Παραδείγματα καλών πρακτικών και μελλοντικές προκλήσεις

Transcript

1 Πολιτικές προώθησης Θέρμανσης & Ψύξης από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας: Παραδείγματα καλών πρακτικών και μελλοντικές προκλήσεις Συγγραφείς: Austrian Energy Agency: Nina Pickl, Johannes Schmidl, Lorenz Strimitzer Τα τελευταία χρόνια στην Ευρώπη έχει θεσπιστεί πλήθος πολιτικών για τη στήριξη της υψηλότερης διείσδυσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) για θέρμανση & ψύξη. Βάσει έρευνας που διεξήχθη στις χώρες που συμμετέχουν στο έργο RES H/C SPREAD, αναγνωρίστηκαν και αναλύθηκαν παραδείγματα καλών πρακτικών που σχετίζονται με εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων και στρατηγικών για την προώθηση θέρμανσης & ψύξης από ΑΠΕ. Συνολικά συλλέχθηκαν 36 παραδείγματα καλών πρακτικών, εκ των οποίων τα 32 αφορούν παραδείγματα σε Αυστρία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία και Ισπανία, ενώ τα υπόλοιπα 4 αφορούν τη Γερμανία, την Ολλανδία, τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Σημαντικά κριτήρια για την επιλογή αυτών των παραδειγμάτων, ήταν πρώτον η δυνατότητα μεταφοράς της αποκτηθείσας εμπειρίας και δεύτερον να αφορούν πρακτικές που έχουν δοκιμαστεί στην αγορά. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε σε παραδείγματα που αφορούν τη στήριξη της θέρμανσης & ψύξης από ΑΠΕ μέσω καινοτόμων οικονομικών μέτρων στήριξης. Εκτός από μέτρα οικονομικής στήριξης, τα παραδείγματα καλών πρακτικών αφορούν και μέτρα που σχετίζονται με επιχορήγηση επενδύσεων, προγράμματα εκπαίδευσης, καμπάνιες ενημέρωσης κ.α. 1

2 Σύνοψη πολιτικών στήριξης ανά χώρα Η ύπαρξη ενός πλαισίου πολιτικών στήριξης έχει αποδειχθεί ότι είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη της αγοράς καινοτόμων τεχνολογιών. Σε όλες τις χώρες στις οποίες πραγματοποιήθηκε η έρευνα υπάρχουν διαθέσιμα μέτρα στήριξης, τα οποία βέβαια ενδέχεται να διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα. Το μέτρο της οικονομικής υποστήριξης επενδύσεων είναι γενικά διαθέσιμο τόσο σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, όσο και σε εθνικό και/ή σε τοπικό επίπεδο. Στην Αυστρία έχουν σημειωθεί θετικές εξελίξεις στη θέρμανση από ΑΠΕ, τόσο στην τηλεθέρμανση όσο και στα κτίρια. Οι θετικές αυτές εξελίξεις οφείλονται βασικά στα μέτρα στήριξης που υπάρχουν για τη θέρμανση από ΑΠΕ, καθώς επίσης και στις υψηλές τιμές του πετρελαίου που οδηγούν σε υψηλότερες επενδύσεις ΑΠΕ για θέρμανση. Τα βασικότερα μέτρα στήριξης είναι αρμοδιότητα των περιφερειακών αυστριακών κυβερνήσεων. Πιο συγκεκριμένα, η ανάπτυξη νομοθεσίας και μέτρων στήριξης για τον κτιριακό τομέα αποτελεί στο μεγαλύτερο μέρος αρμοδιότητα των περιφερειακών κυβερνήσεων. Αντιθέτως, τα μέτρα στήριξης στη βιομηχανία και στον τριτογενή τομέα διαχειρίζονται σε ομοσπονδιακό επίπεδο μέσω του προγράμματος Environmental Aid Act. Στη Βουλγαρία δεν υφίσταται πολύ ισχυρό πλαίσιο μέτρων στήριξης. Ωστόσο, παρατηρείται σημαντική αύξηση σε εγκαταστάσεις που αφορούν θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ. Στο εθνικό Σχέδιο Δράσης ΑΠΕ τονίζεται η ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση των πολιτικών μέτρων στήριξης που αφορούν θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ, καθώς οι σχετικές πηγές ενέργειας έχουν το υψηλότερο οικονομικό δυναμικό συνεισφοράς στην επίτευξη των εθνικών στόχων για τις ΑΠΕ. Στην παρούσα φάση, η προώθηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών για θέρμανση και ψύξη επιτυγχάνεται μέσω φοροαπαλλαγών σε φόρους ιδιοκτησίας για ιδιοκτήτες κτιρίων, μέσω χαμηλότοκων δανείων με οικονομική εγγύηση από το Ταμείο Ενεργειακής Απόδοσης και Ανανεώσιμων Πηγών και τέλος μέσω επιδοτήσεων από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά ταμεία και ταμεία Συνοχής. 2

3 Στην Ελλάδα η υποστήριξη της χρήσης ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη επιτυγχάνεται είτε με μέτρα φοροαπαλλαγής είτε με επιδοτήσεις κεφαλαίου, μέσω συγκεκριμένων προγραμμάτων. Το μέτρο της φοροαπαλλαγής δίνεται σε περιπτώσεις εγκατάστασης λεβήτων ΑΠΕ. Υπάρχουν επίσης αρκετά εθνικά προγράμματα όπου πρωταρχικός στόχος είναι η προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας μέσω της χρήσης ΑΠΕ σε δημόσια ή ιδιωτικά κτίρια, καθώς επίσης και η χρηματοδότηση δραστηριοτήτων στον τομέα της έρευνας & τεχνολογίας. Ένα παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «Εξοικονομώ», το οποίο στηρίζει δράσεις που αφορούν τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων μέσω χορήγησης χαμηλότοκων δανείων και επιδοτήσεων για εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ. Στην Ιταλία, το βασικό μέτρο που είναι ενεργό στην παρούσα φάση και αφορά την υποστήριξη έργων μικρής κλίμακας τόσο για ενεργειακή αποδοτικότητα όσο και για παραγωγή θερμότητας από ΑΠΕ, είναι το Προεδρικό Διάταγμα της 28 ης Δεκεμβρίου 2012 (που αποκαλείται «Πλαίσιο στήριξης για Θέρμανση & Ψύξη από ΑΠΕ» ή στα Ιταλικά Conto Termico, και το οποίο εφάρμοσε το Νομοθετικό Διάταγμα Νο 28 της 28 ης Μαρτίου 2011). Ένα άλλο πρόσφατο και σημαντικό διάταγμα (102/2014) αφορά μία σειρά μέτρων που θα στηρίξουν την ανάπτυξη των κτιρίων με σχεδόν μηδενική κατανάλωση ενέργειας μέσω της χρήσης ΑΠΕ, την ανακαίνιση δημοσίων κτιρίων και τέλος τη στήριξη της ανάπτυξης δικτύων τηλεθέρμανσης μέσω της εξασφάλισης κεφαλαίων για επενδύσεις. Η Λετονία έχει θέσει έναν από τους υψηλότερους στόχους στην Ευρώπη για διείσδυση ΑΠΕ μέχρι το 2020, που ανέρχεται σε 40%. Με δεδομένο ότι η τηλεθέρμανση διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στη χώρα, υφίστανται πολλά άμεσα και έμμεσα μέτρα και επιδοτήσεις που υποστηρίζουν τη χρήση ΑΠΕ στα δίκτυα τηλεθέρμανσης. Στην παρούσα φάση υπάρχουν δύο βασικά μέτρα για τη προώθηση των συστημάτων ΑΠΕ. Το πρώτο αφορά ένα πλαίσιο πιστοποίησης εγκαταστατών συστημάτων ΑΠΕ και το δεύτερο την υποχρεωτική χρήση συστημάτων ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη σε νέα κτίρια ή κτίρια που υπόκεινται σε ανακαίνιση. Σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο δεν προβλέπονται μέτρα στήριξης για την τηλεθέρμανση. Στην Ισπανία δεν υπάρχουν διαθέσιμες επιδοτήσεις, αλλά έχουν δρομολογηθεί άλλου τύπου μέτρων στήριξης (π.χ. χαμηλότοκα δάνεια, συγκεκριμένα προγράμματα χρηματοδότησης κα.) για θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ. Επιπλέον υπάρχουν κάποια γενικότερα μέτρα που αφορούν θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ, όπως είναι το σχέδιο για την Έρευνα & Ανάπτυξη, καθώς και ο οικοδομικός κανονισμός. 3

4 Μελλοντικές προκλήσεις και δυνατότητες βελτίωσης Όλα τα παραδείγματα καλών πρακτικών που αναλύθηκαν αποδεικνύουν ότι η ύπαρξη πλαισίου μέτρων στήριξης είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη της αγοράς προς καινοτόμες τεχνολογίες θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ. Για την επιτυχή εφαρμογή μίας νέας τεχνολογίας που θα επιτρέψει τη μέγιστη ανάπτυξη του τομέα θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ, είναι απαραίτητο, να υπάρχει ένα φιλόδοξο μείγμα από πολιτικές και μέτρα στήριξης, το οποίο να συνδυάζει οικονομικά κίνητρα με κανονιστικές πράξεις καθώς και με επιπρόσθετα μέτρα όπως είναι προγράμματα εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ανάπτυξης της έρευνας & τεχνολογίας. Τα προγράμματα και τα μέτρα πρέπει να είναι εναρμονισμένα με την εθνική στρατηγική Ένα θέμα το οποίο αναδείχθηκε μέσα από τα παραδείγματα καλών πρακτικών, είναι ότι η επίδραση των τοπικών ή εθνικών προγραμμάτων, μπορεί να αυξηθεί κατά πολύ, όταν αυτά εντάσσονται σε υπάρχουσες στρατηγικές πολιτικές για την ενέργεια και το κλίμα. Σε αυτή την περίπτωση, τα διαφορετικά μέτρα στήριξης μπορούν εύκολα να αλληλοϋποστηριχτούν και να έχουν σαφήνεια στόχου και οράματος από την αντίστοιχη στρατηγική. Ως αποτέλεσμα, αυτά τα προγράμματα θα έχουν ισχυρή υποστήριξη από την κυβέρνηση. Επιπλέον, η ανάλυση δείχνει ότι προκειμένου να διασφαλιστεί η ποιότητα, είναι απαραίτητες οι συχνές αναθεωρήσεις και η συνεχής αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους. Οι υπάρχουσες στρατηγικές για την ενέργεια και το κλίμα, καθώς και τα Εθνικά Σχέδια Δράσης θα πρέπει να περιέχουν ξεκάθαρους στόχους ενεργειακής απόδοσης, να σχεδιάζουν πώς θα επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι μέσω συγκεκριμένων μέτρων καθώς επίσης και να ορίζουν τις αρμοδιότητες που θα έχουν τα διάφορα εμπλεκόμενα μέρη. Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διαφόρων μέτρων και προγραμμάτων θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει, σε συχνή βάση, το βαθμό συμμετοχής στην επίτευξη των στόχων. Η στρατηγική θα πρέπει να στοχεύει στην ανάπτυξη ενός σταθερού και προβλέψιμου πλαισίου στήριξης Οι επενδύσεις στον τομέα θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ εξαρτώνται από την ύπαρξη ενός σταθερού και προβλέψιμου πλαισίου στήριξης. Η αβεβαιότητα αυξάνει το ρίσκο και κατά συνέπεια το κόστος αυτών των επενδύσεων, των οποίων οι αποδόσεις θα πρέπει να είναι εμπορικά ανταγωνιστικές, με αντίστοιχες επενδύσεις σε τεχνολογίες που αφορούν ενεργειακά ορυκτούς πόρους. Οικονομικά κίνητρα και δράσεις διάδοσης Συγκρινόμενες με συμβατικές τεχνολογίες, οι τεχνολογίες ΑΠΕ, όπως για παράδειγμα τα θερμικά ηλιακά και η γεωθερμία έχουν μικρά διαχειριστικά κόστη, αλλά απαιτούν υψηλό αρχικό κόστος επένδυσης. Για το λόγο αυτό, η ύπαρξη οικονομικών μέτρων είναι καθοριστικής σημασίας για τις επενδύσεις που αφορούν θέρμανση και ψύξη από ΑΠΕ. Για να ξεπεράσουν αυτό το εμπόδιο, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα πρέπει να 4

5 παρέχουν οικονομικά κίνητρα για την υποστήριξη της χρήσης ΑΠΕ στη θέρμανση και ψύξη. Επιπρόσθετα, τα παραδείγματα καλών πρακτικών που συλλέχθηκαν, οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι η επιχορήγηση επενδύσεων και οι δράσεις διάδοσης θεωρούνται επίσης πολύ σημαντικά μέτρα για τη στήριξη νέων τεχνολογιών ΑΠΕ. Τα οικονομικά κίνητρα και οι δράσεις διάδοσης δεν μπορούν να αποδώσουν από μόνα τους αν τα μέτρα δεν είναι πειστικά από οικονομικής άποψης Αποτελεσματικά επιχειρηματικά μοντέλα είναι απαραίτητα για το άνοιγμα της αγοράς των νέων τεχνολογιών ΑΠΕ για θέρμανση και ψύξη. Πλήθος νέων προσεγγίσεων έχει αναγνωριστεί όπως για παράδειγμα οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ). Η έλλειψη πληροφόρησης μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο Πέρα από την έλλειψη ενός στιβαρού πλαισίου στήριξης, η έλλειψη πληροφόρησης μπορεί να αποτελέσει και αυτή σημαντικό εμπόδιο στις εφαρμογές θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ. Για το λόγο αυτό, οι καμπάνιες ενημέρωσης και τα προγράμματα στήριξης διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Τα παραδείγματα καλών πρακτικών που αναλύθηκαν έδειξαν ότι σημαντικός παράγοντας επιτυχίας είναι οι εφαρμογές ΑΠΕ να συνοδεύονται από μέτρα ενημέρωσης, όπως για παράδειγμα εκπαίδευση, ειδικές εκδηλώσεις, δυνατότητες συμμετοχής σε δίκτυα κτλ. Απαιτείται η ύπαρξη εξειδικευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης Επιπλέον, η επαρκής κατάρτιση υδραυλικών, εγκαταστατών κτλ. είναι πολύ σημαντική για την επιτυχή εγκατάσταση των τεχνολογιών θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ. Οι εγκαταστάτες είναι συνήθως τα άτομα που έρχονται σε πρώτη επαφή με τους υποψήφιους επενδυτές. Για να επιτύχουν υψηλής ποιότητας εγκαταστάσεις χρειάζονται πληροφόρηση και προγράμματα εκπαίδευσης. Επιπρόσθετα, απαιτούνται γενικά και πρότυπα ποιότητας για τις εφαρμογές των διαφόρων τεχνολογιών, σε κάποιες περιπτώσεις αυτά υπάρχουν ήδη, αλλά δεν έχει δρομολογηθεί πάντοτε διαδικασία διασφάλισης της εφαρμογής τους. Εξειδικευμένα προγράμματα τις τοπικές αρχές Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας επιτυχίας είναι η κινητοποίηση των δήμων και των τοπικών αρχών όσον αφορά τον προγραμματισμό δράσεων ΑΠΕ. Η ανάπτυξη τέτοιων υποδομών είναι βέβαια μία χρονοβόρα διαδικασία. Προκειμένου να επιτευχθεί κάτι τέτοιο είναι απαραίτητο να προβλεφθεί η συμμετοχή των αρμόδιων φορέων στις διαδικασίες ανάπτυξης των τοπικών πολιτικών βιώσιμης ανάπτυξης. 5

6 Μερικά στοιχεία Τεχνολογίες ΑΠΕ που εξετάστηκαν Τα 36 παραδείγματα καλών πρακτικών αναφέρονται σε όλες τις τεχνολογίες ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των θερμικών ηλιακών, της βιομάζας και της γεωθερμίας. Το 40% των υπό ανάλυση παραδειγμάτων απευθύνεται σε όλες τις τεχνολογίες ΑΠΕ, ενώ το 20% αφορά τεχνολογίες υβριδικών συστημάτων, όπως θερμικά ηλιακά σε συνδυασμό με γεωθερμικές αντλίες θερμότητας, καθώς επίσης και τηλεθέρμανση με βιομάζα ή γεωθερμία. Το υπόλοιπο 40% αφορά μία τεχνολογία ΑΠΕ: ηλιακά θερμικά (6 παραδείγματα από 36), βιομάζα (5/36) και γεωθερμία (4/36) Βιομάζα Θερμικά ηλιακά Γεωθερμία Διατομεακές τεχνολογίες (Τηλεθέρμανση κα) Πολλαπλές μορφές ΑΠΕ Τύπος μέτρων Οικονομικά μέτρα (Επιδοτήσεις, φόροι) Προγράμματα/Εκστρατείες ενημέρωσης Θεσμικά μέτρα Επιδεικτικές Δράσεις (Επιχορήγηση έργων) Τα μέτρα και οι πολιτικές που έχουν ήδη εκδοθεί ή σχεδιάζονται για τη στήριξη της ανάπτυξης της θέρμανσης και ψύξης από ΑΠΕ, διαφέρουν μεταξύ τους στα 36 παραδείγματα καλών πρακτικών. Για την ακρίβεια υπάρχουν 9 οικονομικά κίνητρα, 11 προγράμματα και καμπάνιες ενημέρωσης, 1 κανονιστικό πλαίσιο και 16 επιδεικτικές δράσεις/δράσεις διάδοσης. Το περιεχόμενο του παρόντος αποτελεί αποκλειστική ευθύνη των συντακτών. Δεν εκφράζει κατ ανάγκη τη γνώμη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ούτε ο EASME, ούτε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχονται στο παρόν. 6