Αυτόματη γραφή. Η γλώσσα των πνευµάτων. Mε το κύρος του Discovery World. του σαµανισµου στο δυτικο κοσµο. η θρησκεια του µανιταριου στην αρχαια ελλαδα

Transcript

1 ΠΕΡΙΟ ΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ - ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟ τευχος µαϊου 2013 προσεγγίζοντας τα αινίγµατα του κοσµου µας το µηνυµα του σαµανισµου στο δυτικο κοσµο η θρησκεια του µανιταριου στην αρχαια ελλαδα η σηµασια των ιερων λιθων στις ελληνικες παραδοσεις Αυτόματη γραφή Η γλώσσα των πνευµάτων Αναζητώντας σύγχρονους µάγους Mε το κύρος του Discovery World # EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 25 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2010

2

3 Μυστήρια E DI T O Σαµάνοι: Οι γέφυρες µε τον αλλόκοσµο Πριν από χιλιάδες χρόνια, όταν ο άνθρωπος ακόµη εξελισσόταν διαβιώνοντας µέσα στις σπηλιές, το περιβάλλον γύρω του ήταν αρκετά εχθρικό, άβολο και επικίνδυνο για να τον προστατεύσει και να επιβιώσει. Για να επιτύχει αυτό το καθοριστικό βήµα, αναγκάστηκε να µελετήσει προσεκτικά τη Φύση και τους νόµους της µαθαίνοντας από αυτήν όσα απαιτούντο για να τραβήξει µπροστά, ξεπερνώντας ανυπέρβλητα εµπόδια και σοβαρούς κινδύνους.. Του Απόστολου Χρ. Αντωνάκη aantonakis@e-typos.com Το εχθρικό φυσικό περιβάλλον για τον αρχέγονο άνθρωπο είναι βέβαιο ότι τον τροφοδότησε µε αρκετούς προβληµατισµούς αλλά και µε σηµαντικές γνώσεις. Oσα κατόρθωσε τελικά να κατανοήσει τα χρησιµοποίησε µε πρακτικό τρόπο στην καθηµερινότητά του. Αντίθετα, σε όλα εκείνα που παρέµειναν για τον ίδιο δυσνόητα και του προξενούσαν φόβο και ανασφάλεια προσέδωσε υπερβατικές ιδιότητες και τα «θεοποίησε». Oλα αυτά προσπάθησε να τα εξευµενίσει και να συµφιλιωθεί µαζί τους, προσεγγίζοντάς τα µε ένα διαφορετικό τρόπο, µε τις σαµανικές και τις παγανιστικές τελετουργίες. Αυτές οι πρωτόγονες ιεροπραξίες ήταν αρχικά ένα είδος θρησκευτικής υποταγής προς τις φυσικές δυνάµεις και πραγµατοποιούντο µε τελετές προσφορών και θυσιών. Σε αρκετούς λαούς οι συγκεκριµένες θρησκευτικές τελετές ήταν σκληρές και περιελάµβαναν ακόµα και οµαδικές ανθρωποθυσίες. Οι µακάβριες αυτές πρακτικές τις οποίες αποφάσιζαν και καθοδηγούσαν οι θρησκευτικοί ηγέτες των διαφόρων φυλών, οι µάγοι και οι σαµάνοι, διήρκεσαν για χιλιάδες χρόνια. Αποµεινάρια τους βρέθηκαν σε αρκετές περιοχές του κόσµου, κυρίως όµως στην Αµερική, όπου ήταν συνηθισµένη θρησκευτική πράξη ανάµεσα στους λαούς των Ινδιάνων. Πλήθος ευρηµάτων, µεταξύ των οποίων αποκεφαλισµένοι σκελετοί και λεπτοµερείς ζωγραφικές παραστάσεις, προσέφεραν πολύτιµες πληροφορίες σε ιστορικούς και αρχαιολόγους για τις πρωτόγονες βάσεις του αρχέγονου Σαµανισµού. Ωστόσο, ο σαµάνος δεν ήταν απαραίτητα ο αιµοσταγής θρησκευτικός καθοδηγητής σε όλες τις φυλές ανά τον κόσµο. Οποιος εξελέγετο εµυείτο στην απόκρυφη φιλοσοφία της οποίας οι περισσότερες αλήθειες καλύπτοντο από µύθους και αλληγορίες που άφηναν να διακρίνονται αµυδρά οι υπαινιγµοί της αλήθειας. Πλουτάρχου «Ηθικά» Στις κοινότητες του Αµαζονίου οι σαµάνοι ήταν ανέκαθεν οι υπερβατικές γέφυρες µεταξύ των κόσµου των πνευµάτων και των ανθρώπινων κοινωνιών. Για να επιτύχουν την επαφή µε τον πνευµατικό χώρο, ακόµα και σήµερα που συνεχίζουν να υπάρχουν και να τελετουργούν, ακολουθούν µια προσεκτική διαδικασία που ξεκινά µε αυτοσυγκέντρωση και κατανάλωση ειδικών παραισθησιογόνων ουσιών και στη συνέχεια ακολουθούν ένα είδος µονότονου επαναλαµβανόµενου τραγουδιού, όπως συµβαίνει στον Ταντρισµό. Εν συνεχεία ο σαµάνος πέφτει σε κατάσταση έκστασης και οι συµµετέχοντες βοηθοί ισχυρίζονται ότι εγκαταλείπουν το σώµα τους και συναντώνται µε τα πνεύµατα των προγόνων και τις θεότητες του Ουρανού και της Γης. Πολλοί επιστήµονες µελέτησαν τον Σαµανισµό παρακολουθώντας στενά τις µυσταγωγίες, καταγράφοντας τόσο τα στάδια των τελετουργιών αλλά και τα συστατικά των παραισθησιογόνων µιγµάτων που χρησιµοποιούνται στις σαµανιστικές ιεροπραξίες. Μερικοί από τους διακεκριµένους ερευνητές προσπάθησαν να βρουν συνεκτικούς κρίκους µεταξύ του αρχαίου Παγανισµού και του Σαµανισµού, ισχυριζόµενοι ότι κάποιες από τις πρακτικές των σύγχρονων σαµάνων τις χρησιµοποιούσαν αυτούσιες και οι ιερείς στα αρχαιοελληνικά µυστήρια: στα Ελευσίνια, στα Καβείρια και στη διονυσιακή λατρεία. Ωστόσο, το ενδεχόµενο µιας αρχαιοελληνικής επιρροής δεν έχει εξακριβωθεί. Ενας από τους σοβαρότερους ερευνητές, ο Michael Harmer, καθηγητής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνια, µελέτησε σε βάθος τον Σαµανισµό επισκεπτόµενος φυλές στον Ανω Αµαζόνιο, στη υτική και Βόρεια Αµερική, στην Καναδική Αρκτική και τη Λαπωνία. Εκανε πρωτοποριακές µελέτες για τους Ινδιάνους του Αµαζονίου Jivaro, φυλή γνωστή σήµερα ως Shuar, σχετικά µε τις σαµανιστικές τελετές τους. Ο ίδιος, αφού µυήθηκε για αρκετά χρόνια σε βάθος στον Σαµανισµό, ασπάστηκε τη φιλοσοφία του και αφού εγκατέλειψε την πανεπιστηµιακή έδρα του αφοσιώθηκε σε αυτόν ιδρύοντας το Ιδρυµα Σαµανικών Σπουδών.

4 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 4 ΠΕριεχ µενα ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ - ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΙΟΤΣΕΚΟΓΛΟΥ Η ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΩΝ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΘΡΑΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΑΜΑΝΙΣΜΟΣ Β ΜΕΡΟΣ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΑ ΘΡΑΚΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ ΤΩΝ ΜΑΝΙΤΑΡΙΩΝ ΠΑΡΑΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΑΥΤΟΜΑΤΗ ΓΡΑΦΗ Ο ΑΛΛΟΣ ΚΟΣΜΟΣ... ΥΠΑΓΟΡΕΥΕΙ! ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΤΗΤΑ Η ΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ ΤΟΥ ΛΙΘΟΥ Α ΜΕΡΟΣ ΠΑΡΑΦΥΣΙΚΟ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΩΝΤΑΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΑ ΣΤΗΛΕΣ 5 ΠΡΟΣΩΠΟ 6 DATA FILES 7 ΟΥΡΕΙΟΣ ΙΠΠΟΣ 8-11 KOSΜΟ NEWS EIKONEΣ ΟΝΑΡ EIKONEΣ 46 ΜΙΑ ΕΛΛΑ Α ΘΡΥΛΟΙ 47 F... FOR FANTASY ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 50 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

5 Προσωπα Αµερικανός εθνοβοτανολόγος, φιλόσοφος και συγγραφέας, ο McKenna έγινε γνωστός για τις ριζοσπαστικές του απόψεις που συνέδεαν τον Σαµανισµό, τα ενθεογενή, τα αρχαία µυστήρια και την κοσµική συνείδηση, µέσα από µια καθαρά µεταφυσική οπτική που κατά τον ίδιο καθορίζει διαχρονικά την πορεία του ανθρώπινου είδους. Στην ιστορία έχει µείνει η δηµόσια συζήτηση που είχε στις αρχές της δεκαετίας του 80 µε τον προωθηµένο βιολόγο Rupert Sheldrake και τον καθηγητή της θεωρίας του χάους, Ralph Abraham. Ο αποκαλυπτικός τριάλογός τους έγινε βιβλίο και κυκλοφόρησε σε πολλές γλώσσες µε τίτλο «Χάος, ( ) δηµιουργικότητα και κοσµική συνείδηση». Terence McKenna 5 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

6 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 6 Βρείτε µας στο facebook αναζητώντας το λογαριασµό ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ Αναζητωντας συγχρονους µαγους Mε το κύρος του Discovery World data files Σαν Σήµερα (25/5-31/5) 26/5/1828: Ενας άγνωστος και παράξενος νεαρός ονόµατι Κάσπαρ Χάουζερ βρίσκεται να περπατά στους δρό- µους της Νυρεµβέργης. Η ιστορία του, που αποτελεί έως σήµερα ένα άλυτο µυστήριο, θα αποτελέσει ένα διαχρονικό αντικείµενο της λογοτεχνίας. 26/5/1975: Τα σκυλιά µπαίνουν για πρώτη φορά στην υπηρεσία της Ελληνικής Αστυνοµίας για την ανίχνευση ναρκωτικών ουσιών. 27/5/1941: Οι Γερµανοί καταλαµβάνουν τα Χανιά στην περίφηµη «µάχη της Κρήτης». 28/5/585 π.χ.: Ο Θαλής ο Μιλήσιος ΕΝΘΕΤΗ ΕΚ ΟΣΗ καθε σαββατο στα περιπτερα µαζι µε τον ελευθερο τυπο ιεύθυνση έκδοσης Απόστολος Χρ. Αντωνάκης Αρχισυντάκτης Μηνάς N. Παπαγεωργίου Σύνταξη Στέλιος Φωκάς, Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη, Αλίκη Κοτζιά, Μαρία Μακρίδου, Ράνια Ιωάννου, Νικόλαος Κουµαρτζής, Τάσος Χαλιός, ηµήτρης Αναστασίου, Νάσος Κοµιανός Ειδικοί συνεργάτες Γιώργος Αδαµόπουλος, ηµήτρης Αργασταράς, Αγγελος Βιαννίτης Γεώργιος Καραχάλιος, Χαρίτα Μήνη, Σάσσα Τσέιτοου, Χρήστος Πανόπουλος Art director Σοφία Λιβιεράτου Υπεύθυνη διόρθωσης κειµένων Kατερίνα Μπεχράκη Iδιοκτησία ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Α.Ε. Εκδότες ηµήτρης Μπενέκος, Αλέξης Σκαναβής ιευθυντής Πάνος Αµυράς καταγράφει για πρώτη φορά µια ηλιακή έκλειψη. 28/5/1942: Ο 28χρονος Βρετανός συνθέτης Μπέντζαµιν Μπρίτεν δικάζεται αρνούµενος να υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία. «εν µπορώ να πάρω µέρος σε πράξεις καταστροφής, αλλά µπορώ να βοηθήσω την πατρίδα µε το έργο µου», δηλώνει στους δικαστές. Τελικά θα αθωωθεί και θα του επιβληθεί εναλλακτική θητεία. 29/5/2008: Η Ελλάδα καταλαµβάνει την πρώτη θέση στη λίστα του «Εconοmist» για τη διάδοση του καπνίσµατος, µε αναλογία τσιγάρων ανά πολίτη, ανεξάρτητα από το εάν είναι καπνιστές ή όχι. Σε ό,τι αφορά το προφίλ του µέσου καπνιστή, καταναλώνει δύο πακέτα ηµερησίως από την ηλικία των 14 ετών! 30/5/1972: 25 άτοµα σκοτώνονται και 72 τραυµατίζονται στο αεροδρόµιο του Τελ Αβίβ, όταν µέλη της τροµοκρατικής οργάνωσης Ιαπωνικός Κόκκινος Στρατός, που υποστηρίζουν τους Παλαιστινίους, βγαίνουν από αεροσκάφος της Air France και επιτίθενται σε 300 περίπου άτοµα µε χειροβοµβίδες και πυροβόλα. Γνωρίζατε ότι Στις 31 Μαΐου του 1678 αρχίζουν στο Κόβεντρι της Αγγλίας οι εορτασµοί για την ανά- µνηση της πορείας της θρυλικής Λαίδης Γκοντάιβα; Σύµφωνα µε την παράδοση, η Λαίδη Γκοντάιβα ίππευσε γυµνή στους δρόµους του Κόβεντρι τον 11ο αιώνα, προκειµένου να πείσει το σύζυγό της, Λόρδο Λίοφρικ, να καταργήσει τη δυσβάσταχτη φορολογία που είχε επιβάλει στους υπηκόους του! ιεύθυνση εµπορικής ανάπτυξης «ELSE AGENCY» Εµπορική διεύθυνση Ελσα Σοϊµοίρη ιεύθυνση διαφήµισης Λουκάς Παπανικολάου Υποδοχή διαφήµισης Μίνα Γιαννάκη Οικονοµική διευθύντρια Μαριάννα Θαρενάκη Φωτογραφικό αρχείο Παναγιώτης Μούσουρας Φωτό Αρχείο Ελεύθερου Τύπου, Shutterstock, Ideal Image, Visual Photos, ΑΠΕ, Eurokinissi Υπεύθυνος κυκλοφορίας Κώστας Μπαλής Εκτύπωση ΤΥΠΟΕΚ ΟΤΙΚΗ Α.Ε. ιανοµή ΕΥΡΩΠΗ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ Αγίας Λαύρας 2 & Σαρανταπόρου, Νέο Ηράκλειο, Τ.Κ Τηλ.: , Fax: , Site: Fenomena@e-typos.com Οι απόψεις των συγγραφέων εκφράζουν τους ίδιους και δεν αποτελούν κατ ανάγκην και απόψεις του περιοδικού.

7 εναλλακτική µατιά στην επικαιρότητα Ενας ψυχικά ασθενής πλανήτης! Το 1808 ο Γερµανός γιατρός Johann Christian Reil επινόησε για πρώτη φορά τη λέξη «ψυχιατρική», έναν όρο που έκτοτε νοηµατοδοτεί µια ολόκληρη ειδικότητα στον τοµέα της ιατρικής, που αφορά στη µελέτη, στην πρόληψη και την αντιµετώπιση των λεγόµενων «ψυχικών διαταραχών». Στη ζωή µου έχω συνοµιλήσει κατά καιρούς µε αρκετούς σοβαρούς ανθρώπους που δεν θεωρούν την Ψυχιατρική πραγµατική επιστήµη και πραγµατοποιούν ένα σαφή διαχωρισµό µεταξύ αυτής και άλλων ειδικοτήτων όπως η Ψυχολογία και η Ψυχανάλυση. Πλέον, σαφείς αποστάσεις από το δρόµο που ακολουθεί τις τελευταίες δεκαετίες η Ψυχιατρική παίρνουν και αρκετά µέλη της επιστηµονικής κοινότητας. Είναι γεγονός πως εδώ και αρκετά χρόνια τα πάσης φύσεως ψυχικά σύνδροµα αυξάνονται µε δραµατικούς ρυθµούς. Κι αυτό γιατί οι ψυχίατροι έχουν την τάση να «βαφτίζουν» ως σύνδροµο κάθε είδους ιδιαίτερη συµπεριφορά, συνήθεια και εµµονή. Ο αξιόλογος συγγραφέας, Θανάσης Βέµπος, και ερευνητής του εναλλακτικού χώρου είχε κάποτε γράψει χαριτολογώντας -σε σχέση µε τα προηγούµενα- πως µε βάση την εξελικτική µας πορεία, στο µέλλον η πτώση µιας καρφίτσας θα ισοδυναµεί µε την έκρηξη µιας ατοµικής βόµβας για την ανθρωπότητα. εν είχε άδικο. Είναι γεγονός πως εδώ και αρκετά χρόνια τα πάσης φύσεως ψυχικά σύνδροµα αυξάνονται µε δραµατικούς ρυθµούς. Κι αυτό γιατί οι ψυχίατροι έχουν την τάση να «βαφτίζουν» ως σύνδροµο κάθε είδους ιδιαίτερη συµπεριφορά, συνήθεια και εµµονή Από τoν Μηνά N. Παπαγεωργίου για το χαρακτηρισµό µιας συµπεριφοράς ως «ψυχική πάθηση» είναι πλέον τόσο αόριστα, ώστε να ενοχοποιούν «φυσιολογικά» µέχρι πρότινος συναισθήµατα. Ειδικοί υπολογίζουν ότι πλέον 1 στους 4 Αµερικανούς θεωρείται ψυχικά ασθενής (µιλάµε για ένα ασύλληπτο νούµερο). β) Ο ίδιος ο χαρακτηρισµός µιας συµπεριφοράς ως «ψυχικό νόσηµα» µοιάζει να βρίσκεται στον αέρα, µια και όπως υποστηρίζουν πολλοί ειδικοί, βασίζεται ως επί τον πλείστον στις «υποκειµενικές εκτιµήσεις των ψυχιάτρων». Αλλωστε, είναι γνωστό πως η ύπαρξη όλων αυτών των αόριστων και πολύπλοκων νοσηµάτων είναι αδύνατον να ανιχνευθεί µέσα στα επιστηµονικά εργαστήρια. γ) Η εγκυρότητα του εγχειριδίου τίθεται πλέον ανοιχτά υπό ισχυρή αµφισβήτηση. Ο δρ Τόµας Ινσελ, διευθυντής στο αµερικανικό Εθνικό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγείας, έγραψε σχετικά στην ιστοσελίδα του ( gov/about/director/index.shtml): «Σε αντίθεση µε τους ορισµούς µας για την ισχαιµική καρδιοπάθεια, το λέµφωµα ή το AIDS, οι διαγνώσεις του DSM βασίζονται απλώς σε µια πλειοψηφούσα γνώµη για οµάδες κλινικών συ- µπτωµάτων και όχι σε αντικειµενικούς εργαστηριακούς δείκτες. Σε άλλους κλάδους της Ιατρικής, αυτό θα ισοδυναµούσε µε τη δηµιουργία διαγνωστικών συστηµάτων που βασίζονται στη φύση του πόνου στο στήθος ή την ποιότητα του πυρετού». Πριν από µερικές ηµέρες παρουσιάστηκε από την Αµερικανική Ενωση Ψυχιατρικής το εγχειρίδιο DSM-5. Πρόκειται για το ανανεωµένο βιβλίο διάγνωσης των ψυχικών νοσηµάτων από τους ψυχίατρους όλου του κόσµου, ένα είδος πρότυπου οδηγού µε λίγα λόγια. Είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι η έκταση του βιβλίου φτάνει τις 947 σελίδες! Ποιες είναι όµως οι αντιδράσεις που προκάλεσε η επανέκδοσή του; Σταχυολογώντας τις κυριότερες, σηµειώνουµε τα εξής: α) Τα όρια των κριτηρίων Ο Ινσελ, αλλά και αρκετοί συνάδελφοί του, προτείνουν ένα νέο µονοπάτι για την Ψυχιατρική του µέλλοντος, που θα περιλαµβάνει στενή συνεργασία µε την επιστήµη της Γενετικής. Κι αυτό γιατί η σύγχρονη έρευνα έχει αποδείξει πως αρκετά από τα γνωστότερα ψυχικά νοσήµατα έχουν τις ρίζες τους σε γονιδιακές και βιολογικές βάσεις. Μήπως όµως µια τέτοια προοπτική σηµάνει τη σταδιακή εξάλειψη της Ψυχιατρικής; 7 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

8 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 8 KOSM ΝE W S Επιµέλεια: Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη Αρχαίο νερό στον Καναδά το αρχαιότερο που αναβλύζει αυτή τη στιγµή στη γη, για να είµαστε ακριβείς, βρήκαν εργάτες σε ορυχείο στο Timmins του Οντάριο. Πιο συγκεκριµένα, το φυσικό ανθρακούχο νερό, που ανέβλυσε όταν οι εργάτες έσκαψαν σε βάθος 2,4 χιλιοµέτρων, συλλέχθηκε από καναδικές και βρετανικές πανεπιστηµιακές οµάδες προκειµένου να αναλυθεί και να χρονολογηθεί. Το νερό, που βρίσκεται ανέπαφο ανάµεσα στα πετρώµατα από 2,64 δισ. χρόνια -που είναι η ηλικία των πετρωµάτων- έως 1,5 δισ. χρόνια, έκανε τους ερευνητές να ελπίζουν πως ενδεχοµένως να κρύβει στη σύστασή του εξίσου αρχαία µικρόβια, που θα δώσουν πληροφορίες για την εξέλιξη της ζωής στον πλανήτη. Η πρωτοποριακή µέθοδος για τη χρονολόγηση του νερού βασίστηκε στα ισότοπα των ευγενών αερίων που περιέχει, τα αποτελέσµατα όµως είναι κατά προσέγγιση και όχι απόλυτα ακριβή. Πλέον αναµένονται µε µεγάλο ενδιαφέρον τα αποτελέσµατα των µικροβιακών αναλύσεων. Αν εντοπιστούν µικρόβια, σηµαίνει πως αυτά έχουν καταφέρει να επιβιώσουν χωρίς να έχουν εκτεθεί για δισεκατοµµύρια χρόνια στο φως! Επικοινωνία µε το υπερπέραν Ο Forrest J. Ackerman ήταν µεταξύ αυτών που πρωτοχρησι- µοποίησαν τον όρο «sci-fi», αλλά και ο διάσηµος εκδότης του επιτυχηµένου περιοδικού «Famous Monsters Of Filmland». Σε αυτό παρουσίαζε έργα και ήρωες επιστηµονικής φαντασίας, έχοντας καταφέρει να αποκτήσει διάσηµους αναγνώστες όπως οι Steven Spielberg και George Lucas. Παρά την αγάπη του για το παράξενο, ήταν ένας άνθρωπος που µάλλον θα χλεύαζε όποιον υποστήριζε πως επικοινωνεί µε νεκρούς. Σή- µερα κάποιοι ισχυρίζονται πως ο ίδιος, έχοντας πεθάνει από το 2008, επικοινωνεί µαζί τους µε διάφορους τρόπους! Πιο συγκεκριµένα, ο παραγωγός ταινιών Paul Davids, φίλος του Ackerman όσο ήταν εν ζωή, αν και ιδιαίτερα σκεπτικιστής σε µεταφυσικά θέµατα, πιστεύει έντονα τα τελευταία χρόνια πως ο νεκρός φίλος του ψάχνει τρόπους να επικοινωνήσει µαζί του. Το πρώτο περιστατικό συνέβη κάποια στιγµή λίγο µετά το θάνατο του Forrest, όταν ξαφνικά σε ένα χαρτί όπου ο Davids έγραφε τις επαγγελµατικές του υποχρεώσεις εµφανίστηκε χωρίς προφανή αιτία µια κηλίδα µελάνι σβήνοντας κάποιες λέξεις! Μελετώντας αργότερα το κείµενό του και θέτοντάς το σε αντιπαραβολή µε κάποια ανέκδοτα editorials του Ackerman από το περιοδικό, ο παραγωγός ανακάλυψε πως υπήρχαν πολλά κοινά στη γραφή αλλά και στον τρόπο που ο ίδιος έσβηνε, µουτζουρώνοντας ολοκληρωτικά φράσεις από τα κείµενά του. Κάπως έτσι και µε κάµποσα ακόµα παρόµοια περιστατικά, ο Davids κατέληξε στο συµπέρασµα πως ο φίλος του από τον κόσµο των πνευµάτων προσπαθεί να βρει τρόπους να επικοινωνήσει µαζί του.

9 Μυστήρια Ορατές εκρήξεις στη Σελήνη! Μια τεράστια έκρηξη στην επιφάνεια της Σελήνης κατέγραψε η NASA, τέτοιου µεγέθους που ήταν ορατή για όποιον κοιτούσε εκείνη την ώρα το Φεγγάρι µε γυµνό µάτι. Το αυτοµατοποιηµένο τηλεσκόπιο της NASA από το Κέιπ Κανάβεραλ κατέγραψε στις 17 Μαρτίου τη συντριβή ενός µετεωρίτη βάρους περίπου 40 κιλών στην επιφάνεια της Σελήνης, δηµιουργώντας τη µεγαλύτερη έκρηξη που έγινε ποτέ στο δορυφόρο µας -από τότε που ξεκίνησε η συστηµατική παρατήρησή του- (υπολογίστηκε ισοδύναµη µε την έκρηξη 5 τόνων TNT). Μετά από ανάλυση των ψηφιακών εικόνων, οι αστρονόµοι εκτιµούν ότι ο µετεωρίτης είχε διάµετρο περίπου 0,3 µέτρα και ταξίδευε µε ταχύτητα χιλιοµέτρων την ώρα, ενώ ο κρατήρας που δηµιούργησε στη Σελήνη υπολογίζεται πως έχει βάθος περίπου 20 µέτρα. Να σηµειώσουµε ότι µέχρι σήµερα έχουν καταγραφεί τουλάχιστον 300 παρόµοιες εκρήξεις στο δορυφόρο µας, ενώ κατά τη διάρκεια της ίδιας νύχτας τα τηλεσκόπια της NASA κατέγραψαν έναν ασυνήθιστα µεγάλο αριθµό µετεωριτών που εισήλθαν στην ατµόσφαιρα της Γης. Ευτυχώς διαλύονταν πριν φτάσουν στην επιφάνεια του πλανήτη µας. Η Βρετανία των κανίβαλων; Νέα δηµοσκόπηση που θα παρουσιαστεί σύντοµα στο τηλεοπτικό κανάλι του Ηνωµένου Βασιλείου, το «Eden», κατονοµάζει τη Βρετανία ως «το έθνος των κανιβάλων». Κι αυτό γιατί, σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα της δηµοσκόπησης, εκατοµµύρια Βρετανών δηλώνουν πως δεν θα είχαν ιδιαίτερο πρόβληµα στο να φάνε ανθρώπινο κρέας, όπως ακριβώς ο κινηµατογραφικός Hannibal Lecter στην ταινία «Η σιωπή των αµνών». Τα ευρήµατα της δηµοσκόπησης του κανιβαλισµού έρχονται στην επιφάνεια λίγες ηµέρες µετά τη σύλληψη του 40χρονου Βρετανού Geoffrey Portway, που συνελήφθη στις ΗΠΑ αφού σκότωσε και έφαγε παιδιά! 9 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

10 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 10 KOSMΕπιµέλεια: Θεανώ Καρούτα, Ειρήνη Φ. Κουτσαύτη ΝE W S 99χρονη µανούλα στις καταβάσεις! Τι κι αν οι συνοµήλικές της µε το ζόρι βλέπουν για να πλέξουν; Η Doris Long, που είναι πλέον προγιαγιά και 99 Μαΐων, αποφάσισε να γιορτάσει τα 99α γενέθλιά της πραγµατοποιώντας µια ριψοκίνδυνη κατάβαση από το κτίριο του Πανεπιστηµίου του Πόρτσµουθ, ύψους 35 µέτρων! Πέρα από την ευχαρίστηση της έντασης που βίωσε, η Long κατάφερε να κατακτήσει το παγκόσµιο ρεκόρ του γηραιότερου ανθρώπου που πραγµατοποίησε µια τέτοιου είδους κατάβαση. Στη συνέχεια έδωσε το καλό παράδειγµα παραχωρώντας τα χρήµατα που κέρδισε για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Μια θέση στο ταξίδι χωρίς επιστροφή Υποψήφιους µόνιµους κατοίκους για τον πλανήτη Αρη ψάχνει η ολλανδική εταιρία Mars One, µε σκοπό να επανδρώσει το φιλόδοξο σχέδιό της: αυτό της ίδρυσης της πρώτης αποικίας στον Κόκκινο Πλανήτη. Το εντυπωσιακό είναι πως η εταιρία έχει ήδη δεχτεί πάνω από αιτήσεις (υπάρχουν και αρκετές από την Ελλάδα!), αν και οι αιτούντες που φιλοδοξούν να γίνουν αστροναύτες και να ζήσουν στον Αρη γνωρίζουν πως δεν πρόκειται να επιστρέψουν ποτέ στη Γη! Η Mars One έχει σχεδιάσει το ταξίδι αυτό για το 2023, ενώ µέχρι τότε πιστεύεται πως οι αιτήσεις θα έχουν ξεπεράσει τις Και για να µην ξεχνιόµαστε: Η εκάστοτε αίτηση για µια θέση σε άλλον πλανήτη, άνευ επιστροφής, κοστίζει περίπου 38 δολάρια.

11 Μυστήρια Νεκροζώντανοι από την εποχή του Λίθου Ο φόβος για τους νεκροζώντανους σίγουρα δεν αποτελεί µια εµπορική ανακάλυψη της εποχής µας. Αρχαιολόγοι που εργάζονται στη Συρία αποκαλύπτουν ότι µε το φόβο της επιστροφής των νεκρών φαίνεται πως ζούσαν και οι άνθρωποι της λίθινης εποχής. Σύµφωνα µε την επιστηµονική επιθεώρηση «New Scientist», αρχαιολόγοι ανακάλυψαν σε έναν αρχαίο οικισµό στη Συρία θαµµένα κρανία ετών, συντετριµµένα και αποκοµµένα από τα σώµατά τους. Ο Juan José Ibañez, αρχαιολόγος από το ισπανικό Εθνικό Συµβούλιο Ερευνας της Βαρκελώνης, δήλωσε πως η πρακτική αυτή των ανθρώπων της λίθινης εποχής θα µπορούσε να υποδηλώνει την πίστη τους ότι η διαβίωση του ανθρώπινου είδους βρισκόταν για κάποιο λόγο υπό την απειλή των νεκρών. Ετσι, ξέθαβαν τα σώµατα όταν άρχιζαν να αποσυντίθενται, αποσπούσαν τα κεφάλια, τα συνέθλιβαν και στη συνέχεια τα έθαβαν ξεχωριστά. Οι αρχαιολόγοι κατέληξαν στο συµπέρασµα πως επρόκειτο για µια τελετουργική πράξη, καθώς τα κρανία δεν είναι τυχαία επιλεγµένα, µιας και ανήκουν όλα σε άνδρες ηλικίας ετών. Ισως οι άνθρωποι της εποχής του λίθου, καταλήγει το άρθρο στο «New Scientist», να έδωσαν τη δική τους µάχη µε την Αποκάλυψη των ζόµπι! Βουτιές µόνο για τυφλούς! Για πρώτη φορά στην ιστορία της Λετονίας, δηµιουργείται µία παραλία που θα απευθύνεται αποκλειστικά σε ανθρώπους που αντιµετωπίζουν προβλήµατα όρασης. Για το φιλόδοξο και πρωτότυπο αυτό σχέδιο, έχει ήδη δροµολογηθεί η δηµιουργία εγκαταστάσεων που θα φιλοξενούν ειδικά παιχνίδια, αγώνες δρόµου και σκυταλοδροµία που βασίζεται στους ήχους, αναρρίχηση σε τοίχους, καθώς και ασφαλείς ποδηλατάδες µε τη συνοδεία τυφλού οδηγού. 11 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

12 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 12 Who is who O Σταύρος Κιοτσέκογλου γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη το Σπούδασε στο Τµήµα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστηµίου του Λέτσε και συνέχισε τις σπουδές του στο ΑΠΘ, για να επιστρέψει ως µεταπτυχιακός στη Scuola di Spezalizazione in Archeologia Classica e Medievale του Πανεπιστηµίου του Λέτσε. Από το 1996 εργάζεται ως µέλος ΕΤΕΠ του Τµήµατος Ιστορίας- Εθνολογίας του ΠΘ. Εχει συµµετάσχει σε ανασκαφές σε περιοχές της Απουλίας και της Μεγάλης Ελλάδας, καθώς και της Β. Ελλάδας. Συνεργάστηκε µε την Επιτροπή Ερευνών του ΠΘ σε ερευνητικά προγράµµατα και έχει πάρει µέρος µε ανακοινώσεις του σε διεθνή συνέδρια. Περισσότερες πληροφορίες για το έργο του στο www. grinfa.gr/kiotsekoglou/ home.html. ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΙΟΤΣΕΚΟΓΛΟΥ Η λατρεία των µανιταριών στην αρχαία Θράκη

13 συνεντευξη Με τα µεγαλιθικά µνηµεία του Εβρου έχουµε ασχοληθεί και παλαιότερα (βλέπε την αποστολή στο Blagoevgrad της Βουλγαρίας για την κάλυψη σχετικού συνεδρίου τον προηγούµενο Οκτώβριο, τ. 103). Οµως γνωρίζατε ότι στην ευρύτερη περιοχή του Εβρου έχει εντοπιστεί µια σειρά από παράξενα προϊστορικά λαξευµένα µανιτάρια που εγείρουν µια σειρά από ερωτήµατα αναφορικά µε τη λατρευτική τους σηµασία κατά την αρχαιότητα; Για να λύσουµε τις απορίες µας επικοινωνήσαµε µε τον αρχαιολόγο κ. Σταύρο Κιοτσέκογλου, που πραγµατοποιεί επιτόπιες έρευνες στην περιοχή. Του Μηνά Παπαγεωργίου, Πραγµατοποιώντας επιτόπιες έρευνες κατά τα προηγούµενα χρόνια, έχετε εντοπίσει σε διάφορες περιοχές της Θράκης την ύπαρξη λαξευµένων στο βράχο πέτρινων µανιταριών. Πείτε µας λίγα λόγια για το πώς οδηγηθήκατε σε αυτού του είδους την αναζήτηση. Η προσωπική µου διάθεση για έρευνα εστιάστηκε στην ανεξερεύνητη ενδοχώρα του Eβρου, εκεί όπου χτυπούσε ο σφυγµός της καθηµερινότητας και των τελετουργιών των θαλασσόφοβων Κικόνων. Οι γείτονες Θράκες της Βουλγαρίας υπερηφανεύονται εδώ και χρόνια για την πληθώρα δηµοσιευµάτων και υλικού για τη Θράκη. Εµείς γιατί θα πρέπει να υστερούµε; Σε δηµοσιεύσεις σας έχετε συνδέσει τα πέτρινα αυτά µανιτάρια µε τη λατρεία του τοπικού θεού ιόνυσου Σαβάζιου. Μιλήστε µας για αυτή την προσέγγιση. Ο ιόνυσος στην αρχική του µορφή δεν ήταν θεός του κρασιού. Η µορφή του και οι ιδιότητες αυτής της ξένης θεότητας πριν ή κατά τη διάρκεια της αργής του εισόδου στον κύκλο των ολύµπιων θεών υπέστησαν πολλές λειτουργικές επεξεργασίες µέχρι να µετασχηµατιστεί στο θεό του κρασιού που γνωρίζουµε, όπως µας το έχουν παραδώσει και παρουσιάσει οι κλασικοί συγγραφείς. Κάποιοι συγγραφείς βλέπουν στην αµβροσία (νερό+µέλι) και στα ζυµούµενα ποτά µε βάση το κριθάρι και άλλα δηµητριακά δράση διονυσιακών παραισθησιογόνων που προηγήθηκαν του κρασιού και της αµπέλου. Ολοι αυτοί οι χώροι αποτελούν τοτεµικά κέντρα των αρχέγονων ιερών µεγαλιθικών τόπων, καθώς η ανακάλυψη του τοτεµισµού ως πρωταρχική µορφή θρησκείας µάς οδηγεί στη γνωστή λογική, πως πίσω από τους θεούς των Ελλήνων ανακαλύπτονται οι πρόδροµοί τους. Κι αυτοί δεν είναι άλλοι από ζώα και φυτά που λατρεύονταν ως θεοί Μπορείτε να αναφερθείτε σε ορισµένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις τέτοιου είδους ευρηµάτων; Συνοδεύονται και από άλλες συµβολικές αναπαραστάσεις που µαρτυρούν τη σύνδεση των τεχνουργη- µάτων αυτών µε ιεροπραξίες; Στις φωτογραφίες που παραθέτω, και οι οποίες προέρχονται από την περιοχή του Εβρου, απεικονίζεται η ανάγλυφη µορφή της Μεγάλης Μητέρας και ο φαλλικός γιος της. Επίσης, επάνω ή δίπλα στην ανθρωπόµορφη κόγχη συναντούµε λαξευµένες κοιλότητες για προσφορές. Το ανάγλυφο µανιτάρι από το ιερό του Σαβάζιου στο Μαγκάτι (Κορνοφωλιάς). 13 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

14 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 14 Νομίσματα, αναπαραστάσεις και μεγαλιθικά μανιταρομνημεία σχηματίζουν ένα μυστηριώδες παζλ για δυνατούς λύτες. Αλλά οι πιθανοί σύνδεσμοι με τους ινδοευρωπαϊκούς πολιτισμούς τοποθετούν την εκστατική αυτή θεότητα σε άμεση σχέση με τα παραισθησιογόνα μανιτάρια και ιδιαίτερα με το ινδοευρωπαϊκό μανιτάρι Αmanita Μuscaria. Η λατρεία του Σαβάζιου, θεού θρακοφρυγικού, ήταν γνωστή στην Ελλάδα από τον 5ο ήδη αιώνα π.χ., ενώ στη Φρυγία λατρευόταν ως Ζευς Σαβάζιος. Αξίζει δε να αναφέρουμε ότι γενικότερα στη Μ. Ασία είχε ταυτιστεί με τους θεούς Αττιν και Μίθρα. Τα εικονίζοντα το θεό μνημεία είναι κυρίως μικρά μεταλλικά πλακίδια ή μαρμάρινα ανάγλυφα, που τον παριστάνουν σε στάση ιερατική, να ευλογεί με το ένα ή τα δύο χέρια. Η χαρακτηριστική κίνηση των δακτύλων του θεού έχει ακριβώς την ιερατική κίνηση του χεριού που ευλογεί. Στα χάλκινα χέρια που έχουν βρεθεί κυριαρχεί ο όφις, που θεωρείται η ενσάρκωση του Σαβάζιου, ο οποίος περιελίσσεται γύρω από τον καρπό και καταλήγει στον κρατήρα, από το περιεχόμενο του οποίου φαίνεται να πίνει το «μεθυστικό» ποτό των μυστηρίων του. Ενα άλλο σύμβολο του Σαβάζιου είναι ο κώνος της ελάτης, που θεωρείται ιερό δένδρο του θεού και απεικονίζεται μεταξύ των τριών δακτύλων των χεριών που μέχρι σήμερα εντοπίσθηκαν. Το έλατο, το πεύκο και η σημύδα είναι οι βοτανικές ενώσεις του μανιταριού, που φυτρώνει μόνο στις ρίζες αυτών των δέντρων. Θα ήταν παρακινδυνευμένο να υποστηρίξει κανείς πως όλα αυτά μαρτυρούν την ύπαρξη μιας προ δωδεκαθέου λατρείας του ιερού μανιταριού στην περιοχή; Υπάρχουν και άλλα δεδομένα που θα μπορούσαν να τη στηρίξουν; Κάποιοι συνάδελφοι ανθρωπολόγοι είχαν αρνηθεί αβίαστα την ύπαρξη του τοτεμισμού στην Ελλάδα. Κι όμως, όλοι αυτοί οι χώροι αποτελούν τοτεμικά κέντρα των αρχέγονων ιερών μεγαλιθικών τόπων, καθώς η ανακάλυψη του τοτεμισμού ως πρωταρχική μορφή θρησκείας μάς οδηγεί στη γνωστή λογική, πως πίσω από τους θεούς των Ελλήνων ανακαλύπτονται οι πρόδρομοί τους. Κι αυτοί δεν είναι άλλοι από ζώα και φυτά που λατρεύονταν ως θεοί, ζώα-θεοί και Μπορείτε να μας πείτε λίγα λόγια για το περιεχόμενο του συνεδρίου με τίτλο «Τα Πέτρινα Μανιτάρια της Θράκης» που διοργανώθηκε το 2012 στην Αλεξανδρούπολη από την Ενωση Πολιτισμολόγων «Εκαταίος»; Επρόκειτο για μια μεγάλη προσπάθεια που άνοιξε μια καινούργια άγνωστη και πολιτισμική σελίδα της φαινομενολογίας της θρησκείας στην περιοχή της Θράκης. Το εγχείρημα αυτό είχε την αμέριστη συμπαράσταση του καθηγητή του Πανεπιστημίου της Βοστόνης, Carl Ruck, αλλά και των συνεργατών του: της Ελληνίδας καθηγήτριας Εύης Ζαχαριάδη-Holmberg, του εθνοβοτανολόγου - εθνομυκητολόγου κ. G. Samorini, καθώς επίσης και την οργανωτική δεινότητα του προέδρου της Ενωσης Πολιτισμολόγων «Εκαταίος» κ. Δημήτρη Μερκούρη. Φέτος, τον Αύγουστο (22-25 του μήνα) έχει ανακοινωθεί από την «Ενωση» η διοργάνωση ενός εξίσου ενδιαφέροντος συνεδρίου στη Σαμοθράκη με θέμα «Ελληνικός Πολιτισμός και Προσέγγιση του Θείου». Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο

15 συνεντευξη Η Μεγάλη Μητέρα και ο φαλλικός γιος της στην Κίρκη του Εβρου. φυτά- θεοί. Οι ανθρωπόµορφες θεότητες απεικονίζονται µε δύο κόγχες λαξευµένες στο βράχο, κοντά σε πηγές ή ρυάκια, και συνυπάρχουν µε τα πέτρινα µενίρ (menhir). Υπάρχουν στοιχεία που να πιστοποιούν ότι αυτή η λατρεία πέρασε τους επόµενους αιώνες σε µεταγενέστερα θρησκευτικά συστήµατα ή δόγµατα; Αυτή η απάντηση δεν είναι και τόσο εύκολο να δοθεί. Στην πραγµατικότητα, αποτελεί το θέµα ενός ολόκληρου συνεδρίου, οπότε είναι αδύνατο να επεκταθούµε εδώ. Σαφέστατα και υπάρχουν τέτοιου είδους στοιχεία. Ενδεικτικά σας παραπέµπω στην αγιογραφία µε την είσοδο του Ιησού στην Ιερουσαλήµ, που προέρχεται από τον καθολικό χριστιανικό ναό του San Martin στη Γαλλία. Παρατηρούµε πως στη θέση των γνωστών βαΐων βρίσκεται κάτι άλλο Ερευνητές και διάσηµοι ακαδη- µαϊκοί, όπως για παράδειγµα ο Carl Ruck που συµµετείχε στις εργασίες ελληνικού συνεδρίου για τα πέτρινα µανιτάρια της Θράκης, έχουν κατά καιρούς τονίσει τη στενή σχέση διάφορων ειδών ψυχεδελικών ουσιών -ανάµεσά τους και την κατάποση µανιταριών- µε τα αρχαία µυστήρια. Εσείς συµµερίζεστε αυτή την άποψη; Θεωρώ πως δεν µπορούµε να ερευνήσουµε τα αρχαία µυστήρια δίχως να εξετάσουµε το ενδεχόµενο της χρήσης ενθεογενών (προέρχεται από το εν+θεό +γενών) µανιταριών ή άλλων ψυχοτρόπων φυτών. Η κατανάλωση ψυχοτρόπων µανιταριών από τον άνθρωπο προκαλούσε οράµατα εµπνέοντας το θρησκευτικό συναίσθηµα στους συµµετέχοντες. Εκείνοι µε τη σειρά τους αισθάνονταν δέσµιοι αόρατων και πρωτόγνωρων δυνάµεων που τις ερµήνευαν ως επαφή µε την εκάστοτε θεότητα. Εντοπίζονται και σε άλλες περιοχές του πλανήτη ευρήµατα που µαρτυρούν µια τέτοια στενή σύνδεση του µανιταριού και της θρησκευτικότητας; Σε πολλές τοποθεσίες του κόσµου µας έχουν βρεθεί µε τη µορφή βραχογραφιών ή ζωγραφιών από την προϊστορία µέχρι τις µέρες µας σκηνές κατανάλωσης µανιταριών που παραπέµπουν στην τέλεση θρησκευτικών δρωµένων. Αναφέρω ενδεικτικά σχετικά σηµαντικά ευρήµατα στις χώρες του Μεξικού (Νότια Αµερική), της Ισπανίας, της Ινδίας, της Σουηδίας και της Αλγερίας (βόρεια Αφρική). Εντοπίζονται όµως και στη γειτονιά µας, µιας και πέραν της Ελλάδας υπάρχουν τέτοιες αναπαραστάσεις στην Ιταλία, στη Σερβία, στη Βουλγαρία και σε περιοχές της Μ. Ασίας. Η αγιογραφία από την εκκλησία του St. Martin. 15 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

16 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 16 Τα θρακικα µυστηρια Στη γειτονική µας Βουλγαρία η έρευνα για την προέλευση και τη φύση των µεγαλιθικών µνηµείων έχει σηµειώσει τεράστια πρόοδο σε σχέση µε αυτήν που διεξάγεται (και αναδεικνύεται) στη χώρα µας. Σε αυτό το δισέλιδο άρθρο, ο καθηγητής Vasil Markov µάς ξεναγεί σε δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις πέτρινων µανιταριών της αρχαίας Θράκης, αναλύοντας τους συµβολισµούς και τη σχέση που συνέδεε τα προϊστορικά αυτά κατασκευάσµατα µε µύθους και θρύλους που αφορούσαν τοπικούς θεούς και ήρωες. Του Vasil Markov των µανιταριων Η εύρεση πέτρινων µανιταριών Εφαρµογών και Ηλιακής-Χερσαίας Ερευνας αποτελεί κοινό φαινόµενο των και το Εθνικό Αστρονοµικό Αστεροσκοπείο θρακικών µεγαλιθικών ιερών της «Γιούρι Γκαγκάριν». υτικής Ροδόπης και της Ρίλας. Οι λαξευµένοι βωµοί στη βραχώδη επιφάνειά τους δείχνουν ότι ήταν αντικείµενο λατρείας στην αρ- Το αποτύπωµα χαία Θράκη. Η µελέτη είναι αφιερωµένη στα του ιονύσου πέτρινα µανιτάρια των θρακικών ιερών του Salakov στη υτική Ροδόπη και του Tsarev Ενα συγκεκριµένο βραχώδες µανιτάρι από το θρακικό ιερό κοντά στο Tsarev Peak στο βουνό Ρίλα, που συγκεντρώνουν σηµαντικό επιστηµονικό ενδιαφέρον, λόγω στην κορυφή του βουνού Ρίλα αξίζει της του συµβολισµού των λαξευµένων βράχων. προσοχής. Μια µεγάλη πέτρα τοποθετείται Τα µνηµεία προσφέρουν τη δυνατότητα της στο φυσικό βράχο που απεικονίζει τον πίλο λειτουργικής ανάλυσης σε σχέση µε την ορφική θρησκεία των Θρακών. βωµοί. Ενα τεράστιο ανθρώπινο βήµα είναι του µανιταριού. Γύρω του υπάρχουν πολλοί λαξευµένο νότια του µανιταριού. Η βουλγαρική παράδοση της περιοχής το συνδέει µε Η ερευνητική µας εκστρατεία έχει ξεκινήσει εδώ και 11 χρόνια και διοργανώνεται από τα χνάρια του βασιλιά Μarko. Ο βασιλιάς το Κέντρο Ερευνών του Πανεπιστηµίου για Marko θεωρείται ο διάδοχος του θρακικού τους αρχαίους πολιτισµούς του νοτιοδυτικού αρσενικού θεού στη βουλγαρική παράδοση. Πανεπιστηµίου του Blagoevgrad (Μπλαγκόεβγκραντ), το Εθνικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο βρισκόταν εκεί µε ένα γυµνό πόδι. Το άλλο Σύµφωνα µε τον τοπικό θρύλο, ο ήρωας µε το Μουσείο - BAS, το περιφερειακό Εθνογραφικό Μουσείο, το Ινστιτούτο ιαστηµικών τερα. Αυτή είναι µια αξιοσηµείωτη αποτύπωµα ή το βήµα του βρίσκεται βορειό- µεγαλιθική

17 προϊστορικα µυστηρια αψίδα. Φαίνεται ότι χρησιµοποιήθηκε ως ένα αρχαίο θρακικό αστρονοµικό παρατηρητήριο για να καθορίζει την ακριβή ηµέρα του θερινού ηλιοστασίου. Υπήρχε ένα άλλο βραχώδες µανιτάρι, γειτονικό, που καταχωρίσθηκε και αποτελεί σήµερα αντικείµενο µελέτης. Ο πίλος του έχει κλίση βορειοδυτικά, δίπλα στον πέτρινο στύπο. Αυτό πιθανώς συνέβη κατά τη διάρκεια ενός σεισµού. Το ανώτερο στρώµα της επιφάνειας του καπέλου καλύπτεται από πολλούς σκαλισµένους βωµούς. Είναι δύσκολο να προσδιοριστεί η λειτουργία των δύο µανιταριών που εξετάζουµε στην αρχαία λατρεία. Το µανιτάρι φέρει έναν αρρενωπό φαλλικό συµβολισµό. Ως σύµβολο, ο φαλλός συνδέεται κυρίως µε τη λατρεία του ιονύσου. Μπορεί να βρεθεί ως ένα σύµβολο σε ογκόλιθους στη υτική Ροδόπη. Το πιο εντυπωσιακό παράδειγµα είναι ο τεράστιος λίθινος φαλλός στο χωριό Pobit Kamak. Η παρουσία ενός γιγαντιαίου ανθρώπινου βήµατος κοντά σε βραχώδες µανιτάρι µαρτυρά ότι τα βραχώδη µανιτάρια συνδέονται µε τη λατρεία του αρσενικού θεού στη Θράκη. Αυτός είναι ο θρακικός θεός ιόνυσος. Σύµφωνα µε την αρχαία µυθολογική σκέψη, το βήµα αντιπροσωπεύει µάλλον µια µαρτυρία ότι ο θεός είχε σταθεί εκεί κάποια στιγµή. Σηµαδεµένη µε αυτό το θεϊκό αποτύπωµα, η πέτρα έχει γίνει ιερή και ο τόπος ένα ιερό. Το µανιτάρι και ο ιερός γάµος Ενα άλλο αξιοσηµείωτο βραχώδες εύρηµα είναι το τεράστιο µανιτάρι του θρακικού µνηµειακού ιερού Salakov που βρίσκεται στη υτική Ροδόπη. Μια βραχώδης αψίδα έχει λαξευθεί κάτω από το καπέλο του µανιταριού. Ο χώρος αποτελούσε επίσης ένα θρακικό αστρονοµικό παρατηρητήριο για τον προσδιορισµό της ηµέρας του θερινού ηλιοστασίου. Ο πίλος To ιερό κοντά στο Tsarev. (χαραγµένος µε πολλές λαξεύσεις) µοιάζει σαν να βρίσκεται εξ ολοκλήρου στο φυσικό βράχο. Στην κορυφή λαξεύτηκε µια λεκάνη για τη συλλογή ιερού υγρού που χυνόταν στο λαξευµένο κανάλι της µεγαλιθικής αψίδας. Πιθανώς το αγιασµένο υγρό που συγκεντρωνόταν στην πέτρινη λεκάνη χρησιµοποιείτο σε τελετουργικό λουτρό. Οπως είναι γνωστό, το τελετουργικό λουτρό πραγµατοποιείται την ηµέρα του θερινού ηλιοστασίου. Αυτή είναι µια τελετουργική πρακτική γνωστή, που τελείτο την ίδια µέρα από πολλούς ινδο-ευρωπαϊκούς λαούς. Τη στιγµή που οι πρώτες ακτίνες του ήλιου εµφανίζονταν, οι µύστες γίνονταν µάρτυρες της γέννησης του νέου θεού. Παρακολουθούσαν τον ιερό γάµο ανά- µεσα στον Ηλιο και τη Μεγάλη Θεά. Η τελευταία συµβολιζόταν µέσω της µήτρας - βράχου της µεγαλιθικής αψίδας. Οποιος ήταν µάρτυρας αυτής της µυστηριώδους πράξης θα µπορούσε ενδεχοµένως να ελπίζει για την αιώνια ζωή, µετά θάνατον. Αναζητώντας το νέκταρ των θεών Θα πρέπει επίσης να δώσουµε ιδιαίτερη προσοχή στο γεγονός ότι η δοµή Το υπερµέγεθες πέτρινο µανιτάρι στo ιερό Salakov. των βραχοειδών µανιταριών µπορεί να θεωρηθεί ως σύµβολο του «κοσµικού δένδρου». Οταν διέρχεται µέσα από την αψίδα, ο λάτρης πηγαίνει κάτω από το µανιτάρι. Σε ένα δοµικό-σηµασιολογικό όρο, αυτή η πράξη θα πρέπει να παραλληλιστεί µε µια είσοδο και έξοδο από τον κάτω κόσµο. Αυτή ήταν µια ιεροτελεστία µετάβασης, η οποία είχε σαµανικό χαρακτήρα και είχε καταγραφεί στην αρχέγονη µυθολογική εποχή του ιονύσου, του Ζάλµοξη και του Ορφέα. Πήγαν κάτω στον Αδη και επέστρεψαν από την κόλαση. Οποιος είχε τη γνώση να επαναλάβει το ιερό αυτό µονοπάτι του θεού και στις δύο µυθολογικές σφαίρες θα µπορούσε κι αυτός να ελπίζει ότι θα αποκτήσει την αθανασία. Σηµείωση: Το κείµενο αποτελεί απόσπασµα από την εισήγηση του καθηγητή Markov στο συνέδριο «Τα πέτρινα µανιτάρια της Θράκης» που πραγµατοποιήθηκε το 2011 στην Αλεξανδρούπολη. Αναζητήστε µέσω της Ενωσης Πολιτισµολόγων «Εκαταίος» τα πολύ ενδιαφέροντα πρακτικά του συνεδρίου που εκδόθηκαν ένα χρόνο αργότερα. Who is who O Vasil Markov είναι καθηγητής του τµήµατος Πολιτιστικών Σπουδών (κέντρο αρχαίων πολιτισµών) στο Πανεπιστήµιο Neophit Rilski της Βουλγαρίας. Το 2012 διοργάνωσε στην πόλη Blagoevgrad το 1ο συνέδριο για τα µεγαλιθικά µνηµεία στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. 17 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

18 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 18 Η διαχρονική λατρεία του λίθου Α' ΜΕΡΟΣ Στο απώτατο παρελθόν οι «πέτρες που έρχονταν από τον ουρανό» θεωρούνταν θεϊκής προέλευσης και τους αποδίδονταν τιµές θεού. Στο πρώτο µέρος της εκτενούς µελέτης του που δηµοσιεύουµε αυτή την εβδοµάδα στα «Φαινόµενα», ο ερευνητής και συγγραφέας Γιώργος Λεκάκης µάς ξεναγεί στους σηµαντικότερους τόπους λατρείας των ιερών λίθων σε Ελλάδα και εξωτερικό, ανοίγοντας το κεφάλαιο ενός πολύ ενδιαφέροντος πεδίου µελέτης που παρουσιάζει αξιοπρόσεκτη διαχρονικότητα µέσα στην ανθρώπινη Ιστορία. Του Γιώργου Λεκάκη,

19 θρησκευτικοτητα Βαίτυλος ή βαίτυλλος ή βαιτύλιον (> λατ. betulus) ονο- µαζόταν ο λίθος που δόθηκε σπαργανωµένος στον Κρόνο, τον οποίο και κατάπιε, αντί του νεογέννητου ιός, και τον «εξήµεσεν» στο ικταίον Ορος της Κρήτης. Κι αυτό γιατί η Ρέα «βαίτη αιγός σπαργανώσασα» τον λίθο «παρά το τύλον όντα κεκρύφθαι», τον έδωσε στον Κρόνο. Ετσι σώθηκε ο ίας, ο κορυφαίος θεός του ωδεκαθέου. Και έκτοτε ο σπαργανωµένος λίθος λεγόταν «βαίτυλος» και ως αναπαράσταση της σωτηρίας του θείου βρέφους λατρευόταν ως ιερός λίθος, ως λίθος έχων θεία ζωή ή θεία πνοή, ως έµψυχος λίθος 1 - κατοικητήριο θεών. Ο βαίτυλος λίθος που κατάπιε ο Κρόνος σωζόταν στους ελφούς, κοντά στον τάφο του Νεοπτολέµου! Κάθε ηµέρα αλειφόταν µε έλαιο! Στις ηµέρες των πανηγύρεων, δε, τον στόλιζαν. Οι βαίτυλοι λέγονταν και αργοί (= λευκοί) λίθοι. Πριν από τη λατρεία των αγαλµάτων, οι Ελληνες είχαν τη λατρεία των αργών λίθων, που είχε ιδρύσει/επινοήσει ο πρώτος θεόςβασιλιάς τους, ο Ουρανός. Στα παραπάνω λεχθέντα συνηγορεί και η ελληνική Μυθολογία, της ελληνικής περιοχής Φοινίκης-Συρίας, αφού ο Ουρανός και η Γαία, κατ αυτήν, απέκτησαν 4 αρσενικά παιδιά: τον Ηλο/Βήλο/Βωλαθήν (Κρόνο), τον Βαίτυλο, τον άγωνα και τον Ατλαντα. Αργότερα η λατρεία του λίθου επεκτάθηκε. Και κάθε πέτρα που είχε παράξενο µέγεθος, σχήµα ή προέλευση λατρεύτηκε ως θείο σηµάδι, γέννηµα της θεάς φύσεως κ.λπ. Ετσι και οι µετεωρόλιθοι-αερόλιθοι που έπεφταν εξ ουρανού λατρεύονταν ως βαίτυλοι -δηλ. ιεροί λίθοι- αφού εκλαµβάνονταν ως θεία σύµβολα, θεία σηµεία. Οι βαίτυλοι αφορούσαν σε διάφορες θεότητες (Κρόνο, Ηλιο, ία, Ρέα-Κυβέλη, Απόλλωνα, Αρτεµη κ.ά.). Ο παλαιότατος αερόλιθος στο ίδυµον όρος, στο λατρευτικό σπήλαιο της Κυβέλης (κύβελα), ο οποίος ελογίζετο και ως οµοίωµά της, απολάµβανε λατρεία βαιτύλου. Γι αυτό και ο Πίνδαρος όταν είδε να πέφτει από τον ουρανό ένας φλεγόµενος αερόλιθος τον αφιέρωσε στην Κυβέλη. Ηταν ο «µαύρος λίθος της Κυβέλης» (ο µαύρος νεφρίτης, το «µαύρο µαργαριτάρι», που συµβολίζει το κοσµικό αυγό). Από εκεί προέρχεται και η γνωστή από την ελληνική λαϊκή παροιµιολογία φράση «µαύρη πέτρα», που πρέπει να ρίξει κανείς πίσω του εάν θέλει να ξεχάσει. Μαύρος ήταν και ένας βαίτυλος της Κοίλης Συρίας, τυλιγµένος µε ταινίες, στον τόπο λατρείας του Ηλιο-Γάβαλου. Θεϊκοί µετεωρίτες Οι αερο-βαίτυλοι σε πολλά σηµεία δεν αφέθηκαν στο φυσικό άµορφο σχή- µα τους, όπως έπεσαν εξ ουρανού, αλλά έτυχαν επεξεργασίας και τους δόθηκαν H Ρέα δίνει στον Κρόνο µια πέτρα τυλιγµένη σε σεντόνι. Με αυτόν τον τρόπο ο ίας επιζεί. γεωµετρική µορφή (συνήθως τετράγωνη, κυβική, κωνική, σφαιρική) και άλλο χρώµα. Ο σφαιρικός βαίτυλος απεικονίζει τη Σελήνη. Ο σπασµένος συµβολίζει το θάνατο κ.λπ. (Για περισσότερα, βλ. σχ. Prima Materia). Στις Φαρές Αχαΐας υπήρχαν 300 τετράγωνοι λίθοι που λατρεύονταν ως βαίτυλοι, ένας για κάθε Ο Ιακώβ ξάπλωσε να κοιµηθεί χρησιµοποιώντας ως προσκεφάλι του ένα βράχο-βαίτυλο -τον Βαίτυλο του Ιακώβκαι είδε προφητικό όνειρο-όραµα: Μια κλίµακα από την οποία ανεβοκατέβαιναν οι άγγελοι στον ουρανό 19 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

20 eλευθεροσ tυποσ φαινομενα 20 θεό! Στη Σικυώνα το είδωλο της θεάς στο ναό της Πατρώας Αρτέμιδος είχε μορφή βαιτύλου. Του δε Μειλιχίου Διός το είδωλο ήταν βαίτυλος πυραμιδοειδής. Οι αρχαίοι Ελευσίνιοι έδειχναν μια πέτρα στην οποία κάθισε μελαγχολική η θεά Δήμητρα κατά την αναζήτηση της θυγατέρας της κι έκτοτε λάτρευαν την πέτρα ως Αγέλαστο! (Αντιστοίχως στην Παλαιστίνη δείχνουν μια πέτρα και διαδίδουν πως είναι αυτή πάνω στην οποία ξεκουράστηκε η Παρθένος Μαρία στο ταξίδι της για τη Βηθλεέμ... Περί το 530 η πέτρα αυτή έγινε Αγία Τράπεζα στην εκκλησία του Αγίου Τάφου των Ιεροσολύμων και μετά ξανατοποθετήθηκε στην πρωταρχική θέση της, απ όπου τώρα... αναβλύζει νερό!). Η Παναγιά Παλαιοκαστρίτισσα Κερκύρας πέτρωσε αλγερινό πειρατικό καράβι που ερχόταν με κακό σκοπό κατά πάνω της. Αντίστοιχα, ο Αγιος Δημητριανός απολίθωσε θηρίο, κάνοντας επί βράχου το σημείο του σταυρού! Στα Μέγαρα, πλάι στο πρυτανείο, υπήρχε μια πέτρα σε σχήμα καθίσματος. Εκεί έλεγαν οι αρχαίοι Μεγαρείς πως κάθισε η θεά Δήμητρα και ανεκάλεσε την Περσεφόνη. Κι αυτήν την πέτρα την λάτρευαν και την αποκαλούσαν «Ανακληθρίδα πέτρα»! (Η τιμητική θέση της πέτραςκαθίσματος εξακολουθεί έως σήμερα σε λαϊκές παραδόσεις αρχαιολογικών χώρων, από τους εντόπιους: Στα Φαλάσαρνα λ.χ. της Κρήτης το πρώτο που θα σου δείξουν είναι ο πέτρινος «θρόνος του Μίνωος», στη Μάκρη Εβρου υπάρχει ο «θρόνος του Κύκλωπος» κ.λπ.). Στον Ορχομενό Βοιωτίας έπεσαν εξ ουρανού λίθινα είδωλα για τον Ετεοκλέα. Στο μέρος αυτό ίδρυσαν το ιερό των Χαρίτων και ανάμεσά τους λάξευσαν αγάλματα των Χαρίτων. Στο ναό του Ηρακλή στην Υηττο Βοιωτίας, αντί αγάλματος του ήρωος, υπήρχε αργός λίθος. Πριν από τη μάχη παρά τους Αιγός Ποταμούς ( π.χ.) έπεσε ένας παμμεγέθης μετεωρόλιθος, ο οποίος από τους Χερρονησιώτες λατρεύτηκε αργότερα ως ιερός! Κωνική-πυραμιδοειδή μορφή είχε ο βαίτυλος της Αφροδίτης-Αστάρτης στην Πάφο Κύπρου. Λίθινο είδωλο και μάλιστα αδιακόσμητο είχε ο ναός του Κασίου Διός στη Σελεύκεια. Και στο ναό της Αρτέμιδος στην Παμφυλία υπήρχε ιερός βαίτυλος, στολισμένος με 4 παράλληλες ταινίες, σαν τους παράλληλους της Γης. Αντανακλάσεις του ουράνιου θόλου Το σύνολο βέβαια των διάσπαρτων λίθων, που στους μεταγενέστερους ανθρώπους φάνταζε τυχαίο ή θεϊκό, μπορούσε να αποτελέσει άριστη αστρονομική γνώση προκατακλυσμιαίων γενεών, που ήθελαν με αυτόν τον τρόπο να αναπαραστήσουν τον ουράνιο θόλο. Και παρατηρώντας το ίχνος της ηλιακής ακτίνος, να ρύθμιζαν τις γεωργο-κτηνοτροφικές ή και αλιευτικές τους εργασίες. Να μην είναι απλώς πέτρες «ατάκτως ερριμμένες» στη γη, αλλά σοφότατα και πρακτικότατα ημερολόγιαανθρώπινες κατασκευές. Ακόμη και σήμερα υπάρχουν περιοχές και τοπωνύμια στην Ελλάδα που λέγονται Μονολίθι/Μονόλιθος, Ορθολίθι/Ορθόλιθος κ.λπ. από την ύπαρξη κάποιου τέτοιου μεγάλου λίθου στην περιοχή. Επί πολλών τέτοιων εκτίσθησαν μοναστήρια, που λατρεύτηκαν και θαυμάστηκαν ιδιαιτέρως (λ.χ. τα Μετέωρα και τα μοναστήρια επ αυτών, ο πάγος επί του οποίου εκτίσθη η Ι.Μ. Παγανίων στη Θεσπρωτία, πολλά βράχια επί των οποίων είναι κτισμένες μονές και σκήτες του Αγ. Ορους, όπως η Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρα, κ.λπ.).

21 θρησκευτικοτητα Οι αρχαίοι Ελευσίνιοι έδειχναν µια πέτρα στην οποία κάθισε µελαγχολική η θεά ήµητρα κατά την αναζήτηση της θυγατέρας της κι έκτοτε λάτρευαν την πέτρα ως Αγέλαστο! Ζωροάστρες, Βίβλος και Ισλάµ Στους αρχαίους Πέρσες βρίσκουµε τον κορυφαίο θεό τους, τον Μίθρα, να γεννιέται µέσα από ένα βράχο. Στους Ρωµαίους βρίσκουµε τη θεά Acca Larentia, ερωµένη του Ηρακλέους, θεά-πρόγονο της ρωµαϊκής εθνικής ψυχής, των εφεστίων θεών Λαρήτων και µητέρα του θεού Ηλίου. Προς τιµήν της οι αρχαίοι Ρωµαίοι εόρταζαν -περίπου τη σηµερινή 23η εκεµβρίου- τα Λαρεντάλια. Οµως η λατρεία του ιερού λίθου εντοπίζεται και στη Βίβλο. Ο Ιακώβ λ.χ. ξάπλωσε να κοιµηθεί χρησιµοποιώντας ως προσκεφάλι του ένα βράχο-βαίτυλο -τον Βαίτυλο του Ιακώβ- και είδε προφητικό όνειρο-όραµα: Μια κλίµακα από την οποία ανεβοκατέβαιναν οι άγγελοι στον ουρανό. Εκ του βαιτύλου ο τόπος ονοµάστηκε Βαιθήλ και θεωρήθηκε ιερός. Εκεί έστησε στήλη την οποία επέχεε µε έλαιο (Γεν. ΚΗ, 10-19). Το βαίτυλο λάτρευαν και οι Ντολµέ 3. Στις πέτρες (στο Τείχος των ακρύων) αποδίδουν και σήµερα τιµές οι Εβραίοι. Αλλά µήπως και το λεγόµενο Ιερό ισκοπότηρο δεν είναι παρά µία «οµιλούσα λίθος», κατά τον Γερµανό Βόλφραµ φον Εσενµπαχ στο ποίηµά του «Πάρσιφαλ» (1210); Και στο µουσουλµανικό κόσµο υπάρχει η λατρεία της πέτρας-βαιτύλου: Αλλωστε ο ίδιος ο Μωυσής µυήθηκε στο µεγάλο µυητικό κέντρο, την πνευµατική πρωτεύουσα της Πετραίας Αραβίας στην πόλη Πέτρα (της νυν Ιορδανίας), από τον Ελληνα πεθερό του. Μνήµη όλων αυτών αποτελεί η ιερή µαύρη πέτρα Κάαµπα στη Μέκκα της Αραβίας, που αποτελεί κάθε χρόνο ιερό προσκύνηµα για τους µωαµεθανούς. Είναι τυλιγµένη µε µαύρο ύφασµα, το λεγόµενο κισουάχ. Κάθε µουσουλµάνος πρέπει να προσκυνήσει τουλάχιστον µία φορά στη ζωή του αυτόν τον µαύρο, ιερό γι αυτούς, µετεωρίτη. Στον βαίτυλο ιερό λίθο αποδίδονταν θείες τιµές: Τον άλειφαν έλαιο ή οίνο ή αίµα και τον εστόλιζαν µε στέφανα. Οι βαίτυλοι εχρησιµοποιούντο για διάφορες µαντείες ή προφητείες, γι αυτό και ελέγοντο και «προφητικοί λίθοι» και «οµιλούντες λίθοι» - σχετική και η «Φιλοσοφική Λίθος». Η πέτρα στην οικιακή λατρεία Στα ιστορικά χρόνια, ένας κωνικός οξυκόρυφος λίθος έγινε ένα ιερό µνη- µείο υπέρ του Αγυιέως Απόλλωνος, που λατρευόταν ως προστάτης των οδών (όπως και ο Ερµής και ο ιόνυσος). Ο βαίτυλος ή στήλη του Αγυιέως Απόλλωνος ετοποθετείτο εν ταις αγυιαίς (στους 21 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ

22 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ 22 δρόµους) ή εντός των οικιών, προ της οποίας εσυνήθιζαν να χύνουν αρωµατικά έλαια, εν είδει θυσίας, για καλό κατευόδιο. Αργότερα, οι στήλες µίκρυναν (είχαν ύψος περίπου 1,25 µ.), έγιναν κυλινδρικές και έφεραν στο κέντρο οπή, όπου έχυναν το έλαιον 2. Επιβίωση του βαιτύλου του Αγυιέως Απόλλωνος είναι οι οξυκόρυφοι χιλιοµετρητήρες (τα «µιλιάρια» των ρωµαϊκών χρόνων), που µέχρι προσφάτως σηµείωναν τη χιλιο- µετρική απόσταση στις µεγάλες εθνικές οδούς. Εξέλιξη του βαιτύλου θεωρείται ο οβελίσκος. Από την κορυφή του βαιτύλου του Αγυιέως ξεκινούσαν δύο ή περισσότερες ταινίες (κορδέλες). Ισως τις ταινίες αυτές περιέπλεκαν ιερείς-χορευτές, άνδρες ή γυναίκες, σε µια τελετή που θα προσοµοίαζε µε το σηµερινό σωζόµενο «γαϊτανάκι», που εξακολουθεί να «πλέκεται» τελετουργικά σε πανηγύρια της Θεσσαλίας, της Στερεάς Ελλάδος, της Ηπείρου κ.α. ιαµέσου της µεταναστεύσεως των αρχαίων ελληνικών φύλων στην Ευρώπη, το γαϊτανάκι πέρασε και εκεί. Τέτοιοι βαίτυλοι λίθοι παρουσιάζονται σε νοµίσµατα της Αµβρακίας, της Απολλωνίας και άλλων πόλεων. Το σύνολο των διάσπαρτων λίθων, που στους µεταγενέστερους ανθρώπους φάνταζε τυχαίο ή θεϊκό, µπορούσε να αποτελέσει άριστη αστρονοµική γνώση προκατακλυσµιαίων γενεών, που ήθελαν µε αυτόν τον τρόπο να αναπαραστήσουν τον ουράνιο θόλο Το γαϊτανάκι ίσως προέρχεται από αρχαίο έθιµο προς τιµήν του Αγυιέως Απόλλωνος. Ιεροί λίθοι στον Χριστιανισµό Ακόµη κι όταν ξέπεσε η αρχαία λατρεία του λίθου και ήλθε ο Χριστιανισµός, η λατρεία αυτών των αργών ιερών λίθων-βαιτύλων δεν έπαψε και διατήρησε τη θρησκευτική της σηµασία. Αλλωστε ο ίδιος ο Χριστός λέγει πως επί πέτρας θα οικοδοµήσει την εκκλησία του. Ως ιερά προσκυνήµατα λατρεύονται από χριστιανούς πέτρες και βράχια. Λαξεύµατα θεωρούνται θεϊκά σηµεία, όπου, λένε, άφησε το αποτύπωµά της η Παναγία καθώς περνούσε(!) βλ. Προυσού Ευρυτανίας κ.α. Αλλού πάλι λένε πως η Παναγία σταµάτησε το κύλισµα πέτρας που θα κατέστρεφε έναν οικισµό Παναγιά Αρµενόπετρα Σερρών. Εδώ Παναγιά και πέτρα είναι επίσης σχετικές µε το αρµένισµα των εγκύων γυναικών. Η Παναγιά Παλαιοκαστρίτισσα Κερκύρας πέτρωσε αλγερινό πειρατικό καράβι που

23 θρησκευτικοτητα Τα Μετέωρα βρίσκονται κτισµένα πάνω σε πανάρχαιους ορθόλιθους. µε τη λέξη λάας-λας, που σηµαίνει λίθο, αφού λίθοι εγέννησαν τα πλήθη, κατά τη µυθολογία µας! Η συνέχεια του άρθρου στο επόµενο τεύχος. Σηµείωση: Το παρόν κείµενο είναι απόσπασµα από το υπό έκδοση βιβλίο του Γ. Λεκάκη «Αγνωστη αρχαία Ηπειρος». ερχόταν µε κακό σκοπό κατά πάνω της (πολλά τα σχετικά πετροκάραβα της ελληνικής παραδόσεως). Αντίστοιχα, ο Αγιος ηµητριανός απολίθωσε θηρίο κάνοντας επί βράχου το σηµείο του σταυρού! Αλλού λατρεύεται ο βράχος όπου άφησε την πατηµασιά του το άλογο του καβαλάρη δρακοκτόνου Αϊ-Γιώργη βλ. σχ. ίδυµα Αργολίδος κ.α. Αλλού ο Αϊ-Γιώργης καβαλάρης πέρασε µέσα από τρύπα βράχου και λευτέρωσε το νερό, αυτό το πολύτιµο αγαθό βλ. σχ. Αγ. Γεώργιος Πρεβέζης κ.α. Το ίδιο έκαµαν και ο Αγιος Αθανάσιος στο Αγιον Ορος και ο χριστιανός όσιος... ίας στο Βυζάντιο και η Αγία Ευφροσύνη κατ αυτόν τον τρόπο δηµιούργησε την Πηγή της Αγ. Ευφροσύνης στον Βουραϊκό Αχαΐας. Ολα αυτά τα βράχια λατρεύονται από τους χριστιανούς ως σχετιζόµενα µε τους αγίους τους. Πολλοί άγιοι ασκήτεψαν πάνω σε πέτρες ή µέσα σε αυτές, που µετά την Η Παναγία Ολυµπιώτισσα στην Ελασσόνα. κοίµησή τους λατρεύτηκαν ως ιεροί τόποι. Πολλές πέτρες σχίστηκαν στη µέση και δέχτηκαν στο εσωτερικό τους τα µαρτυρικά σώµατα αγίων! Αλλες πάλι φορές ήταν πέτρες που καταπλάκωσαν αγίους και τους αφαίρεσαν τη ζωή. Στην Παναγιά Ολυµπιώτισσα της Ελασσόνος, που είναι κτισµένη επί αρχαίου ναού του Απόλλωνος, ένας Τούρκος βοσκός, λένε, πετροβόλησε κάποτε την... Παναγία, που µεταµορφωµένη σε γριούλα πήγαινε από την Ελασσόνα στην Καρυά! Το κοµµάτι αυτό της πέτρας, η οποία χτύπησε την Παναγία, ενσωµατώθηκε στην ιερή εικόνα της, στο ναό, για να... θυµίζει στους πιστούς το δυσάρεστο αυτό συµβάν... Στη Νέα Ζωή Πέλλης υπάρχει ο «Τρύπιος Βράχος», απ όπου επέρασαν -λένε και πιστεύουν ακόµη και σήµερα- µέσα απ αυτόν τη µητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ολυµπιάδα, για να γεννήσει τον παµµέγιστο των Ελλήνων! (Κάτι ανάλογο υπάρχει και στο δαιµονισµένο όρος Γκίγκιλος στην Κρήτη). Η σχέση λίθων-ευγονίας είναι πανάρχαια και αποδεικνύεται από το µύθο των σπαρτών του ευκαλίωνος, την πλαγιά µε τις λίθινες κυλίστρες στο ναό της Αρτέµιδος έναντι της Ακροπόλεως, όπου πήγαιναν οι έγκυες για να έχουν ευκολότερη γέννα κ.λπ. Αλλά πάνω απ όλα προκύπτει από τη λέξη λαός, η οποία είναι οµόρριζη Παραποµπές: [1] βλ. σχ. Φίλων ο Βύβλιος (Fr.2.19). Ο Κ. Κρυστάλλης λέγει πως τα τραγούδια των νεραϊδών τη Λαµπρή «και ταις πέτραις ζωντανεύουν», που σηµαίνει πως στη λαϊκή δοξασία οι πέτρες ήταν κάποτε έµψυχα όντα και ζωντανά, τα οποία υπό συνθήκες ξαναζωντανεύουν... Σε πολλές περιοχές (Αράχωβα κ.α.) τη Λαµπρή γινόταν διαγωνισµός ρίψεως ή άρσεως πέτρας ανάµνηση του σπαρ- µού του ευκαλίωνος! [2] Τέτοιος βωµός ευρέθη στην Αττική (βλ. σχ. Στούαρτ «Antiquities of Athens»). Στη συγκεκριµένη στήλη, ο Απόλλων παριστάνεται γυ- µνός, κρατών λύρα και ερειδόµενος επί δένδρου. Ανωθεν δε αυτού υπάρχει επιγραφή («δια Θηί τύχη»), όπου φέρεται αυτός προστάτης των οδών, της κατοικίας, της οικογενείας και όλων των αιολικών λαών («Απόλλωνος Αγυιέως προστατηρίου πατρώου Πυθίου Κλαρίου Πανιονίου» - Αρχαιολ. Μουσείο Αθηνών). [3] ή Ντονµέ: Αιρετικοί Εβραίοι, οι οποίοι εξισλαµίσθηκαν πολλοί βιαίως. Οπαδός τους ήταν και ο αναµορφωτής της σύγχρονης Τουρκίας, Κεµάλ Ατατούρκ, και γενοκτόνος Ελλήνων της Μ. Ασίας. Για τις λατρευτικές τους ανάγκες στη Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το Γενί Τζαµί. Στη Θεσσαλονίκη υπήρχε και οδός της Μαύρης Πέτρας. Ενας µαύρος σχετικός µονόλιθος που υπήρχε στο Αρχ. Μουσείο της Θεσσαλονίκης είναι «άγνωστο» τι απέγινε... Who is who Ο Γ. Λεκάκης είναι συγγραφέας (περισσότερων από 40 βιβλίων) και δηµοσιογράφος. Είναι µέλος του.σ. της Εταιρείας Μελέτης Αρχαίας Ελληνικής Μυθολογίας (ΕΜΑΕΜ) και του.σ. της Επιτροπής Ενηµερώσεως επί των Εθνικών Θεµάτων. Αναζητήστε περισσότερες πληροφορίες για τη δράση και το έργο του µέσα από την προσωπική του ιστοσελίδα www. lekakis.com. 23 EΛΕΥΘΕΡΟΣ TΥΠΟΣ