Ο Πόντος στην ύστερη Οθωµανική Αυτοκρατορία ( ) Κοινωνία και Οικονοµία Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Α

Transcript

1 Ο Πόντος στην ύστερη Οθωµανική Αυτοκρατορία ( ) Κοινωνία και Οικονοµία Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Α UNIVERSITY STUDIO PRESS

2 UNIVERSITY STUDIO PRESS Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών Πρώτη έκδοση: Θεσσαλονίκη, Δεκέμβριος 2018 ISBN H μερική ή ολική ανατύπωση είτε η καθ οιονδήποτε τρόπον αναπαραγωγή του βιβλίου, καθώς και η φωτοτύπηση τμήματος ή ολόκληρου του βιβλίου, χωρίς την έγγραφη άδεια τoυ εκδότη τιμωρείται από το νόμο. ΕΔΡΑ ΠONTIAKΩΝ ΣΠOΥΔΩΝ ΑΠΘ UNIVERSITY STUDIO PRESS A.E. ΘΕΣΣΑΛONIKH: Aρμενοπούλου 32, ΑΘΗΝΑ: Σόλωνος 94, Tηλ , , Fax info@universitystudiopress.gr Ιστοσελίδα: Eικόνα εξωφύλλου Λήψη της κεντρικής αγοράς (μεϊντάνι) της Τραπεζούντας (1877). Φωτογράφος: Dmitri Ivanovich Ermakov (Τιφλίδα, ).

3 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ-ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΜΕΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ Ο Πόντος στην ύστερη Οθωµανική Αυτοκρατορία ( ) Κοινωνία και Οικονοµία 3ο ΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕ ΡΙΟ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Θεσσαλονίκη, Νοεµβρίου 2016 Π Ρ Α Κ Τ Ι Κ Α Επιµέλεια Θεοδόσιος Αρ. Κυριακίδης Κυριάκος Στ. Χατζηκυριακίδης UNIVERSITY STUDIO PRESS Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών ΘΕΣΣΑΛONIKH 2018

4 3ο Διεθνες ςυνεδριο ΠοντιακΩν ερευνων Θεσσαλονίκη, Νοεμβρίου 2016 ο Πόντος στην ύστερη οθωμανική αυτοκρατορία ( ) κοινωνία και οικονομία Χορηγός: Φιλανθρωπικό Ίδρυμα Ιβάν Σαββίδη Συνδιοργάνωση: Ερευνητικό Κέντρο Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα επιστημονική επιτροπή Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού, Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ Διονύσιος Βαλαής, Αναπληρωτής Καθηγητής ΑΠΘ Φωκίων Κοτζαγιώργης, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Δημήτρης Παπασταματίου, Λέκτορας ΑΠΘ Αντωνία Κυριαζή, Λεκτορας ΑΠΘ Θεοδόσιος Κυριακίδης, Διδάκτωρ ΠΔΜ Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, Διδάκτωρ ΑΠΘ οργανωτική επιτροπή Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού, Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ Θεοδόσιος Κυριακίδης, Διδάκτωρ ΠΔΜ Κυριάκος Χατζηκυριακίδης, Διδάκτωρ ΑΠΘ Νικολαος Μισολίδης, Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ Θεοχάρης Αναγνωστόπουλος, Υπ. Διδάκτωρ ΑΠΘ Γραμματεία Χαράλαμπος Γάππας Μαρία Φράγκου Στυλιανή-Χριστίνα Αποστολίδου Γεώργιος Αλούπης Ιγνάτης Αθανασίου Ελένη Κατή Αλεξάνδρα Περχανίδου Νίκος Ιορδανίδης Φωτεινή Τσιρώνη Γεώργιος Πολύχρους Μαριλένα Σταμούλη

5 ΠροΓραΜΜα ΠαραςκευΗ 18 νοεμβριου :00 18:45 Προσφωνήσεις Χαιρετισμοί 18:45 19:30 Πασχάλης Κιτρομηλίδης Η μαρτυρία της εθνογραφίας του Μικρασιατικού Πόντου. Διαπιστώσεις και προκαταρκτικά συμπεράσματα. ςαββατο 19 νοεμβριου 2016 Πρωινές ςυνεδρίες ΠοΛιτικΗ οικονομια Προεδρείο: Ι. Χασιώτης 10:00 10:20 Akitsu Mayuzumi The Russian diplomatic intervention in the Ottoman-Crimean relations after the treaty of Küçük Kaynarca (1774). 10:20 10:40 Tom Sinclair The 1838 Anglo-Ottoman Agreement and its Effect on the Pontus. 10:40 11:00 Κυριάκος Χατζηκυριακίδης Η οικονομία του βιλαετίου Τραπεζούντας μέσα από τις εμπορικές εκθέσεις του Βρετανού Προξένου Alfred Biliotti ( ). 11:00 11:20 Sezai Balcı/ Merve Kalafat Yılmaz Captian Yorgi Konstantinidi: Mayor of Kerasounta ( ). 11:20 11:40 Συζήτηση ΠοΛεις και υπαιθρος Προεδρείο: Π. Κιτρομηλίδης 12:00 12:20 Cafer Sarıkaya Samsun as a Greek City in the late Ottoman Empire. 12:20 12:40 Θωμάς Αλεξιάδης Η Αμισός (Σαμψούντα) στην ύστερη oθωμανική αυτοκρατορία ( ): Οικονομία. 12:40 13:00 Ελένη Γαβρά Ορεινοί οικισμοί της ηπειρωτικής ενδοχώρας στον ιστορικό Πόντο κατά τον 19ο αιώνα έως τις αρχές του 20ού. Χωρικές εξαρτήσεις και επιρροές. 13:00 13:20 Συζήτηση

6 απογευματινές συνεδρίες 18:00-18:30 Erik Zürcher Conditional equality Young Turk attitudes towards Ottoman Christians θρηςκεια Προεδρείο: Ε. Αμοιρίδου 18:30 18:50 Zeynep Turkyilmaz Küpcüoğlu led astray these ignorant Muslims: Istavris Struggle for Re-Christianization in the Ottoman Archives ( ). 18:50 19:10 Elcin Macar The Protestant Greeks of Pontus: A Reassessment. 19:10 19:30 Emzar Kakhidze Historical Background of Formation of National Consciousness of Georgian Muslims. 19:30 19:50 Θεοδόσιος Κυριακίδης Συμπόρευση και ανταγωνισμοί των Μεγάλων Δυνάμεων στο ιεραποστολικό πεδίο. Ο αντίκτυπος στον Πόντο. 19:50 20:10 Ευστράτιος Βαχάρογλου Χρήστος Ψάλτης Αστήρ του Πόντου: Η συνεισφορά του εβδομαδιαίου περιοδικού της Τραπεζούντας στη διανοητική ανάπτυξη, την ηθική καλλιέργεια και την ενημέρωση των πολιτών του Πόντου ( ). 20:10 20:30 Συζήτηση

7 κυριακη 20 νοεμβριου 2016 ΔΗΜοΓραΦια Προεδρείο: Τ. Sinclair 11:00 11:20 Ευριπίδης Γεωργανόπουλος Τα πληθυσμιακά στοιχεία για τον Πόντο ( ): κριτική προσέγγιση και συγκριτική παρουσίασή τους. 11:20 11:40 Αντώνης Κλάψης Ο ελληνικός πληθυσμός του Πόντου στις αρχές του 20ού αιώνα. Μία δημογραφική ανάλυση. 11:40 12:00 Βλάσης Αγτζίδης Οι μετακινήσεις των ελληνικών πληθυσμών από τον οθωμανικό Πόντο στα ρωσικά εδάφη μέσα από το περιοδικό «Εύξεινος Πόντος» της Τραπεζούντας. 12:00 12:20 Prof. Marine Giorgadze Pontic Greeks in Ajara (Georgia). 12:20 12:40 Αγνή Κολιαδήμου-Ιάκωβος Μιχαηλίδης Ο Ρωσοοθωμανικός πόλεμος του και ο απόηχός του στην Τραπεζούντα μέσα από τις ελληνικές προξενικές εκθέσεις. 12:40 13:00 Συζήτηση 13:00 13:30 Πορίσματα Λήξη Συνεδρίου

8

9 Περιεχόμενα Εισαγωγή Θεοδόσιος Αρ. Κυριακίδης Κυριάκος Στ. Χατζηκυριακίδης Πρόλογος Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού ΗμαρτυρίατηςεθνογραφίαςτουΜικρασιατικούΠόντου.Διαπιστώσεις και προκαταρκτικά συμπεράσματα Πασχάλης Κιτρομηλίδης TheYoungTurkattitudetowardstheOttomanminorities:anofferofconditional equality Erik Zürcher TransformationofOttoman-CrimeanrelationsandRussianinterventionafterthetreaty ofkuchukkainardji(1774) Akitsu Mayuzumi The1838Anglo-OttomanCommercialConvention,theTrebizondTradeandthecity ofsamsun Tom Sinclair ΗοικονομίατουβιλαετίουΤραπεζούνταςμέσααπότιςεμπορικέςεκθέσεις τουβρετανούπροξένουalfredbiliotti( ) Κυριάκος Χατζηκυριακίδης CaptianYorgiKonstantinidi:MayorofKerasounta( ) Sezai Balci/ Merve Kalafat Yılmaz ΗΑμισόςστηνύστερηoθωμανικήαυτοκρατορία( ):Οικονομία Θωμάς Αλεξιάδης ΟρεινοίοικισμοίτηςηπειρωτικήςενδοχώραςστονιστορικόΠόντοκατάτον19 ο αιώνα έωςτιςαρχέςτου20 ού.χωρικές εξαρτήσεις και επιρροές Ελένη Γαβρά TheProtestantGreeksofPontus:AReassessment Elçin Macar

10 10 Ο ΠΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ( ) ΣυμπόρευσηκαιανταγωνισμοίτωνΜεγάλωνΔυνάμεωνστοιεραποστολικόπεδίο. ΟαντίκτυποςστονΠόντο Θεοδόσιος Κυριακίδης ΑστήρτουΠόντου:ΗσυνεισφοράτουεβδομαδιαίουπεριοδικούτηςΤραπεζούντας στη διανοητικήανάπτυξη,τηνηθική καλλιέργειακαιτηνενημέρωσητωνελλήνων τουπόντου( ) Ευστράτιος Βαχάρογλου Χρήστος Ψάλτης ΤαπληθυσμιακάστοιχείαγιατονΠόντο( ):κριτικήπροσέγγισηκαι συγκριτικήπαρουσίασήτους Ευριπίδης Π. Γεωργανόπουλος ΟελληνικόςπληθυσμόςτουοθωμανικούΠόντουστιςαρχέςτου20 ού αιώνα. Μίασυγκριτικήδημογραφικήανάλυση Αντώνης Κλάψης PonticGreeksinAjara(Georgia)(Τhehistoryofmigrationandsettlement) Prof. Marine Giorgadze ΟΡωσοοθωμανικόςπόλεμοςτου καιοαπόηχόςτουστηνΤραπεζούντα μέσααπότιςελληνικέςπροξενικέςεκθέσεις Αγνή Κολιαδήμου

11 Εισαγωγή Έχουνπαρέλθειήδηδεκατέσσεραχρόνιααπότηδιοργάνωσητου1ουΕπιστημονικούΣυμποσίου«ΠερίΠόντου»,όπωςτοείχαμεονομάσειτότε,οραματιζόμενοιέναπεδίοσυνάντησηςπαλαιότερωνκαινέωνεπιστημόνωνπουέλκονται σταερευνητικάτουςενδιαφέροντααπότονγεωγραφικόχώροπουονομάζεται «Πόντος».Είναιαλήθειαότιστηναρχήηπροσέγγισηήτανελληνοκεντρική,αλλά ωστόσοεπιχειρήθηκεσταδιακάμιαολοένακαιμεγαλύτερηκαιβαθύτερηεξέτασητηςπαρουσίαςκαιτωνμηελληνορθόδοξωνπληθυσμώνστονιστορικό Πόντοκαιτηνευρύτερηπαρευξείνιαζώνη. Ταπροηγούμεναχρόνια,πριναπότοαναφερόμενο1οΣυμπόσιο«ΠερίΠόντου», δενυπήρχεσταθερόσημείοσυνάντησηςτωνενλόγωερευνητών,παράμόνομια «συνύπαρξη»εκδοτική-μεεξαιρέσειςκάποιεςημερίδεςκαιορισμένασυνέδρια. Αυτήη«συνύπαρξη»ήτανεφικτήμέσωτουπολύτιμουιστορικούπεριοδικού «ΑρχείονΠόντου»τηςΕπιτροπήςΠοντιακώνΜελετών(ΕΠΜ).Κατάσυνέπεια, μέσααπότηδραστηριότητατηςεπμδόθηκειδιαίτερηέμφασηκυρίωςστιςβυζαντινέςσπουδές,στηγλωσσολογίακαιστηλαογραφία,λόγωτωνπροσωπικών ενδιαφερόντωντωνεπιστημόνωνπουπροΐσταντοτηςεπιτροπήςκαιτωνανθρώπωνπουβρίσκοντανκοντάτης,ήδηαπότοπρώτομισότου20ούαιώνα. ΜεάλλαλόγιαμετηδημιουργίατουθεσμούτωνΔιεθνώνΣυνεδρίωνΠοντιακών ΕρευνώνδόθηκεηδυνατότηταστουςεπιστήμονεςπουασχολούνταισυστηματικάμετηνέρευνατηςιστορίαςτουΠόντουνααποκτήσουνένασταθερό«σημείο συνάντησης»και,επιπλέον,ναπαρουσιάζουνκαιναδημοσιεύουνταπορίσματα τωνπολυετώνερευνώντουςήακόμηκαιερευνώνμικρότερηςκλίμακαςκαι πρώιμωνσυμπερασμάτωντους,ώστεμέσααπότονεπιστημονικόδιάλογονα προκύπτουνγόνιμεςεπιρροέςκαιαλληλεπιδράσεις. Ηδημιουργίακαικυρίωςηδιατήρησηενόςθεσμού,όπωςείναιοισυγκεκριμένες επιστημονικέςσυναντήσεις,δίνουνόχιαπλάτοστίγματωννεότερωνερευνών, αλλάκαιτηδυνατότητα,μετηνπάροδοτουχρόνου,τηςμακράςδιάρκειαςκαι τουαντικατοπτρισμούτωνδιαφόρωνφάσεωνκαιτάσεωνέρευναςτουσυγκεκριμένουεπιστημονικούπεδίου.εκτόςτωνπρόδηλωνσκοπόςαυτώντωνσυναντήσεωνείναιεπίσηςκαιηχαρτογράφησητουπεδίου,τηςανθρωπογεωγραφίαςδιεθνώςγύρωαπότιςποντιακέςέρευνες.παράλληλααυτέςλειτουργούν και ως«φροντιστήριο»γιατουςνεότερουςερευνητές,τόσοτουτμήματοςιστο- 11

12 12 Ο ΠΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ( ) ρίας-αρχαιολογίαςόσοκαιτουτμήματοςθεολογίαςαπθ,οιοποίοιπλαισίωσαν δημιουργικάκαιστήριξαντηνοργάνωσητου3ουδιεθνούςσυνεδρίουποντιακών Ερευνών.Τοσυνέδριοαποτέλεσεέναουσιαστικό«βήμα»έκφρασηςκαιέθεσε τηβάσηγιατηνπεραιτέρωσυνέχισητουεπιστημονικούδιαλόγου. Σταδυοπροηγούμενασυνέδρια(2004και2008)εξετάσαμετααποτελέσματα τωννεότερωνερευνώνσεμιαμεγάληχρονικήέκταση,απότουςαρχαίουςχρόνουςμέχρικαιτουςνεότερους.ουσιαστικάαυτότοχρονικόεύροςδενέδινετη δυνατότητατήςσεβάθοςμελέτηςκαιτηςαναλυτικήςσυζήτησηςστιςπαρουσιαζόμενεςεισηγήσεις.ηεμπειρία,λοιπόν,τωνδυοπροηγούμενωνσυνεδρίωνμάς οδήγησεστησκέψηναπεριορίσουμετοεύροςτηςχρονικήςπροσέγγισηςαπό τημιακαιαπότηνάλληναθέσουμε,ίσωςστομέλλον,ακόμηπιοξεκάθαρα,επιμέρουςθεματικέςενότητες.σκοπόςείναιπλέονοιειδικότερεςθεματικέςαναζητήσειςπουκάθεφοράπροτάσσονται,ναεξαντλούνταιστομέγιστοδυνατόβαθμόήτουλάχιστοννααποτελούνχρήσιμαεργαλείαγιατηναξιοποίησητηςέρευναςκαιτηνπεραιτέρωεξέλιξήτης. Το3οΔιεθνέςΣυνέδριομετοντίτλο:«ΟΠόντοςστηνύστερηΟθωμανικήΑυτοκρατορία( ):ΚοινωνίακαιΟικονομία»προσείλκυσετοενδιαφέρον έγκριτωνκαιέμπειρων μελετητώντουπόντουτηςελλάδαςκαιτουεξωτερικού, καθώςκαιτοενδιαφέροννέωνεπιστημόνωνκαιυποψηφίωνδιδακτόρωνπου άρχισανναπροσανατολίζουντοερευνητικότουςενδιαφέρονσεανερεύνητες πτυχέςτηςιστορίαςτουπόντου. Αξίζεινασημειώσουμεότιησυνδιοργάνωσητου3ουσυνεδρίουαπόΤμήματα τηςφιλοσοφικήςκαιτηςθεολογικήςσχολήςτουαριστοτελείουπανεπιστημίου Θεσσαλονίκηςέθεσεήδησενέαβάσητηνόληδιοργάνωση.Επιπροσθέτως,με τηδημιουργίατηςέδραςποντιακώνσπουδώνστηφιλοσοφικήσχολήτουαπθ ταδιεθνήσυνέδριαποντιακώνερευνώνβρίσκουνπιατηφυσικήτους«στέγη», αφούοιπρωτεργάτεςτηςδιοργάνωσήςτουςστελεχώνουντηπρόσφαταιδρυμένη Έδρα. Στηνπαρούσαέκδοσηδιατηρήθηκε,κατάτοδυνατόν,ησειράτουπρογράμματος τουσυνεδρίου,ηοποίαάλλωστεθεματικάείχεδιαμορφωθείμεβάσητιςπροταθείσεςεισηγήσεις.οιθεματικοίάξονεςκαιταπεριεχόμενατουπαρόντοςτόμου περιγράφονταιαδρομερώςστονπρόλογοαπότηνπρόεδροτηςεπιστημονικής επιτροπήςτουσυνεδρίουκαάρτεμηξανθοπούλου-κυριακού,τηνοποίακαιαπό τηθέσηαυτήευχαριστούμεολοθύμωςγιατοενδιαφέροντηςκαιτησταθερή καιανιδιοτελήβοήθειάτης.τέλος,ευχαριστίεςοφείλουμεστοσύνολοτηςεπιστημονικήςκαιτηςοργανωτικήςεπιτροπήςκαθώςκαιστηγραμματείατουσυνεδρίου,γιατονκόποπουκατέβαλανκαιτηνπρόθυμηκατάθεσητηςγνώσης καιεμπειρίαςτους. Εκτιμούμεότιτοσυνέδριουπήρξεεπιτυχημένο καιαποτελεί ουσιαστικήσυμβολήστηνπρόοδοτωνποντιακώνσπουδών. Θεοδόσιος Κυριακίδης Κυριάκος Χατζηκυριακίδης

13 Πρόλογος ΣτόχοςτουΣυνεδρίου,όπωςδηλωνότανστηνπρόσκλησηενδιαφέροντος,ήταν ηεξέτασηθεμάτωνπουαφορούσαντηνπεριοχήτουπόντουκατάτηδιάρκεια τηςσημαντικότερηςγιατηνοθωμανικήαυτοκρατορίαπεριόδουμετηνοικονομικο-πολιτικήδιείσδυσητωνευρωπαίων,τησταδιακήκάθοδοτηςρωσίαςστη ΜαύρηΘάλασσακαιτονΚαύκασο,αποτέλεσμακυρίωςτωνρωσοτουρκικών συγκρούσεων,ταεπαναστατικά κινήματαστιςευρωπαϊκέςτηςκτήσεις,αλλαγές πουτηνοδήγησανστηνυιοθέτησημεταρρυθμίσεωνκαιεκσυγχρονισμότων ποικίλωνθεσμώντης. Οστόχοςφιλόδοξος,βοήθησε,ωστόσον αναδειχθούνκάποιοιαπότουςπροβληματισμούςμας,όπωςλ.χ,ηαναζήτησηνέωνεμπορικώνδρόμωνκαιηδιαμόρφωσησυνθηκώνκατάλληλωνγιατιςεμπορικέςανταλλαγές(tomsinclair,κυριάκοςχατζηκυριακίδης),οιαλλαγέςστησύνθεσητουπληθυσμού,σταυπόδιαμόρφωσηαστικάκέντρακυρίωςτουπαράλιουπόντου(cafersarikaya,θωμάς Αλεξιάδης,ΕλένηΓαβρά),ηπολιτισμικήτουςέκφραση(ΕυστράτιοςΒαχάρογλου-ΧρήστοςΨάλτης),ηδιευκόλυνσητηςιεραποστολικήςδράσηςτηςκαθολικής καιτηςπροτεσταντικήςεκκλησίας,ιδιαίτερα μετάτηδημιουργία(1850)του καθολικούκαιτουπροτεσταντικούμιλλέτ(elcinmacar,θεοδόσηςκυριακίδης), αλλάκαιημεαφορμήτιςπεριπέτειεςτηςοικογένειαςκιουπτσιόγλου(κιουπτσίδη)αναφοράστηνκαθυστερημένηαναγνώρισητωνκρυπτοχριστιανώνσταυριωτών (ZeynbepTurkyilmaz),διαδικασίαενίσχυσηςτηςεθνικήςσυνείδησης τωνγεωργιανικήςκαταγωγήςμουσουλμάνωντηςατζαρίας(emzarkachidze). ΣημαντικέςγιατηζωήτωνοικισμώντουΠόντουυπήρξανοιπληθυσμιακέςανακατατάξεις,έναείδοςανταλλαγήςπληθυσμών,απότοκοτηςδιαδικασίαςκαθόδουτωνΡώσωνστονΚαύκασο( ).ΣεκάποιεςαπότιςόψειςτουαναφέρθηκανοιΒλάσηςΑγτζίδης,MarineGiorgadzeκαιΑγνήΚολιαδήμου-Ιάκωβος Μιχαηλίδης.Τηδημογραφικήεικόνατηςπεριοχής,όπωςαυτήείχεδιαμορφωθεί στιςαρχέςτου20ούαι.προσέγγισανοιευριπίδηςγεωργανόπουλοςκαιαντώνης Κλάψης. Τουςευχαριστούμεόλουςπουμοιράστηκανμαζίμαςπορίσματατωνερευνών τουςκαιμαςβοήθησαννασυνειδητοποιήσουμεγιαμίαφοράακόμηπόσομακρύς είναιοδρόμοςπουέχουμεναδιανύσουμε,ανσκεφθούμεπόσολίγαγνωρίζουμε γιατησυμβίωση,τιςοικονομικοκοινωνικέςσχέσειςκαιεπαφές,γιατηνκαθημε- 13

14 14 Ο ΠΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ( ) ρινότητατωνανθρώπωνπέρααπότιςποικίλεςδιαχωριστικέςγραμμέςτης γλώσσας,τηςθρησκείας,τηςεθνικότητας,στοιχείαπουκαθόρισαντηντύχη τουςκατάτηδιαδικασίαμετατροπήςτηςοθωμανικήςαυτοκρατορίαςσεέθνος-κράτος.ταερωτηματικάμαςπολλαπλασιάστηκανμετηνεισήγησητου καθηγητήericzürcherκαιτηναναζήτησητωνλόγωνπουοδήγησαντουςνεότουρκουςστηναναθεώρησητηςστάσηςτουςαπέναντιστουςχριστιανούςυπηκόουςτους. Ευχαριστούμετονκ.AkitsuMayuzumiπουμετηνεισήγησήτουμαςθύμισεότι Πόντοςείναιηθάλασσα,στηνπερίπτωσήμαςοΕύξεινοςΠόντος,καιπόσοεπηρέασετηνοθωμανικήεξουσίαησταδιακήαλλαγήτουκαθεστώτοςστιςπεριοχές πουελέγχονταναπόαυτήν, όπωςλ.χ.τοχανάτοτηςκριμαίας(είχεπροστεθεί στιςκτήσειςτηςτο1475). Οκ.ΠασχάληςΚιτρομηλίδης,αντίθετα,μέσααπότοπλούσιουλικότοαποθησαυρισμένοστοΚέντροΜικρασιατικώνΣπουδώνμάςέκανεκοινωνούςτηςεπίπονης προσπάθειαςγιατονεντοπισμόελληνοκατοικημένωνοικισμών,διάσπαρτων εντόςκαιεκτόςτουιστορικούπόντου. ΟσκοπόςτουΣυνεδρίουναλειτουργήσειωςπεδίοκατάθεσηςνέωνμελετών απόπαλιούςκαινεότερουςερευνητέςκαιναπροαγάγειτηδιεπιστημονική-διαθεματικήπροσέγγισητωνιστορικώναυτώνζητημάτων,φάνηκεναυλοποιείται, ανκρίνουμεαπότηνπαρουσίασηεισηγήσεωναπόπανεπιστημιακούςκαθηγητές στοτέλοςτηςπανεπιστημιακήςτουςσταδιοδρομίας,ενενεργείακαθηγητέςκαι διδάσκοντεςσεπανεπιστήμια,διδάκτορες,υποψήφιουςδιδάκτορες,ερευνητές. ΜπορούμενααισιοδοξούμεγιατομέλλοντωνΠοντιακώνΕρευνών. Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού

15 ΧαιρετισμόςΕναρκτήριας Συνεδρίασης ΑξιότιμεΚύριεεκπρόσωπετουΠαναγιωτάτουΜητροπολίτηΘεσσαλονίκης, αγαπητοίσυνάδελφοι,φοιτήτριεςκαιφοιτητές, ΚυρίεςκαιΚύριοι Καλωσορίζωτηνπαρουσίασαςστηνεναρκτήριατελετήτου3ουΔιεθνούςΣυνεδρίουΠοντιακώνΕρευνών,διοργανωτέςτουοποίουείναιοΤομέαςΝεότερης καισύγχρονηςιστορίαςκαιλαογραφίαςτουτμήματοςιστορίαςκαιαρχαιολογίας,τηςφιλοσοφικήςσχολής,οτομέαςεκκλησιαστικήςιστορίας,χριστιανικής Γραμματείας,ΑρχαιολογίαςκαιΤέχνηςτουΤμήματοςΘεολογίαςτηςΘεολογικής ΣχολήςτουΑριστοτελείουΠανεπιστημίουΘεσσαλονίκηςμεσυνδιοργανωτήτο ΕρευνητικόΚέντροτουΑγίουΓεωργίουΠεριστερεώτα. ΣύντομηΙστορικήαναδρομή: ΤοΔιεθνέςΣυνέδριοΠοντιακώνΕρευνώνφιλοδοξείν αποτελέσειτοβήματης επιστημονικήςέκφρασηςκαιανταλλαγήςαπόψεωνόσωνασχολούνταιμεθέματασχετικάμετηνιστορίατουπόντουαπότηναρχαιότηταμέχριτησύγχρονή μαςεποχή. Τοξεκίνημααποτέλεσετο1οΣυνέδριοπουπραγματοποιήθηκεστηνπόλημας το2004(30ιαν.-1φεβρ.)μετιμώμενουςεπιστήμονεςτονοδυσσέαλαμψίδη (+2006)διακεκριμένοποντιολόγο,επίσειράετώνΠρόεδροτηςΕπιτροπήςΠοντιακώνΜελετώνκαιτονΑnthonyBryer(±Οκτώβριος2016),ομότιμοτότεκαθηγητήΒυζαντινήςΙστορίαςτουΠανεπιστημίουτουBirmingham,ιδρυτήτου ΚέντρουΒυζαντινών,ΟθωμανικώνκαιΝεοελληνικώνΣπουδώντουίδιουΠανεπιστημίου,τουοποίουτασυγγράμματαέχουνσφραγίσειτημεσαιωνικήποντιολογίατηςτελευταίαςτεσσαρακονταετίας-κατάτηνεκτίμησητουβυζαντινολόγου,συναδέλφουΑλέξηΣαββίδη.Hαπουσίατουςδημιούργησεσημαντικόκενό στοντομέατωνπερίπόντουερευνών. Το2οΔιεθνέςΣυνέδριοΠοντιακώνΕρευνώνπραγματοποιήθηκε,στατέληΣεπτεμβρίουτου2008στηΔράμα,μετηνπολύπλευρηκαιενεργόυποστήριξητης εκείνομαρχιακήςαυτοδιοίκησης.τιμώμεναπρόσωπαήτανοsergeip.karpov, καθηγητήςμεσαιωνικήςιστορίαςστοπανεπιστήμιολομονόσοφτηςμόσχας καιακαδημαϊκός.στοίδιοσυνέδριοτιμήθηκεημνήμητουγεννημένουστοβα- 15

16 16 Ο ΠΟΝΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ( ) τούμ(1908)οδυσσέαδημητριάδη,οοποίοςδιατέλεσεεπίσειράετώνδιευθυντής ορχήστραςστηνόπερακαιτομπαλέτομπολσόϊτηςμόσχας( ).πέθανεστηντιφλίδατο2005. ΚύριοιδιοργανωτέςτωνδύοΣυνεδρίων,πουαναφέροντανστονΠόντοαπότην αρχαιότηταμέχριτησύγχρονηεποχή,ήταντοίδρυμααγίουγεωργίουπεριστερεώτα,ηεύξεινοςλέσχηθεσσαλονίκηςκαιημέριμναποντίωνκυριών. «Ξορκίζονταςτηλήθη»,καιμεαρκετήσχετικάχρονικήαπόστασηαπόταδύο προηγούμενα,συνεχίζουμεσήμεραμετο3οδιεθνέςσυνέδριοποντιακώνερευνών,περιορισμένοθεματικάκαιχρονικά,όπωςδηλώνεταιστοντίτλοτου(ολόγοςγιατηνοικονομίακαιτηνκοινωνία),σεμίαπερίοδο(τέλη18ου-αρχές20ού αι.)πολλαπλώνανατροπώνστηνπορείατηςπολυπολιτισμικήςκαιπολυεθνικής μέχριτότεοθωμανικήςαυτοκρατορίας.οισυνάδελφοικαθηγητές,οιδιδάκτορες καιυποψήφιοιδιδάκτορεςαπόταπανεπιστήμιατηςιαπωνίας,γεωργίας,τουρκίας,κύπρου,καιτηςπατρίδαςμας,οιοποίοιμαςτιμούνμετησυμμετοχήτους, θαμαςβοηθήσουνναπροσεγγίσουμεκάποιεςαπότιςπλευρέςτουθέματος. ΣτηνυλοποίησητουΣυνεδρίουσυνέβαλεαποφασιστικάηχορηγίατουΦιλανθρωπικούΙδρύματοςΙβάνΣαββίδη,στοοποίοεκφράζουμετιςευχαριστίεςμας. ΗΕπιτροπήΠοντιακώνΜελετώνανταποκρινόμενησεσχετικόαίτημάμαςδιέθεσεγιατουςεισηγητές,ως«αντίδωρο»(κατάτηνέκφρασητουΠροέδρουτης ΧρήστουΓαλανίδηπουμαςτιμάμετηνπαρουσίατου),βιβλίατωνεκδόσεών της.μνημονεύωτοένααπόαυτά:πρόκειταιγιαταπρακτικάτου12ουδιεθνούς ΕπιστημονικούΣυμποσίου,πουέγινετο1978στοBirmingham,καιήταναφιερωμένοστοΒυζαντινόΕύξεινοΠόντο.ΨυχήτουΣυμποσίουυπήρξεοAnthony Bryer. Οχρήσιμοςδίγλωσσοςοδηγόςτηςπόληςμας,ευγενικήπροσφοράτουΔήμου Θεσσαλονίκηςπροςτουςομιλητές,θ αποτελέσει,πιστεύω, αφορμήγιακαλύτερη γνωριμίατουςμ αυτήν αναφέρομαιφυσικάσεόσουςτηνεπισκέπτονταιγια πρώτηφορά. ΩςΠρόεδροςτηςΕπιστημονικήςΕπιτροπήςτουΣυνεδρίουαισθάνομαιτηνανάγκηναευχαριστήσωταυπόλοιπαμέλητηςΕπιστημονικήςκαιΟργανωτικής ΕπιτροπήςτωνδύοΤομέων,όσοκαιτουςεθελοντές,φοιτητέςκαιυποψήφιους διδάκτορες,πουπροσφέρουντηβοήθειάτουςγιατηνκαλύτερηδυνατήοργάνωσήτου.διερμηνεύονταςκαιτηδικήτουςπρόθεση,δηλώνωότιείμαστεστηδιάθεσήόλωνσαςκατάτηδιάρκειατηςδιεξαγωγήςτου. Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού

17 Eισηγητές Akitsu Πασχάλης Thomas Κυριάκος Χατζηκυριακίδης,Επ.ΚαθηγητήςΈδραςΠοντιακώνΣπουδών,ΑΠΘ, Balci Merve Kalafat Yilmaz,Post-graduatestudent,IstanbulUniversity, Θωμάς Ελένη Eric Zürcher,Professor,University of Elcin Macar,Professor,Yildiz Technical Θεοδόσιος Κυριακίδης,ΕπιστημονικόςσυνεργάτηςΈδραςΠοντιακώνΣπουδών, Ευστράτιος Χρήστος Ευριπίδης Π. Αντώνης Κλάψης,Επ.ΚαθηγητήςΠολιτικήςκαιΔιπλωματικήςΙστορίας, Marine Giorgadze,Professor,BatumiShotaRustaveliStateUniversity, Αγνή 17

18