Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών περιηγήσεων. «Συνοδοιπόροι στα Ιερά προσκυνήματα του τόπου μας»

Transcript

1 ΛΥΚΕΙΟ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΩΣ ΧΡΥΣΟΧΟΥΣ Πρόγραμμα Μαθητικών Θρησκευτικών περιηγήσεων «Συνοδοιπόροι στα Ιερά προσκυνήματα του τόπου μας» Χάρτης εκκλησιών Επισκοπής Αρσινόης Παναγία Χρυσογιαλιώτισσα Αγία Βαρβάρα

2 Εισαγωγή Η εργασία αποτελείται από τρία μέρη. Η ομάδα καθηγητών και μαθητών αποφάσισαν να φιλοτεχνήσουν χάρτη στον οποίο να αναγράφονται όλα τα χωριά της Επισκοπής Αρσινόης. Ο χωρεπίσκοπος Αρσινόης κκ Νεκτάριος φρόντισε να καταγράψει και να μας προμηθεύσει κατάλογο με τα μοναστήρια, τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια όλων των χωριών της Επισκοπής Αρσινόης, όσα είναι επισκέψιμα. Ο πρώτος στόχος της εργασίας αυτής είναι να μπορεί εύκολα ο περιηγητής να ενημερωθεί άμεσα για τις εκκλησίες και τα ξωκλήσια της περιοχής, σε ποιο χωριό βρίσκονται και πώς μπορεί να φθάσει σ αυτά. Δεύτερος στόχος είναι να μπορέσουμε σταδιακά να του προσφέρουμε τις ιστορικές γνώσεις και όλες τις θρησκευτικές πληροφορίες για τους ναούς. Σε πρώτη φάση θα έχει στη διάθεσή του τις πληροφορίες για την εκκλησία της Αγίας Κυριακής ή Παναγίας Χρυσοπολίτισσας και του Αγίου Ανδρονικού (Ήταν η περσινή μελέτη των παιδιών του Λυκείου και Τεχνικής Σχολής Πόλεως Χρυσοχούς) και της Παναγίας Χρυσογιαλιώτισσας και Αγίας Βαρβάρας (που είναι η φετινή μελέτη των μαθητών). Σε μάκρος χρόνου θα είναι δυνατή η παρουσίαση όλων των εκκλησιών, Μοναστηριών και ξωκλησιών της περιοχής. Τρίτος στόχος είναι η χρήση της τεχνολογίας για να διευκολύνεται ο επισκέπτης να φθάσει σύντομα στον κάθε ναό (χρήση GPS). Ο χάρτης θα γίνει ηλεκτρονικά και θα γίνει προσπάθεια να εκτυπωθεί για να τοποθετηθεί σε χώρο του σχολείου αλλά και για να δοθεί στα σχολεία της περιοχής καθώς και στις εκκλησιαστικές επιτροπές των χωριών της περιοχής.

3 Χ Ω Ρ Ι Α Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Α Ρ Σ Ι Ν Ο Η Σ - Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Ε Σ 1 Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς 21 Λυσός Αγία Μαρίνα κεντρικός ναός Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Ξωκλήσι (παλαιός ναός) Άγιος Κωνσταντίνος Μονή Αγίου Γεωργίου Αρχάγγελος Μιχαήλ Αγία Μαρίνα Προφήτης Ηλίας Άγιος Μερκούριος Άγιος Χαράλαμπος (Ινστινζιώ) Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος Σταυρός της Ψώκας 2 Άγιος Δημητριανός Άγιος Δημητριανός κεντρικός ναός 22 Μηλιά Άγιος Μάμας κεντρικός ναός Αργάκα 4 Αρόδες 5 Αναδιού 6 Γιόλου Απ. Πέτρου και Παύλου κεντρικός ναός Αγία Βαρβάρα Μονή, Κοιμητήριο Άγιος Καλανδίων κεντρικός ναός Παναγία Χρυσοσπηλιώτισσα Άγιος Ζήνων Παναγία Χρυσελεούσα Αγία Ειρήνη κοιμητήριο Άγιος Μάρκος Προφήτης Ηλίας 23 Μηλιού Αγία Παρασκευή καντρικός ναός Άγιοι Ανάργυροι 24 Νέα Δήμματα Προφήτης Ηλίας κεντρικός ναός 25 Νέον Χωρίο Άγιος Μηνάς κεντρικός ναός Αγιος Μηνάς Ύδραμης 26 Πάνω Ακουρδάλια Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Παναγία Χρυσελεούσα παλαιός ναός Άγιος Συμεών Άγιος Εφραίμ Παναγία Παντάνασσα Γιαλιά 8 Γουδί 9 Δρούσια 10 Δρύμου 11 Δρυνιά Παναγία Χρυσογιαλιώτισσα Μονή Προφήτης Ηλίας Άγιος Επιφάνειος κεντρικός ναός Απόστολος Λουκάς Νικοξυμίτης Μονή Σωτήρος Χριστού κεντρικός ναός κοιμητήριο Αρχάγγελος Μιχαήλ Παναγία Φανερωμένη κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Άγιος Ανάργυρος Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος Αγία Μαρίνα και Άγιος Ευγένιος Άγιος Κόνωνας Ακάμας Ακάμας 27 Παχύαμμος Άγιος Ραφαήλ Νικόλαος και Ειρήνη κεντρικός ναός Άγιος Νικόλαος 28 Περιστερώνα Άγιος Μάμας κεντρικός ναός 29 Πελαθούσα Παναγία Χόρτενη 30 Πόλη Χρυσοχούς Απόστολος Ανδρέας κεντρικός ναός Αγία Κυριακή Άγιος Νικόλαος Παναγία Βενεδιώτισσα 31 Προδρόμι κεντρικός ναός Άγιοι Πατέρες Αγία Ζώνη Άγιος Θεόδωρος κοιμητήριο κοιμητήριο Άγιος Δημήτριος Άγιος Γεράσιμος (Νοσοκομείο) Άγιος Ανδρόνικος Παλαιοχριστιανική Βασιλική 12 Θελέτρα Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Παναγία Χρυσελεούσα παλαίου χωριού Άγιος Τρύφων 32 Πωμός Άγιος Ευψύχιος κεντρικός ναός Παναγία Χρυσοπατερίτισσα Μονή Αγία Θέκλα Αγία Αικατερίνη Παναγία Χρυσελεούσης Παναγία Γαλαταρκώτισσα ΠΑΦΟΣ 13 Ίνεια Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Αρχάγγελος Μιχαήλ Άγιος Ιάκωβος Παναγία του Τυφλού Άγιοι Πατέρες Αφέντρικα στρατόπεδο 33 Σίμου Παναγία Χρυσελεούσης κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Άγιος Χαράλαμπος Άγιος Κήρυκος (Σαραμά) 14 Κάθηκας Παναγία Ευαγγελιστρία κεντρικός ναός Άγιος Υπάτιος Άγιος Ονούφριος Αγία Μαρίνα 34 Σκούλλι κεντρικός ναός Άγιος Αντρόνικος (Τζερέπι) 15 Κάτω Ακουρδάλια Άγιος Παντελεήμων κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα 35 Στενή Άγιος Τρύφων κεντρικός ναός Παναγία Χρυσολάκουρνα Αγία Μαρίνα Μυρμηκώφ 16 Κινούσα Κοιμήσεως της Θεοτόκου 36 Φιλούσα κεντρικός ναός Άγιος Βηχιανός καινούριος ναός Άγιος Θεοσέβιος (υπο κατασκευή) 17 Κρήτου Μαρόττου Αγία Μαρίνα κεντρικός ναός Σταυρός των κρατημάτων Μονή 37 Φύτη Άγιος Δημήτριος κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Τιμίου Σταυρού 18 Κρήτου Τέρρα Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Αγία Αικατερίνη Αγία Ευφημία Αγία Παρασκευή 38 Χόλη Αρχαγγέλου Μιχαήλ κεντρικός ναός Παναγίας (κοιμητήριο) 19 Λάσα Υπαπαντή του Χριστού κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Ιωάννης ο Πρόδρομος Άγιος Μηνάς Άγιος Ερμόλαος 39 Χρυσοχού Αγιος Νικόλαος κεντρικός ναός 20 Λειβάδι Άγιος Γεώργιος

4 ΞΕΝΑΓΗΣΗ ΣΤΗ ΧΡΥΣΟΓΙΑΛΙΩΤΙΣΣΑ

5

6 Τοποθεσία του μοναστηριού: Το μοναστήρι της Παναγιάς της Χρυσογιαλιώτισσας βρίσκεται 5 χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού Γιαλιά και 9 χιλιόμετρα από την Πόλη Χρυσοχούς, στην επαρχία Πάφου. Το χωριό αυτό υπήρχε από το Μεσαίωνα σύμφωνα με το Βουστρόνιο (Lalia). Είναι χτισμένο μέσα στο δάσος, στις όχθες του ποταμού της Γιαλιάς ο οποίος δεν ξηραίνεται ούτε και το καλοκαίρι.

7 Το Μοναστήρι είναι Γεωργιανό σύμφωνα με επιγραφές που βρέθηκαν στα ερείπια τους. Τον Ιούλιο του 2006 το τμήμα Αρχαιοτήτων παραχώρησε άδεια στην υφυπουργό πολιτισμού και προστασίας Μνημείων της Γεωργίας για να πραγματοποιηθούν αρχαιολογικές ανασκαφές στο Μοναστήρι. Οι ανασκαφές διενεργήθηκαν κάτω από την εποπτεία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Οι ανασκαφές συνεχίστηκαν και την επόμενη χρονιά 2007.

8

9 Σύμφωνα λοιπόν με γραπτές πηγές το μοναστήρι της Παναγίας Χρυσογιαλιώτισσας χτίστηκε στο β μισό του 10 ου μ.χ αιώνα και τέθηκε αμέσως υπό την προστασία όλων των βασιλέων της Γεωργίας. Ήταν πολύ πλούσιο μοναστήρι. Έχει υποστεί πολλές καταστροφές από ισχυρούς σεισμούς. Εγκαταλείφθηκε οριστικά το 16ο αιώνα μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Οθωμανούς. Στο μοναστήρι λειτουργούσε σπουδαίο εργαστήρι αντιγραφής χειρογράφων. Φαίνεται πως ο βασικός ναός του μοναστηριού της Παναγίας καταστράφηκε ξαφνικά, αφού τα ερείπια του αποτελούσαν ενιαία μάζα που σχηματίστηκε ταυτόχρονα χωρίς επιστρώσεις.

10 Οικοδομικές φάσεις του Μοναστηριού Γιαλιάς Σύμφωνα με τις ανασκαφές που έκανε γεωργιανή ομάδα αρχαιολόγων σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου, φαίνεται πως το μοναστήρι χτίστηκε και ανακαινίστηκε πολλές φορές και συνέχισε να κτίζεται κατά τη διάρκεια μερικών αιώνων. Πρώτη Φάση: Χτίζεται τρίκοχος ναός αφιερωμένος στην Παναγία (10ος αιώνας).

11 Δεύτερη Φάση: Χτίζεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (11ος αιώνας) η οποία από τον Βορρά ακουμπά στη δυτική πλευρά της Βόρειας αψίδας του τρίκοχου ναού. Το προσκυνητάρι του Αγίου Γεωργίου συνδεόταν με τον ναό της Παναγίας άμεσα με την πόρτα που υπήρχε στη νοτιοδυτική γωνία ή έμμεσα μέσω του νάρθηκα.

12

13 Στα Βορειοανατολικά της μονής βρίσκεται ο διώροφος κοιμητηριακός ναός του Αγίου Νικολάου, όπου τοποθετήθηκαν τα οστεοφυλάκια των μοναχών της Μονής. Η Μονή υδρευόταν από ένα μύλο ο οποίος βρισκόταν κοντά στην όχθη του ποταμού που διαρρέει τη Γιαλιά.

14 Τοιχογραφίες Όλο το εσωτερικό της εκκλησίας ήταν εικονογραφημένο. Στη βόρεια αψίδα σώζεται ο επιτάφιος θρήνος,στη νότια αψίδα η βάφτιση του Χριστού, στην νότια εσοχή του ιερού- οι ημιφιγούρες των αγίων πατέρων σε τρείς κλίμακες. Η εξωτερική πλευρά της εκκλησίας ήταν επίσης εικονογραφημένη: στο βόρειο τοίχο του τρίκογχου, από την εξωτερική του πλευρά σώζονται σπαράγματα εικονογράφησης, στον εξωτερικό τοίχο της βόρειας αψίδας φαίνεται εικονογραφημένος σταυρός. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών, όπως μέσα στην εκκλησία, έτσι και έξω από την εκκλησία βρέθηκαν πολλά ασβεστωμένα συντρίμματα με τοιχογραφίες. Η επιγραφές στις τοιχογραφίες είναι στην ελληνική γλώσσα. Το τέμπλο του τρίκογχου ήταν επίσης εικονογραφημένο. Στα συντρίμμια βρέθηκαν οι στήλες του τέμπλου εικονογραφημένες και από τις τέσσερις πλευρές και τα τόξα του τέμπλου εικονογραφημένα στην εσωτερική πλευρά. Οι αγιογραφίες φαίνεται να ανήκουν στο καλλιτεχνικό ρεύμα της εποχής των Κομνηνών (12 ος αι.)

15 ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΟΠΩΣ ΦΙΛΟΤΕΧΝΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΓΕΩΡΓΙΑΝΟΥΣ (Κτήτορες της εικόνας ο Μητροπολίτης Χόνης και Σαμτρεδίας κκ Σάββας μαζί με τα πνευματικά του τέκνα. Αγιογράφος ο Αμιράν Γκογκλίτζε. Ασημένιο πλαίσιο ο Μαλχάζ Παπασκίρι) Στο πάνω μέρος του ασημένιου πλαισίου στο κέντρο υπάρχει εικόνα της Αγίας Τριάδας η Παναγία και ο Απόστολος Παύλος, αριστερά ο Ιωάννης ο Πρόδρομος και ο Απόστολος Πέτρος. Στο κάτω μέρος, στο κέντρο υπάρχει προσευχή του Πατριάρχη Πάσης Γεωργίας, Ηλία Β. Στα αριστερά της προσευχής απεικονίζεται η Αγία Νίνο και η Αγία Θαμάρ βασίλισσα της Γεωργίας, η οποία ξαναέκτισε το μοναστήρι της Γιαλιάς. Στα δεξιά της, η Αγία Νάνα η πρώτη χριστιανή βασίλισσα της Γεωργίας και η Αγία Ελένη η πρώτη χριστιανή βασίλισσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στην αριστερή πλευρά από πάνω προς τα κάτω απεικονίζονται: ο Απόστολος Ανδρέας, ο οποίος κήρυξε τον χριστιανισμό όπως στη Γεωργία έτσι και στη Κύπρο, ο Ιωάννης Χρυσόστομος, ο Άγιος Νικόλαος, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Δαβίδ Δ Οικοδόμος. Στη δεξιά πλευρά απεικονίζονται ο Απ. Βαρνάβας, ο Άγιος Λάζαρος, ο Άγιος Σπυρίδωνας, ο Άγιος Μάμας και ο Άγιος Νικολόζ Δβάλι.

16 ΚΡΥΠΤΟΛΕΞΟ Χ Β Π Π Α Ν Α Γ Ι Α Ο Ρ Χ Ω Τ Δ Ρ Ξ Α Η Γ Ζ Ξ Υ Λ Γ Ο Λ Ο Σ Ο Ο Ι Δ Ν Τ Α Υ Ε Ν Ξ Ι Π Φ Μ Ζ Ι Ξ Σ Α Κ Α Θ Ο Λ Ι Κ Ο Σ Α Α Δ Χ Α Τ Κ Ο Λ Ω Ι Ν Μ Ο Σ Ο Σ Γ Ζ Ο Σ Ο Η Θ Ε Η Π Μ Ζ Ε Γ Λ Η Ψ Α Γ Ι Σ Θ Α Χ Σ Ρ Λ Τ Ψ Ε Υ Μ Σ Η Ρ Ε Ξ Β Γ Α Τ Α Χ Ψ Α Ω Φ Ε Ο Ψ Α Σ Π Ο Λ Υ Ν Α Φ Υ Μ Ρ Α Γ Α Α Φ Κ K Λ Α Ψ Ι Δ Α Λ Ο Γ Τ Α Ν Λ Ι Ρ Α Γ Κ Ν Ξ Δ Ε Ν Τ Ι Ν Λ Ο Μ Ε Υ Δ Α Π Η Θ Ζ Γ Α Ι Ο Α Ο Ρ Ο Σ Φ Ο Τ Ρ Ι Κ Ο Γ Χ Ο Σ Ι Σ Π Σ Μ Θ Ι Ε Ρ Ο Λ Α Ζ Δ Π Φ Ρ Ο Η Κ Α Υ Χ Α Β Ζ Ο Π Ε Μ Ω Ο Τ Α Φ Ο Ι Β Οριζόντια ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΘΟΛΙΚΟ ΑΨΙΔΑ ΤΡΙΚΟΓΧΟΣ ΙΕΡΟ ΤΑΦΟΙ Κάθετα ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΡΟΝΑΟΣ Διαγώνια ΚΟΓΧΗ

17 ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΑ 1. Χ 2. Ρ 3. Υ 4. Σ 5. Ο 6. Γ 7. Ι 8. Α 9. Λ 10. Ι 11. Ω 12. Τ 13. Ι 14. Σ 15. Σ 16. Α 1. Αλλιώς ο Ιησούς. 2., Υιός και Άγιο Πνεύμα. (ανάποδα) 3. Δοξολογία στον Θεό. 4. Ο Ιησούς πέθανε πάνω στον. 5. Η θρησκεία μας. 6. Γιορτάζεται στις 25 Δεκεμβρίου. 7. Μέρος της εκκλησίας που μόνο άντρες μπορούν να μπουν. 8. Συμβολίζεται με περιστέρι. (2 λέξεις) 9. Μετά τη συγχώρεση έρχεται η. 10. Μαθητής του Ιησού, που τον πρόδωσε. 11. Έτσι έψαλαν οι άγγελοι στη γέννηση. 12. Εκεί θάβουν τους νεκρούς. 13. Αυτός που κηρύσσει το λόγο του Θεού. 14. Ομολογία της πίστεως μας. (3 λέξεις) 15. Πώς χαρακτηρίζεται αλλιώς ο Ιησούς που έσωσε τον κόσμο. 16. Μετά το πάθος ακολουθεί η. ΛΥΣΕΙΣ 1. Χριστός 2. ΡΗΤΑΠ 3. Ύμνος 4. Σταυρό 5. Ορθόδοξη 6. Γέννηση 7. Ιερό 8. Άγιο Πνεύμα 9. Λύτρωση 10. Ιούδας 11. Ωσαννά 12. Τάφοι 13. Ιεραπόστολος 14. Σύμβολο της 15. Σωτήρ 16. Ανάσταση Πίστεως

18 ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ, ΑΡΓΑΚΑ Στην Αγία Βαρβάρα είναι αφιερωμένο το καθολικό του μοναστηριού που βρίσκεται βόρεια του χωρίου Αργάκα 5 περίπου χιλιόμετρα από την Πόλη Χρυσοχούς.

19 Η μονή άνηκε αρχικά στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και κατά την παράδοση στους Λατίνους. Ήταν ναός τρίκλιτος σώζονται στο σημερινό ναό που έχει ανακαινιστεί, το παλαιό ιερό και ο νότιος τοίχος ο οποίος έχει ενσωματωθεί στην παρούσα εκκλησία. Ο ναός ανακαινίσθηκε δυο φορές μετά από ζημιές που υπέστη λόγω πυρκαγιών και σεισμών. Από τις πρόσφατες ανασκαφές του τμήματος Αρχαιοτήτων η ίδρυση του μοναστηριού ανάγεται μεταξύ 8ου και 9ου αιώνα και λειτουργούσε μέχρι το Γύρω από το ναό υπήρχαν κελιά που φιλοξενούσαν τους τότε μοναχούς. Ο σημερινός ναός είναι αρκετά μικρός και λειτουργεί ως κοιμητηριακός ναός.

20

21 Στο εσωτερικό του ναού φαίνονται οι τοίχοι του παλαιού καθολικού. Το εικονοστάσι είναι σύγχρονο. Η είσοδος είναι χαμηλή

22 Ιστορικές πληροφορίες Όπως αναφέρει ο Λοϊζος Φιλίππου στη μηνιαία φιλολογική έκδοση «Πάφος, Γενάρης 1944, ένας από τους ανώτερους κληρικούς, μέχρι σήμερα άγνωστος που εθυσιάσθει το 1821 ήτο ο Ηγούμενος Σωφρόνιος της παρά της Αργάκας (Πάφου) Μονής της Αγίας Βαρβάρας, η οποία μέχρι σήμερα (1944) ανήκει στο Πατριαρχείο Ιεροσολύμων».

23 Η Αγία Βαρβάρα εθεωρείτο προστάτιδα κατά της επιδημίας της ευλογιάς και ειδικότερα για τα παιδιά, γι αυτό και ήταν άφθονα τα τάματα προς τη χάρη της. Η Αγία θεωρείται, επίσης, προστάτιδα των μεταλλωρύχων. Η Αγία Βαρβάρα τιμάται πανηγυρικά στην Κύπρο από την Εθνική Φρουρά ως προστάτιδα του πυροβολικού.

24 ΑΚΡΟΣΤΙΧΙΔΑ 1. Α 2. Γ 3. Ι 4. Α 5. Β 6. Α 7. Ρ 8. Β 9. Α 10. Ρ 11. Α 1. Έτσι ονομάζονταν οι γυναίκες που θυσίαζαν τη ζωή τους για τη θρησκεία. 2. Σκότωσε το δράκο. (μικρό όνομα) 3. Διαφορετικά το όνομα του Χριστού. 4. Μητέρα της Παναγίας. 5. Ο Άγιος των παιδιών. (γιορτάζεται την Πρωτοχρονιά) 6. Πατήρ, Υιός και. (2 λέξεις). 7. Μέρος των ιερών αμφίων του ιερέως. 8. Σταυρώθηκε με τον Ιησού. 9. Η ανυπακοή του ανθρώπου προς το Θεό. 10. Ένας από τους μεγαλύτερους υμνογράφους της θρησκείας μας. (μικρά γράμματα) 11. Η μεταφορά λειψάνων ενός Αγίου στον τόπο ή στο ναό του Αγίου. ΛΥΣΕΙΣ: 1. Αγίες 2. Γεώργιος 3. Ιησούς 4. Άννα 5. Βασίλειος 6. Άγιο Πνεύμα 7. Ράσο 8. Βαραββάς 9. Αμαρτία 10. Ρωμανός 11. Ανακομιδή

25

26 Χ Ω Ρ Ι Α Ε Π Ι Σ Κ Ο Π Η Σ Α Ρ Σ Ι Ν Ο Η Σ - Ε Κ Κ Λ Η Σ Ι Ε Σ 1 Αγία Μαρίνα Χρυσοχούς 21 Λυσός Αγία Μαρίνα κεντρικός ναός Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Ξωκλήσι (παλαιός ναός) Άγιος Κωνσταντίνος Μονή Αγίου Γεωργίου Αρχάγγελος Μιχαήλ Αγία Μαρίνα Προφήτης Ηλίας Άγιος Μερκούριος Άγιος Χαράλαμπος (Ινστινζιώ) Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος Σταυρός της Ψώκας 2 Άγιος Δημητριανός Άγιος Δημητριανός κεντρικός ναός 22 Μηλιά Άγιος Μάμας κεντρικός ναός Αργάκα 4 Αρόδες 5 Αναδιού 6 Γιόλου Απ. Πέτρου και Παύλου κεντρικός ναός Αγία Βαρβάρα Μονή, Κοιμητήριο Άγιος Καλανδίων κεντρικός ναός Παναγία Χρυσοσπηλιώτισσα Άγιος Ζήνων Παναγία Χρυσελεούσα Αγία Ειρήνη κοιμητήριο Άγιος Μάρκος Προφήτης Ηλίας 23 Μηλιού Αγία Παρασκευή καντρικός ναός Άγιοι Ανάργυροι 24 Νέα Δήμματα Προφήτης Ηλίας κεντρικός ναός 25 Νέον Χωρίο Άγιος Μηνάς κεντρικός ναός Αγιος Μηνάς Ύδραμης 26 Πάνω Ακουρδάλια Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Παναγία Χρυσελεούσα παλαιός ναός Άγιος Συμεών Άγιος Εφραίμ Παναγία Παντάνασσα Γιαλιά 8 Γουδί 9 Δρούσια 10 Δρύμου 11 Δρυνιά Παναγία Χρυσογιαλιώτισσα Μονή Προφήτης Ηλίας Άγιος Επιφάνειος κεντρικός ναός Απόστολος Λουκάς Νικοξυμίτης Μονή Σωτήρος Χριστού κεντρικός ναός κοιμητήριο Αρχάγγελος Μιχαήλ Παναγία Φανερωμένη κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Άγιος Ανάργυρος Άγιος Ιωάννης Πρόδρομος Αγία Μαρίνα και Άγιος Ευγένιος Άγιος Κόνωνας Ακάμας Ακάμας 27 Παχύαμμος Άγιος Ραφαήλ Νικόλαος και Ειρήνη κεντρικός ναός Άγιος Νικόλαος 28 Περιστερώνα Άγιος Μάμας κεντρικός ναός 29 Πελαθούσα Παναγία Χόρτενη 30 Πόλη Χρυσοχούς Απόστολος Ανδρέας κεντρικός ναός Αγία Κυριακή Άγιος Νικόλαος Παναγία Βενεδιώτισσα 31 Προδρόμι κεντρικός ναός Άγιοι Πατέρες Αγία Ζώνη Άγιος Θεόδωρος κοιμητήριο κοιμητήριο Άγιος Δημήτριος Άγιος Γεράσιμος (Νοσοκομείο) Άγιος Ανδρόνικος Παλαιοχριστιανική Βασιλική 12 Θελέτρα Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Παναγία Χρυσελεούσα παλαίου χωριού Άγιος Τρύφων 32 Πωμός Άγιος Ευψύχιος κεντρικός ναός Παναγία Χρυσοπατερίτισσα Μονή Αγία Θέκλα Αγία Αικατερίνη Παναγία Χρυσελεούσης Παναγία Γαλαταρκώτισσα ΠΑΦΟΣ 13 Ίνεια Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Αρχάγγελος Μιχαήλ Άγιος Ιάκωβος Παναγία του Τυφλού Άγιοι Πατέρες Αφέντρικα στρατόπεδο 33 Σίμου Παναγία Χρυσελεούσης κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Άγιος Χαράλαμπος Άγιος Κήρυκος (Σαραμά) 14 Κάθηκας Παναγία Ευαγγελιστρία κεντρικός ναός Άγιος Υπάτιος Άγιος Ονούφριος Αγία Μαρίνα 34 Σκούλλι κεντρικός ναός Άγιος Αντρόνικος (Τζερέπι) 15 Κάτω Ακουρδάλια Άγιος Παντελεήμων κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα 35 Στενή Άγιος Τρύφων κεντρικός ναός Παναγία Χρυσολάκουρνα Αγία Μαρίνα Μυρμηκώφ 16 Κινούσα Κοιμήσεως της Θεοτόκου 36 Φιλούσα κεντρικός ναός Άγιος Βηχιανός καινούριος ναός Άγιος Θεοσέβιος (υπο κατασκευή) 17 Κρήτου Μαρόττου Αγία Μαρίνα κεντρικός ναός Σταυρός των κρατημάτων Μονή 37 Φύτη Άγιος Δημήτριος κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Τιμίου Σταυρού 18 Κρήτου Τέρρα Παναγία Χρυσελεούσα κεντρικός ναός Αγία Αικατερίνη Αγία Ευφημία Αγία Παρασκευή 38 Χόλη Αρχαγγέλου Μιχαήλ κεντρικός ναός Παναγίας (κοιμητήριο) 19 Λάσα Υπαπαντή του Χριστού κεντρικός ναός Αγία Μαρίνα Ιωάννης ο Πρόδρομος Άγιος Μηνάς Άγιος Ερμόλαος 39 Χρυσοχού Αγιος Νικόλαος κεντρικός ναός 20 Λειβάδι Άγιος Γεώργιος

27 ΠΟΛΗ ΧΡΥΣΟΧΟΥΣ Απόστολος Ανδρέας κεντρικός ναός Αγία Κυριακή Άγιος Νικόλαος Παναγία Βενεδιώτισσα Άγιος Γεώργιος κοιμητήριο Άγιος Γεώργιος Άγιος Δημήτριος Άγιος Γεράσιμος (Νοσοκομείο) Άγιος Ανδρόνικος

28 Η ΑΓΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ-ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΧΡΥΣΟΠΟΛΙΤΙΣΣΑΣ

29 Είναι ένας μονόκλιτος ναός σχετικά μικρός, καλυμμένος από μια οξυκόρυφη καμάρα. Κατά μήκος του ναού υπάρχουν τέσσερις αντηρίδες καμωμένες με λαξευτούς πωρόλιθους για να στηρίζουν το ναό.

30 Η τοιχοποιία έγινε με αργούς λίθους οι οποίοι επιχρίστηκαν με κονίαμα. Λαξευτοί πωρόλιθοι χρησιμοποιήθηκαν και για τα εσωτερικά τόξα του ναού, όπως επίσης και για τις κορνίζες στις πόρτες και τα ανώφλια.

31 Ο ναός χρονολογείται στα Το γεγονός αυτό μαρτυρούν οι δύο πέτρινες εντοίχιες πλάκες που βρίσκονται η μία πάνω από την πόρτα και η άλλη πάνω από το παράθυρο στη δυτική εξωτερική πλευρά του ναού.

32 Το τέμπλο, το προσκυνητάρι είναι απλά και ταπεινά, ξύλινα χωρίς σκαλίσματα. Οι εικόνες που βρίσκονται στο ναό έχουν τοποθετηθεί πρόσφατα. Οι παλιότερες εικόνες του ναού οι μικρότερες βρίσκονται στη Μητρόπολη Πάφου και οι μεγαλύτερες στην επισκοπή Αρσινόης.

33 Οι παλαιότερες εικόνες είναι αξιόλογες και ιστορήθηκαν το 1758 από τον αγιογράφο Χαράλαμπο. Στην εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου που βρισκόταν δίπλα από την ωραία πύλη, ήταν γραμμένο το εξής: «Δέησις Θεοδοσίας προσκυνητού και των γονέων αυτού. Χείρ Χαραλάμπους ΑΨΝΉ.κ Ιαννουαρίου»

34 Υπάρχει και κτισμένο εικονοστάσι όπου έμπαινε η εφέστιος εικόνα.

35 Ο ναός διαθέτει και γυναικωνίτη που και αυτός είναι απλός χωρίς σκαλίσματα. Στους τοίχους του Ναού υπάρχουν «τρύπες» που αριθμώνται σε δέκα, στις οποίες υπάρχουν εντοιχισμένα σταμνιά τα οποία λειτουργούν ως ηχοπαγίδες για καλή ακουστική του ναού.

36 Οι πόρτες του ναού είναι χαμηλές και γίνονταν έτσι για να μην μπορούν οι Τούρκοι να μπαίνουν με τα άλογα τους μέσα στην εκκλησία. Στο ναό συναντούμε και υλικά δεύτερης χρήσης όπως το λευκό μάρμαρο στο κατώφλι της νότιας εισόδου και το μαρμάρινο κιονόκρανο και ο μαρμάρινος σπόνδυλος πάνω στα οποία στηρίζεται η πλάκα της Αγίας Τράπεζας.

37 Στην αυλή του ναού υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ναός είναι πιθανόν κτισμένος πάνω σε ερείπια παλαιότερου ναού. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που πρόκειται να αρχίσουν σύντομα θα ρίξουν φως στην όλη κατάσταση. Από τα αποτελέσματα ίσως λυθεί και το ερώτημα γιατί ο ναός έχει δύο ονόματα (Αγία Κυριακή και Χρυσοπολίτισσα). Παρόμοια περίπτωση αποτελεί και η Χρυσοπολίτισσα στην Κάτω Πάφο.

38 Ο ναός λειτουργεί μέχρι σήμερα. Η Αγία Κυριακή γιορτάζει 7 Ιουλίου. Απολυτίκιο Ως βρύσις πολύκρουνος παρθενομάρτυς Χριστού, κατήρδευσας πάνσοφε την Εκκλησίαν αυτού, και ήθλησας άριστα. Έσωσας τους εν σκότει της ειδωλομανίας, αίγλη των σων θαυμάτων, Κυριακή αθλοφόρε. Διό εν παρρησία Χριστώ πρέσβευε σωθήναι ημάς. Τέλος Πίσω στην Πόλη Χρυσοχούς

39 Άγιος Ανδρόνικος

40 Ο ναός χρονολογείται με σιγουριά στο 16 ο αιώνα αφού κοσμείται με πολύ σημαντικές τοιχογραφίες οι οποίες ανήκουν στην περίοδο της Ενετοκρατίας ( ). Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τέμενος, οπότε προστέθηκε στη βόρεια πλευρά ένα δωμάτιο προορισμένο για τις ανάγκες των Μουσουλμάνων.

41 Το 1997 έγινε έρευνα στο εσωτερικό του ναού και αποκαλύφθηκαν τέσσερα δάπεδα διαφορετικών εποχών. Ο ναός είναι μονόχωρος με οξυκόρυφη στέγη.

42 Οι διαστάσεις του είναι: μήκος 10,5 μέτρα από την κόγχη του ιερού, πλάτος 4,30 μέτρα και ύψος 4,5 μέτρα. Ο ναός είναι κτισμένος από καλής ποιότητος πουρόπετρες και το δάπεδο του είναι καλυμμένο με κλασσικό κυπριακό μάρμαρο.

43 Μεγάλης σπουδαιότητας είναι οι τοιχογραφίες που κοσμούν το ναό. Έχουν γίνει με την τεχνική της νωπογραφίας και μπορούμε να διακρίνουμε τουλάχιστον δύο τεχνοτροπίες. Οι τοιχογραφίες ανακαλύφθηκαν τυχαία όταν έπεσαν σε κάποιο σημείο οι σουβάδες που τις σκέπαζαν.

44 Το 1963 εγκαταλείφθηκε από τους Τούρκους όμως νομικά τους ανήκει. Το 1974 άρχισε μια επίμονη και μακροχρόνια εργασία από το τμήμα αρχαιοτήτων, για αποκάλυψη των εικόνων οι οποίες καλύπτονταν από επιχρίσματα. Ανάμεσα στις άλλες τοιχογραφίες εικονίζονται: Στην κόγχη του ιερού η Πλατύτερα και στα στηθάρια, Απόστολοι και Προφήτες. Στην απόληξη του στηθαριού ο Χριστός.

45 Στον τοίχο δεξιά παρουσιάζεται η φιλοξενία του Αβραάμ και Άγιοι και πιο χαμηλά διάκονοι. Στην κόγχη χαμηλά εικονίζονται ιεράρχες, το θαύμα του Αγίου Πέτρου Αλεξανδρείας και ο Άγιος Ονούφριος.

46 Στον τοίχο αριστερά εικονίζεται η Πεντηκοστή, η Ανάληψη, η θυσία του Αβραάμ, ο Άγιος Εφραίμ ο Σύρος, οι τρείς παίδες εν τη καμίνω και ο Άγιος Κυρίλλικος και Ιουλίττα.

47 Στον Δυτικό τοίχο δίπλα από το παράθυρο εικονίζονται οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη.

48 Πάνω από την είσοδο παρουσιάζονται οι κτήτορες που εξαιτίας της καταστροφής στην τοιχογραφία δεν μπορούν να διαβαστούν και ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός. Ο ναός είναι υπό την προστασία του τμήματος Αρχαιοτήτων και δεν λειτουργείται.

49 ΓΙΑΛΙΑ Παναγία Χρυσογιαλιώτισσα Μονή

50 ΑΡΓΑΚΑ Απ. Πέτρου και Παύλου κεντρικός ναός Αγία Βαρβάρα Μονή, Κοιμητήριο Άγιος Γεώργιος