Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αναφορά στον καπνό και η ιστορική διαδρομή στην Ευρώπη και στον κόσμο, έτσι ώστε να γίνει κατανοητό το πως

Transcript

1

2 Ο καπνός από τη πρώτη μέρα που ανακαλύφθηκε μέχρι και σήμερα, αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο έντονη διαμάχης και προβληματισμού Σήμερα ισχυρά οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα προάγουν την πώληση του καπνού (Sari 2013) Ο καπνός στην Ελλάδα συνεχίζει να είναι νόμιμο προϊόν και η πρώτη σοβαρή προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου έγινε την 1η Ιουλίου του 2009,με την εφαρμογή του Ν /2008

3 Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η αναφορά στον καπνό και η ιστορική διαδρομή στην Ευρώπη και στον κόσμο, έτσι ώστε να γίνει κατανοητό το πως φτάσαμε στο νόμο. Οι επιμέρους στόχοι, οι οποίοι πλαισιώνουν το βασικό σκοπό και θα βοηθήσουν στην ανάλυση και μελέτη του είναι οι ακόλουθοι: α) Να παρουσιαστούν οι αντικαπνιστικοί νόμοι ανά τον κόσμο και να γίνει μια κριτική προσέγγιση τους, β) Να γίνει η παρουσίαση, ανάλυση και κριτική του αντικαπνιστικού νόμου στην Ελλάδα, γ) Να γίνει κριτική θεώρηση της πρόσφατης ελληνικής νομοθεσίας, τέλος να εξαχθούν συναφή με το θέμα συμπεράσματα και να γίνουν σχετικές προτάσεις

4 Το προσωπικό ενδιαφέρον του μελετητή και η επαγγελματική του απασχόληση ως κοινωνικός επιστήμων. Ο προβληματισμός για τη προετοιμασία, τη σύνταξη, την εφαρμογή και τα συμπεράσματα από τη ψήφιση του Ν.3730/2008. Η δομή περιλαμβάνει: α) Ιστορία του καπνού και του καπνίσματος. β) Πολιτιστική πορεία και αντιμετώπιση του καπνίσματος στην Ελλάδα και διεθνώς. γ) Δίκαιο για το κάπνισμα στην Ελλάδα, την Ε.Ε, τον κόσμο. δ) Εθνικό σχέδιο δράσης, αντικαπνιστικός νόμος. ε) Συμπεράσματα κριτική

5 Ανά τους αιώνες το τσιγάρο υπήρχε ενώ εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα στη ζωή των ανθρώπων. Η ύπαρξη του καπνού για πρώτη φορά ανακαλύφθηκε το Το φυτό του καπνού χρησιμοποιούνταν εκείνη τη περίοδο από τους Ινδιάνους της Αμερικής ως θεραπευτικό υλικό για ασθένειες και πληγές. Στην Ευρώπη ( Ισπανία, Πορτογαλία) ως αντικείμενο στολισμού. Λόγω της θεραπευτικής του ιδιότητας, ο καπνός άρχισε να θεωρείται αγαθό πρώτης ανάγκης και χρησιμοποιούταν όλο και περισσότερο από την αριστοκρατία. Ολες οι διώξεις και απαγορεύσεις απέβησαν αναποτελεσματικές από τη στιγμή που για τα περισσότερα κράτη ο καπνός αποτελεί σημαντική ενίσχυση της οικονομίας τους. ( Poling, 2012 ).

6

7 Σύμφωνα με την Γιακουμάκη(1997, σελ.4) οι πρώτες αναφορές για την εισαγωγή καπνού στην Ελλάδα γίνονται σε ένα ταξιδιωτικό σύγγραμμα με τίτλο «Περιηγήσεις στην Ελλάδα», το οποίο δημοσιεύτηκε το 1820, ένα χρόνο δηλαδή πριν την ελληνική επανάσταση Σύμφωνα με τον Θασίτη(2010) όλες οι ποικιλίες, χαρακτηρίζονταν για τα μικρά λεπτά τους φύλλα, το χρυσοκίτρινο χρώμα τους, τις λεπτές νευρώσεις τους, το ευχάριστο άρωμα τους και τη χαμηλή, σχετικά, περιεκτικότητα τους σε νικοτίνη. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα θεωρείται η πρώτη χώρα στον κόσμο σε αναλογία καπνιστριών στο γυναικείο πληθυσμό, ενώ πολύ ψηλά βρίσκεται και το ποσοστό των νέων που ξεκινούν το κάπνισμα πριν ενηλικιωθούν. Σήμερα στην Ελλάδα η χρήση του τσιγάρου στην οικογένεια αποτελεί μέρος της κουλτούρας και επηρεάζουν άμεσα τα παιδιά. Όμως την μεγαλύτερη επίδραση στα παιδιά, ασκεί το συνομήλικο κοινωνικό περιβάλλον. Ι. Τούντας ΙΚΠΙ Φεβρ «Κάπνισμα και νέοι»

8 Αμερικάνικο Δίκαιο Παρά τις συνεχείς νομοθετικές αντικαπνιστικές δράσεις και την ιστορική ομοσπονδιακή νομοθεσία το 2009( Family Smoking Prevention and Tobacco Control Act of 2009 ), παναμερικανική έρευνα το 2014 κατέδειξε ότι το κάπνισμα αποτελει πρώτη αιτία θανάτου με ανθρώπους να χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους. Ελβετικό Δίκαιο Ο βασικός νόμος του ελβετικού δικαίου είναι ο υπ αριθ. 129 Πράξη λαϊκής νομοθετικής πρωτοβουλίας με τίτλο «Παθητικό κάπνισμα και υγεία». Γερμανικό Δίκαιο Οι θέσεις της Γερμανικής νομολογίας σχετικά με τα συγκρουόμενα έννομα αγαθά και θεμελιώδη δικαιώματα που διακυβεύονται κατά τη θέσπιση νομοθεσίας για την απαγόρευση του καπνίσματος, διαφάνηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις σχετικές νομοθετικές αποφάσεις.

9

10 Πρόγραμμα «Ευρώπη κατά του καρκίνου» 1987 (Ζορμπάς & Σίμου 2008) Πράσινη Βίβλος ( ) [ COM (2007) 27 final ] Οδηγία 2001/37/ΕΚ προσέγγιση νομοθετικών, διοικητικών, κανονιστικών πράξεων μεταξύ των κρατών. Οδηγία 2003 /641/ΕΚ και 2003/33/ΕΚ περί απαγόρευσης χρήσης φωτογραφιών για διαφήμιση του τσιγάρου. Οδηγία 2002 /303/ΕΚ και 2003/54/ΕΚ περί πρόληψης του καπνίσματος Οδηγία 2003 /54/ΕΚ 2005 περί απαγόρευσης χρήσης φωτογραφιών για προβολή του τσιγάρου 2005 Ευρωπαϊκή καμπάνια HELP

11

12 Η ευρωπαϊκή επιτροπή προτείνει σε όλα τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τα μέτρα κατά του καπνίσματος Συγκεκριμένα και όσον αφορά στους χώρους ελεύθερους από καπνό τα κράτη μέλη οφείλουν να απαγορεύσουν το κάπνισμα σε κλειστούς δημόσιους χώρους, στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στους χώρους εργασίας

13 ΒΕΛΓΙΟ (2007) Κάπνισμα μόνο σε ιδιαίτερα δωμάτια σε δημόσιους χώρους. Το 2001 απόλυτη απαγόρευση. ΙΣΠΑΝΙΑ (2006)Απαγόρευση σε ολους τους κλειστούς δημόσιους χώρους. ΦΙΝΛΑΝΔΙΑ (2007) απόλυτη απαγόρευση σε κλειστούς δημόσιους χώρους ΓΑΛΛΙΑ (2007) Πλήρης απαγόρευση σε χώρους εργασίας και σχολεία. Το 2008 πλήρης απαγόρευση σε δημόσιους χώρους και χώρους ψυχαγωγίας. ΟΛΛΑΝΔΙΑ (2004) Απόλυτη Απαγόρευση. Το 2010 μερική άρση της απαγόρευσης σε δημόσιους χώρους σύμφωνα με τα τετραγωνικά.

14

15 ΙΣΛΑΝΔΙΑ (2007) Απόλυτη απαγόρευση σε δημόσιους χώρους. ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ (2007)Απαγόρευση σε σε δημόσιους χώρους. Ξεχωριστοί χωροι για καπνιστές στο 25% του χώρου. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ (2007) Καθολική απαγόρευση. ΙΤΑΛΙΑ (2007) Απόλυτη Απαγόρευση 2015 αυστηροποίηση ελέγχων. ΓΕΡΜΑΝΙΑ (2007) Απαγόρευση σε χώρους ψυχαγωγίας πλήν μικρών εξαιρέσεων. Το 2015 απόλυτη απαγόρευση σε δημόσιους και κοινόχρηστους χώρους

16

17 ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ (2003) Ανάθεση στο εθνικό γνωμοδοτικό Συμβούλιο και μ την Εθνική Εταιρεία Δημόσιας Υγείας εκπόνησης πλάνου αντικαπνιστικής πολιτικής. ΜΠΟΥΤΑΝ (2007) Η μόνη χώρα στον κόσμο με πλήρη απαγόρευση πώλησης προϊόντων καπνού. ΚΑΝΑΔΑΣ (2012) Τα χαμηλότερα ποσοστά καπνιζόντων στον κόσμο. ΚΙΝΑ (2008) Απόλυτη Απαγόρευση λίγο πριν την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων. ΚΟΥΒΑ (2005) Απαγόρευση σε κλειστούς χώρους και μέσα μεταφοράς. ΙΝΔΙΑ (2008) Απαγόρευση σε δημόσιους χώρους.

18

19 ΙΡΑΝ (2003) Απαγόρευση σε Δημόσια κτίρια και διαφήμιση προϊόντων καπνού. ΚΕΝΥΑ (2007) Απαγόρευση σε κλειστούς χώρους. ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗ (2005) Απόλυτη απαγόρευση σε δημόσιους και κοινόχρηστους χώρους. ΤΑΝΖΑΝΙΑ (2003) Απόλυτη Απαγόρευση σε Δημόσιους χώρους. ΗΠΑ : Μεγάλος αριθμός Πολιτειών αλλά όχι η πλειοψηφία επιβάλλουν αντικαπνιστικά μέτρα.

20

21 Από το 1987 το έχει θέσει ως άμεση προτεραιότητα. Το 2002 οι Υπουργοί Υγείας κατόπιν πρότασής του υιοθετούν τον Έλεγχο του Καπνίσματος (ESTC). Προγράμματα εκπαίδευσης και προαγωγής της υγείας. Κέντρα θεραπείας. Εκπαίδευση εργαζομένων στις μονάδες υγείας. Σύναψη διεθνούς συνθήκης για τον έλεγχο του καπνίσματος (WHO Framework Convention on Tobacco Control FCTC ) που υπεγράφει από 192 μέλη του ΠΟΥ με εφαρμογή τον Φεβρουάριο 2005.

22

23 Πρώτος αντικαπνιστικός Νόμος το 1856 με Βασιλικό Διάταγμα (Σόφτα 2015) Το 1952 λαμβάνονται τα πρώτα νομοθετικά μέτρα Μετά από 27 χρόνια νομοθετείται η απαγόρευση σε Νοσοκομεία Ιδιωτικές κλινικές. Το 1980 απαγορεύεται το κάπνισμα σε όλους τους κλειστούς χώρους. Διαπιστώνεται σημαντική μείωση στη κατανάλωση. Το 1993 και το 2002 εκδίδονται Υπουργικές αποφάσεις ( ΚΥΑ 266/2003) σύμφωνα με την 2001/37/ΕΚ οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

24 Γράφημα 1: Έφηβοι που έχουν καπνίσει τουλάχιστον μία φορά (%) 60 % 40 42, ,2 21, ,3 22,3 20,8 22,7 20,2 3,3 0 Σύνολο Αγόρια Κορίτσια 11χρονοι 13χρονοι 15χρονοι Σ τοιχεία 2010 ιαχρονικά στοιχεία

25 Γράφημα 2: Έφηβοι που καπνίζουν καθημερινά (%) 20 % 10 10,2 4,4 5,8 3,1 3 5,1 4,2 5,3 4,4 0 0,5 Σύνολο Αγόρια Κορίτσια 11χρονοι 13χρονοι 15χρονοι Σ τοιχεία 2010 ιαχρονικά στοιχεία

26 Η απαγόρευση του καπνίσματος στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, επικεντρώνεται κυρίως γύρω από την απαγόρευση σε δημόσιους χώρους. Η απαγόρευση εντός δημοσίων κτιρίων, που είναι χώροι εργασίας, ισχύει δια νόμου ήδη από το 1856 και σε χώρους εργασίας για την προστασία της υγείας των καπνιστών και των μη καπνιστών, από τα αποτελέσματα του καπνίσματος, ιδιαίτερα τον καρκίνο. Το κάπνισμα απαγορεύεται στα μέσα μαζικής μεταφοράς, με εξαίρεση τα πλοία, στα θέατρα και τους κινηματογράφους (πλην του θερινού), στις υπηρεσίες υγείας (πλην των ψυχιατρικών ιατρείων μετά από σύσταση ιατρού), στα σχολεία. Επίσης το κάπνισμα απαγορεύεται μερικώς στα θαλάσσια μέσα μεταφοράς, στα εστιατόρια, παμπ και μπαρ, στα δημόσια κτίρια και τους εσωτερικούς χώρους εργασίας.

27 Πολιτικοί, κοινωνικοί, οργανωτικοί, επιδημιολογικοί. Οικοδόμηση διαρκούς και καθημερινού αγώνα. Ανάπτυξη οργανωτικών δομών για την υλοποίηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Στόχοι μέχρι το 2012 για μείωση στο γενικό πληθυσμό (10%) και στο πληθυσμό των καπνιστών (15%). Ανάδειξη κοινωνικών προσκλήσεων που σηματοδοτεί η καπνιστική επιδημία.

28 Προώθηση της ισότητας στην υγεία. Επικέντρωση στη πρόληψη. Στοχευμένη προστασία των νέων και των κοινωνικά ευπαθών ομάδων. Οικονομική αποτελεσματικότητα. Ευρεία διυπουργική και δια-τομεακή πολιτική συνεργασία. Συμμετοχή και συν-ευθύνη με την ελληνική κοινωνία (ΥΥΚΑ 2008 : παρ.46-47)

29 Ίσα δικαιώματα για όλους απέναντι στο κάπνισμα και τις επιπτώσεις του στην υγεία. Όλοι έχουν δικαίωμα στην αμερόληπτη πληροφόρηση. Παιδιά και έφηβοι έχουν δικαίωμα σ ένα προστατευμένο περιβάλλον. Οι μη καπνιστές δικαιούνται προστασία. Όλοι οι καπνιστές έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε υπηρεσίες και προγράμματα για τη διακοπή του καπνίσματος. Ισχυρότερο το δικαίωμα των μη καπνιστών να μην εκτίθενται στο κάπνισμα έναντι του δικαιώματος των καπνιστών να καπνίζουν

30 Οι άξονες του Εθνικού σχεδίου δράσεις είναι τέσσερις. Ο πρώτος αφορά την πρόληψη Ο δεύτερος την θεραπεία. Ο τρίτος άξονας απευθύνεται στο συντονισμό, στην διατομεακή συνεργασία και στην κοινωνική συμμετοχή. Ο τέταρτος και τελευταίος άξονας αφορά τη έρευνα, την τεκμηρίωση και την εκπαίδευση

31 Νομοθετική παράλειψη για τους ελεγκτικούς μηχανισμούς σε συνδυασμό με το μεγάλο ποσοστό καπνιστών Εξαίρεση της ΥΠΑ ακόμη και για καλυπτόμενους εξωτερικούς χώρους ανάπτυξης τραπεζοκαθισμάτων είναι αντίθετη με τη νομοθετική πρόβλεψη που εξαιρούσε από την πλήρη απαγόρευση μόνο τους εξωτερικούς χώρους Ελλιπής και η ΥΠΑ ως προς τον καθορισμό ελεγκτικών μηχανισμών, αφού οι προβλεπόμενες από την παρ. 3 του άρθρου 6 του Ν3730/2008 κοινές υπουργικές αποφάσεις του κατά περίπτωση αρμοδίου Υπουργού δεν εκδόθηκαν ποτέ. Παρά τον προσανατολισμό του Νόμου για την προστασία των ανηλίκων και των παθητικών καπνιστών διαπιστώθηκε νομική αμέλεια αθρ.3 Ν.3730/2008 και ΥΑΠ 88202/

32

33 Είμαστε η μόνη χώρα της Ευρώπης, όπου μία έγκυος δεν έχει που να πιεί καφέ, μια γυναίκα με παιδί δεν έχει που να φάει και ένας νέος άνθρωπος με άσθμα δεν έχει που να διασκεδάσει το σαββατόβραδο. (Π.Μπεχράκης ΙΔΥ Μάιος 2016) Παρα ταύτα το κάπνισμα χάνει σταδιακά τη «δημοφιλία του». Αναμφίβολα υπάρχει μια μεγάλη μείωση των καπνιστών στην Ελλάδα. (HEART II 2015) To παθητικό κάπνισμα κυριαρχεί και ανατρέπει κάθε νομική διάταξη και δημιουργική προσπάθεια. Παρά τη νομοθετική ρύθμιση και τις αντικαπνιστικές καμπάνιες, η χρήση των καπνικών προϊόντων συνεχίζει να αποτελεί ισχυρό οικονομικό έσοδο για το κράτος.

34 Μείωση στο 27,3% από το 31,9% του καθημερινού καπνίσματος στον γενικό πληθυσμό (ποσοστό 14,4%). Μείωση από το 6% στο 5,2% του ποσοστού των ευκαιριακών καπνιστών (ποσοστό 13,3%). Αύξηση σε ποσοστό 15,8% όσων έχουν διακόψει το κάπνισμα για περισσότερο από έξι μήνες. Το κάπνισμα τη τελευταία πενταετία στις μικρές ηλικίες ετών εμφανίζει αισθητή μείωση σε ποσοστό 33,3%. Μείωση ετήσιας κατανάλωσης τσιγάρων κατά 45,3% από το 2008 έως σήμερα. ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : έρευνα υγείας Μάρτιος 2016

35

36 Η εξοικείωση με το κάπνισμα ξεκινά από την οικογένεια σε ποσοστό 59,6%. Το 16% των μαθητών γυμνασίου που έχουν δοκιμάσει προϊόντα καπνού το αποδίδουν κατά 39% στα αδέρφια τους. Το 87,5% των μαθητών αναγνωρίζει την εξαιρετική επικινδυνότητα του καπνίσματος, ενώ το 86,9% συμφωνεί με την απαγόρευση σε κλειστούς και δημόσιους χώρους (έρευνα Υπ.Παιδείας ΚΕΔΕ ΙΣΑ Μαρτ.- Απρ. 2016). Ιδιαίτερα αρνητικά τα αποτελέσματα για έκθεση στο παθητικό κάπνισμα σε ποσοστό 83%-86% σε κλειστούς χώρους και ιδιαίτερα καφέ, μπαρ και εστιατόρια. Τριτοκοσμικά χαρακτηριστικά. (Π.Μπεχράκης Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας Απρίλιος 2016).

37 Σε γενικές γραμμές το ελληνικό κράτος πελαγοδρομεί φοβάται να πάρει τελικές αποφάσεις, γιατί αν δημιουργήσει ένα περιβάλλον στο οποίο το τσιγάρο δεν διώκεται θα έχει αντιδράσεις από τους αντικαπνιστές, αν πάλι θελήσει να απαγορεύσει εντελώς το τσιγάρο θα χάσει χρήματα, θα δεχτεί αντιδράσεις σε επίπεδο προσωπικών δικαιωμάτων, θα προκαλέσει αναταραχή στην αγορά

38 Το παθητικό κάπνισμα είναι μία μορφή βίας που απειλεί σήμερα σοβαρά τη δημόσια υγεία από τη παρατεταμένη έκθεση ανηλίκων και ενηλίκων σε περιβάλλον καπνού. Αυτό αποτελεί προδιάθεση για καρδιαγγειακή νόσο, ορισμένες μορφές καρκίνου και χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν στην εκπαίδευση από τις μικρές ηλικίες, στον εξορθολογισμό της οικονομικής πολιτικής, στην ενδυνάμωση των κοινωνικών πρωτοβουλιών και στη σταθερή λειτουργία στελεχωμένων μονάδων διακοπής του καπνίσματος.

39

40 Οι καπνιστές δεν μπορούν να καταλάβουν το λάθος τους χωρίς να έχουν τη κατάλληλη ενημέρωση και ειδικά όταν αυτοί είναι ανήλικοι, συγχρόνως δεν είναι δυνατόν να τους καταπατηθεί το προσωπικό τους δικαίωμα στο κάπνισμα, τέλος το κράτος όσο δεν έχει άλλους πόρους και ειδικά μέσα στην κρίση δεν μπορεί να το περιορίσει εντελώς. Στη παρούσα περίπλοκη κατάσταση πρέπει να βρεθεί λύση η οποία να εξυπηρετεί όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και να βασίζεται στην έννοια της δημοκρατίας, της ελευθερίας αλλά και του αναφαίρετου δικαιώματος του ανθρώπου να ζήσει με τον τρόπο που θέλει χωρίς όμως να επηρεάζει με τις πράξεις του τη ζωή των γύρω του.

41 SAVE YOUR LIFE STOP SMOKING ΣΩΣΕ ΤΗΝ ΖΩΗ ΣΟΥ ΣΤΑΜΑΤΑ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΠΟΛΥ ΓΙΑ ΤΗ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ