Transcript

1

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...i ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Επιχειρήσεων των ΟΤΑ µέχρι τον Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων του Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων...7 Β. Επιχειρήσεις κατά κλάδο δραστηριότητας Επιχειρήσεων των ΟΤΑ από το 1954 µέχρι το έτος Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων Επιχειρήσεων των ΟΤΑ από το 1980 µέχρι το έτος Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων...9 Β. ηµοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης - Αποχέτευσης Το Ισχύον Θεσµικό Πλαίσιο Ίδρυσης και Λειτουργίας των Επιχειρήσεων των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης...10 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΤΑ...13 α) ΑΜΙΓΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (Α ΒΑΘΜΟΥ) Νοµικό Καθεστώς Ίδρυση και λειτουργία Αµιγών Επιχειρήσεων Οµοιότητες και διαφορές µε τις επιχειρήσεις του εµπορικού νόµου Αριθµός και κλάδοι δραστηριότητας αµιγών επιχειρήσεων...20 β) ΙΑ ΗΜΟΤΙΚΕΣ/ ΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Καθεστώς και είδη ιαδηµοτικών Επιχειρήσεων Ίδρυση και λειτουργία ιαδηµοτικών Επιχειρήσεων Οικονοµική και λογιστική διαχείριση των αµιγών και των ιαδηµοτικών/ ιακοινοτικών Επιχειρήσεων...24 γ) ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ...25 i) Ανώνυµες Εταιρείες µε συνεταιρισµούς Ίδρυση και λειτουργία Εφαρµογή διατάξεων του Εµπορικού Νόµου Η υλοποίηση του προγράµµατος δράσης τη επιχείρησης Κλάδοι δραστηριότητας...31 ii) Εταιρείες Λαϊκής Βάσης Ίδρυση και λειτουργία Εφαρµογή διατάξεων του εµπορικού νόµου Κλάδοι δραστηριότητας...39 iii) Ανώνυµες εταιρείες άρθρου 291 παρ. 1 εδ. α Π.. 410/ Νοµικό Καθεστώς Κλάδοι δράσης...40 iv) Ανώνυµες εταιρείες άρθρου 291 παρ. 1 εδ. β Π.. 410/ Νοµικό καθεστώς Κλάδοι δραστηριότητας Νοµικά ζητήµατα...42 δ) ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ...42 ε) ΑΜΙΓΕΙΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ίδρυση και λειτουργία Κλάδοι δραστηριότητας...47 στ) ΙΑΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ίδρυση και λειτουργία...47 ζ) ΜΗ ΑΜΙΓΕΙΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ...50 i) Ανώνυµες Εταιρείες...50 ii) Εταιρείες Μικτής Οικονοµίας...50 iii) Αστικές µη κερδοσκοπικές εταιρείες...51 i

3 η. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΙ ΙΚΩΝ ΣΚΟΠΩΝ...52 i) Επιχειρήσεις ραδιοφωνίας και επιχειρήσεις για την παροχή συνδροµητικών, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών...53 ii) Εταιρείες δηµοσίων επιβατικών µεταφορών iii) Εταιρείες ιανοµής Αερίου (Ε Α.)...57 iv) Κοινές Ανώνυµες Εταιρείες...58 v) Εταιρεία - Όµιλος Οικονοµικού Σκοπού...58 vi). Αστική Εταιρεία Κοινωνικής Προστασίας...58 θ. ΗΜΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Υ ΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ ( ΕΥΑ) Νοµικό Καθεστώς Ίδρυση και λειτουργία ΕΥΑ Οικονοµική διαχείριση των ΕΥΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ...67 i) Οργάνωση και λειτουργία των αµιγών επιχειρήσεων...67 ii) Οργάνωση Ανωνύµων Εταιρειών...69 iii) Στοιχεία εφαρµογής στην πράξη...69 iv) Ειδικά ζητήµατα λειτουργίας των επιχειρήσεων Ανάθεση έργων και εργασιών Εκπόνηση µελετών και παροχή υπηρεσιών ιενέργεια προµηθειών...76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5. ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Γενικά Ισχύον Καθεστώς...79 α. Πρόσληψη προσωπικού αορίστου χρόνου...80 β. Πρόσληψη προσωπικού ορισµένου χρόνου,...81 γ. Πρόσληψη προσωπικού για την αντιµετώπιση εποχικών ή άλλων περιοδικών ή πρόσκαιρων αναγκών δ. Πρόσληψη ειδικού επιστηµονικού προσωπικού...82 ε. Πρόσληψη διευθυντικών στελεχών...82 στ. Σύναψη συµβάσεων έργου Κρατική Εποπτεία Στοιχεία Προσωπικού των επιχειρήσεων...85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6. ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΠΡΟΝΟΜΙΑ...89 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΟΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΟΤΑ...93 Α. Συµβάσεις προβλεπόµενες από τη διάταξη του άρθρου 34.Κ.Κ Β. Προγραµµατικές συµβάσεις...94 Γ. Εκχώρηση αρµοδιοτήτων Η ανάθεση εκτέλεσης έργου - εργασίας - προµήθειας - µεταφοράς και εκπόνηση µελέτης...95 Ε. Η συµµετοχή των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης σε κοινοπραξία...95 ΣΤ. Παρατηρήσεις...96 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΟΤΑ...97 Α. Στοιχεία επιχειρήσεων...97 Β. Επιχειρήσεις του πρωτογενούς τοµέα της Οικονοµίας Παραγωγικές Επιχειρήσεις Επιχειρήσεις εµπορικών δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τοµέα Επιχειρήσεις Εκµετάλλευσης ορυκτού πλούτου Η αξιοποίηση του γεωθερµικού δυναµικού από επιχειρήσεις οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης Γ. Επιχειρήσεις του δευτερογενούς τοµέα της οικονοµίας Επιχειρήσεις Μεταποίησης ii

4 2. Επιχειρήσεις παροχής ηλεκτρικού ρεύµατος και φυσικού αερίου Κατασκευαστικές Επιχειρήσεις Επιχειρήσεις εµφιάλωσης νερού Παραγωγή χηµικών προϊόντων Εµπορικές επιχειρήσεις Επιχειρήσεις του τριτογενή τοµέα τη οικονοµίας Επιχειρήσεις πολιτιστικών, κοινωνικών, αθλητικών δραστηριοτήτων Επιχειρήσεις αξιοποίησης ακίνητης περιουσίας των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης Αναπτυξιακές Εταιρείες Κέντρα Επαγγελµατικής Κατάρτισης Παροχή Υπηρεσιών µαζικής µεταφοράς Επιχειρήσεις εκµετάλλευσης πρατηρίων υγρών καυσίµων γενικού εµπορίου Επιχειρήσεις Τουριστικής Ανάπτυξης Επιχειρήσεις παροχής πιστωτικών υπηρεσιών Ε. Γεωγραφική Κατανοµή Επιχειρήσεων ΣΤ. Επιχειρήσεις κατά νοµική µορφή Ζ. Οικονοµικά Στοιχεία Επιχειρήσεων Η. Παρατηρήσεις - ιαπιστώσεις ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9. ΟΙ ΗΜΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΜΕΣΟ ΜΕΛΛΟΝ Α. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΜΟΡΦΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ i. Γενικές ιατάξεις ii. Ειδικές ιατάξεις iii. Μητρώο Επιχειρήσεων Ο.Τ.Α ΑΜΙΓΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο.Τ.Α i. Σύσταση και νοµική φύση αµιγούς δηµοτικής ή κοινοτικής επιχείρησης ii. ιοίκηση iii. Αρµοδιότητες του ιοικητικού Συµβουλίου iv. ιαχείριση v. Ταµιακή υπηρεσία και διαχειριστικός έλεγχος vi. Εποπτεία των επιχειρήσεων vii. Κανονισµοί viii. ιάλυση ΙΑ ΗΜΟΤΙΚEΣ ΚΑΙ ΙΑΚΟΙΝΟΤΙΚEΣ ΕΠΙΧΕΙΡHΣΕΙΣ ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Ο.Τ.Α ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Ο.Τ.Α. ΜΕ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΥΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ ΛΑΪΚΗΣ ΒΑΣΗΣ Ο.Τ.Α ΛΟΙΠΕΣ ΑΝΩΝΥΜΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Ο.Τ.Α ΑΣΤΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ Ο.Τ.Α. ΜΗ ΚΕΡ ΟΣΚΟΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΗΜΟΤΙΚΕΣ Ή ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Β. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο.Τ.Α. ΚΑΤΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΚΟΙΝΩΦΕΛΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο.Τ.Α ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο.Τ.Α ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο.Τ.Α Γ. ΕΙ ΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΟΤΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Ο.Τ.Α ΠΟΥ ΣΥΝΕΝΩΝΟΝΤΑΙ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ iii

5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ο δηµοκρατικός θεσµός που αναφέρεται άµεσα στη λαϊκή κυριαρχία και ασκεί της αρµοδιότητες και λειτουργίες του στο κατά το δυνατό πλησιέστερο επίπεδο προς τον πολίτη, την τοπική κοινωνία και τοπική οικονοµία. Επίσης αποτελεί πολιτικό διοικητικό θεσµό τοπικού ή περιφερειακού επιπέδου, αλλά και θεσµό προώθησης των λειτουργιών της τοπικής κοινωνίας, υποστήριξης των συλλογικών δράσεων και της συµµετοχής των πολιτών. Οι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης εντάσσονται στο κράτος εν ευρεία έννοια και ασκούν αρµοδιότητες δηµόσιου χαρακτήρα. Παρέχουν υπηρεσίες, οι οποίες ανάγονται στο διοικητικό και πολιτικό ρόλο τον οποίο επιτελούν και τις οποίες ο πολίτης αναµένει από έναν οργανισµό δηµοσίου χαρακτήρα που γνωρίζει «εκ του πλησίον» τα προβλήµατα, τις προσδοκίες και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και διαθέτει τα µέσα για την αντιµετώπιση τους. Με στόχο την κατά το δυνατόν πληρέστερη άσκηση των αρµοδιοτήτων, µε σκοπό τη βελτίωση των παρεχόµενων υπηρεσιών και την άµεση εξυπηρέτηση του πολίτη, η τοπική αυτοδιοίκηση συνεργάζεται τόσο µε την κεντρική διοίκηση, όσο και µε τοπικούς φορείς οικονοµικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Η κατανοµή αρµοδιοτήτων που κατέχει η τοπική αυτοδιοίκηση βρίσκεται στην ευχέρεια της διοίκησης του κάθε οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης, η οποία θέτει τους στόχους και τα µέτρα για την εκπλήρωση των στόχων αυτών στο επίπεδο της διοικητικής του εξουσίας, στο πλαίσιο που ο νοµοθέτης προσδιορίζει για του οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Το εύρος των αρµοδιοτήτων που ασκείται από τους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου βαθµού µπορεί να διακριθεί στις ακόλουθες κατηγορίες 1 1. Αρµοδιότητες που έχουν σχέση µε την υλοποίηση έργων υποδοµής. 2. Αρµοδιότητες οι οποίες έχουν σχέση µε την παροχή υπηρεσιών προς εξυπηρέτηση του πολίτη. 3. Αρµοδιότητες που έχουν αναπτυξιακό χαρακτήρα. 4. Αρµοδιότητες οι οποίες έχουν σχέση µε την διοικητική υποστήριξη των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης Ο νοµοθέτης δηλαδή προσδίδει στην τοπική αυτοδιοίκηση όχι µόνο αρµοδιότητες διοικητικού πολιτικού χαρακτήρα αλλά και αρµοδιότητες οι οποίες αναδεικνύουν τον κοινωνικό και αναπτυξιακό της ρόλο. Υπάγεται στις αρµοδιότητες της αυτοδιοίκησης η διαχείριση και ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας, ως κατ εξοχήν τοπικής υπόθεσης. Βεβαίως η εθνική οικονοµία αποτελεί κατά το σύνταγµα υπόθεση του κράτους 2. Ωστόσο είναι γεγονός ότι στο ευρύτερο πλαίσιο της εθνικής οικονοµίας 1 Ν. Χλέπα, «Λειτουργική Επέκταση και οργανωτικός καταµερισµός : Οι αρµοδιότητες των ΟΤΑ και οι τρέχουσες Τάσεις για την µετάθεση τους σε άλλους φορείς», ιοίκηση και Πολιτεία 19, Αθήνα Κοµοτηνή 1998, σελ Άρθρα 17 και 24 του Συντάγµατος

6 αναπτύσσονται οικονοµικές συναλλαγές σε συγκεκριµένα τοπικού χαρακτήρα γεωγραφικά όρια, αξιοποιούνται τοπικοί πλουτοπαραγωγικοί πόροι και ικανοποιούνται ανάγκες τοπικού χαρακτήρα. Στα ίδια γεωγραφικά όρια απασχολείται και διαµορφώνεται το ανθρώπινο δυναµικό της περιοχής. Επίσης συγκροτούνται και συντηρούνται οι απαραίτητες υποδοµές. Αναπτύσσονται λειτουργίες που αναφέρονται στην παραγωγή και την προώθηση της τοπικής οικονοµίας και της τοπικής ανάπτυξης, λειτουργίες που έχουν εθνική σηµασία αλλά έντονο τοπικό ενδιαφέρον. Το σύνολο αυτών των σχέσεων, δράσεων και συναλλαγών που οριοθετούνται σε συγκεκριµένα γεωγραφικά όρια, αποτελεί την τοπική οικονοµία, της οποίας η ρύθµιση και υποστήριξη βρίσκεται στις αρµοδιότητες της τοπικής αυτοδιοίκησης. Είναι προφανές ότι η στήριξη της τοπικής οικονοµίας αναφέρεται τόσο σε δράσεις και συναλλαγές του ιδιωτικού τοµέα όσο και σε αυτές που αναφέρονται στο δηµόσιο τοµέα της οικονοµίας. Ο ρόλος της πρωτοβάθµιας αυτοδιοίκησης ως διοίκησης που προωθεί τα οικονοµικά συµφέροντα των πολιτών, αλλά και ο υποστηρικτικός ρόλος της δευτεροβάθµιας αυτοδιοίκησης, προσδίδει σε αυτές την υποχρέωση να κατευθύνει µε τέτοιο τρόπο το πρόγραµµα δράσης της, ώστε να ενισχυθεί και να αποβεί πλέον αποτελεσµατική η ανάπτυξη της τοπικής οικονοµίας. Ο νέος τρόπος ανάπτυξης της οικονοµίας σε παγκόσµιο επίπεδο, δηλαδή η εισφορά κεφαλαίου δεν συνδέεται άµεσα µε την οργάνωση και λειτουργία της επιχείρησης ούτε µε τα αποτελέσµατα της, αναπροσαρµόζει και τον τρόπο ανάπτυξης της τοπικής οικονοµίας 3. Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στον τοµέα αυτό επικεντρώνεται κυρίως στης κατεύθυνση των τοπικών δράσεων και συµπληρωµατικά στην αξιοποίηση των τοπικών πόρων, αλλά και µε την παροχή υπηρεσιών σε τοµείς και περιοχές που η ιδιωτική πρωτοβουλία µη έχοντας κέρδος δεν δραστηριοποιείται. Η τοπική αυτοδιοίκηση θέλοντας να επιτελέσει τους ανωτέρω ρόλους της ιδρύει επιχειρήσεις οι οποίες ανήκουν σε αυτή ή συµµετέχει σε άλλες στις οποίες αναθέτει την εκτέλεση και εκµετάλλευση έργων, καθώς επίσης και την άσκηση από αυτές αρµοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης. Βασικός σκοπός της τοπικής αυτοδιοίκησης κατά την ίδρυση επιχείρησης, όπως άλλωστε και του δηµοσίου και των δηµοσίων οργανισµών, είναι, σε αντίθεση µε τον ιδιωτικό τοµέα, η ικανοποίηση του δηµοσίου συµφέροντος. Η Ελληνική νοµοθεσία έχει περιβάλλει την επιχειρηµατική δραστηριότητα της αυτοδιοίκησης µε ένα πλαίσιο κανόνων, οι οποίοι επιτρέπουν τόσο την ανάπτυξη δηµοτικών επιχειρήσεων, όσο και τη συµµετοχή της µε τους λοιπούς φορείς της οικονοµίας, ιδιώτες και δηµόσιο, σε κοινές επιχειρηµατικές δραστηριότητες. Οι επιχειρήσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς και η συµµετοχή της αυτοδιοίκησης σε σχήµατα επιχειρηµατικής δραστηριότητας, αν και από άποψη νοµικού πλαισίου ρυθµίζονται κατά ενιαίο τρόπο, από την άποψη των εξυπηρετούµενων σκοπών µπορούν να διακριθούν σε τρεις κατηγορίες: 1. Επιχειρήσεις τοπικής αυτοδιοίκησης που στοχεύουν στην προώθηση διοικητικών λειτουργιών και την άσκηση πολιτικών µε µεγαλύτερη αυτονοµία και ευελιξία από αυτή που επιτρέπει η δοµή και το νοµικό πλαίσιο της λειτουργίας του διοικητικού µηχανισµού. 3 Ε. Σπηλιωτόπουλου, «Η ηµόσια επιχείρηση», Αθήνα 1963, σελ 63, Σ. Πανταζόπουλου, «Περί ηµόσιας επιχείρησης», Αθήνα Κοµοτηνή 1983, Ι. Αναστασόπουλου, «Οι ηµόσιες Επιχειρήσεις (Νοµική Θεσµική θεώρηση)», Αθήνα - Κοµοτηνή 1987, σελ 54. 5

7 2. Επιχειρήσεις, οι οποίες στοχεύουν στην τοπική ανάπτυξη ή στην ανάπτυξη συγκεκριµένων τοµέων της οικονοµίας, στη διαµόρφωση αναπτυξιακού χαρακτήρα υποδοµών και στην υποστήριξη της οργάνωσης, του εκσυγχρονισµού και της δράσης των επιχειρηµατικών µονάδων της τοπικής κοινωνίας. 3. Επιχειρήσεις που στοχεύουν στην ανάπτυξη επιχειρηµατικών δράσεων από την ίδια την τοπική αυτοδιοίκηση είτε στα πλαίσια εφαρµογής αναπτυξιακών πολιτικών είτε για την επιδίωξη εσόδων. Η ενασχόληση της τοπικής αυτοδιοίκησης µε την επιχειρηµατική δραστηριότητα, δεν αποβλέπει οπωσδήποτε στην επίτευξη κέρδους αλλά στην αξιοποίηση τοπικών πόρων αφενός και στην παροχή υπηρεσιών για τις τοπικές ανάγκες αφετέρου. Η συνεργασία, εξάλλου ιδιωτικού και δηµόσιου τοµέα, δεν έχει κατ ανάγκη ως στόχο της επίτευξη κέρδους, αλλά και την υποστήριξη αυτών των τοµέων της οικονοµίας που εξασφαλίζουν κοινωνική ευηµερία και οικονοµική ανάπτυξη. Καταλήγουµε λοιπόν στο συµπέρασµα ότι οι ΟΤΑ µπορούν και δηµιουργούν επιχειρήσεις για να εξυπηρετήσουν οικονοµικούς, κοινωνικούς αλλά και αναπτυξιακούς στόχους. Με την εργασία αυτή επιχειρείτε µια προσέγγιση και παρουσίαση του θεσµού της δηµοτική, κοινοτικής και νοµαρχιακής επιχείρησης, τόσο ως προς το νοµικό καθεστώς, όσο και ως προς την πραγµατική κατάσταση και τα προβλήµατα που έχουν αναδειχθεί µέσα από τη λειτουργία των επιχειρήσεων και των προσπαθειών που έγιναν από την κεντρική κυβέρνηση για τον έλεγχο και την εξυγίανση τους. Η εργασία αποτελείται από δέκα κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο είναι η εισαγωγή και γίνεται µια προσπάθεια προσέγγισης της τοπικής αυτοδιοίκησης, του ρόλου της και της δηµιουργίας επιχειρήσεων. Στο δεύτερο κεφάλαιο γίνεται µια ιστορική αναδροµή από δηµιουργίας του Ελληνικού κράτους µέχρι σήµερα. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται ανάλυση των επιχειρήσεων κατά κατηγορία µε βάση τις διατάξεις του Π.. 410/95. Στα κεφάλαια 4 έως 7 γίνεται µια ανάλυση της οργάνωσης και λειτουργίας των επιχειρήσεων και των προβληµάτων όσον αφορά το προσωπικό και τις οικονοµικές σχέσεις των επιχειρήσεων τόσο µε το κράτος όσο και µε τους ΟΤΑ. Στο κεφάλαιο 8 γίνεται µια καταγραφή στατιστικών στοιχείων των επιχειρήσεων. Κατατάσσονται µε βάση τον τοµέα της οικονοµίας που ανήκουν, µε βάση τη γεωγραφική περιοχή, τη νοµική µορφή και γίνεται αναφορά σε κάποιο οικονοµικά στοιχεία. Στο κεφάλαιο 9 γίνεται µια αναφορά στον νέο νόµο που ορίζει τον τρόπο δηµιουργίας, οργάνωσης και λειτουργίας. Το κεφάλαιο 10 είναι τα συµπεράσµατα. 6

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ Ο θεσµός των επιχειρήσεων προβλέπεται από τα πρώτα νοµοθετήµατα περί αρµοδιοτήτων της τοπικής αυτοδιοίκησης. Στις διατάξεις του νόµου 27/12/ /1/1834, ο οποίος καθορίζει και τις αρµοδιότητες των δήµων και κοινοτήτων δεν περιλαµβάνονται γενικοί κανόνες για την επιχειρηµατικότητα των δήµων. Κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής η δυνατότητα ανάπτυξης επιχειρηµατικής δραστηριότητας από νοµικά πρόσωπα της τοπικής αυτοδιοίκησης προβλέπεται µε ειδικά νοµοθετήµατα. Για την ίδρυση επιχειρήσεων ψηφίζεται ειδικός νόµος για κάθε συγκεκριµένο δήµο. Στα νοµικά αυτά πρόσωπα προσδίδεται από το νόµο ο χαρακτηρισµός της επιχείρησης, αν και λειτουργούν µε τρόπο που προσοµοιάζει περισσότερο µε νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου. Ο νοµοθέτης διακρίνει τις επιχειρήσεις των ΟΤΑ ως προς τη νοµική µορφή και ως προς το αντικείµενο δραστηριότητας 4 τους. 1. Επιχειρήσεων των ΟΤΑ µέχρι τον Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων του 1954 Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων Α. Μικτές οικονοµικές επιχειρήσεις. Είναι επιχειρήσεις στο κεφάλαιο των οποίων µετέχουν δηµόσιοι οργανισµοί, στην προκειµένη περίπτωση η τοπική αυτοδιοίκηση, και φυσικά ή νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. Χαρακτηρίζονται νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και έχουν ως αντικείµενο τη διαχείριση υπηρεσιών διοικητικού χαρακτήρα. Β. Συνεταιρισµός δήµου και καταναλωτών. Οι επιχειρήσεις αυτές έχουν τη νοµική µορφή των ανωνύµων εταιριών και ιδρυµάτων από δήµους και ιδιώτες, µε σκοπό την εκτέλεση έργων ύδρευσης και ηλεκτροφωτισµού. Ο δήµος µετέχει µε προνοµιούχες µετοχές και οι ιδιώτες µε κοινές και είναι οι κάτοχοι των ακινήτων από τα οποία διέρχονται τα δίκτυα. Γ. ηµοτικές και κοινοτικές επιχειρήσεις. Είναι επιχειρήσεις που ιδρύονται µόνο από δήµους και κοινότητες µε αντικείµενο την ανάληψη δραστηριοτήτων βιοµηχανικών ή εµπορικών εκµεταλλεύσεων και την παροχή υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. Αποτελούν αυτοτελή νοµικά πρόσωπα και λειτουργούν κατά τις διατάξεις της ιδιωτικής οικονοµίας. Β. Επιχειρήσεις κατά κλάδο δραστηριότητας Α. Επιχειρήσεις για την εκµετάλλευση του συστήµατος ηλεκτρικής ενέργειας. Στους ήµους και τις κοινότητες παρέχεται µε νόµο η δυνατότητα ίδρυσης και εκµετάλλευσης ηλεκτρικών εγκαταστάσεων για την παραγωγή, µεταφορά και διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας για όλες τις χρήσεις εάν πρόκειται για ιδιώτες και µόνο για φωτισµό για το δηµόσιο. Με τις διατάξεις αυτού του νόµου 4 Νικολάου Κ. Κηρολύτη, «Μελέτη για την ιστορική εξέλιξη της επιχειρηµατικής δραστηριότητας της Τοπικής Αυτοδιοίκησης», ΕΤΑ, Νοέµβριος εκέµβριος

9 ιδρύθηκαν επιχειρήσεις από αρκετούς δήµους µεταξύ των οποίων οι δήµοι Καβάλας, Αλεξανδρούπολης, Ξάνθης. Β. Ειδικό ταµείο κοινωφελών έργων. Για την εκτέλεση κοινωφελών υδραυλικών έργων µε σκοπό την ύδρευση, άρδευση, αποξήρανση κλπ ιδρύονται είτε µετά από αίτηση των δηµοτικών ή κοινοτικών συµβουλίων είτε απευθείας από το Υπουργείο Συγκοινωνιών, ειδικά υδραυλικά ταµεία, ως ίδια νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου. Με τις ειδικές ρυθµίσεις Ν.3157/1924, Ν.3160/1924 και Ν.3100/1924 Ταµείο Ύδρευσης Εξυγίανσης Αγουλινίτσης πέραν των ανωτέρω ιδρύθηκαν ταµεία κοινωφελών έργων για την εκτέλεση έργων ύδρευσης, ηλεκτροφωτισµού, οδοποιίας, αποχέτευσης και αποξήρανσης στο ήµο Κατερίνης, Βέροιας και Ηγουµενίτσας αντίστοιχα. Για τη Θεσσαλονίκη συστάθηκε ειδικό ταµείο ύδρευσης υπαγόµενο στο υπουργείο Συγκοινωνιών (Α.Ν. 1563/1939, «Σύσταση Ειδικού Ταµείου Ύδρευσης Θεσσαλονίκης» Γ. Εταιρίες ύδρευσης. Το 1925 το Ελληνικό κράτος µε σύµβαση που επικυρώθηκε µε νόµο (Ν.3316/1925. «Ύδρευση Αθήνα, Πειραιά, Προαστίων, Κύρωση Σύµβασης») ανέθεσε στην εταιρία «ULEN and COMPANY» την κατασκευή και εκµετάλλευση των έργων ύδρευσης των πόλεων Αθηνών, Πειραιώς και προαστίων. Όταν ολοκληρώθηκε η διάρκεια του δικαιώµατος εκµετάλλευσης ιδρύθηκε η ανώνυµη εταιρία ΕΥ ΑΠ.. Επιχειρήσεις για την εκτέλεση έργων αποκλειστικής αρµοδιότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης. Από το 1951 µε νόµο προβλέπεται ότι οι δήµοι και οι κοινότητες µπορούν να συστήσουν ή να συµµετέχουν σε επιχειρήσεις, οι οποίες ιδρύονται από φυσικά ή νοµικά πρόσωπα µε σκοπό την εκτέλεση έργων ύδρευσης, άρδευσης, ηλεκτροφωτισµού, αστικής συγκοινωνίας, αεριόφωτος, εξυγίανσης, εγγειοβελτιωτικών καθώς και λοιπών έργων κοινής ωφέλειας. Την περίοδο αυτή ιδρύθηκε η επιχείρηση φωταερίου Αθηνών (Ν. 2234/1952), ενώ παρέχεται η δυνατότητα, οι ρυθµίσεις του νόµου για την επιχείρηση φωταερίου Αθηνών να εφαρµοστούν και στις ηλεκτρικές επιχειρήσεις ή στις εκµεταλλεύσεις των άλλων δήµων και κοινοτήτων. Έως το 1954 σε εφαρµογή των διατάξεων του άρθρου 25 του Ν. 2262/1952 «σύσταση επιχειρήσεων δηµοτικών και κοινοτικών», ιδρύθηκαν δηµοτικές επιχειρήσεις µε αντικείµενο την παροχή ηλεκτροφωτισµού στους εξής επτά δήµους: Κορωπίου, Αλεξανδρούπολης, Ρεθύµνης, Χανίων, οµοκού, Καστοριάς και Σαλαµίνας. Οι επιχειρήσεις που αποτελούν αντικείµενο των επιχειρήσεων αυτής της περιόδου, αφορούν κυρίως την παραγωγή, µεταφορά και διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας ή τη σύσταση ειδικών ταµείων για την εκτέλεση κοινωφελών υδροηλεκτρικών έργων ή την εκτέλεση έργων ύδρευσης και αποχέτευσης στην περιοχή του ΟΤΑ µε σκοπό την αποτελεσµατική λειτουργία τους. Οι επιχειρήσεις της περιόδου αυτής δεν περιέκλειαν κανένα επιχειρηµατικό κίνδυνο. Είχαν τον χαρακτήρα οργανωµένης διοικητικής µονάδας υπηρεσίας του δήµου. Είχαν τον χαρακτήρα µιας οργανωµένης διοικητικής µονάδας υπηρεσίας του δήµου, µε σκοπό µια δραστηριότητα που συνδέεται άµεσα µε την παροχή υπηρεσιών στους πολίτες. 2. Επιχειρήσεων των ΟΤΑ από το 1954 µέχρι το έτος Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων Στον Κώδικα ήµων και Κοινοτήτων του 1954 προβλέπεται ότι οι ΟΤΑ έχουν την δυνατότητα να συστήνουν επιχειρήσεις ή να συµµετέχουν σε επιχειρήσεις που συστήνονται από άλλα νοµικά η 8

10 φυσικά πρόσωπα µε αντικείµενο την εκτέλεση έργων για την εξυπηρέτηση του κοινού (άρθρο 223 του Ν..2888/1954). Οι επιχειρήσεις ιδρύονται µε την έκδοση βασιλικού διατάγµατος µετά από αιτιολογηµένη απόφαση του ηµοτικού ή του Κοινοτικού Συµβουλίου. Κατηγορία των επιχειρήσεων αυτής της περιόδου αποτελούν οι «Μικτές Επιχειρήσεις», οι οποίες στην ουσία είναι υπηρεσίες των ΟΤΑ, λειτουργούν εκτός των υπηρεσιών των ΟΤΑ, διοικούνται από το ηµοτικό ή Κοινοτικό Συµβούλιο και τα έσοδα και τα έξοδα που προκύπτουν εγγράφονται σε ιδιαίτερο λογαριασµό του προϋπολογισµού του ΟΤΑ. Αυτή είναι και η ουσιαστική διαφορά από τις επιχειρήσεις τις προηγούµενης περιόδου αφού τώρα πια έχουµε αυτοτελής επιχειρήσεις και όχι υπηρεσίες στα πλαίσια της λειτουργίας του ήµου. Κατ εφαρµογή των διατάξεων του κώδικα του 1954 συστήθηκαν οργανισµοί και επιχειρήσεις µε αντικείµενο τη συγκοινωνία, την ύδρευση και αποχέτευση, την υπηρεσία ραδιοφωνίας αλλά και τη δηµιουργία παραγωγικών και εµπορικών µονάδων του πρωτογενούς και δευτερογενούς τοµέα της οικονοµία. Μερικά παραδείγµατα είναι τα εξής: Ροδιακός Οργανισµός ηµοτικών Αυτοκινήτων (ΡΟ Α) (Β.. 26/8/1955), ηµοτική Επιχείρηση Ύδρευσης Αποχέτευσης Ρόδου ΕΥΑΡ (Β.. 415/1955), ηµοτική Επιχείρηση εκµετάλλευσης Ιαµατικών πηγών Λαγκαδά (Β.. 5/5/1955), Επιχείρηση ψυγεία Ναούσης (Β.. 23/10/1959), συµµετοχή κοινότητας Μακρυχωρίου Λαρίσης στην Α.Ε. Ελληνική Βιοµηχανία Αλλαντικών και Νωπού Κρέατος µε προνοµιούχες µετοχές (Β.. 533/1971) 3. Επιχειρήσεων των ΟΤΑ από το 1980 µέχρι το έτος Α. Νοµική µορφή των επιχειρήσεων Ο Κώδικας ήµων και Κοινοτήτων του 1980 (Ν.1065/1980), περιλαµβάνει για πρώτη φορά ειδικές ρυθµίσεις για τη σύσταση «επιχειρήσεων» από ΟΤΑ ή τη συµµετοχή τους σε υφιστάµενες µε σκοπό τόσο την εκτέλεση έργων για την εξυπηρέτηση του κοινού όσο και την ανάπτυξη επιχειρηµατικής δραστηριότητας µε σκοπό την πραγµατοποίηση εσόδων. Κατ εφαρµογή των διατάξεων του κώδικα του 1980 ιδρύθηκαν επιχειρήσεις µε αντικείµενο που αφορά κυρίως την παροχή υπηρεσιών. Μερικά παραδείγµατα είναι τα εξής: ήµος Αθηναίων: Επιχείρηση Μηνανογραφήσεως (Π.. 787/1981), Επιχείρηση Ασφάλειες ήµου Αθηναίων (Π.. 57/1982), Επιχείρηση Καλλιτεχνικό Εργαστήρι Βόλου (Π.. 167/1982), Επιχείρηση παροχής υπηρεσιών και εκτέλεσης έργων ειδών νεκροταφείων ήµου Καλλιθέας (Π.. 477/1982), µικρή επιχείρηση «τέννις µπάσκετ» κοινότητας Ψυχικού. Β. ηµοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης - Αποχέτευσης. Σηµαντικό νοµοθέτηµα της περιόδου είναι ο νόµος 1069/1980, οι διατάξεις του οποίου προβλέπουν τη δυνατότητα ίδρυσης από τους ΟΤΑ επιχειρήσεων µε αντικείµενο την άσκηση των πάσης φύσεως δραστηριοτήτων ύδρευσης και αποχέτευσης των οικιστικών κέντρων της χώρας (από το νόµο εξαιρούνται οι περιοχές των πόλεων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Βόλου) 5. Οι επιχειρήσεις ύδρευσης και αποχέτευσης χαρακτηρίζονται από το νόµο σαν νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου κοινωφελούς χαρακτήρα διεπόµενα από τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας. Από 5 Οι διατάξεις του Ν. 1069/1980 έχουν συµπληρωθεί µε το Ν. 2218/1994 και το αντικείµενο των επιχειρήσεων ύδρευσης και αποχέτευσης µπορεί να διευρυνθεί και να περιλάβει και έργα συγκέντρωσης, µεταφοράς και διάθεσης απορριµµάτων καθώς και τη µελέτη, κατασκευή, συντήρηση, εκµετάλλευση, διοίκηση και λειτουργία των δικτύων τηλεθέρµανσης για την περιοχή της αρµοδιότητας τους. 9

11 το σύνολο των διατάξεων που εφαρµόζονται στα εν λόγω νοµικά πρόσωπα προκύπτει ότι προσοµοιάζουν µε τις υπηρεσίες των δήµων οι οποίες διέπονται από δικό τους καθεστώς παρά το γεγονός ότι από το νόµο χαρακτηρίζονται σαν επιχειρήσεις. Η οικονοµική ενίσχυση των επιχειρήσεων µε τη µορφή των επιχορηγήσεων γα την εκτέλεση έργων δραστηριότητας των επιχειρήσεων ύδρευσης αποχέτευσης, η δυνατότητα επιβολής και είσπραξης τελών απευθείας από τις υπηρεσίες των επιχειρήσεων ύδρευσης - αποχέτευση, η επέκταση του αντικειµένου τους και σε υπηρεσίες καθαριότητας, ο χαρακτήρας τους ως νοµικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, ο οποίος επέτρεπε στην επιχείρηση να λειτουργήσει µε διαδικασίες περισσότερο ευέλικτες σε σχέση µε τους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης, συνετέλεσαν ώστε ο θεσµός να βρει ανταπόκριση από τις διοικήσεις των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης. 4. Το Ισχύον Θεσµικό Πλαίσιο Ίδρυσης και Λειτουργίας των Επιχειρήσεων των Οργανισµών Τοπικής Αυτοδιοίκησης Το 1984 εισάγεται από το νοµοθέτη ένα νέο καθεστώς ίδρυσης και λειτουργίας οικονοµικών µονάδων από τους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης. Οι διατάξεις κωδικοποιήθηκαν µε το Π.. 410/95. Η παρέµβαση της τοπικής αυτοδιοίκησης στην τοπική οικονοµία µε τις νέες ρυθµίσεις γίνεται είτε µε τη δηµιουργία επιχειρήσεων «αποκλειστικός» µέτοχος στο κεφάλαιο των οποίων είναι οι δήµοι και οι κοινότητες, είτε µε τη συνεργασία της τοπικής αυτοδιοίκησης και λοιπών κοινωνικών τοπικών κλάδων και οικονοµικών σχηµάτων, για πρώτη δε φορά προσδίδεται στις οικονοµικές αυτές µονάδες η έννοια του «επιχειρησιακού κινδύνου». Μετά την ίδρυση τη δευτεροβάθµιας τοπικής αυτοδιοίκησης και οι νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις ακολουθούν τις νοµικές ρυθµίσεις της πρωτοβάθµιας αυτοδιοίκησης σχετικά µε την οικονοµική παρέµβαση στα όρια των δραστηριοτήτων τους. Οι νέες ρυθµίσεις παρέχουν στους δήµους, τις κοινότητες και τις νοµαρχιακές αυτοδιοικήσεις τη δυνατότητα να ιδρύουν επιχειρήσεις ή να µετέχουν σε επιχειρήσεις που ιδρύονται ή ήδη λειτουργούν µαζί µε άλλα νοµικά ή φυσικά πρόσωπα. Αντικείµενο των επιχειρήσεων αποτελεί αφ ενός η εκτέλεση έργων, η παραγωγή αγαθών και η παροχή υπηρεσιών που έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού, αφετέρου η ανάπτυξη δραστηριοτήτων που έχουν σκοπό την πραγµατοποίηση εσόδων. Ο νοµοθέτης για την επιχειρηµατική δραστηριότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης «δανείστηκε» την κατ εξοχήν µορφή κεφαλαιουχικής εταιρείας του ισχύοντος στην Ελλάδα εµπορικού νόµου, δηλαδή αυτήν της ανωνύµου εταιρείας µε τις αναγκαίες βεβαίως προσαρµογές, αντίστοιχες του χαρακτήρα και των σκοπών των επιχειρήσεων των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ «αντικατέστησε» τη µορφή των προσωπικών εταιρειών του εµπορικού νόµου από τις επονοµαζόµενες «αµιγείς» επιχειρήσεις των δήµων, κοινοτήτων και νοµαρχιακών αυτοδιοικήσεων. Η παρέµβαση της τοπικής αυτοδιοίκησης στην τοπική οικονοµία, εκφράζεται, επίσης, µε οικονοµικές συνεργασίες των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης µε ιδιώτες και ιδιωτικές επιχειρήσεις µε τη µορφή των κοινοπραξιών µε σκοπό την εκτέλεση συγκεκριµένων έργων και εργασιών, αλλά και τη συµµετοχή τους σε παραγωγικές µονάδες του κοινωνικού τοµέα (συνεταιρισµοί) της οικονοµίας. Πέραν των γενικών ρυθµίσεων για την επιχειρηµατική δραστηριότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης ειδικοί νόµοι προβλέπουν τη συµµετοχή των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού σε επιχειρήσεις µε τη συνεργασία ιδιωτών ή νοµικών προσώπων ιδιωτικού ή δηµοσίου δικαίου και µε αντικείµενο την παροχή συγκεκριµένων υπηρεσιών. Ειδικότερα προβλέπονται οι ακόλουθες ειδικές µορφές επιχειρήσεων: 10

12 α) Επιχειρήσεις ραδιοφωνίας και συνδροµητικών και ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών (Ν.2328/1995). β) Εταιρείες ιανοµής Αερίου (Ν.2364/1995). γ) Εταιρείες δηµοσίων επιβατικών µεταφορών (Ν.2963/2001). δ) Ποδοσφαιρικές Ανώνυµες Εταιρείες (Ν.1416/1984). ε) Αστικές µη Κερδοσκοπικές Εταιρείες Κοινωνικού Χαρακτήρα (Ν.2072/1992 άρθρο 11). στ) Στην επιχειρηµατική δραστηριότητα της τοπικής αυτοδιοίκηση, µπορεί να ενταχθεί και η δυνατότητα αυτής να συµµετάσχει στον Ευρωπαϊκό Όµιλο Οικονοµικού Σκοπού (Π.. 38/1992) µε τους όρους και προϋποθέσεις που αναφέρονται στο νόµο. Ο νόµος 1416/1984 «τροποποίηση και συµπλήρωση διατάξεων της δηµοτικής και κοινοτικής νοµοθεσίας γα την ενίσχυση της αποκέντρωσης και την ενδυνάµωση της τοπικής αυτοδιοίκησης» επέφερε στην ισχύουσα µέχρι την περίοδο αυτή νοµοθεσία γα τις επιχειρήσεις των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης τις εξής σηµαντικές αλλαγές: α) Εισήγαγε γενικές διατάξεις γα τη διαδικασία σύστασης των επιχειρήσεων. β) Προέβλεψε ως προϋπόθεση για τη σύσταση επιχείρησης τη σύνταξη οικονοµοτεχνικής µελέτης. γ) Προσδιόρισε τον κύκλο δραστηριοτήτων της επιχειρηµατικής δραστηριότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης. δ) Προσδιόρισε τις νοµικές µορφές των επιχειρήσεων και το καθεστώς διοίκησης και λειτουργίας κάθε νοµικής µορφής. ε) Ενθάρρυνε τη δηµιουργία επιχειρήσεων µε την παροχή οικονοµικών κινήτρων και φορολογικών ελαφρύνσεων. Η παροχή αυτή καταργήθηκε µε το Ν. 1892/90. Για τη σύσταση επιχειρήσεων από τους δήµους και τις κοινότητες απαιτείται αυξηµένη πλειοψηφία του οργάνου διοίκησης (2/3 του συνόλου των µελών). Η απόφαση λαµβάνεται από το όργανο διοίκησης του οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης αφού προηγούµενα έχει συνταχθεί απαραίτητα οικονοµοτεχνική µελέτη (Η σύνταξη οικονοµοτεχνικής µελέτης ως προϋπόθεση για τη σύσταση επιχείρησης συναντάται ήδη από τις ρυθµίσεις του Ν. 1065/80). Ο σκοπός των επιχειρήσεων σύµφωνα µε τις ρυθµίσεις τον Ν. 1262/1982 (άρθρο 277 Π.. 410/1995) είναι: α) Η εκτέλεση έργων που έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού και η οικονοµική εκµετάλλευση των έργων αυτών. β) Η παραγωγή αγαθών ή η παροχή υπηρεσιών που έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του κοινού. γ) Η ανάπτυξη δραστηριοτήτων που έχουν σκοπό την πραγµατοποίηση εσόδων. Όπως προκύπτει από τον προσδιορισµό του αντικειµένου των επιχειρήσεων, ο κύκλος επιχειρηµατικής δραστηριότητας της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι ευρύς και καλύπτει όχι µόνο την ενδεικτική απαρίθµηση των αρµοδιοτήτων των δήµων και κοινοτήτων, αλλά και «οποιαδήποτε δραστηριότητα» που αναπτύσσεται από τους δήµους και κοινότητες µε σκοπό την οικονοµική τους ενίσχυση και την ολοκληρωµένη ανάπτυξη της περιοχή τους. Οι νέες µορφές επιχειρήσεων που θεσµοθετήθηκαν έχουν ως κύρια νοµικά γνωρίσµατα το χαρακτήρα των επιχειρήσεων ως εµπορικών και τη λειτουργία τους κατά τις διατάξεις περί κεφαλαιουχικών εταιρειών του ελληνικού εµπορικού νόµου, µε τις κατάλληλες προσαρµογές, βέβαια, που ο νόµος προβλέπει. Όπως θα δούµε στο αντίστοιχο τµήµα της εργασίας αυτής, ακόµα και στην 11

13 περίπτωση κατά την οποία οι επιχειρήσεις έχουν ως µοναδικό µέτοχο τον οργανισµό τοπικής αυτοδιοίκησης (αµιγείς επιχειρήσεις), το καθεστώς, το οποίο τις διέπει προσοµοιάζει σε αυτό των ανωνύµων εταιρειών του ελληνικού εµπορικού νόµου, σε συνδυασµό µε το καθεστώς των προσωπικών εταιρειών. Το ιδιαίτερο, όµως, καθεστώς των οργανισµών δηµοσίου δικαίου, όπως είναι εν προκειµένω οι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης, προϋποθέτει την κατά το δυνατό αναλυτική παράθεση κανόνων, ώστε να αποφευχθούν τόσο πρακτικά, όσο και νοµικά ζητήµατα κατά το στάδιο λειτουργίας των επιχειρήσεων. Η δηµιουργία επιχειρήσεων από τους οργανισµούς τοπικής αυτοδιοίκησης ενισχύθηκε από το νοµοθέτη µε την παροχή κινήτρων οικονοµικού χαρακτήρα. Τα οικονοµικά κίνητρα αναφέρονται τόσο στη µη επιβάρυνση των επιχειρήσεων µε γενικούς και ειδικούς φόρους κατά την ισχύουσα φορολογική νοµοθεσία για τα αντίστοιχα νοµικά πρόσωπα του ιδιωτικού τοµέα της οικονοµίας όσο και στη διευκόλυνση των επιχειρήσεων για δανειοδοτήσεις από πιστωτικούς οργανισµούς του δηµοσίου µε ευνοϊκούς όρους, καθώς και στην ευνοϊκή µεταχείριση των επιχειρήσεων µε επιχορηγήσεις του αναπτυξιακού νόµου για την ενίσχυση των επενδύσεων του προγράµµατος δράσης τους. Οι επιχειρήσεις των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης χαρακτηρίζονται από το νόµο ως νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και διέπονται από τις διατάξεις της ιδιωτικής οικονοµίας, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά στο νόµο, λειτουργούν δε υπό καθεστώς που δεν εντάσσεται στο δηµόσιο τοµέα (άρθρο 51 παρ. 2 Ν1892/1990). Ο χαρακτηρισµός των επιχειρήσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης ως νοµικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου διεποµένων από τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας αποσκοπεί στη δηµιουργία ευέλικτων οργανισµών, οι οποίοι λειτουργούν µε τους ίδιους κανόνες, όρους και προϋποθέσεις µε τις επιχειρήσεις του ιδιωτικού τοµέα. Συµβάλλει, κατά συνέπεια, η τοπική αυτοδιοίκηση στον κοινωνικό τοµέα της οικονοµίας, ο οποίος παρεµβάλλεται µεταξύ του ιδιωτικού και του δηµόσιου τοµέα και ο οποίος µε µέσα και όρους της ιδιωτικής οικονοµίας, αξιοποιεί τον τοπικό πλούτο, «κτήτωρ» του οποίου είναι, δια µέσου του οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης κάθε µέλος της τοπικής κοινωνίας. Η µη υπαγωγή των επιχειρήσεων στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα κατά ρητή κατά τα ανωτέρω διάταξη του νόµου και η λειτουργία τους µε τους κανόνες της ιδιωτικής οικονοµίας, έχει ως συνέπεια την αποδέσµευσή τους από τις διατάξεις των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου κυρίως όσον αφορά την οικονοµική διαχείριση, το σύστηµα πρόσληψης προσωπικού, τους κανόνες εκτέλεσης έργων και εργασιών, διενεργείας προµηθειών και εκπόνησης µελετών. Αποδέσµευση η οποία θεωρείται απαραίτητη, προκειµένου οι επιχειρήσεις να εκπληρώσουν αποτελεσµατικά το σκοπό τους και να λειτουργήσουν µε ίσους προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις όρους στα πλαίσια της αγοράς. Πάντως, αυτό το καθεστώς διοίκησης και λειτουργίας, καθώς και της φορολογικής µεταχείρισης, το οποίο θέσπισε ο νοµοθέτης το 1984, δεν διήρκεσε γα µεγάλο χρονικό διάστηµα. Ο νοµοθέτης, αλλά καθ η διοίκηση, συχνά, αντιµετωπίζουν τις επιχειρήσεις των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης µε τρόπο όµοιο µε τον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, µε αποτέλεσµα η γενική αρχή ότι οι επιχειρήσεις των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης λειτουργούν κατά τις διατάξεις της ιδιωτικής οικονοµίας να αναιρείται και να δηµιουργούνται ζητήµατα, τα οποία στην ουσία ανακόπτουν την επιχειρηµατική δράση της τοπικής αυτοδιοίκησης, όπως πρόκειται να αναπτυχθεί στο αντίστοιχο τµήµα της εργασίας αυτής. 12

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3. ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΩΝ ΟΤΑ Σύµφωνα µε τις διατάξεις του ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα και του Κώδικα Νοµαρχιακών Αυτοδιοικήσεων οι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού έχουν τη δυνατότητα να ιδρύουν ή να συµµετέχουν στις ακόλουθες κατηγορίες επιχειρήσεων: α. Αµιγείς ηµοτικές / Κοινοτικές επιχειρήσεις β. ιαδηµοτικές / ιακοινοτικές επιχειρήσεις γ. Επιχειρήσεις Συνεταιριστικού χαρακτήρα δ. Ανώνυµες εταιρείες µε συνεταιρισµούς ε. Κοινές Ανώνυµες εταιρείες ζ. Αµιγείς Νοµαρχιακές Επιχειρήσεις η. ιανοµαρχιακές Επιχειρήσείς θ. Μη αµιγείς Νοµαρχιακές Επιχειρήσεις θ.α. Ανώνυµες Εταιρείες θ.β. Αστικές Εταιρείες µη Κερδοσκοπικού Χαρακτήρα Πέραν αυτών των κατηγοριών επιχειρήσεων οι οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού συµµετέχουν ι) Σε ανώνυµες εταιρείες κατά τις διατάξεις του Κ.Ν. 2190/1920 όπως ισχύει σήµερα. ιι) Σε επιχειρήσεις µεικτής οικονοµίας. ιιι) Σε συνεταιρισµούς ιv) Σε κοινοπραξίες Η εικόνα των επιχειρήσεων οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης κατά νοµική µορφή παρουσιάζεται στον αµέσως επόµενο πίνακα 1 ΠΙΝΑΚΑΣ 1 Νοµική Μορφή Αριθµός Επιχειρήσεων Ποσο στό Αµιγείς ηµοτικές Επιχειρήσεις ,64 % Ανώνυµες εταιρείες ,62 % Αστικές Εταιρείες µη Κερδοσκοπικού 140 9,48% χαρακτήρα Αµιγείς ιαδηµοτικές Επιχειρήσεις 30 2,03% Αµιγείς Κοινοτικές Επιχειρήσεις 30 2,03% Αµιγείς Νοµαρχιακές Επιχειρήσεις 26 1,76% Εταιρείες Μικτής Οικονοµίας (Α.Ε.) 2 0,14% 13

15 Αµιγής διαδηµοτική/ διακοινοτική Επιχείρηση 1 0,07% Αµιγής Επιχείρηση ΤΕ Κ 3 0,20% Εταιρεία Περιορισµένης Ευθύνης 4 0,27% Ετερόρρυθµη Εταιρεία 1 0,07% Ποδοσφαιρική Εταιρεία Π.Α.Ε. 1 0,07% Επιχειρήσεις Ραδιοφωνίας 24 1,62% Πηγή: Έρευνα ΚΕ ΚΕ ΥΠΕΣ Α ΠΕΤΑ «Ενηµέρωση και αξιοποίηση του µητρώου των επιχειρήσεων της Αυτοδιοίκησης», Αθήνα, Νοέµβριος 2002 Ειδικότερα παρατηρούνται τα ακόλουθα σε σχέση µε τη νοµική µορφή των επιχειρήσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης πρώτου και δεύτερου βαθµού. α) ΑΜΙΓΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ (Α ΒΑΘΜΟΥ) 1. Νοµικό Καθεστώς Η αµιγής επιχείρηση ιδρύεται µόνον από δήµους ή κοινότητες. ιέπεται από τους κανόνες του ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα και συµπληρωµατικά από τις διατάξεις της εµπορικής και αστικής νοµοθεσίας. Αποτελεί ιδιαίτερη µορφή εµπορικής επιχείρησης, η οποία δεν συναντάται στον εµπορικό νόµο ούτε προβλέπεται από το αστικό δίκαιο. Για το λόγο αυτό ο νοµοθέτης µε τις ειδικές διατάξεις, επιχειρεί µια λεπτοµερή ρύθµιση της οργάνωσης και λειτουργίας τους. Ο ορισµός ως «αµιγούς», αυτής της µορφής επιχείρησης δεν δίδεται από το νόµο. Προκύπτει έµµεσα τόσο από τη διάταξη της παρ. 6 του άρθρου 277 του Π.. 410/1995, κατά την οποία «η συµµετοχή του δήµου και της κοινότητας σε επιχείρηση που δεν είναι αµιγής...», όσο και από τις λοιπές διατάξεις οι οποίες αναφέρονται στη διοίκηση και λειτουργία αυτής της µορφής επιχειρήσεων. Έτσι από το συνδυασµό αυτών µπορεί να θεωρηθεί ως «αµιγής» η επιχείρηση που ιδρύεται από δήµο ή κοινότητα, ενώ απαγορεύεται η συµµετοχή οποιουδήποτε άλλου νοµικού ή φυσικού προσώπου ακόµα και άλλου δήµου ή κοινότητας. 2. Ίδρυση και λειτουργία Αµιγών Επιχειρήσεων Η ίδρυση αµιγούς επιχείρησης γίνεται µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας, η οποία λαµβάνει υπόψη της τα στοιχεία της απόφασης του ηµοτικού ή Κοινοτικού Συµβουλίου και η οποία δηµοσιεύεται στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως. Η απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας αποτελεί το καταστατικό της επιχείρησης και µεταγραπτέο τίτλο, εφόσον µεταβιβάζονται στην επιχείρηση ως κεφάλαιο ακίνητα ή άλλα εµπράγµατα δικαιώµατα. Τη διοίκηση των αµιγών επιχειρήσεων ασκεί ιοικητικό Συµβούλιο το οποίο ορίζεται από το ηµοτικό/ Κοινοτικό Συµβούλιο και το οποίο αποτελείται από αιρετούς εκπροσώπους του δήµου/ κοινότητας, εκπροσώπους κοινωνικών φορέων, εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας και εκπρόσωπους των εργαζοµένων. Το ιοικητικό Συµβούλιο, αποτελείται από 5 έως 11 µέλη, τα οποία προέρχονται από τις ακόλουθες κατηγορίες: α. Τουλάχιστον δύο µέλη είναι αιρετοί εκπρόσωποι του οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης, ο οποίος ιδρύει την επιχείρηση, από τα οποία το ένα µέλος προέρχεται από τη µειοψηφία. β. ένα µέλος εκπροσωπεί τους κοινωνικούς φορείς οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην περιοχή του δήµου/ κοινότητας και εάν δεν υφίστανται κοινωνικοί φορείς στο δήµο/ κοινότητα, ο 14

16 εκπρόσωπος προέρχεται από αντίστοιχους φορείς που δραστηριοποιούνται στο νοµό. Στο καταστατικό της επιχείρησης αναφέρεται ο κοινωνικός φορέας που θα εκπροσωπηθεί, ενώ το φυσικό πρόσωπο επιλέγεται από το αρµόδιο όργανο του φορέα αυτού. γ. ένα µέλος προέρχεται από τους εργαζοµένους, αν απασχολούνται πλέον των 20 ατόµων. Ο εκπρόσωπος των εργαζοµένων επιλέγεται από το σύνολο των εργαζοµένων στην επιχείρηση ή από το αντίστοιχο σωµατείο, εφόσον έχει ιδρυθεί επαγγελµατικό σωµατείο στην επιχείρηση. Ο κοινωνικός φορέας είναι κατά προτίµηση συνεταιρισµός των χρηστών των έργων ή υπηρεσιών της επιχείρησης ή των καταναλωτών των προϊόντων της ή άλλος κοινωνικός φορέας του οποίου τα µέλη εξυπηρετούντα ή επηρεάζονται από τις δραστηριότητες της επιχείρησης. Στο ιοικητικό Συµβούλιο µπορεί να εκπροσωπηθούν και περισσότεροι του ενός κοινωνικοί φορείς. Στη περίπτωση αυτή υποδεικνύεται κοινός εκπρόσωπος του συνόλου των κοινωνικών φορέων που συµµετέχουν στην επιχείρηση. εν µπορεί να οριστούν µέλη στο ιοικητικό Συµβούλιο της επιχείρησης οι µε οποιαδήποτε µορφή εργολάβοι ή προµηθευτές της επιχείρησης ή οι µετέχοντες στο ιοικητικό Συµβούλιο οµοειδούς επιχείρησης. Στην περίπτωση που µέλος του ιοικητικού Συµβουλίου α) δεν αποδεχθεί τον ορισµό του σε διάστηµα τριάντα ηµερών από την επίδοση σχετικού εγγράφου ή παραίτησης, ή β) λόγω θανάτου, µέχρι τον ορισµό των αντικαταστατών τους, το ιοικητικό Συµβούλιο λειτουργεί νόµιµα και µε σύνθεση µικρότερη από τον αριθµό των µελών που απαιτείται για τη δηµιουργία απαρτίας. Νόµιµα, επίσης, συνεδριάζει το ιοικητικό Συµβούλιο µέχρι να οριστούν οι εκπρόσωποι του κοινωνικού φορέα και των εργαζοµένων Οι δήµοι και οι κοινότητες κατά τον ορισµό εκπροσώπων της διοικήσεως των νοµικών προσώπων, οφείλουν να τηρήσουν την αναλογία του 1/3 των µελών από κάθε φύλο. Αν και ο νόµος δεν διακρίνει εάν η υποχρέωση αυτή εφαρµόζεται τόσο στα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου όσο στα νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου, δηλαδή στις επιχειρήσεις θα πρέπει να γίνει δεκτό, ότι η προαναφερόµενη διάταξη αφορά και τον ορισµό εκπροσώπων στις αµιγείς επιχειρήσεις (η περίπτωση των ανωνύµων εταιρειών είναι διαφορετική). Η ταύτιση του οικείου οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης µε την επιχείρηση καταδεικνύεται και από το γεγονός τη ταύτισης τη θητείας των διοικήσεων. Ειδικότερα η θητεία του ιοικητικού Συµβουλίου της επιχείρησης ακολουθεί αυτήν της διοίκησης των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης. Σε κάθε περίπτωση λήγει το αργότερο τρεις µήνες µετά την εγκατάσταση του ηµοτικού ή Κοινοτικού Συµβουλίου, εκτός εάν η συστατική πράξη προβλέπει διαφορετικά, ενώ είναι δυνατή η αντικατάσταση των µελών κατά τη διάρκεια της θητείας Το ιοικητικό Συµβούλιο ως το ανώτατο αποφασιστικό όργανο κάθε νοµικού προσώπου διοικεί και διαχειρίζεται τις υποθέσεις της επιχείρησης. Ωστόσο τόσο ο νόµος, όσο και η συστατική πράξη επιφυλάσσουν στη διοίκηση του οικείου οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης την αρµοδιότητα να αποφασίζουν για ζητήµατα που αφορούν την επιχείρηση. Ο αρµοδιότητες του ιοικητικού Συµβουλίου καθορίζονται ενδεικτικά µε απόφαση του Υπουργού. εδοµένης της δυσχέρειας στη διοίκηση των υποθέσεων από κάθε συλλογικό όργανο, το ιοικητικό Συµβούλιο έχει την ευχέρεια να αναθέτει την άσκηση του συνόλου ή µέρους των αρµοδιοτήτων του, πλην αυτών που ρητά απαγορεύονται από το νόµο, προκειµένου να εξασφαλίζεται η αποτελεσµατική λειτουργία της επιχείρησης στον πρόεδρο, στο διευθυντή, στους υπεύθυνους των λειτουργικών µονάδων της επιχείρησης ή σε άλλα όργανα. 15

17 Ο τακτικός έλεγχος διενεργείται από ορκωτούς ελεγκτές, ή ελεγκτές ο οποίοι επιλέγονται από τη ιοίκηση των ΟΤΑ, µεταξύ υπαλλήλων τράπεζας ή δηµοσίων υπαλλήλων πανεπιστηµιακής εκπαίδευσης, ενώ ο έκτακτος έλεγχος διατάσσεται από το Γενικό Γραµµατέα της Περιφέρειας και διενεργείται από ορκωτούς ελεγκτές ή οικονοµικούς επιθεωρητές, τους οποίους ορίζει µε την απόφασή του ο Γενικός Γραµµατέας της Περιφέρειας. Κατ ανάλογη εφαρµογή του νοµοθέτη για τις ανώνυµες εταιρείες, ο οικονοµικός έλεγχος των αµιγών επιχειρήσεων είναι «εσωτερικός», διενεργείται δηλαδή από όργανα της ίδιας επιχείρησης, αλλά και «εξωτερικός», µετά από αίτηµα του ηµοτικού/ Κοινοτικού Συάβουλίου ή του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας. Έκτακτος έλεγχος διενεργείται όχι µόνον από δηµόσιους ή τραπεζικούς υπαλλήλους, αλλά και επιθεωρητές τη ηµόσιας ιοίκησης (Ν.2477/1997), καθώς και από ελεγκτές του Σώµατος ίωξης Οικονοµικού Εγκλήµατος (Σ ΟΕ), αυτεπαγγέλτως ή µετά από παραγγελία/ εντολή τόσο του εποπτεύοντος την επιχείρηση κρατικού οργάνου (Γενικός Γραµµατέας της Περιφέρειας), όσο και του ηµοτικού/ Κοινοτικού Συµβουλίου. εν απαιτείται από το νόµο ορισµένος λόγος, µε την επίκληση του οποίου µπορεί να διενεργηθεί έκτακτος έλεγχος, αλλά αποτελεί ευχέρεια τόσο του ηµοτικού/ Κοινοτικού Συµβουλίου όσο και του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας. Οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ δεν υπόκεινται στον έλεγχο του Ελεγκτικού Συνεδρίου αφού όπως το ίδιο το Ελεγκτικό Συνέδριο αποφαίνεται ότι «οι δηµοτικές και κοινοτικές επιχειρήσεις αποτελούν αυτοτελή νοµικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου και εποµένως οι διαφορές από τον έλεγχο των λογαριασµών των επιχειρήσεων αυτών δεν υπάγονται στη δικαιοδοσία του Ελεγκτικού Συνεδρίου, εκτός εάν αφορούν πράξεις διαχείρισης κεφαλαίων µε τα οποία οι επιχειρήσεις είχαν επιχορηγηθεί ή ενισχυθεί από τον οικείο δήµο ή κοινότητα». Για τις αµιγείς επιχειρήσεις της αυτοδιοίκησης ο νοµοθέτης προβλέπει «προληπτικό έλεγχο» επί των αποφάσεων του ιοικητικού Συµβουλίου: Αφενός υποχρεώνει το ιοικητικό Συµβούλιο να κοινοποιεί όλες τις αποφάσεις στο ηµοτικό/ Κοινοτικό Συµβούλιο «χωρίς καθυστέρηση», αφετέρου επέβαλλε έγκριση των βασικών αποφάσεων προκειµένου αυτές να καταστούν εκτελεστές. Και είναι µεν κατανοητή η ρύθµιση αυτή -τουλάχιστον ως προς τις βασικές αποφάσεις του ιοικητικού Συµβουλίου- δεδοµένου ότι ο δήµος ή η κοινότητα αποτελούν το µοναδικό «ιδιοκτήτη» της επιχείρησης και συνεπώς αποκλειστικά αρµόδιο να αποφασίσει επί των σηµαντικότερων θεµάτων, όπως η εκποίηση τη περιουσίας της επιχείρησης, ο προϋπολογισµός ή ο απολογισµός, δεν πρέπει όµως να µα διαφεύγει, ότι οι αποφάσεις του ηµοτικού ή Κοινοτικού Συµβουλίου υφίστανται τον έλεγχο νοµιµότητας του Γενικού Γραµµατέα τη Περιφέρειας. Με τον τρόπο αυτόν έµµεσα και η κεντρική διοίκηση παρεµβαίνει, στο πρόγραµµα δράσης της επιχείρησης, δηλαδή µετά από έλεγχο που ασκεί επί των αποφάσεων των οργάνων των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης Το ηµοτικό ή Κοινοτικό Συµβούλιο ενηµερώνεται γα την πορεία του προγράµµατος δράσης τη επιχείρησης, αφού η διοίκηση της επιχείρησης υποχρεούται από το νόµο να κοινοποιεί τις αποφάσεις στον οικείο οργανισµό τοπικής αυτοδιοίκησης. Το ιοικητικό Συµβούλιο συνέρχεται σε τακτική συνεδρίαση τουλάχιστον µια φορά το µήνα, ενώ έκτακτα όταν οι υποθέσεις τη επιχείρησης το απαιτούν στην έδρα τη επιχείρησης. Συγκαλείται από τον Πρόεδρο, ο οποίος οφείλει να το συγκαλέσει και όταν ζητηθεί από α) το 1/3 των µελών του, β) το ήµαρχο ή το Πρόεδρο της κοινότητας, γ) το ηµοτικό ή Κοινοτικό Συµβούλιο, αποφασίζει δε, έγκυρα, όταν παρίστανται σύµβουλοι περισσότεροι από το ήµισυ του συνόλου των µελών του. Μέλος του 16

18 ιοικητικού Συµβουλίου που απουσιάζει ή κωλύεται δεν µπορεί να αντιπροσωπευθεί από άλλον και αναπληρώνεται µόνον από το νόµιµο αναπληρωτή του. Οι αποφάσεις του ιοικητικού Συµβουλίου λαµβάνονται µε απόλυτη πλειοψηφία των παρόντων και σε περίπτωση ισοψηφίας η ψήφος του προέδρου θεωρείται διπλή. Η ψηφοφορία είναι φανερή, εκτός αν ζητηθεί από οποιοδήποτε µέλος η µυστική ψηφοφορία. Για τις αποφάσεις του ιοικητικού Συµβουλίου τηρούνται πρακτικά σε ειδικό βιβλίο, τα οποία υπογράφονται από τον πρόεδρο και τα µέλη του ιοικητικού Συµβουλίου που παρευρίσκονται στη συνεδρίαση. Την επιχείρηση εκπροσωπεί στα δικαστήρια και σε κάθε αρχή ο Πρόεδρος και τον αναπληρώνει ο Αντιπρόεδρος του ιοικητικού Συµβουλίου και δίνει τους όρκου που επιβάλλεται. Σε περίπτωση κινδύνου από αναβολή, ο Πρόεδρος έχει τη δυνατότητα χωρίς απόφαση του ιοικητικού Συµβουλίου, να εγκρίνει και αντικρούει αγωγές και να ασκεί ένδικα µέσα, να διορίζει πληρεξουσίους και να προβαίνει σε κάθε δικαστική ή εξώδικη πράξη που προστατεύει τα συµφέροντα τη επιχείρησης. Τι πράξεις αυτές υποβάλλει αµέσως στο ιοικητικό Συµβούλιο. Οι επιχειρήσεις διαλύονται α) Με απόφαση του ηµοτικού/ Κοινοτικού Συµβουλίου, η οποία λαµβάνεται µε την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των µελών του β ) Όταν λήξει ο χρόνοι για τον οποίο έχουν συσταθεί, χωρίς αυτός να παραταθεί µε απόφαση του ηµοτικού/ Κοινοτικού Συµβουλίου. γ) Σε κάθε περίπτωση που αναφέρεται στη συστατική πράξη. δ) Σε περίπτωση πτώχευσης της επιχείρησης. Για τη διάλυση των επιχειρήσεων απαιτείται απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας, η οποία δηµοσιεύεται στην Εφηµερίδα τη Κυβερνήσεως. Μετά τη διάλυση ακολουθεί η διαδικασία της εκκαθάριση, η οποία πραγµατοποιείται κατά τις διατάξεις τη εµπορικής νοµοθεσίας. Πλην της περίπτωσης της πτώχευση την εκκαθάριση στις αµιγείς επιχειρήσεις διενεργούν εκκαθαριστές, οι οποίοι ορίζονται από τη διοίκηση του οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης, εκτός εάν προβλέπεται διαφορετικά στη συστατική πράξη. Με τον ορισµό εκκαθαριστών παύει αυτοδίκαια η εξουσία τόσο του ιοικητικού Συµβουλίου, του οποίου τις αρµοδιότητες του ασκούν οι εκκαθαριστές, όσο και των ελεγκτών. Οι εκκαθαριστές οφείλουν µε την ανάληψη των καθηκόντων τους να ενεργήσουν απογραφή τη περιουσίας της επιχείρησης. Κατά τη διάρκεια τη εκκαθάρισης διεκπεραιώνονται οι υποθέσεις της επιχείρησης, ρευστοποιείται η περιουσία και καλύπτονται τα χρέη της επιχείρησης. Μετά την εκκαθάριση της περιουσίας της επιχείρησης τα περιουσιακά στοιχεία που αποµένουν περιέρχονται στο δήµο ή την κοινότητα που την έχει συστήσει. Οι λογαριασµοί της επιχείρησης εγκρίνονται από το ηµοτικό/ Κοινοτικό Συµβούλιο, το οποίο αποφασίζει για την απαλλαγή των εκκαθαριστών από κάθε ευθύνη. Η Επιχείρηση µπορεί να αναβιώσει µε απόφαση του ηµοτικού / Κοινοτικού Συµβουλίου και όµοια του Γενικού Γραµµατέα τη Περιφέρειας, εφόσον διαλύθηκε λόγω λήξης τη θητείας τη ή λόγω πτώχευση που ανακλήθηκε ή περατώθηκε µε συµβιβασµό. Με Απόφαση του ηµοτικού Συµβουλίου µπορεί να γίνει συγχώνευση των αµιγών επιχειρήσεων, οι οποίες έχουν συσταθεί από τον ίδιο οργανισµό τοπικής αυτοδιοίκησης. Αν και σε αρκετές περιπτώσεις η διοίκηση των ΟΤΑ εκφράζει τη βούληση της διάλυσης επιχειρήσεων, είτε προκειµένου να ιδρυθεί νέα επιχείρηση µε διαφορετικό σκοπό, είτε προκειµένου να ιδρυθεί επιχείρηση µε άλλη νοµική µορφή, ο διαδικασίες για τη διάλυση και τη θέση της επιχείρησης σε 17

19 εκκαθάριση αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα µε αποτέλεσµα να υφίστανται επιχειρήσεις σε αδράνεια. 3. Οµοιότητες και διαφορές µε τις επιχειρήσεις του εµπορικού νόµου Σχετικά µε το ζήτηµα τη συγχώνευσης αµιγών δηµοτικών επιχειρήσεων δεν υφίστανται ειδικές διατάξεις πέραν αυτών που ορίζοντα στην απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών µε την οποία ρυθµίζονται λεπτοµέρειες για τη διοίκηση και λειτουργία των αµιγών επιχειρήσεων (Απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών µε αριθµό 25027/1984). Η Υπουργική Απόφαση απλώς αναφέρει λιτά ότι επιτρέπεται η συγχώνευση αµιγών επιχειρήσεων για το σκοπό δε αυτό απαιτείται απόφαση των δηµοτικών συµβουλίων που τις έχουν συστήσει και απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών (ήδη πλέον του Γενικού Γραµµατέα τη οικείας Περιφέρειας). Έτσι δεν ρυθµίζονται τα διάφορα ζητήµατα που τίθενται κατά τη διαδικασία συγχωνεύσεως των επιχειρήσεων αυτής της µορφής, όπως αυτά της εκτίµησης και µεταβίβασης περιουσίας των επιχειρήσεων (ενεργητικό και παθητικό), τα ζητήµατα του απασχολούµενου προσωπικού, της φορολογικής αντιµετώπισης των συγχωνευµένων επιχειρήσεων, της προστασίας των δικαιωµάτων των τρίτων κλπ. Εν όψει αυτών, η ανεύρεση των εφαρµοστέων κανόνων για τη συγχώνευση αµιγών δηµοτικών επιχειρήσεων θα πρέπει να αναζητηθεί στις διατάξεις εκείνες που προσιδιάζουν περισσότερο στην, ούτως ή άλλως ιδιαίτερη, νοµική µορφή των επιχειρήσεων αυτών. Ως τέτοιες και (κυρίως) λόγω του κεφαλαιουχικού χαρακτήρα αυτών, αλλά και της εσωτερικής τους οργάνωσης (ύπαρξη.σ., Γ.Σ. κλπ), κρίνονται εκείνες που ισχύουν για τις Ανώνυµες Εταιρείες, µε τις αναγκαίες βέβαια προσαρµογές. Κατ αρχήν θα πρέπει στην προκειµένη περίπτωση να σηµειωθεί, ότι η συγχώνευση πραγµατοποιείται είτε µε απορρόφηση, είτε µε σύσταση νέας εταιρείας. Σε κάθε περίπτωση, η νέα αµιγής επιχείρηση Θα είναι εκ του νόµου η καθολική διάδοχος των λυθεισών επιχειρήσεων και µάλιστα ανεξάρτητα του αν υπάρξει σχετική πρόβλεψη στην απόφαση του δηµοτικού συµβουλίου. Τούτο σηµαίνει ότι αυτή υπεισέρχεται πλήρως στα δικαιώµατα και στις υποχρεώσεις τους, εξασφαλίζοντας κατά συνέπεια τη συνέχεια των εννόµων σχέσεων που υφίσταντο πριν τη συγχώνευση (κ.ν. 2190/1920). Αυτό όµως που δεν φαίνεται να ρυθµίζει ο νόµος είναι η γενική δυνατότητα µετατροπής εταιρειών αδιακρίτως σε άλλες µορφές εταιρειών, ώστε µέσω αυτού να δηµιουργείται σχετικός κανόνας και για τις αµιγείς επιχειρήσεις των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης. Το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους 6, Θεωρεί ότι ο ν.2166/93 δεν διακρίνει και ρυθµίζει καθ όµοιο τρόπο τα της µετατροπής ή συγχώνευσης οιαδήποτε µορφής επιχειρήσεων σε ανώνυµες εταιρείες και εταιρείες περιορισµένης ευθύνης. Συνεπώς εφαρµόζονται και επί των δηµοτικών επιχειρήσεων, όταν ο οργανισµοί τοπικής αυτοδιοίκησης που τις συνέστησαν επιθυµούν τη µετατροπή τους σε ανώνυµες εταιρείες µε τη συµµετοχή και ιδιωτικών κεφαλαίων ή τη συγχώνευση πλειόνων αµιγών επιχειρήσεων και υφιστάµενων εταιρειών, ώστε να προκύψει νέος φορέας µε τη νοµική µορφή της ανώνυµης εταιρείας. Πάντως, το Νοµικό Συµβούλιο του κράτους θεωρεί ότι ο ρυθµίσεις του ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα ως ειδικές εξακολουθούν και εν προκειµένω να ισχύουν, ώστε σχετικά να απαιτείται απόφαση του ηµοτικού συµβουλίου του οικείου οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης και σύνταξη οικονοµοτεχνικής µελέτης. 6 ήµος τ , σελ 118 επ, «ΓνΝ.Σ.Κ 691/

20 Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι η µετατροπή αµιγούς επιχείρησης σε ανώνυµη εταιρεία κατ αρχήν δεν είναι δυνατή. Τούτο Θα προϋπέθετε τη λύση της αµιγούς και τη σύσταση από τον οικείο ΟΤΑ µαζί µε άλλα νοµικά ή φυσικά πρόσωπα ανώνυµης εταιρείας και µάλιστα σύµφωνα µε τις προϋποθέσεις του ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα εν όψει των ειδικότερων µορφών των επιχειρήσεων οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης, εφόσον βέβαια η υπό σύσταση νέα εταιρεία θα εξακολουθεί να είναι επιχείρηση οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης. Έτσι αν γίνει δεκτή η άποψη του Νοµικού Συµβουλίου του Κράτους, τότε θα πρέπει κατ αρχήν να γίνουν δεκτές ο αντίστοιχες αποφάσεις του ιοικητικού Συµβουλίου της επιχείρησης και του δήµου περί µετατροπής της επιχείρησης σε ανώνυµη εταιρεία µε διεύρυνση του µετοχικού κεφαλαίου της. Στην περίπτωση αυτή θα υπάρξει οικονοµοτεχνική µελέτη, ως εισφερόµενο δε κεφάλαιο της αµιγούς επιχείρησης θεωρείται το (αρχικό) εταιρικό αυτής. Εφόσον µάλιστα µεταξύ των στοιχείων του παθητικού της υφίσταται υπόλοιπο ζηµιών τρέχουσας ή προηγούµενων χρήσεων, τούτο εµφανίζεται στον ισολογισµό της νέας εταιρείας. Οι αµιγείς δηµοτικές επιχειρήσεις, πέραν των ρυθµίσεων του ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, συµπληρώνονται ως προς τη λειτουργία από τις αντίστοιχες διατάξεις της εµπορικής νοµοθεσίας. Έτσι, εφόσον ασκούν κατά σύνηθες επάγγελµα εµπορικές πράξεις είναι έµποροι και κηρύσσονται, αν παύσουν τις πληρωµές τους, σε κατάσταση πτώχευσης κατά τις διατάξεις του εµπορικού νόµου. Επειδή η δοµή και η λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών προσιδιάζει περισσότερο προς τις κεφαλαιουχικού τύπου εταιρείες της εµπορικής νοµοθεσίας (ανώνυµες, Ε.Π.Ε.) και όχι προς τις προσωπικές εταιρείες, παρά το αδιαµφισβήτητο προσωπικό στοιχείο που υφίσταται στην πράξη εν όψει της σύνθεσης του συλλογικού οργάνου διοίκησης του ήµου ή της κοινότητας, πρέπει να γίνει αποδεκτό ότι η κήρυξή τους σε πτώχευση δεν επηρεάζει τους συστήσαντες αυτές οργανισµούς Τοπικής αυτοδιοίκησης, µε την έννοια ότι οι συνέπειες της πτωχευτικής διαδικασίας δεν επεκτείνονται και σ αυτούς. Έτσι, η ικανοποίηση των αξιώσεων των δανειστών της επιχείρησης θα επιδιωχθεί εις βάρος της πτωχευτικής περιουσίας αυτής και µόνον ή µε άλλη διατύπωση, ότι οι αξιώσεις αυτές δεν µπορούν να προβληθούν και κατά του οικείου οργανισµού τοπικής αυτοδιοίκησης. Εν όψει του άρθρου 287 παρ. 2 του ηµοτικού και Κοινοτικού Κώδικα, σύµφωνα µε το οποίο για τις αµιγείς και διαδηµοτικές/ διακοινοτικές επιχειρήσεις εφαρµόζονται αναλογικά οι διατάξεις της αστικής και εµπορικής νοµοθεσίας και παρά το γεγονός της έλλειψης ρητής νοµοθετικής ρύθµισης, είναι δυνατή η θεµελίωση και των παρακάτω ευθυνών της διοίκησης αµιγούς δηµοτικής επιχείρησης. Πάντως, πρέπει να σηµειωθεί ότι, η εκτίµηση για τον τρόπο λύσης µιας δηµοτικής επιχείρησης, η οποία βρίσκεται σε αντικειµενική αδυναµία εκπληρώσεως των οφειλών της ανήκει στην ίδια, λαµβάνοντας ωστόσο υπόψη και τους άµεσους ή και έµµεσους σκοπούς δηµοσίου ή κοινωφελούς συµφέροντος που αυτή επιδιώκει. Σε κάθε πάντως περίπτωση τη λύση της επιχείρησης, µε απόφαση του δηµοτικού συµβουλίου και αντίστοιχη απόφαση του γενικού γραµµατέα της περιφέρειας εκτός από την περίπτωση της πτώχευσης, ακολουθεί το στάδιο της εκκαθάρισης αυτής. Η επωνυµία χαρακτηρίζει κάθε επιχείρηση ως προς τη νοµική µορφή, τον «ιδιοκτήτη» και το είδος της δραστηριότητάς της. Στην περίπτωση των αµιγών επιχειρήσεων, ο νοµοθέτης, αφήνει τον προσδιορισµό της επωνυµίας στην ευχέρεια της διοίκησης των οργανισµών τοπικής αυτοδιοίκησης, σε αντίθεση µε τις εταιρείες του εµπορικού νόµου. 19