Eκδοση: Conceptum Α.Ε. Χέυδεν 12, Αθήνα, Τηλ , Fax

Transcript

1 Υπεύθυνος Έργου: Δαμιανάκης Αδάμ, Δρ. Επιστήμης Υπολογιστών Συγγραφική ομάδα: Πανουτσόπουλος Θανάσης, Δάσκαλος Κροντηράς Χριστόφορος, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμήματος Φυσικής Πανεπιστημίου Πατρών Copyright 2008 Conceptum Α.Ε. Eκδοση: Conceptum Α.Ε. Χέυδεν 12, Αθήνα, Τηλ , Fax Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, μερική ή περιληπτική, ή η απόδοση κατά παράφραση ή διασκευή του περιεχομένου του βιβλίου με οποιονδήποτε τρόπο, μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλο, χωρίς προηγούμενη γραπτή άδεια του εκδότη. Νόμος 2121/1993 και κανόνες του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. ISBN

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Οδηγίες με μια Ματιά Οδηγίες πλοήγησης λογισμικού Αρχική Σελίδα - Επιλογή ενότητας Εμφάνιση των κεφαλαίων της ενότητας Η σελίδα του μαθήματος Η σελίδα του μαθήματος και τα ενεργά αντικείμενα Χώρος κειμένων μαθήματος Ενεργά αντικείμενα Ενεργά αντικείμενα μέσα στα κείμενα των μαθημάτων Κεντρική σελίδα πλοήγησης Πρόσθετα Εργαλεία Αναζήτηση πληροφορίας Υποστηρικτικά Εργαλεία Αναλυτικές οδηγίες χρήσης και οδηγίες παιδαγωγικής - διδακτικής προσέγγισης Γιατί το παράθυρο του λογισμικού δεν πιάνει όλη την οθόνη; Οι σελίδες των μαθημάτων και οι επιλογές του δασκάλου Πειράματα Διαγωνίσματα: Φύλλα εργασίας: Διαθεματικά σενάρια: Λεξικό: Βιογραφίες: Βιβλιοθήκη: Ευρετήριο: Συνδέσεις: Γενικοί διδακτικοί στόχοι του λογισμικού Ειδικές διδακτικές τεχνικές του λογισμικού Διασκέδαση Το παιχνίδι και οι Φυσικές Επιστήμες Τα παιχνίδια του λογισμικού

3 1. Οδηγίες με μια Ματιά επόμενο μάθημα - προηγούμενο μάθημα αφήγηση μαθήματος επιστροφή - πλοήγηση πρόσθετη πληροφορία ( λεξικό βιογραφίες βιβλιοθήκη ) κείμενο οικολογίας ρυθμιστής έντασης ήχου εκτύπωση κειμένου εκτύπωση ΑΜΕΑ σχετικό βίντεο σχετική φωτογραφία σχετικός πίνακας μάθε κι αυτό υπενθύμιση λειτουργίας διακοπή προβολής Διακοπή αφήγησης ( πίεσε Escape στο πληκτρολόγιο ) Κριτήριο αξιολόγησης για το κεφάλαιο Προς την αίθουσα πειραμάτων Εκπαιδευτικό παιχνίδι 3

4 Οδηγίες χρήσης - Σύστημα πλοήγησης 2. Οδηγίες πλοήγησης λογισμικού 2.1. Αρχική Σελίδα - Επιλογή ενότητας Ανοίγοντας το πρόγραμμα, εμφανίζεται η παρακάτω σελίδα με τους συνδέσμους για τις έξι ενότητες μαθημάτων του λογισμικού. Δηλαδή: Ο κόσμος γύρω μας Γνωριμία με τις δυνάμεις Ο ηλεκτρισμός Το φως Τα ρευστά Η ενέργεια Στο κάτω μέρος της σελίδας υπάρχουν τέσσερις σύνδεσμοι με συμπληρωματικό υλικό, οι οποίοι οδηγούν στα: Διαθεματικά σενάρια, Φύλλα Εργασίας, Οδηγίες και Ευρετήριο. 4

5 2.2. Εμφάνιση των κεφαλαίων της ενότητας 2.3. Η σελίδα του μαθήματος Έτσι βρίσκομαι στην πρώτη σελίδα ενός μαθήματος το οποίο έχει συνήθως την παρακάτω μορφή: 5

6 2.4. Η σελίδα του μαθήματος και τα ενεργά αντικείμενα Σε κάθε σελίδα μαθήματος υπάρχουν διάφορα ενεργά αντικείμενα - σημεία δηλαδή που ενεργοποιούνται με ένα κλικ. Για να είναι σαφές το ποια αντικείμενα μιας σελίδας είναι ενεργά και για να βοηθηθούν οι μαθητές που έχουν προβλήματα όρασης ή ακοής, όλα τα ενεργά αντικείμενα αντιδρούν με φως ή με ήχο, ενώ ταυτόχρονα εμφανίζεται κείμενο στην επάνω δεξιά κίτρινη λωρίδα που επεξηγεί τη λειτουργία του δείκτη του ποντικιού Χώρος κειμένων μαθήματος Ο χώρος αυτός περιέχει τα βασικά κείμενα των μαθημάτων. Κάνοντας κλικ στο ηχείο, αρχίζει η αφήγηση του μαθήματος, ενώ παράλληλα στην Οθόνη Προβολής προβάλλεται το εποπτικό υλικό που υποστηρίζει το κείμενο. Προσοχή! Η αφήγηση διακόπτεται και ο έλεγχος επανέρχεται στο χρήστη μόνο με χρήση του πλήκτρου Escape στο πληκτρολόγιο Ενεργά αντικείμενα Τα συνηθέστερα ενεργά αντικείμενα που θα συναντήσουμε στις σελίδες του λογισμικού είναι τα εξής: Ηχείο: Με κλικ στο ηχείο αρχίζει η αφήγηση του μαθήματος η οποία διακόπτεται μόνο με το πλήκτρο Escape. Αρχειοθήκη: Με κλικ στο επάνω ράφι επιστρέφουμε στη σελίδα των κεφαλαίων της ενότητας (επιστροφή). Με κλικ στο κάτω ράφι μεταφερόμαστε στην κεντρική σελίδα πλοήγησης από την οποία μπορούμε να επισκεφθούμε οποιοδήποτε σημείο του λογισμικού (πλοήγηση). 6

7 Φωτιστικό: Με κλικ στο πράσινο φωτιστικό οδηγούμαστε σε On line οπτικοακουστική βοήθεια. Για να επιστρέψουμε στο μάθημα χρησιμοποιούμε το ίδιο αντικείμενο. Κυλιόμενη μπάρα: 1. Τοποθετώντας το δείκτη του ποντικιού στο γαλάζιο ρυθμιστή, προβάλλονται στην οθόνη οι τρεις επιλογές αφήγησης: α) αφήγηση: δηλαδή αφήγηση του μαθήματος χωρίς προβολή βίντεο β) βίντεο, αφήγηση: δηλαδή αφήγηση και βίντεο χωριστά. Πρώτα προβάλλονται τα βίντεο και η αφήγηση ακολουθεί. γ) βίντεο και αφήγηση: Αφήγηση και βίντεο ταυτόχρονα (προεπιλεγμένη ρύθμιση). 2. Μετακινώντας το γαλάζιο ρυθμιστή αριστερά - δεξιά, ρυθμίζουμε την ένταση του ήχου. Λωρίδα εκτύπωσης και οδηγιών Οι λειτουργίες της είναι οι εξής: α) στο κίτρινο πλαίσιο εμφανίζονται επεξηγήσεις για τη λειτουργία των ενεργών αντικειμένων, όταν ο δείκτης του ποντικιού περάσει πάνω από αυτά. β) ο πράσινος δείκτης, δεξιά, ανάβει όταν ένα βίντεο βρίσκεται σε εξέλιξη. γ) πιέζοντας τον ίδιο δείκτη, διακόπτεται η προβολή ενός βίντεο δ) πιέζοντας τον εκτυπωτή, γίνεται κανονική εκτύπωση της σελίδας. ε) πιέζοντας το πράσινο τμήμα αριστερά του εκτυπωτή, γίνεται εκτύπωση της σελίδας με μεγάλη γραμματοσειρά, για τους μαθητές με προβλήματα όρασης. 7

8 Φωτιστικά οροφής Με κλικ στο δεξί ή το αριστερό φωτιστικό εναλλάσσουμε το κοντράστ των κειμένων. Η λειτουργία μπορεί να βοηθήσει μαθητές με προβλήματα όρασης Ενεργά αντικείμενα μέσα στα κείμενα των μαθημάτων Στο χώρο των κειμένων του μαθήματος εμφανίζονται, ανάλογα με το μάθημα, κάποια βασικά ενεργά αντικείμενα των οποίων οι λειτουργίες έχουν ως εξής: Φωτογραφική μηχανή: Με κλικ πάνω της προβάλλεται - στην οθόνη προβολής - φωτογραφία με θέμα σχετικό με την πρόταση ή την παράγραφο στην οποία βρίσκεται η φωτογραφική μηχανή. Βιντεοκάμερα: Με κλικ στην κάμερα προβάλλεται στην οθόνη προβολής βίντεο με σχετικό θέμα. Πίνακας πληροφορίας: Όπου υπάρχει το σύμβολο, προβάλλονται στην οθόνη πίνακες, τύποι, κανόνες ή άλλες σημαντικές πληροφορίες σχετικές με το μάθημα. 8

9 Προσοχή: Όπου υπάρχει το σύμβολο προβάλλονται στην οθόνη οδηγίες ασφάλειας ή σημαντικές πληροφορίες σχετικές με το μάθημα. Οικολογία: Όπου εμφανίζεται το λουλούδι, προβάλλονται στην οθόνη πληροφορίες που αφορούν στο περιβάλλον και την οικολογία. Δυναμική διασύνδεση της πληροφορίας Αρκετές λέξεις μέσα στα κείμενα του μαθήματος είναι γραμμένες με γαλάζιο χρώμα. Λειτουργούν ως υπερκείμενα και συνδέουν το μάθημα με το πρόσθετο υλικό του λογισμικού, δηλαδή με το Λεξικό, τη Βιβλιοθήκη και τις Βιογραφίες Κεντρική σελίδα πλοήγησης Η πλοήγηση του λογισμικού γίνεται με αρκετούς εναλλακτικούς τρόπους. Ένας από αυτούς είναι και η μετάβαση στην κεντρική σελίδα πλοήγησης. Στη σελίδα αυτή οδηγούμαστε, εκτός των άλλων, και με δεξί κλικ (από οποιοδήποτε σημείο του λογισμικού) και επιλογή της λέξης «πλοήγηση» στο αναδυόμενο παράθυρο που εμφανίζεται. 9

10 Με την επιλογή αυτή οδηγούμαστε στην κεντρική σελίδα πλοήγησης: Η ορθολογική πλοήγηση γίνεται με χρήση των βελών και της ράβδου κύλισης, στο επάνω αριστερό μέρος της σελίδας. Οι σύνδεσμοι που εμφανίζονται με τη χρήση των βελών είναι με σειρά οι εξής: ενότητες, μαθήματα, περιλήψεις, διαγωνίσματα, πειράματα και διασκέδαση, με δυνατότητα άμεσης μετάβασης σε οποιαδήποτε ενότητα, σε οποιοδήποτε μάθημα, διαγώνισμα, πείραμα ή εκπαιδευτικό παιχνίδι. Οι υπόλοιπες συνδέσεις της σελίδας: Βιογραφίες, Λεξικό, Βιβλιοθήκη, Διαθεματικά σενάρια, Φύλλα εργασίας, Οδηγίες για το δάσκαλο, Συνδέσεις, Βοήθεια, είναι άμεσα προσβάσιμες με ένα απλό κλικ. Στο αριστερό μέρος της ίδιας σελίδας υπάρχουν οι σύνδεσμοι με την Οικολογία (Πράσινες σελίδες) και την Ανθρωπολογία (Γαλάζιες σελίδες). Η επιλογή των θεμάτων γίνεται με τη βοήθεια των δύο ράβδων κύλισης. 10

11 3. Πρόσθετα Εργαλεία 3.1. Αναζήτηση πληροφορίας Το λογισμικό δε στηρίζει την οικοδόμηση της γνώσης αποκλειστικά στις σελίδες των μαθημάτων, αλλά θέτει στη διάθεση του μαθητή και του δασκάλου ένα πλούσιο πρόσθετο υλικό το οποίο αποτελείται από το ΛΕΞΙΚΟ, τις ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ και τη ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ. Λεξικό: Το λεξικό όρων περιέχει τους σημαντικότερους όρους φυσικής και είναι στη διάθεση του μαθητή σε οποιαδήποτε σελίδα μαθήματος. Βιογραφίες: Το βιογραφικό λεξικό περιέχει βιογραφίες σημαντικών επιστημόνων και είναι στη διάθεση του μαθητή σε οποιαδήποτε σελίδα μαθήματος. Βιβλιοθήκη: Η βιβλιοθήκη περιέχει πρόσθετες πληροφορίες και είναι διαθέσιμη μόνο όταν υπάρχει λήμμα σχετικό με το θέμα του μαθήματος. Φυσικά, ανά πάσα στιγμή και από οποιαδήποτε σελίδα του λογισμικού μπορούμε να ενεργοποιήσουμε το πρόσθετο υλικό από την κεντρική σελίδα πλοήγησης Υποστηρικτικά Εργαλεία Η φιλοσοφία της διδακτικής και παιδαγωγικής προσέγγισης του λογισμικού συνοψίζεται στο τρίπτυχο: Αλληλεπίδραση - Διαθεματικότητα - Ομαδοσυνεργατική μάθηση. Για την υλοποίηση των διδακτικών στόχων το λογισμικό θέτει στη διάθεση μαθητή και δασκάλου κάποια σημαντικά υποστηρικτικά εργαλεία. Αυτά είναι: η ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ, τα ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ, τα ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑΤΑ, τα ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, τα ΔΙΑΘΕΜΑΤΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ και το ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ. Διασκέδαση: Όταν σε κάποια σελίδα εμφανίζεται ο παραπάνω σύνδεσμος, υπάρχει δυνατότητα σύνδεσης με διαδραστικό εκπαιδευτικό παιχνίδι σχετικό με το μάθημα. Για όλα τα παιχνίδια δίνονται οδηγίες on line με το πλήκτρο «βοήθεια». Πειράματα: Όλες οι θεματικές ενότητες υποστηρίζονται με πειράματα (6 πειράματα ανά κεφάλαιο). Με τον παραπάνω σύνδεσμο οι μαθητές οδηγούνται στην αίθουσα πειραμάτων. Από εκεί επιστρέφουν στη σελίδα μαθήματος με το σύνδεσμο 11

12 «επιστροφή». Οδηγίες για την κατάλληλη αξιοποίηση των πειραμάτων υπάρχουν στις "Αναλυτικές οδηγίες χρήσης". Διαγωνίσματα: Στο τέλος κάθε κεφαλαίου (περίληψη) εμφανίζεται ο παραπάνω σύνδεσμος ο οποίος οδηγεί σε αυτοματοποιημένα τεστ αξιολόγησης στα οποία καλείται να απαντήσει ο μαθητής. Το λογισμικό καταγράφει αυτόματα τις απαντήσεις όλων των ομάδων και τα στατιστικά στοιχεία βρίσκονται συνεχώς στη διάθεση του δασκάλου. Φύλλα εργασίας: Το λογισμικό προτείνει ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες με μορφή εκτυπώσιμων φύλλων εργασίας. Η διδακτική προσέγγιση είναι επικεντρωμένη στη συνεργασία και την ανακαλυπτική μάθηση. Κάθε ομάδα επιλέγει το δικό της τρόπο παρουσίασης των ευρημάτων. Ο δάσκαλος απλώς ενθαρρύνει τους μαθητές και εκτυπώνει τα φύλλα. Διαθεματικά σενάρια: Εκτυπώσιμα διαγράμματα, κυρίως για το δάσκαλο, με προτάσεις για τη διαθεματική προσέγγιση των ενοτήτων του λογισμικού. Ο δάσκαλος επιλέγει τις "διαδρομές" και οργανώνει τις εργασίες των ομάδων. Τα διαγράμματα βρίσκονται φυσικά και στη διάθεση των ομάδων. Ευρετήριο: Όλα τα θέματα του λογισμικού είναι οργανωμένα με μορφή αλφαβητικού ευρετηρίου. Σε κάθε λήμμα δίνονται όλες οι δυνατές διαδρομές που οδηγούν σ' αυτό. Πολύτιμο εργαλείο προετοιμασίας του μαθήματος από το δάσκαλο, ο οποίος απλώς αντιγράφει σε έναν κειμενογράφο τις διαδρομές που επιθυμεί να ακολουθήσουν οι ομάδες ή ο ίδιος κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Το ευρετήριο είναι φυσικά και στη διάθεση των μαθητών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως Οδηγός Πλοήγησης. Συνδέσεις: Ένα σύγχρονο λογισμικό δεν θα μπορούσε παρά να ωθεί τους μαθητές στη χρήση της μεγαλύτερης σημερινής δεξαμενής γνώσης, το Διαδίκτυο. Οι «συνδέσεις» προτείνουν επιλεγμένους δικτυακούς τόπους, με στόχο αφ' ενός τη συλλογή πληροφοριακού υλικού για τις ομαδικές εργασίες των μαθητών, αφετέρου για την εξοικείωσή τους με τη σύγχρονη πραγματικότητα της επιστημονικής έρευνας. 12

13 4. Αναλυτικές οδηγίες χρήσης και οδηγίες παιδαγωγικής - διδακτικής προσέγγισης 4.1. Γιατί το παράθυρο του λογισμικού δεν πιάνει όλη την οθόνη; Αυτή είναι ίσως η πιο πιθανή ερώτηση ενός μαθητή που θα έρθει για πρώτη φορά σε επαφή με την κεντρική σελίδα των μαθημάτων του λογισμικού. Το λογισμικό αναπτύχθηκε σκοπίμως σε παράθυρο και όχι σε περιβάλλον πλήρους οθόνης. Με τον τρόπο αυτό δίνουμε στο μαθητή ένα ανοιχτό περιβάλλον εργασίας και όχι ένα κλειστού τύπου εκπαιδευτικό λογισμικό. Το παράθυρο του λογισμικού είναι τμήμα ενός συνόλου εφαρμογών (Ευρετήριο, Βιβλιοθήκη, Λεξικό, Διαθεματικά Σενάρια, Φύλλα Εργασίας, Διαδίκτυο) και με τη μορφή αυτή αποτελεί εποικοδομητικό εργαλείο της γνώσης. Με τον τρόπο αυτό εξυπηρετείται η ταυτόχρονη χρήση πολλών εφαρμογών Οι σελίδες των μαθημάτων και οι επιλογές του δασκάλου Επιλογή: βίντεο, αφήγηση Το λογισμικό μπορεί πολύ εύκολα να λειτουργήσει αυτόνομα και χωρίς καμία απολύτως παρέμβαση του δασκάλου. Ο δάσκαλος δίνει την κατεύθυνση της έρευνας (π.χ. μερικές διαδρομές από το Ευρετήριο) και οι ομάδες εργάζονται χωρίς καμία παρέμβαση μέχρι το τέλος της διδακτικής ώρας. Η χρήση αυτή, αν και περιέχει στοιχεία από το μοντέλο της ανακαλυπτικής μάθησης - δεν αποτελεί κατά τη γνώμη των συγγραφέων την ιδανική αξιοποίηση των δυνατοτήτων του προγράμματος. Οι βασικές σελίδες των μαθημάτων δίνουν στο δάσκαλο αρκετές δυνατότητες διαφοροποίησης των διδακτικών στρατηγικών του. Μια από αυτές είναι η επιλογή βίντεο, αφήγηση με την οποία προβάλλεται ένα βίντεο χωρίς την επεξηγηματική αφήγηση. Το βίντεο αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως εισαγωγικό ερέθισμα, να προκαλέσει γνωστική σύγκρουση και να πυροδοτήσει το διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ομάδων. 13

14 Επιλογή: βίντεο και αφήγηση Όλα τα μαθήματα είναι ηχογραφημένα. Με την επιλογή "βίντεο και αφήγηση" ακούγεται το κείμενο της σελίδας και παράλληλα προβάλλεται και το εποπτικό υλικό που το υποστηρίζει. Με τον τρόπο αυτό μαθητές που έχουν προβλήματα όρασης ή μαθητές με προβλήματα αναγνωστικής δεξιότητας μπορούν να παρακολουθήσουν το μάθημα Πειράματα Όλες οι θεματικές ενότητες υποστηρίζονται με πειράματα. Με τον παραπάνω σύνδεσμο οι μαθητές οδηγούνται στην αίθουσα πειραμάτων. Η επιστροφή στο μάθημα γίνεται με το σύνδεσμο «επιστροφή». Κάθε αίθουσα εμφανίζει ένα μενού έξι πειραμάτων. Ο μαθητής ή ο δάσκαλος επιλέγει πείραμα και αυτό προβάλλεται στην οθόνη προβολής με ταυτόχρονη αφήγηση. Η αφήγηση δεν αποτελεί την ακριβή περιγραφή των πειραμάτων. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις σκόπιμα αποκρύπτονται στοιχεία που βοηθούν στην ερμηνεία του πειράματος. Όλες οι αφηγήσεις καταλήγουν πάντα σε κάποιο ερώτημα. Ο στόχος είναι προφανής: το πείραμα δεν πρέπει να παραμένει ένα απλό αξιοπερίεργο φαινόμενο, αλλά να αποτελέσει την αφορμή προβληματισμού, ανταλλαγής απόψεων και κίνητρο για ενεργοποίηση του μαθητή και περαιτέρω έρευνα. Η απάντηση στην ερώτηση που θέτει κάθε πείραμα δίνεται με κλικ στο εικονίδιο του ανοιχτού βιβλίου. Το πότε και αν θα χρησιμοποιηθεί το εικονίδιο που δίνει την απάντηση, αποτελεί θέμα του γενικότερου στρατηγικού σχεδιασμού του δασκάλου Διαγωνίσματα: Στο τέλος κάθε κεφαλαίου (περίληψη) εμφανίζεται ο παραπάνω σύνδεσμος που οδηγεί σε αυτοματοποιημένα τεστ αξιολόγησης στα οποία καλείται να απαντήσει ο μαθητής. Διαγωνίσματα και περιλήψεις διαθέτουν μόνο τα κεφάλαια τα οποία αποτελούνται από περισσότερα από δύο μαθήματα. Στη σελίδα κάθε διαγωνίσματος εμφανίζονται δέκα προτάσεις. 14

15 Ο μαθητής, αφού συμπληρώσει το όνομά του στην κατάλληλη περιοχή, διαβάζει κάθε μια από τις προτάσεις και απαντά με "Ναι" αν συμφωνεί ή με "Όχι" αν διαφωνεί. Κάθε φορά που εμφανίζεται σελίδα διαγωνίσματος, οι προτάσεις αναδιατάσσονται, ώστε να μην απομνημονεύει ο μαθητής τη σειρά των απαντήσεων. Κατά τη διάρκεια του διαγωνίσματος, με κλικ στο "βαθμολόγιο" ο μαθητής αυτοβαθμολογείται. Στόχος της δραστηριότητας είναι να συγκεντρώσει 100 βαθμούς με όσο το δυνατόν λιγότερες αυτοβαθμολογήσεις. Το λογισμικό καταγράφει αυτόματα τις απαντήσεις όλων των ομάδων και τα στατιστικά στοιχεία βρίσκονται συνεχώς στη διάθεση του δασκάλου καθ όλη τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς. Πού βρίσκονται οι απαντήσεις των μαθητών και τα στατιστικά στοιχεία; Ανοίγουμε το φάκελο "Program files" που συνήθως βρίσκεται στο σκληρό δίσκο (C). Ανοίγουμε το φάκελο "Physics", στη συνέχεια ανοίγουμε το φάκελο "r" (δηλαδή results) και, τέλος, ανοίγουμε το αρχείο με το όνομα του μαθητή ή της ομάδας της οποίας την επίδοση θέλουμε να μελετήσουμε. C:\Program files\physics\r\*.txt Τα αρχεία αυτού του φακέλου ανοίγουν με το Σημειωματάριο και έχουν την παρακάτω μορφή: Παναγιώτης.txt Το φως ταξιδεύει > 40 < 10/9/2006 3:23:49 μ.μ. Το φως ταξιδεύει > 60 < 10/9/2006 3:35:10 μ.μ. Το φως ταξιδεύει > 100 < 10/9/2006 3:43:00 μ.μ. Το ηλεκτρικό φορτίο > 90 < 15/9/2006 5:10:49 μ.μ. Το ηλεκτρικό φορτίο > 90 < 15/9/2006 5:20:10 μ.μ. Η πρώτη στήλη αφορά στο κεφάλαιο του διαγωνίσματος, η δεύτερη στη βαθμολογία που συγκέντρωσε ο Παναγιώτης και η τρίτη στο χρόνο που συνέβη αυτό. Όπως μπορείτε να παρατηρήσετε, ο Παναγιώτης έκανε 3 προσπάθειες στο κεφάλαιο "Το φως ταξιδεύει". Ολοκλήρωσε την προσπάθειά του μέσα σε 20 λεπτά Φύλλα εργασίας: Το λογισμικό προτείνει ομαδοσυνεργατικές δραστηριότητες σε μορφή εκτυπώσιμων φύλλων εργασίας. Η διδακτική προσέγγιση είναι επικεντρωμένη στη συνεργασία και την ανακαλυπτική μάθηση. Ο δάσκαλος εκτυπώνει το Φύλλο Εργασίας και συντονίζει την ομάδα. Ενθαρρύνει τις πρωτοβουλίες των μαθητών και τους κατευθύνει με την εμπειρία του, χωρίς όμως να τους στερεί την αυτονομία δράσης τους. Κάθε ομάδα επιλέγει έναν από τους προτεινόμενους τρόπους παρουσίασης των ευρημάτων. Η παρουσίαση με τίτλο: "Χρησιμοποιήστε τον υπολογιστή", έχει στόχο την εμπλοκή τους σε σύγχρονους τρόπους παρουσίασης εργασιών και τη χρήση των multimedia εφαρμογών. Ας μη φοβηθούν ούτε ο δάσκαλος ούτε οι μαθητές. Οι πρώτες προσπάθειες μπορεί να είναι φτωχές, αλλά η βελτίωση των παιδιών αναμένεται στη συνέχεια να είναι θεαματική. Όλα ξεκινούν από ένα απλό 15

16 έγγραφο του Word και σταδιακά καταλήγουν σε πολύπλοκα προγράμματα επεξεργασίας βίντεο Διαθεματικά σενάρια: Εκτυπώσιμα διαγράμματα, κυρίως για το δάσκαλο, με προτάσεις για τη διαθεματική προσέγγιση των ενοτήτων του λογισμικού. Ο δάσκαλος επιλέγει τις "διαδρομές" και οργανώνει τις εργασίες των ομάδων. Τα διαγράμματα βρίσκονται και στη διάθεση των ομάδων Λεξικό: Εικονογραφημμένο λεξικό (ΜΕ ΑΦΗΓΗΣΗ για μαθητές με ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΟΡΑΣΗΣ ή ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ) που περιέχει τους σημαντικότερους όρους φυσικής. Στο λεξικό ανατρέχει ο μαθητής για οποιαδήποτε απορία κατά την εκτέλεση των ομαδικών δραστηριοτήτων του προγράμματος. Όταν καλείται ως λεξικό, ανοίγει πάντα από το γράμμα "Α". Όταν καλείται από κάποιο υπερσύνδεσμο, ανοίγει κατευθείαν στο λήμμα. Διαθέτει 2 mode λειτουργίας: 16

17 α) με τον πράσινο επιλογέα λειτουργεί ως Αλφαβητικό Ευρετήριο β) με χρήση των βελών γίνεται περιήγηση ανά λέξη. Με κλικ στα ακουστικά ακούγεται το κείμενο. Η αφήγηση διακόπτεται με τη χρήση του πλήκτρου Escape Βιογραφίες: Εικονογραφημένο λεξικό με βιογραφίες σημαντικών επιστημόνων. Είναι στη διάθεση του μαθητή από οποιαδήποτε σελίδα του προγράμματος. Περιέχει συνοπτικές βιογραφίες και επιστημονικά επιτεύγματα που έχουν σχέση με τα μαθήματα των ενοτήτων. Με κλικ στο όνομα του επιστήμονα οδηγούμαστε στην αντίστοιχη σελίδα. Τοποθετώντας το δείκτη στο μέσο των δύο σελίδων, αυτός μετασχηματίζεται σε ανοιχτό βιβλίο και με κλικ επιστρέφουμε στη σελίδα των ονομάτων. 17

18 4.9. Βιβλιοθήκη: Η βιβλιοθήκη περιέχει πρόσθετες πληροφορίες που συνήθως δεν υπάρχουν στο βιβλίο του μαθητή. Λειτουργεί όπως ακριβώς και οι βιογραφίες Ευρετήριο: Όλα τα θέματα του λογισμικού είναι οργανωμένα σε μορφή αλφαβητικού ευρετηρίου. Σε κάθε λήμμα δίνονται όλες οι εναλλακτικές διαδρομές που οδηγούν σ' αυτό. Πολύτιμο εργαλείο προετοιμασίας του μαθήματος από το δάσκαλο, ο οποίος απλώς αντιγράφει σε έναν κειμενογράφο τις "διαδρομές" που επιθυμεί να ακολουθήσουν οι ομάδες. Το ευρετήριο είναι φυσικά και στη διάθεση των μαθητών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ειδικός Οδηγός Πλοήγησης. 18

19 4.11. Συνδέσεις: Ένα σύγχρονο λογισμικό δε θα μπορούσε παρά να ωθεί τους μαθητές στη χρήση της μεγαλύτερης σημερινής δεξαμενής γνώσης, το Διαδίκτυο. Οι «συνδέσεις» προτείνουν επιλεγμένους δικτυακούς τόπους, με στόχο αφ' ενός τη συλλογή πληροφοριακού υλικού για τις ομαδικές εργασίες των μαθητών, αφετέρου την εξοικείωσή τους με τη σύγχρονη πραγματικότητα της επιστημονικής έρευνας. Ο δάσκαλος πρέπει να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τη σύνδεση των σχολείων στο διαδίκτυο και να εντοπίζει ο ίδιος το υλικό το οποίο θα χρησιμοποιήσει στη διεξαγωγή του μαθήματος των Φυσικών Επιστημών. 19

20 Οι προτεινόμενοι δικτυακοί τόποι είναι επιλεγμένοι, μη κερδοσκοπικοί και ελληνόγλωσσοι. Μπορούν να αποτελέσουν σημείο εκκίνησης για την περαιτέρω έρευνα στο διαδίκτυο. Προσοχή! Κάθε φορά που ολοκληρώνεται η αναζήτηση στο διαδίκτυο, καλό θα είναι να κλείνονται τα ανοιχτά παράθυρα του Εxplorer, για να μην εξαντλούνται οι πόροι του συστήματος Γενικοί διδακτικοί στόχοι του λογισμικού Με το εκπαιδευτικό λογισμικό "Ερευνώ το Φυσικό Κόσμο" στο Δημοτικό επιδιώκεται: α) η συστηματική εισαγωγή του μαθητή στις έννοιες και στον τρόπο προσέγγισης και μελέτης των φυσικών επιστημών, β) η απόκτηση γνώσεων, σχετικών με θεωρίες, νόμους και αρχές που αφορούν τα επιμέρους αντικείμενα των Φυσικών Επιστημών, ώστε οι μαθητές να είναι ικανοί: 1. να παρατηρούν τα διάφορα φαινόμενα, τις διαδικασίες που αφορούν τους οργανισμούς και τις σχέσεις τους με το περιβάλλον στο οποίο ζουν 2. να καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους αλλά κυρίως 3. να "ερμηνεύουν", όλα τα παραπάνω στο επίπεδο που τους επιτρέπει η αντιληπτική ικανότητα της ηλικίας τους. γ) η εξοικείωση του μαθητή με την απλή επιστημονική ορολογία, γεγονός που θα συμβάλει στη γενικότερη γλωσσική του ανάπτυξη, δ) η ανάπτυξη της προσωπικότητας του μαθητή με την καλλιέργεια 1. ανεξάρτητης σκέψης 2. αγάπης για εργασία 20

21 3. ικανότητας για λογική αντιμετώπιση καταστάσεων 4. δυνατότητας για επικοινωνία και συνεργασία με άλλα άτομα 5. ομαδικού και συλλογικού πνεύματος εργασίας για την επίτευξη κοινών στόχων. ε) η εξοικείωση του μαθητή με την επιστημονική μεθοδολογία. Δηλαδή: 1. παρατήρηση φαινομένων 6. διατύπωση υποθέσεων 7. συγκέντρωση πληροφοριών και δεδομένων 8. αξιοποίηση πληροφοριών από διάφορες πηγές 9. χρήση της τεχνολογίας της πληροφορικής 10. πειραματικό έλεγχο 11. ανάλυση και ερμηνεία 12. εξαγωγή συμπερασμάτων 13. γενίκευση και κατασκευή προτύπων στ) η ανάπτυξη από το μαθητή ικανοτήτων και η καλλιέργεια δεξιοτήτων μέσα από: 1. πειραματικές και εργαστηριακές δραστηριότητες, προκειμένου να γίνει ικανός να αξιολογεί τις επιστημονικές και τεχνολογικές εφαρμογές, ώστε ως μελλοντικός πολίτης να τοποθετείται κριτικά απέναντί τους και να αποφαίνεται για τις 2. θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις τους στην ατομική και κοινωνική υγεία, το περιβάλλον, την οικονομία και την ανάπτυξη. ζ) η διαπίστωση από το μαθητή της συμβολής των Φυσικών Επιστημών στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου. 21

22 4.13. Ειδικές διδακτικές τεχνικές του λογισμικού Για την αρτιότερη και πληρέστερη αξιοποίηση των εκπαιδευτικών δυνατοτήτων του λογισμικού χρησιμοποιήθηκαν οι παρακάτω ειδικές διδακτικές τεχνικές: α) Μελέτη «εναλλακτικών κόσμων» Χρησιμοποιήθηκε, όπου ήταν δυνατόν, η προσομοίωση (simulation) φαινομένων και διαδικασιών που είναι δύσκολο ή επικίνδυνο να πραγματοποιηθούν στο σχολικό περιβάλλον και η δημιουργία και μελέτη «εναλλακτικών κόσμων». (Έχει διαπιστωθεί ότι όταν στην αίθουσα διδασκαλίας των Φυσικών Επιστημών οι μαθητές χρησιμοποιούν τον υπολογιστή για να μελετήσουν πειράματα σε προσομοίωση, απολαμβάνουν περισσότερο το μάθημα και οικοδομούν ευκολότερα γνώσεις απ ότι μαθητές που παρατηρούν απλά την επίδειξη των πειραμάτων σε ένα παραδοσιακό μάθημα και αλληλεπιδρούν με τον εκπαιδευτή (Poole, 1997, Roblyer, 1988, White, 1984). β) Πολλαπλές αναπαραστάσεις Η οικοδόμηση της επιστημονικής γνώσης στις Φυσικές Επιστήμες απαιτεί τη δημιουργία αναπαραστάσεων σε τρία επίπεδα: 2. το πειραματικό - μακροσκοπικό 3. το ατομικό - μικροσκοπικό και 4. το συμβολικό - μαθηματικό επίπεδο καθώς και τη σύνδεση των αναπαραστάσεων αυτών. Το παρόν λογισμικό δεν αρκέστηκε στην παρουσίαση ενός μόνο επιπέδου (π.χ. του πειραματικού της «Αίθουσας Πειραμάτων»), αλλά προσπάθησε να επεκταθεί και στα άλλα δύο επίπεδα (π.χ. μικροσκοπικές αναπαραστάσεις, έλεγχος γνώσεων κ.λπ.). γ) Διδακτική αξιοποίηση του λάθους Μέσω εκπαιδευτικών εφαρμογών, όπως για παράδειγμα το παιχνίδι «Βαρύτητα και βάρος», και σε συνδυασμό με κατάλληλα Φύλλα Εργασίας, το λογισμικό επιχειρεί να αξιοποιήσει τις «εναλλακτικές ιδέες» και απόψεις των 22

23 μαθητών για το φυσικό κόσμο. Η διδακτική αξιοποίηση του λάθους αποτελεί, κατά την άποψη των συγγραφέων, ένα σημαντικό βήμα για την οικοδόμηση της επιστημονικής γνώσης. δ) Αυξημένη αλληλεπίδραση και αυτονομία Το λογισμικό είναι εφοδιασμένο με σημαντικά εργαλεία, όπως «Λεξικό», «Βιογραφίες», «Βιβλιοθήκη» κ.λπ., ώστε να παρέχει στο μαθητή πλήρη αυτονομία κατά την εκτέλεση των εργασιών του. Η περιήγηση στις σελίδες των μαθημάτων δε γίνεται μόνο σειριακά, αλλά παρέχεται η δυνατότητα προσπέλασης οποιουδήποτε θέματος με οποιαδήποτε σειρά αυτός επιθυμεί. Επιπλέον, το λογισμικό επιτρέπει στο μαθητή τη δυνατότητα αυτοαξιολόγησης μέσω ερωτηματολογίων σωστού - λάθους και τη δυνατότητα βελτίωσης των επιδόσεών του. 23

24 5. Διασκέδαση ( Εκπαιδευτικά παιχνίδια ) Ο σύνδεσμος οδηγεί σε σελίδα εκπαιδευτικών παιχνιδιών σχετικών με κάθε κεφάλαιο. Στις σελίδες κάθε παιχνιδιού υπάρχει το πλήκτρο «βοήθεια». Με κλικ στο πλήκτρο αυτό εμφανίζονται βασικές επεξηγήσεις του παιχνιδιού. Έχει όμως διαπιστωθεί πως παιδιά μέσα σε ελάχιστο χρόνο μαθαίνουν να χειρίζονται παιχνίδια αρκετά πιο πολύπλοκα από αυτά του λογισμικού. Σε κάποια από τα παιχνίδια δίνεται και η επιπλέον δυνατότητα ρύθμισης της 5.1 Το παιχνίδι και οι Φυσικές Επιστήμες Αναρωτηθήκατε ποτέ πού οφείλεται η τεράστια εξάπλωση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών; Αναρωτηθήκατε ποτέ γιατί ένας μαθητής προτιμά να παίξει ένα ηλεκτρονικό παιχνίδι από το να συμμετέχει σε ένα μάθημα Φυσικών Επιστημών; Η θεαματική διάδοση (τα τελευταία έτη) παιχνιδιών που παίζονται ομαδικά στο Διαδίκτυο ή παιχνιδιών με υπολογιστές συνδεδεμένους σε δίκτυο (ίντερνετ καφέ), αποκαλύπτει την απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα. Τα ηλεκτρονικά παιχνίδια διαθέτουν τα εξής προκλητικά χαρακτηριστικά: α) διαδραστικότητα β) απόλυτο έλεγχο και συμμετοχή στην εξέλιξη της διαδικασίας γ) ομαδικότητα δ) συναγωνισμό με άλλους ή με τον υπολογιστή και αξιολόγηση των επιδόσεων ε) ρεαλιστικό περιβάλλον παιχνιδιού στ) ατμόσφαιρα ελευθερίας και έλλειψη του φόβου κριτικής. Δε χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός του Εποικοδομητισμού για να διαπιστώσει πως τα παραπάνω στοιχεία αποτελούν ευσεβή πόθο κάθε δασκάλου των Φυσικών Επιστημών. Το μάθημα των Φυσικών Επιστημών, το οποίο περιλαμβάνει ως επί το πλείστον καθημερινές έννοιες και φαινόμενα μέσα από τον απτό και ορατό κόσμο που περιβάλλει το παιδί, είναι ίσως το πρώτο που θα έπρεπε να καταφύγει στη διδακτική πρακτική «μάθημα μέσω παιχνιδιού». Ένα από τα χαρακτηριστικά από τα οποία εξαρτάται η αποτελεσματικότητα ενός λογισμικού, αφορά στην ποιότητα του εκπαιδευτικού παιχνιδιού που προσφέρεται στο μαθητή. Η άποψή μας είναι ότι το παιχνίδι είναι πολύ αποτελεσματικό εργαλείο στην καθημερινή μάχη για την ενεργοποίηση των μαθητών και την πραγματική συμμετοχή τους στη διαδικασία της προσέγγισης των Φυσικών Επιστημών. Από μια πρώτη άποψη, ένα παιδί είναι ελεύθερο στο παιχνίδι να αποφασίσει για τις πράξεις του. Αυτός είναι και ο φόβος του δασκάλου: η απώλεια του ελέγχου της τάξης, που θα αποβεί σε βάρος της γνωστικής διαδικασίας. Στην ουσία όμως πρόκειται για μια απατηλή ελευθερία, επειδή οι πράξεις του παιδιού υπόκεινται στο νόημα των αντικειμένων του παιχνιδιού και το παιδί δρα αναλόγως (Vygotsky). 24

25 Το συγκεκριμένο λογισμικό είναι εφοδιασμένο με αρκετά εκπαιδευτικά παιχνίδια τα οποία ο δάσκαλος καλείται να υποστηρίξει και να τα εντάξει στη διαδικασία του μαθήματος. 5.2 Τα παιχνίδια του λογισμικού 1) Διακόπτες Παιχνίδι με λαμπάκια και κυκλώματα. Ο μαθητής πρέπει, ανοίγοντας και κλείνοντας διακόπτες, να συνδέσει σε σειρά διάφορες μπαταρίες, ώστε να πετύχει την κατάλληλη τάση. Κάθε φορά που το επιτυγχάνει, το λαμπάκι ανάβει και ο παίκτης κερδίζει πόντους. Το παιχνίδι αποτελεί ιδανική κατάληξη του μαθήματος "ηλεκτρικά κυκλώματα". Βοηθά τους μαθητές ώστε να οικοδομήσουν έννοιες όπως ηλεκτρικό κύκλωμα, τάση και διακόπτης. Φυσικά, κατά την κρίση του δασκάλου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως εισαγωγικό ερέθισμα σε μαθήματα του ηλεκτρισμού και με την ευκαιρία του παιχνιδιού ο δάσκαλος μπορεί να υποβάλει σειρά ερωτήσεων σχετικών με το θέμα. 25

26 2) Φορτισμένα σωματίδια Παιχνίδι με σφαιρίδια φορτισμένα θετικά και αρνητικά. Οικοδομεί με αποτελεσματικό τρόπο την αντίληψη ότι τα ετερώνυμα έλκονται και το ομώνυμα απωθούνται. 26

27 3) Ηλεκτρομαγνήτες Τέσσερις ηλεκτρομαγνήτες έλκουν μια μεταλλική σφαίρα. Ο μαθητής, χρησιμοποιώντας τους μαγνήτες, προσπαθεί να την οδηγήσει μέσα από έναν μικρό λαβύρινθο στο τελικό σημείο και να κερδίσει πόντους. Παιχνίδι με στόχο την οικοδόμηση εννοιών όπως ηλεκτρομαγνήτης, μαγνητικό πεδίο και δυνάμεις εντός μαγνητικού πεδίου. Η κίνηση ενός μεταλλικού αντικειμένου με τη βοήθεια των ηλεκτρομαγνητών παραπέμπει έμμεσα στον ηλεκτρικό κινητήρα και αποτελεί θαυμάσια εισαγωγή στην ερμηνεία του μηχανισμού των ηλεκτροκινητήρων. 27

28 4) Βαρύτητα και βάρος Το ξέρατε ότι ένας ελέφαντας 5 τόνων ζυγίζει στον Πλούτωνα μόνο 320 κιλά; Αν δεν το ξέρατε, έχετε μια θαυμάσια ευκαιρία να το μάθετε παίζοντας το παιχνίδι «Βαρύτητα και βάρος». Αυτό το διδακτικό εργαλείο σάς δίνει τη δυνατότητα να ζυγίζετε αντικείμενα σε όλους τους πλανήτες του ηλιακού συστήματος. Ίσως έτσι ερμηνεύσετε το λόγο για τον οποίο οι αστρονόμοι αποφάσισαν ότι ο Πλούτωνας δεν πρέπει πλέον να θεωρείται πλανήτης. Οι στόχοι του παιχνιδιού είναι αρκετά φιλόδοξοι. Με τη βοήθεια του δασκάλου και του αμέσως επόμενου παιχνιδιού «Βολές στους πλανήτες», μπορεί να οικοδομηθούν έννοιες όπως βάρος, βαρυτικές δυνάμεις, βαρυτικό πεδίο, νόμοι της παγκόσμιας έλξης. Ο δάσκαλος, συνδυάζοντας τα δύο παιχνίδια, μπορεί να ζητήσει από τους μαθητές να συμπληρώσουν Φύλλα Εργασίας με σχετικά θέματα. 28

29 5) Βολές στους πλανήτες Ξέρετε με ποια γωνία βολής έχουμε το μέγιστο βεληνεκές; Ποιο θα ήταν το παγκόσμιο ρεκόρ στη σφαιροβολία ή στον ακοντισμό, αν οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούσαν να γίνουν στον πλανήτη Αφροδίτη; Η συνέχεια του προηγούμενου παιχνιδιού είναι αρκετά διασκεδαστική. Ο μαθητής ρυθμίζει τη γωνία βολής ενός κανονιού και την αρχική ταχύτητα του βλήματος, προσπαθώντας να πετύχει ένα στόχο. Το παιχνίδι εξελίσσεται, με ό,τι αυτό σημαίνει, σε όλο το ηλιακό σύστημα. Διδακτικοί στόχοι: κατανόηση των εννοιών "γωνία βολής, βεληνεκές, βαρυτικές δυνάμεις, βάρος, βαρυτικό πεδίο και νόμοι της παγκόσμιας έλξης". 29

30 6) Μουσικά όργανα απ όλο τον κόσμο Ξέρετε τον ήχο της κόνγκα; Το παιχνίδι αποτελεί μια εισαγωγή γνωριμίας με τους ήχους κάποιων μουσικών οργάνων και τις επτά νότες της μουσικής κλίμακας. Το παιχνίδι μπορεί να αξιοποιηθεί και για το μάθημα της Μουσικής Αγωγής. Ο δάσκαλος μπορεί να χρησιμοποιήσει το παιχνίδι αυτό για τη δημιουργία Φύλλων Εργασίας, με θέματα όπως "Μαντέψτε το μουσικό όργανο", "Η εξέλιξη των μουσικών οργάνων", "Από τα ξύλινα τύμπανα στην ψηφιακή μουσική", "Μουσικά όργανα των λαών" κ.λπ. 30

31 7) Χρώματα στην οθόνη σου Τελικά, το άσπρο είναι χρώμα; Πόσα είναι τα βασικά χρώματα; Τι δίνει ο συνδυασμός 100% κόκκινου και 50% πράσινου; Γιατί μας ζεσταίνουν τα μαύρα ρούχα; Πόσο εύκολα μπορεί ένας δάσκαλος να πείσει τους μαθητές του ότι το λευκό φως αναλύεται σε χρώματα; Όλα αυτά απλοποιούνται μέσα από το παιχνίδι "Χρώματα στην οθόνη σου" όπου μπορεί ο μαθητής να συνδυάζει τα βασικά χρώματα. Διδακτικοί στόχοι: ανάλυση του φωτός, λευκό φως, βασικό χρώμα, συνδυασμοί χρωμάτων, όραση, φάσμα εκπομπής, σύστημα RGB κ.λπ. 31

32 8) Τα υποβρύχια και άνωση Ένα υποβρύχιο προωθείται στο στόχο του μέσα σε ένα δαιδαλώδη βυθό. Ο μαθητής το ελέγχει μέσα από τις εντολές "προώθηση", "ανάδυση", "κατάδυση" και "stop". Η εντολή "πίσω" απουσιάζει. Οι πρώτες προσπάθειες καταλήγουν συνήθως σε συντριβή του υποβρύχιου. Παιχνίδι στρατηγικής και λήψης αποφάσεων υπό πίεση χρόνου. Ο δάσκαλος μπορεί να το εμπλουτίσει ζητώντας από τους μαθητές να διατυπώσουν απόψεις για την τεχνική ανάδυσης και κατάδυσης των υποβρυχίων 32