Π ïéüò ëüãïò, ÈåïµÞôïñá ÐáñèÝíå, Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΣΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ. Ἐγκώμια στήν πάνσεπτη Κοίμηση τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ

Transcript

1 Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α ΣΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Ἐγκώμια στήν πάνσεπτη Κοίμηση τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ Π ïéüò ëüãïò, ÈåïµÞôïñá ÐáñèÝíå, µðïñåῖ íü ðåñéãñüøåé ôü èåúêü êüëëïò óïõ; ÄÝí åἶíáé äõíáôüí íü ðñïóäéïñéóôïῦí µý óõëëïãéóµïýò êáß ëüãéá áὐôü ðïý ἀíáöýñïíôáé óý óýíá, ãéáôß ὅëá îåðåñíïῦí ôüí íïῦ êáß ôüí ëüãï. ἘðéôñÝðåôáé ὅµùò íü óý ὑµíïῦµå, ἐöüóïí ἀðü öéëáíèñùðßá ôü äý åóáé áὐôü. Ãéáôß ἐóý óõãêåíôñþíåéò ὅëåò ôßò Üñåò, åἶóáé ἡ ἔêöñáóç êüèå ôåëåéüôçôáò, æùíôáíüò ðßíáêáò êáß åἰêüíá êüèå ἀãáèïῦ êáß êüèå ôéµéüôçôáò, ἐðåéäþ µüíïí ἐóý, íü ôü ðῶ µý µßá ëýîç, ἀîéþèçêåò êáß ἔëáâåò ὅëá ôü áñßóµáôá ôïῦ ἁãßïõ Ðíåýµáôïò, ἀöïῦ µüëéóôá µüíïí ἐóý êáôü ðáñüäïîï ôñüðï êñüôçóåò µýóá óôü óðëüã íá óïõ êáß ἔãéíåò êáôü èáõµáóôü ôñüðï êáôïéêßá áὐôïῦ ἀðü ôüí ὁðïῖï ðçãüæïõí ὅëïé áὐôïß ïἱ èçóáõñïß. ÌåôÜ ἀð áὐôü êáß ôþñá µý ôüí èüíáôü óïõ ðñï þñçóåò óôþí ἀèáíáóßá êáß äßêáéá ἀðü ôþ ãῆ ðýñáóåò óôüí ïὐñáíü, ὥóôå óôü ὑðåñïõñüíéá íü åἶóáé áἰùíßùò óõãêüôïéêïò µý ôüí Êýñéï êáß ἀðü êåῖ åὐåñãåôþíôáò ôþí êëçñïíïµéü óïõ êáß µý ôßò ἀóôáµüôçôåò ðñïóåõ Ýò óïõ óôüí Êýñéï íü åἶíáé áὐôüò åὐíïúêüò ãéü ὅëïõò. Ôüóï ðïëý êïíôü óôüí Èåü ἀð ὅóïõò ôüí ðëçóéüæïõí âñßóêåôáé ἡ Èåïôüêïò, ôüóï µåãáëýôåñá ðñåóâåῖá ἀðü ὅëïõò ἀîéþèçêå ἡ Èåïôüêïò. ÄÝí ἐííïῶ µüíïí ôïýò ἀíèñþðïõò, ἀëëü êáß ὅëåò ôßò ἴäéåò ἀããåëéêýò ἱåñáñ ßåò. ÃéÜ ôþí ἀíþôáôç ôüîç ôῶí ἀããýëùí ãñüöåé ὁ ἨóáÀáò: «ÔÜ Óåñáößµ óôüèçêáí ãýñù ôïõ». Ãé áὐôþí ðüëé ëýåé ὁ Äáâßä: «ÊÜèçóå ἡ âáóßëéóóá óôü äåîéü óïõ». ÐáñáôçñÞóáôå ôþ äéáöïñü ΤΕΥΧΟΣ 11 - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2005

2 ôῆò èýóçò; Ἀð áὐôþí ôþ äéáöïñü µðïñåῖôå íü äéáêñßíåôå êáß ôþ äéáöïñü ἀîßáò ðïý ἔ åé ἡ êüèå ôüîç. Ãýñù ἀðü ôüí Èåü âñßóêïíôáí ôü Óåñáößµ, ðïëý êïíôü ὅµùò ó ἐêåῖíïí âñéóêüôáí µüíïí ἡ Âáóßëéóóá ὅëùí, ἡ ὁðïßá èáõµüæåôáé ἀðü ôüí ἴäéï ôüí Èåü êáß ἐãêùµéüæåôáé, ðïý óüí íü äéáêçñýôôåé óôßò äõíüµåéò ðïý ôüí ðåñéâüëëïõí êáß ëýåé áὐôü ðïý åἰðþèçêå óôü Ἆóµá ἀóµüôùí: «Ôß ὡñáßá ðïý åἶíáé áὐôþ ðïý âñßóêåôáé äßðëá µïõ!», ðéü öùôåéíþ ἀðü ôü öῶò, ðéü ἀíèéóµýíç êé ἀðü èåúêïýò ðáñáäåßóïõò, ðéü ἁñµïíéêþ ἀðü êüèå ὁñáôü ἤ ἀüñáôï êüóµï. ÄÝí êüèçóå µüíïí êïíôü, ἀëëü ὅðùò ἦôáí öõóéêü óôü äåîéü ôïõ, ãéáôß ὅðïõ êüèçóå ὁ ñéóôüò óôüí ïὐñáíü, äçëáäþ óôü äåîéü ôïῦ ðáíôïäýíáµïõ Èåïῦ, ἐêåῖ óôüèçêå êé áὐôþ ôþñá, ὅôáí ἀíýâçêå ἀðü ôþ ãῆ óôïýò ïὐñáíïýò. Ὄ é µüíïí ἐðåéäþ ðåñéóóüôåñï ἀð ὅëïõò ðïèåῖ ôüí Êýñéï êáß ðïèåῖôáé ἀð áὐôüí ἀíôßóôïé á, ἀöïῦ ὑðüñ åé êáß ὁ öõóéêüò äåóµüò µçôýñáò êáß ãéïῦ, ἀëëü ἐðåéäþ áὐôþ óôþí ðñáãµáôéêüôçôá åἶíáé ὁ èñüíïò ôïõ êáß ὅðïõ êüèåôáé ὁ âáóéëéüò ἐêåῖ âñßóêåôáé êáß ὁ èñüíïò ôïõ. Áὐôüí ôüí èñüíï, ðïý ἦôáí óôþ µýóç ôïῦ ïñïῦ ôῶí åñïõâßµ, ôüí ἔâëåðå ὁ ἨóáÀáò êáß ôüí áñáêôþñéæå øçëü êáß µåôýùñï, èýëïíôáò íü äçëþóåé ðüóï åἶ å îåðåñüóåé ἡ ÌçôÝñá ôïῦ Èåïῦ ôßò ïὐñüíéåò äõíü- µåéò. Ãé áὐôü êáß ἐµöáíßæåé ôïýò ἀããýëïõò ἀð áὐôü ôü óçµåῖï íü äïîüæïõí ôüí Èåü êáß íü ëýíå: «Ἄò åἶíáé åὐëïãçµýíç ἡ äüîá ôïῦ Êõñßïõ ἀð áὐôüí ôüí ôüðï ôïõ». Ὁ ðáôñéüñ çò ὅµùò Ἰáêþâ, ðïý ôüí åἶäå µý áἰíéãµáôéêü ôñüðï, åἶðå: «Ðüóï öïâåñüò åἶíáé áὐôüò ὁ ôüðïò, äýí åἶíáé ôßðïôå ἄëëï ðáñü ὁ ïἶêïò ôïῦ Èåïῦ êáß áὐôþ åἶíáé ἡ ðýëç ôïῦ ïὐñáíïῦ». Ὁ Äáâßä ὅµùò, ðïý óõíýíùóå óôüí ἑáõôü ôïõ ôü ðëþèç ôῶí óùóµýíùí ἀíèñþðùí ἀðü äéüöïñá µýñç êáß ñçóéµïðïéþíôáò óüí äéüöïñåò ïñäýò ἤ öèüããïõò ôïõò ἀðü äéáöïñåôéêü ãýíç ἑíùµýíïõò óý µéü ðßóôç ἀðü ôþí ἈåéðÜñèåíç, øüëëåé ãéü íü ôþí ἐîõµíþóåé ôï ðüñá ðïëý ἁñµïíéêü µýëïò, ëýãïíôáò: «ÈÜ µíçµïíåýù êáß èü äéáëáëῶ ôü ὄíïµü óïõ óôßò ãåíåýò ôῶí ãåíåῶí, ãé áὐôü ëáïß êáß äéüöïñåò öõëýò èü óý ὑµíïëïãïῦí ἀêáôüðáõóôá óôüí áἰῶíá ôïῦ áἰῶíïò». Ἁã. Ãñçãïñßïõ Ðáëáµᾶ Α ëçèéíü, äýí ὑðüñ åé ãëþóóá ἀíèñþ - ðïõ, µþôå ὑðåñêüóµéïò ἀããåëéêüò íïῦò, ðïý íü µðïñῇ ἐðüîéá íü ὑµíþóῃ Ἐêåßíç, µý ôþí ὁðïßá µᾶò äüèçêå ἡ äõíáôüôçôá íü äïῦµå êáèáñü «ôþ äüîá ôïῦ Êõñßïõ». Ôß èü êüíïõµå ëïéðüí; ÈÜ âïõâáèïῦµå ôü á, ἀöïῦ äý µðïñïῦµå ἐðüîéá íü ôþí ὑµíþóïõµå, æáñþíïíôáò ἀðü öüâï; Êáèüëïõ. Ἑíþíïíôáò, ὅµùò, ôüí ðüèï µý ôüí öüâï êáß ðëýêïíôáò êé ἀðü ôü äõü ἕíá äéðëü óôåöüíé µý ἱåñþ åὐëüâåéá, ôñåµü- µåíï Ýñé êáß øõ Þ ὅëï ðüèï, ἄò ðñïóöýñïõµå µ åὐãíùµïóýíç óôþ ÌçôÝñá ôïῦ Âáóéëéᾶ, ÁὐôÞí ðïý åὐåñãýôçóå ὅëç ôþí ðëüóç, ôῆò ôü ñùóôᾶµå. Ἡ ãýííçóþ ôçò óôüèçêå ðáñüäïîç, ὁ ôñüðïò ðïý ãýííçóå ὑðåñöõóéêüò, ὑðýñëïãïò êáß óùóôéêüò ãéü ôüí êüóµï, ἡ êïßµçóþ ôçò ἔíäïîç êé ἀëçèéíü ἱåñþ êáß ðáíåýöçµç. ÔÞí ðñïüñéóå ὁ ÐáôÝñáò, ïἱ ðñïöῆôåò öùôéóµýíïé ἀðü ôü Ðíåῦµá ôþí ðñïáíüããåéëáí, ἡ ἁãéáóôéêþ äýíáµç ôïῦ Ἁãßïõ Ðíåýµáôïò êáôýâçêå ðüíù ôçò, ôþí êáèüñéóå êáß ôþí ἁãßáóå, êáß, ἄò ôü ðïῦµå ἔôóé, ôþí ðüôéóå ἀðü ðñßí. Êáß ôüôå Óý, «ἡ ἀðåéêüíéóç êáß ἔêöñáóç ôïῦ ÐáôÝñá», êáôïßêçóåò ἐíôüò ôçò ἀðåñßãñáðôá, ôñáâþíôáò îáíü ôþí êáôáðïíôéóµýíç µáò öýóç óôü ἄðåéñï ὕøïò ôῆò ἀêáôüëçðôþò Óïõ Èåüôçôáò. ÁὐôÞ ôþí ἀíèñþðéíç öýóç ôþí ðñïóýëáâåò óôþí ðéü ἔîï ç µïñöþ ôçò ἀðü ôü ðüíáãíá, ἀµüëõíôá êáß ðáíüµùµá 2

3 áἵµáôá ôῆò ἁãßáò ÐáñèÝíáò, öüñåóåò óüñêá ἔµøõ ç ðïý åἶ å ëüãï êáß íïῦ (íïåñþ êáß ëïãéêþ), äß ùò íü ðüøῃò íü åἶóáé ôýëåéïò Èåüò, ὁµïïýóéïò µý ôüí ÐáôÝñá, êáß íôýèçêåò ἀðü ἄöáôç åὐóðëáã íßá ôþ äéêþ µáò ἀäõíáµßá. Êáß ãåííþèçêåò ἀðü ÁὐôÞí ἕíáò ñéóôüò, ἕíáò Õἱüò, Èåüò êáß ἄíèñùðïò ὁ ἴäéïò, ôýëåéïò Èåüò êáß ὁëüêëçñïò Èåüò êáß ὁëüêëçñïò ἄíèñùðïò, µéü óýíèåôç ὑðüóôáóç ἀðü äõü öýóåéò ôýëåéåò, ôþ èåúêþ êáß ôþí ἀíèñþðéíç, êáß µýóá óý äõü ôýëåéåò öýóåéò, ôþ èåúêþ êáß ôþí ἀíèñþðéíç. Ὄ é ἄóáñêïò Èåüò, ïὔôå ἁðëü ἄíèñùðïò, µü ἕíáò êáß µïíáäéêüò Õἱüò ôïῦ Èåïῦ êáß Èåüò µý óüñêá, ὁ ἴäéïò Èåüò, êáß µáæß ἄíèñùðïò, ἔîù ἀðü êüèå óýã õóç êáß äéáßñåóç, ἔ ïíôáò ôßò öõóéêýò ἰäéüôçôåò ôῶí äõü ἀíüµïéùí óý ïὐóßá öýóåùí ðïý åἶíáé ἑíùµýíåò ὑðïóôáôéêü, ἀóýã õôá êáß ἀäéáßñåôá, äçëáäþ ôü êôéóôü êáß ôü ἄêôéóôï, ôü èíçôü êáß ôü ἀèüíáôï, ôü ὁñáôü êáß ôü ἀüñáôï, ôü êëåéóµýíï óý óýíïñá êáß ôü ἄðåéñï, èåúêü êáß ἀíèñþðéíï èýëçµá, èåúêþ ἐíýñãåéá µü êáß ἀíèñþðéíç, äõü áὐôåîïýóéåò öýóåéò, ôþ èåúêþ êáß ôþí ἀíèñþðéíç, ôü èåúêü èáýµáôá êáß ô ἀíèñþðéíá ðüèç, áὐôü äçëáäþ ðïý ἔ ïõí ó Ýóç µý ôþ öõóéêþ µáò ἀäõíáµßá êáß åἶíáé ἔîù ἀðü ôþí ἁµáñôßá. ἘóÝíá ðñïåéêüíéóå ἡ âüôïò, ïἱ èåüãñáöôåò ðëüêåò äéêþ óïõ ðáñá Üñáîç ἦôáí, ἡ êéâùôüò ôïῦ íüµïõ ἐóýíá ðñïµçíïῦóå, ôü ñõóü óôáµíß êáß ôü ëõ íüñé êáß ôü ôñáðýæé êáß ôü «ñáâäß ôïῦ Ἀáñþí ðïý âëüóôçóå» ὁëïöüíåñá ἦôáí äéêþ óïõ ðñïôýðùóç. Ἀðü óýíá, ἀëþèåéá, ἡ öùôéü ôῆò èåüôçôáò, «ἡ ἀðåéêüíéóç êáß ἔêöñáóç ôïῦ ÐáôÝñá», ôü ὁëüãëõêï êé ïὐñáíüóôáëôï µüííá, ôü ἀíþíõµï ὄíïµá «ðïý åἶíáé ðüíù ἀð ὅëá ôü ὀíüµáôá», ôü ἀíýóðåñï êáß ἀðñüóéôï öῶò, «ôῆò æùῆò ὁ ἄñôïò», ôü ïὐñüíéï, ὁ ἀãåþñãçôïò êáñðüò, ἀðü óýíá óùµáôéêü ἀíáâëüóôçóå». Ἁã. ἸùÜííïõ Äáµáóêçíïῦ «Πέθανε ἀληθινά ἡ Θεοτόκος;» Τήν ἐρώτηση αὐτή θέτουν ὁρισµένοι «θεολογοῦντες», δίχως ὅµως πολλές φορές νά κατανοοῦν ὅτι πρόκειται περί δόγµατος τῆς Ρωµαιοκαθολικῆς Παπικῆς Ἐκκλησίας, σύµφωνα µέ τό ὁποῖο ἡ Θεοτόκος δέν κοιµήθηκε πέθανε ὅπως ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀλλά «µετέστη» στούς οὐρανούς, ἀφοῦ τήν παρέλαβε ὁ Υἱός καί Θεός Της. Τήν ἀπάντηση δίδει σύγχρονός µας θεολόγος: «Ναί, πέθανε. Ἀθάνατη εἶναι µόνο ἡ ἄϋλη φύση τοῦ Θεοῦ, ὅπως γενικά καί ἡ φύση τῶν πνευµάτων (ἀγγέλων καί δαιµόνων). Ἀθάνατη εἶναι καί ἡ ἀνθρώπινη ψυχή. Σέ ἀντίθεση µέ τήν ἄϋλη φύση τῶν πνευ- µάτων, τά ὑλικά σώµατα εἶναι ἀπό τή φύση τους θνητά. Διαγράφουν ἕναν κύκλο ζωῆς, φθείρονται καί χάνονται. Σ αὐτά ἀνῆκε καί τό σῶµα τῆς Θεοτόκου. Ἦταν ὑλικό καί φθαρτό, καταγόµενο ἀπό τή φυσική ρίζα τοῦ γενάρχη. Ὡς τέτοιο ἦταν ὑπήκοο θανάτου. Κανένας λόγος δέν ὑπῆρχε νά ἐξαιρεθεῖ ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ ἀπό τό καθολικό ἀπόκριµα τῆς ἁµαρτίας, τό θάνατο. Κάτι τέτοιο θά ἦταν ἀφύσικο. Θά τήν ἀπέκοπτε ἀπότοµα ἀπό τή συνέχεια τῆς κοινῆς ἀνθρώπινης φύσεως καί θά ζηµίωνε τό θεοµητορικό τῆς ἀξίωµα: ἄνθρωπος πραγµατικός ὁ Λυτρωτής ἀπό µητέρα ἄνθρωπο. Ἔτσι εὐδόκησε νά σώσει ὁ Θεός τόν κόσµο σ ἕνα πλέγµα γνήσια ἀνθρώπινο. Ἀπό τό θάνατο εἶχε τή δυνατότητα νά ἐξαιρεθεῖ µόνο ἡ ἀνθρώπινη φύση τοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία δέν ἦταν ἐνταγµένη στή φυσική ροή τῆς ἀδαµιαίας φύσεως καί δέν εἶχε τό προπατορικό ἁµάρτηµα. Πέθανε ὅµως ἐθελούσια γιά νά πληρώσει τή θεία περί ἀπολυτρώσεως τοῦ ἀνθρώπου βουλή». Ἀνδρ. Θεοδώρου, Ἀπαντήσεις σέ ἐρωτήµατα. 3

4 Ἡ ἑορτή τῆς Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου Η ἑορτή αὐτή τῆς Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου εἶναι ἀπό τίς ἀρχαιότερες τῆς Ἐκκλησίας µας. Ἀπαντᾶται στά Ἱεροσόλυµα περίπου κατά τά µέσα τοῦ 5ου µ.χ. αἰῶνα καί σχεδόν συµπίπτει µέ τήν Γ Οἰκουµενική Σύνοδο, ἡ ὁποία καθιέρωσε τήν τιµή τῆς Θεοτόκου. Ἦταν ὁ αὐτοκράτορας Μαρκιανός ( ) πού πρῶτος ἔκτισε ναό τῆς Θεοτόκου στήν Γεθσηµανῆ, ὅπου εἶχε ταφεῖ ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου. Τρία χρόνια µετά τόν θάνατο τοῦ Μαρκιανοῦ ἀπαντᾶ ἑορτή τῆς Θεοτόκου τήν 15η Αὐγούστου, δηλαδή τό 460. Ὁ αὐτοκράτορας Μαυρίκιος ( ) ἦταν ἐκεῖνος πού ὅρισε ἐπίσηµα τήν 15η Αὐγούστου ὡς ἡµέρα ἑορτῆς τῆς Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου. «Τάττει δέ καί Μαυρίκιος οὐ πολλῷ ὕστερον τήν τῆς θεοµήτορος κοίµησιν κατά τήν πεντεκαιδεκάτην τοῦ Αὐγούστου µηνός» γράφει ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος στήν Ἐκκλησιαστική του Ἱστορία. Πρόκειται περί ἀποκρυσταλλώσεως µιᾶς µακραίωνης θεοµητορικῆς παράδοσης ἐνόσω ἡ ἑορτή αὐτή περιβάλλεται πλέον µέ νοµική ἰσχύ. Ὁ Μαυρίκιος δέν ἔκανε τίποτε ἄλλο παρά νά περιβάλλει µέ νόµο του, ἐπίσηµα πλέον καί γιά ὅλη τήν αὐτοκρατορία, τήν ἤδη συσταθεῖσα ἑορτή, ἡ ὁποία µέχρι τότε ἦταν κινητή ἑορτή στήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ ναός, τόν ὁποῖο ἔκτισε ὁ Μαυρίκιος ἐπί τοῦ τάφου τῆς Παναγίας, πῆρε σύντοµα τόν χαρακτήρα τοῦ µεγαλύτερου θεοµητορικοῦ προσκυνήµατος καί ἡ ἀκτινοβολία του ἔγινε αἰτία ἡ πανήγυρίς του κατά τήν 15η Αὐγούστου γρήγορα νά διαδοθεῖ σ ὁλόκληρο τόν χριστιανικό κόσµο, ἀφοῦ πλήθη προσκυνητῶν συνέρρεαν ἐκεῖ. Ἡ ἐπέκταση καί ἡ τιµή πρός τό γεγονός καί ἡ καθιέρωση τῆς ἑορτῆς δέν ἔγιναν ὅµως αὐτόµατα. Στήν ύση ἀπαντᾶται γιά πρώτη φορά στή Ρώµη περί τά τέλη τοῦ 7ου αἰῶνα ἐπί πάπᾳ Σεργίου ( ). Βέβαια πολύ ἀργότερα ἡ υτική Ἐκκλησία ἀπό ἑορτή τῆς Κοιµήσεως τήν µετέτρεψε σέ ἑορτή τῆς Μεταστάσεως τῆς Θεοτόκου. Σύµφωνα δηλαδή µέ τήν Ρωµαιοκαθολική Ἐκκλησία ἡ Παναγία δέν πέθανε φυσικά ἀλλ ὅταν πλησίαζε τό τέλος της ὁ Θεός τήν µετέστησε ἔνσωµη στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν. Ἡ θεωρία αὐτή ἔγινε δόγµα τῆς Λατινικῆς Ἐκκλησίας µόλις τήν 1η Νοεµβρίου 1950! Γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία πράγµατι µετέστη ἡ Θεοτόκος ἀλλά µετά ἀπό τήν κοίµησή της. Μετά τήν κοίµηση τό σῶµα τῆς Παναγίας εἴτε ἀναφέρθηκε στόν οὐρανό, ὅπου τηρεῖται ἄθικτο µέχρι τῆς κοινῆς ἀναστάσεως, εἴτε τό πιθανότερο ἀκολουθώντας τό παράδειγµα τοῦ Υἱοῦ της, τήν τρίτη ἡµέρα ἀπό τῆς ταφῆς του ἑνώθηκε καί πάλι µέ τήν ψυχή του καί, ἀναστάν ἐκ τῶν νεκρῶν, µετέστη πρός οὐρανόν πλησίον τοῦ ἀναστάντος Υἱοῦ της. Σάν φυσική θυγατέρα τοῦ Ἀδάµ ὑπέχει «τάς πατρικάς εὐθύνας», ὑποκύπτουσα στόν φυσικό θάνατο πού εἶναι ὁ κοινός κλῆρος τῶν ἀνθρώπων καί ὀφείλεται στήν ἁµαρτία τῶν προπατόρων. Πολύ σύντοµα ἐπίσης ἐξήρθη ἡ ἑορτή τῆς Κοιµήσεως µέ τήν προπαρασκευαστική νηστεία καί παράταση τοῦ ἑορτασµοῦ µέχρι τῆς 23ης Αὐγούστου στήν Ἀπόδοση τῆς Κοιµήσεως (τά λεγόµενα ἐννιάµερα). Στό Ἅγιον Ὄρος µάλιστα ὅπου ἰδιαιτέρως καί ἐξαιρέτως τιµᾶται ἡ Παναγία µας - ἡ ἑορτή τῆς Ἀποδόσεως τῆς Κοιµήσεως (τό κλείσιµο δηλαδή τοῦ ἑορταστικοῦ κύκλου) µετατίθεται κατά τήν 28η Αὐγούστου, ὥστε σχεδόν ὁλόκληρος ὁ µήνας αὐτός νά εἶναι ἀφιερωµένος στήν Θεοµήτορα (1η ἕως 14η προεόρτια, 16η ἕως 28η µεθέορτα, 31η ἑορτή τῆς Καταθέσεως τῆς Τιµίας Ζώνης). Ἡ τιµή πρός τήν µεγάλη αὐτή ἑορτή δέν ἦταν δυνατόν νά µήν συνδεθεῖ καί µέ τή σχετική νηστεία. Ἀναφέρεται γιά πρώτη φορά ἀπό τόν Ὅσ. Θεόδωρο Στουδίτη (κοιµήθηκε τό 826), ἀλλά προφανῶς τηροῦνταν ὑποχρεωτικά µόνον ἀπό τούς µοναχούς καί µόνον ἐάν τό προέβλεπε τό Τυπικό τῆς συγκεκριµένης µονῆς. Τό θέµα περί τήν νηστεία αὐτή διασαφηνίζει ὁ µεγάλος κανονολόγος Θεόδωρος Βαλσαµών, Πατριάρχης Ἀντιοχείας, ὁ ὁποῖος ὅµως λόγῳ τῶν ἄσχηµων συνθηκῶν πού ἐπικρατοῦσαν τότε στήν Ἀντιόχεια διέµενε στήν Κωνσταντινούπολη. Ὁ Θεόδωρος Βαλσαµών ἀπαντῶντας σέ ἐρώτηση τοῦ Πατριάρχη Ἀλεξανδρείας Μάρκου περί τῶν νηστειῶν, ἔγραψε ὅτι ἀνάµεσα στίς ὑποχρεωτικές νηστεῖες τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους συµπεριλαµβάνονται ἡ ἑπταήµερος τῆς ἑορτῆς τῆς Μεταµορφώσεως τοῦ Κυρίου καί ἡ ἑπταήµερος τῆς Θεοτόκου. Συνάγεται δηλαδή τό συµπέρασµα ὅτι ἡ σηµερινή δεκαπενθήµερος νηστεία τῆς Θεοµήτορος προέρχεται ἀπό τήν συνένωση τῶν δυό ἐκείνων νηστειῶν. Ἔτσι ἐξηγεῖται καί ἡ κατάλυση ἰχθύος κατά τήν ἑορτή 4

5 τῆς Μεταµορφώσεως. Βεβαίως τό πρῶτο ἑπταήµερο ἀφοροῦσε τήν εσποτική ἑορτή τῆς Μεταµορφώσεως, ἀλλά προϊόντος τοῦ χρόνου καί ὅσο ἡ τιµή πρός τήν Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου αὐξανόταν, διαµορφώθηκε σέ προεόρτιο περίοδο ὅλο τό πρό τῆς Κοι- µήσεως καί ἀπό 1ης Αὐγούστου διάστηµα. Συµπεραίνουµε λοιπόν ὅτι ἡ νηστεία αὐτή, ἀρχικά ὑποχρεωτική µόνον γιά κάποιους ἀπό τούς µοναχούς, περίπου τόν 12ο αἰῶνα ἔχει καταστεῖ πλέον ὑποχρεωτική γιά ὅλους, µοναχούς καί λαϊκούς. Ὅσον ἀφορᾶ δέ τόν τρόπο µέ τόν ὁποῖο νηστευόταν ἡ περίοδος αὐτή ἦταν παρόµοιος µέ τόν σηµερινό. Ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυση ἐλαίου µόνον Σάββατο καί Κυριακή, τήν 6η Αὐγούστου καταλύεται τό ψάρι, ἐνῶ ἐάν ἡ 15η Αὐγούστου συµπίπτει µέ Τετάρτη ἤ Παρασκευή καταλύεται µόνον λάδι καί ψάρι, ὄχι κρέας, γαλακτερά καί αὐγά. Οἱ αὐθεντικές ἱστορικές πηγές, δηλαδή ἡ Καινή ιαθήκη, δέν ἀναφέρουν τίποτε γιά τό γεγονός τῆς Κοιµήσεως. Ἡ ἄγραφη ὅµως ἐκκλησιαστική παράδοση διέσωζε ἐξ ἀρχῆς µία διήγηση περί τό γεγονός, ὅπως καί γιά ἄλλα γεγονότα ἤ περιόδους πού δέν ἀναφέρονται στά εὐαγγέλια καί τά ἄλλα βιβλία τῆς Καινῆς ιαθήκης. Αὐτήν τήν παράδοση κάποιοι παρέλαβαν καί δυστυχῶς διάνθισαν µέ φανταστικά περιστατικά στά λεγόµενα «Ἀπόκρυφα» βιβλία καί γιά νά ἔχουν περισσότερο κύρος ἔθεσαν στούς τίτλους αὐτῶν τῶν ἔργων ὀνόµατα ἀποστόλων. Ἀπό αὐτές τίς διηγήσεις, τουλάχιστον στίς βασικές τους γραµµές, καθώς καί ἀπό πατερικές ὁµιλίες ἀντλεῖ τό περιεχόµενό της ἡ ἑορτή τῆς Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου. Ἡ εἰκόνα µάλιστα καθώς καί ἡ ὑµνολογία παραπέµπουν ἄµεσα σ αὐτές. Ἡ Παναγία µας λαµβάνει τρεῖς ἡµέρες πρίν τό µήνυµα ἀπό τόν Ἀρχάγγελο Γαβριήλ ὅτι ὁ Υἱός της ἄκουσε τήν προσευχή της καί πρόκειται νά τήν δεχθεῖ στήν ἄλλη, τήν ἀληθινή ζωή. Ἐκείνη ἐπιστρέφει σπίτι της, θυµιάζει καί προσεύχεται νά τῆς στείλει ὁ Κύριος τόν Ἰωάννη καί τούς ἄλλους ἀποστόλους νά τῆς παρασταθοῦν στόν θάνατό της. Ἡ προσευχή αὐτή εἰσακούεται καί ἁρπαζόµενοι ἀπό νεφέλη καταφθάνουν οἱ διεσπαρ- µένοι στά πέρατα τοῦ κόσµου ἀπόστολοι. Τήν Κυριακή καταφθάνει ὁ Κύριος µέ χιλιάδες ἀγγέλους καί µέσα σέ δόξα νά παραλάβει τήν ψυχή τῆς Μητέρας Του. Ἐκείνη εὐλογεῖ τόν κόσµο καί τούς ἀποστόλους, δέεται γιά τήν σωτηρία ὅλων καί ἀφοῦ λαµβάνει τήν ὑπόσχεση ἀπό τόν Κύριο ὅτι κάθε ἄνθρωπος πού θά τήν ἐπικαλεῖται θά βρίσκει ἔλεος ἀπό τόν Κύριο παραδίδει τήν ψυχή της. Οἱ ἀπόστολοι περιπτύσσονται τό σκῆνος καί ψάλλοντας τό µεταφέρουν γιά ταφή. Κατά τήν µεταφορά ἕνας ἀσεβής Ἑβραῖος, ὀνόµατι Ἰεφωνίας ἐπιχειρεῖ κατά τῆς κλίνης ἀλλ ἄγγελος Κυρίου µέ ξίφος πυρός τοῦ ἀποκόπτει τά χέρια ἀπό τούς ὤµους, πού µένουν κρεµασµένα στήν κλίνη. Αὐτός µετανοεῖ καί κολλῶνται πάλι τά χέρια του. Τό σκῆνος θάπτεται σέ καινό µνηµεῖο στή Γεθσηµανή, ὅπου καί τά πατρογονικά κτήµατα τῆς Παναγίας, τήν τρίτη ἡµέρα ὅµως διαπιστώνεται ὅτι τό σῶµα της µετετέθη. Ἡ διαπίστωση ἔγινε ἀπό τούς ἀποστόλους, οἱ ὁποῖοι ἄνοιξαν τό µνῆµα πρός χάριν τοῦ ἀποστόλου Θωµᾶ, ὁ ὁποῖος κατά τήν παράδοση δέν βρισκόταν µαζί µέ τούς ὑπολοίπους κατά τήν Κοίµηση καί ἦλθε ἀργοπορηµένος τρεῖς ἡµέρες µετά θέλοντας νά ἀσπασθεῖ τό σκῆνος της. Ὁ λαός µας τιµᾶ ἰδιαίτερα τήν ἑορτή τῆς Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου, δεδοµένου µάλιστα ὅτι σ ὅλη τή χώρα ὑπάρχουν µεγάλα ἤ µικρά προσκυνήµατα, πού ἑορτάζουν τόν εκαπενταύγουστο. Τό πιό ἀξιόλογο λαογραφικό ἔθιµο, πού συνδέεται µέ τήν ἑορτή τῆς Κοιµήσεως εἶναι ὁ Ἐπιτάφιος τῆς Παναγίας κατά µίµηση τῆς Ταφῆς τοῦ Κυρίου καί τῆς περιφορᾶς τοῦ Ἐπιταφίου του τή Μ. Παρασκευή. Σήµερα γίνεται σέ πάρα πολλές περιοχές καί ἔχει τήν καταγωγή του στήν Ἱεροσολυµιτική τάξη καί Τυπικό, ὅπου τρεῖς ἡµέρες πρίν ἀπό τήν 15η Αὐγούστου παραλαµβάνει τό σῶµα τῆς Θεοτόκου ὁ Ἡγούµενος τῆς Μονῆς τῆς Γεθσηµανῆς ἀπό τό Μετόχι τῆς Μονῆς ἔναντι τοῦ Παναγίου Τάφου καί µέ ἐπίσηµη λιτανεία τό µεταφέρει στήν Γεθσηµανή, ὅπου ψάλλονται τά Ἐγκώµια. Τήν ἡµέρα µάλιστα αὐτή δηλαδή 12 Αὐγούστου ἑορτάζεται πανηγυρικά στό Ὄρος τῶν Ἐλαιῶν ὁ Εὐαγγελισµός τῆς Μεταστάσεως τῆς Παναγίας µας, δηλαδή τό γεγονός τῆς ἀναγγελίας τοῦ θανάτου της ἀπό τόν Ἀρχάγγελο Γαβριήλ. Καί ἐδῶ κατά τήν ἔκθεση ἤ κατά τήν περιφορά τοῦ Ἐπιταφίου ψάλλονται αὐτά τά Ἐγκώµια, ὁ Ἐπιτάφιος εἶναι στολισµένος µέ λουλούδια καί συνοδεύεται ἀπό τούς λαµπαδηφοροῦντες πιστούς. Ἀρχιµ. Φιλόθεος Νικολάκης 5

6 Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ατά τήν παράσταση αὐτή, ἡ ὁποία εἶναι τόσο συμπαθής σέ ὅλο τόν χρι - στιανικό κόσμο, ἡ Παναγία μας ἱστορεῖ ται νεκρή, ἁπλωμένη σέ νεκροκρέββατο στρω μένο μέ πολυτελές κάλυμμα, ἐνῶ γύρω ἀπό αὐτήν παρίστανται πολύ θλιμμένοι οἱ «ἐκ περάτων συνελθόντες» ἀπόστολοι. Ὁ Ἀπόστολος Πέτρος εἰκονίζεται πρό τῆς κεφαλῆς τῆς Παρθένου, ὁ δέ Παῦλος πρό τῶν ποδῶν της ἤ ἀντιστρόφως. Μεταξύ τῶν Ἀποστόλων εἰκονίζονται καί Ἱεράρχες: ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος ὁ Ἀδελφόθεος πρῶτος ἐπίσκοπος Ἱεροσολύμων, ὁ Ἅγιος Τιμόθεος, πρῶτος ἐπίσκο πος Κρήτης, καί οἱ Ἅγιοι Ἱερόθεος καί Διονύσιος ὁ Ἀρεοπαγίτης ἐπίσκοποι Ἀθηνῶν, ἁρπαγέντες κι ἐκεῖνοι ἀπό νεφέλη κατά τήν ἀπόκρυφο διήγηση. Πάνω ἀπό τό φέρετρο καί στό μέσον τῆς παράστασης ζωγραφίζεται ὁ Κύριος, προσβλέποντας στήν κοιμηθεῖσα μητέρα κρατώντας τήν ψυχή της, ἡ ὁποία εἰκονίζεται σάν σπαργανωμένο βρέφος. Σέ κάποιες παραστάσεις τήν Θεοτόκο θρηνοῦν γυναῖκες πού προβάλλουν ἀπό ἀρχιτεκτονήματα. Ἄλλοτε πάλι στό ἀνώτατο μέρος τῆς σύνθεσης σχεδιάζεται μέ ἡμικύκλιο ὁ οὐρανός ἀπό τόν 6

7 ὁποῖο ἀνοίγει πύλη γιά νά εἰσέλθει ἡ Θεοτόκος, ἡ «ἐπουράνιος Πύλη», ὅπως λέγει καί τό δογματικό Θεοτοκίο τοῦ αʹ ἤχου. Ἀπό τόν 12ο αἰῶνα στήν Κοίμηση εἰκονίζεται καί τό ἐπεισόδιο τοῦ Ἑβραίου Ἰεφωνία, ὁ ὁποῖος σύμφωνα μέ τίς διηγήσεις τῶν ἀποκρύφων εὐαγγελίων κατά τήν ἐκφορά τῆς Παναγίας «ὁρμήσας ἐπεχείρησε» νά ἀνατρέψει τό φέρετρο, ὁπότε ἄγγελος Κυρίου ἀπέκοψε ἀπό τούς ὤμους τά χέρια του. Ὡς τοιχογραφία ἡ ὅλη ἀπεικόνιση τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καταλαμβάνει συνήθως τό ἄνω τμῆμα τῆς δυτικῆς εἰσόδου τῶν Ναῶν, κυρίως διότι ἐκεῖ τελοῦνταν σέ παλαιοτέρους χρόνους (καί ἐξακολουθεῖ μέχρι σήμερα στό Ἅγ. Ὄρος, κάποιες Μονές καί σέ μερικές σλαυϊκές Ἐκκλησίες) ἡ τέλεση τῆς Νεκρωσίμου Ἀκολουθίας στούς λαϊκούς καί στούς μοναχούς. ἔγινες βρεφοτρόφος μακριά ἀπό ἄνδρα; Καί πῶς ἐσύ, ὄντας Μητέρα τοῦ Θεοῦ, νεκράμαξα κατέστης μυροβόλα; Γι αὐτό μαζί μέ τόν ἀρχάγγελο σου μέλπομε «Χαῖρε, ἡ κεχαριτωμένη». Κάθισμα τοῦ Ὄρθρου «Γυναίκα σέ θνητήν, ἀλλ ὑπερφυῶς καί Μητέρα Θεοῦ εἰδότες, Πανάμωμε, οἱ κλεινοί Ἀπόστολοι πεφρικυίαις ἤπτοντο χερσί, δόξῃ ἀπαστράπτουσαν ὡς θεοδόχον σκῆνος θεώμενοι». Θνητή γυναίκα σ ἤξεραν οἱ Ἀπόστολοι μά καί Μητέρα τοῦ Θεοῦ πέρ ἀπ τή φύση. Σ ἀγγίζαν μέ τρεμάμενα τά χέρια, καθώς σέ βλέπαν δοξασμένη νά λαμποκοπᾶς σάν θεοφόρο σκήνωμα. Τροπάριο α ὠδῆς τοῦ α Κανόνα Ἁγ. Κοσμᾶ Μελωδοῦ «Ὤ τοῦ παραδόξου θαύματος! Ἡ πηγή τῆς ζωῆς ἐν μνημείῳ τίθεται καί κλίμαξ πρός οὐρανόν ὁ τάφος γίνεται. Εὐφραίνου Γεθσημανή, τῆς Θεοτόκου τό ἅγιον τέμενος. Βοήσωμεν οἱ πιστοί τόν Γαβριήλ κεκτημένοι ταξίαρχον «Κεχαριτωμένη, χαῖρε, μετά σοῦ ὁ Κύριος, ὁ παρέχων τῷ κόσμῳ διά σοῦ τό μέγα ἔλεος». Τί παράδοξο θαῦμα! Ἡ πηγή τῆς ζωῆς σέ μνῆμα κλείνεται κι ὁ τάφος σκάλα γίνεται, πού σ ὁδηγεῖ στόν οὐρανό. Χαρά σέ σέ, Γεθσημανή, τῆς Θεοτόκου ἅγιο τέμενος. Ἄς ψάλουμε οἱ πιστοί μέ στρατηγό τόν Γαβριήλ «Χαριτωμένη, χαῖρε, πάντα μαζί σου ὁ Κύριος, πού χορηγεῖ στόν κόσμο διά σοῦ τό μέγα ἔλεος». Α στιχηρό τοῦ Ἑσπερινοῦ «Ἐν τῇ Γεννήσει σου σύλληψις ἄσπορος, ἐν τῇ Κοιμήσει σου νέκρωσις ἄφθορος. Θαῦμα ἐν θαύματι διπλοῦν συνέδραμε Θεοτόκε. Πῶς γάρ ἡ Ἀπείρανδρος βρεφοτρόφος ἀγνεύουσα; Πῶς δέ ἡ Μητρόθεος νεκροφόρος μυρίζουσα; Διό σύν τῷ Ἀγγέλῳ βοῶμεν σοί «Χαῖρε, ἡ κεχαριτωμένη». Ὅταν γέννησες, ἡ σύλληψη ἄσπορη, ὅταν ἀπέθανες, ἡ νέκρωση ἄφθαρτη. Θαῦμα στό θαῦμα συντελέστηκε διπλό, Θεοτόκε. Ἁγνή, πῶς «Δεῦτε οἱ πιστοί τῷ τάφῳ προσέλθωμεν τῆς Θεομήτορος καί περιπτυξώμεθα καρδίας χείλη, ὄμματα, μέτωπα εἰλικρινῶς προσάπτοντες καί ἀρυσώμεθα ἰαμάτων ἄφθονα χαρίσματα ἐκ πηγῆς ἀενάου βλυστάνοντα». Ἄς σπεύσουμε οἱ πιστοί στῆς Θεομήτορος τόν τάφο κι ἄς προσκυνήσουμε εἰλικρινά ἀγγίζοντας τά χείλη τῆς καρδιᾶς, τά μάτια καί τό μέτωπό μας. Θ ἀντλήσουμε ἄφθονα χαρίσματα γιά θεραπεῖες, πού ἀπό πηγή ἀστείρευτη ἀναδύονται. Τροπάριο θ ὠδής τοῦ β Κανόνα Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ «Ἐν τῇ Γεννήσει τήν παρθενίαν ἐφύλαξας, ἐν τῇ Κοιμήσει τόν κόσμον οὐ κατέλιπες Θεοτόκε. Μετέστης πρός τήν ζωήν, Μήτηρ ὑπάρχουσα τῆς ζωῆς, καί ταῖς πρεσβείαις ταῖς σαῖς λυτρουμένη ἐκ θανάτου τάς ψυχάς ἡμῶν». Ὅταν γέννησες, ἐκράτησες τήν παρθενία, ὅταν ἀπέθανες, δέν ἐγκατέλειψες τόν κόσμο. Μετέβης, Θεοτόκε, στή ζωή, γιατί εἶσαι τῆς ζωῆς Μητέρα. Καί σώζεις τίς ψυχές ἀπό τόν θάνατο πρεσβεύοντας γιά μᾶς. Ἀπολυτίκιο 7

8 Στέγη Γερόντων Γιά ἄλλη μιά φορά δημοσιεύουμε πίνακα μέ τίς κατά τόν παρελθόντα μήνα Ἰούλιο γενόμενες προσφορές πρός τήν Στέγη Γερόντων μαζί μέ τίς εὐχαριστίες μας πρός ὅλους ὅσοι μᾶς συμπαραστέκονται στό δύσκολο καί ἐπίπονο ἔργο, τῆς συντηρήσεως δηλαδή καί λειτουργίας ἑνός ἀπό τά μεγαλύτερα Ἱδρύματα τῆς Ἐκκλησίας μας καί εἰδικά τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς μας. Μαζί μέ αὐτές δημοσιεύουμε καί τό προϊόν τῶν Κυριακάτικων δισκοφοριῶν ἀπό τόν Ναό καί τό Παρεκκλήσιό μας, τά ὁποῖα ἤδη ἀπό τόν Μάρτιο τοῦ 2004 μέχρι τό τέλος τοῦ προσεχοῦς εκεμβρίου κατόπιν σεπτῆς ἐντολῆς τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου μας θά ἐνισχύουν τήν Στέγη μας καί ὄχι τό Γενικό Φιλόπτωχο Ταμεῖο τῆς Ἱ. Ἀρχιεπισκοπῆς. ΩΡΕΕΣ ΙΟΥΛΙΟΥ Ἀνώνυµος ,00 Βακαλοπούλου Βασιλική ,00 Βαράτσου Εἰρήνη... 50,00 Βιλµέζη Ἀναστασία... 50,00 Γαντέ Γεωργία... 50,00 Γιαννοπούλου Μπάκα Μαρία ,00 Γιαννοπούλου Κωνσταντίνα ,00 Δούκα Ὑπατία... 50,00 Ζήκα Δικαίου Φωτεινή ,00 Θούα Ἀσπασία ,00 Καίσαρη Αἴγλη... 50,00 Καλογερόπουλος Ὀδυσσέας... 50,00 Λεούση Δέσποινα ,00 Μασταγκάκης Δηµήτριος ,00 Μόσχος Χρῆστος... 50,00 Μπαµπανικολοῦ Ἰωάννα ,00 Μπεκές π. Γεράσιµος ,00 Νικοσίας Γεώργιος ,00 Ντούµας Ἀθανάσιος ,00 Οἰκ. Ἀγγ. Παναγίδη & Ἀθ. Γρέκα... 50,00 Ὀρφανουδάκη Ἀγγελική... 80,00 Πανταζῆ Ἀντιόπη ,00 Παπαγεωργάκη Βασιλική ,00 Πηλοῦ Χριστίνα... 50,00 Τρακάδα Κυριακή ,00 Τσαµαδοῦ Μάρα ,00 Φυτουράκη Ἀργυρώ... 50,00 Δίσκοι Ἱ. Ν. Ἁγ. Γεωργίου ,10 Δίσκοι Ἱ. Π. Ἁγ. Ἀποστόλων ,40 ÌÇÍÉÁÉÁ ÅÊÄÏÓÇ ÅÍÏÑÉÁÓ ÁÃÉÏÕ ÃÅÙÑÃÉÏÕ ÊÕØÅËÇÓ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ - ÕÐÅÕÈÕÍÏÓ: Ἀñ éµ. ÖÉËÏÈÅÏÓ Ì. ÍÉÊÏËÁÊÇÓ Ô.Ê ÊõøÝëç, Ôçë ÅÊÄÏÔÉÊÇ ÐÁÑÁÃÙÃÇ: ôçë ÄÉÁÍÅÌÅÔÁÉ ÄÙÑÅÁÍ