Πτυχιακή εργασία με θέμα: Το graffiti ως μορφή έκφρασης και. Κουκουλάκη Πηνελόπη 09/275

Transcript

1 Πτυχιακή εργασία με θέμα: Το graffiti ως μορφή έκφρασης και επικοινωνίας στο δημόσιο αστικό χώρο. Η περίπτωση της πόλης του Ηρακλείου. Κουκουλάκη Πηνελόπη 09/275 Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Βασιλική Παπαγεωργίου Τμήμα Δημοσίων Σχέσεων & Επικοινωνίας Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ιονίων Νήσων Αργοστόλι Κεφαλληνίας Ιούνιος 2015

2 Πτυχιακή εργασία με θέμα: Το graffiti ως μορφή έκφρασης και επικοινωνίας στο δημόσιο αστικό χώρο. Η περίπτωση της πόλης του Ηρακλείου. Η πτυχιακή εργασία εγκρίθηκε από: Το όνομα του επιβλέποντος εδώ Το όνομα του μέλους της επιτροπής εδώ Το όνομα του μέλους της επιτροπής εδώ [2]

3 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ... 4 ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 5 ABSTRACT... 5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ I ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ II ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ GRAFFITI... 9 ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ GRAFFITI... 9 ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ GRAFFITI Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ GRAFFITI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ III ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ GRAFFITI ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ GRAFFITI ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΚΑΙ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ GRAFFITI ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ GRAFFITI ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΟΛΟΙ ΕΛΞΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΕΝΑ GRAFFITI.22 ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ GRAFFITI ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV GRAFFITI: ΤΕΧΝΗ Η ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΣ ΤΟ GRAFFITI ΩΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ GRAFFITI: ΟΙ ΔΥΟ ΑΠΟΨΕΙΣ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ V ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΙΧΟΓΡΑΦΙΩΝ ΣΕ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ GRAFFITI ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΧΩΡΟ Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΟΥ ΦΕΣΤΙΒΑΛ Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ GRAFFITI ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΩΣ ΧΩΡΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ GRAFFITI ΚΕΦΑΛΑΙΟ VII ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΤΟ GRAFFITI ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΕΝΟΣ WRITER GRAFFITI ΚΕΘΕΑ ΑΡΙΑΔΝΗ GRAFFITI ΣΕ ΣΧΟΛΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ [3]

4 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους όσους συνέβαλλαν με οποιοδήποτε τρόπο στην επιτυχή εκπόνηση αυτής της πτυχιακής εργασίας. Θα πρέπει να ευχαριστήσω θερμά την καθηγήτρια κ. Βασιλική Παπαγεωργίου για την επίβλεψη αυτής της πτυχιακής εργασίας και την εξαιρετική συνεργασία που είχαμε, ήταν πάντα διαθέσιμη να ασχοληθεί με κάθε απορία μου. Την ευχαριστώ θερμά για τις ιδέες που μου προσέφερε καθ όλη τη διάρκεια εκπόνησης αυτής της εργασίας. Έπειτα, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους καθηγητές της σχολής, Δημοσίων Σχέσεων και Επικοινωνίας του ΤΕΙ Ιονίων Νήσων που με καθοδηγούν τα τελευταία χρόνια στο πολύ ενδιαφέρον και ευρύ αντικείμενο της σχολής. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να αναφέρω ανθρώπους, εκτός του στενού ακαδημαϊκού περιβάλλοντος. Θέλω να ευχαριστήσω αρχικά την παρέα μου, στη σχολή και στα υπέροχα φοιτητικά χρόνια που πέρασα, που ήταν και ελπίζω να είναι δίπλα μου και στο μέλλον, παρά τη μεγάλη απόσταση που μας χωρίζει, και που έκαναν όλα αυτά τα χρόνια πραγματικά μια αξέχαστη εμπειρία. Ένα μεγάλο ευχαριστώ, χρωστάω ακόμα στα πιο κοντινά μου άτομα στην πόλη μου, το Ηράκλειο, που όλο αυτό τον καιρό άκουγαν τις ανησυχίες μου και με βοηθούσαν να καταπολεμήσω το άγχος μου. Βέβαια, το μεγαλύτερο ευχαριστώ το οφείλω στους γονείς μου, των οποίων η πίστη στις δυνατότητες μου αποτέλεσε αρωγό σε όλους τους στόχους και τα όνειρα μου, και που με ανέθρεψαν σε ένα πλέον κατάλληλο περιβάλλον χωρίς καμία στέρηση. Την παρούσα εργασία θα ήθελα να την αφιερώσω στον αδελφό μου, Γιώργο. [4]

5 Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Η παρούσα εργασία έχει ως αντικείμενο της τη μελέτη του graffiti, ως τρόπο έκφρασης, αντισυμβατική και αυθόρμητη για μερικούς, υποκουλτούρα και βανδαλισμός για άλλους. Αντικείμενο αυτής της εργασίας είναι η πολλαπλή ανάγνωση του φαινομένου με σκοπό όχι να το επικρίνει ή να το εξιδανικεύσει αλλά να το αναλύσει και να το γνωρίσει. Όλοι έχουμε συναντήσει graffiti, σε απίστευτα σημεία, από τοίχους και πεζοδρόµια, µέχρι λεωφορεία και τρένα. Κάποια µας κεντρίζουν την προσοχή, άλλα µας επηρεάζουν υποσυνείδητα και ορισµένα µας αφήνουν αδιάφορους στη φούρια της πόλης. Εµείς αποφασίσαµε να τα εντάξουµε σε µια ερευνητική εργασία. Προσπαθήσαµε µέσω αυτής της εργασίας να αποσαφηνίσουμε την έννοια του graffiti στην σηµερινή κοινωνία, πώς επηρεάζει και επηρεάζεται από αυτήν, και πώς µπορεί να οριστεί ως µια µορφή τέχνης µέσω του συνόλου, από τις τεχνικές και τα θέµατα µέχρι την κουλτούρα και τις σύγχρονες τάσεις που βρίσκονται πάντοτε γύρω µας και µας προσπερνάνε στην καθημερινή ζωή µας, άλλοτε ορατά και άλλοτε όχι. Λέξεις κλειδιά: Graffiti, writer, tag, stencil, fill up, piece, wildstyle, 3d graffiti, τέχνη, βανδαλισμός, επικοινωνιακά μηνύματα. [5]

6 ABSTRACT This project is about the study of graffiti as a means of expression; anticomformistic and impulsive subculture for some, vandalism for others. The theme of this project is the multiple reading of this phenomenon not to criticize or idealize it but to analyze and acknowledge it. Everyone has encountered graffiti on unbelievable places like walls and pavements, buses and trains. Some catch our attention, others affect us subconsciously and a few leave us indifferent in the hustle and bustle of the city. We decided to include them in a research project. We tried through this project to clarify the significance of graffiti in our society, how it affects and it is affected by it, and how it can be defined as a kind of art in the whole, by its techniques and topics to the culture and the contemporary trends that can be found all around us and surpass us in our everyday life sometimes visibly and sometimes not. [6]

7 Π Ρ ΟΛΟ Γ Ο Σ Το graffiti αποτελεί κυρίως ένα νεανικό τρόπο έκφρασης. Ένα σπρέι στα χέρια νεαρών αρκεί για να δημιουργήσουν ένα έργο τέχνης, να εκφραστούν, να περάσουν τα μηνύματα τους, όπως λένε οι ίδιοι και να βάλουν λίγο χρώμα στην καθημερινότητα τους. Το graffiti είναι μια έννοια που για πολλούς έχει την εκδοχή βανδαλισμού και κακοποίησης της δημόσιας περιουσίας, για κάποιος άλλους όμως αποτελεί ένα μέσω έκφρασης και αντίδρασης που τελικά εξελίσσεται σε τέχνη. Τα graffiti είναι η τέχνη του δρόμου, κραυγές αποτυπωμένες συνήθως από ομάδες νέων που επιθυμούν να δώσουν το στίγμα τους στην ανώνυμη μουντάδα της πόλης. Πολλοί είναι αυτοί που δεν τους αρέσουν και τα θεωρούν μουτζούρες, ενώ άλλοι τα θαυμάζουν και τα βλέπουν ως μικρά έργα τέχνης, και σιγά - σιγά τα graffiti γίνονται αποδεκτά και τα συναντάει κανείς ακόμα και σε πολιτισμικά δρώμενα. Με τη μελέτη βιβλιογραφιών, τη βοήθεια του internet, προσωπική ερευνά και συλλογή εικόνων graffiti που απεικονίζονται στους τοίχους της πόλης του Ηρακλείου και μια συνέντευξη, που απαντήθηκε από ένα δημιουργό graffiti η εργασία αυτή περιέχει όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούσα να συγκεντρώσω για το φαινόμενο αυτό και την εξέλιξη του. [7]

8 Κ Ε ΦΑ Λ Α Ι Ο I Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Η ελευθερία της έκφρασης και του λόγου στις μέρες μας είναι ένα αμφιλεγόμενο θέμα που απασχολεί τον καθένα καθώς επηρεάζει εμάς και τους ανθρώπους που ζουν γύρω μας. Το graffiti αποτελεί μια μορφή λόγου και έκφρασης η όποια όταν πρωτοεμφανίστηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού δεν έγινε καθόλου αρεστή ούτε αποδεκτή, καθώς θεωρήθηκε ως μόλυνση του αστικού τοπίου. Σταδιακά αυτή η εικόνα για τα graffiti άρχισε να εξασθενεί, όχι εντελώς, καθώς τη συναντά κανείς πλέον και σε πολιτισμικές εκδηλώσεις, αυτή η τέχνη πλέον έχει αρχίσει να διεισδύει σε εκθεσιακούς χώρους και μουσεία. Στο δεύτερο κεφάλαιο θα αναφερθούμε στην έννοια του graffiti και πιο συγκεκριμένα θα δοθεί ο ορισμός του, η ιστορία του και η εξέλιξη του σε βάθος χρόνου. Στο τρίτο κεφάλαιο θα ασχοληθούμε με τα είδη του graffiti, τα χαρακτηρίστηκα και το περιεχόμενο του. Θα ορίσουμε το προφίλ ενός καλλιτέχνη graffiti, θα εξηγήσουμε την διαδικασία δημιουργίας του graffiti και θα παρουσιάσουμε τους λόγους που ωθούν κάποιον στο να συμμετάσχει στη δημιουργία του. Στο τέταρτο κεφάλαιο θα δούμε τις αντικρουόμενες απόψεις που επικρατούν για το τι είναι τελικά το graffiti, τέχνη, τρόπος έκφρασης ή βανδαλισμός και μόλυνση του αστικού τοπίου. Το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στη θέση του graffiti εκτός από το δημόσιο και στον ιδιωτικό χώρο. Περιγράφεται ο ορισμός των φεστιβάλ graffiti και αναφέρονται ορισμένα από αυτά, που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ελλάδα, καθώς και η έκθεση graffiti σε μουσεία κάτι το οποίο, βοήθα την τέχνη αυτή στην περαιτέρω αναγνώριση και εξέλιξη της. Στο έκτο κεφάλαιο, και ερευνητικό κομμάτι της εργασίας, θα μελετήσουμε κάποια από τα graffiti που υπάρχουν στην πόλη του Ηρακλείου κατηγοριοποιώντας τα ανάλογα με το περιεχόμενο τους. Έπειτα θα αναφερθούμε σε δράσης του Κεθεα, μέσω της δημιουργίας graffiti και στο σκοπό αυτών. Τέλος θα αναλύσουμε το σχετικά νέο εγχείρημα, τη σχεδίαση graffiti σε σχολικά συγκροτήματα, με στόχο να δώσουν χρώμα και ζωή στους κενούς τοίχους. [8]

9 Κ Ε ΦΑ Λ Α Ι Ο II Ε Ι Σ Α Γ Ω Γ Η Σ Τ Η Ν Ε Ν Ν Ο Ι Α ΤΟΥ G R A F F I T I ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ GRAFFITI Το graffiti ως μέσο επικοινωνίας βρίσκεται μεταξύ τέχνης και γλώσσας. Graffiti, ή στα ελληνικά τοιχογράφημα είναι η αναγραφή κειμένου, συνθημάτων ή ζωγραφικών παραστάσεων σε επιφάνειες που συνήθως βρίσκονται σε δημόσιους χώρους (για παράδειγμα σε τοίχους). 1 Αρχικά, ο όρος graffiti, πιθανολογείται ότι χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει τα κριτικά πολιτικά σχόλια που χαράσσονταν σε δημόσιες μαρμάρινες επιφάνειες επί των ημερών του Καίσαρα. 2 Η χρήση του όρου για την περιγραφή παλαιότερων μορφών δημόσιας γραφής ή εγχάραξης, όπως για παράδειγμα σπηλαιογραφίες, είναι σύγχρονη. Στα νεότερα χρόνια, ο όρος αυτός καθιερώθηκε να αναφέρεται σε κάθε παράνομη δημόσια γραφή, με κάθε λογής αισθητική, μέσο και κίνητρο. Ακόμη πιο σύγχρονα, συγχέεται με την συνθηματογραφία και την τοιχογραφία. Τα παραπάνω προκάλεσαν σύγχυση αναφορικά με τον όρο, αφού ξάφνου περιλάμβανε εξαιρετικά πολλές και, συχνά, εκ διαμέτρου διαφορετικές, τόσο σε επίπεδο αισθητικής όσο και προθέσεων, εκφράσεις. Η πρώτη απόπειρα κατηγοριοποίησης ανήκει στον Dundes (1966) και στη συνέχεια ακολουθούν και άλλες. Γίνεται κατανοητό ότι ο όρος, τα πρώτα του χρόνια, γίνεται αντιληπτός ως μια μορφή πολιτικής πράξης, ενώ αργότερα συνδέεται με την παρανομία και το βανδαλισμό. Όταν το σύγχρονο graffiti κάνει την εμφάνισή του, οι δραστηριοποιούντες το αποκαλούν «writing» 3, απ όπου προέρχεται και ο αυτοπροσδιορισμός τους ως «writers». Ο όρος graffiti δεν επιλέχθηκε από τους writers, αλλά προσδόθηκε σε αυτούς. Μιλώντας για το graffiti, μια ετυμολογική αναζήτηση του όρου μοιάζει αναγκαία, αφού είναι πιθανόν να μας δώσει κάποιες πληροφορίες αρκετά χρήσιμες. Ο όρος «graffiti» είναι ο πληθυντικός της ιταλικής λέξης «graffito», που αποτελεί το ουσιαστικό του ρήματος «graffiare», που σημαίνει χαράζω. Το «graffiare» προέρχεται από το λατινικό «graphium» το οποίο με την σειρά του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «γραφείον», που υπήρξε στην αρχαιότητα όργανο γραφής. 4 1 Κ. Αβραμίδης, «Graffiti υποκουλτούρα. Η σημασία του χώρου στο δρόμο προς τη φήμη», Σελ Κ. Ιωσηφίδης, 1997, «Το Graffiti στην Ελλάδα», Εκδ. Οξυ, Αθήνα, Σελ Το «Writing» είναι ένα μέρος της φράσης «Writing on the wall», το οποίο μπορεί να μεταφραστεί και ως «γράφοντας» και ως «γραφή». Επομένως είναι κατά ένα μέρος ρήμα και κατά ένα μέρος όνομα, κάτι που το καθιστά γερούνδιο (Gerund). 4 Τεγόπουλος Φυτράκης, 2007, «Μείζον Ελληνικό λεξικό», Εκδ. Πατάκη, Αθήνα [9]

10 Στα Ελληνικά ο όρος graffiti αποδίδεται (Μπαμπινιώτης, 1998 : 428, Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας) ως κάθε σχέδιο ζωγραφικών παραστάσεων, αρχικών γραμμάτων ή συναισθημάτων που ζωγραφίζονται με ψεκαστήρα (σπρέι) κυρίως πάνω σε χτισμένες επιφάνειες, τοίχους ή πεζοδρόμια και αποτελεί συνήθως τρόπο προσωπικής έκφρασης ή διαμαρτυρίας. Χρησιμοποιείται συνήθως τονιζόμενο στην προπαραλήγουσα (γκράφιτι) ή σπανιότερα στην παραλήγουσα (γκραφίτι). Η ξένη λέξη graffiti είναι στον πληθυντικό ενώ στον ενικό γίνεται graffito. Στην Ελληνική γλώσσα είναι συνηθέστερη η χρήση της λέξης γκράφιτι και στον ενικό και στον πληθυντικό (άκλιτο ως ξένη λέξη). ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ GRAFFITI Το graffiti, όπως αυτό γίνεται αντιληπτό σήμερα, έχει τη δική του ιστορία και εξέλιξη στο χρόνο. Εξαιτίας του γεγονότος ότι τα graffiti αναπτύσσονται κυρίως σε τοίχους συνδέθηκαν σαν κίνημα με τις τοιχογραφίες. Υπάρχουν πολλοί που αναζητούν το ιστορικό αντίστοιχο στις βραχογραφίες των σπηλαίων, στις πρώτες δηλαδή απόπειρες των ανθρώπων να αναπαραστήσουν το περιβάλλον τους αλλά και να επέμβουν στην μορφή και την όψη του κοινωνικού τους χώρου. Όσων αφορά το graffiti, όπως το γνωρίζουμε στη σύγχρονη εποχή, το «κίνημα» ξεκίνησε γύρω στο Ουσιαστικά άρχισε από νέους που έγραφαν τα ονόματα τους ή το ψευδώνυμο τους σε τοίχους, ταχυδρομικά κουτιά, καρτοτηλέφωνα, υπόγειες διαβάσεις και στη συνέχεια στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο/μετρό. Αρχικά την κίνηση του βαψίματος αυτού την αποκαλούσαν «hitting» και έπειτα «tagging». Ο σημαντικότερος παράγοντας για την ανάπτυξη της τέχνης αυτής ήταν ο ανταγωνισμός μεταξύ των ομάδων ή και ατομικών καλλιτεχνών. Το graffiti αρχικά χρησιμοποιούνταν από πολιτικούς ακτιβιστές για να δημοσιοποιήσουν τις δηλώσεις τους και από συμμορίες του δρόμου με σκοπό τη διαχώριση των περιοχών τους. Η Φιλαδέλφεια ήταν τόσο η γενέτειρα όσο και η πρωτεύουσα του graffiti τα πρώτα χρόνια. 6 Πιο συγκεκριμένα, ο writer με το όνομα Cornbread είναι αυτός που θεωρείται ο πατέρας του σύγχρονου graffiti, όταν ξεκίνησε να γράφει το όνομά του στις αρχές του Ο ίδιος, σε συνέντευξή του, δηλώνει ότι «όλοι μιλούσαν για μένα όσο περισσότερο μιλούσαν, τόσο περισσότερο έγραφα». Όλα αλλάζουν όταν, το πρωί της 21ης Ιουλίου του 1971, η εφημερίδα New York Times αφιερώνει το εξώφυλλό της στον writer Taki183, με το αντίστοιχο άρθρο 7. Αυτό που προσπαθούσαν να κάνουν οι ίδιοι οι writers, το έκαναν τα μέσα για αυτούς, βοήθησαν στη διάδοση και εξάπλωσή του graffiti. Μετά το ιστορικό αυτό άρθρο, η Νέα Υόρκη μετατρέπεται όχι μόνο σε αμερικανική αλλά και σε παγκόσμια πρωτεύουσα του graffiti. Ο Taki183, χρησιμοποιώντας έναν απλό ανεξίτηλο μαρκαδόρο έκανε κατανοητή την αναγκαιότητα για χρήση του ψευδώνυμου. Με λίγα λόγια, έβαλε τις βάσεις για τη μετέπειτα εξέλιξη του graffiti, έδειξε την στρατηγική. Η διεθνής κοινότητα των graffiti αναγνωρίζει στην Ελλάδα την πρωτιά στην ανάδειξη αυτής της ανώνυμης τέχνης, καθώς ο Taki183 ήταν ένα Ελληνόπουλο της 5 Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. 6 N. Ganz, 2004, «Graffiti world. Street art from five continents», Thames and Hudston, London, σελ. 8 7 New York Times, 21/7/1971, Άρθρο: «Taki 183 Spawns Pen Pals», Σελ. 37 βρίσκεται αναρτημένο στη σελίδα: Tελευταία επίσκεψη : 10/5/2015 [10]

11 διασποράς. Το Taki ήταν το ψευδώνυμο για το κανονικό του όνομα Δημήτριος και το 183 ήταν ο αριθμός της οδού που ζούσε. Η εμφάνιση αυτού του παράξενου ονόματος μαζί με τον αριθμό κίνησε την περιέργεια όλων, εξ ου και το άρθρο των New York Times. Αυτός πήρε όλη τη δόξα και το σεβασμό, αυτός ήταν και ο πρώτος king ως ο πιο αναγνωρισμένος writer. Βέβαια, πριν τον Taki183 είχαν προηγηθεί κι άλλοι, όπως για παράδειγμα ο Julio204, για τον οποίο μιλά ο Taki στο προαναφερθέν άρθρο. Το συγκεκριμένο άρθρο διαδίδει το graffiti και ο Taki183 βρίσκει εκατοντάδες μιμητές. Το μεγάλο πλήθος νέων writers λειτούργησε εξελικτικά, αφού μέσα σε έναν τόσο μεγάλο αριθμό δεν μπορούσαν να ξεχωρίσουν οι μονάδες. Τότε το στυλ αρχίζει να αναπτύσσεται με στόχο την διαφοροποίηση από την μάζα. Πέρα από το στυλ όμως τίθενται και οι παράμετροι των δύσκολων επιφανειών και του μεγέθους. Με τις νέες αυτές παραμέτρους, το σπρέι παίρνει την θέση του μαρκαδόρου, χωρίς βέβαια ο τελευταίος να εγκαταλειφθεί μέχρι τις μέρες μας. Πρωτοπόροι προς αυτήν την κατεύθυνση, δηλαδή writers που ξεχώρισαν μέσω του στυλ και της παραγωγικότητάς τους και άφησαν εποχή, ήταν οι Seen72, Lady Pink, Zephyr, Iz the Wiz, Dondi, Stay High 149, Cope 2, Stash, Chino, Lee, Futura 2000, Tracy Το graffiti, λοιπόν, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, δε δημιουργήθηκε εν κενό. Πριν εμφανιστούν οι πρώτες υπογραφές στη Νέα Υόρκη, ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο είχε ήδη διαμορφωθεί, τέτοιο που να δικαιολογεί την ανάδυση του graffiti εκεί και τότε. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε μια χρονική περίοδο που συμπίπτει με αυτή του Ψυχρού Πολέμου, επιθυμούν να επιβάλουν το καπιταλιστικό τους σύστημα, μέσα σε ένα πνεύμα ιμπεριαλιστικό, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουν ισχυρά και χρόνια ζητήματα εντός τους, όπως η πολύεθνικότητα και ο ρατσισμός. Πολλοί writers της πρώτης γενιάς μιλούν τόσο για τις άθλιες συνθήκες όσο και για την αδυναμία να ξεφύγουν, να γίνουν «κάτι», να γίνουν γνωστοί. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γεννιέται το graffiti, και με σύμμαχο τον χώρο της πόλης, οι writers αρχίζουν να διεκδικούν την παρουσία τους πάνω σε αυτόν επί ίσοις όροις. Διεκδικούν το δικαίωμα να εκφράζονται και να επικοινωνούν, διεκδικούν το δικαίωμα να γίνουν κάτι άλλο από αυτό στο οποίο καταδικάστηκαν. Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ GRAFFITI ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Αυτά τα «μυστηριώδη» πολύχρωμα σχέδια εμφανίστηκαν στην Ελλάδα γύρο στο Ξεκίνησαν με σχέδια και μηνύματα πάνω στα βαγόνια του ηλεκτρικού και των τρένων. Η ελληνική κοινωνία τότε αντιμετώπισε το θέμα κάπως επιφυλακτικά χωρίς να δώσει ιδιαίτερη έκταση. Αργότερα, όμως η τέχνη αυτή απέκτησε πολλούς οπαδούς και διαδόθηκε ευρέως, έχοντας πάντα μια ιδιάζουσα σχέση με τη μουσική Hip-Hop. Έπειτα εμφανίστηκαν και τα πρώτα διεθνή περιοδικά το «Truecolors» και «Stylewars» τα οποία ασχολήθηκαν με το graffiti και προώθησαν τη "φιλοσοφία" του. Το 1998 καθιερώθηκε ο θεσμός του Πανελλήνιου Φεστιβάλ Graffiti σε συνεργασία με την Ελληνοαμερικανική Ένωση ενώ στα τέλη του ίδιου χρόνου κυκλοφόρησε και ο πρώτος ολοκληρωμένος κατάλογος-λεύκωμα ελληνικού graffiti. Στην Ελλάδα το graffiti, σε αντίθεση με τα αστικά γκέτο των ΗΠΑ, δεν αποτελεί έκφραση του περιθωρίου. Μάλιστα, επειδή τα σπρέι είναι αρκετά ακριβά, θεωρείται ακριβό χόμπι και πολλοί από τους νεαρούς γκραφιτάδες ανήκουν πλέον [11]

12 στη αστική και μεγαλοαστική τάξη. Οι περισσότεροι είναι ηλικίας 12-30, βγαίνουν σε ομάδες όταν πέσει η νύχτα και στόχο έχουν να κάνουν την πόλη πιο φωτεινή και χαρούμενη. Το graffiti στη Ελλάδα, δεν έχει κάποια συγκεκριμένη ταυτότητα, αν και πολλές φορές συνδέεται με την αμφισβήτηση και την ανυπακοή. Το πρώτο Hall of Fame, μια νόμιμη, ή οικειοποιημένη, περιοχή-τοίχος που φιλοξενεί graffiti, έγινε στη Ελλάδα το Αγαπημένες επιφάνειες, είναι οι εξωτερικοί τοίχοι κτιρίων αλλά και εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα, λεωφορεία, τρένα, ρολά καταστημάτων. Όπως σε κάθε ομάδα, έτσι και σε αυτή των γκραφιτάδων, υπάρχουν αξίες όπως είναι η φήμη, η καλλιτεχνική έκφραση, αλλά και η δύναμη. Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει το στυλ. Είναι η προσωπική φωνή που βγαίνει μέσα από το graffiti. Όσο πιο αυθεντικό είναι το στυλ τόσο πιο γνωστός και σεβαστός θα γίνει στο χώρο του ο γκραφιτάς. Η διάρκεια ζωής ενός graffiti είναι από 1 ημέρα έως πολλά χρόνια. Στην Ελλάδα έχουμε ευτυχήσει να φιλοξενούμε τοιχογραφίες από τα αρχαία χρόνια, σε μέρη που είναι γνωστά ανά την υφήλιο, όπως αυτά στην Κνωσό και στην Σαντορίνη. Γνωστές στο ευρύ κοινό είναι και οι λαϊκές ζωγραφιές - τοιχογραφίες του Θεόφιλου που «διασώθηκαν», αποκαθηλωμένες από τον πρωτογενή τους χώρο. Πέρα από αυτές, όμως, ελάχιστες είναι οι τοιχογραφίες που έχουν γίνει από Έλληνες καλλιτέχνες στο πρόσφατο παρελθόν, τοιχογραφίες οι οποίες ζωγραφίστηκαν στον δρόμο και σε κοινή δημόσια θέα. Ελάχιστες είναι και οι πρωτοβουλίες των πολιτών για το ίδιο αντικείμενο. Όσον αφορά όμως την αναγραφή συνθημάτων graffiti, εδώ έχουμε μια μεγάλη παράδοση. 8 Στην κατοχική Ελλάδα, στη μεταπολεμική περίοδο και ιδιαίτερα στη δικτατορική επταετία, το σύνθημα πήρε τη μορφή της αντίστασης. Η εποχή της μεταπολίτευσης στιγματίστηκε με τα πολιτικά συνθήματα, το πιο σταθερό όμως και επανεμφανιζόμενο σύνθημα ήταν και είναι εκείνο που εκφράζει την αναρχοαυτόνομη αντίληψη. Σήμερα ρατσιστικά, οικολογικά, αναρχικά, θρησκευτικά, συνθήματα γηπέδου, συνεχίζουν την παρουσία τους, στους τοίχους των πόλεων ανά την Ελλάδα. Στα τέλη του 80 το graffiti θεωρήθηκε ως χουλιγκανισμός διότι μέχρι τότε ήταν κυρίως προνόμιο των οπαδογράφων, ενώ στις αρχές του 90, πολιτικό λόγω των πολιτικών μηνυμάτων που εξέφραζε. Απ την αρχή πάντως της εμφάνισης τους, τα graffiti είχαν να αντιμετωπίσουν την κοινωνική προκατάληψη, τα taboo και τον νόμο. Σήμερα το graffiti προσαρμόζεται στις νέες καταστάσεις. Καθώς οι ανάγκες για μεγαλύτερη αμεσότητα του μηνύματος σε λιγότερο χρόνο αυξάνονται, οι writers μεταφέρουν την παραγωγή του graffiti μέσα στο σπίτι. Πολλοί από αυτούς, περισσότερο συνειδητοποιημένοι και απενοχοποιημένοι, δημιουργούν υπό την «προστασία» του σπιτιού τους και έπειτα τοποθετούν τη δουλειά τους στην πόλη. Το graffiti που στηρίχθηκε στα αυτοκόλλητα άρχισε να γίνεται πολύ δημοφιλές, σε σημείο που σήμερα να χαίρει σεβασμού. Βιβλία εκδόθηκαν για τα stickers ή stencil 9 graffiti και διαφημιστικές εταιρίες άρχισαν ήδη να μιμούνται τη μορφή του, 8 Κ. Ιωσιδίδης, 2007, «Στο δρόμο», Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, σελ Η έκρηξη του επονομαζόμενου stencil graffiti ήταν τόσο μεγάλη τα τελευταία χρόνια, που συνοδεύτηκε από μια έκδοση αφιερωμένη σε αυτό. T. Manco, 2004, «Street logos», Λονδίνο, Thames & Hudson. Επίσης το stencil στις περισσότερες σύγχρονες εκδόσεις graffiti καταλαμβάνει μεγάλο μέρος. [12]

13 θεωρώντας την εξαιρετικά πετυχημένη. Το graffiti διανύει τώρα μια περίοδο που οι writers εξερευνούν όλα τα μη παραδοσιακά μέσα. Η αρνητική χροιά που κουβαλάει χρόνια τώρα η λέξη graffiti μετονομάζεται σε street art, μιας και οι εικόνες που παράγουν οι νέοι writers είναι πιο εύπεπτες, όχι όμως κατανοητές στην ουσία τους, από το μεγαλύτερο μέρος πολιτών. Σχετικά πρόσφατα, στις 9 Ιουλίου του 2004, οι New York Times παρουσίασαν ένα άρθρο 10 στο οποίο διευκρινίζονταν τα στοιχεία αυτού του νέου κινήματος, προβάλλονταν writers όπως οι Swoon, Revs και Obey. Άρθρα σαν και αυτό έχουν την πιθανότητα να καταφέρουν ότι πέτυχε και το άρθρο με τον Taki 183 τριάντα χρόνια πριν. Μέσα στην ολοένα αυξανόμενη παραγωγή street art, άρθρα όπως αυτό σηματοδοτούν μια επικείμενη δεύτερη ακμή του graffiti. Η συσσωρευμένη εμπειρία των writers του σήμερα, τόσο σε σχέση με τα υλικά και τη χρήση τους όσο και με τις νέες ελκυστικές τεχνολογίες, τους οδήγησαν στη δημιουργία μιας καινούριας και ιδιότυπης γλώσσας. Η εξέλιξη των στυλ φτάνει στο έπακρο. Οι τρισδιάστατες απεικονίσεις των ονομάτων και των σχεδίων μοιάζουν να βγήκαν από οθόνη υπολογιστή. 10 New York Times, 09/07/2004, Το άρθρο: «Lawbreakers, Armed with Paint and Paste», Το άρθρο βρίσκεται αναρτημένο στο: Τελευταία Επίσκεψη: 24/04/2015 [13]

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ III ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ GRAFFITI ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ GRAFFITI Τo graffiti ως μέσο έκφρασης είναι πολλές φορές δύσκολο στην κατανόηση και την αποκωδικοποίηση του, κυρίως για όσους δεν έχουν μυηθεί σε αυτού του είδους την τέχνη. Η σκληρή επιφάνεια των τοίχων, τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την δημιουργία του και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες δημιουργούνται αποτελούν επίσης σημαντικούς παράγοντες, τους οποίους πρέπει να λάβει κανείς υπόψη του όταν πρόκειται να σταθεί στην καλλιτεχνική αξία ενός έργου. Γιατί μπορεί το graffiti να είναι μια μορφή τέχνης με την οποία μπορεί να ασχοληθεί ο καθένας, αρκεί να διακατέχεται από την ανάγκη να αφήσει το στίγμα του, τις σκέψεις του και την ετοιμότητα να ρισκάρει, αλλά καθώς το στυλ εξελίσσεται γίνεται φανερό πως για να ξεχωρίσει κανείς πρέπει να διαθέτει ιδιαίτερες ικανότητες και ταλέντο. Το graffiti γίνεται σε εξωτερικούς τοίχους (συνήθως σε τοίχους στους δρόμους) και μπορεί να αποτελείται από συνθήματα, ζωγραφική, διαμαρτυρία ή και αυτοσχέδια ποιήματα. Αν και δεν υπάρχουν πολλές μελέτες για τα είδη του graffiti, ως τώρα, έχουν αναδειχτεί κάποια, που αναγνωρίζονται σχετικά εύκολα από κάποιον που είναι γνώστης των τεχνοτροπιών του. Αυτά είναι: Tο Tag. Είναι το πιο συνηθισμένο στυλ. Αποτελεί την υπογραφή του writer, και την απεικόνιση του ονόματος του, σχεδιασμός μιας περίπλοκης και ακατανόητης λεκτικά υπογραφείς, το σήμα που δηλώνει ότι πέρασε από ένα τοίχο. 11 Πολλές φορές μάλιστα γίνονται με μαρκαδόρο και όχι αποκλείστηκα με σπρέι, ειδικά τα tags μικρού μεγέθους. Στα τέλη της δεκαετίας του 90 έγινε μόδα μαζικά, ανεβάζοντας κατακόρυφα τις πωλήσεις μαρκαδόρων, αλλά σήμερα βρίσκεται μάλλον σε ύφεση. Υπογραφές εμφανίστηκαν πρώτα στα δημόσια μέσα μεταφοράς και έπειτα πέρασαν παντού, σε δημόσια και ιδιωτικά κτίρια, σχολεία, πεζοδρόμια. Το tagging έχει άμεση σχέση με το «βανδαλισμό» που προκύπτει όταν διαφορετικές υπογραφές μάχονται για μια θέση στην επιφάνεια του τοίχου σκεπάζοντας η μία την άλλη. Επίσης αυτό το είδος graffiti πέραν της υπογραφής δεν κόμισε ούτε ένα ασήμαντο έστω μήνυμα, ήταν σαν οι νεαροί να έβαζαν την υπογραφή τους σε κάτι που δεν τους ανήκει, και δεν τους ενδιέφερε να το καταλάβουν. Το μόνο που τους ένοιαζε ήταν να οικειοποιηθούν για λίγο τον τοίχο Μ. Ανδριωτάκης, 2005, «Σχέδια πόλης», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. [14]

15 Το Piece. Ο όρος προέρχεται από το masterpieces και φανερώνει την τάση να αντιμετωπιστεί το graffiti ως έργο τέχνης. Αποτελεί μια λεπτομερέστατη δουλεία, μια στιλιστική άσκηση με περίτεχνες συλλήψεις, όσον αφορά την τεχνική, το στυλ των γραμμάτων («τετράγωνα», «φούσκες», «με σκιές» κτλ.) και την σύνθεση των χρωμάτων που συνήθως είναι πάνω από τρία. Τα pieces είναι πιο χρονοβόρα και αποτελούν την πιο χαρακτηριστική μορφή αδειοδοτημένου graffiti, προσεγγίζοντας περισσότερο την κοινή αντίληψη περί τέχνης. 13 Σκοπός πλέον δεν είναι μόνο να δηλωθεί η παρουσία του writer αλλά να δοθεί έμφαση και στην καλλιτεχνική αξία του έργου. Για τη δημιουργία του πρέπει κανείς να προσέξει κάποια συγκεκριμένα στοιχεία που προσθέτουν αξία και σεβασμό στο έργο. Επειδή η απευθείας αποτύπωση σε μια μεγάλη επιφάνεια ενός piece, που συχνά αποτελεί μια ολόκληρη σύνθεση είναι εξαιρετικά δύσκολη, έως αδύνατη, οι writers συνηθίζουν να σχεδιάζουν το περίγραμμα των παραστάσεων και να σημειώνουν λεπτομέρειες σχετικά με την ολοκλήρωση του. Αυτά τα περιγράμματα στη συνέχεια είναι ο οδηγός τους για τη μεταφορά του έργου στον τοίχο. Το Throw-up. Είναι ένα πολύ γρήγορο graffiti, όχι ιδιαίτερα πολύπλοκο σχεδιαστικά, που συνήθως γίνεται με δύο ή τρία χρώματα (μερικές φορές ακόμα και με μόνο ένα). Λέγεται και Fill-in (από το γέμισμα του εσωτερικού των γραμμάτων) και πρόκειται ουσιαστικά για ένα διαγωνισμό ταχύτητας, όχι πολύ υψηλής αισθητικής, αλλά εκρηκτικών αντανακλαστικών, τα οποία στους καιρούς της ποινικοποίησης του graffiti ήταν απαραίτητα Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. 14 Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. [15]

16 Το Wildstyle. Μια πολύ περίπλοκη μορφή. Εδώ τα γράμματα συνδέονται μεταξύ τους, έχουν τόξα, καμπύλες και συνδετικά σημεία που συγχωνεύονται «κλειδώνοντας» το ένα μέσα στο άλλο κάνοντας ιδιαίτερα δύσκολη την αποκωδικοποίηση τους από τους αμύητους. 15 Οι ιδιαίτερες συνθήκες όμως που επηρεάζουν και διαμορφώνουν την τέχνη του δρόμου οδήγησαν στην αναζήτηση νέων μορφών έκφρασης πάνω στους τοίχους. Οι καλλιτέχνες πειραματίστηκαν με νέα υλικά όπως τα αυτοκόλλητα, με νέες τεχνικές όπως η δημιουργία stencil για την αναπαραγωγή της ίδιας εικόνας, με τη χρήση της ψηφιακής τεχνολογίας και του διαδικτύου και έτσι προέκυψαν νέα είδη που εντάσσονται στην κατηγορία του graffiti με την ευρύτερη έννοια της αποτύπωσης των μηνυμάτων στους δημόσιους χώρους της πόλης. Αυτά τα είδη είναι: Το Stencil. Το πιο διαδεδομένο στυλ graffiti. Πρόκειται για μια εξαιρετικά απλή τεχνική, που απαιτεί κυρίως εκτός από τα ελάχιστα υλικά μέσα και το σταθερό χέρι, επινοητικότητα, θάρρος και φαντασία. 16 Αν κάνεις τυχαίνει να έχει ταλέντο στο σχέδιο, τόσο το καλύτερο. Οι υπόλοιποι μπορούν να αρκεστούν είτε σε σχέδια άλλων η σε μιμήσεις ή αντιγραφές. Απαραίτητα εφόδια για τη δημιουργία του είναι ένα μολύβι, ένα χαρτόνι, ένα ψαλίδι και ένα σπρέι ή οποιαδήποτε άλλη μπογιά. Στο χαρτόνι σχεδιάζεται ένα σχέδιο σαν πατρόν και με το ψαλίδι κόβονται τα σημεία του που θα βαφτούν μετά, με τη βοήθεια του σπρέι. Φτιάχνεται έτσι μια ιδιότυπη σφραγίδα που αναπαριστά ένα στοιχειώδες σχέδιο ή πολύ συχνά μια φράση (λέξη) σχόλιο, το οποίο «χτυπιέται» κατόπιν στους τοίχους της πόλης. Τα stencil είναι πολύ εύκολα στην κατανόηση τους ακόμα και από άτομα που δεν έχουν καμία σχέση με το graffiti. 15 Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. 16 Κ. Ιωσιδίδης, 2007, «Στο δρόμο», Εκδ. Μεταίχμιο, Αθήνα, σελ. 13 [16]

17 Πολλά απ τα stencil που παρουσιάζονται στις πόλεις σήμερα, ειδικά τα τελευταία χρόνια της κρίσης, εκφράζουν άμεσα ή έμμεσα κάποιο πολιτικό μήνυμα με ή χωρίς τη χρήση λέξεων. Το Negativegraffiti, δηλαδή το graffiti που είναι φτιαγμένο σαν να βλέπει κανείς το αρνητικό της αρχικής εικόνας, Τα Τρισδιαστατα graffiti. Είτε πρόκειται για κιμωλία, είτε πάνω σε τοίχους ή στο δρόμο, αντιπροσωπεύει ένα νέο τρόπο συνδέσμου της γνώσης που απορρέει από τεχνικές ζωγραφικής της Αναγέννησης μαζί με τις καταπληκτικές μοντέρνες τεχνικές που χρησιμοποιούν στις μορφές τέχνης πάνω στο δρόμο. Αυτοί οι 3D καλλιτέχνες δίνουν πραγματικά ένα διαφορετικό νόημα στα graffiti, αυτό που αποκλίνει από τις συμβατικές αντιλήψεις Newsbeat.gr, 14/03/2015, Άρθρο: «Η ανατρεπτική τέχνη του graffiti», Βρίσκεται αναρτημένο στη σελ.: Τελευταία επίσκεψη: 28/04/2015 [17]

18 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ KAI ΜΗΝΥΜΑΤΑ Οι λειτουργίες των graffiti είναι πολλές και εξαρτώνται από τις στοχοθεσίες των δημιουργών τους και από τους τύπους επικοινωνίας που αρθρώνονται σε ορισμένο πλαίσιο. Τα κίνητρα των δημιουργών τους μπορεί να ποικίλουν. Η επιθυμία αισθητικής έκφρασης, η υπαρξιακή αναζήτηση, η ψυχολογική ένταση, η προβολή μιας προσωπικής ταυτότητας, η πολιτική παρέμβαση, ο κοινωνικός σχολιασμός, και η επιθυμία κυριαρχικής παρουσίας σε ένα διεκδικούμενο χώρο είναι ορισμένοι παράγοντες που μπορούν να παρακινήσουν ένα δημιουργό στην παραγωγή graffiti. Το περιεχόμενο του δεν είναι στατικό, είναι ανοικτό, πολύσημο και πολυεπίπεδο και ως εκ τούτου μπορεί να ερμηνευτεί με διαφορετικούς τρόπους. Έτσι μπορεί να έχει ριζοσπαστικό, ανατρεπτικό και αντισυμβατικό περιεχόμενο ενώ σε άλλες περιπτώσεις να αναπαράγει κοινωνικά στερεότυπα, ρατσιστικές και σεξιστικές αντιλήψεις. Παρομοίως η ερμηνεία του μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την οπτική που το προσεγγίζει ο αναγνώστης του. Το να δημιουργείς σημαίνει ότι θέλεις να πεις κάτι, μέσω του graffiti λοιπόν ο δημιουργός συνήθως : Εκφράζει συναισθήματα Πολιτικά μηνύματα Ανθρωπιστικά μηνύματα [18]

19 Υπαρξιακές αναζητήσεις Περιβαλλοντικά μηνύματα Το θέμα που πραγματεύεται κάθε graffiti, διαφέρει ανάλογα με την εποχή, τον τόπο αλλά και τον εκάστοτε writer. Το περιεχόμενο του μπορεί να είναι : Διανοούμενο [19]

20 κήρυγμα λαϊκής σοφίας πολιτικό κοινωνικό θρησκευτικό ερωτικό χυδαίο εντελώς προσωπικό. [20]

21 ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ Κ ΑΛΛΙΤ ΕΧΝΗ GRAFFITI Σύμφωνα με την ψυχίατρο Μαρία Διαλλινά το graffiti είναι μία μοναχική κραυγή επικοινωνίας. Με άλλα λόγια, το μοναχικό άτομο θέλοντας να επικοινωνήσει αισθήματα απελπισίας, θυμού, εξέγερσης και διαμαρτυρίας απέναντι σε μία αποξενωμένη πραγματικότητα καταφεύγει στην δύναμη του συμβόλου, στη πλέον αρχικνίτη του μορφή, την εικόνα. Συνεπώς, ο καλλιτέχνης με το σπρέι είναι αυτός που προσπαθεί όχι μόνο να αναπαραστήσει το αστικό περιβάλλον, αλλά να το επανορθώσει τουλάχιστον με τον τρόπο του. Οι καλλιτέχνες του δρόμου, δυστυχώς θεωρούνται βάνδαλοι για την κυρίαρχη κουλτούρα, αν και πολλοί κριτικοί τέχνης, θεωρούν τα graffiti ως ύψιστα καλλιτεχνικά δημιουργήματα. Οι writers ζουν σε μια εντελώς διαφορετική πόλη από αυτή που βιώνουμε οι υπόλοιποι. Δεν κοιτάζουν αλλά παρατηρούν, εντοπίζουν, επεμβαίνουν, γράφουν και διαβάζουν την πόλη. 18 Όχι αυτή που βλέπουμε εμείς αλλά τη δική τους. Λέξεις, αριθμοί, γραμμές, χρώματα και κάθε λογής ακατανόητα σύμβολα γραμμένα στο περίβλημα της πόλης συγκροτούν το προς ανάγνωση κείμενο τους. Μέσω του graffiti θέλουν να περάσουν κάποια έντονα μηνύματα, που όταν κάποιος τα διαβάσει πολλές φορές τον κατακλύζουν συναισθήματα και σκέψεις. Πέρα από την εικόνα της πόλης το graffiti άλλαξε και τον τρόπο με τον οποίο επικοινωνεί ο άνθρωπος. Άλλαξε την αισθητική σκοπιά όχι μόνο των writers αλλά και αυτών που καθημερινά συναντούν στο δρόμο graffiti προκαλώντας του είτε θετικά είτε αρνητικά συναισθήματα. Το προφίλ ενός writer διαμορφώνεται από τα εξής χαρακτηριστικά: Συνήθως είναι άτομα νεαρής ηλικίας (15-30), αλλά στις μέρες μας δραστηριοποιούνται και άτομα μεγαλύτερης ηλικίας ακόμα και ηλικιωμένοι. Χωρίς να κατέχουν επαγγελματική αποκατάσταση, άνεργοι Ανήκουν στο περιθώριο Μοναχικοί και τέλος Άτομα με καλλιτεχνική ευαισθησία. ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤ IΚΑ ΤΟΥ GRAFFITI Οι τρόποι με τους οποίους μπορεί να μιλήσει κανείς για το graffiti είναι πολλοί και διαφορετικοί γιατί ο όρος graffiti είναι πολύ ευρύς και μπορεί να είναι από πολύ γενικός ως πολύ ειδικός, η πράξη του έχει ποικίλες εκδοχές, τόσο σήμερα όσο και σε περασμένους αιώνες, ή στην αρχαιότητα, και επίσης ο καθένας το αντιλαμβάνεται διαφορετικά. Υπάρχουν όμως κάποια χαρακτηριστικά που συναντώνται στο μεγαλύτερο μέρος των graffiti. Τα κύρια χαρακτηριστικά του, είναι: ο εφήμερος χαρακτήρας του η δημόσια έκθεση του και η άμεση επικοινωνία του με το κοινό 18 Απόσπασμα της Ημερίδας Graffiti & Street art στη Στέγη γραμμάτων και Τεχνών, 06/06/2014, «Ασεβής» δημιουργικότητα: Graffiti & Street art στη σύγχρονη κοινωνία και στον αστικό χώρο, βρίσκεται αναρτημένη στη σελ.: Τελευταία επίσκεψη: 28/04/2015 [21]

22 το πρωτότυπο και μοναδικό περιεχόμενο του ο παράνομος χαρακτήρας του και η ανωνυμία του δημιουργού του. Συγκεκριμένα «οτιδήποτε επιπλέει στον δημόσιο χώρο, γίνεται αυτόματα αντικείμενο άμεσης κριτικής.(ανδριωτάκη 2005:18-19).Ο δράστης επικοινωνεί απευθείας τα μηνύματα ή τις αισθητικές του προτάσεις χωρίς να επιζητά αξιολόγηση από ειδήμονες, κριτικούς ή εμπόρους». Δεν χρειάζεται να πας κάπου συγκεκριμένα για να τα δεις, ούτε χρειάζεται να πληρώσεις. Είναι εκεί για όλους και για κανένα. Περιμένουν μέχρι να κεντρίσουν το ενδιαφέρον κάποιου περαστικού. Πέρα λοιπόν από την εφήμερη διάστασή του και από την άμεση επικοινωνία του με το κοινό, ένα άλλο χαρακτηριστικό του είναι η παραβατικότητα (εφόσον δε γίνεται σε νόμιμο και προσυμφωνημένο πλαίσιο) και η ανάγκη πολλών writers να ομαδοποιούνται. ΠΟΙΟΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΠΟΛΟΙ ΕΛΞΗΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΚΑΛΛΙΤ ΕΧΝΗ ΚΑΙ ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΕΝΑ GRAFFITI Οι writers μέσω των graffiti εξωτερικεύουν τα συναισθήματα τους, καταγγέλλουν τη σύγχρονη κοινωνία και παρουσιάζουν τις πιο αθέατες και ενοχλητικές πτυχές της. Σκοπός τους, να τραβήξουν την προσοχή χρησιμοποιώντας κάθε μέσω για αφύπνιση. Αναλαμβάνουν να ζωντανέψουν τα μουντά χρώματα της πόλης με τις δημιουργίες τους. Για μερικούς το ρίσκο είναι το νόημα του graffiti ενώ άλλοι το κάνουν για δημοσιότητα, αυτοέκφραση ή δύναμη. Αναλυτικά οι λόγοι που ωθούν στην δημιουργία ενός graffiti είναι οι ακόλουθοι: 1. Απόκτηση φήμης και κοινωνικής αναγνώρισης. 2. Έκφραση διαμαρτυρίας, εναντίωσης και άρνησης: το graffiti ως γλώσσα των καταπιεσμένων. 3. Η αντίδραση σε συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές: πολιτικός ακτιβισμός. 4. Η έμφυτη τάση του ανθρώπου να παρέμβει στο περιβάλλον. 5. Η έκφραση κοινών ενδιαφερόντων μίας ομάδας. 6. Η απόκτηση αισθητικής εξουσίας. 7. Η απόκτηση εικονικής ταυτότητας. 8. Η ανάγκη του ανθρώπου να νικήσει τη φθορά του χρόνου. 9. Η προσπάθεια ανάπτυξης επικοινωνίας ή διαλόγου. 10. Η επαγγελματική σταδιοδρομία. [22]

23 Μέσω των graffiti οι writers νιώθουν πως αφήνουν κάπου την ετικέτα τους, εκφράζουν τις απόψεις τους, δείχνουν την καλλιτεχνική τους ικανότητα και γίνονται πιο γνωστοί μέσω των ψευδωνύμων τους στην ευρύτερη κοινωνία. Όσων αφορά την δημιουργία του, δεν απαιτούνται κάποιες ιδιαίτερες υλικές προϋποθέσεις. Ένας μαρκαδόρος, ένα σπρέι, ένα αιχμηρό αντικείμενο, χαρτί, ή ένας τοίχος αρκούν για την παραγωγή του και απ αυτή τη σκοπιά μπορεί να θεωρηθεί ως ένα δημοκρατικό μέσω επικοινωνίας. Ωστόσο η διαδικασία που ακλουθεί ο καλλιτέχνης είναι η εξής : Αφού κατασταλάξει στο θέμα, το οποίο θα πραγματεύεται το graffiti και πειραματιστεί στο χαρτί, αναζητά τον τόπο που θα δουλέψει το έργο του. Αν υπάρχει αρκετός χρόνος, πρώτα βάφει τον τοίχο με λευκό πλαστικό για να δημιουργήσει την κατάλληλη επιφάνεια. Στη συνέχεια κάνει το σκίτσο, χρησιμοποιώντας ελαφρύ χρώμα στις πρώτες γραμμές του θέματος στον τοίχο που έχει επιλέξει Έπειτα γεμίζει τις φόρμες με τα βασικά χρώματα Με ένα σκούρο χρώμα τονίζει τις βασικές γραμμές του σχεδίου. Το βήμα αυτό είναι αρκετά σημαντικό για την τελική εικόνα. Δίνει βάθος και προοπτική σε όσα σημεία νομίζει ότι χρειάζεται Βάζει το χρώμα του background, το οποίο αναδεικνύει καλύτερα το βασικό θέμα Καθαρίζει όσα σημεία έχουν στάξει Και τέλος προσθέτει όγκο στα σημεία του σχεδίου στα οποία κρίνει ότι απαιτείται. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ GRAFFITI Στέλιος Φαϊτάκης Σπούδασε στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας. Στα μέσα της δεκαετίας του 90 διακρίθηκε ως καλλιτέχνης του graffiti ζωγραφίζοντας κυρίως στους δρόμους της ελληνικής πρωτεύουσας. Ευρύτερα γνωστός έγινε το 2008 από τη συμμετοχή του στην 1η Μπιενάλε της Αθήνας με την εντυπωσιακή τοιχογραφία «Ο Σωκράτης πίνει το κώνειο». Τότε φάνηκε για πρώτη φορά ένας τολμηρός καλλιτέχνης που είχε τη δύναμη να παρουσιάσει και να υποστηρίξει τις ιδιόμορφες ζωγραφικές του, οι οποίες αψηφούσαν τους προβλέψιμους κανόνες και τις τάσεις που κυριαρχούσαν στον κόσμο της σύγχρονης τέχνης Lifo, 18/09/2013, Άρθρο: «Η Αθήνα, η πρωτεύουσα του graffiti», βρίσκεται αναστημένο στη σελ.: Τελευταία επίσκεψη: 28/04/2015 [23]

24 Αλέξανδρος Βασμουλάκης Ο Αλέξανδρος Βασμουλάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το Το 2007 τελείωσε την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, και είναι γνωστός για τις πραγματικά εντυπωσιακές και θηριώδεις τοιχογραφίες του σε κτίρια της Αθήνας και του υπόλοιπου κόσμου. Ο Βασμουλάκης έχει πραγματοποιήσει συνολικά, πέντε προσωπικές εκθέσεις σε γκαλερί κι εκθεσιακούς χώρους της Αθήνας, της Washington (Η.Π.Α.), και του Λονδίνου. Ασχολείται με την ζωγραφική, την street art, και το installation. Κύριος σκοπός του είναι να επικοινωνεί. 20 ino Ο ino ασχολείται με τη ζωγραφική από το 2000, ενώ ξεκίνησε να ζωγραφίζει τους δρόμους από το Ένα από τα πιο γνωστά του έργα είναι η «Ιστορία του Γκαζιού» στην Τεχνόπολη. Θέλει να δίνει στους τοίχους μια άλλη διάσταση. 21 Sonke Από τους πιο αναγνωρίσιμους street artist της Αθήνας. Τα ασπρόμαυρα κορίτσια με λουλούδια και σγουρά, δαιδαλώδη μαλλιά έχουν γίνει διάσημα και ξεπροβάλλουν σε κάθε γωνιά της πόλης. Ασχολείται 15 χρόνια με το graffiti Lifo, 18/09/2013, Άρθρο: «Η Αθήνα, η πρωτεύουσα του graffiti», βρίσκεται αναστημένο στη σελ.: Τελευταία επίσκεψη: 28/04/ Lifo, 18/09/2013, Άρθρο: «Η Αθήνα, η πρωτεύουσα του graffiti», βρίσκεται αναστημένο στη σελ.: Τελευταία επίσκεψη: 28/04/ Lifo, 18/09/2013, Άρθρο: «Η Αθήνα, η πρωτεύουσα του graffiti», βρίσκεται αναστημένο στη σελ.: Τελευταία επίσκεψη: 28/04/2015 [24]

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IV GRAFFITI : ΤΕΧΝΗ Η ΒΑΝΔΑΛΙΣΜΟΣ; ΤΟ GRAFFITI ΩΣ ΤΡΟΠΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ Κ ΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ο λόγος των graffiti έχει επιτακτική διάθεση. Είναι μια φυσική εισβολή στο δημόσιο χώρο, η οποία μεταφέρει ατομικά και συλλογικά νοήματα και δεν έχει ιδιαίτερους περιορισμούς. Δεν ακολουθεί κάποιο καθορισμένο πλέγμα κανόνων έκφρασης, είναι ελεύθερα προσβάσιμο στο κοινό. Είναι μια τεχνική αποστολής και λήψης μηνυμάτων. Είναι η μετεξέλιξη του αστικού πρόσωπου που μαρτύρα και ταυτόχρονα αποδεικνύει το γεγονός ότι οι τοίχοι των σύγχρονων πόλεων αποτελούν ζωντανούς οργανισμούς. 23 Είναι η αναπνοή που ανανεώνει το αστικό τοπίο και δίνει πολύχρωμες απαντήσεις στη γκρίζα αναπαραγωγή του. Οι τοίχοι είχαν πάντα τις δικές τους ιστορίες να πουν. Αποτελούν τον καμβά του πιο άμεσου τρόπου έκφρασης που μπορούσε να υπάρξει. Εξυπηρετούν πολιτικούς, θρησκευτικούς, διαφημιστικούς σκοπούς. Ο τοίχος φαίνεται πάντα πολύχρωμος, εντυπωσιακός, έχει δική του γλώσσα, ξεχωριστούς κώδικες που κάνουν τη συχνά δυσδιάκριτη αλλά ειδοποιό διαφορά. Μέσω των graffiti γίνεται χρήση του δημόσιου χώρου ως μαζικό μέσω επικοινωνίας. Θίγει υπαρκτά κοινωνικά, πολιτικά, οικονομικά και πολιτιστικά προβλήματα, ακόμη και όταν δεν είναι ευθέως ή αμέσως «πολιτικό». Βρίσκει ή καταλαμβάνει χώρο για μια αληθινή, δημόσια φωνή (οδύνης, αγάπης, μοναξιάς και ανασφάλειας) και έκφραση που θα διατυπώσει λόγο αδιαμεσολάβητο από τα ΜΜΕ και τις επιχειρήσεις που τα κατέχουν. Αποτυπώνει ανάγλυφα τη δυσαρέσκεια, την πίκρα ή την ικανοποίηση ομάδων που βρίσκονται στο περιθώριο, είναι σε καταστολή, καταπιέζονται ή είναι φιμωμένες και τους προσφέρει φωνή, ενσωματώνοντας τες κυριολεκτικά στη δημόσια σφαίρα. 24 Είναι ένα ίχνος, ένα σημάδι μέσα στην πόλη, που μπορεί να συμπεριλαμβάνει μια εικονογραφημένη παράσταση, ένα μοτίβο, μια επιγραφή, ένα συναίσθημα ή ένα συνδυασμό από τα παραπάνω σε μια επιφάνεια προσβάσιμη στο κοινό. Ως μια κοινωνική πρακτική, που συνδέει μια δράση ενός δημιουργού, που αφήνει ένα δημόσιο κείμενο πάνω σε μια επιφάνεια με αποδέκτη ένα αναγνωστικό κοινό. Tα graffiti ανοίγουν ένα εικονικό διάλογο (στον οποίο απουσιάζει η πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία). Σε κάθε περίπτωση graffiti, εκείνο που έχει τη σπουδαιότερη σημασία είναι το νόημα κάθε πράξης για τι από ευκαιριακά μηνύματα και εντυπωσιασμούς άλλο τίποτα. Όταν υπάρχει κάτι που θέλει να εκφραστεί η γλώσσα είναι μια και τα μέσα πολλά. 25 Το σημαντικότερο δεν είναι το πώς, αλλά το τι λες. Τα διάφορα έργα στους τοίχους έχουν ένα συγκεκριμένο στυλ, το οποίο και προσδιορίζει την ψυχική κατάσταση του ατόμου που βάφει, για παράδειγμα όταν βλέπεις ένα σχέδιο με έντονες γραμμές, αυτό δηλώνει τον εσωτερικό θυμό του ατόμου που το δημιούργησε. 23 Μ. Ανδριωτάκης, 2005, «Σχέδια πόλης», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ Μ. Ανδριωτάκης, 2005, «Σχέδια πόλης», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. [25]

26 Ο δημόσιος χώρος αποτελεί το απόλυτο μέσω έκφρασης πάντα διαθέσιμος έτοιμος να υποδεχθεί κοινωνικοπολιτικά σχόλια και να γεννήσει αυτό που σήμερα ονομάζεται τέχνη του δρόμου. Η πόλη λειτουργεί σαν καμβάς και σύμφωνα με τον Ολιβιέρο Τοσκάνι «οι δρόμοι είναι τα καλύτερα μουσεία». GRAFFITI : ΟΙ ΔΥΟ ΑΠΟΨΕΙΣ Οι απόψεις για το graffiti διίστανται. Πολλοί αναρωτιούνται αν όντως έχουν κάποια πρακτική αξία, ή αν είναι απλά έργα που αμαυρώνουν την ήδη κατεστραμμένη εικόνα της πόλης. Πάντως, υπάρχουν διάφορες οπτικές γωνίες από τις οποίες μπορούμε να προσεγγίσουμε το θέμα. Πολλοί κάτοικοι της πόλης δεν είναι τόσο ανοιχτοί σε νεωτερισμούς οπότε είναι ταγμένοι στην κλασική τέχνη. Τους είναι σχεδόν αδύνατο να θεωρήσουν το graffiti ως ένα είδος τέχνης. Το graffiti κατηγορείται πολλές φορές λανθασμένα ενώ οι writers πολύ συχνά αποκτούν χαρακτηρισμούς όπως «αλήτες» ή «παιδιά του δρόμου». Το graffiti είναι ένα ανερχόμενο είδος τέχνης το οποίο απλά δεν έχει αφομοιωθεί πλήρως από τις σύγχρονες κοινωνίες. Για να μπορέσουμε να οικοδομήσουμε κάποια έστω στοιχειώδη επιχειρηματολογία υπέρ ή κατά της ανεπίσημης αστικής εικονογραφίας που συγκροτούν τα έργα των ανωνύμων καλλιτεχνών του δρόμου, οφείλουμε να ανατρέξουμε σε ορισμένα κυρίαρχα χαρακτηριστικά της δουλειάς τους. Να συνοψίσουμε με απλά λόγια τους λόγους που κάνουν την τέχνη του δρόμου, τέχνη. Χρειάζεται παραπάνω συλλογισμός και συγκέντρωση για να αντιληφθεί κανείς σε βάθος την οπτική αιχμαλωσία που επιχειρούν οι εικόνες του δημόσιου χώρου στο βλέμμα του περαστικού. Τα λάθη και τα ατοπήματα είναι πολλά. Παρόλα αυτά η γενικότερη διάθεση παραμένει αισιόδοξη. 26 Ωστόσο, μια κοινωνία που δεν μπορεί αμέσως να αποκωδικοποιήσει μια νέα τάση κάνει το αυτονόητο, την περιθωριοποιεί και την κυνηγά. Αλλά δεν μπορεί να την σταματήσει. Έτσι το graffiti συνδέθηκε με ζητήματα «μη ποιότητας ζωής» και θεωρήθηκε «προβληματικός τρόπος έκφρασης» και ένδειξη «αστικής παρακμής», παράλληλα με την πτώση του βιοτικού επιπέδου, τη μόλυνση, τη βία, την εγκληματικότητα, την ανεργία κλπ., αντιμετωπίστηκε ως ένδειξη κοινωνικού ξεπεσμού, κοινωνικής εξαθλίωσης και φτώχιας. Προκάλεσε αντιδράσεις σε όποιο κοινωνικό - πολιτικό περιβάλλον και αν εμφανίστηκε σε κάθε γεωγραφικό μήκος και πλάτος με στολισμένους τοίχους. Τα ερωτικά, χυδαία, διανοούμενα, πολιτικά, θρησκευτικά κλπ. θέματα του αναπόφευκτα προσβάλλουν την αισθητική και την ηθική της κατεστημένης γονικής κουλτούρας. 27 Ορισμένοι εκλαμβάνουν το graffiti ως μια απειλή, δηλαδή ως ένα μέσω δράσης που συμβάλει ενεργώς στην ένταξη της αστικής αταξίας, σηματοδοτεί ή μαρκάρει μια περιοχή συμμορίας, εντείνει τον κίνδυνο και την πιθανότητα των κατοίκων να εμπλακούν σε δυσάρεστες καταστάσεις. Κυριαρχεί η αντίληψη ότι το graffiti είναι εγκληματική δραστηριότητα, οι writers εγκληματίες και τα εργαλεία τους, όπλα εγκληματικά. Υπό μια τέτοια οπτική το graffiti εκλαμβάνεται ως 26 Μ. Ανδριωτάκης, 2005, «Σχέδια πόλης», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ Δ. Θεοδόσης, Π. Μένεγος, 2007, «Τοιχοδρομίες vol. I. Το street art στην Αθήνα», Εκδ. ΟΞΥ, Αθήνα. [26]

27 βανδαλισμός (δηλαδή καταστροφή της ιδιωτικής και δημόσιας περιουσίας), ως εγκληματική ή απλώς παράνομη ατομική έκφραση εις βάρος ατομικών δικαιωμάτων τρίτων, εις βάρος του δημοσίου, εναντίον επιχειρήσεων ή ιδιοκτησίας τρίτων. Αρχικά το graffiti έδινε την εντύπωση ότι κάνεις δεν ήλεγχε το σύστημα. Μάλιστα, το graffiti θα παίξει το ρόλο του εξιλαστήριου θύματος, αφού θα κατηγορηθεί ότι δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας στους χρήστες των μέσων μαζικής μεταφοράς και ότι φέρει μερίδιο ευθύνης για τα αυξημένα ποσοστά αδικημάτων που συμβαίνουν εντός και εκτός των συρμών. Έτσι, αφού τα πρώτα μέτρα ενάντια στο graffiti θα κριθούν ανεπαρκή, οι αρχές θα χρηματοδοτήσουν αντι-graffiti καμπάνιες, με τηλεοπτικά σποτς και με κάθε βαμμένο τραίνο να παίρνει τον δρόμο του καθαρισμού (buff). Το τελευταίο ήταν μια πραγματικά έξυπνη κίνηση αφού χτυπούσε το graffiti στον πυρήνα του, δηλαδή στην εκθετική του αξία και την επικοινωνία. Από το μετρό, που λέγαμε, το graffiti αναδύθηκε στο αστικό τοπίο και αναζητούσε έκφραση σε ολοένα και μεγαλύτερες επιφάνειες. Σταδιακά κατέστει κομβικό εκφραστικό μέσο. Η θεσμική τέχνη είχε ήδη προσέξει αυτή τη δημόσια τέχνη του δρόμου και είχε εντοπίσει τις καλλιτεχνικές αρετές της καθώς είχε αρχίσει τη διαλεκτική σχέση της με το αστικό τοπίο και έκανε καίριες επεμβάσεις μόνιμες ή και εφήμερες και από διάσημους καλλιτέχνες που δεν έκαναν graffiti πχ. Ο Βούλγαρος Christo στο Παρίσι της δεκαετίας του Οι δημιουργοί του με σθένος υπερασπίζονται την οπτική τους αξία και την πολιτισμική του σημασία την ίδια ώρα που επικριτές του ζητούν τον εξοβελισμό τους από το δημόσιο χώρο και την αυστηροποίηση του κοινωνικού ελέγχου στο αστικό τοπίο. Αυτό που προσλαμβάνεται από έναν writer ως εναλλακτική μορφή τέχνης ή έκφρασης που προέρχεται από κάτω και εμπεριέχει δημιουργικότητα, αντίσταση και ελευθερία συνιστά για τις δημοτικές αρχές μια παράνομη δράση βανδαλισμού του δημοσίου και ιδιωτικού χώρου. Παρόλα αυτά το graffiti έγινε in, αποδεκτό, της μόδας, ακόμα και νόμιμο, επιχορηγούμενο από φωτισμένους δήμαρχους και ενεργούς κρατικούς φορείς. Η πιο απλή μέθοδος, το πιο λαϊκό μέσω σχεδίασης, σήμανσης, εικονογραφίας και κειμενογραφείας στο δημόσιο χώρο γνωρίζει πλατιά απήχηση. 28 Η δημόσια έκθεση των μηνυμάτων και των εικόνων, κρίνεται ανά πάσα στιγμή. Όμως η δημόσια έκφραση σκοντάφτει στην ατομική ευθύνη. Τα ποδοσφαιρικά συνθήματα για παράδειγμα (συχνά αρκεί σε κάποιους να αναγράψουν σε κάποιο τοίχο το όνομα της ομάδας τους.) θεωρούνται από πολύ μεγάλη μερίδα του αστικού πληθυσμού, που δεν συμμερίζεται τα φίλαθλα αισθήματα ή τουλάχιστον δεν τα αντιλαμβάνεται κατ αυτόν τον τρόπο, ως αισθητικός θόρυβος και χωρίς νόημα αντίδραση. Κάποιοι λένε ότι όπως και να χει είναι αισιόδοξο που οι νέοι αντιδρούν, «όποια και να ναι η αντίδραση τους, είναι θεμιτή.» 29 Τελικά όμως το θέμα δεν είναι αν το graffiti ομορφαίνει ή χαλάει την εικόνα της πόλης αλλά ότι αποτελεί ένα πεδίο έκφρασης μέσα από το οποίο αποδεικνύεται ότι η πόλη ζει, μάχεται, πεθαίνει και ξαναγεννιέται. Και φυσικά ας μην ξεχνάμε ότι οι 28 Μ. Ανδριωτάκης, 2005, «Σχέδια πόλης», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ Μ. Ανδριωτάκης, 2005, «Σχέδια πόλης», Εκδ. Νεφέλη, Αθήνα, σελ [27]

28 εσωτερικές διαμάχες των γκραφιτάδων ποτέ δεν θα βλάψουν την πόλη περισσότερο από τις κακόγουστες πολιτικές αφίσες και τα μεγάλα billboards των καταστημάτων. ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Παρά την εξοικείωση όμως σήμερα του κόσμου με την υπάρξει έργων graffiti σε δημόσιους χώρους (σε μεγάλες επιφάνειες, σταθμούς και συρμούς τρένων, γέφυρες κυρίως στις εισόδους εξόδους πόλεων, τοίχους σχολείων, εγκαταλειμμένα κτίρια κλπ.) πολλά από τα οποία αποτελούν έργα τέχνης και βελτιώνουν την αισθητική των συγκεκριμένων χώρων, εντούτοις το graffiti θεωρείται ακόμα ως πράξη βανδαλισμού και φθοράς ξένης περιουσίας και ως τέτοιο διώκεται και τιμωρείται. Αυτό σημαίνει πως οι writers εξακολουθούν να δρουν στο σκοτάδι της νύχτας με το φόβο και την αγωνία της σύλληψης και της τιμωρίας. Μια τέχνη παράνομη, αντισυμβατική και ως εκ τούτου επαναστατική, που γίνεται κάτω από το φώς ενός φακού αλλά που μόλις δει το φώς της ημέρας μαγνητίζει τα βλέμματα των περαστικών, οι οποίοι κοντοστέκονται και μπαίνουν στη διαδικασία να εκφράσουν την άποψη τους, είτε αυτή είναι θετική είτε αρνητική. Σε όλα τα μέρη του κόσμου το graffiti σε δημόσιους χώρους θεωρείται παράνομο και διώκεται ποινικά. Η εφαρμογή των νόμων δεν είναι πάντα αυστηρή και σε πολλές περιπτώσεις η αστυνομία περιορίζεται σε συστάσεις προς τους writers, κυρίως σε όσους πιάνονται επ αυτοφώρω να κολλούν stickers ή να δημιουργούν stencil. Και αυτό γιατί είναι πιο εύκολη η απομάκρυνση τους από τις επιφάνειες και πολλές φορές αυτό επιβάλλεται και σαν ποινή: να επαναφέρουν την επιφάνεια στην πρότερη της κατάσταση. Στις περιπτώσεις όμως που graffiti καλύπτουν μεγάλες επιφάνειες με πολλά χρώματα και διαφορετικών ειδών μελάνια και σπρέι, η διαδικασία που επιβάλλουν οι νόμοι τηρείται με μεγαλύτερη προσήλωση και αυστηρότητα. 30 Στην Ελλάδα δεν υπάρχει νόμος που να απαγορεύει, ειδικά, το graffiti και όλες οι σχετικές υποθέσεις στηρίζονται στα άρθρα 381 και 382 του Ποινικού Κώδικα, τα οποία αναφέρονται στη «Φθορά Ξένης Ιδιοκτησίας». Συγκεκριμένα αναφέρουν τα εξής: Άρθρο 381 Φθορά Ξένης Ιδιοκτησίας 1. Όποιος με πρόθεση καταστρέφει ή βλάπτει ξένο (ολικά ή εν μέρει) πράγμα ή με άλλον τρόπο καθιστά ανέφικτη τη χρήση του τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών. 30 «Ζωντανοί μέσα στο Τσιμέντο- live In The Concrete» Greek Graffiti Documentary 2014 (Video), Σκηνοθεσία Παραγωγή: Γ. Γκουνέζος, Βρίσκεται αναρτημένο στη σελ.: Τελευταια επίσκεψη: 28/04/2015 [28]