G. Verveniotis & Partners. Ενημερωτικό σημείωμα

Transcript

1 G. Verveniotis & Partners Ενημερωτικό σημείωμα Η μεταβίβαση κινητών και ακινήτων με γονική παροχή, δωρεά ή κληρονομία και η φορολόγησή της με τον νέο ν.3842/2010 1

2 Το δικηγορικό γραφείο «Γ. Βερβενιώτης & Συνεργάτες» Το γραφείο «Γ. Βερβενιώτης & Συνεργάτες» ιδρύθηκε το 1970 από τον Γεώργιο Π. Βερβενιώτη, Δ.Ν., έναν από τους πλέον καταξιωμένους δικηγόρους στον τομέα του κατασκευαστικού δικαίου και της διαιτησίας. Πέραν του κατασκευαστικού δικαίου που αποτελεί βασικό τομέα ενασχόλησής μας, το γραφείο μας έχει αναπτύξει σημαντική δραστηριότητα και σε άλλους τομείς του αστικού δικαίου (οικογενειακό και κληρονομικό δίκαιο, δίκαιο μισθώσεων κλπ), καθώς και στο εμπορικό και εταιρικό δίκαιο και το δίκαιο της ενέργειας. Στόχος μας είναι, μέσω της συνεχούς ενημέρωσής μας και της επιμελούς ενασχόλησης με τις υποθέσεις που αναλαμβάνουμε, να παρέχουμε στους πελάτες μας υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Έχοντες δε οι περισσότεροι σπουδάσει ή και εργαστεί όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό, είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τις ανάγκες των πελατών μας από το εξωτερικό και να εξυπηρετήσουμε με συνέπεια και αποτελεσματικότητα τα συμφέροντά τους. Για την καλύτερη δυνατή εξυπηρέτηση των πελατών μας έχουμε επίσης δημιουργήσει ένα δίκτυο με συνεργαζόμενα γραφεία πανελλαδικά, αλλά και σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες και τις ΗΠΑ. Περισσότερες πληροφορίες για το γραφείο μας μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα μας: G. Verveniotis & Partn 2

3 Λίγα λόγια για το σημείωμά μας Στην ελληνική οικογένεια οι γονείς καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να στηρίξουν τα παιδιά τους οικονομικά και να τους εξασφαλίσουν ένα καλύτερο μέλλον. Η διανομή της περιουσίας από τους γονείς στα παιδιά μπορεί να γίνει τόσο με τους μηχανισμούς που προσφέρει το κληρονομικό δίκαιο (λ.χ. με διαθήκη), αλλά και εν ζωή, με τον θεσμό της γονικής παροχής, με τον οποίο καθίσταται δυνατή η μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων στα παιδιά με ευνοϊκή φορολογική μεταχείριση. Προκειμένου όμως να αποφευχθούν άσκοπες δαπάνες, αλλά και διενέξεις μεταξύ συγγενών, είναι σκόπιμη η εκ μέρους των γονέων έγκαιρη και δίκαιη δρομολόγηση των ζητημάτων αυτών. Κατά το σχεδιασμό αυτό πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφοροι νομικοί παράγοντες και φορολογικά θέματα, αλλά και οι τυπικές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν, οι οποίες μπορεί να αποδειχθούν αρκετά χρονοβόρες. Το δικηγορικό μας γραφείο συνέταξε αυτό το ενημερωτικό σημείωμα με αφορμή την πρόσφατη ψήφιση (Απρίλιος 2010) του νόμου 3842/2010 που επέφερε σημαντικές αλλαγές στη φορολογία απόκτησης ακινήτων και κινητών με γονική παροχή, δωρεά ή κληρονομία, προκειμένου να παράσχει στον Oμογενή, αλλά και σε κάθε άλλον ενδιαφερόμενο, βασική πληροφόρηση για τα θέματα αυτά. Βέβαια δεν είναι δυνατόν να καλύπτει συνολικά και ειδικά όλα τα θέματα και δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να υποκαταστήσει την προσωπική και συγκεκριμένη παροχή συμβουλών από ειδικούς, αφού κάθε περίπτωση έχει τις ιδιαιτερότητές της. ers Ελπίζουμε το σημείωμά μας αυτό να σας φανεί χρήσιμο και να σας βοηθήσει στις επαφές και συναλλαγές σας στην Ελλάδα. Αθήνα, Οκτώβριος 2010 Παναγιώτης Γ. Βερβενιώτης 3

4 4 Ι. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

5 1. Ποιός νόμος προβλέπει το φόρο; Η φορολόγηση περιουσιακών στοιχείων που προήλθαν από κληρονομία, δωρεά και γονική παροχή ρυθμίζεται από τον νόμο 2961/2001, όπως τροποποιήθηκε από τους πρόσφατους νόμους 3815/2010 και 3842/2010. Στο φόρο αυτό υπόκειται κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που αποκτά περιουσία από κάποια από τις αιτίες αυτές. 2. Τι είναι η κληρονομία εξ αδιαθέτου; Με το θάνατο ενός προσώπου το σύνολο της περιουσίας του (ενεργητικό και παθητικό) περιέρχεται στους κληρονόμους του. Ο νόμος καθορίζει τα πρόσωπα και τo μερίδιo καθενός που καλείται στην κληρονομία όταν δεν έχει συνταχθεί διαθήκη (εξ αδιαθέτου κληρονομία). 3. Ποιά μερίδια προβλέπει ο νόμος στην κληρονομία εξ αδιαθέτου; Ο νόμος χωρίζει τους κληρονόμους σε έξι τάξεις: Στην 1η τάξη καλούνται οι κατιόντες του κληρονομουμένου (παιδιά, εγγόνια κλπ), στη 2η οι γονείς και τα αδέλφια του κληρονομουμένου, καθώς και τα παιδιά και τα εγγόνια αδελφών που έχουν προαποβιώσει, στην 3η τάξη καλούνται οι παππούδες και οι γιαγιάδες και από τους κατιόντες τους τα παιδιά και τα εγγόνια τους και στην 4η τάξη καλούνται οι προπαππούδες και οι προγιαγιάδες. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν καλείται στην κληρονομία συγγενής, εφόσον υπάρχει συγγενής προηγούμενης τάξης που καλείται ως κληρονόμος. Ο σύζυγος του κληρονομουμένου που επιζεί καλείται στην κληρονομία ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος σε ποσοστό ¼ της κληρονομιάς όταν συντρέχει με τους κληρονόμους της 1ης τάξης και σε ποσοστό ½ όταν συντρέχει με κληρονόμους των άλλων τάξεων. Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν κληρονόμοι καλείται στην έκτη τάξη ως κληρονόμος το Δημόσιο. 4. Τι είναι η διαθήκη; Ο νόμος παρέχει το δικαίωμα σε κάθε φυσικό πρόσωπο να ορίσει την τύχη της περιουσίας του μετά το θάνατό του με τη σύνταξη διαθήκης, δηλαδή να καθορίσει το ίδιο το πρόσωπο τους κληρονόμους του. Ο ελληνικός νόμος αναγνωρίζει κυρίως τρία είδη διαθήκης: α) την ιδιόγραφη διαθήκη, που γράφεται ολόκληρη με το χέρι του διαθέτη, χρονολογείται και υπογράφεται από αυτόν και φυλάσσεται από τον ίδιο ή από τρίτο, β) τη δημόσια διαθήκη, που συντάσσεται ενώπιον συμβολαιογράφου παρουσία μαρτύρων και γ) τη μυστική διαθήκη, η οποία μπορεί να γραφτεί στο χέρι από το διαθέτη ή και από οποιοδήποτε τρίτο ή ακόμη και να είναι μηχανογραφημένη και η οποία κατατίθεται σε συμβολαιογράφο παρουσία μαρτύρων, με τη δήλωση ότι αυτή είναι η διαθήκη. 5. Τι είναι νόμιμη μοίρα; Ο νόμος προβλέπει ότι ο διαθέτης δεν μπορεί με διάταξη τελευταίας βούλησης (διαθήκη) να παραλείψει συγκεκριμένα πρόσωπα από την κληρονομία (αναγκαίοι κληρονόμοι), τα οποία, λόγω της στενής συγγενικής σχέσης που είχαν με αυτόν, τυγχάνουν ειδικής νομικής προστασίας και καλούνται να τον διαδεχτούν στα περιουσιακά του στοιχεία αναγκαστικά σε κάποιο ποσοστό. Έτσι, στα πλαίσια της αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής, αναγνωρίζεται στους κατιόντες, στους γονείς και στον επιζώντα σύζυγο του κληρονομουμένου το λεγόμενο δικαίωμα της «νόμιμης μοίρας» επί της κληρονομιαίας περιουσίας. Τα πρόσωπα αυτά αποκαλούνται «νόμιμοι μεριδούχοι». Συνεπώς ο διαθέτης, αν δεν υπάρχουν λόγοι αποκλήρωσης στο πρόσωπο των νομίμων μεριδούχων, δεν μπορεί να εγκαταστήσει με την διαθήκη του αποκλειστικά τρίτα πρόσωπα ως κληρονόμους του, καθώς με τον τρόπο αυτό προσβάλλει την νόμιμη μοίρα των αναγκαίων κληρονόμων του. Γι αυτό άλλωστε 5

6 και οι διατάξεις της διαθήκης είναι αυτοδικαίως άκυρες στο μέτρο που προσβάλλουν το δικαίωμα των νόμιμων μεριδούχων. Η νόμιμη μοίρα των αναγκαίων κληρονόμων ισούται με το μισό της εξ αδιαθέτου μερίδας. 6. Πως αποκτάται περιουσία αιτία θανάτου; Περιουσία αιτία θανάτου μπορεί να αποκτηθεί με διάφορους τρόπους όπως λ.χ. με κληρονομία, κληροδοσία, τρόπο, νέμηση, σύμβαση ασφάλισης του κληρονομουμένου κλπ. Δοθέντος ότι το ενημερωτικό αυτό σημείωμα αποσκοπεί σε μια γενική ενημέρωση, δεν είναι εφικτό να περιγράψουμε όλους τους τρόπους απόκτησης περιουσιακών στοιχείων αιτία θανάτου. Για τον λόγο αυτό θα περιοριστούμε να εκθέσουμε τη διαδικασία κτήσης περιουσίας με κληρονομία που είναι και η πιο συνήθης περίπτωση. 7. Ποιο δίκαιο εφαρμόζεται; Σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο στις κληρονομικές υποθέσεις εφαρμοστέο είναι το δίκαιο της ιθαγένειας του κληρονομημένου (άρθρο 28 του Αστικού Κώδικα). Η ίδια αρχή διέπει και άλλες έννομες τάξεις, όπως η γερμανική (άρθρο 25 παρ. 1 EGBGB). Επομένως, σε περίπτωση θανάτου Έλληνα υπηκόου που διαμένει στη Γερμανία εφαρμόζεται ελληνικό κληρονομικό δίκαιο. Σε περίπτωση που το πρόσωπο έχει ελληνική και γερμανική ιθαγένεια (doppelte Staatsbürgerschaft) κατά μεν το άρθρο 31 του Ελληνικού Αστικού Κώδικα εφαρμόζεται το ελληνικό δίκαιο, κατά δε το άρθρο EG 5 Absatz 1 Satz 2 EGBGB εφαρμόζεται το γερμανικό δίκαιο. Είναι προφανές ότι αυτές οι περιπτώσεις (σύγκρουση κανόνων δικαίου) απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή. 8. Πως γίνεται κανείς κληρονόμος; Όπως ήδη αναφέρθηκε κληρονόμος γίνεται κανείς με τον θάνατο ενός φυσικού προσώπου (του κληρονομουμένου). Ειδικά αν στην περιουσία του αποβιώσαντα περιλαμβάνονται ακίνητα, θα πρέπει να συνταχθεί πράξη αποδοχής κληρονομίας ενώπιον συμβολαιογράφου, στον οποίο πρέπει να προσκομιστούν τα ακόλουθα έγγραφα και πιστοποιητικά: ληξιαρχική πράξη θανάτου όταν υπάρχει διαθήκη, επικυρωμένο αντίγραφο της διαθήκης που δημοσιεύτηκε στο αρμόδιο Πρωτοδικείο και πιστοποιητικό από το ίδιο Πρωτοδικείο περί μη δημοσίευσης άλλης ή όταν δεν υπάρχει διαθήκη, πιστοποιητικό του αρμόδιου Πρωτοδικείου ότι δεν έχει δημοσιευτεί διαθήκη πιστοποιητικό πλησιεστέρων συγγενών επίσημο αντίγραφο της δήλωσης φόρου κληρονομιάς Στη συνέχεια, η συμβολαιογραφική αυτή πράξη αποδοχής κληρονομίας πρέπει να μεταγραφεί στο αρμόδιο υποθηκοφυλάκειο ή στο κτηματολόγιο, εφόσον το ακίνητο βρίσκεται σε περιοχή που έχει ενταχθεί στο κτηματολόγιο (βλ. σχ. Σε περίπτωση που καταλείπονται άλλα περιουσιακά στοιχεία θα πρέπει κατά περίπτωση να ακολουθείται η σχετική διαδικασία (π.χ. για μετοχές εισηγμένες στο χρηματιστήριο, μετοχές μη εισηγμένες, εταιρικά μερίδια, πλοία κλπ.). 9. Τι πρέπει να κάνω αν θέλω να αποποιηθώ την κληρονομία; Ο νόμος παρέχει στον κληρονόμο το δικαίωμα να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων μηνών από τότε που έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της. Αν ο κληρονομούμενος είχε την τελευταία κατοικία του στο εξωτερικό η προθεσμία αυτή ανέρχεται σε ένα έτος. Η αποποίηση γίνεται με δήλωση στο γραμματέα του δικαστηρίου της κληρονομίας. Τόσο η αποδοχή όσο και η αποποίηση της κληρονομιάς είναι αμετάκλητες. 6

7 10. Τι είναι δωρεά; Σύμφωνα με το νόμο δωρεά είναι κάθε παροχή ενός περιουσιακού αντικειμένου που γίνεται χωρίς αντάλλαγμα. 11. Τι είναι γονική παροχή; Γονική παροχή είναι η δωρεά που πραγματοποιείται από οποιονδήποτε γονέα στο τέκνο του είτε για τη δημιουργία ή τη διατήρηση οικονομικής ή οικογενειακής αυτοτέλειας είτε για την έναρξη ή την εξακολούθηση επαγγέλματος, μέχρι το ποσό που δεν υπερβαίνει το μέτρο το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις. 12. Πώς γίνεται η δωρεά ή η γονική παροχή; 1) Σε κάθε γονική παροχή / δωρεά συντάσσεται και υποβάλλεται στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. (Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία) η σχετική δήλωση. 2 Σε περίπτωση γονικής παροχής/ δωρεάς ακινήτων πρέπει να συνταχθεί και συμβολαιογραφική πράξη. Στον συμβολαιογράφο προσκομίζονται: α) Σε περίπτωση οικοπέδου: πρόσφατο τοπογραφικό του οικοπέδου με τις προβλεπόμενες από το μηχανικό δηλώσεις των νόμων 1337/1983 ή 651/77. β) Σε περίπτωση διαμερίσματος/κατοικίας: πιστοποιητικό από το δήμο, όπου βρίσκεται το ακίνητο, από το οποίο να προκύπτει ότι για το ακίνητο αυτό δεν οφείλεται Τέλος Ακίνητης Περιουσίας (ΤΑΠ) γ) Φορολογική ενημερότητα για τους συμβαλλομένους. Τη φορολογική ενημερότητα μπορεί να ζητήσει και ο συμβολαιογράφος απευθείας από το Υπουργείο Οικονομίας. δ) Σε περίπτωση που κάποιος από τους συμβαλλόμενους έχει συγκεκριμένη ιδιότητα (λ.χ. διαχειριστής ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας ή εταιρείας περιορισμένης ευθύνης ή μέλος διοικητικού συμβουλίου ανώνυμης εταιρείας) απαιτείται ασφαλιστική ενημερότητα. ε) Αν το ακίνητο που παρέχεται/δωρίζεται προέρχεται από κληρονομία ή γονική παροχή (και ο θάνατος ή η γονική παροχή έχουν λάβει χώρα μετά την ) πιστοποιητικό ότι το ακίνητο έχει συμπεριληφθεί στην δήλωση φόρου κληρονομίας/γονικής παροχής και έχει εξοφληθεί ο αναλογούν φόρος. στ) Εάν το ακίνητο βρίσκεται σε περιοχή που έχει ενταχθεί στο κτηματολόγιο, πρέπει να προσκομιστούν και να προσαρτηθούν στο συμβόλαιο κτηματογραφικά αποσπάσματα. ζ) Εάν το ακίνητο βρίσκεται σε περιοχή υπό ένταξη στο σχέδιο πόλης, απαιτείται περαιτέρω να προσκομιστεί αντίγραφο της δήλωσης ιδιοκτησίας που έχει υποβληθεί στον οικείο δήμο κατά τη διαδικασία της ένταξης στο σχέδιο πόλης. η) Τέλος, κατά περίπτωση και ανάλογα με το είδος του ακινήτου, μπορεί να ζητηθούν και άλλα δικαιολογητικά, όπως λ.χ. άδεια οικοδομής, βεβαίωση από το Δασαρχείο κλπ. 3) Στη μεταβίβαση μετοχών δεν απαιτείται να συνταχθεί συμβολαιογραφική πράξη, αλλά αρκεί ιδιωτικό συμφωνητικό γονικής παροχής /δωρεάς των μετοχών, το οποίο πρέπει να προσκομιστεί στην Εφορία κατά την υποβολή της δήλωσης φόρου γονικής παροχής/δωρεάς. 7

8 8 ΙΙ. ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ

9 ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 13. Ποιά περιουσιακά στοιχεία φορολογούνται; Αντικείμενο του φόρου είναι η ευρισκόμενη στην Ελλάδα περιουσία οιασδήποτε φύσεως, δηλαδή ακίνητη (οικόπεδα, σπίτια, διαμερίσματα κ.ο.κ.) και κινητή (χρηματικά ποσά, απαιτήσεις, μετοχές, εταιρικά μερίδια κλπ), καθώς και η κείμενη στην αλλοδαπή περιουσία. Επισημαίνεται ότι με το νέο νόμο 3842/2010 καταργήθηκε η απαλλαγή από τον φόρο επί της κινητής περιουσίας που βρισκόταν στην αλλοδαπή Έλληνα υπηκόου που ήταν εγκατεστημένος σε αυτή για δέκα τουλάχιστον χρόνια. 14. Ποιος είναι υπόχρεος σε φόρο; Ο νομοθέτης κατονομάζει τον υπόχρεο στο φόρο στο άρθρο 5 του νόμου 2961/2001, όπου προβλέπει ότι υπόχρεος σε φόρο είναι ο δικαιούχος της κτήσης, δηλαδή ο κληρονόμος, σε περίπτωση δε περισσότερων δικαιούχων ο καθένας ανάλογα με την περιουσία που αποκτά. Ο φόρος κληρονομίας επιβάλλεται ανεξάρτητα από την τήρηση των τυπικών διαδικασιών για την αποδοχή κληρονομίας (λ.χ. από τη σύνταξη πράξης αποδοχής κληρονομίας ακινήτου). 15. Πότε γεννάται η φορολογική μου υποχρέωση; Ο χρόνος γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης είναι ο χρόνος του θανάτου του κληρονομουμένου. Σημειώνεται ότι σε υποθέσεις κληρονομίας, δωρεών και γονικών παροχών στις οποίες η φορολογική υποχρέωση έχει γεννηθεί μέχρι τις 31/12/1994 έχει παραγραφεί το δικαίωμα του Δημοσίου για είσπραξη φόρου. 16. Υπάρχουν εξαιρέσεις; Ναι! Ο χρόνος γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης μετατίθεται σε μερικές περιπτώσεις από το νόμο σε άλλο (μεταγενέστερο) χρονικό σημείο. Ενδεικτικά αναφέρουμε τις ακόλουθες περιπτώσεις: όταν η κληρονομία εξαρτάται από την πλήρωση αίρεσης ή την λήξη προθεσμίας, η φορολογική υποχρέωση γεννάται με την πλήρωση της αίρεσης ή την λήξη της προθεσμίας. όταν περιεχόμενο της κληρονομιάς είναι η ψιλή κυριότητα, η φορολογική υποχρέωση γεννάται όταν αυτή συνενώνεται με την επικαρπία, δηλαδή όταν ο κληρονόμος αποκτά και την επικαρπία. 17. Υπάρχει κι άλλος τρόπος μετάθεσης; Ο χρόνος γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης μπορεί να μετατεθεί και με απόφαση του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ. κατόπιν αίτησης του υπόχρεου. Η σχετική αίτηση πρέπει να υποβληθεί πριν την λήξη του λόγου μετάθεσης και εντός πενταετίας που αρχίζει από την λήξη προθεσμίας για την υποβολή δήλωσης (βλέπε πιο κάτω υπό 21). Η δυνατότητα αυτή παρέχεται αν λ.χ. τα αντικείμενα κτήσης έχουν καταστεί επίδικα (δηλαδή έχουν αμφισβητηθεί ενώπιον δικαστηρίου από τρίτους) ή είναι δεσμευμένα στην αλλοδαπή και εφόσον στις περιπτώσεις αυτές ο υπόχρεος σε φόρο δεν βρίσκεται στη νομή του πράγματος. Σημειώνεται ότι με το νέο νόμο 3842/2010 καταργήθηκε η δυνατότητα μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης με απόφαση του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ. στις περιπτώσεις όπου ο υπόχρεος σε φόρο, κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου, διέμενε μόνιμα στην αλλοδαπή. 18. Πώς προσδιορίζεται η αξία των περιουσιακών στοιχείων; Δοθέντος ότι δεν είναι εφικτό να παρουσιάσουμε όλες τις διατάξεις για τον προσδιορισμό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων για τα οποία υπάρχει φορολογική υποχρέωση (λόγω του όγκου και του περίπλοκου των διατάξεων πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να συμβουλευτείτε ειδικούς) περιοριζόμαστε να σας εκθέσουμε ορισμένα μόνο παραδείγματα από διάφορες κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων: 9

10 Για τον προσδιορισμό της φορολογητέας αξίας των ακινήτων λαμβάνεται υπόψη η αντικειμενική αξία τους, η οποία προσδιορίζεται από το Υπουργείο Οικονομικών με βάση διάφορα κριτήρια όπως π.χ. η τοποθεσία, το εμβαδόν και η παλαιότητα. Η ιστοσελίδα του Υπουργείου Οικονομικών παρέχει πρόσβαση στους πίνακες αντικειμενικών αξιών, σε κάθε όμως περίπτωση συστήνεται στους ενδιαφερομένους να συμβουλευτούν ειδικούς και ιδίως συμβολαιογράφους που διαθέτουν ειδικό λογισμικό υπολογισμού αξιών. Σε αρκετές περιοχές της χώρας, που δεν έχουν ακόμη ενταχθεί στο αντικειμενικό σύστημα προσδιορισμού αξιών, ισχύουν οι συγκριτικές αξίες, τις οποίες προσδιορίζει η εφορία βάσει στοιχείων που έχει στη διάθεσή της για μεταβιβάσεις περιουσιακών στοιχείων στην ίδια περιοχή. Για απαιτήσεις που έχουν ως αντικείμενο χρηματικά ποσά, λαμβάνονται υπόψη τα ποσά αυτά με τους τόκους που οφείλονται κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου. Για εισηγμένες στο χρηματιστήριο μετοχές, ομολογίες, ιδρυτικούς και λοιπούς γενικά τίτλους των εμπορικών εταιρειών, δημόσια χρεόγραφα ή άλλες τέτοιας φύσης αξίες, ως αξία αυτών λαμβάνεται η αξία της προηγούμενης ημέρας του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης. Για τον προσδιορισμό της αξίας μη εισηγμένων στο χρηματιστήριο μετοχών λαμβάνονται υπόψη και συνεκτιμώνται πράξεις μεταβίβασης μετοχών της επιχείρησης μέσα στο τελευταίο πριν από το θάνατο του κληρονομουμένου εξάμηνο, καθώς επίσης και η εσωτερική αξία τους που βρίσκεται με διαίρεση της καθαρής θέσης της επιχείρησης δια του αριθμού των μετοχών. Ο προσδιορισμός της αξίας των κινητών γίνεται με κάθε αποδεικτικό στοιχείο. 19. Πώς υπολογίζεται ο φόρος; Ανάλογα με την αξία των αντικειμένων και τη συγγενική σχέση του κληρονόμου προς τον κληρονομούμενο (βλέπε υπό αρ. 2 και 3) κατατάσσεται ο υπόχρεος σε μια από τις κάτω κατηγορίες και φορολογείται ως εξής: ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Α ο σύζυγος του κληρονομουμένου το πρόσωπο που είχε συνάψει σύμφωνο συμβίωσης με τον κληρονομούμενο κατά τις διατάξεις του ν. 3719/2008 και το οποίο λύθηκε με το θάνατο αυτού, εφόσον η συμβίωση είχε διάρκεια τουλάχιστον δύο ετών οι κατιόντες πρώτου βαθμού (τέκνα από νόμιμο γάμο, τέκνα χωρίς γάμο έναντι της μητέρας, αναγνωρισθέντα εκούσια ή δικαστικά έναντι του πατέρα, νομιμοποιηθέντα με επιγενόμενο γάμο ή δικαστικά έναντι και των δύο γονέων) οι κατιόντες εξ αίματος δεύτερου βαθμού (εγγόνια) οι ανιόντες εξ αίματος πρώτου βαθμού (γονείς) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β οι κατιόντες τρίτου και επόμενων βαθμών (δισέγγονα) οι ανιόντες δεύτερου και επόμενων βαθμών (παππούς, γιαγιά κλπ.) εκούσια ή δικαστικά αναγνωρισθέντα τέκνα έναντι των ανιόντων του πατέρα που τα αναγνώρισε κατιόντες του αναγνωρισθέντος έναντι του αναγνωρίσαντος και των ανιόντων αυτού οι αδελφοί (αμφιθαλείς ή ετεροθαλείς), οι συγγενείς εξ αίματος τρίτου βαθμού εκ πλαγίου οι πατριοί και οι μητριές, τα τέκνα από προηγούμενο γάμο του συζύγου, τα τέκνα εξ αγχιστείας (γαμπροί-νύφες) και οι ανιόντες εξ αγχιστείας (πεθεροί-πεθερές). ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ οποιοσδήποτε άλλος εξ αίματος ή εξ αγχιστείας συγγενής του κληρονομουμένου ή εξωτικός (δηλαδή πρόσωπο που δεν συνδέεται με συγγένεια με τον κληρονομούμενο). 10

11 KΑΤΗΓΟΡΙΑ Α Κλιμάκια Συντελεστής κλιμακίου (%) Φόρος κλιμακίου Φορολογητέα περιουσία Φόρος που αναλογεί Υπερβάλλον 10 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Β Κλιμάκια Συντελεστής κλιμακίου (%) Φόρος κλιμακίου Φορολογητέα περιουσία Φόρος που αναλογεί Υπερβάλλον 20 ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ Γ Κλιμάκια Συντελεστής κλιμακίου (%) Φόρος κλιμακίου Φορολογητέα περιουσία Φόρος που αναλογεί Υπερβάλλον 40 11

12 20. Πότε πρέπει να υποβάλω την δήλωση φόρου κληρονομίας; Οι προθεσμίες για την υποβολή της φορολογικής δήλωσης είναι έξι (6) μήνες, αν ο κληρονομούμενος απεβίωσε στην ημεδαπή ένα (1) έτος, αν ο κληρονομούμενος απεβίωσε στην αλλοδαπή ή αν ο κληρονόμος ή ο κληροδόχος διέμενε στην αλλοδαπή κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου. Στις περιπτώσεις αυτές, αν ο κληρονόμος ή ο κληροδόχος πάρει στην κατοχή του τα κληρονομιαία αντικείμενα μέσα στους πρώτους έξι (6) μήνες της ετήσιας προθεσμίας, η προθεσμία του έτους μειώνεται σε έξι (6) μήνες από την κατάληψη των περιουσιακών αυτών στοιχείων. 22. Πού υποβάλλω την φορολογική μου δήλωση; Αρμόδιος για την παραλαβή της δήλωσης είναι: ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. της κατοικίας του κληρονομουμένου. αν ο κληρονομούμενος είχε την κατοικία του στην αλλοδαπή και απεβίωσε στην Ελλάδα, αρμόδιος προϊστάμενος δημόσιας οικονομικής υπηρεσίας είναι εκείνος, στη χωρική αρμοδιότητα του οποίου απεβίωσε ο κληρονομούμενος αν ο κληρονομούμενος δεν κατοικούσε ούτε απεβίωσε στην Ελλάδα, αρμόδιος είναι ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού. 21. Πότε αρχίζει η προθεσμία; Η προθεσμία για την υποβολή δήλωσης αρχίζει: από το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου, για τους εξ αδιαθέτου κληρονόμους από τη δημοσίευση της διαθήκης, για τους εκ διαθήκης κληρονόμους ή κληροδόχους, από το χρόνο που ορίζεται από το νόμο σε περίπτωση μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης (βλέπε υπ αρ. 16 και 17 ), από τη δημοσίευση στον τύπο της τελεσίδικης απόφασης που κηρύσσει την αφάνεια, σε περίπτωση αφάνειας από το χρόνο που έλαβαν γνώση του διορισμού τους οι νόμιμοι αντιπρόσωποι, οι κηδεμόνες κληρονομίας, οι εκτελεστές διαθήκης και οι σύνδικοι πτωχεύσεων, από την αναγνώρισή τους οι κληρονόμοι, σε περίπτωση σχολάζουσας κληρονομίας, από το θάνατο του υπόχρεου σε δήλωση, αν αυτός δεν υπέβαλε δήλωση. Οι προθεσμίες αυτές μπορούν να παραταθούν, αν υπάρχει σπουδαίος λόγος, κατόπιν αίτησης του ενδιαφερομένου και με απόφαση του προϊσταμένου της Δ.Ο.Υ. μέχρι 3 μήνες. 12

13 ΙΙΙ. ΦΟΡΟΛΟΓΗΣΗ ΔΩΡΕΩΝ ΚΑΙ ΓΟΝΙΚΩΝ ΠΑΡΟΧΩΝ 13

14 23. Ποια περιουσιακά στοιχεία φορολογούνται; Σε φόρο υποβάλλεται η κείμενη στην Ελλάδα οποιασδήποτε φύσης περιουσία που δωρίζεται η κείμενη στην αλλοδαπή κινητή περιουσία Έλληνα υπηκόου που δωρίζεται η κείμενη στην αλλοδαπή κινητή γενικά περιουσία αλλοδαπού υπηκόου, που δωρίζεται σε ημεδαπό ή αλλοδαπό, ο οποίος έχει την κατοικία του στην Ελλάδα 24. Ποιος είναι υπόχρεος σε φόρο; Υπόχρεος σε φόρο είναι ο δωρεοδόχος (αυτός που αποκτά το περιουσιακό στοιχείο). 25. Πότε γεννάται η φορολογική μου υποχρέωση; Στις περιπτώσεις δωρεών και γονικών παροχών ακινήτων η φορολογική υποχρέωση γεννάται κατά το χρόνο της σύνταξης του συμβολαιογραφικού εγγράφου της δωρεάς ή της γονικής παροχής. Σε περίπτωση μεταβίβασης κινητών, αν η παράδοση του αντικειμένου της δωρεάς ή της γονικής παροχής έγινε χωρίς να συνταχθεί συμβόλαιο ή αν το συμβόλαιο συντάχθηκε μετά την παράδοση του αντικειμένου της δωρεάς ή της γονικής παροχής, η φορολογική υποχρέωση γεννάται κατά το χρόνο της παράδοσης. Σε περίπτωση δωρεάς αιτία θανάτου η φορολογική υποχρέωση γεννάται κατά το χρόνο θανάτου του δωρητή, εφόσον δεν υπάρχει κάποια άλλη αναβλητική αίρεση. 26. Πώς προσδιορίζεται η αξία των αντικειμένων; Εφαρμόζονται τα ίδια κριτήρια όπως και στην κτήση από κληρονομία. (βλ. σχ. ανωτέρω υπό 18). 25. Πώς υπολογίζεται ο φόρος; Ισχύουν οι κατηγορίες και συντελεστές που αναφέρθηκαν ανωτέρω για την κληρονομιά (βλ. σχ. ανωτέρω υπό 19). 27. Πότε πρέπει να υποβάλλω την φορολογική δήλωση; Στην περίπτωση δωρεάς ή γονικής παροχής ακινήτων πρέπει να υποβληθεί σχετική φορολογική δήλωση, ανεξαρτήτως από το αν προκύπτει ή όχι οφειλόμενος φόρος. Η δήλωση υποβάλλεται: πριν από τη σύνταξη του συμβολαιογραφικού εγγράφου της δωρεάς ή της γονικής παροχής αν δεν έγινε αμέσως αποδεκτή η δωρεά ή γονική παροχή, η δήλωση υποβάλλεται πριν την κατάρτιση του συμβολαίου αποδοχής Στην περίπτωση δωρεάς ή γονικής παροχής χωρίς συμβολαιογραφικό έγγραφο ή έγγραφο που συντάχθηκε στην αλλοδαπή αλλά όχι ενώπιον Ελληνικής Προξενικής Αρχής: η δήλωση υποβάλλεται μέσα σε έξι μήνες από την παράδοση του σχετικού αντικειμένου στο δωρεοδόχο Σε περίπτωση δωρεάς αιτία θανάτου και ασφάλειας: η δήλωση υποβάλλεται μέσα σε έξι μήνες από το θάνατο του δωρητή ή του ασφαλισμένου αντίστοιχα 14

15 Στις περιπτώσεις μετάθεσης του χρόνου γένεσης της φορολογικής υποχρέωσης: η δήλωση υποβάλλεται σε έξι μήνες από τη γένεση της υποχρέωσης 28. Πού υποβάλλω την δήλωσή μου; Αρμόδιος για την παραλαβή της δήλωσης είναι: ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. της περιφέρειας της κατοικίας του δωρητή ή του γονέα. ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. του τόπου κατάρτισης του συμβολαίου, αν η επίδοση της δήλωσης στον προϊστάμενο της αρμόδιας αρχής είναι προδήλως δυσχερής λόγω του ότι η έδρα αυτού βρίσκεται σε πόλη άλλη του τόπου κατάρτισης του συμβολαίου (λ.χ. όταν γίνεται στην Αθήνα δωρεά ενός ακινήτου που βρίσκεται στην Ξάνθη). ο προϊστάμενος της Δ.Ο.Υ. Κατοίκων Εξωτερικού αν ο δωρητής ή γονέας κατοικεί στην αλλοδαπή ο οικείος Πρόξενος (της Ελληνικής Προξενικής Αρχής στην αλλοδαπή) αν το συμβολαιογραφικό έγγραφο καταρτίζεται στην αλλοδαπή IV. ΚΑΤΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΥ Σύμφωνα με την ισχύουσα σήμερα νομοθεσία ο φόρος που προκύπτει σε κάθε περίπτωση (δηλαδή είτε πρόκειται για κληρονομιά είτε πρόκειται για δωρεά ή γονική παροχή) μπορεί να καταβληθεί εφάπαξ (δηλαδή στο σύνολό του), οπότε παρέχεται και έκπτωση 5%, ή σε 12 ισόποσες διμηνιαίες δόσεις. 15

16 G. Verveniotis & Partners Γ. ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΔΙΚΗΓΟΡΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ ΒΑΛΑΩΡΙΤΟΥ 9, ΑΘΗΝΑ 10671, ΕΛΛΑΔΑ Τηλ.: Φαξ: Web: www. verveniotis.com Εφόσον επιθυμείτε επιπλέον πληροφορίες ή νομικές συμβουλές αναφορικά με κάποιο από τα ζητήματα που θίγονται στο παρόν ενημερωτικό σημείωμα παρακαλώ επικοινωνήστε μαζί μας στο ή τηλεφωνικά στο τηλέφωνο Το περιεχόμενο του παρόντος ενημερωτικού σημειώματος είναι αποκλειστικά ενημερωτικό και δεν συνιστά παροχή νομικών συμβουλών. Πριν προβείτε σε οποιεσδήποτε ενέργειες είναι απαραίτητο να συμβουλευθείτε ειδικούς. 16 Γ. Βερβενιώτης & Συνεργάτες. Η περαιτέρω χρήση ή αναπαραγωγή του περιεχομένου του παρόντος ενημερωτικού σημειώματος απαιτεί την προηγούμενη έγγραφη συναίνεσή μας.