Στα όρια της επιστήµης: Επιστηµονικά ερωτήµατα χωρίς επιστηµονικές απαντήσεις
|
|
- Νικόδημος Αργυριάδης
- 9 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 Οµιλία στο 10 ο ΕλλαδοΚυπριακό Χειρουργικό Συνέδριο, Λευκωσία, 18 Νοεµβρίου 2011, και στην εκδήλωση προς τιµή του καθηγητή Παναγιώτη Καραγιαννάκου, Ίδρυµα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδηµίας Αθηνών, 12 εκεµβρίου Στα όρια της επιστήµης: Επιστηµονικά ερωτήµατα χωρίς επιστηµονικές απαντήσεις Λουκάς Γ. Χριστοφόρου της Ακαδηµίας Αθηνών 1. Εισαγωγή Η ικανότητα της σύγχρονης επιστήµης να απαντά σε ερωτήµατα τα οποία µπορούν να ορισθούν επιστηµονικά είναι σχεδόν χωρίς όρια. Το φάσµα των επιστηµονικών ερωτηµάτων στα οποία επιδιώκονται επιστηµονικές απαντήσεις είναι επίσης απέραντο. Εκτείνεται από τα απλά ερωτήµατα που αποσκοπούν στην επικύρωση και τη συστηµατοποίηση της επιστηµονικής γνώσης ως τα ερωτήµατα των πρωτοποριακών πεδίων αιχµής όπου οι απαντήσεις είναι δύσκολες και η επιστηµονική µέθοδος βρίσκεται πολλές φορές στα όρια των δυνατοτήτων της. Αναζητούνται, ακόµη, απαντήσεις σε θεµελιακά ερωτήµατα που θεωρούνται ότι έχουν απαντηθεί, όπως, για παράδειγµα, «είναι η ταχύτητα του φωτός στο κενό η µέγιστη δυνατή ταχύτητα, η απροσπέλαστη σταθερά της φύσης;» Ερωτήµατα και αναζητήσεις απαντήσεων, που εν πολλοίς καταδεικνύουν τον τρόπο µε τον οποίο η επιστήµη εξελίσσεται και η επιστηµονική γνώση θεµελιώνεται. *** Στην αποψινή µου οµιλία θα αναφερθώ σε δύο κατηγορίες επιστηµονικών ερωτηµάτων που βρίσκονται στα όρια της επιστήµης. Ερωτήµατα τα οποία ενώ µπορούν να διατυπωθούν επιστηµονικά, δεν επιδέχονται επιστηµονική διευθέτηση, δεν µπορούν να απαντηθούν, τη χρονική στιγµή που διατυπώνονται γιατί βρίσκονται τη χρονική εκείνη στιγµή πέραν των δυνατοτήτων της επιστήµης. Ερωτήµατα αυτού του είδους ανήκουν στην περιοχή της «τράνς-σάϊενς» (trans-science) στην περιοχή πέραν της επιστήµης. 1
2 Απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, κυρίως εκ µέρους του επιστήµονα, ο οποίος καλείται να εκφέρει επιστηµονική άποψη χωρίς να έχει επαρκή επιστηµονικά δεδοµένα. Τα ερωτήµατα αυτά εµπίπτουν σε δύο κατηγορίες: (1) Ερωτήµατα που βρίσκονται πέραν των δυνατοτήτων της επιστήµης όταν διατυπώνονται χωρίς όµως να αποκλείεται η επιστηµονική λύση τους στο εγγύς µέλλον, και (2) Ερωτήµατα που βρίσκονται πέραν των δυνατοτήτων της επιστήµης όταν διατυπώνονται χωρίς να διαβλέπει κανείς τη δυνατότητα ανεύρεσης λύσης τους στο απώτερο µέλλον. *** 2. Παραδείγµατα ερωτηµάτων που βρίσκονται πέραν των δυνατοτήτων της επιστήµης όταν διατυπώνονται χωρίς όµως να αποκλείεται η επιστηµονική λύση τους στο εγγύς µέλλον 1 ο Παράδειγµα. Επιστηµονική εξακρίβωση των επιπτώσεων στην υγεία µας της επίδρασης πολύ χαµηλής δόσης ιονίζουσας ακτινοβολίας ή ποσότητας ραδιενέργειας ή χηµικών ενώσεων. Υφιστάµεθα όλοι την επίδραση χαµηλών ποσοτήτων ακτινοβολίας και χηµικών ενώσεων και συνεπώς η επιστηµονική διατύπωση του ερωτήµατος: Πόσο χαµηλή είναι η στάθµη της ακτινοβολίας ή της χηµικής ένωσης που προκαλεί βλάβη στην υγεία µας; Η επιστηµονική απάντηση στο επιστηµονικό αυτό ερώτηµα τυχόν να µην είναι δυνατή για κάποιο χρονικό διάστηµα µετά τη διατύπωση του ερωτήµατος λόγω έλλειψης επιστηµονικών δεδοµένων. Σε χαµηλές ποσότητες, οι επιπτώσεις των αντιδράσεων της ακτινοβολίας ή των χηµικών ενώσεων στον οργανισµό, εάν υπάρχουν, είναι πολύ µικρές και η διατύπωση ή µη αδιαµφισβήτητης και ποσοτικής σχέσης µεταξύ αιτίας και αποτελέσµατος συχνά απαιτεί µεγάλους αριθµούς µετρήσεων και παρατηρήσεων και µελέτη σε βάθος χρόνου. Η πειραµατική ή η θεωρητική διευθέτηση του ερωτήµατος συνήθως επιτυγχάνεται στο µέλλον, για παράδειγµα, µε τη χρήση νέων πιο ευαίσθητων οργάνων µέτρησης ή µε θεωρητικά µοντέλα µοριακών µηχανισµών βλάβης. 2 ο Παράδειγµα. Η πιθανή επίδραση στην υγεία µας χαµηλής έντασης και συχνότητας µαγνητικών πεδίων από τις ηλεκτρικές γραµµές µεταφοράς και διανοµής ηλεκτρικής ενέργειας. Το θέµα ορίζεται επιστηµονικά: Ηλεκτρικές γραµµές µεταφοράς ηλεκτρικής 2
3 ενέργειας διασχίζουν το χώρο γύρω µας και είµαστε όλοι χρονικά εκτεθειµένοι στα χαµηλής συχνότητας και έντασης µαγνητικά πεδία που παράγουν. Εποµένως το επιστηµονικό ερώτηµα: Τι επιπτώσεις έχουν στην υγεία µας; Επί του παρόντος δεν µπορεί να δοθεί οριστική επιστηµονική απάντηση στο ερώτηµα αυτό, αν και υπάρχουν σοβαρές µελέτες που µάλλον υποδεικνύουν ότι δεν υπάρχουν επιπτώσεις στην υγεία, υπό τις υφιστάµενες προδιαγραφές και νοµοθεσίες. 3 ο Παράδειγµα. Ποία είναι η πιθανή επίδραση στην υγεία µας µικροκυµάτων από διάφορες πηγές και συσκευές που καθηµερινά χρησιµοποιούµε, π.χ. από τα κινητά τηλέφωνα; Και γι αυτό το επιστηµονικό ερώτηµα δεν υπάρχουν προς το παρόν επαρκή επιστηµονικά δεδοµένα και κατάλληλη επιστηµονική γνώση για ακριβή επιστηµονική απάντηση. Βρίσκεται και αυτό το ερώτηµα, προς το παρόν, στην περιοχή της transscience. 4 ο Παράδειγµα: Γενετικά µεταλλαγµένα τρόφιµα (Genetically Modified Foods). Υπάρχει σήµερα η δυνατότητα παραγωγής γενετικά µεταλλαγµένων τροφίµων. Υπάρχει µάλιστα µία τεράστια και συνεχώς επεκτεινόµενη βιοµηχανία µεταλλαγµένων τροφίµων η ποσότητα και η ποικιλία των οποίων αυξάνεται καθηµερινά στην αγορά, κυρίως σε µερικές χώρες όπως λ.χ. οι ΗΠΑ. Συνεπώς, το επιστηµονικό ερώτηµα. Συνιστούν τα γενετικά µεταλλαγµένα τρόφιµα κίνδυνο στην υγεία της ανθρωπότητας και στη βιοποικιλότητα (biodiversity) και είναι ο όποιος τυχόν κίνδυνος επαρκής να αποκλείσει τη χρήση τους, όταν αυτή προσφέρει τη δυνατότητα ελευθερίας από την πείνα για εκατοµµύρια ανθρώπους; Στη νέα αυτή επιστηµονική τεχνολογία, µε µεθόδους της σύγχρονης γενετικής µηχανικής, το γενετικό υλικό, τα γονίδια (τα genes) φυτικών οργανισµών µεταλλάσσονται δηµιουργώντας νέους οργανισµούς. Οι νέοι διαγονιδιακοί (transgenic) οργανισµοί, τα νέα φυτά που έχουν παραχθεί από την εισαγωγή στο γονιδίωµά τους µεταλλαγµένου γενετικού υλικού, µπορεί να έχουν καλύτερα χαρακτηριστικά: καλύτερη ποιότητα και ποσότητα καρπών, µεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε περιβαλλοντικές συνθήκες ή σε βλαβερά έντοµα ή σε παρασιτοκτόνα (herbicides), κ.fλπ. Η τεράστια βιοµηχανία γενετικά µεταλλαγµένων τροφίµων ισχυρίζεται ότι τα µεταλλαγµένα τρόφιµα είναι ασφαλή. Άλλοι όµως διαφωνούν και τονίζουν ότι δεν 3
4 έχουν γίνει οι αναγκαίες πειραµατικές µελέτες για τις τυχόν µακροχρόνιες επιδράσεις τους στη υγεία. Ούτε, λέγουν, έχουν γίνει επαρκείς µελέτες ικανές να καθησυχάσουν τους φόβους για τυχόν περιβαλλοντικούς κινδύνους από τους γενετικά µεταλλαγµένους οργανισµούς, ιδιαίτερα στην τυχόν αρνητική επίδρασή τους στη βιοποικιλότητα της περιοχής όπου καλλιεργούνται. Τα γενετικά µεταλλαγµένα τρόφιµα είναι µία περιοχή της επιστήµης και της τεχνολογίας µε σηµαντικότατες κοινωνικές επιπτώσεις (θετικές και τυχόν αρνητικές) και µε ουσιώδη αναπάντητα επιστηµονικά ερωτήµατα που, τουλάχιστον µέρος τους, βρίσκεται ακόµη στο χώρο της trans-science. Οριστικές επιστηµονικές απαντήσεις µετατίθενται στο µέλλον. *** Προφανώς υπάρχουν και άλλα παρόµοια ερωτήµατα. Θα µπορούσα ωστόσο να αναφέρω ένα ακόµη παράδειγµα, αντιπροσωπευτικό των ερωτηµάτων που βρίσκονται στη µεθόριο της επιστήµης και της τεχνολογίας αφενός, και των ηθικών αξιών της κοινωνίας αφετέρου, και που έχουν χρονική αλλά και τοπική διάσταση (εξαρτώνται από τα ηθικά και τα αξιοκρατικά συστήµατα των τοπικών κοινωνιών). Πότε αρχίζει η ανθρώπινη ζωή; Σε ποια φάση της ανάπτυξής του το ανθρώπινο έµβρυο γίνεται πρόσωπο µε ανθρώπινα δικαιώµατα και άρα µε νοµικές υποχρεώσεις απέναντι του; Αναζητώντας επιστηµονική απάντηση στα ερωτήµατα αυτά βρισκόµαστε αντιµέτωποι µε το ρόλο της επιστηµονικής γνώσης στην ηθική και τις αξίες της κοινωνίας και στην επίδραση των τελευταίων στην εκτέλεση της επιστηµονικής έρευνας (λ.χ., τη χρήση βλαστοκυττάρων για ερευνητικούς και ιατρικούς σκοπούς). ιαφαίνεται και εδώ πάλι, η ανάγκη ενός σοβαρού και συνεχούς διαλόγου ανάµεσα στην επιστήµη και την κοινωνία για την ανεύρεση απαντήσεων σύµφωνων µε τα επιστηµονικά δεδοµένα και τις επιστηµονικές ανάγκες αφενός, και σύµφωνων µε τις ανθρώπινες αξίες και ηθική αφετέρου. Στην αντιµετώπιση αυτού του είδους ερωτηµάτων η επιστήµη πρέπει µάλλον να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις, περισσότερο αποδεκτές από την κοινωνία, και η κοινωνία απ την πλευρά της να αναζητήσει τρόπους συµβιβασµού της νέας επιστηµονικής γνώσης µε τα αξιοκρατικά και ηθικά της συστήµατα, ώστε να επωφεληθεί και η επιστήµη και η κοινωνία από τη νέα γνώση. *** 4
5 Τα παραδείγµατα επιστηµονικών ερωτηµάτων που ανάφερα ως τώρα, βρίσκονται στη µεθόριο της επιστήµης και της τεχνολογίας αφενός, και των πολιτικών αποφάσεων και κοινωνικών συµφερόντων και αξιών αφετέρου. Στην επιστηµονική και κοινωνική τους διευθέτηση, υπεισέρχονται πολλές φορές η εκτίµηση του κινδύνου και του οφέλους της επιστηµονικής τεχνολογίας µε βάση τα όποια επιστηµονικά δεδοµένα υπάρχουν, και η κοινωνική ανάγκη λήψης αποφάσεων όπως, λ.χ., νέας νοµοθεσίας και κανονισµών. Αναπόφευκτα, τέτοια ερωτήµατα πάντοτε θα υπάρχουν. Ορίζονται επιστηµονικά, δεν µπορούν όµως να απαντηθούν πλήρως από την επιστήµη τη χρονική στιγµή που τίθενται. Ο επιστήµονας, εν τούτοις, πολλές φορές καλείται να εκφέρει την επιστηµονική του άποψη πριν την τελική επιστηµονική διευθέτηση του ερωτήµατος. Οφείλει, λοιπόν, ο επιστήµονας να εκθέσει την όποια επιστηµονική γνώση κατέχει επί του θέµατος και να αποφύγει την εξαγωγή συµπερασµάτων πέραν των όσων επιτρέπουν τα επιστηµονικά δεδοµένα. υστυχώς υπήρξαν περιπτώσεις στο παρελθόν που αυτό δεν έγινε, όπως λ.χ. στην καπνοβιοµηχανία σχετικά µε τις επιπτώσεις του καπνίσµατος στην υγεία. Έχει καθήκον ο επιστήµονας να διασαφηνίσει τη µεθόριο στην οποία η επιστήµη σταµατά και η trans-science αρχίζει. *** 3. Παραδείγµατα ερωτηµάτων που βρίσκονται πέραν των δυνατοτήτων της επιστήµης όταν διατυπώνονται χωρίς να διαβλέπει κανείς τη δυνατότητα ανεύρεσης λύσης τους στο απώτερο µέλλον, ίσως για πάντα Ας προχωρήσουµε όµως και στα ερωτήµατα της δεύτερης κατηγορίας της trans-science, στα ερωτήµατα που αν και µπορούν να διατυπωθούν επιστηµονικά δεν επιδέχονται επιστηµονική διευθέτηση όταν τίθενται, ίσως γιατί βρίσκονται για πάντα πέραν της δικαιοδοσίας της επιστήµης, στη µεθόριο µεταξύ της επιστήµης και της φιλοσοφίας, της επιστήµης και της µεταφυσικής, της επιστήµης και της θρησκείας. 1 ο Παράδειγµα. «Ποια είναι η αρχή της ζωής;» Υπάρχει η ζωή. Είµαστε εδώ, εσείς και εγώ. Εποµένως το επιστηµονικό ερώτηµα: Πώς αναδύθηκε η ζωή από την ανόργανη ύλη; Από πού προήλθε ο πρώτος ζωντανός οργανισµός; Πώς από τα νεκρά άτοµα και µόρια φτάσαµε στην ενσυνείδητη ύπαρξη; Ουσιώδη υπαρξιακά ερωτήµατα, δύσκολα, και αναπάντητα. Μέρος της δυσκολίας τους έγκειται στο ότι και ο απλούστερος οργανισµός είναι αφάνταστα πολύπλοκος. 5
6 Η αρχή της ζωής παραµένει ένα θεµελιώδες επιστηµονικό ερώτηµα στο οποίο η επαγωγική µέθοδος της σύγχρονης επιστήµης αδυνατεί να απαντήσει. εν γνωρίζουµε πώς άρχισε η ζωή. Επιστήµονες, από διάφορους κλάδους, εκφράζουν γνώµη σχετικά µε την αρχή της ζωής, δεν έχουν όµως επιστηµονική απάντηση. Τον περασµένο Σεπτέµβριο, είχα την τιµή να εκπροσωπήσω την Ακαδηµία Αθηνών στη Συνέλευση του Παγκόσµιου Συµβουλίου Επιστηµών (International Council for Science) στη Ρώµη, όπου παρευρέθησαν εκπρόσωποι από 141 Ακαδηµίες επιστηµών του κόσµου. Εκεί ο καθηγητής Werner Arber, κάτοχος του βραβείου Νόµπελ στη Physiology or Medicine, έδωσε µία ενδιαφέρουσα διάλεξη µε θέµα Updated scientific knowledge on biological evolution (τελευταίες εξελίξεις στη βιολογική εξέλιξη) και τόνισε εµφατικά: I must say right now and clearly that I do not understand the origin of life. («Πρέπει να τονίσω τώρα και ξεκάθαρα ότι δεν κατανοώ την αρχή της ζωής»). Όπως ακριβώς αποφάνθηκε νωρίτερα και ο Max Perutz, κάτοχος του βραβείου Νόµπελ χηµείας 1962, «Η ύπαρξη της ζωής πρέπει να θεωρηθεί ως ένα στοιχειώδες δεδοµένο το οποίο δεν µπορεί να απαντηθεί,» είπε. Υπάρχουν προφανώς επιστήµονες που υποστηρίζουν ότι είναι θέµα χρόνου µέχρις ότου η επιστήµη ανακαλύψει την αλληλουχία των χηµικών αντιδράσεων, τα φυσικοχηµικά µονοπάτια, που οδήγησαν στη δηµιουργία των πρώτων µονοκύτταρων οργανισµών στη Γη. Μάλιστα, η υλιστική άποψη για τη ζωή υποστηρίζει ότι η ζωή έχει αναχθεί στο επίπεδο της φυσικής και της χηµείας και ότι όλα, συµπεριλαµβανοµένου και του ανθρώπου, µπορούν να αναχθούν στα άτοµα και στα µόρια που τα απαρτίζουν. Και αντίστροφα, υποστηρίζει η υλιστική άποψη για τη ζωή, ότι επαγωγικά µπορούµε να οδηγηθούµε από τα µόρια στον άνθρωπο, από κάποιον αρχικό µονοκύτταρο οργανισµό που αναδύθηκε από την ανόργανη ύλη σε µας. «Πώς όµως αναδύθηκε από την ανόργανη ύλη ο πρώτος αυτό-οργανωνόµενος (selforganizing) και αυτό-αντιγραφόµενος (self-replicating) οργανισµός που είναι φορέας κωδικοποιηµένης πληροφορίας και συνιστά τον εξελικτικό σύνδεσµο µεταξύ της νεκρής ύλης και των ζώντων οργανισµών (µεταξύ των νεκρών ατόµων και µορίων και των ζώντων κυττάρων);» Οι γνωστοί νόµοι της φυσικής και της χηµείας, αδυνατούν να απαντήσουν. Αν η ύλη ή η ενέργεια έχει τάσεις για αυτό-οργάνωση, «πώς απέκτησε η ύλη και η ενέργεια αυτές τις ικανότητες και από πού προήλθε η ύλη και η ενέργεια µε αυτές τις ιδιότητες;» Και αν ακόµη δεχθούµε την ανάδυση του αρχικού µονοκύτταρου 6
7 οργανισµού από τα άτοµα και τα µόρια της ύλης, το ερώτηµα «πως φτάσαµε από τον µονοκύτταρο αυτό οργανισµό στον άνθρωπο;» παραµένει αναπάντητο. εν γνωρίζουµε τι είναι αναγκαίο για να αναδυθεί η ζωή, ούτε και γνωρίζουµε πως φτάσαµε στον άνθρωπο οµολογούν πολλοί επιστήµονες. Η ζωή δεν µπορεί να αναχθεί στις ιδιότητες των µερών από τα οποία απαρτίζεται ένας οργανισµός. Τα ερωτήµατα λοιπόν που αφορούν σ αυτά τα θέµατα βρίσκονται, τουλάχιστον προς το παρόν, στο χώρο της trans-science. 2 ο Παράδειγµα. «Πώς άρχισε το σύµπαν;», «Τι προκάλεσε την κοσµική έκρηξη;». Η σηµερινή επιστήµη έχει σοβαρές ενδείξεις [όπως η διαστολή του σύµπαντος, η κοσµική ακτινοβολία υποβάθρου (the cosmic background radiation), η σχετική ποσότητα των διάφορων στοιχείων, λ.χ. του H και του He] ότι το σύµπαν δεν υπήρχε πάντοτε και ότι άρχισε σε κάποια στιγµή. Μάλιστα, η φυσική επιστήµη και η κοσµολογία συµπέραναν ότι το σύµπαν άρχισε πριν από 14 περίπου δισεκατοµµύρια χρόνια µε µία στιγµιαία έκρηξη, ένα big bang. «Πώς έφτασε η επιστήµη στην αρχή του κόσµου, στο big bang (την κοσµική έκρηξη);» Η επιστήµη έφθασε εκεί αρχίζοντας από τα σηµερινά δεδοµένα και τη σηµερινή επιστηµονική γνώση και µε βάση τους φυσικούς νόµους όπως τους γνωρίζουµε σήµερα, έφτασε, προχωρώντας πίσω στο χρόνο, στη στιγµή όπου το σύµπαν ήταν αφάνταστα µικρό (ένα σηµείο µηδενικών διαστάσεων), αφάνταστα πυκνό (ολόκληρη η µάζα του σύµπαντος περιεχόταν σ αυτό των µηδενικών διαστάσεων σηµείο), και αφάνταστα θερµό (σύµφωνα µε ορισµένες θεωρίες η θερµοκρασία του σύµπαντος αµέσως µετά την κοσµική έκρηξη ξεπερνούσε τους Κ βαθµούς, 1 ακολουθούµενο από 32 µηδενικά βαθµούς Κέλβιν). Η σύγχρονη κοσµολογία και φυσική θεωρούν ότι η κοσµική έκρηξη σηµατοδοτεί όχι µόνο την αρχή της ενέργειας (της ύλης), αλλά και την αρχή του χρόνου και του χώρου. Ο χρόνος άρχισε όταν άρχισε ο χώρος, όταν δηµιουργήθηκε η ενέργεια και άρχισε από τη στιγµή εκείνη η αέναη, η ακατάπαυστη, αλλαγή και εξέλιξη του φυσικού κόσµου. Η διαστολή του σύµπαντος και η συνακόλουθη πτώση της θερµοκρασίας και της πυκνότητάς του, κυρίως στα πρώτα λεπτά της ηλικίας του, καθόρισε και την υλική σύνθεση του σύµπαντος υπό την αέναη επίδραση των δυνάµεων της φύσης και των ακατάπαυστων µετασχηµατισµών της ενέργειας. 7
8 «Πώς και γιατί έγινε η κοσµική έκρηξη;» Επιστηµονικά δεν γνωρίζουµε. «Τι υπήρχε πριν από την κοσµική έκρηξη;» Πάλι επιστηµονικά δεν γνωρίζουµε. «Ποιοι φυσικοί νόµοι επικρατούσαν τότε και από που προήλθαν;» Και πάλι επιστηµονικά δεν γνωρίζουµε. Παρά ταύτα, υπάρχουν βασικά στοιχεία των ερωτηµάτων αυτών για τα οποία η επιστήµη γνωρίζει και µπορεί να αποφανθεί. Γνωρίζουµε, για παράδειγµα, ότι στην αρχή του κόσµου όλα ήσαν ενέργεια, ασύλληπτη ποσότητα ενέργειας. Αν το big bang είναι η απόλυτη αρχή του κόσµου, είναι και η απόλυτη αρχή της ενέργειας. Από αυτήν την πρωταρχική ενέργεια προήλθε ό,τι υπήρξε έκτοτε και ό,τι υπάρχει σήµερα. Γνωρίζουµε, ακόµη, επιστηµονικά, ότι η ενέργεια έχει διάφορες µορφές (λ.χ. θερµική, ηλεκτρική, ηλεκτροµαγνητική, µηχανική, κινητική, χηµική, κ.ο.κ.) και ότι η µάζα (η ύλη) είναι συµπυκνωµένη µορφή ενέργειας. Γνωρίζουµε ότι η ενέργεια µετατρέπεται από τη µία µορφή στην άλλη και ότι οι µετασχηµατισµοί της ενέργειας και η ροή της ενέργειας καθορίζουν τα φυσικά φαινόµενα και την εξέλιξη του φυσικού κόσµου. Γνωρίζουµε, επί πλέον, ότι η ποσότητα της ενέργειας στο σύµπαν παραµένει η ίδια (σταθερή): όση ποσότητα ενέργειας υπήρχε στην αρχή του κόσµου τόση υπάρχει και σήµερα -- είναι όµως σήµερα διαφορετικών µορφών και άπειρα και διαφορετικά κατανεµηµένη στο σύµπαν. Γνωρίζουµε, µάλιστα, ακόµη, ότι στην αρχή του σύµπαντος υπήρχε µόνο άυλη ενέργεια (φως και «καθαρή» ακτινοβολία) και ότι η υλική σύσταση του φυσικού κόσµου άλλαξε σταδιακά ανάλογα µε τη θερµοκρασία του σύµπαντος. εν υπήρχαν, για παράδειγµα, ουδέτερα άτοµα για πολλές χιλιάδες χρόνια µετά το big bang. Υπήρχε κυρίως φως και ακτινοβολία, και πολύ µικρή ποσότητα ύλης υπό µορφή σωµατιδίων και αντισωµατιδίων. Όταν η ηλικία του σύµπαντος ήταν περίπου 380,000 χρόνια και η θερµοκρασία του ~3,000 Κ, τα πρωτόνια, τα νετρόνια και τα ηλεκτρόνια που υπήρχαν άρχισαν να σχηµατίζουν σταθερά ουδέτερα άτοµα (αρχικά τα άτοµα του υδρογόνου και του ηλίου). Έκτοτε, το σύµπαν άρχισε να γεµίζει από ουδέτερη ύλη, το φως που ως τότε ήταν εγκλωβισµένο άρχισε να διαφεύγει στο διάστηµα, και η ενεργειακή σύνθεση του 8
9 σύµπαντος άρχισε να αλλάζει δραµατικά. Η απλή ουδέτερη ύλη άρχισε να γίνεται πολυπλοκότερη, να σχηµατίζει µεγαλύτερα συστήµατα, και ακολούθως άστρα, γαλαξίες, κοκ. Γνωρίζουµε ακόµη ότι η εξέλιξη του σύµπαντος και η ανάδυση και εξέλιξη της ζωής είναι προϊόντα της αέναης αλλαγής που συνοδεύει τους ακατάπαυστους µετασχηµατισµούς της ενέργειας. Παντού και πάντοτε, ακατάπαυστα, η ενέργεια αλλάζει και διαφοροποιεί τη σύσταση του φυσικού κόσµου. Υπήρχε ενέργεια πριν αρχίσει η ζωή, υπήρχε ενέργεια που προετοίµασε το γήινο περιβάλλον για τη ζωή, υπάρχει ενέργεια σήµερα που καθιστά δυνατή τη ζωή, και κατά πάσα πιθανότητα θα υπάρχει ενέργεια στο µέλλον για ένα συνεχώς εξελισσόµενο κόσµο. Αν ο Θαλής ο Μιλήσιος θεωρούσε ότι ο κόσµος αποτελείτο από «νερό», ο σύγχρονος επιστήµονας θεωρεί ότι κατά πάσα πιθανότητα ο κόσµος αποτελείται από «ενέργεια». Εντούτοις, η επιστήµη αδυνατεί να απαντήσει επαρκώς στο ερώτηµα «τι είναι ενέργεια;». Μάλιστα, η επιστήµη αδυνατεί να ερµηνεύσει όλες τις µορφές ενέργειας που γνωρίζουµε. Υπάρχουν, για παράδειγµα, επιστηµονικές ενδείξεις ότι η συνηθισµένη ύλη συνιστά µόνο µερικά εκατοστά της µάζας του σύµπαντος και ότι η πλειονότητα (το 73%) της µάζας του σύµπαντος συνίσταται από «σκοτεινή ύλη» και «σκοτεινή ενέργεια» («dark matter και dark energy ). Τι είναι η «σκοτεινή ενέργεια»; Προς το παρόν δεν γνωρίζουµε. Και προφανώς υπάρχουν και άλλες µορφές ενέργειας που δεν γνωρίζουµε ακόµη. Και αυτό µε φέρνει στο τελικό ερώτηµα της trans-science που επιθυµώ να αναφέρω. 3 ο Παράδειγµα: Από που προήλθε η πρωταρχική (primordial) ενέργεια; Αν η ενέργεια και η ύλη εξελίχθηκαν σύµφωνα µε τους νόµους και τις δυνάµεις στον φυσικό κόσµο, από που προήλθαν αυτοί οι νόµοι και αυτές οι δυνάµεις; Αναζητώντας επιστηµονικές απαντήσεις στα ερωτήµατα αυτά διαπιστώνουµε ότι έχουµε φτάσει και πάλι στα όρια της επιστήµης. Αδυνατεί η επιστήµη να εξηγήσει πώς από το τίποτα, από το µηδέν, µπορεί να γεννηθεί το κάτι, η πρωταρχική ενέργεια. Aκόµη και η εισήγηση µερικών ότι το κβαντικό κενό µπορεί να αποτελέσει πηγή ενέργειας, προϋποθέτει την ύπαρξη αυτού τούτου του κβαντικού κενού και τους νόµους που διέπουν τη συµπεριφορά του -- µετατοπίζει το ερώτηµα, δεν απαντά το ερώτηµα. 9
10 4. Προέκταση της επιστηµονικής γνώσης Η αναζήτηση απάντησης στα ερωτήµατα αυτά αναγκαστικά οδηγεί πέραν της επιστήµης. Στις περιπτώσεις αυτές που η επιστήµη φτάνει στα όριά της, νοµίζω ότι ο επιστήµονας είναι προφανώς ελεύθερος να προεκτείνει την επιστηµονική του γνώση και να µετατοπισθεί στο χώρο της trans-science - στην προκειµένη περίπτωση, στο χώρο της φιλοσοφίας, της µεταφυσικής, και ίσως της θρησκείας. Πρέπει όµως να διασαφηνίσει ότι έστω και αν η προέκτασή του στηρίζεται σε επιστηµονική γνώση, παραµένει προέκταση πέραν των επιστηµονικών δεδοµένων, βρίσκεται σε άλλο χώρο. Ας µου επιτραπεί να δώσω ένα παράδειγµα µιας τέτοιας προέκτασης. Θα κινηθώ λοιπόν πέραν της επιστήµης, στη φιλοσοφική διάσταση της ενέργειας. *** Κατά τον Αριστοτέλη, η ὕλη είναι ἄφθαρτος και ἀγέννητος. «ἄφθαρτον καὶ ἀγέννητον ἀνάγκη αὐτὴν εἶναι», γράφει. Κατά τον Αριστοτέλη, λοιπόν, η ἐνέργεια είναι αιώνια. Αν όµως δεχθούµε ότι το σύµπαν άρχισε απότοµα σε µία στιγµή, σε ένα big bang, αυτή η στιγµή είναι η αρχή του χρόνου και δεν υπήρχε τίποτα «πριν» από αυτή. Εποµένως, η απότοµη µετάβαση από το απόλυτο «τίποτα» στον κόσµο, σηµαίνει ότι η ενέργεια στην αρχή του κόσµου δεν υπήρχε πάντοτε, ότι δεν είναι αιώνια. Πολλοί προεκτείνουν ακόµη περισσότερο και επιχειρηµατολογούν ότι η ύπαρξη αρχής του σύµπαντος οδηγεί στην ύπαρξη µίας έσχατης πραγµατικότητας, ενός όντος, πέραν του φυσικού σύµπαντος, διότι τίποτα δεν µπορεί να αρχίσει να υπάρχει αν τίποτα δεν υπήρχε πριν απ αυτό. Εποµένως, η ασύλληπτη σε µέγεθος ενέργεια στην αρχή του χρόνου είναι ποσοτικά και χρονικά πεπερασµένη και δηµιουργήθηκε από κάτι άλλο που υφίσταται εκτός χώρου και χρόνου, που είναι αιώνιο. Η αρχή, εποµένως, του σύµπαντος, το big bang, αποτελεί τη στιγµή της δηµιουργίας, την πρωταρχική µετάβαση από το τίποτε στον κόσµο. 10
11 Αν λοιπόν δεχθούµε ότι ο κόσµος δηµιουργήθηκε από κάποιο ανώτερο ον που βρίσκεται εκτός χώρου και χρόνου, τότε, όχι µόνον η ενέργεια στην αρχή του χρόνου δηµιουργήθηκε εκ του µηδενός τη στιγµή της κοσµικής έκρηξης από το εκτός χώρου και χρόνου αιώνιο όν, αλλά και οι νόµοι που επικρατούσαν στην αρχή του σύµπαντος και αυτοί που ακολούθησαν έκτοτε συνιστούν προεκτάσεις του αιωνίου αυτού όντος στον πεπερασµένο κόσµο. Αν, λοιπόν, ο κόσµος είναι έργο ΗΜΙΟΥΡΓΟΥ, τότε το big bang είναι η διαχωριστική γραµµή ανάµεσα στο αιώνιο και το πεπερασµένο. Ας προεκτείνουµε, ωστόσο, λίγο ακόµη στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη για την ενέργεια. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε την πρώτη ύλη ως την πηγή όλων των πραγµάτων, όλων των εν ενεργεία όντων. Κατά τον Αριστοτέλη, η πρώτη ύλη εµπεριείχε τη µορφή (το εἶδος) ἐν δυνάµει. Η µετάβαση από την πρώτη ύλη στη µορφή, ἀπό τὸ ἐν δυνάµει εἰς τὸ ἐν ἐνεργεία όν είναι η φυσική συνέπεια της µεταξύ τους υφιστάµενης αέναης κίνησης. Εάν λοιπόν θεωρήσουµε ότι η πρώτη ύλη του Αριστοτέλη ταυτίζεται µε την πρωταρχική ενέργεια στην αρχή του σύµπαντος, αναγνωρίζουµε στοιχεία της Αριστοτελικής φιλοσοφίας που σαφώς σχετίζονται µε την επιστηµονική άποψη. Η αρχική ενέργεια, µέσω των φυσικών πεδίων που δηµιουργεί και των δυνάµεων που αυτά παράγουν, µετασχηµατίζεται ακατάπαυστα και οι µετασχηµατισµοί αυτοί της ενέργειας επιφέρουν την ακατάπαυστη αλλαγή του φυσικού κόσµου και την εξέλιξή του, και κατά συνέπεια τη µετάβαση ἀπό τὸ ἐν δυνάµει εἰς τὸ ἐν ἐνεργεία όν. Όλα ήσαν δυνατά «εν δυνάµει», όπως υποστήριζε ο Αριστοτέλης, και όλα γίνονται υπαρκτά, εν ενεργεία όντα, µε την πάροδο του χρόνου. Ας αποδεχθούµε, λοιπόν, τελικά, µία αρχή της ενέργειας, του χρόνου και του χώρου, η ερµηνεία της οποίας βρίσκεται πέραν της επιστήµης (όχι όµως και πέραν της φιλοσοφίας) και, σε αντίθεση µε τον Αριστοτέλη, αλλά σύµφωνα µε τη σύγχρονη επιστήµη, ας αποδεχθούµε ότι η ενέργεια (η ύλη) δεν είναι ούτε άπειρη ούτε αιώνια. Τότε µπορούµε να περιγράψουµε την κοσµική δηµιουργία και τη διαδοχική πορεία που την ακολούθησε ως εξής: Αρχική Πηγή (Επιστηµονικά Άγνωστη) Αρχική Ενέργεια Ύλη (Μάζα και Ακτινοβολία) Φυσικά υναµικά Πεδία (Fields) υνάµεις Μετασχηµατισµοί Ενέργειας Αέναη Αλλαγή Εξέλιξη Κόσµος 11
12 Ένας κόσµος που είναι πάντοτε εφήµερος γιατί συνεχώς αλλάζει και συνεχώς εξελίσσεται. Αυτό, λοιπόν, είναι ένα παράδειγµα προέκτασης από την επιστηµονική γνώση στη φιλοσοφία και τη µεταφυσική. Σε µία µεθόριο µε βαθιά υπαρξιακή σηµασία. 5. Συµπεράσµατα Κλείνοντας, επιθυµώ να συµπεράνω ότι και οι δύο κατηγορίες ερωτηµάτων της «transscience» που ανάφερα δείχνουν ότι: - Υπάρχουν όρια στις δυνατότητες της επιστήµης, όρια τα οποία αν και συνεχώς µετατοπίζονται µε την πρόοδο της επιστήµης, µερικά, εντούτοις, παραµένουν. - Επιβάλλεται η αναγνώριση της σηµασίας των επιστηµονικά αναπάντητων ερωτηµάτων, κυρίως σε ό,τι αφορά τον επιστήµονα, ο οποίος καλείται να προσφέρει την όποια επιστηµονική γνώση κατέχει επ αυτών, αλλά και να διασαφηνίσει το σηµείο στο οποίο η επιστήµη σταµατά και η «trans-science» αρχίζει. Ως επιστήµονες και ως πολίτες, έχουµε καθήκον να αναβάλλουµε απαντήσεις και σε καυτά ακόµη επιστηµονικά ερωτήµατα της trans-science όταν δεν υπάρχουν επιστηµονικά δεδοµένα που να δικαιολογούν επιστηµονικές απαντήσεις. Τελικά, κυρίες και κύριοι, νοµίζω, ότι είναι επιτρεπτή η προέκταση της επιστηµονικής γνώσης πέραν των αυστηρών επιστηµονικών ορίων, υπό την προϋπόθεση ότι διαχωρίζουµε, µε αυστηρή σαφήνεια, πότε κινούµαστε εντός της επιστήµης και πότε προεκτείνουµε τη γνώση µας πέραν της επιστήµης. Η υποχρέωση αυτή είναι ιδιαίτερα σηµαντική, κυρίως όταν διδάσκουµε τους νέους. Ευχαριστώ. 12
Κοσμολογική ερυθρομετατόπιση Ιδιότητα του διαστελλόμενου χώρου. Όπως το Σύμπαν διαστέλλεται το μήκος κύματος του φωτονίου διαστέλλεται ανάλογα με τον παράγοντα διαστολής [συντελεστής Κοσμικής κλίμακας,
Διαβάστε περισσότεραΚβαντικό κενό ή πεδίο μηδενικού σημείου και συνειδητότητα Δευτέρα, 13 Οκτώβριος :20. Του Σταμάτη Τσαχάλη
Του Σταμάτη Τσαχάλη Η διάκριση ανάμεσα στην ύλη και στον κενό χώρο εγκαταλείφθηκε από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε ότι τα στοιχειώδη σωματίδια μπορούν να γεννηθούν αυθόρμητα από το κενό και στη συνέχεια
Διαβάστε περισσότεραΤα φωτόνια από την μεγάλη έκρηξη Τι είναι η Ακτινοβολία υποβάθρου.
Τα φωτόνια από την μεγάλη έκρηξη Τι είναι η Ακτινοβολία υποβάθρου. Σύμφωνα με την θεωρία της «μεγάλης έκρηξης» (big bang), το Σύμπαν, ξεκινώντας από μηδενικές σχεδόν διαστάσεις (υλικό σημείο), συνεχώς
Διαβάστε περισσότεραΣύμφωνα με τον ολισμό το Σύμπαν περιγράφεται πλήρως από το ίδιο το Σύμπαν,
Επινοώντας εκ νέου τη φυσική, στην εποχή της ανάδυσης. Εκδόσεις Κάτοπτρο, 2008. Ο Robert B. Laughlin κατέχει την έδρα φυσικής Robert M. και Anne Bass στο Πανεπιστήμιο Stanford, όπου διδάσκει από το 1985.
Διαβάστε περισσότεραΠροέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών
Προέλευση & Εξέλιξη Των Οργανισμών Εισαγωγή Στην εργασία μας, θα μιλήσουμε για την προέλευση και την εξέλιξη των οργανισμών. Δηλαδή θα εξηγήσουμε το φαινόμενο της δημιουργίας του κόσμου, αλληλένδετα και
Διαβάστε περισσότεραΚοσμολογία & Αστροσωματιδική Φυσική Μάγδα Λώλα CERN, 28/9/2010
Κοσμολογία & Αστροσωματιδική Φυσική Μάγδα Λώλα CERN, 28/9/2010 Η φυσική υψηλών ενεργειών µελετά το µικρόκοσµο, αλλά συνδέεται άµεσα µε το µακρόκοσµο Κοσµολογία - Μελέτη της δηµιουργίας και εξέλιξης του
Διαβάστε περισσότεραH ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΟΣ
H ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΗΣ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΟΣ ΔΡ. ΣΠΥΡΟΣ ΒΑΣΙΛΑΚΟΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ 25/11/2015 Η ΧΡΥΣΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑΣ 96% του Σύμπαντος
Διαβάστε περισσότεραΦάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2
Φάκελος Ερευνητικής Εργασίας Σχολείο:Γενικό Λύκειο Ζεφυρίου Τμήμα:Α 1-Α 2 Θέμα: Θρησκευτικές και επιστημονικές αντιλήψεις για την δημιουργία του σύμπαντος Ονοματεπώνυμα μαθητών: Αλέξανδρος Λάσκος, Γαρυφαλένια
Διαβάστε περισσότεραΗ ασφάλεια στον LHC Ο Μεγάλος Επιταχυντής Συγκρουόµενων εσµών Αδρονίων (Large Hadron Collider, LHC) είναι ικανός να επιτύχει ενέργειες που κανένας άλλος επιταχυντής έως σήµερα δεν έχει προσεγγίσει. Ωστόσο,
Διαβάστε περισσότεραΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ είναι ο τομέας τις ϕυσικής που προσπαθεί να εξηγήσει την γένεση και την εξέλιξη του σύμπαντος χρησιμοποιώντας παρατηρήσεις και τ
ΗΡΑΚΛΕΙΟ, 10 Οκτωβρίου, 2017 ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΑΡΧΑΡΙΟΥΣ Πανεπιστήμιο Κρήτης 1- ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ είναι ο τομέας τις ϕυσικής που προσπαθεί να εξηγήσει την γένεση και την εξέλιξη του σύμπαντος χρησιμοποιώντας
Διαβάστε περισσότεραΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ Γ ΤΑΞΗ
ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙ ΑΣ ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Σ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΜΠΤΗ 23 ΜΑΪΟΥ 2002 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙ ΩΝ: ΤΕΣΣΕΡΙΣ (4) ΚΕΙΜΕΝΟ O εικοστός αιώνας δικαίως χαρακτηρίζεται
Διαβάστε περισσότεραΚοσµολογία. Το παρελθόν, το παρόν, και το µέλλον του Σύµπαντος.
Κοσµολογία Το παρελθόν, το παρόν, και το µέλλον του Σύµπαντος. Τι είναι όµως η Κοσµολογία; Ηκοσµολογία είναι ο κλάδος της φυσικής που µελετά την δηµιουργία και την εξέλιξη του Σύµπαντος. Με τον όρο Σύµπαν
Διαβάστε περισσότεραΗ πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας.
Η πρόβλεψη της ύπαρξης και η έµµεση παρατήρηση των µελανών οπών θεωρείται ότι είναι ένα από τα πιο σύγχρονα επιτεύγµατα της Κοσµολογίας. Παρ' όλα αυτά, πρώτος ο γάλλος µαθηµατικός Λαπλάςτο 1796 ανέφερε
Διαβάστε περισσότεραΠριν υπάρξει το Σύμπαν
Πριν υπάρξει το Σύμπαν Μάνος Δανέζης-Στράτος Θεοδοσίου Τομέας Αστροφυσικής, Αστρονομίας και Μηχανικής Τμήμα Φυσικής-Πανεπιστήμιο Αθηνών Όλοι γνωρίζουμε την κλασική Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης, μέσα από
Διαβάστε περισσότεραΟΜΟΣΠΟΝ ΙΑ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΕΛΛΑ ΟΣ (Ο.Ε.Φ.Ε.) ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ 2013
ΤΑΞΗ: ΜΑΘΗΜΑ: ΘΕΜΑ Α Γ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΦΥΣΙΚΗ / ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ Ηµεροµηνία: Κυριακή 7 Απριλίου 201 ιάρκεια Εξέτασης: ώρες ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Στις παρακάτω ερωτήσεις 1 έως 4 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό
Διαβάστε περισσότεραΣύγχρονη Φυσική : Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων 11/04/16
Σύγχρονη Φυσική - 06: Πυρηνική Φυσική και Φυσική Στοιχειωδών Σωματιδίων /04/6 Διάλεξη 0: Πυρηνοσύνθεση Εισαγωγή Ένας από τους πλέον ενδιαφέροντες κλάδους της πυρηνικής φυσικής είναι ο τομέας της πυρηνικής
Διαβάστε περισσότερα"Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου." (Οδυσσέας Ελύτης)
"Στην αρχή το φως και η πρώτη ώρα που τα χείλη ακόμα στον πηλό δοκιμάζουν τα πράγματα του κόσμου." (Οδυσσέας Ελύτης) Το σύμπαν δεν υπήρχε από πάντα. Γεννήθηκε κάποτε στο παρελθόν. Τη στιγμή της γέννησης
Διαβάστε περισσότεραΕΝΤΟΝΑ ΗΛΙΑΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ
ΕΝΤΟΝΑ ΗΛΙΑΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Διαστημικός καιρός. Αποτελεί το σύνολο της ηλιακής δραστηριότητας (ηλιακός άνεμος, κηλίδες, καταιγίδες, εκλάμψεις, προεξοχές, στεμματικές εκτινάξεις ηλιακής μάζας) που επηρεάζει
Διαβάστε περισσότεραΜαθαίνουμε για τις ακτινοβολίες. Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Μαθητές:Παναγιώτης Κουνέλης Παναγιώτης Σανέτσης Νικόλας Παπακωνσταντίνου
Μαθαίνουμε για τις ακτινοβολίες Ερευνητική Εργασία Β Λυκείου Μαθητές:Παναγιώτης Κουνέλης Παναγιώτης Σανέτσης Νικόλας Παπακωνσταντίνου Περιεχόμενα-Με τι θα ασχοληθούμε Τι είναι η ακτινοβολία; Από πού προέρχεται;
Διαβάστε περισσότεραΕΜΕΙΣ ΚΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ. Λεονάρδος Γκουβέλης. Διημερίδα Αστροφυσικής 4-5 Απριλίου
ΕΜΕΙΣ ΚΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ Λεονάρδος Γκουβέλης Διημερίδα Αστροφυσικής 4-5 Απριλίου Συνοπτικά: Κοσμολογικές θεωρίες ανά τους αιώνες Σύγχρονη κοσμολογική άποψη Αστρονομικές αποδείξεις της θεωρίας του Big Bang Μεγάλα
Διαβάστε περισσότεραΤΟ ΦΩΣ ΩΣ ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ. Κατερίνα Νικηφοράκη Ακτινοφυσικός (FORTH)
ΤΟ ΦΩΣ ΩΣ ΑΓΓΕΛΙΟΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ Κατερίνα Νικηφοράκη Ακτινοφυσικός (FORTH) ΟΙΚΕΙΟ ΦΩΣ Φιλοσοφική προσέγγιση με στοιχεία επιστήμης προσωκρατικοί φιλόσοφοι έχουν σκοπό να κατανοήσουν και όχι να περιγράψουν
Διαβάστε περισσότεραΠαρατηρώντας κβαντικά φαινόμενα δια γυμνού οφθαλμού
Παρατηρώντας κβαντικά φαινόμενα δια γυμνού οφθαλμού του Δρ. Γεωργίου Καβουλάκη Όπως αναφέρεται στην ειδησεογραφία του παρόντος τεύχους, το ΤΕΙ Κρήτης μετέχει σε ένα δίκτυο έρευνας του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος
Διαβάστε περισσότεραΛέανδρος Περιβολαρόπουλος Καθηγητής Παν/μίου Ιωαννίνων
Open page Λέανδρος Περιβολαρόπουλος http://leandros.physics.uoi.gr Καθηγητής Παν/μίου Ιωαννίνων Αρχείο παρουσίασης διαθέσιμο μέσω του συνδέσμου: https://dl.dropbox.com/u/20653799/talks/eie.ppt Κλίμακες
Διαβάστε περισσότεραΠερί της Ταξινόμησης των Ειδών
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Φυσικής 541 24 Θεσσαλονίκη Καθηγητής Γεώργιος Θεοδώρου Tel.: +30 2310998051, Ιστοσελίδα: http://users.auth.gr/theodoru Περί της Ταξινόμησης
Διαβάστε περισσότεραΠΑΡΑΤΗΡΗΣΙΑΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ
Ελένη Πετράκου - National Taiwan University ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΙΑΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ Πρόγραμμα επιμόρφωσης ελλήνων εκπαιδευτικών CERN, 7 Νοεμβρίου 2014 You are here! 1929: απομάκρυνση γαλαξιών θεωρία της μεγάλης έκρηξης
Διαβάστε περισσότεραΚοσμολογία. Η δομή, η εξέλιξη του Σύμπαντος και τα πειράματα στο CERN. Γιάννης Νταλιάνης (PhD)
Κοσμολογία Η δομή, η εξέλιξη του Σύμπαντος και τα πειράματα στο CERN Γιάννης Νταλιάνης (PhD) Σχολή Εφαρμοσμένων Μαθηματικών και Φυσικών Επιστημών Ε. Μ. Πολυτεχνείο Ελληνική Ομάδα Εκλαΐκευσης Γη Τοπική
Διαβάστε περισσότερα2 Οκτωβρίου, 2015 2ο Συμπόσιο Επτά Σοφών- Μέγαρο Μουσικής. Σ. Μ. Κριμιζής
Σ. Μ. Κριμιζής To Συµπόσιο των 7 Σοφών της Αρχαιότητας Ø ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ Ἠθικὰ : Τῶν ἑπτὰ σοφῶν συµπόσιον Ø Βίας ο Πριηνεύς--Θαλής ο Μιλήσιος--Κλεόβουλος ο Λίνδιος--Περίανδρος ο Κορίνθιος--Πιττακός ο Μυτιληναίος--Σόλων
Διαβάστε περισσότεραΝετρίνο το σωματίδιο φάντασμα
Νετρίνο το σωματίδιο φάντασμα Ι. Ρίζος Αναπληρωτής Καθηγητής Τομέας Θεωρητικής Φυσικής 2/10/2012 Διαλέξεις υποδοχής πρωτοετών φοιτητών Τμήματος Φυσικής Στοιχειώδη Σωματίδια Κουάρκς Φορείς αλληλεπιδράσεων
Διαβάστε περισσότεραΧημεία Γ Λυκείου Θετικής Κατεύθυνσης
Χημεία Γ Λυκείου Θετικής Κατεύθυνσης Κεφάλαιο 1 Ηλεκτρονιακή δομή των ατόμων 1 Εισαγωγή Δομή του ατόμου Δημόκριτος Αριστοτέλης Dalton Thomson 400 π.χ. 350π.χ. 1808 1897 Απειροελάχιστα τεμάχια ύλης (τα
Διαβάστε περισσότεραΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΩΡΙΩΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΤΡΑΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2004 Κ.Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ
ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΩΡΙΩΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΤΡΑΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2004 Κ.Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ Η Μεγάλη Έκρηξη Πριν από 10-15 δις χρόνια γεννήθηκε το Σύμπαν με μια εξαιρετικά θερμή και βίαια διαδικασία Το σύμπαν
Διαβάστε περισσότεραΚάθε άτομο στο σώμα σου προέρχεται από έκρηξη άστρου και τα άτομα του αριστερού σου χεριού πιθανόν να προέρχονται από διαφορετικό άστρο απ ότι του
Είμαστε αστερόσκονη Είμαστε αστερόσκονη Αν θέλετε να ακουμπήσετε, να πιάσετε στα χέρια σας το εσωτερικό ενός άστρου αρκεί να χαϊδέψετε το πρόσωπό σας ή κάποιο αντικείμενο δίπλα σας. Όλα αυτά αποτελούνται
Διαβάστε περισσότεραTo CERN (Ευρωπαϊκός Οργανισµός Πυρηνικών Ερευνών) είναι το µεγαλύτερο σε έκταση (πειραµατικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα επί της σωµατιδι
To CERN (Ευρωπαϊκός Οργανισµός Πυρηνικών Ερευνών) είναι το µεγαλύτερο σε έκταση (πειραµατικό) κέντρο πυρηνικών ερευνών και ειδικότερα επί της σωµατιδιακής φυσικής στον κόσµο. Η ίδρυσή του το έτος 1954
Διαβάστε περισσότερα< > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ
Κ. Γ. ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗΣ 1 < > Ο ΚΕΝΟΣ ΧΩΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ, ΤΟΥ ΟΠΟΙΟΥ Η ΕΞΗΓΗΣΗ ΑΠΟΔΕΙΚΝΥΕΙ ΕΝΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΝΕΥΜΑ Επαναλαμβάνουμε την έκπληξή μας για τα τεράστια συμπλέγματα γαλαξιών, τις πιο μακρινές
Διαβάστε περισσότεραΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΓΕΝΕΣΗ ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών
ΡΑΔΙΟΧΗΜΕΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΟΞΙΚΟΤΗΤΑ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΩΝ ΙΣΟΤΟΠΩΝ Τμήμα Χημικών Μηχανικών ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8. ΓΕΝΕΣΗ ΤΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ιωάννα Δ. Αναστασοπούλου Βασιλική Δρίτσα ΑΔΕΙΑ ΧΡΗΣΗΣ 2 Το
Διαβάστε περισσότεραΚάθε βράδυ όταν κοιτάμε το νυχτερινό ουρανό αντικρίζουμε χιλιάδες αστέρια να λάμπουν στο απέραντο σύμπαν. Σπάνια όμως αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει πίσω
ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ Κάθε βράδυ όταν κοιτάμε το νυχτερινό ουρανό αντικρίζουμε χιλιάδες αστέρια να λάμπουν στο απέραντο σύμπαν. Σπάνια όμως αναρωτιόμαστε τι συμβαίνει πίσω από την κουρτίνα του σύμπαντος.
Διαβάστε περισσότεραΕνέργεια: Επιστημονική, Φιλοσοφική και Θεολογική Διάσταση. Λουκάς Γ. Χριστοφόρου της Ακαδημίας Αθηνών
Ομιλία στην Ακαδημία Αθηνών στις 28-1-14 (Αναθεωρημένο κείμενο, 14-2-14) Ενέργεια: Επιστημονική, Φιλοσοφική και Θεολογική Διάσταση Λουκάς Γ. Χριστοφόρου της Ακαδημίας Αθηνών 1. Εισαγωγή Το θέμα της σημερινής
Διαβάστε περισσότερα7.2. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (ΚΑΤΑ ΣΕΙΡΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ)
7. Κοσμολογία 7.1 ΓΕΝΙΚΑ Έχει υποστηριχθεί ότι η πιο σπουδαία επιστημονική ανακάλυψη που έγινε ποτέ είναι ότι το Σύμπαν ολόκληρο, δηλαδή ο,τιδήποτε υπάρχει και είναι δυνατό να υποπέσει στην αντίληψη μας,
Διαβάστε περισσότεραΕπιστημολογική και Διδακτική Προσέγγιση της Έννοιας της «Ύλης»
Επιστημολογική και Διδακτική Προσέγγιση της Έννοιας της «Ύλης» Κωνσταντίνος Δ. Σκορδούλης Παιδαγωγικό Τμήμα ΔΕ Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Δυισμός: η κυρίαρχη οντολογία των φιλοσόφων 1.
Διαβάστε περισσότεραΗ Φυσική που δεν διδάσκεται
1 Η Φυσική που δεν διδάσκεται Δρ. Μιχάλης Καραδημητρίου Σύλλογος Φυσικών Κρήτης www.sfkritis.gr Αλήθεια τι είναι η «Φυσική» ; 2 Είναι ένα άσχημο μάθημα με τύπους και εξισώσεις;; ή μήπως είναι η επιστήμη
Διαβάστε περισσότεραΑκτίνες επιτρεπόμενων τροχιών (2.6)
Αντικαθιστώντας το r με r n, έχουμε: Ακτίνες επιτρεπόμενων τροχιών (2.6) Αντικαθιστώντας n=1, βρίσκουμε την τροχιά με τη μικρότερη ακτίνα n: Αντικαθιστώντας την τελευταία εξίσωση στη 2.6, παίρνουμε: Αν
Διαβάστε περισσότεραΔύο Συνταρακτικές Ανακαλύψεις
Δύο Συνταρακτικές Ανακαλύψεις στα Όρια των Διαστάσεων του Χώρου Απόστολος Δ. Παναγιώτου Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Επιστημονικός Συνεργάτης στο CERN Σώμα Ομοτίμων Καθηγητών Πανεπιστήμιου Αθηνών
Διαβάστε περισσότεραΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ
ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ ΘΕΜΑ 1 Στις ερωτήσεις 1-4 να γράψετε στο τετράδιο σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα µε την ηλεκτροµαγνητική θεωρία
Διαβάστε περισσότεραΠεριεχόμενα. Προλογικό Σημείωμα... 17
11 Προλογικό Σημείωμα... 17 Ενότητα Ι: Δημιουργική Αναζήτηση... 19 Δ01 Ο Ιωνικός Διαφωτισμός και η Ανάδυση της Επιστημονικής Σκέψης...21 Δ1.1 Ο Ιωνικός Διαφωτισμός... 21 Δ1.2 Η Επιστημονική Σκέψη... 22
Διαβάστε περισσότεραΠριν το μεγάλο Μπαμ. Ε. Δανέζης, Ε. Θεοδοσίου Επίκουροι Καθηγητές Αστροφυσικής Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πριν το μεγάλο Μπαμ Ε. Δανέζης, Ε. Θεοδοσίου Επίκουροι Καθηγητές Αστροφυσικής Πανεπιστήμιο Αθηνών Όπως γνωρίζουμε σήμερα η θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης είναι η πιο γνωστή θεωρία η οποία επιχειρεί να ερμηνεύσει
Διαβάστε περισσότεραΘέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2000
Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ Ζήτηµα 1ο Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα
Διαβάστε περισσότεραΗ κλασσική, η σχετικιστική και η κβαντική προσέγγιση. Θωµάς Μελίστας Α 3
Η κλασσική, η σχετικιστική και η κβαντική προσέγγιση Θωµάς Μελίστας Α 3 Σύµφωνα µε την κλασσική µηχανική και την γενική αντίληψη η µάζα είναι µία εγγενής ιδιότητα των φυσικών σωµάτων. Μάζα είναι η ποσότητα
Διαβάστε περισσότεραΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ
1 Η υπέρυθρη ακτινοβολία α συμμετέχει στη μετατροπή του οξυγόνου της ατμόσφαιρας σε όζον β προκαλεί φωσφορισμό γ διέρχεται μέσα από την ομίχλη και τα σύννεφα δ έχει μικρότερο μήκος κύματος από την υπεριώδη
Διαβάστε περισσότεραΦΡΟΝΟ «ΚΑΣΑΡΡΕΤΗ» ΣΟΤ «ΚΛΑΙΚΟΤ» ΑΣΟΜΟΤ
ΦΡΟΝΟ «ΚΑΣΑΡΡΕΤΗ» ΣΟΤ «ΚΛΑΙΚΟΤ» ΑΣΟΜΟΤ ΥΙΟΡΕΝΣΙΝΟ ΓΙΑΝΝΗ Αθήνα, Νοέμβρης 2011 James Clerk Maxwell (1831-1879) 2 Από την ηλεκτρομαγνητική θεωρία του Maxwell γνωρίζουμε ότι : α) Ένα ακίνητο ηλεκτρικό φορτίο
Διαβάστε περισσότεραΌ,τι θα θέλατε να μάθετε για το Σύμπαν αλλά δεν τολμούσατε να ρωτήσετε! Γιώργος Καρανάνας. École Polytechnique Fédérale de Lausanne
Ό,τι θα θέλατε να μάθετε για το Σύμπαν αλλά δεν τολμούσατε να ρωτήσετε! Γιώργος Καρανάνας École Polytechnique Fédérale de Lausanne Η κοσμολογία είναι ο κλάδος της Φυσικής που μελετάει την εξέλιξη του Σύμπαντος.
Διαβάστε περισσότεραΘέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2000
Ζήτηµα 1ο Θέµατα Φυσικής Γενικής Παιδείας Γ Λυκείου 2 Στις ερωτήσεις 1-5 να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα µε το πρότυπο
Διαβάστε περισσότεραθεμελιακά Ερωτήματα Κοσμολογίας & Αστροφυσικής
θεμελιακά Ερωτήματα Απόστολος Δ. Παναγιώτου Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών Επιστημονικός Συνεργάτης στο CERN Σχολή Αστρονομίας και Διαστήματος Βόλος, 5 Απριλίου, 2014 1 BIG BANG 10 24 μ 10-19
Διαβάστε περισσότεραAναλαµπές ακτίνων -γ
Aναλαµπές ακτίνων -γ Gamma Ray Bursts (GRB) Λουκάς Βλάχος 18/5/2004 1 Γενική παρατήρηση Η αστροφυσική διανύει αυτήν την εποχή τη δηµιουργικότερη περίοδο της ιστορίας της. Η πληθώρα των επίγειων αλλά και
Διαβάστε περισσότεραΓενικές αρχές ακτινοφυσικής Π. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ
Γενικές αρχές ακτινοφυσικής Π. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ Μέρος πρώτο ΣΚΟΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Να εξηγηθούν βασικές έννοιες της φυσικής, που θα βοηθήσουν τον φοιτητή να μάθει: Τι είναι οι ακτίνες Χ Πως παράγονται Ποιες είναι
Διαβάστε περισσότεραΟργανική Χημεία. Κεφάλαια 12 &13: Φασματοσκοπία μαζών και υπερύθρου
Οργανική Χημεία Κεφάλαια 12 &13: Φασματοσκοπία μαζών και υπερύθρου 1. Γενικά Δυνατότητα προσδιορισμού δομών με σαφήνεια χρησιμοποιώντας τεχνικές φασματοσκοπίας Φασματοσκοπία μαζών Μέγεθος, μοριακός τύπος
Διαβάστε περισσότεραΠρόοδος µαθήµατος «οµικής και Χηµικής Ανάλυσης Υλικών» Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες
21 Οκτωβρίου 2009 Πρόοδος µαθήµατος «οµικής και Χηµικής Ανάλυσης Υλικών» Χρόνος εξέτασης: 3 ώρες 1) α. Ποια είναι η διαφορά µεταξύ της ιονίζουσας και της µη ιονίζουσας ακτινοβολίας; β. Ποιες είναι οι γνωστότερες
Διαβάστε περισσότεραΠρολογοσ. Σε κάθε κεφάλαιο περιέχονται: Θεωρία με μορφή ερωτήσεων, ώστε ο μαθητής να επικεντρώνεται στο συγκεκριμένο
Προλογοσ Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο οι δύο τελευταίες ενότητες («Το φως» και «Ατομικά φαινόμενα») της διδακτέας ύλης της Φυσικής γενικής παιδείας της B Λυκείου. Σε κάθε κεφάλαιο
Διαβάστε περισσότεραΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ Γ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1 2 3 ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών έρευνα ανακάλυψη εφεύρεσηκαινοτομία-επινόηση εξέλιξη 4 5 Ανακάλυψη: εύρεση αντικειμένου που προϋπήρχε, αλλά ήταν άγνωστο. Ανακάλυψη (επιστήμη):
Διαβάστε περισσότεραΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ 2000 ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ
ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗ ΕΝΙΑΙΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΤΕΤΑΡΤΗ 14 ΙΟΥΝΙΟΥ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ: ΦΥΣΙΚΗ Θέµα 1 ο 1. Σύµφωνα µε το πρότυπο του Bohr για το άτοµο του υδρογόνου: α) το ηλεκτρόνιο εκπέµπει
Διαβάστε περισσότεραΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ Η Επιστήμη της Θερμοδυναμικής ασχολείται με την ποσότητα της θερμότητας που μεταφέρεται σε ένα κλειστό και απομονωμένο σύστημα από μια κατάσταση ισορροπίας σε μια άλλη
Διαβάστε περισσότεραΤο Ηµερολόγιο των Μάγιας και τα Χρήµατα από τον ρ. Καρλ Τζοχάν Κάλλεµαν
Το Ηµερολόγιο των Μάγιας και τα Χρήµατα Από τον ρ. Καρλ Τζοχάν Κάλλεµαν Λοιπόν, ήθελα να µιλήσω για δυο πράγµατα που νοµίζω δεν συνδέονται πάντα αλλά, πραγµατικά θα τους άξιζε µια σύνδεση. Το ένα είναι
Διαβάστε περισσότερα1. ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΟΜΗ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ
1. ΧΗΜΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΘΕΩΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΟΜΗ ΤΗΣ ΜΑΖΑΣ Από τα αρχαιότατα χρόνια, έχουν καταβληθεί σηµαντικές προσπάθειες οι απειράριθµες ουσίες που υπάρχουν στη φύση να αναχθούν σε ενώσεις λίγων
Διαβάστε περισσότερα1 http://didefth.gr/mathimata
Πυρηνική Ενέργεια Οι ακτινοβολίες που προέρχονται από τα ραδιενεργά στοιχεία, όπως είναι το ουράνιο, έχουν µεγάλο ενεργειακό περιεχόµενο, µ' άλλα λόγια είναι ακτινοβολίες υψηλής ενέργειας. Για παράδειγµα,
Διαβάστε περισσότεραΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
ΘΑΥΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ Μέλη ομάδας Οικονόμου Γιώργος Οικονόμου Στέργος Πιπέρης Γιάννης Χατζαντώνης Μανώλης Χαυλή Αθηνά Επιβλέπων Καθηγητής Βασίλειος Βαρσάμης Στόχοι: Να μάθουμε τα είδη των
Διαβάστε περισσότεραΗ Φυσική που δεν διδάσκεται ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΡΗΤΗΣ
Η Φυσική που δεν διδάσκεται ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΡΗΤΗΣ Αλήθεια τι είναι η «Φυσική» ; Είναι ένα άσχημο μάθημα με τύπους και εξισώσεις;; ή μήπως είναι η επιστήμη που μελετάει την φύση και προσπαθεί να κατανοήσει
Διαβάστε περισσότεραΛόγοι που ήθελαν να σταματήσουν το πείραμα το CERN
Λόγοι που ήθελαν να σταματήσουν το πείραμα το CERN Κοσμικές ακτίνες Μικροσκοπικές μαύρες τρύπες Strangelets Φυσαλίδες κενού Μαγνητικά μονόπολα Το καλοκαίρι του 2008 απορρίφθηκε από το ευρωπαϊκό δικαστήριο
Διαβάστε περισσότεραΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ.
2 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ (Ι) ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. ΤΙ ΟΝΟΜΑΖΟΥΜΕ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ; Στο μάθημα «Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης (I)» (όπως και στο (ΙΙ) που ακολουθεί) παρουσιάζονται
Διαβάστε περισσότεραΓιατί δεν πιάνεται; (δεν το αισθανόμαστε- δεν το πιάνουμε)
Γιατί δεν πιάνεται; (δεν το αισθανόμαστε- δεν το πιάνουμε) Αραχωβίτη Ελένη- Βαλεντίνη Δέγλερη Βασιλική Καντάνη Χριστίνα Κουμψάκη Ελένη Μάλλη Ευγενία Σαϊτάνη Μαρία Σούκουλη Ελευθερία Τριανταφύλλου Βασιλική-
Διαβάστε περισσότεραΤο άτομο: Άτομα: Ατομική θεωρία του Δημόκριτου: ΧΗΜΕΙΑ: Εισαγωγή στην Χημεία - από το νερό στο άτομο- από το μακρόκοσμο στον μικρόκοσμο 9 9
ΧΗΜΕΙΑ: Εισαγωγή στην Χημεία - από το νερό στο άτομο- από το μακρόκοσμο στον μικρόκοσμο 9 9 Το άτομο: Άτομα: Τι είναι το άτομο; Το άτομο είναι το μικρότερο σωματίδιο ενός χημικού στοιχείου, που μπορεί
Διαβάστε περισσότεραΘεσσαλονίκη, Ιούνιος 2003
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Γ ΕΚ ΟΣΗΣ Μετά την τρίτη έκδοση του βιβλίου µου µε τα προβλήµατα Μηχανικής για το µάθηµα Γενική Φυσική Ι, ήταν επόµενο να ακολουθήσει η τρίτη έκδοση και του παρόντος βιβλίου µε προβλήµατα Θερµότητας
Διαβάστε περισσότεραΤΟ ΠΛΗΘΩΡΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΩΡΙΩΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΤΡΑΣ Κ. Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2004
ΤΟ ΠΛΗΘΩΡΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΩΡΙΩΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΑΤΡΑΣ Κ. Ν. ΓΟΥΡΓΟΥΛΙΑΤΟΣ ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2004 ΣΥΝΟΨΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Το μοντέλο της Μεγάλης έκρηξης εξηγεί με ακρίβεια
Διαβάστε περισσότεραΣοιχεία Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων 5ο εξάμηνο Μάθημα 1
Σοιχεία Πυρηνικής Φυσικής και Στοιχειωδών Σωματιδίων 5ο εξάμηνο 2013-14 Τμήμα T3: Κ. Κορδάς & Χ. Πετρίδου Μάθημα 1 α) Ύλη, τρόπος διαβάσματος και εξέτασης β) Εισαγωγή στο αντικείμενο - Πείραμα Rutherford,
Διαβάστε περισσότεραΦυσικοί Νόμοι διέπουν Το Περιβάλλον
Φυσικοί Νόμοι διέπουν Το Περιβάλλον Απαρχές Σύμπαντος Ύλη - Ενέργεια E = mc 2 Θεμελιώδεις καταστάσεις ύλης Στερεά Υγρή Αέριος Χημικές μορφές ύλης Χημικά στοιχεία Χημικές ενώσεις Χημικά στοιχεία 92 στη
Διαβάστε περισσότεραΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΦΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗ ΙΟΝΙΖΟΥΣΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ
ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΦΑΣΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΗ ΙΟΝΙΖΟΥΣΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ Οποτε ακούτε ραδιόφωνο, βλέπετε τηλεόραση, στέλνετε SMS χρησιµοποιείτε ηλεκτροµαγνητική ακτινοβολία (ΗΜΑ). Η ΗΜΑ ταξιδεύει µε
Διαβάστε περισσότερα4η Ι ΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ. οµή του ατόµου. Ατοµικός αριθµός Μαζικός αριθµός Ισότοπα Σελ
4η Ι ΑΚΤΙΚΗ ΩΡΑ οµή του ατόµου. Ατοµικός αριθµός Μαζικός αριθµός Ισότοπα Σελ. 13-15. Τον 5ο π.χ. αιώνα οι Έλληνες φιλόσοφοι ηµόκριτος και Λεύκιππος, διατύπωσαν την άποψη ότι η ύλη αποτελείται από πολύ
Διαβάστε περισσότεραΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚ Η ΜΕΤΡΗΣΗ. By Teamcprojectphysics
ΚΒΑΝΤΟΜΗΧΑΝΙΚ Η ΜΕΤΡΗΣΗ By Teamcprojectphysics ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο κόσμος της Κβαντομηχανικής είναι περίεργος, γοητευτικός και μυστήριος. Η ονομασία όμως Κβαντομηχανική είναι αποκρουστική, βαρετή, μη ενδιαφέρουσα,
Διαβάστε περισσότεραδιατήρησης της μάζας.
6. Ατομική φύση της ύλης Ο πρώτος που ισχυρίστηκε ότι η ύλη αποτελείται από δομικά στοιχεία ήταν ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος Δημόκριτος. Το πείραμα μετά από 2400 χρόνια ήρθε και επιβεβαίωσε την άποψη αυτή,
Διαβάστε περισσότεραΘεός και Σύμπαν. Source URL:
Θεός και Σύμπαν Source URL: http://ghz.gr/forum Θεός και Σύμπαν Source URL: http://ghz.gr/forum Η ύπαρξη τού Θεού και η σχέση του με το σύμπαν, είναι ένα θέμα που απασχολεί πλήθος ανθρώπων σήμερα. Ο Θεός
Διαβάστε περισσότεραΗ «ΦΥΣΗ» ΤΟΥ ΚΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ
1 Η «ΦΥΣΗ» ΤΟΥ ΚΕΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΑΡΥΤΗΤΑΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Θα αποδεχτούµε ότι το παν αποτελείται από το κενό και τα άτοµα, όπως υποστήριξε ο ηµόκριτος; Αν δεχτούµε σαν αξίωµα αυτή την υπόθεση, τι είναι το κενό και
Διαβάστε περισσότεραΘέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000
Θέµα Α1 Θέµατα Αρχών Φιλοσοφίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου 2000 Α.1.1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τα ονόµατα των φιλοσόφων (στήλη Α) και δίπλα την έννοια (στήλη Β) που συνδέεται µε τον καθένα: Α
Διαβάστε περισσότεραΑρχή και Πορεία του Κόσμου (Χριστιανική Κοσμολογία) Διδ. Εν. 9
Αρχή και Πορεία του Κόσμου (Χριστιανική Κοσμολογία) Διδ. Εν. 9 Κόσμος Κόσμημα δηλ. στολίδι, που χαρακτηρίζεται από την ποικιλία, την τάξη και την αρμονία Φυσικός κόσμος μακρόκοσμος μικρόκοσμος Πως έγινε
Διαβάστε περισσότεραΕΝΤΡΟΠΙΑ-2ος ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ-ΚΥΚΛΟΣ CARNOT
ΕΝΤΡΟΠΙΑ-ος ΘΕΡΜΟΔΥΝΑΜΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ-ΚΥΚΛΟΣ CARNO Η εντροπία είναι το φυσικό µέγεθος το οποίο εκφράζει ποσοτικά το βαθµό αταξίας µιας κατάστασης ενός θερµοδυναµικού συστήµατος. ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΣ ΟΡΙΣΜΟΣ Η εντροπία
Διαβάστε περισσότεραΕισαγωγή στη Σχετικότητα και την Κοσμολογία ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
Εισαγωγή στη Σχετικότητα και την Κοσμολογία Διδάσκων: Θεόδωρος Τομαράς, Πανεπιστήμιο Κρήτης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εβδομάδα 1 Σχετικότητα 1.1 Η ανεπάρκεια της μηχανικής του Νεύτωνα V1.1.1 Σύντομη εισαγωγή
Διαβάστε περισσότεραΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ II. ΤΟ ΦΩΣ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ BOHR Ν. ΜΠΕΚΙΑΡΗΣ
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΑΚΗ ΔΟΜΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ II. ΤΟ ΦΩΣ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ BOHR Ν. ΜΠΕΚΙΑΡΗΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Κλειδί στην παραπέρα διερεύνηση της δομής του ατόμου είναι η ερμηνεία της φύσης του φωτός και ιδιαίτερα
Διαβάστε περισσότεραΑΓ.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΤΗΛ , ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ. Φως
ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΦΥΣΙΚΗ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Κεφάλαιο 1 ο Φως Ο μαθητής που έχει μελετήσει το κεφάλαιο του φωτός πρέπει: Να γνωρίζει πως εξελίχθηκε ιστορικά η έννοια του φωτός και ποια είναι η σημερινή
Διαβάστε περισσότεραΤμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων. Ανόργανη Χημεία. Ενότητα 10 η : Χημική κινητική. Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής.
Τμήμα Τεχνολογίας Τροφίμων Ανόργανη Χημεία Ενότητα 10 η : Χημική κινητική Οκτώβριος 2018 Δρ. Δημήτρης Π. Μακρής Αναπληρωτής Καθηγητής Ταχύτητες Αντίδρασης 2 Ως ταχύτητα αντίδρασης ορίζεται είτε η αύξηση
Διαβάστε περισσότεραΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ
ΜΑΘΗΜΑ 5: ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΝΤΕΤΕΡΜΙΝΙΣΜΟΣ Salviati: Εκεί που δεν μας βοηθούν οι αισθήσεις πρέπει να παρέμβει η λογική, γιατί μόνο αυτή θα επιτρέψει να εξηγήσουμε τα φαινόμενα ΓΑΛΙΛΑΪΚΟΙ ΔΙΑΛΟΓΟΙ Η μαθηματική
Διαβάστε περισσότεραΌσο χρονικό διάστηµα είχε τον µαγνήτη ακίνητο απέναντι από το πηνίο δεν παρατήρησε τίποτα.
1 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ (Ε επ ). 5-2 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ Γνωρίζουµε ότι το ηλεκτρικό ρεύµα συνεπάγεται τη δηµιουργία µαγνητικού πεδίου. Όταν ένας αγωγός διαρρέεται από ρεύµα, τότε δηµιουργεί γύρω του
Διαβάστε περισσότεραΠεριβαλλοντικές απόψεις της παροχής ενέργειας στις χηµικές αντιδράσεις.
Περιβαλλοντικές απόψεις της παροχής ενέργειας στις χηµικές αντιδράσεις. Περίληψη Η επιβάρυνση του περιβάλλοντος που προκαλείται από την παροχή ηλεκτρικής ή θερµικής ενέργειας είναι ιδιαίτερα σηµαντική.
Διαβάστε περισσότεραΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 2006 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ
ΦΥΣΙΚΗ Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙ ΕΙΑΣ 6 ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑ 1 ο Στις ερωτήσεις 1- να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθµό της ερώτησης και δίπλα το γράµµα, που αντιστοιχεί στη σωστή απάντηση. 1. Σύµφωνα µε την
Διαβάστε περισσότεραΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ
ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΚΑΙ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Η στην έκθεσή της με θέμα περιγράφει πώς με την πρόοδο της ανάπτυξης, υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία για: Κοινωνικο κεντρικούς λόγους (ικανοποίηση ανθρώπινων προσδοκιών και φιλοδοξιών).
Διαβάστε περισσότεραΟ Ο π υ π ρή ρ να ή ς να τ ο τ υ ο ατόµου
Ο πυρήνας του ατόµου Το 1896 ο Henri Becquerel παρατήρησε ότι ένα ορυκτό που περιείχε ουράνιο εξέπεµπε αόρατη ακτινοβολία. Η ακτινοβολία αυτή ήταν εξαιρετικά διεισδυτική, διαπερνούσε το µαύρο χαρτί - περιτύλιγµα
Διαβάστε περισσότεραΔελτίο Τύπου του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ για την παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Δούκα
Ημερομηνία Ανάρτησης: 21/05/2015 Δελτίο Τύπου του Μορφωτικού Ιδρύματος της ΕΣΗΕΑ για την παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Δούκα ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΤΗΣ ΕΣΗΕΑ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ
Διαβάστε περισσότεραΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ 2 ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ 1. Εισαγωγή. Η ενέργεια, όπως είναι γνωστό από τη φυσική, διαδίδεται με τρεις τρόπους: Α) δι' αγωγής Β) δια μεταφοράς Γ) δι'ακτινοβολίας Ο τελευταίος τρόπος διάδοσης
Διαβάστε περισσότεραΘεματικές Ενότητες (Διατιθέμενος χρόνος) Διεθνές σύστημα μονάδων Μήκος, μάζα, χρόνος. (4 ώρες)
Φυσική Α Λυκείου Πρόγραμμα Σπουδών (70 ώρες) Στόχοι ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ Να είναι σε θέση οι μαθητές: Να αναγνωρίζουν την αναγκαιότητα του Διεθνούς Συστήματος Μονάδων και τα θεμελιώδη μεγέθη του Να μετρούν
Διαβάστε περισσότεραΡαδιενέργεια Ένα τρομακτικό όπλο ή ένα μέσον για την έρευνα και για καλλίτερη ποιότητα ζωής; Για πόσο μεγάλες ενέργειες μιλάμε; Κ.-Α. Θ.
Ραδιενέργεια Ένα τρομακτικό όπλο ή ένα μέσον για την έρευνα και για καλλίτερη ποιότητα ζωής; Για πόσο μεγάλες ενέργειες μιλάμε; Ραδιενέργεια 1896: Ανακάλυψη από τον Henry Becquerel (βραβείο Nobel 1903)
Διαβάστε περισσότεραΌταν χαλά η γλώσσα, χαλάει η σκέψη
Όταν χαλά η γλώσσα, χαλάει η σκέψη (γ µέρος) Πριν από καιρό έγραφα σε κάποιο βιβλίο... «... Η ανησυχία µου, εκτός των άλλων, βρίσκεται και στο γεγονός ότι στο σχολικό βιβλίο και κατά συνέπεια στα εξωσχολικά
Διαβάστε περισσότεραΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ DOPPLER
ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ DOPPLER Μαγνητικό πεδίο γης Μετασχηματισμοί Λόρεντζ Φαινόμενο Doppler για τον ήχο Φαινόμενο Doppler για ηλεκτρομαγνητικά κύματα Κύριες εφαρμογές φαινομένου Doppler ΜΑΓΝΗΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ
Διαβάστε περισσότεραΟ ΝΟΜΟΣ TOY HUBBLE ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ
Ο ΝΟΜΟΣ TOY HUBBLE ΚΑΙ Η ΔΙΑΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ. Η ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ Κατά την διάρκεια των δεκαετιών του 1920 και 1930 ο αμερικανός αστρονόμος Slipher με τη βοήθεια του φαινομένου Doppler είχε μετρήσει
Διαβάστε περισσότεραΑπό πού προέρχεται η θερμότητα που μεταφέρεται από τον αντιστάτη στο περιβάλλον;
3. ΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Ένα ανοικτό ηλεκτρικό κύκλωμα μετατρέπεται σε κλειστό, οπότε διέρχεται από αυτό ηλεκτρικό ρεύμα που μεταφέρει ενέργεια. Τα σπουδαιότερα χαρακτηριστικά της ηλεκτρικής ενέργειας είναι
Διαβάστε περισσότερα1976/77 και µια σειρά από νόµους που ψηφίστηκαν, κατά κύριο λόγο την τριετία Αν κάποιος προσπαθούσε να σκιαγραφήσει σε αδρές γραµµές την
Σταµέλος Γιώργος Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστηµα Το Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστηµα (ΕΕΣ) αρχίζει να δηµιουργείται από το 1833, οπότε και έχουµε το πρώτο νοµοθέτηµα για την εκπαίδευση στο νεοσύστατο ελληνικό
Διαβάστε περισσότερα