Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής

Transcript

1 Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΝΑΥΠΗΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΛΕΤΗ Υπουργείο Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής Ημερομηνία:

2 DNV GL Reprt N. 115QZQUA-11, Rev. 2 Φύλλο i

3 Περιεχόμενα 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τεχνικό πλαίσιο Αντικείμενο της μελέτης 12 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Μεθοδολογία κατάρτισης της λίστας επιχειρήσεων Μεθοδολογία διεξαγωγής της έρευνας Μεθοδολογία χαρτογράφησης Μεθοδολογία πολύ-κριτηριακής ανάλυσης και χάραξης του πλάνου ενεργειών 18 4 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Γενική εικόνα Κατηγορίες και είδη προϊόντων Γεωγραφική κατανομή Οικονομικά μεγέθη Οικονομικά μεγέθη που σχετίζονται με ανάγκες σε καινοτομία Φορείς καινοτομίας Συνεργασίες και παρουσία παγκοσμίως Διπλώματα ευρεσιτεχνίας και πιστοποιητικά Ανθρώπινο δυναμικό 33 5 ΠΟΛΥ-ΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Κριτήριο 1: Συνθήκες χρηματοδοτικού πλαισίου Κριτήριο 2: Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου Κριτήριο 3: Συνθήκες αγοράς Κριτήριο 4: Κουλτούρα Κριτήριο 5: Γνωσιακό επίπεδο Κριτήριο 6: Συνθήκες θεσμικού πλαισίου Κριτήριο 7: Μηχανισμοί υποβοήθησης Κριτήριο 8: Πρόσβαση σε χρηματοδότηση Κριτήριο 9: Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση Κριτήριο 10: Ανθρώπινο κεφάλαιο Κριτήριο 11: «Επιχειρείν» Κριτήριο 12: Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας Κριτήριο 13: Κερδοφορία και παραγωγικότητα Κριτήριο 14: Συμμετοχή σε συστάδες Κριτήριο 15: Υποστήριξη χρηματοδότησης Κριτήριο 16: Οργάνωση και εσωτερική δικτύωση Κριτήριο 17: Εξωτερική δικτύωση Κριτήριο 18: Υποστήριξη διεθνοποίησης Κριτήριο 19: Υποστήριξη εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων Κριτήριο 20: Υποστήριξη του «επιχειρείν» Κριτήριο 21: Υποστήριξη της Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας Ομαδοποίηση των κριτηρίων βάσει της τιμής και της σημασίας τους για το χώρο 70 DNV GL Reprt N. 115QZQUA-11, Rev. 2 Φύλλο ii

4 6 ΠΛΑΝΟ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ Ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας του χώρου Θεματικές περιοχές καινοτομίας Χαρακτηριστικά συνεργατικών σχημάτων επιχειρήσεων του χώρου 91 7 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΑΝΑΦΟΡΕΣ DNV GL Reprt N. 115QZQUA-11, Rev. 2 Φύλλο iii

5 Παράρτημα Α Λίστα επιχειρήσεων Παράρτημα Β Λίστα ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού Παράρτημα Γ Λίστα φορέων: Επιμελητήρια, Βιομηχανικά / Τεχνολογικά πάρκα, Σύλλογοι και ομάδες επιχειρήσεων Παράρτημα Δ Κωδικοί αριθμοί δραστηριότητας ΚΑΔ Παράρτημα Ε Πίνακας κατηγοριών προϊόντων του χώρου Παράρτημα ΣΤ Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης, Ερευνητικά Κέντρα, Ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτα Παράρτημα Ζ Επιμελητήρια και συμπράξεις επιχειρήσεων σχετικές με το χώρο και μεγάλα ναυπηγεία 4

6 1 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα μελέτη παρουσιάζει τα τελικά αποτελέσματα της χαρτογράφησης του χώρου επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα. Οι δαπάνες του έργου βαρύνουν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ΣΑΕ589/1 με κωδικό ενάριθμου 2016ΣΕ Η πράξη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας 1,2,3,4,5,6 και 7 του Ε.Π. «Τεχνική Βοήθεια » (κατηγορία πράξης: Β. Παροχή Υπηρεσιών, Β.2 Εκπόνηση μελετών - εμπειρογνωμοσυνών ερευνών). Το περιεχόμενο της μελέτης εκτείνεται στα ακόλουθα: 1. Τη χαρτογράφηση του χώρου επιχειρήσεων παραγωγής ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα και καταγραφή των προϊόντων που παράγουν. 2. Τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την αξιολόγηση του χώρου σε επίπεδο αναγκών και δυνατοτήτων. 3. Τα αποτελέσματα της μεθοδολογικής ανάλυσης του χώρου ως προς τις ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας μέσω πολύ-κριτηριακής προσέγγισης. 4. Την προκύπτουσα πρόταση πλάνου ενεργειών για την υποστήριξη και περαιτέρω ενθάρρυνση της καινοτομίας και συναφών συνεργειών των επιχειρήσεων του χώρου. Η διεξαγωγή έρευνας μέσω ερωτηματολογίου προς τις επιχειρήσεις του χώρου αποτέλεσε κύριο μέρος του έργου. Οι επιχειρήσεις κλήθηκαν να αξιολογήσουν μια σειρά από κριτήρια και επιμέρους δείκτες και να αποδώσουν μια ημί-ποσοτική τιμή για την αξιολόγηση της σημασίας του κάθε κριτηρίου βάσει της δικής τους αντίληψης. Ο συνολικός αριθμός των επιχειρήσεων που αρχικά αναγνωρίστηκαν είναι 111, από τις οποίες οι 34 επέστρεψαν συμπληρωμένο το ερωτηματολόγιο, οι 21 αποκρίθηκαν ότι δεν είναι σχετικό προς αυτές, οι 54 δεν επέστρεψαν το ερωτηματολόγιο και για 2 δεν βρέθηκαν στοιχεία επικοινωνίας. Για τις 54 επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν πραγματοποιήθηκε επιπλέον διερεύνηση στις ιστοσελίδες τους προκειμένου να διαπιστωθεί το αν ανήκουν στον χώρο. Κατά την τρίτη φάση του έργου, μια επιχείρηση έστειλε συμπληρωμένο ερωτηματολόγιο προκειμένου να συμμετέχει στην έρευνα. Εν κατακλείδι, από τα αποτελέσματα της έρευνας εκτιμάται το σύνολο του χώρου στις 71 επιχειρήσεις, εκ των οποίων οι 35 απάντησαν στο ερωτηματολόγιο. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τη γενικότερη έρευνα και αυτής μέσω ερωτηματολογίου, χρησιμοποιήθηκαν για τη χαρτογράφηση και μεθοδολογική ανάλυση του χώρου ως προς τις ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας του με τη χρήση πολύ-κριτηριακής προσέγγισης. Η πολύ-κριτηριακή ανάλυση πραγματοποιείται συνδυάζοντας τις τιμές που φανερώνουν (α) την επίδοση του χώρου ως προς το κριτήριο και (β) τη σημασία που ο χώρος προσδίδει στο περιεχόμενο του κριτηρίου. Η ανάλυση πραγματοποιήθηκε βάσει της λίστας κριτηρίων που καθορίστηκε στο πλαίσιο του Παραδοτέου 1 της μελέτης. Από την χαρτογράφηση του χώρου επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα προέκυψε γεωγραφική διασπορά των επιχειρήσεων στην Επικράτεια (π.χ. Αττική, Βοιωτία, Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη, κλπ.) καθώς επίσης και κατηγοριοποίηση των επιχειρήσεων βάσει των προϊόντων που παράγουν. Οι κατηγορίες προϊόντων που αναγνωρίστηκαν είναι οι εξής: Ηλεκτρολογικά και αυτοματισμοί, Εξοπλισμός σκάφους και ενδιαίτησης, 5

7 Μηχανολογικά και Περιφερειακός εξοπλισμός. Εκτιμάται ότι ως επί το πλείστον ο χώρος απαρτίζεται από μικρομεσαίες επιχειρήσεις: Μέσος αριθμός εργαζομένων τα 94 άτομα και διάμεσος τα 18 άτομα. Μέσος κύκλος εργασιών 11 εκ. ευρώ με τυπικό σφάλμα ±7 εκ. ευρώ. Το σύνολο του χώρου εκτιμήθηκε σε κύκλο εργασιών εντός του διαστήματος 567 έως 1272 εκ. ευρώ, με αντίστοιχες ετήσιες επενδύσεις σε καινοτομία της τάξης των 25 με 50 εκ. ευρώ (περί το 4% του τζίρου). Αυτά τα μεγέθη κύκλου εργασιών είναι συνολικά και δεν αναφέρονται μόνο στο ναυτιλιακό και ναυπηγικό εξοπλισμό. Για τις επιχειρήσεις που μετείχαν στην έρευνα, ο συνολικός μέγιστος τζίρος για τη δεκαετία ανερχόταν στα 437 εκ. ευρώ, ενώ ο τζίρος του 2016 ήταν 392 εκ. ευρώ φανερώνοντας μια πτώση κατά 10%. Συγκριτικά με το μέγιστο αριθμό προσωπικού της τελευταίας δεκαετίας (101 άτομα), παρατηρείται μείωση του μέσου πλήθους προσωπικού (94 άτομα) κατά 5-10% για την τριετία Τα αποτελέσματα της μεθοδολογικής ανάλυσης του χώρου κατέδειξαν τις ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας στο χώρο. Οι δυνατότητες καινοτομίας προκύπτουν από τις ακόλουθες διαστάσεις: Οι ετήσιες επενδύσεις για καινοτομία εκτιμώνται κατά μέσο όρο στο 3.3% του ετησίου κύκλου εργασιών. Οι επενδύσεις αυτές μπορούν εν δυνάμει να αυξηθούν στο 5% σε πρώτη φάση, μέσω κατάλληλων χρηματοδοτικών μηχανισμών. Υπάρχει εμπειρία στο χώρο για την υποβολή προτάσεων για χρηματοδότηση. Η μέση επιχείρηση του χώρου διαθέτει τμήμα με ρόλους Έρευνας και Ανάπτυξης, μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων. Επίσης, το μέσο ποσοστό προσωπικού με πτυχίο ανώτερης / ανώτατης εκπαίδευσης εκτιμάται σε 46%, ενώ το ποσοστό με κατοχή μεταπτυχιακών / διδακτορικών διπλωμάτων εκτιμάται σε 12%. Μέσω των ερωτηματολογίων, αναγνωρίστηκε δίκτυο υπαρχόντων Φορέων Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας με ενεργητικό συνεργασιών με τον κλάδο. Αναφορικά με το επίπεδο χρήσης ξένων γλωσσών και ηλεκτρονικών μέσων, ο χώρος αξιολογείται σε υψηλά επίπεδα. Το επίπεδο επενδύσεων σε προγράμματα κατάρτισης του ανθρώπινου δυναμικού εκτιμήθηκε σε μέτριο προς υψηλό. Δηλαδή οι επιχειρήσεις του χώρου δηλώνουν ότι επενδύουν στην εξειδίκευση του προσωπικού τους. Η παρουσία της Ελληνικής Ναυτιλιακής κοινότητας παίζει σημαντικό ρόλο τόσο στην εξασφάλιση παραγγελιών των προϊόντων του χώρου (80% των επιχειρήσεων), όσο και στην προώθηση των προϊόντων στα μεγάλα ναυπηγεία της Ανατολής, δηλαδή στην εξωστρέφεια του χώρου. Ο χώρος εκτιμάται ότι έχει υψηλά επίπεδα ικανότητας τακτικής παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων σε ολόκληρη την "αλυσίδα αξίας" (value chain) και εντοπισμού νέων ευκαιριών της αγοράς, και αποτελεσματική αξιοποίησή τους. Στο σύνολο των 35 επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα, δηλώθηκε ένα σύνολο 48 διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας από τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας, το 68% των οποίων προέρχεται από 2 εταιρείες στους χώρους αυτοματισμού και εξοπλισμό σκάφους και ενδιαίτησης. Υπάρχει θετική πρόθεση των επιχειρήσεων του χώρου αναφορικά με τη συμμετοχή των επιχειρήσεων σε συνεργατικά σχήματα εντός και εκτός κλάδου. Συγκεκριμένα, το 92% των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν θεωρεί σημαντική τη συμμετοχή σε συμπράξεις. Επίσης, το 57% των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν συμφωνεί στη συμμετοχή εταιρειών εντός και εκτός 6

8 κλάδου στο πλαίσιο συμπράξεων. Μέσω των ερωτηματολογίων, αναγνωρίστηκαν 4 υπάρχουσες ομάδες επιχειρήσεων (εκτός επιμελητηρίων και συλλόγων), ενώ υπάρχει ενεργό δίκτυο Επιμελητηρίων και συλλόγων στο χώρο. Οι ανάγκες σε καινοτομία εντοπίζονται κυρίως στις συνθήκες που επικρατούν στο χρηματοδοτικό και βιομηχανικό πλαίσιο, την αγορά, την επιχειρηματική κουλτούρα, το επίπεδο επιχειρηματικών και επενδυτικών συνεργατικών σχημάτων, το επίπεδο συνεργασίας Φορέων Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας με τις επιχειρήσεις του χώρου, και το θεσμικό πλαίσιο ως προς την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον χώρο. Κατόπιν, διακρίθηκαν οι ακόλουθες θεματικές περιοχές, που αποτελούν τους οδηγούς καινοτομίας για τη μελλοντική ανάπτυξη της τεχνολογίας στη ναυτιλία: 1. Ψηφιακές τεχνολογίες. 2. Ενεργειακή και περιβαλλοντική απόδοση. 3. Ενίσχυση της ασφάλειας. 4. Νέος σχεδιασμός και παραγωγή. 5. Θεματικές περιοχές και σχετικά προϊόντα: Στη θεματική περιοχή «Ψηφιακές τεχνολογίες» στη ναυτιλία, έμφαση δίνεται στους παρακάτω τομείς: ανάπτυξη προηγμένων αισθητήρων, ανάπτυξη ψηφιακών δικτύων αισθητήρων, ανάπτυξη ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συστημάτων αυτοματισμών και ελέγχου τεχνικών συστημάτων επί πλοίου, ανάπτυξη συστημάτων συλλογής, διαχείρισης και επεξεργασίας δεδομένων, ανάπτυξη δυνατοτήτων τηλεματικής συνδεσιμότητας πλοίου-στεριάς και εξελιγμένων δορυφορικών συστημάτων, και ανάπτυξη ολοκληρωμένων μεθοδολογιών ανάλυσης δεδομένων των πληροφοριών για την κατάσταση του πλοίου με στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας, της αποδοτικότητας και τη μείωση του κόστους λειτουργίας με έμφαση στην ανάλυση μαζικών δεδομένων (big data) και προηγμένες/ευφυείς μεθοδολογίες ανάλυσης. Για την επίτευξη των σκοπών της θεματικής περιοχής «Ενεργειακή και περιβαλλοντική απόδοση» στη ναυτιλία, έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη και εφαρμογή: βελτιώσεις στο επίπεδο της υδροδυναμικής που περιλαμβάνει για παράδειγμα σχεδιασμό γάστρας, μηχανισμοί, τεχνολογίες και υλικά βελτίωσης της υδροδυναμικής επίδοσης της γάστρας και ή/και του συστήματος πρόωσης, κλπ., καινοτόμα υφαλοχρώματα και ολοκληρωμένα συστήματα βαφών πλοίων, εναλλακτικά υλικά κατασκευής, υβριδικά συστήματα παραγωγής ισχύος, συστήματα μεταβλητών στροφών για τη λειτουργία κινητήρων και αντλιών, συστήματα αποθήκευσης ενέργειας (π.χ. μπαταρίες), 7

9 νέα εναλλακτικά ναυτιλιακά καύσιμα, δυνατότητα σύνδεσης πλοίων στο δίκτυο ηλεκτρισμού κατά την εκτεταμένη παραμονή σε λιμάνια (cld irning), τεχνολογίες απορρύπανσης και βελτίωσης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του πλοίου, τεχνολογίες διαχείρισης έρματος και καταλοίπων, τεχνολογίες αύξησης του ενεργειακού βαθμού απόδοσης του πλοίου (π.χ. εναλλάκτες θερμότητας, κλπ.), τεχνικά συστήματα πλοίου με βελτιωμένη απόδοση, συστήματα παρακολούθησης και βελτίωσης της απόδοσης του πλοίου. Για την επίτευξη των σκοπών της θεματικής περιοχής «Ενίσχυση της ασφάλειας» στη ναυτιλία, έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη και εφαρμογή: τεχνολογίες αισθητήρων και συνδεσιμότητας, τεχνολογίες υψηλού βαθμού αυτοματοποίησης και αξιοπιστίας ολοκληρωμένων συστημάτων, τεχνολογίες εξασφάλισης ισχυρής και ασφαλούς επικοινωνίας μεταξύ θάλασσας και ξηράς, τεχνολογίες παροχής δυνατοτήτων για απομακρυσμένες / αυτόνομες λειτουργίες, τεχνολογίες και μεθοδολογίες ενσωμάτωσης του ανθρώπινου παράγοντα και της διάδρασής του με το πλοίο-σύστημα, νέα πρότυπα και τεχνολογικές λύσεις για τη διαχείριση δεδομένων και την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Για την επίτευξη των σκοπών της θεματικής περιοχής «Νέος σχεδιασμός και παραγωγή» στη ναυτιλία, έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη και εφαρμογή: Νέες τεχνολογίες και νέα προϊόντα για ναυτιλιακό εξοπλισμό, Χρήση τεχνολογιών «ψηφιακού διδύμου» για τη διεπιστημονική βελτιστοποίηση σχεδιασμού του πλοίου, Χρήση τεχνολογιών «ψηφιακού διδύμου» για τη διεπιστημονική βελτιστοποίηση σχεδιασμού του ναυτικού εξοπλισμού, Συστήματα εικονικής δοκιμής νέων τεχνολογιών και προϊόντων (virtual prttyping) πριν την είσοδό τους στην αγορά, Σχεδιασμός νέων προιόντων λαμβάνοντας υπόψη το συνολικό κύκλο ζωής, Νέες τεχνολογίες παραγωγής, οπώς κατασκευή με εναπόθεση ή και τρισδιάστατη εκτύπωση (3D), Σχεδιασμός και παραγωγή συστημάτων πλοίων για επίτευξη λιγότερου έρματος και με ελαφριά υλικά, που χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ως αντικατάσταση του χάλυβα σε μη δομικά στοιχεία. Οι ως ανωτέρω θεματικές περιοχές έχουν άμεση σχέση με τα προϊόντα του χώρου παραγωγής ναυτιλιακού εξοπλισμού στην Ελλάδα. Για το λόγο αυτό είναι σημαντική η κατάλληλη προετοιμασία του χώρου, προκειμένου να είναι σε θέση να παρέχει ανταγωνιστικά προϊόντα υψηλής τεχνογνωσίας με εφαρμογή στις μελλοντικές ανάγκες καινοτομίας στη ναυτιλία. Δεδομένου του παγκόσμιου χαρακτήρα της 8

10 ναυτιλιακής και ναυπηγικής αγοράς, αλλά και του τιμολογιακού πλεονεκτήματος προϊόντων που παράγονται σε χώρες μεγάλων οικονομικών μεγεθών, η τεχνολογική καινοτομία ενδεχομένως να αποτελέσει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την εξασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης στο χώρο. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την πρόταση πλάνου ενεργειών βάσει των αναγκών και δυνατοτήτων καινοτομίας που αναγνωρίστηκαν και που θα μπορούσε να υλοποιηθεί στα πλαίσια των παραπάνω θεματικών περιοχών και τομέων ανάπτυξης τεχνολογίας και καινοτομίας. Πίνακας 1 Πλάνο ενεργειών. Στρατηγική και όραμα Επέκταση του οράματος και των στρατηγικών της πολιτείας για την ανάπτυξη του χώρου, ώστε να συμπεριλάβουν κατευθύνσεις ανάπτυξης του τεχνολογικού επιπέδου του χώρου, σύμφωνα με οδηγούς καινοτομίας για την τρέχουσα και μελλοντική τεχνολογική ανάπτυξη στη ναυτιλία. Χρηματοδότηση Αύξηση και ενίσχυση των πόρων χρηματοδότησης της καινοτομίας σε δημόσιο και ιδιωτικό επίπεδο για το χώρο. Στόχευση των πόρων χρηματοδότησης σε συγκεκριμένες θεματικές περιοχές τεχνολογικής ανάπτυξης, τρέχουσας και μελλοντικής εφαρμογής στη ναυτιλία. Σχεδιασμός δράσεων συγχρηματοδότησης για καινοτόμα έργα στη ναυτιλία τα οποία να υλοποιούνται από συνεργατικά σχήματα με συμμετοχή τουλάχιστον 2 επιχειρήσεων του χώρου. Σχεδιασμός δράσεων χρηματοδότησης για καινοτόμα έργα στη ναυτιλία τα οποία να υλοποιούνται από συνεργατικά σχήματα επιχειρήσεων του χώρου, με παρουσία παραγόντων από ολόκληρη την αλυσίδα αξίας και συμμετοχή Φορέων Έρευνας, Ανάπτυξης Καινοτομίας, Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Ινστιτούτων και Ερευνητικών κέντρων. Σχεδιασμός δράσεων χρηματοδότησης καινοτόμων έργων στη ναυτιλία με μεταφορά τεχνολογίας/τεχνογνωσίας από άλλους χώρους τα οποία να υλοποιούνται από συνεργατικά σχήματα που περιλαμβάνουν επιχειρήσεις του χώρου, επιχειρήσεις εκτός χώρου και με την πιθανή συμμετοχή Φορέων Έρευνας, Ανάπτυξης Καινοτομίας, Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Ινστιτούτων και Ερευνητικών κέντρων. Σχεδιασμός δράσεων συγχρηματοδότησης προγραμμάτων για την αναβάθμιση εξοπλισμού στις επιχειρήσεις του χώρου για την παραγωγή πιο ανταγωνιστικών προϊόντων σε παγκόσμιο επίπεδο. Σχεδιασμός δράσεων συγχρηματοδότησης προγραμμάτων μεγάλης κλίμακας για τη δοκιμή νέων τεχνολογιών του χώρου και εντός των θεματικών περιοχών για καινοτόμα έργα στη ναυτιλία. Σχεδιασμός δράσεων συγχρηματοδότησης για το τελικό στάδιο εισαγωγής στην αγορά καινοτόμων προϊόντων των επιχειρήσεων του χώρου στη ναυτιλία. Σχεδιασμός δράσεων συγχρηματοδότησης για την απόκτηση αδειών χρήσης, πιστοποιητικών και πατεντών για προϊόντα των επιχειρήσεων του χώρου, με στόχο την αύξηση της εμπορευσιμότητας τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Σχεδιασμός συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων προσέλκυσης εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού από το εξωτερικό στις επιχειρήσεις του χώρου προς ανάπτυξη στοχευμένων καινοτόμων έργων / προϊόντων. Σχεδιασμός συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων διασύνδεσης υπάρχοντος ανθρωπίνου δυναμικού των επιχειρήσεων του χώρου με Κέντρα Αριστείας, Επιχειρήσεις, Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης του εξωτερικού με στόχο την εξειδίκευση και μεταφορά τεχνογνωσίας στη χώρα. Σχεδιασμός δράσεων συγχρηματοδότησης των επιχειρήσεων για την σύσταση και διατήρηση τμημάτων Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας, τα οποία να απαρτίζονται από αντίστοιχο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό. Βελτίωση των προϋποθέσεων, συνθηκών και διαδικασιών για ευκολότερη και ταχύτερη συμμετοχή σε πόρους χρηματοδότησης της καινοτομίας και επιτάχυνσης της εξασφάλισης και απορρόφησης της χρηματοδότησης. Συνεργατικά σχήματα και νέες επιχειρήσεις Ανάληψη πολιτικών για την ενίσχυση των δραστηριοτήτων συστάδων / συνεργατικών σχημάτων επιχειρήσεων εντός και εκτός κλάδου, με έμφαση στην καινοτομία, την ανταγωνιστικότητα των προϊόντων, την εξωστρέφεια, την ανάπτυξη κουλτούρας συνεργασίας, του επιχειρείν, της ενσωμάτωσης γνώσης/αναγκών της αγοράς, και την εύρεση και ανάδειξη ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων. Υποστήριξη δράσεων για την ενίσχυση της εξωστρέφειας με έμφαση την ανάπτυξη συνεργατικών επενδυτικών σχημάτων. Βελτίωση των προϋποθέσεων, συνθηκών και διαδικασιών για ευκολότερη / ταχύτερη ίδρυση και 9

11 ευνοϊκότερη λειτουργία νεοφυών επιχειρήσεων στο χώρο. Ενθάρρυνση ανάπτυξης και λειτουργίας εκκολαπτηρίων νεοφυών επιχειρήσεων στο χώρο. Υποδομές Ενίσχυση υπαρχόντων και ανάπτυξη νέων δημοσίων ή/και ιδιωτικών υποδομών παροχής βοήθειας για την πρόσβαση σε μηχανισμούς χρηματοδότησης και εξασφάλισής της για τη συμμετοχή σε καινοτόμα έργα στον κλάδο. Ανάληψη πολιτικών για την ενίσχυση της ναυπηγικής και ναυπηγοεπισκευαστικής δραστηριότητας και συν αυτώ ενίσχυση της παραγωγής ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα. Προώθηση της ανάπτυξης Κέντρων Αριστείας σε φορείς έρευνας και καινοτομίας στην Ελλάδα στη θεματολογία του χώρου. Υποστήριξη της ανάπτυξης πλατφορμών για δοκιμή νέων τεχνολογιών στο χώρο πριν την είσοδό τους στην αγορά. Διαβούλευση Ενίσχυση του επιπέδου διαβούλευσης και διασύνδεσης με την αγορά αναφορικά σε ζητήματα που άπτονται της ανάπτυξης της καινοτομίας στον κλάδο. Τέλος, βάσει των πορισμάτων της μελέτης, πραγματοποιήθηκε πρόταση για τα χαρακτηριστικά συνεργατικών σχημάτων με αειφόρα προοπτική στο χώρο και στόχο την ανάπτυξη της καινοτομίας. Επειδή, τη χρονική περίοδο που διεξάγεται η μελέτη, αρκετές επιχειρήσεις του χώρου δεν μετέχουν σε συνεργατικά σχήματα, εκτιμήθηκε ότι η δυναμική του χώρου ενδεχομένως να οδηγήσει στη διαμόρφωση ενός αριθμού συνεργατικών σχημάτων στο μέλλον και, επομένως, η πρόταση στο πλαίσιο της μελέτης αναφέρεται σε ένα ή περισσότερα συνεργατικά σχήματα. Οι βασικές αξίες πιθανών συνεργατικών σχημάτων περιλαμβάνουν: αποδοτικότητα, επιδόσεις, συμμετοχικότητα, ευθύνη, πληρότητα, δέσμευση, διαφάνεια, αποκριτικότητα, επίπεδο ομοφωνίας, και εμπιστοσύνη. Αναφορικά με τον κύριο στόχο συνεργατικών σχημάτων, αναγνωρίστηκαν τα εξής: - Η ανάπτυξη της εξωστρέφειας, της ισχύος των επιχειρήσεων-μελών, της κερδοφορίας και της καινοτομίας, την ανταλλαγή πληροφοριών και τεχνογνωσίας, και τη διεύρυνση του πελατολογίου. - Η ανταλλαγή πληροφοριών και τεχνογνωσίας, και η ανάπτυξη συνεργασιών. Αναφορικά με τη σύνθεση των συνεργατικών σχημάτων προτείνεται η συμμετοχή ανά σχήμα: - Τουλάχιστον μιας ισχυρής επιχείρησης του χώρου (καινοτομία/εξωστρέφεια) ως μέλος-πυρήνας για την ανάπτυξη του συνεργατικού σχήματος. Γενικότερη συμμετοχή και λιγότερο αποδοτικών επιχειρήσεων του χώρου. - Επιχειρήσεων από διαφορετικές κατηγορίες του χώρου (ηλεκτρονικά και αυτοματισμοί, μηχανολογικά, εξοπλισμός σκάφους και ενδιαίτησης, περιφερειακός εξοπλισμός). - Επιχειρήσεων εκτός κλάδου, όπως π.χ. από το ναυτιλιακό χώρο, το χώρο σχεδίασης, ναυπηγικής και ναυπηγοεπισκευαστικής, και γενικότερα τον ευρύτερο βιομηχανικό χώρο κατασκευής προϊόντων τεχνολογικού εξοπλισμού στην Ελλάδα. - Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, Φορέων Έρευνας και Ανάπτυξης και Κέντρων Αριστείας. - Επιχειρήσεων με συμβουλευτικό χαρακτήρα σε νομικό, εμπορικό, κανονιστικό ή/και τεχνολογικό επίπεδο. - Ύπαρξη και λειτουργία διαχειριστικού οργάνου του συνεργατικού σχήματος. 10

12 - Ενδεχόμενη συμμετοχή, είτε ως εταίροι ή αρωγά μέλη, επιχειρήσεων εξειδικευμένες στην ανάλυση δεδομένων και την επιχειρηματικότητα. - Πιθανή συμμετοχή νεοφυών επιχειρήσεων, ή προκύπτουσα δημιουργία τέτοιων επιχειρήσεων στα πλαίσια συνεργατικών σχημάτων. Ένα πιθανό συνεργατικό σχήμα στο χώρο που θα περιλάμβανε τουλάχιστον μια επιχείρηση/φορέα από καθεμιά από τις παραπάνω περιπτώσεις, θα αποτελούνταν από το λιγότερο 10 οντότητες. Το ελάχιστο μέγεθος για συνεργατικά σχήματα στο χώρο εκτιμάται στην ίδια τάξη μεγέθους με τις υπάρχουσες συμπράξεις (οι συμπράξεις που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα χαρακτηρίζονται από πλήθος περί τις 13 έως 22 επιχειρήσεις) και με τα παραπάνω χαρακτηριστικά σύνθεσης, όπως περιεγράφηκαν στην μελέτη (δηλαδή με τη συμμετοχή Φορέων Έρευνας και Ανάπτυξης, Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων ή Ερευνητικών Κέντρων, τη συμμετοχή επιχειρήσεων εκτός κλάδου, επιχειρήσεων συμβουλευτικού χαρακτήρα, κλπ.). - Αναφορικά με το ρόλο και τη λειτουργία του συνεργατικού σχήματος, διακρίθηκαν τα εξής: - Λειτουργία ως ενεργός σύνδεσμος με άλλες σημαντικές ομάδες / ομίλους εντός και εκτός του κλάδου. - Παροχή υποστήριξης για εξασφάλιση κονδυλίων/χρηματοδοτήσεων από δημόσιους πόρους (κρατικοί και Ενωσιακοί) και ιδιωτικές επενδύσεις. - Παροχή νομικής υποστήριξης και πληροφοριών για την προώθηση της εισόδου των μελών στη διεθνή αγορά. - Οργάνωση εσωτερικής δικτύωσης (συναντήσεις, θεματικές εκδηλώσεις, ενημερωτικοί μηχανισμοί, κλπ.). - Οργάνωση της από κοινού συμμετοχής σε Εκθέσεις, συνέδρια, φόρα, κλπ. - Παροχή ή οργάνωση μηχανισμών/μέτρων για την προσέλκυση, πρόσληψη, διατήρηση και κατάρτιση ανθρωπίνου δυναμικού των μελών. - Οργάνωση δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην καθοδήγηση και εκπαίδευση των μελών ως προς το «επιχειρείν». - Λειτουργία ως "εκκολαπτήριο" επιχειρήσεων για την υποστήριξη της επιτυχούς σύστασης και ανάπτυξης επιχειρήσεων. - Παροχή ή οργάνωση βοήθειας προς επιχειρήσεις-μέλη σχετικά με φορολογικά, χρηματοοικονομικά και λογιστικά θέματα, και μάρκετινγκ. - Οργάνωση και υποστήριξη μεταφοράς τεχνολογίας, υποστήριξη για την ανάπτυξη συνεργατικών πλατφορμών τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας, κλπ. 2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2.1 Τεχνικό πλαίσιο Σύμφωνα με τη σύμβαση υπ αριθμόν διαδικτυακής ανάρτησης μητρώου 17SYMV , η Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής ανέθεσε στον DNV GL Hellas A.E. το έργο για τη χαρτογράφηση του χώρου επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα. Το έργο πραγματοποιείται εντός της χρονικής περιόδου 8/2017 έως 11

13 2/2018 σύμφωνα με τη μεθοδολογία που περιγράφεται στην υπ αριθμόν MREGR113/ (29/05/2017) προσφορά του DNV GL. Οι δαπάνες του έργου βαρύνουν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ΣΑΕ589/1 με κωδικό ενάριθμου 2016ΣΕ Η πράξη συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και το Ταμείο Συνοχής στο πλαίσιο των Αξόνων Προτεραιότητας 1,2,3,4,5,6 και 7 του Ε.Π. «Τεχνική Βοήθεια » (κατηγορία πράξης: Β. Παροχή Υπηρεσιών, Β.2 Εκπόνηση μελετών - εμπειρογνωμοσυνών ερευνών). Το μεθοδολογικό πλαίσιο που ακολουθείται για τη διεξαγωγή του έργου περιγράφεται στην υπ αριθμόν MREGR113/ (29/05/2017) τεχνική προσφορά του DNV GL [1] και βασίζεται στην έρευνα μέσω ερωτηματολογίου προς τις επιχειρήσεις του χώρου. Τα στοιχεία που συλλέχθηκαν μέσω του ερωτηματολογίου χρησιμοποιήθηκαν για τη χαρτογράφηση και τη μεθοδολογική ανάλυση του χώρου ως προς τις ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας μέσω πολύ-κριτηριακής προσέγγισης. Το έργο διενεργήθηκε σύμφωνα με τις ακόλουθες φάσεις: ΦΑΣΗ Α: Κατάρτιση λίστας επιχειρήσεων (Παράρτημα Α) που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού (Παράρτημα Β) στην Ελλάδα. ΦΑΣΗ Β: Χαρτογράφηση του χώρου των επιχειρήσεων. ΦΑΣΗ Γ: Ανάπτυξη μεθοδολογίας για την πολυ-κριτηριακή ανάλυση του χώρου. ΦΑΣΗ Δ: Μεθοδολογική ανάλυση του χώρου ως προς τις ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας. ΦΑΣΗ Ε: Πρόταση πλάνου ενεργειών για κάλυψη των αναγκών και δυνατοτήτων καινοτομίας του χώρου καθώς και για την ενθάρρυνση ανάπτυξης συστάδων εταιρειών και συναφών συνεργειών. Φαση ΣΤ: Ανανέωση των αποτελεσμάτων βάσει στοιχείων που προήλθαν από την τελευταία φάση του έργου. 2.2 Αντικείμενο της μελέτης Αντικείμενο της μελέτης είναι να παρουσιαστεί η αξιολόγηση του χώρου των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα σε επίπεδο αναγκών και δυνατοτήτων και να καταρτιστεί μια πρόταση πλάνου ενεργειών για την κάλυψη των αναγκών και δυνατοτήτων καινοτομίας του χώρου καθώς και για την ενθάρρυνση ανάπτυξης συστάδων εταιρειών και συναφών συνεργειών στο χώρο των επιχειρήσεων. Το ανωτέρω έχει πραγματοποιηθεί βάσει του Παραδοτέου 1 [2], όπου η πολύ-κριτηριακή αξιολόγηση του χώρου πραγματοποιείται με κριτήρια αντικειμενικά, διαφανή και μετρήσιμα και με βάσει τα δεδομένα στοιχεία από τις επιχειρήσεις που ανταποκρίθηκαν σε σχετική ερευνά μέσω ερωτηματολογίου. Επίσης, η παρούσα μελέτη αποτελεί ανανέωση του Παραδοτέου 2 [3] με στοιχεία που προέκυψαν κατά την τρίτη φάση του έργου. Στόχος της μελέτης είναι να παρουσιάσει την τελική μορφή του προϊόντος του έργου για: Τη χαρτογράφηση του χώρου επιχειρήσεων παραγωγής ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα και καταγραφή των προϊόντων που παράγουν. Τη μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την αξιολόγηση του χώρου σε επίπεδο αναγκών και δυνατοτήτων. Τα αποτελέσματα της μεθοδολογικής ανάλυσης του χώρου ως προς τις ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας μέσω πολύ-κριτηριακής προσέγγισης. 12

14 Την προκύπτουσα αναγνώριση θεματικών περιοχών και πρόταση πλάνου ενεργειών για την ενθάρρυνση ανάπτυξης συστάδων εταιρειών και συναφών συνεργειών. 3 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Οι παρακάτω παράγραφοι περιγράφουν τη μεθοδολογική προσέγγιση που ακολουθήθηκε κατά τις φάσεις του έργου και συγκεκριμένα για: Την κατάρτιση της λίστας επιχειρήσεων. Τη διεξαγωγή της έρευνας. Τη χαρτογράφηση του χώρου. Την πολυ-κριτιριακή ανάλυση του χώρου και την παραγωγή του πλάνου ενεργειών. 3.1 Μεθοδολογία κατάρτισης της λίστας επιχειρήσεων Η κατάρτιση της λίστας των σχετικών με το χώρο επιχειρήσεων πραγματοποιήθηκε ακολουθώντας την παρακάτω μεθοδολογική προσέγγιση: Λίστα φορέων: Καταρτίστηκε λίστα θεσμοθετημένων από την Πολιτεία Φορέων, Ιδρυμάτων, Οργανισμών, και Υπηρεσιών, όπως τεχνολογικά / βιομηχανικά πάρκα κλπ., οι οποίοι πιθανόν να σχετίζονται με το χώρο. Η λίστα γνωστοποιήθηκε στην Επιτελική Δομή ΕΣΠΑ και παρατίθεται στο Παράρτημα Γ. Εντοπισμός ενιαίου τρόπου καταγραφής των επιχειρήσεων σε μητρώα Επιμελητηρίων: Πραγματοποιήθηκε σειρά συναντήσεων με φορείς που είχαν πραγματοποιήσει αντίστοιχες μελέτες στο παρελθόν [4]. Στόχος ήταν η ανταλλαγή πληροφοριών και τεχνογνωσίας, προκειμένου να κατοχυρωθεί η μεθοδολογική προσέγγιση του έργου. Κατά τις συναντήσεις αυτές, έγινε αναφορά στους Κωδικούς Αριθμούς Δραστηριότητας (ΚΑΔ 1 ) ως εργαλείο για τον εντοπισμό επιχειρήσεων σε μητρώα Επιμελητηρίων. Επισημάνθηκε ότι οι ΚΑΔ μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως ευρετήριο για τη διαμόρφωση μιας ευρύτερης λίστας επιχειρήσεων στον κλάδο των κατασκευών, ωστόσο είναι απαραίτητη η σταχυολόγηση εκείνων των επιχειρήσεων που έχουν άμεση σχέση με το χώρο παραγωγής ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού. Πρόσκληση προς φορείς για συνεισφορά με στοιχεία: Τη Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2017, εστάλη πρόσκληση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς τους φορείς της λίστας του Βήματος 1 που τηρούν μητρώα επιχειρήσεων (βλέπε Παράρτημα Γ), ζητώντας τη συνεισφορά τους με δεδομένα και πληροφορίες επιχειρήσεων σχετικών με το χώρο. Η πρόσκληση συνοδεύτηκε με σχετικό διαβιβαστικό γράμμα (βλέπε Παράρτημα Δ) που εξηγούσε τους λόγους και τη σκοπιμότητα της ζήτησης στοιχείων και πληροφοριών, τους σκοπούς του προγράμματος, τη σχετική ανάθεση προς τον DNV GL, και καλούσε τους φορείς προς συμμετοχή στην εν λόγω παροχή δεδομένων. Στο ίδιο έντυπο προβλεπόταν δεσμευτική καταληκτική ημερομηνία για την παροχή των σχετικών στοιχείων η Δευτέρα 25 Σεπτεμβρίου Για τη διευκόλυνση των φορέων, απεστάλη ενδεικτική βοηθητική λίστα ΚΑΔ εξαψήφιων που ενδεχομένως να συσχετίζονται με δραστηριότητες του χώρου, είτε ως κύρια, είτε ως δευτερεύουσα δραστηριότητα (η λίστα παρατίθεται στο Παράρτημα Δ). Ζητήθηκε δε όπως οι φορείς συμπεριλάβουν επιχειρήσεις που κατά την εμπειρία τους θεωρούν συναφείς με το χώρο. 1 Ελήφθη υπόψη η Νέα Εθνική Ονοματολογία Οικονομικών Δραστηριοτήτων κατά ΦΕΚ 2149/Β'/ και οι αντίστοιχοι Κωδικοί Αριθμοί Δραστηριότητας ( ), λόγω υποχρεωτικής προσαρμογής στον Κανονισμό (ΕΚ) 1893/ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου. 13

15 Δελτίο τύπου: Τη Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2017, εστάλη μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς μέλη του Ελληνικού Ναυτιλιακού τύπου, ζητώντας τη δημοσίευση πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος προς τις επιχειρήσεις του χώρου προκειμένου να μετέχουν στη διαδικασία κατάρτισης της λίστας επιχειρήσεων του χώρου 2. Επανάληψη πρόσκλησης προς φορείς για συνεισφορά με στοιχεία: Με την πάροδο της καταληκτικής ημερομηνίας λήψης πληροφοριών από τους φορείς, εστάλη υπενθύμιση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προς τους φορείς και προτρέποντάς τους για τις σχετικές ενέργειες το συντομότερο δυνατόν. Συλλογή υλικού: Η συλλογή πληροφοριακού υλικού για τις πιθανόν σχετικές με το χώρο επιχειρήσεις πραγματοποιήθηκε σε τρεις άξονες: (α) από τις απαντήσεις όσων Επιμελητηρίων ανταποκρίθηκαν, (β) από τη διερεύνηση των ιστότοπων των Επιμελητηρίων που δεν ανταποκρίθηκαν και (γ) από ομάδες επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση μέσω τύπου. Επιπλέον, στις 6 Οκτωβρίου 2017, επικοινωνήθηκε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο Σύνδεσμος Επιχειρήσεων Ναυπηγικής Βιομηχανίας Σ.Ε.ΝΑ.ΒΙ. για συμμετοχή στην έρευνα, χωρίς να επέλθει σχετική απάντηση. Κατά σύνολο, 10 από τα 57 Επιμελητήρια ανά την Ελλάδα ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση συνεισφοράς, αντιστοιχώντας στο 17% του συνόλου των Επιμελητηρίων. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η κάλυψη της Επικράτειας, διερευνήθηκαν οι ιστοσελίδες των Επιμελητηρίων που δεν απάντησαν. Οι ιστοσελίδες που διέθεταν ανοιχτή εφαρμογή ηλεκτρονικού καταλόγου επιχειρήσεων (e-chamber) χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να συλλεχθεί πληροφοριακό υλικό σύμφωνα με μια γενικότερη λίστα τετραψήφιων ΚΑΔ (Παράρτημα Ε). Σημειώνεται πως ορισμένα από τα Επιμελητήρια δεν διέθεταν ανοιχτή εφαρμογή καταλόγου επιχειρήσεων. Για τις περιπτώσεις αυτές, η έρευνα περιορίστηκε σε γενικούς επαγγελματικούς καταλόγους. Στο δελτίο τύπου ανταποκρίθηκαν 3 επιχειρήσεις. Επεξεργασία υλικού: Με βάση τα δεδομένα και τις πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν, πραγματοποιήθηκε σταχυολόγηση των επιχειρήσεων που σχετίζονται με το χώρο παραγωγής ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα, σύμφωνα με την ακόλουθη μεθοδολογία: Έγινε διερεύνηση στους ιστότοπους των επιχειρήσεων (όπου υπήρχε διαθέσιμη ιστοσελίδα) και αναζητήθηκαν αναφορές σε προϊόντα ναυτιλιακού ή ναυπηγικού εξοπλισμού, όπως προκύπτουν από τη λίστα Κατηγοριών προϊόντων του Ερωτηματολογίου και από αντίστοιχα πιστοποιητικά που αποδεικνύουν τη ναυτιλιακή / ναυπηγική τους εφαρμογή. Οι επιχειρήσεις για τις οποίες προέκυπτε συνάφεια με το χώρο σύμφωνα με τα παραπάνω, εντάσσονταν στην τελική λίστα. Για όσες επιχειρήσεις δεν βρέθηκαν διαθέσιμες ενεργές ιστοσελίδες ή διευθύνσεις ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, πραγματοποιήθηκε συνάντηση εργασίας με τη συμβολή εξειδικευμένων συμβούλων επί του χώρου, προκειμένου να διασαφηνιστεί η συνάφειά τους με το χώρο. Το υλικό που δόθηκε από ομάδες επιχειρήσεων με άμεση σχέση με το χώρο κατασκευής ναυτιλιακού εξοπλισμού, χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα μέσω ερωτηματολογίου. Εάν, σύμφωνα με τα απαντημένα ερωτηματολόγια, προκύψει ότι ορισμένες επιχειρήσεις των 2 Ενδεικτικό άρθρο: 14

16 μητρώων αυτών δεν εμπίπτουν στο σκοπό του παρόντος έργου, τότε οι αντίστοιχες επιχειρήσεις δεν θα συμπεριληφθούν στον τελικό κατάλογο. Κατάρτιση λίστας επιχειρήσεων: Μετά τη διαδικασία σταχυολόγησης, καταρτίστηκε μια λίστα 111 επιχειρήσεων ανά την Επικράτεια που πιθανόν δραστηριοποιούνται στην παραγωγή ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού στην Ελλάδα. Το ερωτηματολόγιο απεστάλη στις επιχειρήσεις της λίστας. Ανανέωση των αποτελεσμάτων: Στόχος της τελικής φάσης του έργου (βλέπε Φάση ΣΤ, τεχνική πρόταση [2]) ήταν η ενδεχόμενη ανανέωση της λίστας επιχειρήσεων και των αποτελεσμάτων του έργου. Η ανανέωση πραγματοποιήθηκε βάσει στοιχέιων που δόθηκαν από επιχειρήσεις σχετικές με το χώρο, οι οποίες αιτήθηκαν τη συμμετοχή τους στην έρευνα κινητοποιούμενες από τη δημόσια παρουσίαση των αποτελεσμάτων του έργου. 3.2 Μεθοδολογία διεξαγωγής της έρευνας Τα παρακάτω βήματα συνοψίζουν τη μεθοδολογική προσέγγιση που αναπτύχθηκε για τη διεξαγωγή της έρευνας: Κατάρτιση ερωτηματολογίου: Καταρτίστηκε ερωτηματολόγιο στη βάση συνόλου κριτηρίων και γενικών στοιχείων χαρτογράφησης, που ορίστηκαν και παρουσιάστηκαν στο πλαίσιο του Παραδοτέου 1 [2]. Γενικές πληροφορίες για τα προϊόντα, το μέγεθος, τον τζίρο της επιχείρησης, το ανθρώπινο δυναμικό, κλπ. Οι πληροφορίες αυτές είναι χρήσιμες για τη χαρτογράφηση του χώρου. Τα κριτήρια ανάλυσης του χώρου: Οι επιχειρήσεις κλήθηκαν να προσδώσουν τιμές στους δείκτες των κριτηρίων και στη σημαντικότητα του κάθε κριτηρίου σύμφωνα με τη δική τους αντίληψη, είτε χρησιμοποιώντας ημι-ποσοτική κλίμακα 1-5, είτε με υπό συνθήκη περιγραφή (π.χ. Ναι/Όχι/Δεν ξέρω-δεν απαντώ «ΔΞ/ΔΑ» /Δεν αφορά «ΔΑ»/κλπ.), είτε ακόμη με περιγραφή κειμένου. Τα γενικά στοιχεία ζητούνται μέσω των πρώτων 8 ερωτήσεων του ερωτηματολογίου. Τα κριτήρια είναι 21 τον αριθμό, αποτελούνται από συνολικά 61 δείκτες και επισυνάπτονται στο Παράρτημα ΣΤ. Οι δείκτες δίνονται με τη μορφή ερωτήσεων, ως μέρος του ερωτηματολογίου της έρευνας. Κάθε κριτήριο περιλαμβάνει: ένα δείκτη που φανερώνει τη σημασία που ο χώρος προσδίδει στις παραμέτρους του κριτηρίου, και ένα σύνολο δεικτών που αναλύουν τις παραμέτρους του κριτηρίου. Έρευνα ερωτηματολογίου: Μέσω έρευνας ερωτηματολογίου, οι επιχειρήσεις που εντοπίστηκαν κατά τη φάση κατάρτισης της λίστας επιχειρήσεων κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτήσεις των κριτηρίων. Η πρόσκληση συνοδεύτηκε με σχετικό διαβιβαστικό γράμμα (βλέπε Παράρτημα Ζ) που εξηγούσε τους λόγους και τη σκοπιμότητα της έρευνας, τους σκοπούς του προγράμματος, και τη σχετική ανάθεση προς τον DNV GL. Πραγματοποιήθηκαν δύο γύροι αποστολής του ερωτηματολογίου προς επιχειρήσεις: στις 18/9 και στις 26/9, με αντίστοιχες καταληκτικές ημερομηνίες απάντησης τις: 10/10 και 15/10. Υπενθύμιση: Από τις 10/10 έως τις 13/10, διεξήχθη ένας κύκλος τηλεφωνικών υπενθυμίσεων προς τις επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν και ζητήθηκε η συμμετοχή τους με τελική καταληκτική ημερομηνία την 15/10. Ο τηλεφωνικός γύρος υπενθυμίσεων συνεχίστηκε και τις 15

17 επόμενες εβδομάδες, με στόχο τη συλλογή όσο το δυνατόν περισσότερων απαντημένων ερωτηματολογίων. Ανταπόκριση: Συγκεντρώθηκαν κατά σύνολο 34 απαντημένα ερωτηματολόγια, αντιστοιχώντας στο 49% του χώρου. Κατόπιν, η χαρτογράφηση και αξιολόγηση του χώρου και κατά συνέπεια το προϊόν του έργου βασίστηκε στα συμπληρωμένα ερωτηματολόγια που κατατέθηκαν έγκαιρα στον DNV GL και στις σχετικές πληροφορίες που συλλέχθηκαν μέσω της φάσης κατάρτισης της λίστας επιχειρήσεων και του ερωτηματολογίου. Ανανέωση των αποτελεσμάτων: Κατά την τελευταία φάση του έργου, μια επιχείρηση σχετική με το χώρο δήλωσε αίτημα συμμετοχής στην έρευνα και παράδωσε συμπληρωμένο ερωτηματολόγιο. 3.3 Μεθοδολογία χαρτογράφησης Η χαρτογράφηση του χώρου προέκυψε από την ανάλυση των γενικών πληροφοριών που δόθηκαν από τις επιχειρήσεις και τις σχετικές πληροφορίες που συλλέχθηκαν κατά την κατάρτιση της λίστας επιχειρήσεων. Τα γενικά στοιχεία που ζητήθηκαν μέσω του ερωτηματολογίου ήταν τα εξής: 1. Κατηγορίες προϊόντων ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού που παράγει η επιχείρηση. Για το ζητούμενο αυτό, οι επιχειρήσεις καλούνται να καταγράψουν από μια έως πέντε κατηγορίες όπου ανήκουν τα κύρια προϊόντα που παράγουν. Η επιλογή γίνεται μέσω μιας λίστας κατηγοριών προϊόντων ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού που, κατά τις συνήθειες και πρακτική του κλάδου, θα μπορούσε ευλόγως να χαρακτηριστεί εξοπλισμός με άμεση σχέση με το πλοίο και όπως αναφέρεται στις λίστες κατασκευαστών μεγάλων ναυπηγείων. Μια ενδεικτική λίστα παρουσιάζεται στο Παράρτημα Β. Εάν το προϊόν τους δεν αντιστοιχεί σε κάποια από τις κατηγορίες του Παραρτήματος, δίνεται η δυνατότητα συμπλήρωσης επιπλέον κατηγορίας από την ίδια την επιχείρηση. 2. Εν ισχύ πρότυπα και πιστοποιητικά (π.χ. ISO, DIN, BSI, AFNOR, EΛΟΤ, Type Apprval Certificates από Νηογνώμονες κλπ.) που τηρούν τα προϊόντα που παράγει η εκάστοτε επιχείρηση, καθώς και οι διεθνείς Κανονισμοί με τους οποίους συμμορφώνονται τα προϊόντα (π.χ. IMO, MED, USCG, κλπ.). 3. Εν ισχύ πρότυπα που εφαρμόζονται στις λειτουργίες / διαδικασίες της εκάστοτε επιχείρησης (π.χ. Quality Assurance, Safety standards, Envirnmental Standards, ISO, OHSAS, EΛΟΤ, κλπ.). 4. Τυχόν επιχειρηματικές συμπράξεις / συστάδες / ομάδες στις οποίες μετέχει η επιχείρηση, ή μετείχε στο παρελθόν. 5. Χώρες / πόλεις όπου υπάρχουν επίσημοι αντιπρόσωποι της επιχείρησης παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων πιθανών κοινών εξουσιοδοτημένων αντιπροσώπων / συνεργείων. 6. Εμβαδόν στεγαζόμενων και μη-στεγαζόμενων εγκαταστάσεων και κύριος μηχανολογικός εξοπλισμός. 7. Κύριοι τρόποι εξασφάλισης παραγγελιών της επιχείρησης για νεότευκτα ή/και υπάρχοντα πλοία, με επιλογή από τις περιπτώσεις: Μέσω τοπικών αντιπροσώπων, μέσω πλοιοκτητών / ναυτιλιακών εταιρειών τους, μέσω ναυπηγείων (τμήμα αγορών, εμπορική διεύθυνση, κλπ.), άλλο (με γραπτή περιγραφή). 8. Μέσος ετήσιος τζίρος (σε ΕΥΡΩ) για τα έτη , μέγιστος ετήσιος τζίρος (σε ΕΥΡΩ) για τη δεκαετία , μέσος ετήσιος αριθμός προσωπικού για τα έτη (παραγωγή και υποστήριξη), μέγιστος ετήσιος αριθμός προσωπικού για τη δεκαετία , ποσοστό (%) 16

18 ατόμων επί του προσωπικού με πτυχίο ανώτερης / ανώτατης εκπαίδευσης το 2017, ποσοστό (%) του προσωπικού με Μεταπτυχιακό / Διδακτορικό δίπλωμα το 2017, ποσοστό (%) εξαγωγών επί ετησίου τζίρου για τα έτη , μέσο ηλικιακό επίπεδο του προσωπικού, ποσοστό (%) γυναικών επί του προσωπικού, ποσοστό (%) αλλοδαπών επί του προσωπικού, πλήθος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (patents). Η ανάλυση χαρτογράφησης εστίασε στον εξής τρόπο ανάλυσης των παραπάνω: Κατηγοριοποίηση ανάλογα με τα προϊόντα ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού, σύμφωνα με τον πίνακα προϊόντων που καταρτίστηκε στο Παραδοτέο 1 (Παράρτημα Β) και τις ακόλουθες κατηγορίες: Ηλεκτρολογικά και αυτοματισμοί Εξοπλισμός σκάφους και ενδιαίτησης Μηχανολογικά Περιφερειακός εξοπλισμός Γεωγραφική τοποθεσία: Αποτύπωση στο χάρτη των εδρών, παραγωγικών μονάδων και παραρτημάτων των επιχειρήσεων. Αποτύπωση στο χάρτη κύριων αντιπροσωπεύσεων στο εξωτερικό. Οικονομικά μεγέθη: Άθροιση του συνολικού κύκλου εργασιών που δηλώθηκε από τις επιχειρήσεις που ανταποκρίθηκαν. Χρήση στατιστικών μεθόδων για την εκτίμηση του συνόλου του χώρου, βάσει των απαντήσεων των επιχειρήσεων. Ανάλυση των επενδύσεων σε δραστηριότητες για καινοτομία, όπως δηλώθηκαν στο ερωτηματολόγιο. Εκτίμηση ενός μέσου ποσοστού επενδύσεων σε καινοτομία, προκειμένου να συνδυαστεί με την εκτίμηση του μεγέθους του χώρου και να οδηγήσει σε εκτίμηση των ετήσιων επενδύσεων για καινοτομία στο χώρο. Ανάλυση των δηλωθέντων επιπέδων εξαγωγών. Κύριοι τρόποι εξασφάλισης παραγγελιών: Ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας και εξαγωγή συμπερασμάτων αναφορικά με τις τωρινές σχετικές πρακτικές του κλάδου. Διπλώματα ευρεσιτεχνίας, πρότυπα και πιστοποιητικά των προϊόντων, και μηχανολογικός εξοπλισμός: Ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας και σύγκριση με τις τρέχουσες καλές πρακτικές του κλάδου παγκοσμίως. Ανάλυση των χαρακτηριστικών του ανθρωπίνου δυναμικού και των χαρακτηριστικών αυτού, για παράδειγμα ποσοστά επί του προσωπικού με Μεταπτυχιακό / Διδακτορικό δίπλωμα, μέσο ποσοστό (%) γυναικών, κλπ.. Αποτύπωση στο χάρτη συνεργασιών με Φορείς Καινοτομίας, Έρευνας και Ανάπτυξης, εμπορικών δικτύων και αντιπροσώπων Εκτίμηση σφάλματος Επειδή τα αποτελέσματα αντιπροσωπεύουν τη γνώμη των επιχειρήσεων που απάντησαν, εφαρμόστηκαν μέθοδοι στατιστικής ανάλυσης μικρών πληθυσμών προκειμένου να αναχθούν τα αποτελέσματα στο σύνολο του χώρου, με το αντίστοιχο τυπικό σφάλμα. 17

19 Ελάχιστο μέγεθος δέιγματος Σε αυτή την παράγραφο παρουσιάζεται η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό του ελάχιστου απαραίτητου αριθμού επιχειρήσεων προκειμένου τα αποτελέσματα να θεωρηθούν αντιπροσωπευτικά για το χώρο εντός περιθωρίου σφάλματος. Έστω πληθυσμός μεγέθους Ν, οπού το Ν είναι ένας μικρός φυσικός αριθμός, και επιθυμητό διάστημα εμπιστοσύνης (1-α)100% για την ανάλυση απαντήσεων τύπου «Ναι/Όχι». Tο μέγεθος δείγματος n που απαιτείται για την εκτίμηση ενός ποσοστού p επί του πληθυσμού Ν με επιθυμητό σφάλμα ±ε% δίνεται από τον ακόλουθο τύπο: Εξίσωση 1: Ποσοστό και τυπικό σφάλμα. n = m 1 + m 1 N όπου m είναι το μέγεθος δείγματος που απαιτείται για την εκτίμηση του ποσοστού p 2 p (1 p ) m = z a/2 ε 2 Εξίσωση 2: Μέγεθος δείγματος που απαιτείται για την εκτίμηση ενός ποσοστού. και p είναι το ποσοστό που προκύπτει από τις απαντήσεις του δείγματος n. Εάν οι παραπάνω εξισώσεις εφαρμοστούν σε ένα εύρος πιθανών τιμών των ποσοστών p, για πληθυσμό 70 επιχειρήσεων και για διάφορα σφάλματα ε, τότε το προκύπτον απαραίτητο μέγεθος δείγματος παρουσιάζεται στην Εικόνα % 25% 50% 75% 100% Εκτιμώμενο ποσοστό p [%] Σφάλμα ±2% Σφάλμα ±5% Σφάλμα ±10% Εικόνα 1 Εκτιμώμενο ελάχιστο μέγεθος δείγματος που απαιτείται για την εκτίμηση ενός ποσοστού p σε πλήθος 70 επιχειρήσεων για διάφορα επίπεδα σφάλματος και επίπεδο εμπιστοσύνης 95%. 3.4 Μεθοδολογία πολύ-κριτηριακής ανάλυσης και χάραξης του πλάνου ενεργειών Τα παρακάτω βήματα συνοψίζουν τη μεθοδολογική προσέγγιση που αναπτύχθηκε για την πολύκριτηριακή ανάλυση του χώρου: Βήμα 1 Κριτήρια: Η λίστα κριτηρίων για την πολυκριτηριακή ανάλυση του χώρου περιλαμβάνει 21 κριτήρια, όπως περιγράφηκαν στο Παραδοτέο 1 [2]: Κατηγορία 1 η : Συνθήκες του πλαισίου στο οποίο δραστηριοποιούνται οι επιχειρήσεις του χώρου, συμπεριλαμβανομένων παραγόντων που άπτονται του χρηματοδοτικού πλαισίου, της αγοράς, του επιπέδου εξειδίκευσης, κλπ. Συνθήκες χρηματοδοτικού πλαισίου Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου 18

20 Συνθήκες αγοράς Κουλτούρα Γνωσιακό επίπεδο Συνθήκες θεσμικού πλαισίου Μηχανισμοί υποβοήθησης Κατηγορία 2 η : Ισχύς επιχείρησης (π.χ. ως προς την κερδοφορία και παραγωγικότητα, το ανθρώπινο κεφάλαιο, κλπ.) Πρόσβαση σε χρηματοδότηση Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις, και διεθνοποίηση Ανθρώπινο κεφάλαιο «Επιχειρείν» Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας Κερδοφορία και παραγωγικότητα Κατηγορία 3 η : Λειτουργία ομάδων επιχειρήσεων (π.χ. ως προς την οργάνωση, την εσωτερική και εξωτερική δικτύωση των μελών, την υποστήριξη διεθνοποίησης, κλπ.). Συμμετοχή σε συστάδες Υποστήριξη χρηματοδότησης Οργάνωση και εσωτερική δικτύωση Εξωτερική δικτύωση Υποστήριξη διεθνοποίησης Υποστήριξη εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων Υποστήριξη του «επιχειρείν» Υποστήριξη της Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας Βήμα 2 Στατιστική ανάλυση: Βάσει των απαντήσεων στην έρευνα, πραγματοποιήθηκε στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων. Για κάθε κριτήριο, υπολογίστηκαν δυο βασικά μεγέθη: (1) η σημασία του για το χώρο και (2) η τιμή του κριτηρίου που αντικατοπτρίζει την κατάσταση του χώρου αναφορικά με τις παραμέτρους του κριτηρίου. Για τα 2 αυτά μεγέθη υπολογίστηκαν: η συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή και η συχνότητά της, ο διάμεσος, και η τυπική απόκλιση. Επίσης, υπολογίστηκε η συχνότητα εμφάνισης κάθε τιμής (1 έως 5, «Ναι», «Όχι», «Δεν γνωρίζω-δεν απαντώ», «Δεν αφορά», κλπ.) και δημιουργήθηκαν αντίστοιχα γραφήματα που παρουσιάζουν την κατανομή των συχνοτήτων αυτών για το σύνολο των απαντημένων ερωτηματολογίων. Χρησιμοποιώντας τη συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή, τον αριθμό των απαντημένων ερωτηματολογίων και το εκτιμώμενο μέγεθος του χώρου, υπολογίστηκε το προσεγγιστικό διάστημα εμπιστοσύνης ή οριακό σφάλμα ανά κριτήριο. Για τον υπολογισμό αυτό θεωρήθηκε ένα επίπεδο εμπιστοσύνης 95% των αποτελεσμάτων της έρευνας και έγινε η παραδοχή ότι ο χώρος απαρτίζεται από ένα σύνολο περίπου 71 επιχειρήσεων. Βήμα 3 Ομαδοποίηση και προτεραιοποίηση των κριτηρίων: Σε επίπεδο αναγκών και δυνατοτήτων καινοτομίας του χώρου (Κριτήρια 1-13), όλα τα κριτήρια συγκεντρώθηκαν σε ένα πίνακα που παρουσιάζει, 19

21 αφενός, στον οριζόντιο άξονα τη σημασία, αφετέρου στον κατακόρυφο άξονα την τιμή του κριτηρίου. Στόχος της παραπάνω ανάλυσης είναι να αναδείξει το γινόμενο της σημασίας των κριτηρίων επί την αποτίμησή τους στο χώρο. Η γραφική απεικόνιση των αποτελεσμάτων γίνεται με κατάλληλο χρωματισμό των κελίων του πίνακα λαμβάνοντας υπόψη την τυπική απόκλιση των απαντήσεων για διάστημα εμπιστοσύνης 95%, έτσι ώστε να αναγνωριστούν με γραφικό τρόπο ομάδες κριτηρίων που χαρακτηρίζονται από παρόμοια τιμή και σημασία. Κατόπιν, κάθε ομάδα μπορεί να προτεραιοποιηθεί ανάλογα με τη σημασία της στο χώρο και την κρισιμότητα εφαρμογής ενεργειών για τη βελτίωσή τους, οδηγώντας στο επόμενο βήμα για τη διαμόρφωση του πλάνου ενεργειών. Τα κριτήρια που βρίσκονται σε κόκκινη προς καφέ περιοχή έχουν αποτυπωθεί από το χώρο να έχουν πολύ υψηλή σημαντικότητα και με πολύ χαμηλό έως καθόλου επίπεδο αντιπροσωπευτικών ενεργειών στο χώρο. Ως εκ τούτου, αυτά τα κριτήρια θα αναλυθούν σε επίπεδο δεικτών για να προταθεί συγκεκριμένο πλάνο ενεργειών. Τα κριτήρια που βρίσκονται σε πράσινη περιοχή έχουν αποτυπωθεί από το χώρο να έχουν χαμηλή έως πολύ χαμηλή σημαντικότητα και με καλό έως πολύ καλό επίπεδο αντιπροσωπευτικών ενεργειών στο χώρο. Ως εκ τούτου, αυτά τα κριτήρια δεν θα αναλυθούν περαιτέρω αλλά θα αναφερθούν οι θεματικές ενότητες αναφορές ούτως ώστε να διατηρηθούν και ενδυναμωθούν οι υπάρχουσες ενέργειες στο χώρο. Βήμα 4 Χάραξη πλάνου ενεργειών: Τα αποτελέσματα της πολυκριτηριακής ανάλυσης χρησιμοποιήθηκαν για τη διαμόρφωση πρότασης πλάνου ενεργειών όσον αφορά τη στοχευμένη ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο και στο πλαίσιο πιθανών συνεργατικών σχημάτων. Το πλάνο περιλαμβάνει τρεις διαστάσεις: Την αναγνώριση των αναγκών και δυνατοτήτων καινοτομίας στο χώρο, καθώς και τις ενέργειες που θα μπορούσαν να βελτιώσουν τις αντίστοιχες ανάγκες. Αυτή η εργασία στηρίχθηκε στο Βήμα 3 για την ομαδοποίηση των κριτηρίων. Την αναγνώριση θεματικών περιοχών καινοτομίας που σχετίζονται με τις δραστηριότητες του χώρου και καθορίζονται από τους οδηγούς καινοτομίας για τη μελλοντική τεχνολογική ανάπτυξη στη ναυτιλία. Η έρευνα αυτή βασίστηκε στην εμπειρία και τεχνογνωσία του DNV GL για τις τάσεις στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και της καινοτομίας στο μέλλον. Την ανάλυση των χαρακτηριστικών συστάδων επιχειρήσεων που δυνητικά θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. Για αυτό το σκοπό, χρησιμοποιήθηκαν οι απαντήσεις των επιχειρήσεων στα κριτήρια της κατηγορίας 3: Κριτήρια 14 έως Εκτίμηση σφάλματος Όπως παρουσιάστηκε στην παράγραφο 3.3.1, επειδή το επίπεδο ανταπόκρισης στην έρευνα ήταν 49% του συνόλου των επιχειρήσεων του χώρου, εφαρμόστηκαν μέθοδοι στατιστικής ανάλυσης μικρών πληθυσμών προκειμένου να εξεταστεί η αντιπροσωπευτικότητα των αποτελεσμάτων για το χώρο. Σε αυτή την παράγραφο παρουσιάζεται η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε για τον προσδιορισμό του σφάλματος ανά απάντηση. Έστω πληθυσμός μεγέθους Ν, οπού το Ν είναι ένας μικρός φυσικός αριθμός, και επιθυμητό διάστημα εμπιστοσύνης (1-α)100% για την ανάλυση απαντήσεων τύπου «Ναι/Όχι». Η κατά προσέγγιση εκτίμηση ενός ποσοστού p επί του πληθυσμού N είναι: p p (1 p ) N n ± z a/2 n N 1 20

22 Εξίσωση 3: Συχνότητα p και τυπικό σφάλμα. όπου n είναι το μέγεθος του δείγματος και p είναι το ποσοστό που προκύπτει από τις απαντήσεις του δείγματος n. Χρησιμοποιώντας την παραπάνω εξίσωση, μπορεί να εκτιμηθεί η τιμή των κριτηρίων και το αντίστοιχο τυπικό σφάλμα για το σύνολο του πληθυσμού, βάσει των ληφθεισών απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο. 4 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ 4.1 Γενική εικόνα Η αρχική λίστα επιχειρήσεων που συγκροτήθηκε σύμφωνα με τη μεθοδολογία της παραγράφου 3.1 απαριθμούσε 111 επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις αυτές επικοινωνήθηκαν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προκειμένου να μετέχουν στην έρευνα σύμφωνα με τη μεθοδολογία της παραγράφου 3.2. Κατά τη διεξαγωγή της έρευνας και το γύρο των τηλεφωνικών υπενθυμίσεων, επιβεβαιώθηκε από ορισμένες επιχειρήσεις η μη-σχετικότητά τους με το χώρο. Κατόπιν, σύμφωνα με τη μεθοδολογία της παραγράφου 3.3 και βάσει των απαντηθέντων ερωτηματολογίων, αναγνωρίστηκε η τελική λίστα των επιχειρήσεων που ανήκουν στο χώρο. Η τελική λίστα επιχειρήσεων απαριθμεί 71 επιχειρήσεις, εκ των οποίων οι 35 ανταποκρίθηκαν στην έρευνα μέσω ερωτηματολογίου αντιστοιχώντας στο 49% του συνόλου του χώρου. Οι επιχειρήσεις που εντοπίστηκαν έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό το σχεδιασμό και την παραγωγή προϊόντων ναυτιλιακού εξοπλισμού με προδιαγραφές σύμφωνα με διεθνή πρότυπα που επιτρέπουν τη χρήση επί πλοίου. Σημειώνεται δε ότι η συμμόρφωση με τους κανονισμούς προκύπτει από την εξειδικευμένη παραγωγική δραστηριότητα των επιχειρήσεων αυτών και όχι σε εξ ολοκλήρου μεταποιητική δραστηριότητας χρησιμοποιώντας υλικά που φέρουν ήδη προδιαγραφές. Η εν λόγω διαφοροποίηση αποτελεί βασικό παράγοντα προσδιορισμού των επιχειρήσεων που απαρτίζουν το χώρο. Ο συνολικός κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων που απάντησαν στην έρευνα ανέρχεται σε 387 εκ. ευρώ το 2015 και 392 εκ. ευρώ το Σημειώνεται ότι ο συνολικός μέγιστος τζίρος για τη δεκαετία ανερχόταν στα 437 εκ. ευρώ, φανερώνοντας μια πτώση του χώρου κατά 9% το Σημειώνεται δε ότι στο σύνολο των εταιρειών που ανταποκρίθηκαν περιλαμβάνονται επιχειρήσεις διαφόρων μεγεθών τζίρου (υψηλών και χαμηλών), και με διασπορά ως προς τις κατηγορίες των προϊόντων παρόμοια με την κατανομή των επιχειρήσεων στο σύνολο του χώρου. Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις αυτές, εκτιμάται ότι τα αποτελέσματα είναι αντιπροσωπευτικά για τις ιδιαιτερότητες του χώρου. Επιπλέον, κατά τη διαδικασία διερεύνησης του ευρύτερου χώρου συναφών επιχειρήσεων παρατηρήθηκε ότι η ελληνική βιομηχανία περιλαμβάνει αρκετές επιχειρήσεις που παράγουν προϊόντα με δυνατότητα ενσωμάτωσης σε ναυτιλιακές και ναυπηγικές εφαρμογές. Παρά ταύτα, οι εταιρείες αυτές δεν εντάσσονται στο χώρο παραγωγής ναυτιλιακού και ναυπηγικού εξοπλισμού, αλλά θα μπορούσαν: Να αναπτύξουν δραστηριότητες συνέργειας με τις επιχειρήσεις του χώρου οδηγώντας πιθανόν σε καινοτόμα ή ανταγωνιστικά προϊόντα, ή ακόμη Εκμεταλλευόμενες την υπάρχουσα τεχνογνωσία για χερσαίες εφαρμογές των προϊόντων τους, να επεκταθούν σε ναυτιλιακές εφαρμογές. Οι κατηγορίες προϊόντων που αναγνωρίστηκαν με τις ως ανωτέρω δυνατότητες είναι οι εξής: Μηχανολογικός εξοπλισμός (λέβητες, αντλίες, συστήματα καθαρισμού, σωληνώσεις, πυροσβεστικός εξοπλισμός, κλπ.), Ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (μπαταρίες, ηλεκτρικά κυκλώματα, φωτισμός, κλπ.), 21

23 Ηλεκτρονικός εξοπλισμός, τηλεπικοινωνιακά και μετρητικά συστήματα (πλοήγηση, αισθητήρες, κλπ.), και Τεχνολογία υλικών (χρώματα, πολυμερή, μέταλλα, κλπ.). 4.2 Κατηγορίες και είδη προϊόντων Η Εικόνα 2 παρουσιάζει την κατανομή των επιχειρήσεων του χώρου ανάλογα με την κύρια κατηγορία προϊόντων που παράγουν. Για όσες επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν, η κύρια κατηγορία προϊόντων εντοπίστηκε βάσει των απαντήσεων στο ερωτηματολόγιο. Για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις, η κύρια κατηγορία προϊόντων εκτιμήθηκε βάσει των κωδικών αριθμών δραστηριότητας, των ιστότοπων των επιχειρήσεων. Όπως φαίνεται από τη σύγκριση των δυο γραφημάτων, η σύνθεση των συμμετεχόντων στην έρευνα ποιοτικά δεν διαφέρει από τη συνολική σύνθεση του χώρου αναφορικά με τις κατηγορίες προϊόντων. Οι επιχειρήσεις που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο αντιστοιχούν σε παραγωγή 92 διαφορετικών ειδών προϊόντων. Στο σύνολο του χώρου, εντοπίστηκε δυνατότητα παραγωγής 129 ειδών προϊόντων. Η κατανομή των επιχειρήσεων του χώρου ανάλογα με τα παραγόμενα προϊόντα παρουσιάζεται στο Παράρτημα Η. (α) Κατανομή των επιχειρήσεων του χώρου ανά την κύρια κατηγορία προϊόντων (β) Κατανομή των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν ανά την κύρια κατηγορία προϊόντων 13% 9% 23% 32% 20% 34% 32% 37% ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΑ / ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΞ. ΣΚΑΦΟΥΣ & ΕΝΔΙΑΙΤΗΣΗΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΕΞ. ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΑ / ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΞ. ΣΚΑΦΟΥΣ & ΕΝΔΙΑΙΤΗΣΗΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΕΞ. Εικόνα 2 Κατανομή των επιχειρήσεων βάσει των προϊόντων που παράγουν: (α) επιχειρήσεις του χώρου, (β) επιχειρήσεις που ανταποκρίθηκαν στο ερωτηματολόγιο. 4.3 Γεωγραφική κατανομή Από Εικόνα 3 έως Εικόνα 6 παρουσιάζεται τη γεωγραφική κατανομή των 71 επιχειρήσεων του χώρου, βάσει των απαντήσεων των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα και του υλικού που συλλέχθηκε για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις. Όπως παρατηρείται, υπάρχει διασπορά των επιχειρήσεων του χώρου ανά την επικράτεια, με βαρύτητα στις περιοχές της Αττικής, της Βοιωτίας, της Μακεδονίας, της Θράκης και της Κρήτης. Στην Εικόνα 6 αντιπαραβάλλεται η γεωγραφική κατανομή με τις κατηγορίες παραγόμενων προϊόντων και παρατηρείται διασπορά ανά την επικράτεια. 22

24 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ Εικόνα 3 Γεωγραφική κατανομή εδρών, παραγωγικών μονάδων και παραρτημάτων των επιχειρήσεων του χώρου στην επικράτεια. 23

25 Εικόνα 4 Γεωγραφική κατανομή των επιχειρήσεων του χώρου Εστίαση στους νομούς Αττικής, Βοιωτίας, Εύβοιας και Κορίνθου (όπου εντοπίστηκαν επιχειρήσεις του χώρου). Εικόνα 5 Γεωγραφική κατανομή των επιχειρήσεων του χώρου Εστίαση σε Βόρεια και Κεντρική Ελλάδα: Μακεδονία, Θεσσαλία και Θράκη (όπου εντοπίστηκαν επιχειρήσεις του χώρου). 24

26 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΑΝΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ Εικόνα 6 Γεωγραφική κατανομή των επιχειρήσεων του χώρου με έμφαση στις κατηγορίες προϊόντων. 4.4 Οικονομικά μεγέθη Η ανάλυση των γενικών οικονομικών στοιχείων έχει στόχο την αποτύπωση της δυναμικής του χώρου. Η ανάλυση στηρίχθηκε στα δεδομένα που ελήφθησαν μέσω της έρευνας και επεκτείνεται στο σύνολο του χώρου υπό συγκεκριμένες υποθέσεις που παρατίθενται ακολούθως. Αθροίζοντας τις δηλωθείσες απαντήσεις, όλες οι επιχειρήσεις που απάντησαν ανέρχονται συνολικά σε 392 εκ. ευρώ κύκλου εργασιών το Σημειώνεται δε ότι το μέγεθος αυτό αναφέρεται στο συνολικό τζίρο των επιχειρήσεων, χωρίς να πραγματοποιείται διάκριση στο μέρος αυτού που αφορά μόνο σε ναυτιλιακό/ναυπηγικό εξοπλισμό. Ο Πίνακας 2 δείχνει το συνολικό τζίρο του χώρου για την τριετία , καθώς και το μέγιστο της δεκαετίας Πίνακας 2 Συνολικός κύκλος εργασιών των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα. Ετήσιος τζίρος σε εκ. ευρώ Μέγιστος ετήσιος τζίρος για τη δεκαετία

27 Τζίρος [εκ. ΕΥΡΩ] Τζίρος [εκ. ΕΥΡΩ] Τζίρος [εκ. ΕΥΡΩ] Τζίρος [εκ. ΕΥΡΩ] Ανά κατηγορία προϊόντων και για την τριετία , η διακύμανση του μέσου όρου, του διάμεσου 3, του μέγιστου και ελάχιστου τζίρου, βάσει των δηλωθέντων στοιχείων, παρουσιάζεται στην Εικόνα 7. Σύμφωνα με την εικόνα αυτή, υπάρχει διασπορά του τζίρου ως προς την κατηγορία προϊόντων. Με στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων και εντός επιπέδου εμπιστοσύνης 95%, μια μέση εταιρεία του χώρου εκτιμάται σε μέσο τζίρο 11 εκ. ευρώ με τυπικό σφάλμα ±7 εκ. ευρώ. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή οδηγία υπ αριθμόν 2003/361 4, οι κύριοι παράγοντες που, μεταξύ άλλων κριτηρίων, χαρακτηρίζουν μια μικρομεσαία επιχείρηση είναι: Ο αριθμός των υπαλλήλων είναι μικρότερος του 250 και Ο τζίρος είναι μικρότερος των 50 εκ. ευρώ, ή Ο συνολικός ισολογισμός είναι μικρότερος των 43 εκ. ευρώ. Για τις επιχειρήσεις που απάντησαν, ο μέσος ετήσιος αριθμός προσωπικού για τα έτη (παραγωγή και υποστήριξη) δεν ξεπερνά το όριο των 250 ατόμων, με εξαίρεση μόλις δυο επιχειρήσεις. Επιπλέον, σύμφωνα με τα γραφήματα στην Εικόνα 7, αλλά και τη στατιστική εκτίμηση της μέσης εταιρείας του χώρου, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων χαρακτηρίζεται από τζίρο μικρότερο των 50 εκ. ευρώ. Επομένως, το σύνολο του χώρου που ανταποκρίθηκε στο ερωτηματολόγιο, με εξαίρεση τρεις επιχειρήσεις που δεν δήλωσαν στοιχεία τζίρου, αντιστοιχεί στα μεγέθη μικρομεσαίων επιχειρήσεων. (α) ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ / ΗΛΕΚΤΡΙΚΑ Έτος (β) ΕΞ. ΣΚΑΦΟΥΣ & ΕΝΔΙΑΙΤΗΣΗΣ Έτος (γ) ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ Έτος (δ) ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΕΞ Έτος Εικόνα 7 Μέσος, διάμεσος, μέγιστος και ελάχιστος τζίρος επιχειρήσεων του χώρου κατά την τριετία ανά κατηγορία προϊόντων. 3 Εάν διατάξουμε σε σειρά τις τιμές των δηλωθέντων τζίρων από το ελάχιστο στο μέγιστο, τότε ο διάμεσος αντιστοιχεί στη μεσαία παρατήρηση. Σε περιπτώσεις κανονικής κατανομής, ο διάμεσος ισούται με το μέσο όρο

28 Συνολικός τζίρος [εκ. ευρώ] Χρησιμοποιώντας την εκτίμηση για τον τζίρο της μέσης εταιρείας του χώρου και το αντίστοιχο τυπικό σφάλμα, εκτιμήθηκε το σύνολο του χώρου. Για όσες επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν τα δηλωθέντα οικονομικά μεγέθη. Για όσες επιχειρήσεις δεν ανταποκρίθηκαν, θεωρήθηκε ότι αντιστοιχούν στο μέσο εκτιμώμενο τζίρο (συνολικός τζίρος, χωρίς να πραγματοποιείται διάκριση στο μέρος αυτού που αφορά μόνο σε ναυτιλιακό/ναυπηγικό εξοπλισμό) λαμβάνοντας υπόψη την επιρροή του τυπικού σφάλματος, ως εξής: Υπόθεση 1 Συντηρητική εκτίμηση: Εκτίμηση του συνόλου του πληθυσμού υποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν αντιστοιχούν στο μέσο εκτιμώμενο τζίρο μείον το τυπικό σφάλμα. Υπόθεση 2 Μέση εκτίμηση: Εκτίμηση του συνόλου του πληθυσμού υποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν αντιστοιχούν στο μέσο εκτιμώμενο τζίρο. Υπόθεση 3 Υψηλή εκτίμηση: Εκτίμηση του συνόλου του πληθυσμού υποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν αντιστοιχούν στο μέσο εκτιμώμενο τζίρο συν το τυπικό σφάλμα. Ο συνδυασμός των παραπάνω υποθέσεων παρουσιάζεται στην Εικόνα ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Έτος Συντηρητική εκτίμηση Μέση εκτίμηση Υψηλή εκτίμηση Απαντήσεις Εικόνα 8 Εκτίμηση των οικονομικών στοιχείων του χώρου βάσει στατιστικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου. 4.5 Οικονομικά μεγέθη που σχετίζονται με ανάγκες σε καινοτομία Τα οικονομικά μεγέθη που σχετίζονται με την τρέχουσα επένδυση σε καινοτομία εκτιμήθηκαν βάσει των εκτιμήσεων του συνόλου του χώρου και των απαντήσεων των επιχειρήσεων για τις επενδύσεις τους σε καινοτομία. Για όσες επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν τα δηλωθέντα μεγέθη. Για όσες επιχειρήσεις δεν ανταποκρίθηκαν, θεωρήθηκαν τα ακόλουθα σενάρια επενδύσεων σε καινοτομία: Υπόθεση Α Υψηλή επένδυση: Εκτίμηση του όγκου των χρημάτων για καινοτομία, υποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις που δεν ανταποκρίθηκαν επανεπενδύουν το 5% του μέσου ετήσιου τζίρου τους σε δράσεις καινοτομίας. Υπόθεση Β Βάση: Εκτίμηση του όγκου των χρημάτων για καινοτομία, υποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις του χώρου που δεν απάντησαν επενδύουν ένα μέσο δηλωθέν ποσοστό ετήσιου τζίρου τους (3.3%) σε δράσεις καινοτομίας, όπως δηλώθηκε στην ερώτηση 30 (βλέπε Εικόνα 9). Για τις επιχειρήσεις που απάντησαν, χρησιμοποιείται η δηλωθείσα τιμή. 27

29 Εκτίμηση της επένδυσης σε κανινοτομία [εκ. ευρώ] Υπόθεση Γ Χαμηλή επένδυση: Εκτίμηση του ποσού που επενδύεται σε καινοτομία, υποθέτοντας ότι οι επιχειρήσεις του χώρου που δεν ανταποκρίθηκαν επενδύουν το ελάχιστο μη-μηδενικό δηλωθέν ποσό ετήσιου τζίρου τους (1%) σε δράσεις καινοτομίας. 30. Ποιο είναι το ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών (τζίρος) που επανεπενδύεται στις δραστηριότητες της επιχείρησής σας για καινοτομία; 30% 20% 10% 0% 0% ως 1% 1 ως 3% 3 ως 5% >5% Δεν ξέρω/δεν απαντώ Εικόνα 9 Αποτελέσματα για την ερώτηση 30: Ποιο είναι το ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών (τζίρος) που επανεπενδύεται στις δραστηριότητες της επιχείρησής σας για καινοτομία. Από το συνδυασμό της παραπάνω περιπτωσιολογίας, προκύπτει η ακόλουθη Εικόνα 10. Όπως φαίνεται, οι ετήσιες επενδύσεις των επιχειρήσεων σε καινοτομία κυμαίνονται εντός του εύρους 10 με 50 εκ. ευρώ, με τη μέση βασική εκτίμηση να είναι της τάξης των 25 εκ. ευρώ. Για την επίτευξη υψηλών ποσοστών σε επενδύσεις καινοτομίας (5%) και θεωρώντας μια μέση προσέγγιση του οικονομικού μεγέθους του χώρου, ο ετήσιος επενδυόμενος τζίρος σε καινοτομία κυμαίνεται στα 33 εκ. ευρώ. Για την ενίσχυση του χώρου ως προς την επένδυση σε καινοτομία (δηλαδή ποσοστά της τάξης του 5%) και θεωρώντας μια υψηλή προσέγγιση του οικονομικού μεγέθους του χώρου (που εξασφαλίζει την κάλυψη περιπτώσεων μεγάλων επιχειρήσεων με τζίρο -και αντίστοιχες ανάγκες- μεγαλύτερο από το μέσο όρο του χώρου), οι ετήσιες επενδύσεις σε καινοτομία εκτιμώνται στα 50 εκ. ευρώ Έτος Υψηλή επένδυση - Υψηλή εκτίμηση Υψηλή επένδυση - Μέση εκτίμηση Υψηλή επένδυση - Συντηρητική εκτίμηση Βάση - Υψηλή εκτίμηση Βάση - Μέση εκτίμηση Βάση - Συντηρητική εκτίμηση Χαμηλή επένδυση - Υψηλή εκτίμηση Χαμηλή επένδυση - Μέση εκτίμηση Χαμηλή επένδυση - Συντηρητική εκτίμηση Εικόνα 10 Εκτίμηση των αναγκών σε καινοτομία στοιχείων του χώρου βάσει στατιστικής ανάλυσης των αποτελεσμάτων του ερωτηματολογίου. 28

30 4.6 Φορείς καινοτομίας Η Εικόνα 11 παρουσιάζει ένα σύνολο από Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης (π.χ. Ερευνητικά Κέντρα, Ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτα) με τους οποίους οι επιχειρήσεις του χώρου δήλωσαν ότι έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν (βλέπε Παράρτημα Θ για την πλήρη λίστα). Η Εικόνα 12 εστιάζει στην Ελληνική επικράτεια και παρουσιάζει μόνο τις δηλωθείσες συνεργασίες. Η Εικόνα 13 παρουσιάζει ένα σύνολο φορέων με σχέση με τη ναυπηγική και την τεχνολογία ανά την Ελληνική επικράτεια, επιπλέον των δηλωθέντων από τις επιχειρήσεις στοιχείων. Μελετώντας τις παραπάνω εικόνες, χαρακτηριστική είναι η διασπορά των ιδρυμάτων και φορέων στην πλειοψηφία των γεωγραφικών διαμερισμάτων της Ελλάδας. Επίσης, παρατηρούνται συνεργασίες με ερευνητικούς φορείς σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εικόνα 11 Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης, Ερευνητικά Κέντρα, Ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτα με τους οποίους/τα οποία οι επιχειρήσεις του χώρου δήλωσαν ότι έχουν συνεργαστεί στο παρελθόν. 29

31 Εικόνα 12 Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης με συνεργασίες με το χώρο, όπως δηλώθηκαν από τις επιχειρήσεις Εστίαση στην ελληνική επικράτεια. 30

32 Εικόνα 13 Ευρύτερη εικόνα Φορέων Έρευνας και Ανάπτυξης (Ερευνητικά Κέντρα, Ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτα) ανά την Ελλάδα, με σχέση με τη ναυπηγική και την τεχνολογία γενικότερα. 4.7 Συνεργασίες και παρουσία παγκοσμίως Η Εικόνα 14 παρουσιάζει την παρουσία των επιχειρήσεων του χώρου σε χώρες / πόλεις του εξωτερικού μέσω αντιπροσώπων παγκοσμίως ή διεθνές εμπορικό δίκτυο, όπως δηλώθηκε στην Ερώτηση 5. Παρατηρείται έντονη διασπορά συνεργασιών παγκοσμίως. Εικόνα 14 Παρουσία των επιχειρήσεων του χώρου παγκοσμίως, σύμφωνα με τις απαντήσεις στην έρευνα. 31

33 Ύψος εξαγωγών [εκ. ευρώ] Στο Παράρτημα Ι παρουσιάζεται μια ενδεικτική λίστα φορέων που αφορούν στη ναυτιλία και σχετίζονται με το χώρο, όπως επιμελητήρια, ιδιωτικές συμπράξεις επιχειρήσεων. Για την αποτύπωση αυτή, λαμβάνεται υπόψη η έδρα των φορέων. Στην Εικόνα 15 παρουσιάζεται το ποσοστό των επιχειρήσεων ανάλογα με τον κύριο τρόπο εξασφάλισης παραγγελιών για νεότευκτα ή/και υπάρχοντα πλοία στο σύνολο των επιχειρήσεων που απάντησαν. Για παράδειγμα, το 85.7% των επιχειρήσεων που απάντησαν εξασφαλίζουν παραγγελίες μέσω πλοιοκτητών και των ναυτιλιακών εταιρειών τους. Επίσης, το 51.% των επιχειρήσεων που απάντησαν εξασφαλίζουν παραγγελίες μέσω αντιπροσώπων και το 71% μέσω ναυπηγείων. Με στατιστική ανάλυση των αποτελεσμάτων και για επίπεδο εμπιστοσύνης 95%, το 74% με 97% των επιχειρήσεων στηρίζονται στις επιχειρηματικές συνεργασίες με πλοιοκτήτες και τις ναυτιλιακές εταιρείες τους, αναδεικνύοντας μια χαρακτηριστική τάση για την επιχειρηματικότητα του χώρου. Σημειώνεται δε ότι με τη μελέτη της Εθνικής Τράπεζας για τη βιομηχανία ναυτιλιακού εξοπλισμού στην Ελλάδα [5], αναφέρεται ως πλεονέκτημα η πρόσβαση των Ελλήνων κατασκευαστών εξοπλισμού σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας χρησιμοποιώντας την επιρροή των Ελλήνων πλοιοκτητών, κάτι το οποίο καταδεικνύεται από τα αποτελέσματα της έρευνας. Επιπλέον τρόπος εξασφάλισης παραγγελιών είναι μέσω εφοδιαστών πλοίων, υπεργολάβων και απευθείας παραγγελιών μέσω οικονομικών προσφορών. 100% 80% 60% 40% 20% 0% Μέσω τοπικών αντιπροσωπών Μέσω πλοιοκτητών - Μέσω ναυπηγείων - τμήμα σας ναυτιλιακών εταιρειών τους αγορών, εμπορική διεύθυνση, Εύρος σφάλματος Εκτιμώμενη τιμή κλπ. Εικόνα 15 Κύριοι τρόποι εξασφάλισης παραγγελιών (για νεότευκτα ή/και υπάρχοντα πλοία). Το μέσο ποσοστό εξαγωγών που δηλώθηκε είναι της τάξης των 280 εκ. ευρώ, αντιστοιχώντας στο 74% τα συνόλου του ετησίου τζίρου για τα έτη Χρησιμοποιώντας τις εκτιμήσεις του τζίρου για το σύνολο του χώρου, εκτιμήθηκε το ύψος των εξαγωγών στα 490 εκ. ευρώ για τη μέση εκτίμηση και στα 358 για τη χαμηλή. Η εκτίμηση πραγματοποιήθηκε ως εξής: (α) για τις επιχειρήσεις που απάντησαν χρησιμοποιήθηκαν τα δηλωθέντα στοιχεία, (β) για τις επιχειρήσεις που δεν απάντησαν χρησιμοποιήθηκε η μέση εκτίμηση για το τζίρο και ένα ποσοστό 40% για το ύψος εξαγωγών, που αντιστοιχεί στον διάμεσο των δηλωθέντων ποσοστών. 700 ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Έτος Συντηρητική εκτίμηση Μέση εκτίμηση Υψηλή εκτίμηση Απαντήσεις Εικόνα 16 Εκτίμηση για το ύψος των εξαγωγών του χώρου. 32

34 Πλήθος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας 4.8 Διπλώματα ευρεσιτεχνίας και πιστοποιητικά Η Εικόνα 17 παρουσιάζει τον συνολικό αριθμό διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας όπως δηλώθηκε από τις επιχειρήσεις του χώρου, όλα από τον Οργανισμό Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ). Σημειώνεται ότι το 68% προέρχεται από δυο εταιρείες στους χώρους αυτοματισμού και εξοπλισμού σκάφους και ενδιαίτησης, με έντονη καινοτομική δραστηριότητα ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΑ / ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΙ ΕΞ. ΣΚΑΦΟΥΣ & ΕΝΔΙΑΙΤΗΣΗΣ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΕΞ. Εικόνα 17 Κατανομή των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ανά κατηγορία προϊόντος Ανθρώπινο δυναμικό Η μέση ηλικία του προσωπικού ανέρχεται στα 36 έτη, ενώ ο διάμεσος είναι 40. Ο μέσος αριθμός εργαζομένων είναι 95, ενώ ο διάμεσος κυμαίνεται στα 18 άτομα. Δηλαδή, κατά ένα ποσοστό περί το 50%, οι επιχειρήσεις του χώρου απασχολούν 20 και άνω άτομα. Ο μέγιστος αριθμός καταγράφηκε στους 1200 εργαζόμενους και ο ελάχιστος στους 3. Ο μέγιστος μέσος αριθμός ατόμων προσωπικού δεκαετίας ανέρχεται στα 101 άτομα, με τον αντίστοιχο διάμεσο να είναι 27. Παρατηρείται ότι η κατάσταση του χώρου ως προς το μέσο αριθμό εργαζομένων τη δεκαετία και τώρα φαίνεται σταθερή (σύγκριση μέγιστου δεκαετίας και τιμών 2016, βλέπε Εικόνα 18). Ωστόσο, αν συγκριθούν οι διάμεσοι, που είναι πιο αντιπροσωπευτικοί για την αποτύπωση της κατάστασης της μέσης εταιρείας του χώρου, τότε παρατηρούνται τα εξής: Ο διάμεσος για το μέγιστο της δεκαετίας εκτιμάται στα 27 άτομα ανά επιχείρηση. Δηλαδή, η μέση επιχείρηση του χώρου κατά τη δεκαετία διέθετε 27 άτομα προσωπικό. Ο διάμεσος για την τωρινή κατάσταση εκτιμάται στα 18 άτομα ανά επιχείρηση. Συγκρίνοντας το μέγιστο διάμεσο της δεκαετίας με το τώρα, παρατηρούμε ότι μια μείωση κατά 33%. Συγκριτικά με το μέσο μέγιστο αριθμό προσωπικού της τελευταίας δεκαετίας (101 άτομα), παρατηρείται μείωση του μέσου πλήθους προσωπικού (95 άτομα) κατά 5-10% για την τριετία Αυτή η πτώση ενδεχομένως να οφείλεται κατά ένα βαθμό στην οικονομική κρίση. Επιπλέον, μελετώντας το δέιγμα των επιχειρήσεων του χώρου που απάντησαν στην έρευνα, παρατηρούνται τα εξής: Όλες οι επιχειρήσεις του χώρου που απάντησαν στην έρευνα απασχολούν προσωπικό με πτυχίο ανώτερης/ανώτατης εκπαίδευσης. Στις μισές από τις επιχειρήσεις του χώρου που απάντησαν, το 40% του προσωπικού και πάνω κατέχει πτυχίο ανώτερης/ανώτατης εκπαίδευσης. Περί το 75% των επιχειρήσεων του χώρου διαθέτουν προσωπικό που κατέχει μεταπτυχιακά/διδακτορικά διπλώματα. Υπάρχουν εταιρείες που άνω του 50% του προσωπικού τους κατέχει μεταπτυχιακό/ διδακτορικό δίπλωμα. 33

35 Μέγιστος αριθμός προσωπικού ανά δεκαετία Ο μέσος όρος του ποσοστού των απασχολούμενων γυναικών είναι 22% με διάμεσο 20% και το ποσοστό των αλλοδαπών βρέθηκε 8.4% και 1.1% κατά μέσο όρο και διάμεσο, αντίστοιχα. Το μέσο ποσοστό προσωπικού με πτυχίο ανώτερης / ανώτατης εκπαίδευσης είναι 46% (διάμεσος 39%), ενώ το ποσοστό με κατοχή μεταπτυχιακών / διδακτορικών διπλωμάτων είναι 12%. (διάμεσος 7%) Κατανομή των απαντήσεων Διάμεσος Μέσος όρος Επιχειρήσεις του χώρου Εικόνα 18 Παρουσίαση των στοιχείων των επιχειρήσεων για το μέγιστο αριθμό προσωπικού στη δεκαετία Το γράφημα παρουσιάζει όλες τις απαντήσεις για το μέγεθος του προσωπικού κάθε επιχείρησης, τοποθετημένων από το ελάχιστο στο μέγιστο. Διακρίνεται η διαφορά μεταξύ μέσου όρου και διάμεσου. Ο μέσος όρος επηρεάζεται από τις οριακές τιμές, ενώ ο διάμεσος αντιστοιχεί στη μεσαία παρατήρηση και για τη συγκεκριμένη κατανομή είναι πιο αντιπροσωπευτικός για το χώρο. 5 ΠΟΛΥ-ΚΡΙΤΗΡΙΑΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ Για το σύνολο των 21 κριτηρίων και σύμφωνα με τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο, παρουσιάζονται η μέση τιμή του κριτηρίου, η τυπική απόκλιση και η διασπορά των απαντήσεων καθώς και το ιστόγραμμα συχνοτήτων για τους επιμέρους δείκτες για το σύνολο του δείγματος του χώρου. Κάθε κριτήριο απαρτίζεται από επιμέρους δείκτες με έναν από αυτούς να φανερώνει τη σημασία που ο χώρος προσδίδει στις παραμέτρους του κριτηρίου και τους υπολοίπους να αναλύουν τις παραμέτρους του κριτηρίου και, ως εκ τούτου, μπορεί να θεωρηθεί ότι η μέση τιμή αυτού φανερώνει το πώς αξιολογεί ο χώρος το συγκεκριμένο κριτήριο. Συμπεράσματα ανά κριτήριο παρουσιάζονται κάτω από τις σχετικές εικόνες και σύμφωνα με τις τιμές της τυπικής απόκλισης και διασποράς. 5.1 Κριτήριο 1: Συνθήκες χρηματοδοτικού πλαισίου Το κριτήριο 1 «Συνθήκες χρηματοδοτικού πλαισίου» απαρτίζεται από 2 επιμέρους δείκτες, που αποδίδονται στις ερωτήσεις 9 και 10 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 9: Πόσο σημαντική είναι για την επιχείρησή σας η διαθεσιμότητα πόρων χρηματοδότησης της καινοτομίας; Ερώτηση 10: Πώς αξιολογείτε τους μηχανισμούς χρηματοδότησης της καινοτομίας στον κλάδο σας ως προς την: 34

36 Αριθμός Απαντήσεων α. διαθεσιμότητα πόρων χρηματοδότησης. β. ευκολία συμμετοχής σε μηχανισμούς χρηματοδότησης. γ. παρουσία στην Ελλάδα συστημάτων παροχής βοήθειας για την πρόσβαση σε μηχανισμούς χρηματοδότησης. Η ερώτηση 9 φανερώνει τη σημασία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, ενώ η ερώτηση 10 αξιολογεί παραμέτρους που αφορούν στις τρέχουσες συνθήκες για μηχανισμούς χρηματοδότησης. Στην ερώτηση 9, η συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή για τη σημασία του κριτηρίου 1 είναι η τιμή «5», με συχνότητα εμφάνισης 74% και τυπικό σφάλμα ±14% (βλέπε Εικόνα 19). Η τιμή «5» αντιστοιχεί σε «Πολύ υψηλή σημασία», καταδεικνύοντας ότι το 60 με 88% του χώρου πιστεύει ότι οι συνθήκες χρηματοδότησης έχουν πάρα πολύ σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. Η Εικόνα 20 παρουσιάζει τις απαντήσεις στην ερώτηση 10 για την αξιολόγηση του κριτηρίου. Η συχνότερα εμφανιζόμενη απάντηση είναι η τιμή «1», με συχνότητα εμφάνισης 33% και τυπικό σφάλμα ±16%. Ωστόσο, όπως φαίνεται στο διάγραμμα, οι συχνότητες εμφάνισης των απαντήσεων 1, 2 και 3 κυμαίνονται στο 31%. Λαμβάνοντας υπόψη το τυπικό σφάλμα μπορεί να θεωρηθεί ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των απαντήσεων αυτών, επομένως ως τιμή του κριτηρίου 1 θα μπορούσε να θεωρηθεί ο σταθμισμένος μέσος όρος αυτών το «2», που αντιστοιχεί σε «Λίγο» αναφορικά με την επίδοση των συνθηκών πλαισίου χρηματοδότησης. Περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων καταδεικνύει ότι χαμηλή επίδοση του κριτηρίου οφείλεται σε χαμηλή επίδοση ως προς (α) τη διαθεσιμότητα πόρων χρηματοδότησης, (β) την ευκολία συμμετοχής σε μηχανισμούς χρηματοδότησης και (γ) την παρουσία στην Ελλάδα συστημάτων παροχής βοήθειας για την πρόσβαση σε μηχανισμούς χρηματοδότησης. 9. Πόσο σημαντική είναι για την επιχείρησή σας η διαθεσιμότητα πόρων χρηματοδότησης της καινοτομίας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 19 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 9 για τη σημασία του Κριτηρίου 1 «Συνθήκες χρηματοδότησης». 35

37 Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] K1: Συνθήκες χρηματοδοτικού πλαισίου 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 20 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 10 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 1 «Συνθήκες χρηματοδότησης». 10.Πώς αξιολογείτε τους μηχανισμούς χρηματοδότησης της καινοτομίας στον κλάδο σας ως προς την: ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.διαθεσιμότητα πόρων χρηματοδότησης. β.ευκολία συμμετοχής σε μηχανισμούς χρηματοδότησης. γ.παρουσία στην Ελλάδα συστημάτων παροχής βοήθειας για την πρόσβαση σε μηχανισμούς χρηματοδότησης. Εικόνα 21 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στους επιμέρους δείκτες της ερώτησης 10 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 1 «Συνθήκες χρηματοδότησης». 5.2 Κριτήριο 2: Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου Το κριτήριο 2 «Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που αποδίδονται στις ερωτήσεις 11 έως 13 του ερωτηματολογίου. Η ερώτηση 13 φανερώνει τη σημασία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, ενώ οι ερωτήσεις 11 και 12 αντιστοιχούν στην αξιολόγηση των τρεχουσών συνθηκών του γενικότερου βιομηχανικού πλαισίου: Ερώτηση 11: Πώς αξιολογείτε την τωρινή διαθεσιμότητα/παρουσία των παρακάτω παραμέτρων στον κλάδο σας, στην Ελλάδα: α. κρίσιμης μάζας εταιρειών. β. συμπράξεων μεταξύ μελών του κλάδου. γ. συμπράξεων μεταξύ του κλάδου και άλλων κλάδων της αγοράς. δ. μηχανισμών υποβοήθησης (π.χ. νομική, συμβουλευτική στρατηγική) για την εξωστρέφεια, τη διεθνοποίηση και ανάπτυξη των εξαγωγών. ε. ώριμων τεχνολογικών πάρκων. 36

38 Αριθμός Απαντήσεων στ. πλατφορμών συνεργασίας, επιτάχυνσης της ανάπτυξης και ωρίμανσης της επιχειρηματικότητας στον κλάδο. ζ. υποδομές. Ερώτηση 12: Πώς αξιολογείτε την τωρινή παρουσία στον κλάδο σας προγραμμάτων μεγάλης κλίμακας για τη δοκιμή νέων τεχνολογιών πριν την είσοδό τους στην αγορά; Ερώτηση 13: Πόσο σημαντική είναι για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας η κατάσταση του γενικότερου βιομηχανικού πλαισίου του κλάδου σας (όπως περιγράφεται στις ερωτήσεις 11 και 12); Στην ερώτηση 13, η συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή για τη σημασία του κριτηρίου 2 είναι η τιμή «4», με συχνότητα εμφάνισης 37% και τυπικό σφάλμα ±16% (βλέπε Εικόνα 22). Η τιμή «4» αντιστοιχεί σε «Υψηλή σημασία», ενώ η αμέσως επόμενη σε συχνότητα εμφάνισης τιμή είναι η «5», που αντιστοιχεί σε «Πολύ υψηλή σημασία». Λόγω του ότι ο σταθμισμένος μέσος όρος είναι στο 3.97, επιλέγεται η τιμή «4» ως αντιπροσωπευτική, καταδεικνύοντας ότι το 21% με 53% του χώρου πιστεύει ότι οι συνθήκες χρηματοδότησης έχουν σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. Η Εικόνα 23 παρουσιάζει τις συγκεντρωτικές απαντήσεις για την αξιολόγηση του κριτηρίου 2 «Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου». Η συχνότερα εμφανιζόμενη απάντηση είναι η τιμή «2», με συχνότητα εμφάνισης 34% και τυπικό σφάλμα ±16%. Επίσης, όπως φαίνεται από την κατανομή των απαντήσεων, η τιμή «2» είναι πολύ κοντά στον σταθμισμένο μέσο όρο 2.1, οδηγώντας στην επιλογή αυτής ως τιμή για το κριτήριο, που αντιστοιχεί σε «Λίγο». Οι Εικόνα 24 και Εικόνα 25 παρουσιάζουν τις απαντήσεις στους επιμέρους δείκτες του κριτηρίου. Οι απαντήσεις καταδεικνύουν χαμηλή προς μέτρια δραστηριότητα στο χώρο αναφορικά με μηχανισμούς υποβοήθησης της εξωστρέφειας, πλατφορμών συνεργασίας, συμπράξεις επιχειρήσεων και ώριμα τεχνολογικά πάρκα. Επιπλέον, οι απαντήσεις αντιστοιχούν σε χαμηλή έως μηδενική παρουσία στον κλάδο προγραμμάτων μεγάλης κλίμακας για τη δοκιμή νέων τεχνολογιών πριν την είσοδό τους στην αγορά. Σημειώνεται δε ότι, στην ερώτηση 61 σχετικά με δραστηριότητες καινοτομίας στο πλαίσιο συμπράξεων του χώρου, αρκετές επιχειρήσεις επισήμαναν την ανάγκη ανάπτυξης συμπράξεων με έμφαση στην καινοτομία και την οργάνωση υποστήριξης μεταφοράς τεχνολογίας. 13. Πόσο σημαντική είναι για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας η κατάσταση του γενικότερου βιομηχανικού πλαισίου του κλάδου σας (όπως περιγράφεται στις ερωτήσεις 11 και 12); ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 22 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 13 για τη σημασία του Κριτηρίου 2 «Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου». 37

39 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] K2: Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 23 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 2 «Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου». 11.Πώς αξιολογείτε την τωρινή διαθεσιμότητα/παρουσία των παρακάτω παραμέτρων στον κλάδο σας, στην Ελλάδα: α.κρίσιμης μάζας εταιρειών β.συμπράξεων μεταξύ μελών του κλάδου. γ.συμπράξεων μεταξύ του κλάδου και άλλων κλάδων της αγοράς. δ.μηχανισμών υποβοήθησης (π.χ. νομική, συμβουλευτική στρατηγική) για την εξωστρέφεια, τη διεθνοποίηση και ανάπτυξη των εξαγωγών. ε.ώριμων τεχνολογικών πάρκων ΔΞ/ΔA ΔΑΦ στ.πλατφορμών συνεργασίας, επιτάχυνσης της ανάπτυξης και ωρίμανσης της επιχειρηματικότητας στον κλάδο. ζ.υποδομές. Εικόνα 24 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στους επιμέρους δείκτες της ερώτησης 11 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 2 «Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου» Πώς αξιολογείτε την τωρινή παρουσία στον κλάδο σας προγραμμάτων μεγάλης κλίμακας για τη δοκιμή νέων τεχνολογιών πριν την είσοδό τους στην αγορά; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 25 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στους επιμέρους δείκτες της ερώτησης 13 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 2 «Συνθήκες βιομηχανικού πλαισίου». 38

40 Αριθμός Απαντήσεων 5.3 Κριτήριο 3: Συνθήκες αγοράς Το κριτήριο 3 «Συνθήκες αγοράς» απαρτίζεται από 2 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 14 και 15 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 14: Πώς αξιολογείτε το τωρινό πλαίσιο επιχειρηματικότητας στον κλάδο σας, στην Ελλάδα, ως προς την: α. ευκολία και το κόστος για την ίδρυση και λειτουργία νεοφυών επιχειρήσεων. β. παρουσία κρίσιμης μάζας πελατών στο χώρο παγκοσμίως. γ. παρουσία πλατφορμών / πλαισίων που επιτρέπουν τη δοκιμή και την είσοδο στην αγορά νέων τεχνολογιών. Ερώτηση 15: Πόσο σημαντικές θεωρείτε ότι είναι οι συνθήκες της αγοράς (όπως περιγράφονται στην ερώτηση 14) για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας; Η ερώτηση 15 φανερώνει τη σημασία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, ενώ η ερώτηση 14 αφορά στην αξιολόγηση του κριτηρίου 3. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 26, η συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή για τη σημασία του κριτηρίου 3 είναι η τιμή «4», «Υψηλή σημασία», με συχνότητα εμφάνισης 37% και τυπικό σφάλμα ±16%. Αμέσως επόμενη συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή είναι η «5» που αντιστοιχεί σε πολύ υψηλή σημασία, φανερώνοντας ότι μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων που απάντησαν αντιλαμβάνεται τις συνθήκες αγοράς ως πολύ σημαντικές για την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. Η αξιολόγηση του κριτηρίου φαίνεται στην Εικόνα 27. Η συχνότερα εμφανιζόμενη απάντηση είναι η τιμή «2», που αντιστοιχεί σε χαμηλή τιμή του κριτηρίου, με συχνότητα εμφάνισης 38% και τυπικό σφάλμα ±16%. Περαιτέρω ανάλυση των απαντήσεων φανερώνει ότι η χαμηλή επίδοση του κριτηρίου οφείλεται στην αξιολόγηση του χώρου αναφορικά με τη δυσκολία και το κόστος ίδρυσης νεοφυών επιχειρήσεων, και τη χαμηλή παρουσία πλατφορμών για δοκιμή νέων τεχνολογιών πριν την είσοδό τους στην αγορά. Ωστόσο, αναφορικά με τους πελάτες, οι επιχειρήσεις δήλωσαν ότι υπάρχει μια μέση προς υψηλή παρουσία κρίσιμης μάζας πελατών για τα προϊόντα τους παγκοσμίως. 15. Πόσο σημαντικές θεωρείτε ότι είναι οι συνθήκες της αγοράς (όπως περιγράφονται στην ερώτηση 14) για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 26 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 15 για τη σημασία του Κριτηρίου 3 «Συνθήκες αγοράς». 39

41 Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] K3: Συνθήκες αγοράς 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 27 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 14 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 3 «Συνθήκες χρηματοδότησης». 14.Πώς αξιολογείτε το τωρινό πλαίσιο επιχειρηματικότητας στον κλάδο σας, στην Ελλάδα, ως προς την: α.ευκολία και το κόστος για την ίδρυση και λειτουργία νεοφυών επιχειρήσεων β.παρουσία κρίσιμης μάζας πελατών στο χώρο παγκοσμίως ΔΞ/ΔA ΔΑΦ γ.παρουσία πλατφορμών / πλαισίων που επιτρέπουν τη δοκιμή και την είσοδο στην αγορά νέων τεχνολογιών. Εικόνα 28 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στους επιμέρους δείκτες της ερώτησης 14 για το Κριτήριο 3 «Συνθήκες χρηματοδότησης». 5.4 Κριτήριο 4: Κουλτούρα Το κριτήριο 4 «Κουλτούρα» απαρτίζεται από 2 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 16 και 17 του ερωτηματολογίου, που φανερώνουν τη σημασία και την αξία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, αντίστοιχα: Ερώτηση 16: Πόσο σημαντικό θεωρείτε το επίπεδο κουλτούρας (επιχειρηματικό περιβάλλον, «επιχειρείν» και νοοτροπία) για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας; Ερώτηση 17: Πώς αξιολογείτε την τωρινή κατάσταση του κλάδου σας, στην Ελλάδα, ως προς την: α. διαθεσιμότητα πιστοποιημένου εργατικού δυναμικού με ευρύ πεδίο εξειδίκευσης. β. ύπαρξη επιχειρηματικής κουλτούρας με έμφαση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Η συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή για τη σημασία του κριτηρίου 4 είναι η τιμή «5» «Πολύ υψηλή σημασία», με συχνότητα εμφάνισης 49% και τυπικό σφάλμα ±17%. Η κατανομή των απαντήσεων φανερώνει ότι μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων που απάντησαν αντιλαμβάνεται το επίπεδο κουλτούρας ως πάρα πολύ σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. 40

42 Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] Αριθμός Απαντήσεων Η αξιολόγηση του κριτηρίου 4 φαίνεται στην Εικόνα 30. Η συχνότερα εμφανιζόμενη απάντηση είναι η τιμή «3», που αντιστοιχεί σε μέτρια τιμή του κριτηρίου, με συχνότητα εμφάνισης 37% και τυπικό σφάλμα ±16%. Αναλύοντας τις παραμέτρους του κριτηρίου (Εικόνα 31), φανερώνεται ότι οι επιχειρήσεις εκτιμούν ως μέτρια την κατάσταση της επιχειρηματικής κουλτούρας και της παρουσίας στον κλάδο πιστοποιημένου εργατικού δυναμικού με ευρύ πεδίο εξειδίκευσης. 16. Πόσο σημαντικό θεωρείτε το επίπεδο κουλτούρας (επιχειρηματικό περιβάλλον, «επιχειρείν» και νοοτροπία) για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 29 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 16 για τη σημασία του Κριτηρίου 4 «Κουλτούρα». K4: Κουλτούρα 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 30 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 17 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 4 «Κουλτούρα». 17.Πώς αξιολογείτε την τωρινή κατάσταση του κλάδου σας, στην Ελλάδα, ως προς την: ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.διαθεσιμότητα πιστοποιημένου εργατικού δυναμικού με ευρύ πεδίο εξειδίκευσης. β.ύπαρξη επιχειρηματικής κουλτούρας με έμφαση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας. Εικόνα 31 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 17 για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 4 «Κουλτούρα». 41

43 Αριθμός Απαντήσεων 5.5 Κριτήριο 5: Γνωσιακό επίπεδο Το κριτήριο 5 «Γνωσιακό επίπεδο» απαρτίζεται από 4 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 18 έως 21 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 18: Πόσο σημαντικό θεωρείτε το επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης του ανθρωπίνου δυναμικού για την ανάπτυξη της καινοτομίας και της επιχείρησής σας; Ερώτηση 19: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης του ανθρωπίνου δυναμικού του κλάδου ως προς τη χρήση ξένων γλωσσών και ηλεκτρονικών μέσων. Ερώτηση 20: Πώς αξιολογείτε την τωρινή παρουσία και δραστηριότητα στην Ελλάδα των παρακάτω, συναφών με τον κλάδο: α. Ιδρυμάτων Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτων. β. Ερευνητικών Κέντρων και Φορέων Έρευνας και Ανάπτυξης. γ. Αποδοτικών / αποτελεσματικών πλατφορμών για την είσοδο στην αγορά νέων τεχνολογιών. δ. Εξειδικευμένων προγραμμάτων κατάρτισης (δια βίου μάθηση) και σεμιναρίων για την ανάπτυξη του ανθρωπίνου δυναμικού. ε. Συμπληρώστε γραπτώς Ερευνητικά Κέντρα, Ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης, Ινστιτούτα και Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης με τα οποία/τους οποίους έχετε συνεργαστεί στο παρελθόν. Η ερώτηση 18 φανερώνει τη σημασία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, ενώ οι υπόλοιπες αφορούν στην αξιολόγηση του κριτηρίου 5. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 32, η συχνότερα εμφανιζόμενη απάντηση είναι η τιμή «5» «Πολύ υψηλή σημασία», με συχνότητα εμφάνισης 51% και τυπικό σφάλμα ±17%. Αμέσως επόμενη συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή είναι η «4», ενώ όλες οι υπόλοιπες επιλογές λαμβάνουν πολύ χαμηλότερα ποσοστά. Οι απαντήσεις αυτές φανερώνουν ότι οι επιχειρήσεις που απάντησαν αντιλαμβάνονται ότι οι παράμετροι που αφορούν στο γνωσιακό επίπεδο είναι πολύ υψηλής σημασίας για την καινοτομία στο χώρο. Συνολικά, η κατάσταση του χώρου αναφορικά με το γνωσιακό επίπεδο αξιολογήθηκε ως μέτρια, με την τιμή «3» να έχει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης 34% και τυπικό σφάλμα ±16%. Οι συνιστώσες του κριτηρίου αναλύονται στις Εικόνα 34 και Εικόνα 35. Αναφορικά με το επίπεδο χρήσης ξένων γλωσσών και ηλεκτρονικών μέσων, ο χώρος αξιολογείται σε υψηλά επίπεδα. Ωστόσο, μέτρια επίπεδο δηλώνονται για την παρουσία και δραστηριότητα φορέων έρευνας και ανάπτυξης αναφορικά με αντικείμενα του κλάδου. 18. Πόσο σημαντικό θεωρείτε το επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης του ανθρωπίνου δυναμικού για την ανάπτυξη της καινοτομίας και της επιχείρησής σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 32 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 18 για τη σημασία του Κριτηρίου 5 «Γνωσιακό επίπεδο». 42

44 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% K5: Γνωσιακό επίπεδο Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 33 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 5 «Γνωσιακό επίπεδο». 19. Πώς αξιολογείτε το επίπεδο γνώσεων και εξειδίκευσης του ανθρωπίνου δυναμικού του κλάδου ως προς τη χρήση ξένων γλωσσών και ηλεκτρονικών μέσων ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 34 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 19 για το Κριτήριο 5 «Γνωσιακό επίπεδο». 20.Πώς αξιολογείτε την τωρινή παρουσία και δραστηριότητα στην Ελλάδα των παρακάτω, συναφών με τον κλάδο: ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.ιδρυμάτων Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτων. β.ερευνητικών Κέντρων και Φορέων Έρευνας και Ανάπτυξης. γ.αποδοτικών / αποτελεσματικών πλατφορμών για την είσοδο στην αγορά νέων τεχνολογιών. δ.εξειδικευμένων προγραμμάτων κατάρτισης (δια βίου μάθηση) και σεμιναρίων για την ανάπτυξη του ανθρωπίνου δυναμικού. Εικόνα 35 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 20 για το Κριτήριο 5 «Γνωσιακό επίπεδο». 43

45 Αριθμός Απαντήσεων 5.6 Κριτήριο 6: Συνθήκες θεσμικού πλαισίου Το κριτήριο 6 «Συνθήκες θεσμικού πλαισίου» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 22 έως 24 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 21: Πόσο σημαντική θεωρείτε την ύπαρξη ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο σας; Ερώτηση 22: Πώς αξιολογείτε την υπάρχουσα στρατηγική και όραμα της πολιτείας ως προς την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο σας; Ερώτηση 23: Πώς αξιολογείτε το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο και πολιτικές της πολιτείας ως προς την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο σας; Ερώτηση 24: Θεωρείτε επαρκές το επίπεδο διαβούλευσης (δημόσιας και ιδιωτικής) στη χάραξη της στρατηγικής για την ανάπτυξη της καινοτομίας; Η ερώτηση 21 φανερώνει τη σημασία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, ενώ οι υπόλοιπες αφορούν στην αξιολόγηση του κριτηρίου 6. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 36, οι επιχειρήσεις δήλωσαν κατά 60% (±16%) ότι η ύπαρξη ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου είναι πολύ υψηλής σημασίας για την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο. Παρά την υψηλή σημασία του κριτηρίου για το χώρο, η κατάσταση του χώρου αναφορικά με τις συνθήκες θεσμικού πλαισίου αξιολογήθηκε χαμηλή έως ανεπαρκής. Η τιμή «1» έχει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης 37% και τυπικό σφάλμα ±16%, ενώ ο σταθμισμένος μέσος όρος αντιστοιχεί στην τιμή «2» («Λίγο»). Παρόμοια εικόνα παρατηρείται στις συνιστώσες του κριτηρίου, που αναλύονται στις Εικόνες Εικόνα 36 και Εικόνα 37. Σύμφωνα με τις απαντήσεις στην έρευνα, το επίπεδο διαβούλευσης, η στρατηγική, οι πολιτικές και το όραμα της πολιτείας ως προς την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο αξιολογήθηκε ως χαμηλό έως ανεπαρκές. 21. Πόσο σημαντική θεωρείτε την ύπαρξη ευνοϊκού θεσμικού πλαισίου για την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 36 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 21 για τη σημασία του Κριτηρίου 6 «Συνθήκες θεσμικού πλαισίου». 44

46 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% K6: Συνθήκες θεσμικού πλασίου Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 37 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 5 «Γνωσιακό επίπεδο». Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 21 για τη σημασία του Κριτηρίου 6 «Συνθήκες θεσμικού πλαισίου». 22. Πώς αξιολογείτε την υπάρχουσα στρατηγική και όραμα της πολιτείας ως προς την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 38 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 22 για το Κριτήριο 6 «Συνθήκες θεσμικού πλαισίου». 23. Πώς αξιολογείτε το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο και πολιτικές της πολιτείας ως προς την ανάπτυξη και ενδυνάμωση της καινοτομίας στον κλάδο σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 39 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 23 για το Κριτήριο 6 «Συνθήκες θεσμικού πλαισίου». 24. Θεωρείτε επαρκές το επίπεδο διαβούλευσης (δημόσιας και ιδιωτικής) στη χάραξη της στρατηγικής για την ανάπτυξη της καινοτομίας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 40 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 24 για το Κριτήριο 6 «Συνθήκες θεσμικού πλαισίου». 45

47 Αριθμός Απαντήσεων 5.7 Κριτήριο 7: Μηχανισμοί υποβοήθησης Το κριτήριο 7 «Μηχανισμοί υποβοήθησης» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 25 με 27 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 25: Πόσο σημαντική επίδραση θεωρείτε ότι έχουν οι μηχανισμοί υποβοήθησης στην ανάπτυξη της καινοτομίας στον κλάδο σας; Ερώτηση 26: Πώς αξιολογείτε την τωρινή παρουσία στην Ελλάδα των: α. γραφείων πληροφόρησης, διασύνδεσης και συμβουλευτικής για τη συμμετοχή σε καινοτόμα έργα στον κλάδο. β. κέντρων Ανάπτυξης και Καινοτομίας που συνεργάζονται ή αποτελούν μέρη του κλάδου. γ. κέντρων σχεδίασης προϊόντων που αφορούν σε αντικείμενα του κλάδου. δ. συστάδων, δικτύων, συμπράξεων επιχειρήσεων και το βαθμό συνεργειών τους στον κλάδο. Ερώτηση 27: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο εκμοντερνισμού των υπηρεσιών δημόσιας διαχείρισης (π.χ. χρήση σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων, κλπ.). Η ερώτηση 25 φανερώνει τη σημασία που ο χώρος αποδίδει στο κριτήριο, ενώ οι υπόλοιπες αφορούν στην αξιολόγηση του κριτηρίου 7. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 41, υπάρχει έντονη διασπορά των απαντήσεων σε όλο το φάσμα των επιλογών από 1 έως 5, δηλαδή «Καθόλου» έως «Πάρα πολύ» σημαντικό, φανερώνοντας ότι υπάρχει διασπορά απόψεων των ανταποκριθεισών επιχειρήσεων για την ερώτηση αυτή. Ο σταθμισμένος μέσος όρος αντιστοιχεί στο Η συνολική αξιολόγηση της τιμής του κριτηρίου αντιστοιχεί σε μέτρια προς χαμηλά επίπεδα (τιμή «3» με συχνότητα εμφάνισης 33% ±15%). Όπως φαίνεται στην Εικόνα 43 και στην Εικόνα 44, το επίπεδο εκμοντερνισμού των υπηρεσιών δημόσιας διαχείρισης (π.χ. χρήση σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων, κλπ.) αξιολογείται ως μέτριο, ενώ η παρουσία γραφείων διασύνδεσης, κέντρων Ανάπτυξης και Καινοτομίας, συμπράξεων επιχειρήσεων και κέντρων σχεδίασης προϊόντων του κλάδου αξιολογείται ως χαμηλή. 25. Πόσο σημαντική επίδραση θεωρείτε ότι έχουν οι μηχανισμοί υποβοήθησης στην ανάπτυξη της καινοτομίας στον κλάδο σας; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 41 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 25 για τη σημασία του Κριτηρίου 7 «Μηχανισμοί υποβοήθησης». 46

48 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% K7: Μηχανισμοί υποβοήθησης Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 42 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 7 «Μηχανισμοί υποβοήθησης» Πώς αξιολογείτε την τωρινή παρουσία στην Ελλάδα των: α.γραφείων πληροφόρησης, διασύνδεσης και συμβουλευτικής για τη συμμετοχή σε καινοτόμα έργα στον κλάδο. β.κέντρων Ανάπτυξης και Καινοτομίας που συνεργάζονται ή αποτελούν μέρη του κλάδου. γ.κέντρων σχεδίασης προϊόντων που αφορούν σε αντικείμενα του κλάδου. δ.συστάδων, δικτύων, συμπράξεων επιχειρήσεων και το βαθμό συνεργειών τους στον κλάδο ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 43 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 26 για το Κριτήριο 7 «Μηχανισμοί υποβοήθησης». 27. Πώς αξιολογείτε το επίπεδο εκμοντερνισμού των υπηρεσιών δημόσιας διαχείρισης (π.χ. χρήση σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων, κλπ.) ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 44 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 27 για το Κριτήριο 7 «Μηχανισμοί υποβοήθησης». 47

49 5.8 Κριτήριο 8: Πρόσβαση σε χρηματοδότηση Το κριτήριο 8 «Πρόσβαση σε χρηματοδότηση» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 28 έως 30 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 28: Πόσο σημαντική για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας είναι η προσβασιμότητα σε χρηματοδότηση; Ερώτηση 29: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την: α. υποβολή προτάσεων για χρηματοδότηση καινοτόμων δράσεων. β. επιτυχή συμμετοχή σε δημόσια χρηματοδότηση για καινοτομία. γ. επιτυχή συμμετοχή σε ιδιωτική χρηματοδότηση για καινοτομία. δ. ταχύτητα εξασφάλισης χρηματοδότησης. Ερώτηση 30: Ποιο είναι το ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών (τζίρος) που επανεπενδύεται στις δραστηριότητες της επιχείρησής σας για καινοτομία; Όπως φαίνεται στην Εικόνα 45, η συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή είναι η «5» (συχνότητα εμφάνισης 54% και τυπικό σφάλμα ±17%), δηλαδή οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι η προσβασιμότητα σε χρηματοδότηση είναι «Πολύ υψηλής σημασίας» για την ανάπτυξη της καινοτομίας. Συνολικά, η κατάσταση του χώρου αναφορικά με την προσβασιμότητα σε χρηματοδότηση αξιολογήθηκε ως μέτρια προς πάρα πολύ, με την τιμή «3» να έχει συχνότητα εμφάνισης 21% και τυπικό σφάλμα ±14%. Οι δείκτες του κριτηρίου αναλύονται στην Εικόνα 47 και στην Εικόνα 48. Αναφορικά με την υποβολή προτάσεων για χρηματοδότηση καινοτόμων δράσεων, η συχνότερα απαντώμενη τιμή είναι η «4» που αντιστοιχεί σε υψηλή επίδοση, φανερώνοντας ότι οι επιχειρήσεις του χώρου προσπαθούν στην κατεύθυνση της δημόσιας χρηματοδότησης. Ωστόσο, ο δείκτης για την επιτυχή συμμετοχή σε δημόσια χρηματοδότηση αντιστοιχεί σε μέτρια επίδοση (τιμή «3»), φανερώνοντας δυσκολία επίτευξης των προσπαθειών των επιχειρήσεων του χώρου. Αναφορικά με την ιδιωτική χρηματοδότηση, υπάρχει διασπορά των απαντήσεων, φανερώνοντας ότι ο χώρος χαρακτηρίζεται από μη ομοιογενείς τάσεις στην κατεύθυνση αυτή. Για την ταχύτητα εξασφάλισης χρηματοδότησης, η μέση τιμή τείνει προς το χαμηλό επίπεδο (τιμή «2»), φανερώνοντας την ανάγκη για ταχύτερα σχήματα εξασφάλισης και απορρόφησης κονδυλίων για καινοτομία. Τέλος, αναφορικά με το ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών (τζίρος) που επανεπενδύεται σε δραστηριότητες καινοτομίας, η μεγάλο ποσοστό των απαντήσεων κείται στο «Πάρα πολύ υψηλό» και στο «Δεν ξέρω / Δεν απαντώ». Η απάντηση αυτή φανερώνει ότι, αφενός οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι δαπανούν σημαντικό ποσοστό του τζίρου τους σε καινοτομία, αφετέρου είναι σχετικά πολύπλοκο να εκτιμηθούν τα αντίστοιχα ποσοστά επενδύσεων. Οι επενδύσεις σε καινοτομία είναι στενά συνδεδεμένες με τις επενδύσεις στο βασικό κορμό της παραγωγικής δραστηριότητας των επιχειρήσεων του χώρου, με στόχο το σχεδιασμό και την παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας της συγκεκριμένης αγοράς απαιτεί την παραγωγή προϊόντων και τεχνολογιών με ιδιαίτερα καινοτομικά χαρακτηριστικά, έτσι ώστε αυτά να είναι ανταγωνιστικά σε διεθνές επίπεδο. 48

50 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] Αριθμός Απαντήσεων 28. Πόσο σημαντική για την ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας είναι η προσβασιμότητα σε χρηματοδότηση; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 45 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 28 για τη σημασία του Κριτηρίου 8 «Πρόσβαση σε χρηματοδότηση». 25% 20% 15% 10% 5% 0% K8: Πρόσβαση σε χρηματοδότηση Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 46 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 8 «Πρόσβαση σε χρηματοδότηση». 29.Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την: ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.υποβολή προτάσεων για χρηματοδότηση καινοτόμων δράσεων. β.επιτυχή συμμετοχή σε δημόσια χρηματοδότηση για καινοτομία. γ.επιτυχή συμμετοχή σε ιδιωτική χρηματοδότηση για καινοτομία. δ.ταχύτητα εξασφάλισης χρηματοδότησης. Εικόνα 47 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 29 για το Κριτηρίου 8 «Πρόσβαση σε χρηματοδότηση». 30. Ποιο είναι το ποσοστό του ετήσιου κύκλου εργασιών (τζίρος) που επανεπενδύεται στις δραστηριότητες της επιχείρησής σας για καινοτομία; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 48 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 30 για το Κριτηρίου 8 «Πρόσβαση σε χρηματοδότηση». 49

51 Αριθμός Απαντήσεων 5.9 Κριτήριο 9: Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση Το κριτήριο 9 «Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 31 έως 33 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 31: Πόσο σημαντική για την επιχείρησή σας είναι η δημιουργία επιχειρηματικών συνεργασιών, συμπράξεων, συνεργατικών σχημάτων ή συστάδων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο; Ερώτηση 32: Πώς αξιολογείτε την επιχείρησή σας ως προς τη συμμετοχή σας σε συνεργασίες, συμπράξεις ή συμφωνίες με: α. εταιρείες εντός κλάδου, στην Ελλάδα. β. εταιρείες εκτός κλάδου, στην Ελλάδα. γ. εταιρείες διεθνώς. δ. άλλα συνεργατικά σχήματα μεταξύ επιχειρήσεων του κλάδου, διεθνώς. ε. δημόσιους φορείς. στ. μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις ή οργανισμούς. Ερώτηση 33: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς: α. την προσέλκυση και επίτευξη άμεσων ξένων επενδύσεων. β. τις εξαγωγές των προϊόντων. γ. τη διάθεση προϊόντων με άδεια χρήσης (π.χ. σήμανση CE), εμπορικών σημάτων σε χώρες του εξωτερικού. δ. τη δραστηριοποίηση σε χώρες του εξωτερικού. ε. το ποσοστό του ετήσιου τζίρου που επανεπενδύεται για την ανάπτυξη της επιχείρησης ως προς τη διεθνοποίησή της (π.χ. εξαγωγές, συμπράξεις, κλπ.). Όπως φαίνεται στην Εικόνα 49, η συχνότερα απαντώμενη τιμή είναι η «5», που αντιστοιχεί σε «Πολύ υψηλή σημασία» με συχνότητα 51% ±17%. Αναφορικά με την τιμή του κριτηρίου, η συχνότερα απαντώμενη τιμή είναι η «4» «Υψηλή σημασία» (συχνότητα εμφάνισης 24% ±14%). Όπως φαίνεται στην Εικόνα 51 και στην Εικόνα 52, η αξιολόγηση αυτή αντιστοιχεί σε υψηλά επίπεδα δραστηριοποίησης σε χώρες του εξωτερικού, εξαγωγών και διάθεσης προϊόντων με άδεια χρήσης και εμπορικά σήματα στη διεθνή αγορά. Παράλληλα, η αξιολόγηση αυτή αντικατοπτρίζει μέτρια επίδοση αναφορικά με την προσέλκυση και επίτευξη ξένων επενδύσεων, την συμμετοχή σε συμπράξεις εντός και εκτός κλάδου, σε τοπικό ή διεθνές επίπεδο Πόσο σημαντική για την επιχείρησή σας είναι η δημιουργία επιχειρηματικών συνεργασιών, συμπράξεων, συνεργατικών σχημάτων ή συστάδων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 49 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 31 για τη σημασία του Κριτηρίου 9 «Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση». 50

52 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% K9: Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 50 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 9 «Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση» Πώς αξιολογείτε την επιχείρησή σας ως προς τη συμμετοχή σας σε συνεργασίες, συμπράξεις ή συμφωνίες με: α.εταιρείες εντός κλάδου, στην Ελλάδα. β.εταιρείες εκτός κλάδου, στην Ελλάδα. γ.εταιρείες διεθνώς. 6 4 δ.άλλα συνεργατικά σχήματα μεταξύ επιχειρήσεων του κλάδου, διεθνώς. ε.δημόσιους φορείς ΔΞ/ΔA ΔΑΦ στ.μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις ή οργανισμούς. Εικόνα 51 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 32 για το Κριτήριο 9 «Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση» Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς: α.την προσέλκυση και επίτευξη άμεσων ξένων επενδύσεων β.τις εξαγωγές των προϊόντων. γ.τη διάθεση προϊόντων με άδεια χρήσης (π.χ. σήμανση CE), εμπορικών σημάτων σε χώρες του εξωτερικού. δ.τη δραστηριοποίηση σε χώρες του εξωτερικού ΔΞ/ΔA ΔΑΦ ε.το ποσοστό του ετήσιου τζίρου που επανεπενδύεται για την ανάπτυξη της επιχείρησης ως προς τη διεθνοποίησή της (π.χ. εξαγωγές, συμπράξεις, κλπ.). Εικόνα 52 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 33 για το Κριτήριο 9 «Εθνικές και διεθνείς συμπράξεις & διεθνοποίηση». 51

53 Αριθμός Απαντήσεων 5.10 Κριτήριο 10: Ανθρώπινο κεφάλαιο Το κριτήριο 10 «Ανθρώπινο κεφάλαιο» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 34 έως 36 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 34: Πόσο σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας θεωρείτε ότι έχουν παράγοντες που αφορούν στο ανθρώπινο κεφάλαιο; Ερώτηση 35: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς: α. την προσέλκυση, πρόσληψη και διατήρηση (ημεδαπών ή μη) ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων. β. την αξιοποίηση της εμπειρίας και της εξειδίκευσης του ανθρωπίνου δυναμικού της. γ. τη χρήση και εφαρμογή πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων στις δραστηριότητες της επιχείρησης. δ. τις επενδύσεις σε προγράμματα κατάρτισης του ανθρωπίνου δυναμικού (έξοδα συμμετοχής σε σεμινάρια, κλπ.). Ερώτηση 36: Πώς αξιολογείτε την τωρινή κατάσταση του κλάδου σας ως προς την παροχή ελκυστικών κινήτρων για την προσέλκυση ανθρωπίνου δυναμικού ικανού να συμβάλλει στην καινοτομία; Όπως φαίνεται στην Εικόνα 53, η σημασία του κριτηρίου αυτού για το χώρο αντιστοιχεί σε «Υψηλή» προς «Πολύ υψηλή» (46% ±17%). Η επίδοση του χώρου αναφορικά με το Ανθρώπινο κεφάλαιο αξιολογήθηκε ως «Πάρα πολύ», με την τιμή «5» να έχει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης 32% και τυπικό σφάλμα ±15%. Οι επιμέρους δείκτες που χαρακτηρίζουν το κριτήριο αναλύονται στην Εικόνα 55 και στην Εικόνα 56. Παρατηρείται ότι, αφενός ο χώρος προσελκύει ανθρώπινο δυναμικό με υψηλά προσόντα, αξιοποιώντας την εμπειρία και προσφέροντας ευκαιρίες εξειδίκευσης σε πολύ υψηλό επίπεδο, αφετέρου όμως οι επιδόσεις για την παροχή ελκυστικών κινήτρων για την προσέλκυση ανθρωπίνου δυναμικού είναι χαμηλές. 34. Πόσο σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας θεωρείτε ότι έχουν παράγοντες που αφορούν στο ανθρώπινο κεφάλαιο; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 53 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 34 για τη σημασία του Κριτηρίου 10 «Ανθρώπινο κεφάλαιο». 52

54 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] K10: Ανθρώπινο κεφάλαιο 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 54 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 10 «Ανθρώπινο κεφάλαιο». 35.Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς: α.την προσέλκυση, πρόσληψη και διατήρηση (ημεδαπών ή μη) ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων. β.την αξιοποίηση της εμπειρίας και της εξειδίκευσης του ανθρωπίνου δυναμικού της ΔΞ/ΔA ΔΑΦ γ.τη χρήση και εφαρμογή πληροφοριακών και επικοινωνιακών συστημάτων στις δραστηριότητες της επιχείρησης. δ.τις επενδύσεις σε προγράμματα κατάρτισης του ανθρωπίνου δυναμικού (έξοδα συμμετοχής σε σεμινάρια, κλπ.). Εικόνα 55 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 35 για το Κριτήριο 10 «Ανθρώπινο κεφάλαιο» Πώς αξιολογείτε την τωρινή κατάσταση του κλάδου σας ως προς την παροχή ελκυστικών κινήτρων για την προσέλκυση ανθρωπίνου δυναμικού ικανού να συμβάλλει στην καινοτομία; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 56 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 36 για το Κριτήριο 10 «Ανθρώπινο κεφάλαιο». 53

55 Συχνότητα απάντησης [%] Αριθμός Απαντήσεων 5.11 Κριτήριο 11: «Επιχειρείν» Το κριτήριο 11 «Επιχειρείν» απαρτίζεται από 3 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 37 έως 39 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 37: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την προσέλκυση και την δέσμευση πηγών χρηματοδότησης για τη μετατροπή καινοτόμων ιδεών σε εμπορικά προϊόντα; Ερώτηση 38: Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την ικανότητα ενσωμάτωσης των αναγκών και της γνώμης των πελατών στα στρατηγικά σχέδια της επιχείρησης; Ερώτηση 39: Πόσο σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας θεωρείτε ότι έχουν οι παράγοντες που αφορούν στο «επιχειρείν» (όπως περιγράφονται στις ερωτήσεις 37 και 38); Όπως φαίνεται στην Εικόνα 57, το 46% ±17% των επιχειρήσεων δήλωσε ότι οι παράγοντες που αφορούν στο «επιχειρείν» είναι «Υψηλής σημασίας» για την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. Οι επιδόσεις του χώρου αναφορικά με το κριτήριο αυτό είναι μέτριες έως υψηλές (η τιμή «3» έχει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης 31%, με τυπικό σφάλμα ±15%). Το επίπεδο των επιχειρήσεων του χώρου ως προς την προσέλκυση και την δέσμευση πηγών χρηματοδότησης για τη μετατροπή καινοτόμων ιδεών σε εμπορικά προϊόντα εκτιμάται σε μέτριο. Επίσης, η ικανότητα ενσωμάτωσης των αναγκών και της γνώμης των πελατών στα στρατηγικά σχέδια της επιχείρησης εκτιμάται σε υψηλή, φανερώνοντας ότι ο κλάδος καθοδηγείται από τον παλμό της παγκόσμιας αγοράς. 39. Πόσο σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας θεωρείτε ότι έχουν οι παράγοντες που αφορούν στο «επιχειρείν» (όπως περιγράφονται στις ερωτήσεις 37 και 38); ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 57 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 39 για τη σημασία του Κριτηρίου 11 «Επιχειρείν». 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% K11: «Επιχειρείν» Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 58 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 11 «Επιχειρείν». 54

56 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων 37. Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την προσέλκυση και την δέσμευση πηγών χρηματοδότησης για τη μετατροπή καινοτόμων ιδεών σε εμπορικά προϊόντα; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 59 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 37 για το Κριτήριο 11 «Επιχειρείν». 38. Πώς αξιολογείτε το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την ικανότητα ενσωμάτωσης των αναγκών και της γνώμης των πελατών στα στρατηγικά σχέδια της επιχείρησης; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 60 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 38 για το Κριτήριο 11 «Επιχειρείν» Κριτήριο 12: Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας Το κριτήριο 12 «Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας» απαρτίζεται από 2 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 40 και 41 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 40: Πόσο σημαντικοί θεωρείτε ότι είναι για την επιχείρησή σας οι παράγοντες που αφορούν στην ανάπτυξη δυνατοτήτων Έρευνας και Καινοτομίας, όπως περιγράφονται στην ερώτηση 41; Ερώτηση 41: Ποιο είναι το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την: α. ύπαρξη ρόλων για Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία εντός της επιχείρησης. β. τακτική παρακολούθηση των εξελίξεων στην αγορά του κλάδου μέσα από συμμετοχή σε Εκθέσεις, Ημερίδες, κλπ. γ. δυνατότητα σχεδιασμού και παραγωγής "πρωτότυπων" προϊόντων εντός της επιχείρησης. δ. δυνατότητα ανάπτυξης προϊόντων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς. ε. ικανότητα τακτικής παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων σε ολόκληρη την "αλυσίδα αξίας" (value chain). στ. ικανότητα εντοπισμού νέων ευκαιριών της αγοράς και αποτελεσματική αξιοποίησή τους. 55

57 Συχνότητα απάντησης [%] Αριθμός Απαντήσεων ζ. χρήση των μηχανισμών υποβοήθησης για την προώθηση της καινοτομίας στην επιχείρηση. Η Εικόνα 61 παρουσιάζει τη σημασία των παραγόντων που αφορούν στην ανάπτυξη δυνατοτήτων Έρευνας και Καινοτομίας για το χώρο. Η συχνότερα απαντώμενη τιμή είναι: «5» «Πολύ υψηλής σημασίας», με συχνότητα εμφάνισης 46% και τυπικό σφάλμα ±17%. Ο χώρος εκτιμά ότι επίπεδο γνώσης της αγοράς και δυνατότητας καινοτομίας είναι υψηλό (η τιμή «4» έχει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης 36%, με τυπικό σφάλμα ±16%). Οι περισσότερες επιχειρήσεις δήλωσαν ότι διαθέτουν ενεργό τμήμα που εκτελεί, μεταξύ άλλων, καθήκοντα Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας, και ότι συμμετέχουν τακτικά σε Εκθέσεις, Ημερίδες, κλπ., για την παρακολούθηση των εξελίξεων στον κλάδο. Επίσης, το επίπεδο του χώρου αξιολογήθηκε ως υψηλό αναφορικά με τη δυνατότητα σχεδιασμού και παραγωγής "πρωτότυπων" προϊόντων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς εντός των επιχειρήσεων. Το επίπεδο του χώρου αξιολογήθηκε ως υψηλό ως προς την ικανότητα τακτικής παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων σε ολόκληρη την "αλυσίδα αξίας" (value chain) και εντοπισμού νέων ευκαιριών της αγοράς και αποτελεσματική αξιοποίησή τους. Η χρήση των μηχανισμών υποβοήθησης για την προώθηση της καινοτομίας στην επιχείρηση αξιολογήθηκε ως μέτρια προς υψηλή. 40. Πόσο σημαντικοί θεωρείτε ότι είναι για την επιχείρησή σας οι παράγοντες που αφορούν στην ανάπτυξη δυνατοτήτων Έρευνας και Καινοτομίας, όπως περιγράφονται στην ερώτηση 41; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 61 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 40 για τη σημασία του Κριτηρίου 12 «Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας». K12: Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 62 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 12 «Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας». 56

58 Αριθμός Απαντήσεων 41.Ποιο είναι το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς την: α.ύπαρξη ρόλων για Έρευνα, Ανάπτυξη και Καινοτομία εντός της επιχείρησης β.τακτική παρακολούθηση των εξελίξεων στην αγορά του κλάδου μέσα από συμμετοχή σε Εκθέσεις, Ημερίδες, κλπ. γ.δυνατότητα σχεδιασμού και παραγωγής "πρωτότυπων" προϊόντων εντός της επιχείρησης. δ.δυνατότητα ανάπτυξης προϊόντων που ανταποκρίνονται στις ανάγκες της παγκόσμιας αγοράς. ε.ικανότητα τακτικής παρακολούθησης των τεχνολογικών εξελίξεων σε ολόκληρη την "αλυσίδα αξίας" (value chain). στ.ικανότητα εντοπισμού νέων ευκαιριών της αγοράς και αποτελεσματική αξιοποίησή τους. ζ.χρήση των μηχανισμών υποβοήθησης για την προώθηση της καινοτομίας στην επιχείρηση ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 63 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 41 για το Κριτήριο 12 «Γνώση της αγοράς και δυνατότητα καινοτομίας» Κριτήριο 13: Κερδοφορία και παραγωγικότητα Το κριτήριο 13 «Κερδοφορία και παραγωγικότητα» απαρτίζεται από 2 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 42 και 43 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 42: Πόσο σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας θεωρείτε ότι έχουν παράγοντες που αφορούν στην κερδοφορία και παραγωγικότητα; Ερώτηση 43: Για το διάστημα , ποιο ήταν το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς τα παρακάτω μεγέθη: α. αύξηση της παραγωγικότητας. β. αύξηση του καθαρού κέρδους. γ. αύξηση των απασχολούμενων. δ. αύξηση εσόδων. ε. ανάπτυξη νέων προϊόντων. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 64, η πλειοψηφία των ανταποκριθεισών επιχειρήσεων αξιολογεί το κριτήριο με «5», δηλαδή «Πολύ υψηλής σημασίας» (συχνότητα εμφάνισης 61% και τυπικό σφάλμα ±16%.). Το 38% (±16%) των επιχειρήσεων αξιολογεί ως υψηλό το επίπεδο του χώρου ως προς την κερδοφορία και παραγωγικότητα (τιμή «4»). Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις εκτιμούν ότι το επίπεδο του χώρου είναι υψηλό αναφορικά με την αύξηση της παραγωγικότητας, του καθαρού κέρδους και των εσόδων, του αριθμού των απασχολούμενων και την ανάπτυξη νέων προϊόντων. 57

59 Αριθμός Απαντήσεων Συχνότητα απάντησης [%] Αριθμός Απαντήσεων Πόσο σημαντική επιρροή στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην επιχείρησή σας θεωρείτε ότι έχουν παράγοντες που αφορούν στην κερδοφορία και παραγωγικότητα; ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 64 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 42 για τη σημασία του Κριτηρίου 13 «Κερδοφορία και παραγωγικότητα». K13: Κερδοφορία και παραγωγικότητα 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Δεν Ξέρω / Δεν απαντώ Δεν αφορά Εικόνα 65 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 13 «Κερδοφορία και παραγωγικότητα» Για το διάστημα , ποιο ήταν το επίπεδο της επιχείρησής σας ως προς τα παρακάτω μεγέθη: α.αύξηση της παραγωγικότητας. β.αύξηση του καθαρού κέρδους. γ.αύξηση των απασχολούμενων. δ.αύξηση εσόδων. ε.ανάπτυξη νέων προϊόντων ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 66 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 43 για το Κριτήριο 13 «Κερδοφορία και παραγωγικότητα». 58

60 5.14 Κριτήριο 14: Συμμετοχή σε συστάδες Το κριτήριο «Συμμετοχή σε συστάδες» απαρτίζεται από 4 επιμέρους δείκτες, που παρουσιάζονται στις ερωτήσεις 44 έως 47 του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 44: Θεωρείτε σημαντικό για την επιχείρησή σας τη συμμετοχή σε συμπράξεις / συνεργατικά σχήματα / συστάδες επιχειρήσεων; Ερώτηση 45: Στην περίπτωση ανάπτυξης συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας, ποια από τα παρακάτω στοιχεία βασικών αξιών θεωρείτε ότι θα επιτευχθούν στο πλαίσιο συνεργασίας των επιχειρήσεων-μελών στη συστάδα; α. Αποδοτικότητα. β. Ευθύνη. γ. Διαφάνεια. δ. Επιδόσεις. ε. Δέσμευση. στ. Αποκριτικότητα. ζ. Πληρότητα. η. Επίπεδο ομοφωνίας. θ. Συμμετοχικότητα. ι. Εμπιστοσύνη. ια. Άλλο. Ερώτηση 46: Ποια κατά τη γνώμη σας θα είναι τα οφέλη από την ύπαρξη συνεργαζόμενων επιχειρήσεων (συστάδων επιχειρήσεων) στον κλάδο σας; Περιγράψτε γραπτώς: Ερώτηση 47: Ποια κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε να είναι μια πετυχημένη δομή συνεργατικού σχήματος για την ανάπτυξη της καινοτομίας στον κλάδο σας; Επιλέξτε έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω φορείς. α. Επιχειρήσεις εντός κλάδου. β. Επιχειρήσεις εντός και εκτός κλάδου. γ. Ερευνητικά Κέντρα και Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης. δ. Ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτα. ε. Άλλο. Η Εικόνα 67 παρουσιάζει τα αποτελέσματα για τη σημασία του χώρου. Το 91% (±9%) των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν θεωρεί σημαντική τη συμμετοχή σε συμπράξεις, ενώ το 76% (±14%) συμφωνεί με τα χαρακτηριστικά των συστάδων που περιγράφονται στις ερωτήσεις 45 και 47. Στην ερώτηση 45, διατυπώθηκε ότι ένα επιπλέον επιθυμητό βασικό στοιχείο αξίας είναι η εχεμύθεια. 59

61 Στην ερώτηση 46 αναφορικά με τα οφέλη από συστάδες επιχειρήσεων στον κλάδο, οι επιχειρήσεις δήλωσαν τα εξής 5 : Πελατολόγειο: Ευκολότερη πρόσβαση σε έργα και διεύρυνση πελατολογίου. Ανταλλαγή πελατολογίου. Καινοτομία: Αύξηση της καινοτομικότητας. Άμεση και έγκαιρη πληροφόρηση. Ανταλλαγή τεχνογνωσίας. Χρηματοδότηση: Ευκολότερη εξασφάλιση χρηματοδοτικών πόρων. Επιχειρείν: Χάραξη κοινής στρατηγικής μάρκετινγκ και προβολή των λοιπών εταιρειών σε όλες τις συνεργασίες της εκάστοτε εταιρείας. Ανταλλαγή γνώσεων, πληροφοριών. Συνεισφορά στη δημιουργία Brand Name. Εξωστρέφεια: Ενδυνάμωση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων. Συνεισφορά στη διεθνοποίηση. Κοινή εμφάνιση σε εκθέσεις. Μείωση του ρίσκου και του απαιτούμενου χρόνου προσαρμογής στις αλλαγές του εξωτερικού περιβάλλοντος. Προώθηση νέων προϊόντων και υπηρεσιών. Διεθνοποίηση - βελτιωμένη ροή πληροφοριών. Δικτύωση, συνεργασίες / συνέργειες. Αύξηση της φήμης, και κατά συνέπεια της παραγωγικότητας. Επιδόσεις: Αμεσότητα, ταχύτητα, αυξημένη πιθανότητα ικανοποίησης του πελάτη. Αντιστάθμιση των πιθανών ελλειμάτων της επιχείρησης σε πόρους. Αύξηση δεξιοτήτων. Η ένωση των δυνάμεων θα προσφέρει καλύτερα συνολικά αποτελέσματα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στο κράτος. Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι οι επιχειρήσεις του χώρου αντιλαμβάνονται το ρόλο μιας σύμπραξης / συστάδας, ως το όχημα για την ανάπτυξη της εξωστρέφειας, της ισχύος της επιχείρησης σε παράγοντες 5 Επιχειρήθηκε μια οργάνωση του υλικού που δόθηκε από τις επιχειρήσεις, σε συνάφεια με τα κριτήρια γενικότερα. 60

62 Συχνότητα απάντησης [%] Αριθμός Απαντήσεων του επιχειρείν, της κερδοφορίας και της καινοτομίας, και τη διεύρυνση του πελατολογίου. Η ανταλλαγή πληροφοριών και η ανάπτυξη συνεργασιών πλειοψηφούν στις απαντήσεις. Μεταξύ των απαντήσεων, υπήρξε μια που αναφέρει το εξής: «Ο κλάδος στην Ελλάδα είναι πολύ μικρός και δεν είναι βέβαιο ότι μία σύμπραξη θα είχε πολλά να προσφέρει στις εταιρίες. Πιθανόν να έχει να προσφέρει μία σύμπραξη εταιριών του ευρύτερου κατασκευαστικού κλάδου.» Η παρατήρηση αυτή προσθέτει μια παράμετρο εξωστρέφειας αναφορικά με τη σχέση του κλάδου με άλλους κλάδους, πέρα από το πελατολόγιο και τη διεθνοποίηση. Είναι ενδιαφέρον να αντιπαραβάλλουμε τη συγκεκριμένη παρατήρηση με τις παρατηρήσεις που προέκυψαν κατά τη διαδικασία της χαρτογράφησης και αναφέρονται στις δυνατότητες του ευρύτερου ελληνικού βιομηχανικού κλάδου (βλέπε παράγραφο 4.1). Στη διαδικασία της χαρτογράφησης εντοπίστηκαν αρκετές επιχειρήσεις παραγωγής με προϊόντα συναφή με τον κλάδο και πιθανή δυνατότητα επέκτασης των δραστηριοτήτων τους στη ναυτιλία, ή δημιουργίας συνεργειών. Η συμμετοχή εταιρειών αυτού του τύπου σε συνεργατικά σχήματα του κλάδου, πιθανόν να επέφερε οφέλη στην ανάπτυξη της καινοτομίας μέσα από το συνδυασμό τεχνογνωσίας από διαφορετικούς τεχνολογικούς τομείς. Επιπλέον, η ανταλλαγή εμπειριών και γνώσεων μεταξύ διαφορετικών κλάδων πιθανόν να παρείχε οφέλη αναφορικά με την επιχειρηματικότητα, τον εντοπισμό και εκμετάλλευση ευκαιριών χρηματοδότησης, τη διεύρυνση του πελατολογίου και τη βελτίωση της κερδοφορίας, κλπ. Ωστόσο, η υλοποίηση τέτοιων ευκαιριών εξαρτάται αφενός από την καλή λειτουργία μιας συστάδας, αφετέρου από την παρουσία λειτουργικού θεσμικού, βιομηχανικού και χρηματοδοτικού πλαισίου. Οι παρατηρήσεις αυτές μπορούν να μελετηθούν συνδυαστικά με την ερώτηση 47, όπου αναλύεται η δομή μιας σύμπραξης. Παρατηρούμε ότι το 55.9% των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν συμφωνεί στη συμμετοχή εταιρειών εντός και εκτός κλάδου στο πλαίσιο συμπράξεων. 44. Θεωρείτε σημαντικό για την επιχείρησή σας τη συμμετοχή σε συμπράξεις / συνεργατικά σχήματα / συστάδες επιχειρήσεων; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 67 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 44 για τη σημασία του Κριτηρίου 14 «Συμμετοχή σε συστάδες». 80% 60% 40% 20% 0% K14: Συμμετοχή σε συστάδες Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 68 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την τιμή του Κριτηρίου 14 «Συμμετοχή σε συστάδες». 61

63 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων 45.Στην περίπτωση ανάπτυξης συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας, ποια από τα παρακάτω στοιχεία βασικών αξιών θεωρείτε ότι θα επιτευχθούν στο πλαίσιο συνεργασίας των επιχειρήσεων-μελών στη συστάδα; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.αποδοτικότητα. β.ευθύνη. γ.διαφάνεια. δ.επιδόσεις. ε.δέσμευση. στ.αποκριτικότητα. ζ.πληρότητα. η.επίπεδο ομοφωνίας. θ.συμμετοχικότητα. ι.εμπιστοσύνη. Εικόνα 69 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 45 για το Κριτήριο 14 «Συμμετοχή σε συστάδες». 47.Ποια κατά τη γνώμη σας θα μπορούσε να είναι μια πετυχημένη δομή συνεργατικού σχήματος για την ανάπτυξη της καινοτομίας στον κλάδο σας; Επιλέξτε έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω φορείς Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.επιχειρήσεις εντός κλάδου. β.επιχειρήσεις εντός και εκτός κλάδου. γ.ερευνητικά Κέντρα και Φορείς Έρευνας και Ανάπτυξης. δ.ιδρύματα Ανώτερης / Ανώτατης εκπαίδευσης και Ινστιτούτα. Εικόνα 70 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 47 για το Κριτήριο 14 «Συμμετοχή σε συστάδες» Κριτήριο 15: Υποστήριξη χρηματοδότησης Το κριτήριο «Υποστήριξη χρηματοδότησης» απαρτίζεται από τις ακόλουθες 2 ερωτήσεις: Ερώτηση 48: Στην περίπτωση παρουσίας συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας, θεωρείτε ότι αυτή θα υποστήριζε σημαντικά την εξασφάλιση χρηματοδότησης για καινοτομία στις επιχειρήσειςμέλη; Ερώτηση 49: Πιστεύετε ότι μια συστάδα επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να υποστηρίζει τα μέλη της ως προς την εξασφάλιση κονδυλίων από τις παρακάτω πηγές χρηματοδότησης; α. Δημόσιοι πόροι (κρατικοί και Ενωσιακοί). β. Ιδιωτικές επενδύσεις. Όπως αναμένεται, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων που απάντησαν θεωρεί ότι ο ρόλος μιας συστάδας επιχειρήσεων ως προς την εξασφάλιση χρηματοδότησης για καινοτομία στις επιχειρήσεις-μέλη είναι σημαντικός (83% ±12%). Σημειώνεται δε, ότι αυτοί οι πόροι μπορούν αν είναι είτε δημόσιας, είτε ιδιωτικής χρηματοδότησης (βλέπε Εικόνα 72). 62

64 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων 48. Στην περίπτωση παρουσίας συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας, θεωρείτε ότι αυτή θα υποστήριζε σημαντικά την εξασφάλιση χρηματοδότησης για καινοτομία στις επιχειρήσεις-μέλη; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 71 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 48 για τη σημασία του Κριτηρίου 15 «Υποστήριξη χρηματοδότησης» Πιστεύετε ότι μια συστάδα επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να υποστηρίζει τα μέλη της ως προς την εξασφάλιση κονδυλίων από τις παρακάτω πηγές χρηματοδότησης; α.δημόσιοι πόροι (κρατικοί και Ενωσιακοί) β.ιδιωτικές επενδύσεις. 5 0 Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 72 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 49 για το Κριτήριο 15 «Υποστήριξη χρηματοδότησης» Κριτήριο 16: Οργάνωση και εσωτερική δικτύωση Το κριτήριο «Οργάνωση και εσωτερική δικτύωση» απαρτίζεται από τις παρακάτω ερωτήσεις: Ερώτηση 50: Θεωρείτε σημαντικό το ρόλο μιας συστάδας επιχειρήσεων για την εσωτερική δικτύωση των επιχειρήσεων-μελών της μεταξύ τους; (όπως περιγράφεται στην επόμενη ερώτηση); Ερώτηση 51: Ποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες εσωτερικής δικτύωσης πιστεύετε ότι είναι απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; α. ύπαρξη και λειτουργία διαχειριστικού οργάνου της συστάδας. β. τακτικές συναντήσεις και ειδικές εκδηλώσεις για τη δικτύωση των μελών. γ. οργάνωση μελών για την πραγματοποίηση θεματικών εκδηλώσεων και συμμετοχή σε εκθέσεις και συνέδρια. δ. παραγωγή εσωτερικών ενημερωτικών δελτίων ή χρήση μέσων διαδικτύου (ηλεκτρονική πλατφόρμα, κλπ.) για τη διάχυση και ανταλλαγή εμπειριών και νέων του κλάδου. ε. Προτείνετε άλλη δραστηριότητα. 63

65 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Όπως φαίνεται στην Εικόνα 73, ο ρόλος μιας συστάδας κρίνεται σημαντικός για την εσωτερική δικτύωση των μελών (89% ±11%). Επίσης, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων συμφωνεί με τις αναφερόμενες δραστηριότητες εσωτερικής δικτύωσης στην ερώτηση 51. Ενδιαφέρον έχει η θέση 3 επιχειρήσεων αρνητικά ως προς την ύπαρξη και λειτουργά διαχειριστικού οργάνου της συστάδας. Ωστόσο, το ποσοστό αυτής της θέσης είναι χαμηλό (8%). Ως επιπλέον δραστηριότητα προτάθηκε η διενέργεια Ημερών Καριέρας (Career Days). 50. Θεωρείτε σημαντικό το ρόλο μιας συστάδας επιχειρήσεων για την εσωτερική δικτύωση των επιχειρήσεων-μελών της μεταξύ τους; (όπως περιγράφεται στην επόμενη ερώτηση) Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 73 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 50 για τη σημασία του Κριτηρίου 16 «Οργάνωση και εσωτερική δικτύωση». 51.Ποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες εσωτερικής δικτύωσης πιστεύετε ότι είναι απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; 35 α.ύπαρξη και λειτουργία διαχειριστικού οργάνου της συστάδας β.τακτικές συναντήσεις και ειδικές εκδηλώσεις για τη δικτύωση των μελών γ.οργάνωση μελών για την πραγματοποίηση θεματικών εκδηλώσεων και συμμετοχή σε εκθέσεις και συνέδρια. 5 0 Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ δ.παραγωγή εσωτερικών ενημερωτικών δελτίων ή χρήση μέσων διαδικτύου (ηλεκτρονική πλατφόρμα, κλπ.) για τη διάχυση και ανταλλαγή εμπειριών και νέων του κλάδου. Εικόνα 74 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 51 για το Κριτήριο 16 «Οργάνωση και εσωτερική δικτύωση» Κριτήριο 17: Εξωτερική δικτύωση Το κριτήριο «Εξωτερική δικτύωση» απαρτίζεται 2 ερωτήσεις του ερωτηματολογίου: Ερώτηση 52: Θεωρείτε σημαντικό το ρόλο μιας συστάδας επιχειρήσεων για τη δικτύωση των επιχειρήσεων-μελών με τη γενικότερη αγορά (κλάδος εκτός συστάδας, άλλοι κλάδοι); Ερώτηση 53: Ποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες εξωτερικής δικτύωσης θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; 64

66 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων α. Διοργάνωση εργαστηρίων (wrkshps), σεμιναρίων, ημερίδων ανταλλαγής εμπειριών και εκδηλώσεων δικτύωσης εντός του κλάδου, με έμφαση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. β. Διάθεση ηλεκτρονικών μέσων και εργαλείων για την ανάπτυξη της διασύνδεσης. γ. Λειτουργία ως ενεργός σύνδεσμος με άλλες σημαντικές ομάδες / ομίλους (π.χ. δυνητικοί πελάτες, προμηθευτές, κλπ.) εντός και εκτός του κλάδου. δ. Προτείνετε άλλη δραστηριότητα. Όπως και στο κριτήριο 14, οι απαντήσεις στο κριτήριο 17 φανερώνουν ότι η πλειοψηφία του χώρου (80% ±13%) θεωρεί σημαντικό το ρόλο συστάδας επιχειρήσεων για τη δικτύωση με τη γενικότερη αγορά και την εξωστρέφεια. Για το λόγο αυτό, το 87% (±11%) του χώρου συμφωνεί με τις αναφερόμενες δραστηριότητες δικτύωσης. 52. Θεωρείτε σημαντικό το ρόλο μιας συστάδας επιχειρήσεων για τη δικτύωση των επιχειρήσεων-μελών με τη γενικότερη αγορά (κλάδος εκτός συστάδας, άλλοι κλάδοι); Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 75 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 52 για τη σημασία του Κριτηρίου 17 «Εξωτερική δικτύωση». 53.Ποιες από τις παρακάτω δραστηριότητες εξωτερικής δικτύωσης θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.διοργάνωση εργαστηρίων (wrkshps), σεμιναρίων, ημερίδων ανταλλαγής εμπειριών και εκδηλώσεων δικτύωσης εντός του κλάδου, με έμφαση στην ανάπτυξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας. β.διάθεση ηλεκτρονικών μέσων και εργαλείων για την ανάπτυξη της διασύνδεσης. γ.λειτουργία ως ενεργός σύνδεσμος με άλλες σημαντικές ομάδες / ομίλους (π.χ. δυνητικοί πελάτες, προμηθευτές, κλπ) εντός και εκτός του κλάδου. Εικόνα 76 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 53 για το Κριτήριο 17 «Εξωτερική δικτύωση» Κριτήριο 18: Υποστήριξη διεθνοποίησης Το κριτήριο «Υποστήριξη διεθνοποίησης» απαρτίζεται από τις παρακάτω ερωτήσεις: Ερώτηση 54: Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη συστάδων επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για τη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων-μελών; 65

67 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων Ερώτηση 55: Ποιες δραστηριότητες διεθνοποίησης θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; α. Νομική υποστήριξη για την προώθηση της εισόδου των μελών στη διεθνή αγορά. β. Παροχή πληροφοριών για αγορές στο εξωτερικό - συνθήκες αγοράς, οδηγίες πρόσβασης, πρότυπα & κανονισμοί. γ. Υποστήριξη εταιρειών-μελών για το άνοιγμα θυγατρικών στο εξωτερικό: επαφές εφοδιαστικής αλυσίδας, συνδέσεις με πιθανούς πελάτες και προμηθευτές. δ. Υποστήριξη αναζήτησης ξένων επενδυτών. Το 89% (±11%) των επιχειρήσεων θεωρεί σημαντικό το ρόλο συμπράξεων επιχειρήσεων για την ανάπτυξη της διεθνοποίησης των μελών. Ομοίως, το 84% (±12%) των επιχειρήσεων απαντά θετικά σε όλες τις προτεινόμενες δράσεις εξωστρέφειας. Επιπλέον προτάθηκε η από κοινού συμμετοχή σε εκθέσεις και επιχειρηματικές αποστολές. 54. Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη συστάδων επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για τη διεθνοποίηση των επιχειρήσεων-μελών; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 77 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 54 για τη σημασία του Κριτηρίου 18 «Υποστήριξη διεθνοποίησης». 55.Ποιες δραστηριότητες διεθνοποίησης θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; α.νομική υποστήριξη για την προώθηση της εισόδου των μελών στη διεθνή αγορά β.παροχή πληροφοριών για αγορές στο εξωτερικό - συνθήκες αγοράς, οδηγίες πρόσβασης, πρότυπα & κανονισμοί γ.υποστήριξη εταιρειών-μελών για το άνοιγμα θυγατρικών στο εξωτερικό: επαφές εφοδιαστικής αλυσίδας, συνδέσεις με πιθανούς πελάτες και προμηθευτές. δ.υποστήριξη αναζήτησης ξένων επενδυτών. 0 Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 78 Απαντήσεις των επιχειρήσεων για την αξιολόγηση του Κριτηρίου 18 «Υποστήριξη διεθνοποίησης». 66

68 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων 5.19 Κριτήριο 19: Υποστήριξη εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων Το κριτήριο «Υποστήριξη εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων» απαρτίζεται από τις παρακάτω ερωτήσεις: Ερώτηση 56: Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη επιχειρηματικών συστάδων στον κλάδο σας θα συντελέσει θετικά για την προσέλκυση και πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού υψηλών προσόντων και πόρων εξειδικευμένου δυναμικού; Ερώτηση 57: Ποιες δραστηριότητες εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; α. Παροχή ή οργάνωση μηχανισμών/μέτρων για την προσέλκυση / πρόσληψη / διατήρηση ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων. β. Παροχή ή οργάνωση προγραμμάτων κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού των μελών. Το 83% (±12%) των επιχειρήσεων που ανταποκρίθηκαν συμφωνεί ότι η ανάπτυξη επιχειρηματικών συστάδων στον κλάδο θα συντελέσει θετικά για την προσέλκυση και πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού υψηλών προσόντων και πόρων εξειδικευμένου δυναμικού. Συγκεκριμένα, οι επιχειρήσεις του χώρου (91% ±9%) κρίνουν θετικά όλες τις σχετικές δράσεις που αναφέρονται στο ερωτηματολόγιο. 56. Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη επιχειρηματικών συστάδων στον κλάδο σας θα συντελέσει θετικά για την προσέλκυση και πρόσληψη ανθρώπινου δυναμικού υψηλών προσόντων και πόρων εξειδικευμένου δυναμικού; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 79 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 56 για τη σημασία του Κριτηρίου 19 «Υποστήριξη εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων». 57.Ποιες δραστηριότητες εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.παροχή ή οργάνωση μηχανισμών/μέτρων για την προσέλκυση / πρόσληψη / διατήρηση ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων. β.παροχή ή οργάνωση προγραμμάτων κατάρτισης ανθρώπινου δυναμικού των μελών. Εικόνα 80 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 57 για το Κριτήριο 19 «Υποστήριξη εύρεσης και ανάδειξης νέου ανθρωπίνου δυναμικού υψηλών προσόντων». 67

69 Αριθμός Απαντήσεων Αριθμός Απαντήσεων 5.20 Κριτήριο 20: Υποστήριξη του «επιχειρείν» Το κριτήριο «Υποστήριξη του «επιχειρείν»» απαρτίζεται από απαρτίζεται από 2 επιμέρους ερωτήσεις: Ερώτηση 58: Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για την ανάπτυξη του «επιχειρείν» στον κλάδο σας; Ερώτηση 59: Ποιες δραστηριότητες υποστήριξης του «επιχειρείν» θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; α. Οργάνωση δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην καθοδήγηση και εκπαίδευση των μελών ως προς το «επιχειρείν». β. Λειτουργία ως "εκκολαπτήριο" επιχειρήσεων για την υποστήριξη της επιτυχούς σύστασης και ανάπτυξης επιχειρήσεων. γ. Παροχή ή οργάνωση βοήθειας προς επιχειρήσεις-μέλη σχετικά με φορολογικά, χρηματοοικονομικά και λογιστικά θέματα. δ. Παροχή ή οργάνωση υποστήριξης μάρκετινγκ. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 81, η πλειοψηφία των ανταποκριθεισών επιχειρήσεων (86% ±12%) θεωρεί ότι η ανάπτυξη συστάδας επιχειρήσεων θα συνείσφερε θετικά για την ανάπτυξη του επιχειρείν στον κλάδο. Στην ερώτηση 59, η πλειοψηφία των επιχειρήσεων (81% ±13%) απάντησε ότι οι αναφερόμενες δραστηριότητες είναι απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο. 58. Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για την ανάπτυξη του «επιχειρείν» στον κλάδο σας; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 81 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 58 για τη σημασία του Κριτηρίου 20 «Υποστήριξη του «επιχειρείν»». 59.Ποιες δραστηριότητες υποστήριξης του «επιχειρείν» θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ α.οργάνωση δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην καθοδήγηση και εκπαίδευση των μελών ως προς το «επιχειρείν». β.λειτουργία ως "εκκολαπτήριο" επιχειρήσεων για την υποστήριξη της επιτυχούς σύστασης και ανάπτυξης επιχειρήσεων. γ.παροχή ή οργάνωση βοήθειας προς επιχειρήσεις-μέλη σχετικά με φορολογικά, χρηματοοικονομικά και λογιστικά θέματα. δ.παροχή ή οργάνωση υποστήριξης μάρκετινγκ. Εικόνα 82 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 59 για το Κριτήριο 20 «Υποστήριξη του «επιχειρείν»». 68

70 Αριθμός Απαντήσεων 5.21 Κριτήριο 21: Υποστήριξη της Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας Το κριτήριο «Υποστήριξη της Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας» απαρτίζεται από 2 επιμέρους ερωτήσεις: Ερώτηση 60: Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για την Έρευνα και Ανάπτυξη στον κλάδο σας; Ερώτηση 61: Ποιες δραστηριότητες Έρευνας και Ανάπτυξης θεωρείτε απαραίτητες στο πλαίσιο συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας (π.χ. παροχή ή οργάνωση υποστήριξης μεταφοράς τεχνολογίας, ανάπτυξη συνεργατικών πλατφορμών τεχνολογικής ανάπτυξης, κλπ.); Όπως φαίνεται στην Εικόνα 83, κατά 91% ±9% οι ανταποκριθείσες επιχειρήσεις απαντούν θετικά ότι η ανάπτυξη συστάδας επιχειρήσεων θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για την Έρευνα και Ανάπτυξη στον κλάδο. Επίσης, στην ερώτηση 61, οι επιχειρήσεις ανάφεραν τις παρακάτω δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης τα εξής: Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για σχεδιασμό καινοτόμων προϊόντων, δοκιμή νέων προϊόντων και διαδικασία παραγωγής. Οργάνωση δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην καθοδήγηση και εκπαίδευση των μελών ως προς το «επιχειρείν» και τις στρατηγικές μάρκετινγκ. Οργάνωση και υποστήριξης μεταφοράς τεχνολογίας. Οργάνωση τεχνικών επιτροπών και συνεδρίων. Aνάπτυξη συνεργατικών πλατφορμών τεχνολογικής ανάπτυξης. Προώθηση των διεθνών συνεργασιών, υποστήριξη για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Παροχή πληροφοριών για συνθήκες και ανάγκες αγοράς. Συνεργατική έρευνα και ανάπτυξή συνεργασιών, ανάπτυξη εμπορικών πλατφορμών. Έρευνα και ανάπτυξη συνεργασιών με ξένες αγορές. Ανάπτυξη ηλεκτρονικών πλατφορμών εσωτερικής δικτύωσης μελών. 60. Πιστεύετε ότι η ανάπτυξη συστάδας επιχειρήσεων στον κλάδο σας θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά για την Έρευνα και Ανάπτυξη στον κλάδο σας; Ναι Όχι ΔΞ/ΔA ΔΑΦ Εικόνα 83 Απαντήσεις των επιχειρήσεων στην ερώτηση 60 για τη σημασία του Κριτηρίου 21 «Υποστήριξη της Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας». 69

71 5.22 Ομαδοποίηση των κριτηρίων βάσει της τιμής και της σημασίας τους για το χώρο Η Εικόνα 84 παρουσιάζει τους διάμεσους για τη σημασία και την τιμή των κριτηρίων 1 έως 13. Βάσει του σφάλματος εκτίμησης των ποσοστών ανά κριτήριο, εκτιμήθηκε το κατά πόσον οι διάφορες τιμές που προκύπτουν διαφέρουν μεταξύ τους 6. Κατά μέσο όρο και για το σύνολο των απαντήσεων, οι τιμές των κριτηρίων 2-3 και 4-5 εκτιμώνται ότι μπορούν να ομαδοποιηθούν καθότι για αρκετά κριτήρια δεν διαφέρουν σημαντικά. Ομοίως για τη σημασία των κριτηρίων, οι τιμές 4-5 φαίνεται να μη διαφέρουν σημαντικά για αρκετά κριτήρια. Με βάση την εκτίμηση αυτή, τα κριτήρια ομαδοποιήθηκαν όπως φαίνεται από το χρωματισμό του σχήματος. Η ομαδοποίηση των κριτηρίων βοηθά στην αναγνώριση ομάδων κριτηρίων που χαρακτηρίζονται από παρόμοια τιμή και σημασία. Κατόπιν, κάθε ομάδα μπορεί να προτεραιοποιηθεί ανάλογα με τη σημασία της στο χώρο και την αναγκαιότητα σε βελτίωση, προκειμένου να διαμορφωθεί κατάλληλο πλάνο ενεργειών: Ομάδα 1: Η πρώτη ομάδα κριτηρίων χαρακτηρίζεται από (α) πολύ υψηλή σημασία και (β) χαμηλή επίδοση (τιμή κριτηρίου) αναφορικά με την κατάσταση στο χώρο, αποτελείται από τα κριτήρια: Κ1, Κ2, Κ3, Κ4, Κ5, Κ6, Κ7 και Κ8. Σημειώνεται δε, ότι κατά πλειοψηφία τα κριτήρια αυτά εμπίπτουν στην Κατηγορία Κριτηρίων «Συνθήκες πλαισίου». Μόνο το Κριτήριο Κ8 ανήκει στην κατηγορία «Ισχύς επιχείρησης» και αφορά στην «Πρόσβαση σε χρηματοδότηση». Επομένως, σύμφωνα με τις απαντήσεις των επιχειρήσεων, οι συνθήκες που επικρατούν στο χρηματοδοτικό και βιομηχανικό πλαίσιο, οι συνθήκες αγοράς, κουλτούρας, γνωσιακού επιπέδου και θεσμικού πλαισίου είναι κρίσιμες για την ανάπτυξη της καινοτομίας και χρήζουν ενεργειών βελτίωσης. Λόγω της υψηλής σημασίας και της χαμηλής επίδοσης, η ομάδα αυτή κριτηρίων αναδεικνύεται ως πρώτης προτεραιότητας για τη χάραξη πλάνου ενεργειών με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης του χώρου. Ομάδα 2: Η δεύτερη ομάδα κριτηρίων χαρακτηρίζεται από (α) πολύ υψηλή σημασία και (β) υψηλή επίδοση. Την ομάδα αυτή απαρτίζουν τα κριτήρια: Κ9, Κ10, Κ11, Κ12 και Κ13, που εμπίπτουν στην Κατηγορία Κριτηρίων «Ισχύς επιχείρησης». Σύμφωνα με τις απαντήσεις των επιχειρήσεων, οι επιχειρήσεις του χώρου παρουσιάζουν καλές επιδόσεις αναφορικά με την διεθνοποίηση, το ανθρώπινο κεφάλαιο, το «επιχειρείν», την κερδοφορία και παραγωγικότητα, τη γνώση της αγοράς και τη δυνατότητα καινοτομίας και την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Παράλληλα, αυτοί οι παράγοντες κρίνονται πάρα πολύ σημαντικοί για την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. Για το λόγο αυτό, η ομάδα αυτή κριτηρίων αναδεικνύεται ως δεύτερης προτεραιότητας για το πλάνο ενεργειών, με στόχο την εξασφάλιση και τη διατήρηση των αντίστοιχων καλών επιδόσεων του χώρου. 6 Θεωρήθηκε ότι η διαφοροποίηση προκύπτει όταν η απόλυτη διαφορά από τη συχνότερα εμφανιζόμενη τιμή είναι εντός εύρους συν/πλην το τυπικό σφάλμα. 70

72 Εικόνα 84 Πολύ-κριτηριακή ανάλυση των κριτηρίων και της σημασίας τους για το χώρο. Ο οριζόντιος άξονας δηλώνει τη διάμεση τιμή κριτηρίου. Ο κατακόρυφος άξονας δηλώνει τη διάμεση τιμή για τη σημασία του κριτηρίου. Ο χρωματισμός δηλώνει ομαδοποίηση των κριτηρίων, η οποία πραγματοποιήθηκε λαμβάνοντας υπόψη το τυπικό σφάλμα. 6 ΠΛΑΝΟ ΕΝΕΡΓΕΙΩΝ Στην προηγούμενη ενότητα παρουσιάστηκε η ανάλυση του χώρου μέσα από πολυκριτηριακή μεθοδολογία, που επεκτάθηκε στις συνθήκες πλαισίου, την ισχύ των επιχειρήσεων και τα πιθανά οφέλη από τη δημιουργία συμπράξεων στο χώρο. Στην παρούσα ενότητα, χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματα της πολυκριτηριακής ανάλυσης προκειμένου να διαμορφωθεί μια πρόταση πλάνου ενεργειών για τη στοχευμένη ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο και στο πλαίσιο πιθανών συνεργατικών σχημάτων. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται: Οι ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας στο χώρο, καθώς και οι προτεινόμενες ενέργειες για την κάλυψη των αντίστοιχων αναγκών. Οι θεματικές περιοχές καινοτομίας που, αφενός σχετίζονται με τις δραστηριότητες του χώρου, αφετέρου καθορίζονται από τους οδηγούς καινοτομίας για τη μελλοντική τεχνολογική ανάπτυξη στη ναυτιλία. Τα χαρακτηριστικά συστάδων επιχειρήσεων που δυνητικά θα μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την ανάπτυξη της καινοτομίας στο χώρο. 6.1 Ανάγκες και δυνατότητες καινοτομίας του χώρου Η πολύ-κριτηριακή ανάλυση του χώρου κατάδειξε δυο ομάδες κριτηρίων αναφορικά με το βαθμό προτεραιότητας για τη χάραξη πλάνου ενεργειών: 71