1. Θέση του τοµέα Ενέργειας στο εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον Ο τοµέας της Ενέργειας, σε διεθνές επίπεδο, αποτελεί ίσως τον περισσότερο «πα

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΕΙ ΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ & ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΡΑΣΕΩΝ ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ, ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΛΟΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ (ΕΥΣΕ ΕΝ/ΚΑ) ΜΟΝΑ Α Α ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΟΜΕΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΕΡΙΟ ΟΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

2 1. Θέση του τοµέα Ενέργειας στο εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον Ο τοµέας της Ενέργειας, σε διεθνές επίπεδο, αποτελεί ίσως τον περισσότερο «παγκοσµιοποιηµένο» τοµέα της Οικονοµίας, µε άµεσες ή έµµεσες επιπτώσεις σε όλους τους τοµείς, καθώς και καθοριστικό παράγοντα για τη χάραξη πολιτικής σε ενεργοβόρους τοµείς (µεταφορές, οικοδοµή, βιοµηχανία), την επίτευξη συγκεκριµένων ρυθµών ανάπτυξης, την έρευνα και τεχνολογία, αλλά και την οικονοµία. Tα θέµατα που συνδέονται µε την ασφάλεια και τη διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασµού έχουν αποκτήσει τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερη σηµασία σε παγκόσµιο επίπεδο, ενώ είναι σαφές ότι οι όποιες αποφάσεις σε πολιτικό επίπεδο σε θέµατα αντιµετώπισης της κλιµατικής αλλαγής επηρεάζουν κυρίως µακροπρόθεσµα αλλά ακόµη και µεσοπρόθεσµα την παγκόσµια ενεργειακή αγορά. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο κύρια κατεύθυνση της νέας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Στρατηγικής, όπως διαµορφώνεται σήµερα, είναι ο «εξευρωπαϊσµός» της ενεργειακής πολιτικής µέσω της αντιµετώπισης σηµαντικών προκλήσεων, όπως : Η Ενεργειακή Ασφάλεια. Οι εισαγωγές της Ε.Ε. αυξάνονται σταθερά, ενώ η παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου µειώνεται συνεχώς. Η Κλιµατική αλλαγή. Οι χαµηλών εκποµπών άνθρακα ενεργειακές πηγές και τεχνολογίες εξελίσσονται µε αργό ρυθµό. Οι Τιµές ενέργειας. Παρουσιάζουν διακυµάνσεις και επηρεάζονται από την οικονοµική αβεβαιότητα, τις τεχνολογικές εξελίξεις και την πολιτική αστάθεια. Οι ιεθνείς εξελίξεις. Οι αναπτυσσόµενες χώρες απορροφούν όλο και µεγαλύτερο ποσοστό των παγκόσµιων αποθεµάτων σε ορυκτά καύσιµα. αλλά και δύο νέων συνιστωσών που αφορούν τις: Οικονοµικές Εξελίξεις. Η χρηµατοοικονοµική κρίση και τα προβλήµατα των ευρωπαϊκών οικονοµιών θέτουν σε κίνδυνο νέες επενδύσεις και τεχνολογικές αγορές, όπου και θα πρέπει να παρακολουθούνται οι επιπτώσεις ώστε να λαµβάνονται έγκαιρα διορθωτικά/αντισταθµιστικά µέτρα. Επενδύσεις σε Υποδοµές. Οι ανάγκες σε νέα δίκτυα, ηλεκτρισµού και φυσικού αερίου, απαιτούν τεράστιες επενδύσεις µε κρίσιµο το ερώτηµα ποιος αναλαµβάνει το κόστος για αυτές. Σε εθνικό επίπεδο, κατά την τελευταία 20ετία, το ενεργειακό σύστηµα εξελίχθηκε σύµφωνα, τόσο µε τα µεγέθη της οικονοµικής ανάπτυξης, όσο και µε τις νέες καταναλωτικές συνήθειες που υιοθετήθηκαν. Παρατηρήθηκε µια τάση για διαρκή αύξηση της ζήτησης ενέργειας σε όλους τους τοµείς κατανάλωσης, η οποία επηρέασε την ανάπτυξη του ενεργειακού συστήµατος. Το υψηλό επίπεδο χρήσης συµβατικών καυσίµων, τόσο για την παραγωγή ηλεκτρισµού όσο και για την κατανάλωση σε όλους ανεξαιρέτως τους τοµείς, αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του ελληνικού ενεργειακού συστήµατος. Η αξιοποίηση του λιγνίτη, αποτέλεσε στρατηγική επιλογή, παρά τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις, καθώς µέχρι σήµερα αποτελεί το βασικό εγχώριο καύσιµο. Το ενεργειακό ισοζύγιο της χώρας κυριαρχείται επίσης, από εισαγόµενους υδρογονάνθρακες, κυρίως πετρελαϊκά προϊόντα και λιγότερο φυσικό αέριο. 2

3 Η µεγάλη εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές καυσίµων και οι µη προβλέψιµες και κυρίως µη ελεγχόµενες µεταβολές στην τιµή τους, επιφέρουν ένα σηµαντικό παράγοντα αβεβαιότητας στο σχεδιασµό ενεργειακών πολιτικών, αλλά και στην ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασµού. Η υιοθέτηση κοινών ευρωπαϊκών πολιτικών στον τοµέα της ενέργειας και κυρίως σε σχέση µε τις απαιτήσεις για περιορισµό των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου έχει ήδη επηρεάσει το εθνικό ενεργειακό σύστηµα. Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια επιτυγχάνεται µια ολοένα και αυξανόµενη διείσδυση των Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας τόσο στην ηλεκτροπαραγωγή, όσο και στην τελική χρήση ενέργειας, ενώ ήδη έχουν εφαρµοστεί µέτρα και πολιτικές για την εξοικονόµηση ενέργειας. Οι προκλήσεις για την εθνική ενεργειακή πολιτική συνάδουν σε πολύ µεγάλο βαθµό µε εκείνες της Ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής και αφορούν: στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού στην αποτελεσµατική αντιµετώπιση των προβληµάτων που προκύπτουν σχετικά µε το περιβάλλον και την αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής, στη προώθηση της βιώσιµης ανάπτυξης και στην προστασία του καταναλωτή, στον εκσυγχρονισµό και τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας της λειτουργίας της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, καθώς και της «ενέργειας» ως πυλώνα της οικονοµικής ανάπτυξης της χώρας και της αναβάθµισης της γεωπολιτικής της θέσης. Οι προκλήσεις που έρχεται να αντιµετωπίσει η χώρα για τον καθορισµό της ενεργειακής της πολιτικής είναι ακόµα µεγαλύτερες αν συνυπολογιστούν οι επιπτώσεις της οικονοµικής κρίσης και η αβεβαιότητα των µελλοντικών οικονοµικών συγκυριών. Παράλληλα, πρέπει να συνυπολογιστεί το γεγονός ότι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν συµφωνηθεί δεσµευτικοί στόχοι για τα Κράτη-Μέλη µέχρι το 2020, σε σχέση µε τη διείσδυση των ΑΠΕ, τη µείωση των εκποµπών αερίων θερµοκηπίου και την εξοικονόµηση ενέργειας ενώ, από το 2013 η ηλεκτροπαραγωγή επιβαρύνεται µε το συνολικό κόστος αγοράς των απαραίτητων δικαιωµάτων εκποµπών (παύει να ισχύει η δωρεάν διανοµή δικαιωµάτων εκποµπών) και από το 2015 πρέπει όλες οι αγορές να πληρούν τα κριτήρια του «Μοντέλου Στόχου» (Target Model). Ως προς το φαινόµενο της κλιµατικής αλλαγής, η µετάβαση σε µια οικονοµία χαµηλού άνθρακα έχει µεγάλες επιπτώσεις στον ενεργειακό τοµέα σε παγκόσµιο επίπεδο, µε µεγαλύτερη πρόκληση τη δραστική µείωση των εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα µέσω µεγάλων αλλαγών τόσο στην κατανάλωση όσο και στην παραγωγή ενέργειας. εδοµένου ότι ο ενεργειακός τοµέας ευθύνεται περίπου για το 80% των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου, ο στόχος που τίθεται για τη µείωση των εκποµπών από την ενέργεια θα πρέπει να είναι κατ ελάχιστο συµβατός µε τον γενικό στόχο. Το Μάρτιο του 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηµοσίευσε "οδικό χάρτη" για µια οικονοµία χαµηλών εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα έως το 2050 (COM(2011) 112 τελικό), µε σκοπό τον µετασχηµατισµό της ευρωπαϊκής οικονοµίας σε βιώσιµη οικονοµία µέχρι το έτος Στον οδικό χάρτη περιγράφεται ο τρόπος µε τον οποίο µπορεί να επιτευχθεί η οικονοµική ανάπτυξη µε αποδοτική χρήση των πόρων, προσδιορίζονται οι τοµείς οικονοµικής δραστηριότητας που καταναλώνουν τους περισσότερους πόρους και προτείνονται εργαλεία και δείκτες που θα βοηθήσουν στην καθοδήγηση της δράσης στην Ευρώπη και διεθνώς. 3

4 2. Αποτίµηση των αποτελεσµάτων των παρεµβάσεων στον Τοµέα Ενέργειας µέχρι σήµερα Οι παρεµβάσεις στον τοµέα ενέργειας κατά την τελευταία δεκαετία υλοποιήθηκαν κυρίως µέσω του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ανταγωνιστικότητα» (ΕΠΑΝ Ι) της περιόδου και του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηµατικότητα» (ΕΠΑΕ) της περιόδου Επίσης, κατά την τρέχουσα προγραµµατική περίοδο, στο πλαίσιο του άξονα 1 του Επιχειρησιακού Προγράµµατος «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠΠΕΡΑΑ), χρηµατοδοτούνται δράσεις εξοικονόµησης ενέργειας και αξιοποίησης ΑΠΕ, κυρίως σε δηµόσια και δηµοτικά κτίρια και υποδοµές. Στον τοµέα Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, στο πλαίσιο του ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα» της Προγραµµατικής Περιόδου (Γ ΚΠΣ) τέθηκε ως ειδικότερος στρατηγικός στόχος η βελτίωση της συνεισφοράς τους ως εργαλείο αύξησης της ανταγωνιστικότητας, µε ταυτόχρονο σεβασµό των περιβαλλοντικών δεσµεύσεων της χώρας. Ο συγκεκριµένος τοµέας καλύφθηκε από τους άξονες προτεραιότητας 2, 6 και 7 του ΕΠΑΝ Ι. Συγκεκριµένα: Άξονας Προτεραιότητας 2: «Στήριξη και Ενθάρρυνση της Επιχειρηµατικότητας» Στο πλαίσιο του ΑΠ 2 χρηµατοδοτήθηκαν ιδιωτικές επενδύσεις σε συστήµατα συµπαραγωγής, ΑΠΕ και εξοικονόµησης ενέργειας. Άξονας Προτεραιότητας 6: «Ασφάλεια Ενεργειακού Εφοδιασµού και προώθηση της Απελευθέρωσης της Αγοράς Ενέργειας» Στο πλαίσιο του ΑΠ 6 υλοποιήθηκαν έργα και επενδύσεις που αφορούσαν σε υποδοµές φυσικού αερίου και ηλεκτρισµού, προώθηση συστηµάτων ΑΠΕ και Συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας, Εξοικονόµηση Ενέργειας, καθώς και υποστηρικτικά έργα για τη λειτουργία της απελευθερωµένης αγοράς ενέργειας. Άξονας Προτεραιότητας 7: «Ενέργεια και Αειφόρος Ανάπτυξη» Στο πλαίσιο του ΑΠ 7 υλοποιήθηκαν έργα που αφορούσαν στη διείσδυση του φυσικού αερίου στον οικιακό και τριτογενή τοµέα, σε νέους βιοµηχανικούς καταναλωτές και στον τοµέα των µεταφορών, σε υποδοµές ασφάλειας της διακίνησης πετρελαιοειδών και σε αξιοποίηση φυσικών πόρων και υποστήριξη τήρησης περιβαλλοντικών δεσµεύσεων. Τα επιτεύγµατα από την υλοποίηση των ανωτέρω έργων, ανά τοµέα, ήταν ιδιαίτερα σηµαντικά: Φυσικό Αέριο διασυνδέθηκε το ελληνικό σύστηµα φυσικού αερίου µε νέες πηγές τροφοδοσίας στην Ασία (Αγωγός υψηλής πίεσης Κοµοτηνή - Αλεξανδρούπολη ελληνοτουρκικά σύνορα), επεκτάθηκε το εθνικό σύστηµα µεταφοράς φυσικού αερίου στη υτική Θεσσαλία, αναβαθµίστηκε ο Σταθµός υγροποιηµένου φυσικού αερίου της Ρεβυθούσας µε βασική συνέπεια την ενίσχυση της ευελιξίας, ευστάθειας και αξιοπιστίας του δικτύου φυσικού αερίου στην χώρα, 4

5 προσαρµόστηκε η λειτουργία του συστήµατος µεταφοράς και παρακολούθησης σε τεχνολογικές απαιτήσεις (τηλεχειρισµός, Supervisory Control & Data Acquisition SCADA) του Εθνικού Συστήµατος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου, επεκτάθηκε το δίκτυο φυσικού αερίου σε δίκτυα χαµηλής πίεσης µήκους 2.024,9 χλµ για οικιακούς καταναλωτές στις περιοχές της Αττικής, Θεσσαλονίκης και Θεσσαλίας και ο συνδεδεµένος πληθυσµός ανέρχεται σε άτοµα, ολοκληρώθηκαν έργα της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας, όπως έργα προετοιµασίας για την απελευθέρωση της Αγοράς Φυσικού Αερίου στην Ελλάδα. Αποτελέσµατα και εκροές έργων 1. ετήσια δυναµικότητα τροφοδοσίας χώρας µέσω σταθµού LNG Ρεβυθούσας (εκ. Nm3): αύξηση ετήσιων πωλήσεων αερίου (εκατ. Nm³) σε καταναλωτές οικιακού και τριτογενή τοµέα µε την ολοκλήρωση των δικτύων: 298,8 3. αύξηση ετήσιων πωλήσεων φυσικού αερίου σε νέες πόλεις (εκ Nm³): 157,1 4. νέες συνδέσεις (µετρητές) για διασύνδεση καταναλωτών µε δίκτυα διανοµής σε περιοχές ΕΠΑ (αριθµός): σύνδεση ελληνικού συστήµατος µε νέες πηγές τροφοδοσίας στην Ασία (χλµ): επεκτάσεις δικτύων χαµηλής πίεσης περιοχών ΕΠΑ (χλµ.): 2.024,9 7. µήκος νέων αγωγών υψηλής πίεσης σε νέους βιοµηχανικούς καταναλωτές (χλµ.): δίκτυα µέσης και χαµηλής πίεσης σε νέες πόλεις για βιοµηχανικούς καταναλωτές (χλµ.): 378,4 Ηλεκτρισµός ολοκληρώθηκαν Υποβρύχιες διασυνδέσεις Υψηλής / Μέσης Τάσης Αλεξανδρούπολης Σαµοθράκης, Πάρου Ίου, Ζακύνθου Κυλλήνης, Κέρκυρας Ηγουµενίτσας, Πάρου Νάξου, ολοκληρώθηκαν έργα του ιαχειριστή Ελληνικού Συστήµατος Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας ( ΕΣΜΗΕ), όπως παροχή υπηρεσιών συµβούλου για θέµατα σχετικά µε τη λειτουργία του, εγκαταστάσεις λειτουργίας & εξοπλισµός πληροφορικής, ανανέωση εξοπλισµού Συστήµατος Ελέγχου Ενέργειας, τηλεχειρισµοί δικτύου µεταφοράς, εξοπλισµός & υπηρεσίες µετρήσεων ΕΣΜΗΕ και ιαχειριστή ικτύου ιανοµής, κλπ., ολοκληρώθηκαν έργα της Ρυθµιστικής Αρχής Ενέργειας, όπως έργα οργάνωσης & λειτουργίας και έργα προετοιµασίας για την απελευθέρωση της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας στην Ελλάδα. Αποτελέσµατα και εκροές έργων 1. Νέες διασυνδέσεις υψηλής τάσης νησιών (χλµ.): 86,99 2. Νέες διασυνδέσεις µέσης τάσης νησιών (χλµ.): 159,9 3. Αριθµός νησιών που διασυνδέονται ηλεκτρικά µεταξύ τους ή µε το ηπειρωτικό δίκτυο ή των οποίων ενισχύεται η υφιστάµενη διασύνδεση: 6 4. Αριθµός επιλεγέντων καταναλωτών Μέσης Τάσης:

6 Εξοικονόµηση Ενέργειας, ΑΠΕ, Συµπαραγωγή δηµιουργήθηκαν 34 αιολικά πάρκα, 22 µικρά υδροηλεκτρικά, 49 φωτοβολταϊκά συστήµατα, 17 συστήµατα αξιοποίησης βιοµάζας, 2 εφαρµογές γεωθερµικής ενέργειας, 22 κεντρικά ενεργητικά ηλιακά συστήµατα και 5 παθητικά συστήµατα, υλοποιήθηκαν 137 έργα εξοικονόµησης ενέργειας, 32 έργα υποκατάστασης ηλεκτρικής ενέργειας ή/και συµβατικών καυσίµων µε φυσικό αέριο ή υγραέριο, υλοποιήθηκαν 14 έργα συµπαραγωγής ηλεκτρισµού-θερµότητας-ψύξης, υλοποιήθηκαν 46 έργα διασύνδεσης µε το δίκτυο. Αποτελέσµατα και εκροές έργων 1. αύξηση εγκατεστηµένης ηλεκτρικής ισχύος ΑΠΕ και ΣΗΘ (MWe): 674,85 2. αύξηση εγκατεστηµένης θερµικής ισχύος ΑΠΕ και ΣΗΘ (MWth): 295,61 3. ετήσια παραγόµενη τελική ηλεκτρική ενέργεια από ΑΠΕ και ΣΗΘ (Gwhe): ετήσια παραγόµενη τελική θερµική ενέργεια από ΑΠΕ και ΣΗΘ (Gwhth): διείσδυση ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ στο ενεργειακό σύστηµα χώρας (ΜWe): 326,55 6. καταγεγραµµένο ετήσιο δυναµικό γεωθερµικής ενέργειας χαµηλής ενθαλπίας (χιλ ΤΙΠ): 45 Λοιπά Έργα κατασκευάστηκε αγωγός 53 χλµ. για την τροφοδοσία του αεροδροµίου Σπάτων µε καύσιµα από τα διυλιστήρια Ελευσίνας Κορίνθου, για εξασφάλιση τεχνικά και περιβαλλοντικά ορθής πρακτικής για τη µεταφορά των καυσίµων των αεροσκαφών, έγιναν µελέτες καταγραφής - αποτίµησης υδατικών πόρων, ορυκτών πρώτων υλών, γεωθερµικής ενέργειας και υλοποιήθηκαν υποστηρικτικές δράσεις για την παρακολούθηση των εκποµπών αερίων του θερµοκηπίου και τον σχεδιασµό συστήµατος Εµπορίας ικαιωµάτων Εκποµπών. Αποτελέσµατα και εκροές έργων 1. ετήσια ποσότητα πετρελαίου (διακίνηση µέσω αγωγών) προς αεροδρόµιο (µ3/έτος): Στο πλαίσιο του ΕΠ «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηµατικότητα» (ΕΠΑΕ) της περιόδου , ο τοµέας της Ενέργειας καλύφθηκε από τον Άξονα Προτεραιότητας 4, ο οποίος επιδιώκει την εξασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασµού της χώρας, την υποστήριξη της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας, την ένταξη της χώρας στα διεθνή δίκτυα µεταφοράς ηλεκτρισµού και φυσικού αερίου και την ορθολογική διαχείριση των φυσικών πόρων. Η συγχρηµατοδοτούµενη δηµόσια δαπάνη των ανοικτών προσκλήσεων ( ) του Άξονα Προτεραιότητας 4 ανέρχεται σε 873,36 εκ., συνολικά για τις περιφέρειες του ΕΠΑΕ και τις 5 περιφέρειες µεταβατικής στήριξης (συνολική ενταγµένων έργων: 639,9 εκ. ). Η των συγκεκριµένων προσκλήσεων στο ΕΠΑΕ αντιπροσωπεύει το 25,64% του προϋπολογισµού. Η συνολική ενεργοποίηση του ΑΠ4 ανέρχεται, µέχρι σήµερα, στο 121,9%. 6

7 Η κατανέµεται στους ακόλουθους Κωδικούς Θεµατικής Προτεραιότητας (ΚΘΠ): - 33: Ηλεκτρισµός - 34: Ηλεκτρισµός (ΤΕΝ-Ε) - 35; Φυσικό αέριο - 36: Φυσικό αέριο ( ΕΗ-Η) - 39,40,41,42: (αιολική ενέργεια, ηλιακή ενέργεια, βιοµάζα, υδροηλεκτρική, γεωθερµική και άλλες µορφές ενέργειας) - 43: Ενεργειακή απόδοση, συµπαραγωγή, διαχείριση ενέργειας. - 54: Άλλα µέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και την πρόληψη κινδύνων Στον τοµέα της ενέργειας υλοποιούνται τρεις βασικές κατηγορίες παρεµβάσεων: ράσεις υποδοµής στους τοµείς του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισµού, που συµβάλλουν στους βασικούς στρατηγικούς στόχους του τοµέα και στο µεγαλύτερο βαθµό τους έχουν διαπεριφερειακή διάσταση. Σε αυτά περιλαµβάνονται και 6 µεγάλα έργα (εγκατάσταση σταθµού συµπίεσης Νέας Μεσηµβρίας, δυο αγωγοί φυσικού αερίου υψηλής πίεσης προς Αλιβέρι και προς Μεγαλόπολη, διασύνδεση Κυκλάδων, αναβάθµιση τερµατικού σταθµού υγροποιηµένου φυσικού αερίου στη Ρεβυθούσα-ΣΗΘ & 3 η δεξαµενή Ρεβυθούσας). ράσεις εξοικονόµησης ενέργειας (Εξοικονόµηση κατ Οίκον, Αντικατάσταση και ανακύκλωση παλαιών και ενεργοβόρων οικιακών συσκευών κλιµατισµού, εξοικονόµηση ενέργειας από τους ΟΤΑ, κλπ.), στις οποίες κατευθύνθηκε από το 2010 µεγάλο µέρος των πόρων του Άξονα, σε συνέχεια και των εξελίξεων της ευρωπαϊκής νοµοθεσίας. ράσεις κρατικών ενισχύσεων στον τοµέα της ενέργειας που χρηµατοδοτούνται µέσω του Αναπτυξιακού Νόµου 3299/2004 και του 3908/2011. Αν και το φυσικό αντικείµενο αρκετών έργων στον τοµέα της ενέργειας (ιδιαίτερα οι δράσεις υποδοµής) έχει σχεδόν ολοκληρωθεί, πολλά έργα δεν έχουν ενταχθεί λόγω διοικητικών διεργασιών µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που έχουν καθυστερήσει την ένταξη. εδοµένου ότι η πλειοψηφία των έργων υλοποιείται και κάποια από αυτά έχουν ήδη ολοκληρωθεί, θεωρείται εφικτή η εκπλήρωση των στόχων του ΑΠ4, εφόσον τεκµηριωθεί η συµβατότητα των έργων µε τους κανόνες κρατικών ενισχύσεων. Με βάση τα ανωτέρω εκτιµάται ότι τα αποτελέσµατα του ΕΠ ΕΠΑΝ ΙΙ θα είναι τα εξής: Φυσικό Αέριο 1. µήκος αγωγών φυσικού αερίου µέσης και χαµηλής πίεσης (χλµ.): µήκος αγωγών φυσικού αερίου υψηλής πίεσης (χλµ.): ετήσια δεσµευµένη µεταφορική ικανότητα αγωγών φυσικού αερίου µέσης και χαµηλής πίεσης (εκατ. κ.µ.): ετήσια δεσµευµένη µεταφορική ικανότητα αγωγών φυσικού αερίου υψηλής πίεσης (εκατ. κ.µ.): Εξοικονόµηση Ενέργειας 1. ετήσια εξοικονόµηση πρωτογενούς ενέργειας από επενδύσεις ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ (ΤΙΠ):

8 Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας 1. εγκατεστηµένη ηλεκτρική ισχύς από ΑΠΕ και ΣΗΘΥΑ (MW): αριθµός έργων ΑΠΕ: πρόσθετη δυναµικότητα παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ (MWh): Εκποµπές CO2 1. ετήσια µείωση εκποµπών αερίων θερµοκηπίου (ktco2): Οι άξονες προτεραιότητας 1 και 6 του ΕΠ "Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη" αφορούν στην Προστασία του Ατµοσφαιρικού Περιβάλλοντος, στις Αστικές Μεταφορές, στην Αντιµετώπιση της Κλιµατικής Αλλαγής και στις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας. Ο γενικός στόχος των ΑΠ 1 και 6 είναι η συµβολή στη µείωση της ρύπανσης του ατµοσφαιρικού περιβάλλοντος και η αντιµετώπιση της κλιµατικής αλλαγής µε την υλοποίηση έργων Εξοικονόµησης Ενέργειας και Αξιοποίησης Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό χρηµατοδοτούνται παρεµβάσεις που αφορούν: στην ενεργειακή απόδοση, διαχείριση και εξοικονόµηση ενέργειας, αλλά και σε ανάπτυξη υποδοµών, όπως: Εγκατάσταση µονάδων συµπαραγωγής Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Αποδοτικότητας σε συνδυασµό µε συστήµατα ψύξης, µε χρήση φυσικού αερίου ή βιοµάζας Έργα τηλεθέρµανσης µε αξιοποίηση του τοπικού ενεργειακού δυναµικού, κυρίως στον τοµέα των κτιρίων, αλλά και σε άλλες δραστηριότητες τοπικού χαρακτήρα Προγράµµατα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων (κατοικίες, δηµόσια και δηµοτικά κτίρια, σχολεία). στην αξιοποίηση των ΑΠΕ, όπως: Μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ Έργα αξιοποίησης ΑΠΕ από φορείς του ευρύτερου δηµόσιου τοµέα, καθώς και πρότυπα έργα αξιοποίησης ΑΠΕ σε δηµόσια κτίρια Τεχνικά έργα εγκατάστασης συστηµάτων ΑΠΕ, όπως ηλιακή, υδροηλεκτρική, γεωθερµική ενέργεια και βιοµάζα Πρότυπα προγράµµατα ενεργειακής αναβάθµισης του κτιριακού αποθέµατος, µε τη χρήση ανανεώσιµων και ήπιων µορφών ενέργειας. Τα συνολικά αποτελέσµατα του άξονα 1 του ΕΠ "Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη" εκτιµάται ότι θα είναι τα εξής: 1. αριθµός έργων ΑΠΕ: ετήσια εξοικονόµηση πρωτογενούς ενέργειας από επενδύσεις ΑΠΕ & ΣΗΘΥΑ: ΜWh 3. ετήσια εγκατεστηµένη ισχύς που εξοικονοµείται από τηλεθέρµανση: 160 ΜW 8

9 3. Αναφορά δυνατών σηµείων, αδυναµιών, ευκαιριών και κινδύνων του τοµέα Ενέργειας Ακολούθως, παρατίθεται αναλυτικός πίνακας όπου παρουσιάζονται τα δυνατά και αδύνατα σηµεία και οι ευκαιρίες και οι απειλές ανά θεµατικό στόχο της προγραµµατικής περιόδου του Τοµέα Ενέργειας. ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ 4. Ενίσχυση της µετάβασης προς την οικονοµία χαµηλών εκποµπών ρύπων σε όλους τους τοµείς ΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ Υψηλό δυναµικό για αξιοποίηση των τεχνολογιών ΑΠΕ σε όλους τους τοµείς τελικής κατανάλωσης, καθώς και για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας Υψηλό απόθεµα αρχικά αδειοδοτηµένων έργων ΑΠΕ Γεωγραφική θέση Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ Μεγάλη εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές καυσίµων Υψηλό επίπεδο χρήσης συµβατικών καυσίµων για την παραγωγή ηλεκτρισµού Αβεβαιότητα για τη βιωσιµότητα του µηχανισµού στήριξης των ΑΠΕ. Χαµηλή διείσδυση και καθυστέρηση στη χρήση συγκεκριµένων τεχνολογιών ΑΠΕ όπως π.χ. η χρήση γεωθερµικών αντλιών θερµότητας) Χαµηλή διείσδυση και καθυστέρηση ως προς τη συµµετοχή των βιοκαυσίµων στις µεταφορές, η οποία ακόµα κυµαίνεται σε αρκετά χαµηλά επίπεδα (1%- 2%) Έλλειψη ολοκληρωµένης προσέγγισης για τη βιώσιµη αξιοποίηση του εγχώριου δυναµικού από ενεργειακές καλλιέργειες για την παραγωγή βιοκαυσίµων Ελλιπής διασύνδεση των νησιών µε το Σηµαντικό περιθώριο αύξησης του βαθµού διείσδυσης του φυσικού αερίου Σηµαντικό περιθώριο ανάπτυξης ενεργειακής απόδοσης, εξοικονόµησης ενέργειας και ορθολογικής χρήσης µεταξύ των τελικών καταναλωτών. Σηµαντικό περιθώριο εξοικονόµησης ενέργειας από τον κτιριακό τοµέα Ένταξη της χώρας στα µεγάλα διεθνή δίκτυα Υλοποίηση επενδύσεων σε υποδοµές και συµµετοχή σε διασυνοριακά έργα ενίσχυσης και κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου Εκµετάλλευση των εγχώριων αποθεµάτων υδρογονανθράκ ων Αξιοποίηση της διάδοσης νέων τεχνολογιών στους τοµείς της ζήτησης και προσφοράς ενέργειας µε σκοπό την ενίσχυση της εγχώριας επιχειρηµατικότη τας και της Μη προβλέψιµες και κυρίως µη ελεγχόµενες µεταβολές στην τιµή των καυσίµων Οικονοµική Κρίση Ενσωµάτωση του κόστους των αέριων ρύπων του θερµοκηπίου (εµπορία ρύπων) 9

10 ηπειρωτικό δίκτυο Μη προσιτή και επαρκής παροχή ενέργειας και ενεργειακών υπηρεσιών σε κάθε καταναλωτή και επιχείρηση Περιορισµένο εύρος επιλογών και ύπαρξη ανισοτήτων σχετικά µε τους όρους πρόσβασης στις ενεργειακές υπηρεσίες. απασχόλησης Ανάπτυξη και διεύρυνση συστηµάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας Ενίσχυση των ηλεκτρικών δικτύων τόσο µέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων όσο και στο εσωτερικό της χώρας Ανάπτυξη έξυπνων δικτύων και µετρητών 10

11 4. Αναφορά βασικών προτεραιοτήτων ανάπτυξης του τοµέα Ενέργειας και ιεράρχησή τους εδοµένου ότι οι προκλήσεις για την εθνική ενεργειακή πολιτική αφορούν στην ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού, την αποτελεσµατική αντιµετώπιση των προβληµάτων σχετικά µε το περιβάλλον και την κλιµατική αλλαγή, τη βιώσιµη ανάπτυξη και την προστασία του καταναλωτή, καθώς και την αποτελεσµατική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, οι βασικές προτεραιότητες ανάπτυξης στον τοµέα της Ενέργειας είναι οι εξής: Εξοικονόµηση Ενέργειας Η υλοποίηση δράσεων µε στόχο την ουσιαστική εξοικονόµηση ενέργειας αποτελεί βασική προτεραιότητα για την ενεργειακή εθνική πολιτική. Ειδικότερα: - Υψηλό δυναµικό εξοικονόµησης ενέργειας παρουσιάζει ο κτιριακός τοµέας. H ενεργειακή συµπεριφορά του υπάρχοντος κτιριακού αποθέµατος είναι αυτή που ουσιαστικά θα καθορίζει και το δείκτη ενεργειακής απόδοσης του τοµέα. Για το λόγο αυτό, προτεραιότητα αποτελεί η ενεργειακή αναβάθµιση του υφιστάµενου κτιριακού αποθέµατος η οποία, σε συνδυασµό µε την προώθηση της κατασκευής κτιρίων σχεδόν «µηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης», θα έχει ως αποτέλεσµα όχι µόνο την βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας του εν λόγω τοµέα, αλλά και τη σηµαντική ώθηση στην αγορά τεχνολογιών ΑΠΕ και ΕΞΕ για τις κτιριακές εγκαταστάσεις. Στο πλαίσιο αυτό, θα προωθηθούν δράσεις εξοικονόµησης και αποδοτικής χρήσης ενέργειας σε υφιστάµενα κτίρια, τόσο του τριτογενή τοµέα (δηµόσια και δηµοτικά κτίρια, εµπορικά κτίρια κλπ), όσο και σε κατοικίες, οι οποίες θα βασίζονται και στην εµπειρία που αποκτήθηκε από την υλοποίηση ανάλογων δράσεων κατά την τρέχουσα προγραµµατική περίοδο. - Ένας άλλος τοµέας παρέµβασης είναι η αξιοποίηση της διάδοσης νέων τεχνολογιών στους τοµείς της ζήτησης και προσφοράς ενέργειας, µε σκοπό την ενίσχυση της εγχώριας επιχειρηµατικότητας και της απασχόλησης. - Ιδιαίτερη έµφαση πρέπει επίσης να δοθεί και στον τοµέα των µεταφορών, ειδικά µε τη βελτίωση και τον εκσυγχρονισµό των υποδοµών και των οχηµάτων. Σκοπός είναι να προωθηθούν τεχνολογίες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των οχηµάτων, καθώς και χρήση εναλλακτικών καυσίµων, όπως το φυσικό αέριο και τα βιοκαύσιµα. Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειες Η Ελλάδα εµφανίζει υψηλό δυναµικό για αξιοποίηση των τεχνολογιών ΑΠΕ σε όλους τους τοµείς τελικής κατανάλωσης, καθώς και για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Μέχρι σήµερα η έµφαση έχει δοθεί σε τεχνολογίες µε υψηλό βαθµό εµπορικής ωριµότητας (π.χ. αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά, βιοµάζα, µικρά υδροηλεκτρικά), οι οποίες έχουν προσελκύσει και υψηλό επενδυτικό ενδιαφέρον, κυρίως µε την εγκατάσταση συστηµάτων για ηλεκτροπαραγωγή. Ωστόσο, παρά το ιδιαίτερα έντονο επενδυτικό ενδιαφέρον και την αδειοδοτική ωρίµανση των έργων, λόγω της οικονοµικής συγκυρίας υπάρχει σηµαντική επιβράδυνση στην υλοποίηση των έργων. Οι αναπτυξιακές προτεραιότητες στον τοµέα των ΑΠΕ είναι οι εξής: - Προώθηση ώριµων αδειοδοτικά έργων ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. 11

12 - Αξιοποίηση των ΑΠΕ για την παραγωγή θερµικής ενέργειας. Η χρηµατοδότηση έργων για θερµική χρήση της βιοµάζας και αξιοποίησης των θερµικών ηλιακών συστηµάτων στον οικιακό τοµέα και δευτερευόντως στη βιοµηχανία και στον τριτογενή τοµέα θεωρείται πολύ σηµαντική, καθώς οι συγκεκριµένες τεχνολογίες έχουν διαχρονικά κατακτήσει ένα µερίδιο της αγοράς, το οποίο όµως ουσιαστικά υπολείπεται σηµαντικά του δυναµικού προς αξιοποίηση. Επίσης, η προώθηση και χρήση και άλλων τεχνολογιών ΑΠΕ, όπως οι γεωθερµικές αντλίες θερµότητας έχει καθυστερήσει σηµαντικά και θα πρέπει να υπάρξει χρηµατοδότηση προς αυτή την κατεύθυνση. - Αξιοποίηση του υψηλού δυναµικού ηλιακής ενέργειας της χώρας. Το δυναµικό αυτό δηµιουργεί προοπτικές εκµετάλλευσης της παραγόµενης ενέργειας από άλλες χώρες, στο πλαίσιο ανάπτυξης διευρωπαϊκών δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας. Η ανάπτυξη τέτοιων στρατηγικών επενδυτικών σχεδίων, όπως το πρόγραµµα Ήλιος, θα ενισχύσει τον ενεργειακό ρόλο της Ελλάδας, θα προσφέρει σηµαντικά άµεσα οφέλη στην εγχώρια οικονοµία, ενώ θα δηµιουργήσει αναπτυξιακές προοπτικές και νέες θέσεις εργασίας σε διάφορους εµπορικούς και βιοµηχανικούς κλάδους. Εκσυγχρονισµούς και αναβάθµιση υποδοµών και συστηµάτων Φυσικού Αερίου και Ηλεκτρισµού Η υλοποίηση έργων προς της κατεύθυνση του εκσυγχρονισµού και της αναβάθµισης των υποδοµών Φυσικού Αερίου και Ηλεκτρισµού, καθώς και η ολοκλήρωση της ένταξης της χώρας στα µεγάλα διεθνή δίκτυα θα ενδυναµώσει το γεωστρατηγικό της ρόλο στον ενεργειακό χάρτη της ευρύτερης περιοχής και της Ευρώπης, συµβάλλοντας παράλληλα στην ενδυνάµωση και ανάπτυξη της εθνικής οικονοµίας. Ειδικότερα: - Ένας από τους στόχους της εθνικής ενεργειακής πολιτικής είναι η ενίσχυση της ασφάλειας εφοδιασµού σε φυσικό αέριο και η διείσδυσή του σε όλους τους τοµείς κατανάλωσης. Για το λόγο αυτό, η διαφοροποίηση των πηγών προέλευσης του φυσικού αερίου, καθώς και η περαιτέρω ανάπτυξη της εγχώριας αγοράς υγροποιηµένου φυσικού αερίου (LNG) µε την κατασκευή νέων τερµατικών σταθµών και την επέκταση του υφιστάµενου σταθµού ΥΦΑ στη Ρεβυθούσα, αποτελεί προτεραιότητα για τον τοµέα της ενέργειας. Η υλοποίηση επενδύσεων σε υποδοµές και η συµµετοχή σε διασυνοριακά έργα ενίσχυσης και κατασκευής αγωγών φυσικού αερίου, θα µετατρέψουν την Ελλάδα σε ενεργειακό κόµβο, συµβάλλοντας στην ασφάλεια εφοδιασµού και ενισχύοντας την εθνική οικονοµία. Επιπλέον, θα δοθεί έµφαση στην κατασκευή νέων δικτύων διανοµής φυσικού αερίου, µε τη δηµιουργία και νέων Επιχειρήσεων Παροχής Φυσικού Αερίου (ΕΠΑ), προκειµένου να προωθηθεί η διείσδυση του φυσικού αερίου σε νέες περιοχές, στο πλαίσιο ενός περιφερειακού σχεδιασµού. - Η ενίσχυση των ηλεκτρικών δικτύων, τόσο µέσω των διασυνοριακών διασυνδέσεων, όσο και στο εσωτερικό της χώρας, αποτελεί επίσης στόχο της εθνικής ενεργεικής πολιτικής. Στον τοµέα αυτόν, προτεραιότητα αποτελεί η διασύνδεση του συνόλου σχεδόν των µη διασυνδεδεµένων νησιών (διασύνδεση όλων των νησιών των Κυκλάδων σε συνέχεια του έργου της διασύνδεσης των Κυκλάδων που υλοποιείται στην τρέχουσα προγραµµατική περίοδο, διασύνδεση Κρήτης, διασύνδεση Βορείου Αιγαίου κλπ.) µε το ηπειρωτικό δίκτυο, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση του διασυνδεδεµένου συστήµατος (εκσυγχρονισµός, ανάπτυξη καλωδιακών γραµµών, κατασκευή Κέντρων Υπερυψηλής Τάσης κλπ.). Επιπλέον, η ανάπτυξη έξυπνων δικτύων και µετρητών δύναται να συµβάλλει σηµαντικά στον προγραµµατισµό και τον συντονισµό για την εξισορρόπηση της 12

13 ζήτησης µε την παραγωγή ενέργειας, καθώς θα δώσει τη δυνατότητα ανάπτυξης νέων µηχανισµών αγοράς (π.χ. ευέλικτα ενεργειακά τιµολόγια, προγράµµατα διαχείρισης φορτίου), συνεισφέροντας περαιτέρω στην επίτευξη εξοικονόµησης ενέργειας. Τέλος, κρίνεται σκόπιµο να δοθεί έµφαση στην ανάπτυξη και διεύρυνση συστηµάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας (λ.χ. ανάπτυξη µεγάλων αντλητικών υδροηλεκτρικών σταθµών). Αξιοποίηση Εγχώριων Πόρων Έναν από τους σηµαντικότερους στόχους ως προς την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασµού αποτελεί η µέγιστη δυνατή απεξάρτηση από τις εισαγωγές πετρελαίου. Στο πλαίσιο αυτό: - Η εκµετάλλευση των εγχώριων αποθεµάτων υδρογονανθράκων αποτελεί προτεραιότητα για τη µείωση της εξάρτησης από εισαγόµενα καύσιµα, ενώ η ολοκλήρωση των µελετών για την έρευνα και εκµετάλλευση υδρογονανθράκων σε συγκεκριµένες γεωγραφικές περιοχές της ελληνικής επικράτειας αναµένεται να δώσει στοιχεία που θεωρούνται απαραίτητα για τις δυνατότητες κάλυψης των ενεργειακών αναγκών από εγχώρια αποθέµατα. - Επιπλέον απαιτείται σχεδιασµός για την προώθηση κατασκευής αποθηκευτικών χώρων και αγωγών µεταφοράς υγρών καυσίµων στα πλαίσια ενός περιφερειακού σχεδιασµού, ώστε να µειωθεί το κόστος διακίνησης τους. 13

14 5. Αναγκαίες θεσµικές και οργανωτικές προσαρµογές Κάλυψη προβλεπόµενων από των Κανονισµό «Αιρεσιµοτήτων» (Conditionalities) Τον τοµέα της Ενέργειας αφορούν οι αιρεσιµότητες του θεµατικού στόχου 4: «Υποστήριξη της µετάβασης προς µία οικονοµία χαµηλών εκποµπών διοξειδίου του άνθρακα σε όλους τους τοµείς». Η Ελλάδα καλύπτει σε σηµαντικό βαθµό τους εκ των προτέρων όρους που αναλύονται στο Παράρτηµα V του Γενικού Κανονισµού για την περίοδο Συγκεκριµένα: Ενεργειακή Απόδοση (4.1) Αιρεσιµότητες Η Οδηγία 2010/31, η οποία αποτελεί αναδιατύπωση της Οδηγίας 2002/91, έχει ενσωµατωθεί µερικώς στο εθνικό δίκαιο µε το Ν. 3661/2008, το Ν. 3851/2010 και το Ν. 3889/2010. Η πλήρης ενσωµάτωση της οδηγίας 2010/31 στο εθνικό δίκαιο αναµένεται να γίνει µέχρι το τέλος του Το σχετικό σχέδιο Νόµου, που αφορά στην «Ενεργειακή Απόδοση των Κτιρίων», τέθηκε σε ηµόσια ιαβούλευση, έχει ολοκληρωθεί η επεξεργασία και ενσωµάτωση των σχολίων που υποβλήθηκαν, και το τελικό κείµενο έχει αποσταλεί στη Γενική Γραµµατεία της Κυβέρνησης, προκειµένου να δροµολογηθεί η συζήτηση και ψήφιση του από το Ελληνικό Κοινοβούλιο. Τα προβλεπόµενα στο άρθρο 6, παρ. 1 της Απόφασης 406/2009, σε σχέση µε τα περιεχόµενα των εκθέσεων που υποβάλλονται βάση του άρθρου 3 της απόφασης 280/2004 σχετικά µε το «µηχανισµό παρακολούθησης των εκποµπών αερίων που συµβάλλουν στο φαινόµενο του θερµοκηπίου στην Κοινότητα και εφαρµογής του πρωτοκόλλου του Κιότο», θα εφαρµοστούν, σύµφωνα µε το άρθρο 1 της απόφασης 406/2009 για την περίοδο Οι σχετικές απαιτήσεις θα ενσωµατωθούν στις εκθέσεις που θα υποβάλλονται από το Η Οδηγία 2006/32 έχει ενσωµατωθεί στο εθνικό δίκαιο µε το Ν. 3855/2010. Η Οδηγία 2004/8 έχει ενσωµατωθεί στο εθνικό δίκαιο µε το Ν. 3734/2009. Κριτήρια Συµµόρφωσης Οι ελάχιστες απαιτήσεις των άρθρων 3 & 4 της Οδηγίας 2010/31 εφαρµόζονται ήδη, καθώς έχουν ενσωµατωθεί στις διατάξεις του Κανονισµού Ενεργειακής Απόδοσης Κτιρίων (ΚΕΝΑΚ, ΥΑ υπ αριθµ. 6/Β/οικ. 5825/ ). Για την εφαρµογή των ελάχιστων απαιτήσεων του άρθρου 5 της Οδηγίας 2010/31 που αφορά στον «Υπολογισµό των βέλτιστων από πλευράς κόστους επιπέδων των ελάχιστων απαιτήσεων ενεργειακής απόδοσης», έχει σχεδιαστεί και θα γίνει άµεσα η προκήρυξη σχετικής µελέτης, έτσι ώστε να καλυφθούν οι συγκεκριµένες απαιτήσεις το αργότερο µέχρι το τέλος του Έχουν ληφθεί τα αναγκαία µέτρα για τη θέσπιση συστήµατος πιστοποίησης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, σύµφωνα µε το άρθρο 11 της Οδηγίας 2010/31. Συγκεκριµένα, στον ΚΕΝΑΚ καθορίζονται οι κατηγορίες ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, η έκδοση Πιστοποιητικού Ενεργειακής Απόδοσης (ΠΕΑ) κτιρίου, καθώς και η διαδικασία των Ενεργειακών Επιθεωρήσεων Κτιρίων, Λεβήτων και εγκαταστάσεων θέρµανσης και κλιµατισµού. Επίσης, µε το Προεδρικό ιάταγµα 72/2010 «Συγκρότηση, διοικητική οργανωτική δοµή και στελέχωση της Ειδικής Υπηρεσίας Επιθεωρητών Ενέργειας (ΕΥΕΠΕΝ)» (ΦΕΚ 132/Α/2010), ιδρύεται η ΕΥΕΠΕΝ, η οποία 14

15 συντονίζει τη διαδικασία ελέγχου και επιβολής κυρώσεων, ενώ µε το Προεδρικό ιάταγµα 100/2010 «Ενεργειακοί Επιθεωρητές Κτιρίων, Λεβήτων και Εγκαταστάσεων Θέρµανσης και Εγκαταστάσεων Κλιµατισµού» (ΦΕΚ 177/Α/ ) προβλέπεται η δηµιουργία σώµατος Ενεργειακών Επιθεωρητών που θα διενεργεί ενεργειακές επιθεωρήσεις. Έχει καταρτισθεί Μητρώο Ενεργειακών Επιθεωρητών και έχουν εκδοθεί µέχρι σήµερα περίπου ΠΕΑ. Ο ετήσιος βαθµός ανακαίνισης των δηµοσίων κτιρίων, ως ποσοστό επί της συνολικής επιφάνειας δαπέδου των κτιρίων ιδιοκτησίας των δηµοσίων φορέων, προβλέπεται στο σχέδιο Οδηγίας για την ενεργειακή απόδοση και την κατάργηση των οδηγιών 2004/8/EΚ και 2006/32/EΚ, το οποίο αναµένεται να ψηφιστεί µέχρι το τέλος του Προκειµένου να υπάρχει συµµόρφωση της χώρας µε τη σχετική απάιτηση, έχει σχεδιαστεί και θα γίνει άµεσα προκήρυξη σχετικής µελέτης, ώστε να καταγραφεί το δυναµικό των δηµόσιων κτιρίων και να δηµιουργηθεί σχετικό µητρώο. Η µελέτη αναµένεται να ολοκληρωθεί µέχρι το τέλος του 2013, έτσι ώστε να είναι δυνατή η υλοποίηση των αναγκαίων ενεργειών για εφαρµογή του ελάχιστου βαθµού ανακαίνισης των δηµοσίων κτιρίων από τις αρχές του 2014, σύµφωνα και µε τα προβλεπόµενα στο σχέδιο της νέας οδηγίας. Ο εφοδιασµός των τελικών πελατών µε νέους έξυπνους µετρητές θα υλοποιηθεί σε συνδυασµό µε τις απαιτήσεις και το χρονικό προγραµµατισµό που θέτει η οδηγία 2009/72/EC (Παρ.I, παρ. 2). Στο εθνικό δίκαιο υπάρχουν διατάξεις που προωθούν τη Συµπαραγωγή Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Υψηλής Αποδοτικότητας (ΣΗΘΥΑ), σύµφωνα µε τη οδηγία 2004/8. Συγκεκριµένα δίνονται κίνητρα για χρήση συστηµάτων ΣΗΘΥΑ σε κτίρια µέσω του Νέου Οικοδοµικού Κανονισµού (Ν. 4067/2012, άρθρο 25), µέσω του Ν. 4001/2011, άρθρο 197, δίνεται προτεραιότητα για την απορρόφηση από το δίκτυο του πλεονάσµατος της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται ως ΣΗΘΥΑ για το τµήµα της παραγόµενης ενέργειας που δεν υπερβαίνει, σε ετήσια βάση, το 20% της συνολικά παραγόµενης ηλεκτρικής ενέργειας, κα. Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας (4.2) Αιρεσιµότητες Η Οδηγία 2009/28 έχει ενσωµατωθεί στο εθνικό δίκαιο µε το Ν. 4062/2012 και το Ν. 3851/2010. Κριτήρια Συµµόρφωσης Η Ελλάδα έχει θέσει σε εφαρµογή, σε ότι αφορά στις ΑΠΕ, διαφανή συστήµατα ενισχύσεων, προτεραιότητα στην πρόσβαση στο δίκτυο και στην κατανοµή, τυποποιηµένους κανόνες σχετικά µε την ανάληψη και τον επιµερισµό του κόστους των τεχνικών αναπροσαρµογών που έχουν καταστεί δηµόσιες. Συγκεκριµένα, σχετικά µε τις ΑΠΕ υπάρχει θεσµικό πλαίσιο (Κώδικας ιαχείρισης Συστήµατος, Αποφάσεις ΡΑΕ, κλπ.) που περιλαµβάνει: o δηµοσιοποιηµένα τα κόστη σύνδεσης σταθµών ΑΠΕ στα ηλεκτρικά δίκτυα o κανόνες βάσει των οποίων µπορεί να γίνει επιµερισµός κόστους µεταξύ παραγωγών όταν συνδέονται στα δίκτυα της χώρας µέσω κοινού έργου σύνδεσης. Έχει εγκριθεί και έχει υποβληθεί στην ΕΕ, τον Ιούλιο του 2010, το 1ο Εθνικό σχέδιο δράσης για τις ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, σύµφωνα µε το άρθρο 4 της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ. 15

16 6. Επισήµανση της χωρικής-περιφερειακής διάστασης των τοµεακών προτεραιοτήτων ανάπτυξης Οι αναπτυξιακές προτεραιότητας στον τοµέα της ενέργειας έχουν τεθεί µε γνώµονα την ενδυνάµωση του γεωστρατηγικού ρόλου της χώρας στον Ευρωπαϊκό ενεργειακό χάρτη, λαµβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες, αδυναµίες, προοπτικές και απειλές σε εθνικό επίπεδο. Ειδικότερα, µε την ενίσχυση δικτύων και υποδοµών για τη διασφάλιση του απρόσκοπτου ενεργειακού ανεφοδιασµού, αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονοµίας και δηµιουργούνται ευνοϊκότερες συνθήκες για την ανάπτυξη επιχειρηµατικής δραστηριότητας στη χώρα. Παράλληλα, η δηµιουργία µιας λειτουργικής εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου συµβάλλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκτός όµως από την ασφάλεια του ενεργειακού ανεφοδιασµού, στόχο για την επόµενη περίοδο αποτελεί και η επίτευξη βιώσιµης ανάπτυξης, µέσω της προώθησης των ΑΠΕ και της αύξησης της ενεργειακής απόδοσης µε εξοικονόµηση ενέργειας στον κτιριακό τοµέα σε εθνικό επίπεδο. Οι περιφέρειες της χώρας παρουσιάζουν ποικιλότητα στα χαρακτηριστικά τους, όπως µορφολογία (ορεινές - πεδινές - νησιωτικές), πληθυσµιακή ανάπτυξη (πυκνοκατοικηµένες - αραιοκατοικηµένες) και παραγωγική διάρθρωση (αγροτικές - τουριστικές), αλλά παρουσιάζουν µικρές διαφοροποιήσεις ως προς τα αναπτυξιακά µεγέθη και τα χαρακτηριστικά στον τοµέα της ενέργειας (π.χ. δυναµικό ΑΠΕ, διείσδυση φυσικού αερίου, ενεργειακά κλάση κτιρίων κλπ.). εδοµένων των ανωτέρω χαρακτηριστικών των περιφερειών της χώρας, η ενεργειακή πολιτική και οι προτεραιότητες ανάπτυξης στον τοµέα της ενέργειας τίθενται σε εθνικό επίπεδο, προκειµένου να ολοκληρωθεί δίκτυο συνδεδεµένο µε συναφή διεθνή δίκτυα και να βελτιστοποιηθεί η αποδοτικότητά του, καθώς και να επιτευχθεί η επαρκής διείσδυση των ΑΠΕ και ΕΞΕ σε όλες τις περιφέρειες της χώρας. Τα έργα στον τοµέα της ενέργειας είναι από τη φύση τους εθνικής σηµασίας και εµβέλειας, δεδοµένου ότι αποτελούν αναπόσπαστο τµήµα για την ολοκλήρωση των δικτύων και τη διασφάλιση του επαρκούς ενεργειακού ανεφοδιασµού σε όλη τη χώρα. Πρέπει όµως να σηµειωθεί ότι οι δράσεις στον τοµέα ενέργειας, είτε σε επίπεδο κατασκευαστικών έργων για τη δηµιουργία δικτύων και υποδοµών, είτε σε επίπεδο εξοικονόµησης ενέργειας και προώθησης των ΑΠΕ, έχουν θετικές επιπτώσεις σε επίπεδο της περιφέρειας, συµβάλλοντας στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας µέσω αύξησης της δυναµικότητας και αποδοτικότητας στην παροχή ενέργειας και στη δηµιουργία θέσεων εργασίας. Συνεπώς, υπάρχουν συνέργιες των συγκεκριµένων δράσεων µε τις αναπτυξιακές προτεραιότητες των επιµέρους περιφερειών της χώρας. Σύµφωνα µε τον παρόν σχεδιασµό, σηµαντικό µέρος των δράσεων στον τοµέα ενέργειας προβλέπεται να είναι οριζόντιες, ήτοι να υλοποιηθούν στο σύνολο της χώρας, παρέχοντας τις ίδιες δυνατότητες συµµετοχής σε ωφελούµενους από όλες τις περιφέρειες (π.χ. προώθηση των ΑΠΕ και εξοικονόµηση ενέργειας στον κτιριακό τοµέα). 16

17 Όσον όµως αφορά στα µεγάλα έργα υποδοµών ενέργειας (φυσικό αέριο και ηλεκτρισµός), στην παρούσα φάση δεν είναι εφικτή η λεπτοµερής χωρική εξειδίκευσή τους, καθότι η ακριβής χωροθέτηση θα προσδιοριστεί λαµβάνοντας υπόψη τον σχεδιασµό, την ωριµότητα των έργων και προτάσεις που θα προκύψουν από διαβούλευση µε τους εποπτευόµενους φορείς του ΥΠΕΚΑ ( ΕΗ, ΕΠΑ, ΕΣΦΑ, Α ΜΗΕ, Ε ΗΕ, ΛΑΓΗΕ, κλπ.), έχοντας υπόψη και την τελική πρόοδο των έργων των οποίων η υλοποίηση είναι εν εξελίξει. Ειδικότερα, στον τοµέα του ηλεκτρισµού, θα δοθεί έµφαση στα έργα διασύνδεσης των νησιών, τα οποία έχουν περιφερειακή διάσταση (π.χ. Κυκλάδες, Βόρειο Αιγαίο, Κρήτη), καθώς και στα έργα στο διασυνδεδεµένο σύστηµα, των οποίων οι συγκεκριµένες ανάγκες θα αξιολογηθούν σε µεταγενέστερο στάδιο, λαµβάνοντας υπόψη και την πρόοδο των υλοποιούµενων έργων. Στον τοµέα του φυσικού αερίου, θα δοθεί έµφαση στην κατασκευή δικτύων διανοµής σε περιοχές όπου υπάρχουν δίκτυα µεταφοράς (π.χ. Πελοπόννησος, Στερεά Ελλάδα, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδονία & Θράκη). Πρέπει όµως να σηµειωθεί ότι και στους ανωτέρω τοµείς υπάρχουν αναπτυξιακές προτεραιότητες που θα υλοποιηθούν στο σύνολο της χώρας, όπως η εγκατάσταση έξυπνων δικτύων και µετρητών. Τέλος, η αξιοποίηση των εγχώριων πόρων (π.χ. υδρογονάνθρακες) έχει περιφερειακό χαρακτήρα. Ο ακριβής καθορισµός και η χωροθέτηση των έργων θα προσδιοριστεί µε βάση τα αποτελέσµατα των ερευνών και µελετών που υλοποιούνται στην παρούσα φάση. 17

18 7. Συνέργιες-συµπληρωµατικότητες µε άλλες τοµεακές πολιτικές Η φύση και το περιεχόµενο των αναπτυξιακών προτεραιοτήτων στον τοµέα της ενέργειας και ο οριζόντιος χαρακτήρας δράσεων σε γεωγραφικό επίπεδο, καθιστούν την πολιτική ενέργειας συναφή µε άλλες εθνικές τοµεακές πολιτικές. Πρώτον, οι προτεραιότητες στον τοµέα της ενέργειας είναι άρρηκτα συνδεδεµένες µε την πολιτική και τις δράσεις στον τοµέα του περιβάλλοντος, οι οποίες αποτέλεσαν τον κεντρικό άξονα του επιχειρησιακού προγράµµατος ΕΠΠΕΡΑΑ κατά την προγραµµατική περίοδο του ΕΣΠΑ , ενώ οι δράσεις στον τοµέα ενέργειας εντάχθηκαν κατά κύριο λόγο στο πρόγραµµα ΕΠΑΕ και µόνο στοχευµένες δράσεις εξοικονόµησης ενέργειας και αξιοποίησης των ΑΠΕ εντάχθηκαν στο ΕΠΠΕΡΑΑ ( Άξονας 1). Αν και το γεγονός αυτό αφορά κυρίως τον σχεδιασµό των επιχειρησιακών προγραµµάτων, είναι σκόπιµο να τονισθεί ότι οι πολιτικές ενέργειας και περιβάλλοντος είναι συναφείς είτε αφορούν σε µεγάλα έργα, είτε αφορούν σε παρεµβάσεις µικρότερης εµβέλειας, όπως η εξοικονόµηση ενέργειας σε µεµονωµένα κτίρια. Βασικός παράγοντας της συνέργιας και συµπληρωµατικότητας µεταξύ των τοµέων είναι οι εφαρµοζόµενες τεχνολογίες (π.χ. ΑΠΕ, συµπαραγωγή ηλεκτρισµού / θερµότητας, τοποθέτηση ενεργειακά αποδοτικότερων υλικών και συστηµάτων), οι οποίες αφορούν ουσιαστικά την ενέργεια, αλλά έχουν θετικές επιπτώσεις και στην προστασία περιβάλλοντος. Οι στόχοι της ενίσχυσης της µετάβασης προς την οικονοµία των χαµηλών εκποµπών ρύπων και της προστασίας του περιβάλλοντος και προώθησης της αποδοτικότητας των πόρων µπορούν να επιτευχθούν τόσο µε παρεµβάσεις που αφορούν στον τοµέα της ενέργειας (π.χ. εξοικονόµηση ενέργειας στον κτιριακό τοµέα), όσο και µε παρεµβάσεις που αφορούν αποκλειστικά στον τοµέα του περιβάλλοντος (π.χ. κατασκευή και αναβάθµιση εγκαταστάσεων διαχείρισης αστικών στερεών αποβλήτων). Στην παρούσα προγραµµατική περίοδο, ο στόχος της εξοικονόµησης ενέργειας στον κτιριακό τοµέα αποτέλεσε τον βασικό πυλώνα για δράσεις που σχεδιάστηκαν µε γνώµονα την ενέργεια (π.χ. Εξοικονόµηση κατ οίκον), όσο και για δράσεις που σχεδιάστηκαν µε γνώµονα το περιβάλλον (π.χ. Πράσινη Γειτονιά). εδοµένου ότι η ενεργειακή αναβάθµιση του υφιστάµενου κτιριακού αποθέµατος αποτελεί προτεραιότητα στον τοµέα ενέργειας για την επόµενη προγραµµατική περίοδο, κρίνεται ότι θα υπάρξει εκ νέου συνέργια και συµπληρωµατικότητα µεταξύ των τοµέων ενέργειας και περιβάλλοντος. εύτερον, η προτεραιότητα της βιώσιµης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος µε παρεµβάσεις στον τοµέα των µεταφορών ενέχει συνέργια και συµπληρωµατικότητα µε τον στόχο της βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης µέσω εναλλακτικής χρήσης καυσίµων. Συνεπώς, τυχόν δράσεις που αφορούν στα µέσα µαζικής µεταφοράς, όπως η βελτίωση και ο εκσυγχρονισµός υποδοµών και οχηµάτων, µε χρήση εναλλακτικών καυσίµων όπως φυσικό αέριο και βιοκαύσιµα, µπορεί να αποτελέσει κοινό στόχο των τοµέων µεταφορών & ενέργειας. 18

19 Τρίτον, δεδοµένου ότι ο σχεδιασµός έργων και δράσεων στον τοµέα της ενέργειας δεν έχει οριστικοποιηθεί στην παρούσα χρονική στιγµή, είναι σηµαντικό να σηµειωθεί ότι ενδέχεται να υπάρξουν επιπλέον συνέργιες µε άλλες τοµεακές πολιτικές, στην περίπτωση που υλοποιηθούν έργα συµπληρωµατικής φύσης µικρής εµβέλειας. Για παράδειγµα, µπορεί να σχεδιαστούν συµπληρωµατικές δράσεις ανάπτυξης ανθρώπινου δυναµικού σε συνδυασµό µε τον στόχο προώθησης της εξοικονόµησης ενέργειας στον κτιριακό τοµέα, ώστε να εκπαιδευτεί εξειδικευµένο τεχνικό δυναµικό στον τοµέα διενέργειας ενεργειακών επιθεωρήσεων. Παράλληλα, θα εξεταστεί η δυνατότητα χρήσης των νέων τεχνολογιών στον τοµέα συγκέντρωσης, αποθήκευσης και διάχυσης πληροφοριών που αφορούν σε ενεργειακά δεδοµένα της χώρας. 19