνη καί μῖσος θά εἶναι ἡ τύχη του καί ἡ κληρονομία του. 14, Οἱ δύο αὐτοί πεζοί στίχ. φαίνεται νά ἔχουν προστεθεῖ στό ποίημα ὑπό τοῦ συγγραφέως τῶν στίχ. 1-4α γιά νά ὑπογραμμίσουν τό συμπέρασμα. Εἶναι ὅμοιοι μέ τήν περικοπή τῶν στίχ. 13, ,23. Μέ τήν κατάρρευση τῆς πολιτικῆς τάξεως καί ἰδιαίτερα μέ τήν ἀπώλεια τοῦ σπουδαιοτάτου ἀρδευτικοῦ συστήματος ἡ Βαβυλών θά μεταβληθεῖ εἰς ἔρημο. Κατά τῆς Ἀσσυρίας (14,24-27) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἡ περικοπή αὐτή μᾶς φέρει πίσω στόν 8ο αἰώνα τοῦ Ἠσαΐου καί στήν εἰσβολή τοῦ Σενναχηρείμ. Ἡ ἧττα τῶν Ἀσσυρίων θά φέρει τήν ἀνακούφιση στόν Ἰούδα καί ἔπειτα σέ ὅλο τόν κόσμο, ὅπου κυριαρχοῦσαν οἱ Ἀσσύριοι (στίχ. 25). (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 14,24 Τά ἑξῆς λέγει ὁ Κύριος τῶν Δυνάμεων: Ὅπως εἶπα, ἔτσι θά γίνει καί ὅπως ἐσχεδίασα, ἔτσι θά πραγματοποιηθεῖ 25 θά καταστρέψω τούς Ἀσσυρίους ἀπό τήν γῆ μου καί ἀπό τά ὄρη μου. Θά ποδοπατηθοῦν, καί θά ἀφαιρεθεῖ ὁ (κυριαρχικός) ζυγός τους ἀπό τούς λαούς καί ἡ δόξα τους ἀπό τούς ὤμους τους. 11

12 26 Αὐτή εἶναι ἡ ἀπόφαση τήν ὁποία ἀποφάσισε ὁ Κύριος γιά ὅλη τήν γῆ, καί αὐτό εἶναι τό Χέρι πού ὑψώθηκε ἐναντίον ὅλων τῶν ἐθνῶν. 27 Γιατί αὐτά, πού ὁ Θεός ὁ παντοδύναμος σχεδίασε, ποιός μπορεῖ νά τά ματαιώσει; Καί ποιός μπορεῖ νά κατεβάσει τό ὑψωμένο Χέρι Του; (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 14, Κατά τῆς Ἀσσυρίας (17, , ,22-29). Καμμιά δύναμη στήν γῆ δέν μπορεῖ νά ἐμποδίσει τόν Θεό νά ἐκπληρώσει τά σχέδιά του. Προφητεία τοῦ Ἡσαΐου ἀναγγελθεῖσα πιθανόν κατά τήν εἰσβολή τοῦ Σενναχηρείμ τό 701, βλ. 10, , , , Ο Σενναχηρείβ δέν πέτυχε στήν ἐκστρατεία του κατά τῆς Ἰερουσαλήμ. Ὁ Ἐζεκίας πείστηκε γιά ἀντίσταση ἐναντίον του ἔχοντας σ αὐτό τήν ὑποστήριξη τοῦ Ἡσαΐου. Κατά τῆς Φιλισταίας (14,28-32) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἡ προφητεία αὐτή στρέφεται κατά τῶν Φιλισταίων, οἱ ὁποῖοι παρουσιάζονται νά χαίρονται γιά τόν θάνατο ἑνός τυράννου τους, ὁ ὁποῖος παριστάνεται ὡς «ράβδος», πού τούς κτυποῦσε (στίχ. 29). Δίνουν τήν ἑρμηνεία ὅτι ἐδῶ πρόκειται μᾶλλον γιά τήν ἀπατηλή ἐλπίδα πού δημιουργήθηκε μέ τήν ἧττα τοῦ Σαργών Β ἀπό τούς Αἰγυπτίους, γιά τήν ὁποία γίνεται ὑπαινιγμός στό Ἡσ. κεφ. 20, καί ἡ ὁποία ἔκανε τήν πόλη τῶν Φιλισταίων Ἄζωτον νά ἐπαναστατήσει τό 713 κατά τῶν Ἀσσυρίων. Παρ ὀλίγο μάλιστα νά ἐμπλακεῖ στήν ἐπανάσταση αὐτή καί ὁ Ἐζεκίας τοῦ Ἰούδα. Αὐτό ὅμως ἔφερε μιά τρομερή ἐκδίκηση κατά τῆς Ἀζώτου τό 711, ὅταν ὁ Σαργών πολιόρκησε τήν πόλη καί τήν κατέκτησε. Ἡ πρώτη ὑποταγή τῆς Ἀζώτου (τῶν Φιλισταίων) στούς Ἀσσυρίους ἦταν «ἔχιδνα», πού τούς ἔδακνε, αὐτή ὅμως ἡ δεύτερη ὑποταγή ἦταν «πετόμενο ἑρπετό» (στίχ. 30)! 14,28 Τό ἔτος πού ἀπέθανε ὁ βασιλεύς Ἄχαζ δόθηκε αὐτή ἡ προφητεία: 29 Μή χαίρεστε ὅλοι ἐσεῖς οἱ Φιλισταῖοι, γιατί συντρίφτηκε ὁ ζυγός α ἐκείνου πού σᾶς κτυποῦσε. 12

13 Γιατί ἀπό τό σπέρμα τοῦ ὄφεως θά βγοῦν παιδιά ἀσπίδων καί ἀπό τά δικά τους παιδιά θά βγοῦν πετόμενα φίδια. β 30 Θά διατραφοῦν οἱ πτωχοί ἀπ αὐτόν (τόν Κύριο) καί οἱ ταπεινοί ἄνθρωποι θά ἀπολαύσουν τά ἀγαθά τῆς εἰρήνης. Τό δικό σου ὅμως σπέρμα θά τό καταστρέψει (ὁ Κύριος) μέ πεῖνα καί θά ἐξοντώσει τό ὑπόλοιπό σου. 31 Θρηνῆστε σεῖς οἱ πύλες τῶν πόλεων, ἄς κράξουν οἱ τρομαγμένες πόλεις (ἀκόμη) καί ὅλοι οἱ Φιλισταῖοι, γιατί ἀπό τόν Βορρᾶ ἔρχεται καπνός καί δέν ὑπάρχει δυνατότητα γιά ζωή. 32 Καί τότε ποία ἀπάντηση θά δώσουν στούς βασιλεῖς τῶν ἐθνῶν; (Τήν ἀπάντηση:) Ὅτι ὁ Κύριος θεμελίωσε τήν Σιών καί δι αὐτοῦ θά σωθοῦν οἱ ταπεινοί τοῦ λαοῦ. α. Κατά τό Ἑβρ. «ράβδος». β. Τό δεύτερο ἡμιστίχ. κατά τό Ἑβρ. ἔχει: «Γιατί ἀπό τήν ρίζα τοῦ ὄφεως θά γεννηθεῖ ἔχιδνα καί ὁ καρπός της θά εἶναι πετόμενο ἑρπετό». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 14, Κατά τῆς Φιλισταίας (715 π.χ. Ἱερ. κ. 29, 1-7. [Ἑβρ. 47]. Ἀμ. 1,6-8). Ἄν καί πρός στιγμήν φαίνεται ὅτι ἡ Φιλισταία εἶναι ἀσφαλής, ὅμως ὁ ἐχθρός, ὁ ἐρχόμενος ἀπό βορρᾶ (στίχ. 31), θά κατατρέψει ἐπίσης καί αὐτήν. Αὐτή ἡ προφητεία μπορεῖ νά χρονολογηθεῖ ἀπό τά χρόνια πού προηγήθηκαν τῆς εἰσβολῆς τοῦ Σενναχηρείμ. Αὐτό τό μπαστούνι, πού κτυποῦσε τήν Φιλισταία («ὁ ζυγός τοῦ παίοντος ἡμᾶς», στίχ. 29), θά ἦταν ὁ Σαργών Β, ὁ ὁποῖος ἐπενέβαινε ἐκεῖ πολλές φορές, τελευταία φορά τό 711, βλ. 20,1 ἑξ. Ὁ Σαργών πέθανε τό 705, ἀλλά ὁ διάδοχός του, ὁ Σενναχηρείμ, «ἔχιδνα» ἤ «ὄφις πετόμενος» (στίχ. 29), θά εἶναι ἕνας ἐχθρός ἀκόμη πιό φοβερός. Ἐάν αὐτή ἡ ἑρμηνεία εἶναι σωστή, τότε ἡ ἀναφορά ἀπό τόν τίτλο στόν θάνατο τοῦ Ἄχαζ, πρέπει νά εἶναι μία προσθήκη. Ἀλλά, εἶπαν ὅτι στήν «ἔχιδνα» καί στόν «ὄφι τόν πετόμενο» θά μπορούσαμε νά ἀναγνωρίσουμε τόν Ἐζεκία, τόν υἱό τοῦ Ἄχαζ, ὁ ὁποῖος, κατά τό Δ Βασ. 18,18, ἐρήμωσε πράγματι τήν Φιλισταία. 14,29. Ἐκ γάρ σπέρματος ὄφεως... Πρόκειται γιά ἕνα παροιμιώδη λόγιο, πού σημαίνει ὅτι τά πράγματα θά πηγαίνουν ἀπό τό κακό στό χειρότερο. 14,30β. Περιγράφει τήν πολιορκία καί τήν τελική κατάκτηση τῆς πόλης. Πιθανόν ἀρχικά τό ἡμιστίχ. 30α ἀκολουθοῦσε τόν στίχ ,31. Ἀπό Βορρᾶ καπνός ἔρχεται. Τά ἀσσυριακά στρατεύματα συγκρίνονται μέ καπνό ἐρχόμενο ἀπό βορρᾶ, βλ. βλ. Ἰερ. 1,3-15. Ἰεζ. 26,7. 38, ,32. Πρόκειται ἴσως ἐδῶ περί Φιλισταίων ἀπεσταλμένων γιά νά προσελκύσουν τόν Ἰούδα σέ ἕνα συνασπισμό κατά τῶν Ἀσσυρίων δέν εἶναι ὅμως βέβαιο τό κείμενο. Πάντως, ἡ ἀπάντηση βεβαιώνει τό ἀκατανίκητο τῆς Σιών, προστατευομένης ἀπό τόν Γιαχβέ. 13

14 xxxxxxxxxx IEΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΓΟΡΤΥΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΠΟΛΕΩΣ Δημητσάνα, Παρασκευή 10 Ἰουλίου 2015 ΣΥΝΤΟΜΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΣΕ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ (Ἡ ἑρμηνεία παρά τήν συντομία της καί τήν ἁπλότητά της εἶναι ἐπιστημονική) Ἡ ἐργασία αὐτή προσφέρεται στούς ἀναγνῶστες σέ συνέχειες ἑκάστη Δευτέρα καί Παρασκευή διά ἐξεύρεση λαθῶν ἐκ μέρους τους καί ἐνημέρωσή μας πρός διόρθωση, πρίν ἀπό τήν τελική δημοσίευση τοῦ ἔργου. Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΣΑΪΑΣ Κατά τῆς Μωάβ (15,1-16,14) (α) Θρῆνος γιά τήν Μωάβ (15,1-9) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἡ περικοπή μας αὐτή εἶναι ὁ πρῶτος θρῆνος γιά τήν καταστροφή τῆς Μωάβ, γιατί στήν ἑνότητα τῶν κεφ , τῶν ἀναφερομένων στήν Μωάβ, ἔχουμε καί δεύτερο θρῆνο (16,6-12). Ὁ θρῆνος τοῦ προφήτου γιά τήν Μωάβ δικαιολογεῖται, γιατί οἱ Ἰουδαῖοι ἦταν συγγενεῖς μέ τούς Μωαβῖτες (βλ. Γεν. 19,30-38). Στό ποίημα αὐτό ἀκοῦμε για τίς κατεστραμμένες, τήν μία μετά τήν ἄλλη, πόλεις τῆς Μωάβ, ἀναφερομένων τῶν πόλεων αὐτῶν ἀπό Νότον πρός Βορρᾶν (στίχ. 1 ἑξ.). Ἀκόμη στήν περικοπή μας ἐδῶ ἀκοῦμε τόν γοερό θρῆνο τῆς ἰδίας τῆς Μωάβ γιά τό κακό πού τῆς συνέβηκε (στίχ ), ἐκφράζουν δέ οἱ ἄνδρες της τήν θλίψη τους αυτή, ὅπως συνηθιζόταν τότε, μέ τό ξύρισμα τῶν κεφαλῶν τους, μέ τήν κοπή τῶν γενείων τους (στίχ. 2) καί μέ τήν περιβολή σάκκων (στίχ. 3). Ὁ προφήτης θρηνεῖ ἀκόμη γιατί βλέπει τούς φυγάδες Μωαβῖτες νά ἐγκαταλείπουν τήν πάτρια γῆ τους καί νά ζητοῦν καταφύγιο γιά τήν σωτηρία τους (στίχ. 5), φέροντες μαζί τους καί ὅ, τι μποροῦσαν νά μεταφέρουν ἀπό τά ὑπάρχοντά τους (στίχ. 7). Δέν μποροῦμε νά ποῦμε πότε ἀκριβῶς χρονολογικά συνέβηκε ἡ καταστροφή τῆς Μωάβ στήν ὁποία ἀναφέρεται ἡ περικοπή μας. Πιθανόν ἐπί Ἰεροβοάμ Β (βλ. Δ Βασ. 14,25) ἤ, κατά ἄλλους, τό ἔτος 650 π.χ., ὅταν στήν χώρα τῆς Μωάβ εἰσέβαλαν ἀραβικές φυλές καί τήν κατέστρεψαν. 14

15 (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 15, 1 Προφητεία κατά τῆς Μωάβ: Νύκτα θά καταστραφεῖ ἡ Μωάβ, γιατί νύκτα θά καταστραφεῖ τό τεῖχος της. 2 Λυπηθεῖτε γιά τούς ἑαυτούς σας (ὦ Μωαβῖτες), γιατί ἀκόμη καί ἡ Δηβών, στήν ὁποία βρίσκεται ὁ βωμός σας, θά καταστραφεῖ. Ἐκεῖ θά ἀνεβεῖτε γιά νά κλαίετε. Κλάψτε γοερά γιά τήν Ναβαῦ τήν Μωαβίτιδα (πόλη), ἄς ξυριστοῦν ὅλες οἱ κεφαλές, ἄς πληγωθοῦν (μέ ἐντομές) ὅλα τά χέρια. 3 Ζωστεῖτε μέ σάκκους στίς πλατεῖες της, κλάψτε μέ κοπετούς στά δώματά της στίς πλατεῖες της καί στούς δρόμους της, θρηνῆστε ὅλοι γοερά. 4 Γιατί φώναξε δυνατά ἡ Ἐσεβών καί ἡ Ἐλεαλή, μέχρι τήν Ἰασσά ἀκούστηκε ἡ φωνή τους. Φωνάζουν λοιπόν δυνατά τά σωθικά τῆς Μωαβίτιδος χώρας, τό γεύεται ἡ ψυχή της. 5 Ἡ καρδιά τῆς χώρας τῆς Μωάβ βοᾶ μέσα της (καί φθάνει ἡ κραυγή της) μέχρι τήν Σηγώρ, γιατί εἶναι μιά δάμαλη τριετής. Στήν ἀνηφοριά δέ τῆς Λουείθ θά ἀναβαίνουν σέ σένα κλαίοντες ἀπό τόν δρόμο Ἀρωνιείμ καί θά φωνάζουν: «Καταστροφή καί ταραχή»! 6 Τό νερό τῆς Νεμηρείμ θά ἐρημωθεῖ καί τό χορτάρι της θά ξηραθεῖ, γιατί δέ θά ὑπάρχει (σ αὐτή) χλωρό χορτάρι. 7 Ἀλλά μήπως πρόκειται νά τελειώσει ἔτσι (ἡ Μωάβ); (Ὄχι) Γιατί θά φέρω στήν κοιλάδα Ἄραβες καί θά τήν καταλάβουν. 8 Ἔτσι, ἔφθασε ἡ βοή στό ὅριο τῆς χώρας τῆς Μωάβ (ἀκόμη) μέχρι τήν Ἀγαλείμ καί ὁ ὀλολυγμός της μέχρι τό φρέαρ τοῦ Αἰλείμ. 9 Τό δέ νερό τοῦ Ρεμμών θά γεμίσει ἀπό αἷμα, γιατί θά φέρω Ἄραβες ἐναντίον τῆς Ρεμμών 15

16 καί θά ἐξαλείψω τό σπέρμα τῆς Μωάβ καί τήν Ἀριήλ καί τό κατάλοιπο τῆς Ἀδαμά. α α Ἐπειδή τό Ἑβραϊκό κείμενο τῆς περικοπῆς αὐτῆς σημειώνει σημαντικές διαφορές, διά τοῦτο παραθέτουμε ὁλόκληρο καί αὐτό: 15, 1 Προφητεία περί τῆς Μωάβ: Ἡ Ἄρ τῆς Μωάβ κυριεύθηκε, καταστράφηκε σέ μία νύκτα! Ἡ Κίρ τῆς Μωάβ κυριεύθηκε, καταστράφηκε σέ μία νύκτα! 2 Ἡ Δαιβών ἀνέβηκε στόν ναό της, στούς ὑψηλούς τόπους της γιά νά κλάψει Ἡ Μωάβ κλαίει γοερά γιά τήννεβώ καί τήν Μεδεβά. Ὅλες οἱ κεφαλές εἶναι ξυρισμένες καί ὅλα τά γένεια εἶναι κομμένα. 3 Στούς δρόμους εἶναι περιζωσμένοι σάκκους στά δώματα καί στίς πλατεῖες ὅλοι θρηνοῦν μέ δάκρυα πού πέφτουν κατά γῆς. 4 Ἡ Ἐσεβών καί ἡ Ελεαλή κλαῖνε γοερά, οἱ φωνές τους ἀκούγονται σ ὅλο τόν δρόμο πρός τήν Ἰασσά. Γι αὐτό κραυγάζουν οἱ ὁπλοφόροι ἄνδρες τῆς Μωάβ καί οἱ καρδιές τους εἶναι λιποθυμισμένες. 5 Ἡ καρδιά μου κραυγάζει γιά τήν Μωάβ, οἱ φυγάδες της πέταξαν μέχρι τήν Σηγώρ καί μέχρι τήν Ἀγλάθ Σελισία. Ἀνεβαίνουν τόν δρόμο πρός τήν Λουείδ, προχωροῦν κλαίοντες στόν δρόμο πρός τήν Χωροναΐμ αὐτοί κλαίουν τήν καταστροφή τους. 6 Τά νερά τῆς Νιμρίμ στέρεψαν καί τό χορτάρι ξεράθηκε ἡ χλόη μαράθηκε καί τίποτε τό πράσινο δέν ἀπέμεινε. 7 Ἔτσι, τόν πλοῦτο πού ἀπέκτησαν καί συγκέντρωσαν αὐτοί τόν μεταφέρουν μακρυά, πέρα ἀπό τήν κοιλάδα τῶν Ἰτεῶν. 8 Οἱ κραυγές τους ἠχοῦν κατά μῆκος τῶν συνόρων τῆς Μωάβ, οἱ ὀλολυγμοί τους φτάνουν μέχρι τήν Ἐγλαΐμ, ὁ θρῆνος τους μέχρι τήν Βήρ-Αἰλίμ. 9 Τά νερά τῆς Δειμών γέμισαν αἵματα, ἀλλά θά φέρω κατά τῆς Δειμών ἀκόμη περισσότερα: Ἕνα λιοντάρι γιά τούς διασωθέντας ἀπό τήν Μωάβ καί γιά ἐκείνους πού παρέμειναν στήν χώρα. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 15,1-16,14. Κατά τῆς Μωάβ (Ἰεζ. 25,8-11. Ἀμ. 2,1-3). Ἡ ἐδῶ προφητεία καί τό κεφ. 31 τοῦ Ἱερεμίου [Ἑβρ. 48] θεωροῦνται ὡς δύο ἐπεξεργασμένα κείμενα τῆς ἰδίας προφητείας περί τῆς περιφρονημένης Μωάβ (Γεν. 19,30-37), ἡ ὁποία κεῖται κατά γῆς ὑπό τά πλήγματα ἑνός ἰσχυροῦ εἰσβολέως (πιθανόν τοῦ βασιλέως τῆς Ἀσσυρίας), βλ. στίχ Ἀπό τούς ἑρμηνευτές δέν γίνεται παραδεκτή ἡ ἡσαΐεια προέλευση τῶν ποιημάτων τῶν κεφ. μας. Μερικοί νομίζουν ὅτι πρόκειται γιά παλαιότερες προφητεῖες τοῦ Ἡσαΐου, οἱ ὁποῖες ἐφαρμόζονται σ αὐτήν τήν ἐποχή (βλ. τό συμπέρασμα σέ πεζό λόγο τῶν στίχ ). Ἄλλοι ὅμως χρονολογοῦν τά ἐδῶ ποιήματα ἤ μερικά ἀπό αὐτά σέ ἐποχή μετέπειτα τοῦ Ἡσαΐου. 15,1 ἑξ. Ἡ ἐρήμωση ἔφθασε σέ ὅλη τήν χώρα τῆς Μωάβ, πού οἱ κύριες πόλεις της μνημονεύονται στούς στίχ. 1-4, ἀναφερόμενες γενικά ἀπό τόν Νότο πρός Βορρᾶ, ἀπό τήν Κίρ μέχρι τήν Ἐσεβών καί Ἐλεαλή, στά βόρεια τῆς Νεβώ καί τῆς Μεδεβά. 15,5-9. Οἱ στίχ. περιγράφουν τήν φυγή τῶν κατοίκων πρός τόν νότο. Ἡ μνεία τῆς Σηγώρ (ἑβρ. r[ xo, «Τσω άρ») στόν στίχ. 5 πιθανόν νά γίνεται γιά νά ὑπενθυμίσει τήν φυγή τοῦ Λώτ, τοῦ προγόνου τῶν Μωαβιτῶν (Γεν. 19,22.23). 15,8. Τά νέα τῆς καταστροφῆς φθάνουν μέχρι τήν χώρα τῶν Ἀμμωνιτῶν. 15,9. Ρεμμών. Ἑβρ. mydi («Διμών»), εἶναι ἴσως παραλλαγή τοῦ boydi («Διβών»), βλ. στίχ. 2, λεγόμενο ἐδῶ mydi («Διμών»), γιατί ὑπενθυμίζει τήν ἰδέα τοῦ αἵματος, ἑβρ. D, («ντάμ»). 16

17 (β) Πρόσκληση γιά βοήθεια (16,1-6) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἡ σκηνή ἐδῶ ἀλλάζει καί μεταφέρεται στήν μωαβίτιδα πόλη Σελλά, ὅπου εἶχαν συγκεντρωθεῖ οἱ φυγάδες Μωαβῖτες. Αὐτοί ἀπό ἐκεῖ στέλνουν «ἀρνί» ἤ «ἀρνιά» στόν βασιλέα τῆς Ἰουδαίας (βλ. στίχ. 1 κατά τό Ἑβρ.), ὡς τόν κεκανονισμένο φόρο τους σ αὐτόν (βλ. Δ Βασ. 3,4) καί, περιγράφοντάς του τήν οἰκτρή τους κατάσταση (στίχ. 2), τοῦ ζητοῦν προστασία καί καταφύγιο στήν χώρα του (στίχ. 3.4α). Γιά νά κάνουν ἀκουστό ἀπό τούς Ἰουδαίους τό αἴτημά τους οἱ Μωαβῖτες παρουσιάζονται ἐδῶ ὅτι ἔχουν τήν ἰδία προσδοκία μέ αὐτούς, ὅτι δηλαδή καί αὐτοί ἀναμένουν τόν ἀπόγονο τοῦ Δαυΐδ δίκαιο κριτή, τόν Μεσσία (στίχ. 5). Αὐτή ἡ μεσσιακή ἐλπίδα τῶν Μωαβιτῶν πρέπει νά δημιουργήθηκε σ αὐτούς κατά τά χρόνια πού ἦταν ὑπό τήν κυριαρχία τοῦ Δαυΐδ, ἀλλά καί ἀργότερα, ὅταν ἤρχοντο στίς στέψεις Ἰουδαίων βασιλέων, θά ἄκουαν στούς σχετικούς ἐνθρονιστήριους λόγους περί τοῦ ἰδανικοῦ Βασιλέως καί Κριτοῦ, τοῦ ἀπό τήν γεννεά τοῦ Δαυΐδ ἀναμενομένου Μεσσία. Τό αἴτημα ὅμως τῶν Μωαβιτῶν ἀπερρίφθη ἀπό τούς Ἰουδαίους, λόγω τῆς ἀλαζονείας τους καί λόγω τῆς διπλοπροσωπίας τους (στίχ. 6). (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 16,1 Θά ἀποστείλω (τούς καταδιωκομένους Μωαβῖτες) σάν ἑρπετά στήν γῆ (ἄς καταφύγουν στήν Ἰουδαία, γιατί) δέν εἶναι τό ὄρος τῆς θυγατρός Σιών ἔρημος βράχος (ὅπως τό περιφρονοῦν). 2 Θυγατέρα τῆς Μωάβ, θά γίνεις σάν ἕνα μικρό πουλί, πού πάρθηκε ἀπό ἁρπακτικό πετεινό Ἀλλά ἐσύ (πόλη) Ἀρνῶν, θά πάθεις τά περισσότερα. 3 (Πρός τήν Ἰουδαία:) Φρόντισε, γίνε γιά πάντα προστασία (τῆς Μωάβ) στό πένθος της φεύγουν μεσημβρινή ὥρα, σάν σέ σκοτάδι. Ἔχασαν τά λογικά τους, μήν τούς περιφρονήσεις. 4. Θά παροικήσουν σέ σένα οἱ ἐξόριστοι τῆς Μωάβ (δέξου τους, γιατί) θά σοῦ γίνουν προστασία ἀπό τόν διώκτη σας διαλύθηκε ἡ συμμαχία σου, καί χάθηκε ὁ ἄρχοντας πού καταπατοῦσε τήν γῆ. 5 Θά στηθεῖ ἕνας θρόνος μέ ἔλεος 17

18 καί θά καθήσει σ αὐτόν, στήν σκηνή τοῦ Δαυΐδ, κριτής μέ ἀλήθεια, πού θά ζητεῖ τό δίκαιο καί θά ἀποδίδει δικαιοσύνη. 6 (Οἱ Ἰουδαῖοι:) Ἀκούσαμε τήν ὑπερηφάνεια τῆς Μωάβ, εἶναι πολύ ὑβρίστρια. Ἀπέκοψες τήν ὑπερηφάνειά της, οἱ μαντεῖες σου (Μωάβ) δέν θά εἶναι καλές. α α. Ἐπειδή τό Ἑβραϊκό κείμενο τῆς περικοπῆς αὐτῆς σημειώνει σημαντικές διαφορές, διά τοῦτο παραθέτουμε καί αὐτό: 16,1 Στεῖλτε ἀρνί πρός τόν ἄρχοντα τῆς γῆς ἀπό τήν Σελλά, διά τῆς ἐρήμου, πρός τό ὄρος τῆς θυγατέρας τῆς Σιών. 2 Σάν πετόμενα πτηνά τά διωγμένα ἀπό τήν φωλιά ἔτσι εἶναι οἱ θυγατέρες τῆς Μωάβ στίς διαβάσεις τοῦ Ἀρνών. 3 Δῶσε μας συμβουλή, πᾶρε μιά ἀπόφαση. Κᾶνε τήν σκιά σου βαθειά σάν νύκτα στό καταμεσήμερο. Κρῦψε τούς φυγάδες, μή προδώσεις τούς πλανώμενους. 4 Ἄφησε οἱ Μωαβῖτες φυγάδες νά μείνουν κοντά σου, γίνε τό καταφύγιό τους ἀπό τόν καταστροφέα. Ὁ καταπιεστής θά ἐκλείψει, ἡ καταστροφή θά παύσει, ὁ ἐπιδρομέας θά ἀφανισθεῖ ἀπό τήν γῆ. 5 (Τότε) θά στερεωθεῖ ἕνας θρόνος βασισμένος στήν ἀγάπη καί θά καθήσει σ αὐτόν ἕνας μέ πιστότητα, ἕνας ἀπό τόν οἶκο τοῦ Δαυΐδ, κριτής πού ζητᾶ τό δίκαιο καί εἶναι γρήγορος στό νά ἀποδώσει τήν δικαιοσύνη. 6 Ἀκούσαμε γιά τήν ὑπερηφάνεια τῆς Μωάβ, γιά τήν πολλή της ὑπερηφάνεια καί ἀλαζονεία, γιά τήν ὑπεροψία της καί τήν αὐθάδειά της, ἀλλά οἱ κομπασμοί της εἶναι μάταιοι. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 16,1. Δύσκολο κείμενο καί διαφόρως ἑρμηνευόμενο. Φαίνεται ὅτι οἱ Μωαβῖτες, ἀπειλούμενοι ἀπό κάποια ἐπιδρομή, ζητοῦσαν νά τεθοῦν ὑπό τήν προστασία τοῦ βασιλέως τοῦ Ἰούδα καί νά βροῦν σ αὐτόν καταφύγιο. Τό «ἀρνί», γιά τό ὁποῖο ὁμιλεῖ κατά τό Ἑβρ. ὁ στίχ. μας, ἦταν σημεῖο ὑποταγῆς, βλ. Δ Βασ. 3,4. Μεταφράζοντας ὁ ἅγιος Ἱερώνυμος «στεῖλε, Κύριε, τό ἀνώτατο Ἀρνίο τῆς γῆς» προτείνει γι αὐτήν τήν περικοπή μία μεσσιανική ἑρμηνεία. Πέτρα. Τό ἀντίστοιχο Ἑβρ. κείμενο ὁμιλεῖ γιά τήν Σελλά, ἡ ὁποία ἑρμηνεύεται «βράχος» καί μερικές φορές ταυτίζεται πράγματι μέ τήν σημερινή Πέτρα, κειμένη στήν χώρα τῆς Ἐδώμ. Οἱ φυγάδες ἔστειλαν ἀπό τήν προσωρινή τους διαμονή ἔκληση πρός τήν Ἱερουσαλήμ γιά βοήθεια. 16,3. Βουλεύου. Οἱ στίχ. 3-4α ἀναφέρουν τήν ἱκεσία τῶν φυγάδων τῆς Μωάβ, πού ζητοῦν ἀπό τούς Ἰουδαίους νά τούς δεχθοῦν. Γιά νά στηρίξουν τό αἴτημά τους, ἐκφράζουν στούς στιχ. 4β-5, πού ἀκολουθοῦν, τήν ἐμπιστοσύνη τους στό μέλλον τοῦ Ἰσραήλ, κυρίως στήν σταθερότητα τοῦ θρόνου τοῦ Δαυΐδ, θεμελιωμένου στίς ὑποσχέσεις τίς ὁποῖες πολύ συχνά κήρυττε ὁ Ἡσαΐας. 16,4α. Ὁ ἄρχων ἀπώλετο. Ἡ πρόταση αὐτή καί κατά τό Ἑβρ. φαίνεται ὡς ἀσύνδετη μέ τό προηγούμενο νόημα, γι αὐτό καί προτείνουν νά τήν νοήσουμε ὡς «μέχρι νά ἐκλείψει ὁ κατακτητής, μέχρι νά παύσει ἡ καταστροφή». Δηλαδή, ζητοῦν οἱ φυγάδες Μωαβῖτες προστασία καί καταφύγιο στήν χώρα τοῦ Ἰούδα (στίχ. 3.4α) μέχρις ὅτου φύγει ὁ ἐπιδρομέας πού εἰσέβαλε στήν γῆ τους. Καμμία ὅμως μαρτυρία κειμένου δέν εὐνοεῖ αὐτή τήν ἑρμηνεία. 16,6. Ὁ στίχ. αὐτός φαίνεται ὅτι μεταφέρει τήν ἀπάντηση τῶν Ἰουδαίων στούς Μωαβῖτες. Λόγω τῆς ὑπερηφανείας τῆς Μωάβ, ἀπορρίπτεται ἡ αἴτησή της. 18

19 (γ) Δεύτερος θρῆνος γιά τήν Μωάβ (16,7-12) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Ἡ περικοπή αὐτή ἐδῶ εἶναι ἕνας ἄλλος πάλι θρῆνος γιά τήν Μωάβ. Μποροῦμε ὅμως νά ποῦμε ὅτι ἡ περικοπή μας εἶναι συνέχεια τοῦ πρώτου θρήνου τοῦ κ. 15, ὁ ὁποῖος διακόπηκε ἀπό τήν περικοπή 16,1-6, στήν ὁποία, ὅπως εἴδαμε προηγουμένως, οἱ Μωβῖτες ζήτησαν βοήθεια ἀπό τούς Ἰουδαίους γιά τήν συμβάσα εἰσβολή τοῦ ἐχθροῦ. Στήν περικοπή μας οἱ Μωαβῖτες θρηνοῦν γιά τήν καταστροφή τῆς ὄμορφης χώρας τους, γιά τήν τέλεια ἐρήμωσή της (στίχ ). Χάθηκαν οἱ σταφιδόπιττες τῆς Κίρ Ἀρέσεθ (στίχ. 7), μαράθηκαν τά λιβάδια τῆς Ἐσεβών καί τά ἀμπέλια τῆς Σιβμά τά ποδοπάτησε ὅλα ὁ κατακτητής (στίχ. 8). Σώπασαν καί τά τραγούδια τῆς χαρᾶς πού ἀκούονταν κατά τόν τρυγητό (στίχ. 10). Ἄς μή προσεύχεται ἡ Μωάβ στούς ὑψηλούς τόπους, γιατί δέν πρόκειται νά εἰσακουσθεῖ (στίχ. 12). Ἡ ἀρχαιολογία μαρτυρεῖ τήν συμβάσα καταστροφή, γιατί στήν Ἐσεβών βρέθηκαν καταστραμένα πιεστήρια σταφυλιῶν. (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 16,7 Θά κλαύσει μέ κραυγές ἡ Μωάβ, ὅλοι στήν Μωαβίτιδα χώρα θά θρηνήσουν γοερά. Ὅσοι ὅμως κατοικοῦν τήν Σέθ θά φροντίσεις γι αὐτούς καί δέν θά ἐντραπεῖς. 8 Οἱ πεδιάδες τῆς Ἐσεβών θά πενθήσουν οἱ ἀμπελῶνες τῆς Σεβαμά. (Ἀσσύριοι) πού καταπίνετε τά ἔθνη καταπατῆστε τούς ἀμπελῶνες της μέχρι τήν Ἰαζήρ. Μή κάνετε συνθήκη (μαζί της), προχωρεῖτε πρός τήν ἔρημο. Οἱ ἀπεσταλμένοι (πρέσβεις τους) ἐγκαταλείφθηκαν, διάβηκαν τήν ἔρημο. 9 Γι αὐτό θά κλαύσω γιά τούς ἀμπελῶνες τῆς Σαβαμά σάν τόν κλαυθμό τῆς Ἰαζήρ. Ἐσεβών καί Ἐλεαλή κατέρριψαν τά δένδρα σου, γιατί θά καταπατήσω στήν σοδειά τοῦ θέρους καί τοῦ τρυγητοῦ καί ὅλα θά καταπέσουν. 10 Ἡ εὐφροσύνη καί ἡ χαρά θά ἀφαιρεθεῖ ἀπό τούς ἀμπελῶνες σου, δέν θά χαίρονται καθόλου στούς ἀμπελῶνες σου 19

20 καί δέν θά πατοῦν καθόλου οἶνο στούς κάδους, γιατί ἔπαυσε (ὁ τρυγητός). 11 Γι αὐτό καί ἡ καρδιά μου θά ἠχήσει σάν κιθάρα γιά τήν Μωάβ καί τά ἐντός μου τά ἀνακαίνισες σάν τεῖχος. 12 Καί θά συμβεῖ πρός ἐντροπή σου (γιατί κοπίασε ἡ Μωάβ γιά τούς βωμούς) τό ὅτι θά εἰσέλθει στά εἴδωλά της, γιά νά προσευχηθεῖ, ἀλλά αὐτά δέν θά μποροῦν νά τήν σώσουν. α α. Ἐπειδή τό Ἑβραϊκό κείμενο τῆς περικοπῆς αὐτῆς σημειώνει σημαντικές διαφορές, διά τοῦτο παραθέτουμε καί αὐτό: 16,7 Γι αὐτό οἱ Μωαβῖτες θρηνοῦν γιά τήν Μωάβ, θρηνοῦν ὅλοι μαζί γιά τήν Μωάβ. Θρῆνος καί κλάμματα γιά τίς σταφιδόπιττες τῆς Κίρ Ἀρέσεθ. 8 Τά λιβάδια τῆς Ἐσεβών μαραίνονται, καί τά ἀμπέλια τῆς Σιβμά ἐπίσης. Οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν ποδοπάτησαν τά ἐκλεκτά ἀμπέλια, πού ἔφταναν μέχρι τήν Ἰαζήρ καί ξαπλώνονταν μέχρι τήν θάλασσα. 9 Γι αὐτό θρηνῶ, ὅπως θρηνεῖ ἡ Ἰαζήρ γιά τίς ἀμπέλους τῆς Σιβμά. Ἐσεβών καί Ἐλεαλή σέ βρέχω μέ τά δάκρυά μου. Ἡ πολεμική κραυγή ξέσπασε πάνω στούς θερινούς σου καρπούς καί στόν θερισμό σου. 10 Ἡ χαρά καί ἡ ἀγαλλίαση ἔφυγαν ἀπό τήν δενδρόφυτο γῆ σου, δέν ἀκούονται ἄσματα οὔτε φωνές στούς ἀμπελῶνες σου, κανένας πατητής δέν πατάει οἶνο στούς ληνούς σου, σίγησα τίς χαρούμενες φωνές. 11 Ἡ καρδιά μου κλαίει γιά τήν Μωάβ σάν κιθάρα καί τά σωθικά μου γιά τήν Κίρ Ἀρές. 12 Καί θά συμβεῖ, νά δοῦν τούς Μωαβῖτες, νά ἔλθουν κουρασμένοι στούς ὑψηλούς τόπους γιά νά προσευχηθοῦν, ἀλλά δέν θά ὠφεληθοῦν. (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 16,6-12. Μία περιγραφή τῆς καταστροφῆς, ἰδιαίτερα τῆς καταστροφῆς τῶν ἀμπελώνων (βλ. καί Ἱερ. 31 [Ἑβρ. 48] 29-33)16,7. Ἡ Κίρ - Ἀρέσεθ, ὅπως καί ἡ Κίρ Ἀρές (στίχ. 11) πρέπει νά ταυτισθεῖ μέ τήν Κίρ Μωάβ (Κεράκ) (15,1 βλ. Δ Βασ. 3,25). Τά γεωγραφικά ὀνόματα πού ἀκολουθοῦν, ἀπό τήν Ἐσεβών μέχρι τήνἐλεαλή, εἶναι συγκεντρωμένα στήν περιοχή βορείως στήν Μωάβ, εὐνοϊκή γιά τόν οἶνο. 16,9-10. Οἱ στίχ. αὐτοί περιγράφουν τήν καταστροφή τήν προξενηθεῖσα ὑπό τοῦ εἰσβολέως σέ καιρό θερισμοῦ. 16,9. Κατά τό Ἑβρ. πρόκειται γιά τήν κραυγή τῶν τρυγητῶν. Κατ ἄλλους πρόκειται γιά τήν κραυγή τοῦ πολέμου, ἀλλά οἱ ἀκόλουθοι στίχ. εὐνοοῦν τήν πρώτη ἑρμηνεία. (δ) Ἡ καταστροφή τῆς Μωάβ (16,13-14) (Προλογικό σημείωμα τῆς περικοπῆς) Οἱ δύο αὐτοί στίχ. εἶναι μία προσθήκη σέ πεζό λόγο γραμμένη, ἡ ὁποία, ὅπως φαίνεται, θέλει νά βεβαιώσει τήν προφητεία περί τῆς Μωάβ καί νά ἀναγγείλει τήν πολύ σύντομη ἐκπλήρωσή της (βλ. 15,1 ἑξ.): Σέ τρία ἔτη! Πρόκειται περί ἀκριβοῦς ὑπολογισμοῦ. 20

21 (Μετάφραση τοῦ κειμένου τῆς περικοπῆς, τό ὁποῖο παραλείπουμε ἐδῶ πρός ἐξοικονόμηση χώρου) 16,13 Αὐτή εἶναι ἡ προφητεία πού ἐλάλησε ὁ Κύριος γιά τήν Μωάβ, πού τήν εἶπε πρίν ἀπό πολύ καιρό. 14 Καί τώρα λέγω: Σέ τρία ἔτη, ἔτη μισθωτοῦ (πού λογαργιάζει καλά), θά ἀτιμασθεῖ ἡ δόξα τῆς Μωάβ μέ ὅλο τόν μεγάλο της πλοῦτο θά ἀπομείνει λιγοστή καί ὄχι ἔντιμη. α α Κατά τό Ἑβρ. κείμενο ἡ περικοπή μας ἔχει: 16,13 Αὐτός εἶναι ὁ λόγος τοῦ Κυρίου, πού ἐλάλησε γιά τήν Μωάβ, πρίν ἀπό πολύ καιρό. 14 Ἀλλά τώρα ὁ Κύριος λέγει: «Σέ τρία ἔτη, ἀριθμουμένων ὡς ἔτη μισθωτοῦ, ἡ δόξα τῆς Μωάβ θά περιφρονηθεῖ καί ὅλος ὁ μέγας πληθυσμός της καί αὐτοί πού θά ἐπιζήσουν, θά εἶναι πολύ λίγοι καί ὄχι ἰσχυροί». (Σύντομα ἑρμηνευτικά σχόλια τῆς περικοπῆς) 16,14. Αὐτή ἡ προσθήκη σέ πεζό λόγο μπορεῖ νά εἶναι ἡ ἐπιβεβαίωση μιᾶς παλαιᾶς προφητείας, τῆς ὁποίας ἐδῶ ἀναγγέλλεται ἡ ἀκριβής ἐκπλήρωση, βλ. σχόλ. εἰς 15,1. Ἐν τρισίν ἔτεσιν ἐτῶν μισθωτοῦ. Σέ σύντομο διάστημα, παρά τήν μεσολαβήσασα εὐημερία, ἡ Μωάβ πάλι θά ἐρημωθεῖ. Ὁ χρόνος ἐκπληρώσεως τῆς προφητείας θά εἶναι πολύ σύντομος, τρία ἔτη, διότι τόσο διαρκοῦσε ἡ ὑπηρεσία τοῦ μισθωτοῦ (βλ. Δευτ. 15,18, ὅπου λέγεται γιά ὑπηρεσία ἕξι ἐτῶν, πού τήν λέγει διπλῆ ἀπό τήν ἀπαιτουμένη γιά ἕνα μισθωτό ἄνδρα). Ὁ ἴδιος ὅρος περιόδου τριῶν ἐτῶν ὑπηρεσίας εὑρίσκεται στόν Κώδικα τοῦ Χαμουραμπί (J. Prichard, Ancient Near Eastern Texts ,117). Ἡ ἔκφραση δέ «ἐτῶν μισθωτοῦ» σημαίνει γενικά χρόνο ἀκριβῶς ὅσος ὁρίζεται γιά τόν μισθωτό ἐργάτη καί ὄχι «περίπου», διότι ὁ μισθωτός ἐργάτης ὑπολογίζει ἀκριβῶς τόν χρόνο τῆς ἐργασίας του. 21