Κομνηνού Αθηνά Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ.

Transcript

1 Κομνηνού Αθηνά Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ

2 Ενότητα 2: Η εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα Πλάτων, Πρωταγόρας 325c-326c (ελεύθερη διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Μετάφραση Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας μετ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ πατὴρ ἐπιμελοῦνται. ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν δίκαιόν, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς (οἴκους) διδασκάλων πέμπουσιν ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, Στην Αθήνα τα παιδιά με φροντίδα διδάσκουν και συμβουλεύουν. Πρώτα απ' όλους και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος ο πατέρας φροντίζουν πώς θα γίνει το παιδί ακόμα καλύτερο διδάσκοντας ότι το ένα είναι δίκαιο, το άλλο άδικο, αυτό ωραίο, το άλλο άσχημο. Έπειτα, τα παιδιά όταν φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία οι γονείς τα στέλνουν στα σπίτια των δασκάλων, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να μάθουν γράμματα και να καταλαβαίνουν όσα είναι γραμμένα, ενώ οι κιθαριστές με το να παίζουν λύρα προσπαθούν να τα κάνουν πιο ήμερα και εξοικειώνουν την ψυχή τους στο ρυθμό και την αρμονία. Επιπλέον, τα παιδιά συχνάζουν στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες, Σελίδα 2

3 ἔνθα οἱ παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν. όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής κάνουν τα σώματά τους πιο δυνατά, για να μην αναγκάζονται να δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασης. Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Αιτία ελομένου θεός αναίτιος. απόδοση: ο θεός δεν έχει ευθύνη για τις πράξεις αυτών που έχουν ελευθερία επιλογής Ο Πλάτων (427 π.χ. 347 π.χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από την Αθήνα, ο πιο γνωστός μαθητής του Σωκράτη και δάσκαλος του Αριστοτέλη. Το έργο του άσκησε τεράστια επιρροή στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία και γενικότερα στη δυτική φιλοσοφική παράδοση μέχρι και σήμερα. To σύνολο του έργου του, συχνά τον κατατάσσει μεταξύ των κορυφαίων παγκοσμίων προσωπικοτήτων όλων των εποχών με τη μεγαλύτερη επιρροή, μαζί με τον δάσκαλο του, Σωκράτη, και τον μαθητή του, Αριστοτέλη Σελίδα 3

4 Ενότητα 3: Επαγγέλματα των αρχαίων Αθηναίων Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα (ελεύθερη διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ἀθηναῖοι, ὡς καὶ οἱ ἑτέρας πόλεις κατοικοῦντες, πολλὰ ἐν τῷ βίῳ ἐπιτηδεύουσιν, ἵνα τὰ ἀναγκαῖα πορίζωνται : Ναυσικύδης ναύκληρος ὤν περὶ τὴν τοῦ σώματος τροφὴν ἑαυτῷ καὶ τοῖς οἰκείοις ἐσπούδαζε, τοῦτ αὐτό δὲ ἐποίουν Ξένων ὁ ἔμπορος καὶ Ξενοκλῆς ὁ κάπηλος. Πολύζηλος ἀπὸ ἀλφιτοποιίας, ἔτρεφεν ἑαυτόν καὶ οἰκέτας ἔτι δὲ πολλάκις τῇ πόλει ἐλειτούργει. Γλαύκων ὁ Χολαργεύς ἐγεώργει καὶ βοῦς ἔτρεφε, Δημέας δὲ ἀπὸ χλαμυδουργίας, διετρέφετο Μεγαρέων δ' οἱ πλεῖστοι ἀπὸ ἐξωμιδοποιίας. Οὐκ ὀλίγοι τῶν πολιτῶν τέχνην τινά ἐξαμάνθανον, Μετάφραση Οι Αθηναίοι, όπως και αυτοί που κατοικούν στις άλλες πόλεις, ασκούν πολλά επαγγέλματα στη ζωή τους, για να εξασφαλίζουν τα αναγκαία: Ο Ναυσικύδης που ήταν πλοιοκτήτης για τη συντήρηση, του εαυτού του και των δικών του μεριμνούσε, και το ίδιο ακριβώς έκαναν ο Ξένων ο έμπορος και ο Ξενοκλής ο μικροπωλητής. Ο Πολύζηλος συντηρούσε τον εαυτό του και τους οικιακούς του δούλους με την παρασκευή κριθάλευρου, και ακόμα μερικές φορές προσέφερε δημόσια υπηρεσία στην πόλη με δικά του χρήματα. Ο Γλαύκων από το Χολαργό ήταν γεωργός και έτρεφε βόδια, ο Δημέας ζούσε από την τέχνη της κατασκευής χλαμύδων, και οι περισσότεροι από τους Μεγαρείς από την τέχνη της κατασκευής εξωμίδων. Αρκετοί από τους πολίτες μάθαιναν καλά κάποια τέχνη, Σελίδα 4

5 οἷον τὴν τῶν λιθοξόων, κεραμέων, τεκτόνων, σκυτοτόμων, καὶ πλεῖστα ἐπιτήδεια τῷ βίῳ ἐξειργάζοντο. όπως την τέχνη του μαρμαρά, του κεραμέα, του μαραγκού, του τσαγκάρη, και εξασφάλιζαν πάρα πολλά αναγκαία αγαθά για τη ζωή τους. Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Λίθοι και πλίνθοι και ξύλα και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα ουδέν εστι. Απόδοση: Λίθοι κ.λπ.από μόνα τους δεν κάνουν ένα σπίτι. Χρειάζεται οργάνωση Ο Ξενοφών γεννήθηκε στην Αθήνα μεταξύ του 434 π.χ και του 427π.Χ. Η οικογένειά του ανήκε στην τάξη των Ιππέων, δηλαδή ήταν γόνος μιας αριστοκρατικής πλούσιας οικογένειας. Έγινε μαθητής του Σωκράτη και αυτή του η μαθητεία του καλλιέργησε έναν βαθύτατο σεβασμό για το δάσκαλό του σ' όλη του τη ζωή. Πήρε μέρος σε πολλές εκστρατείες και κατέγραψε τα γεγονότα τους στα ιστορικά του κείμενα. Θεωρείται, μετά τον Θουκυδίδη, ο μεγαλύτερος Έλληνας ιστορικός της αρχαιότητας. Σελίδα 5

6 Ενότητα 4: Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Πλέομεν ὅσον τριακοσίους σταδίους καὶ νήσῳ μικρᾷ καὶ ἐρήμῃ προσφερόμεθα. Μείναντες δὲ ἐν τῇ νήσῳ πέντε ἡμέρας, τῇ ἕκτῃ ἐξορμῶμεν καὶ τῇ ὀγδόῃ καθορῶμεν ἀνθρώπους πολλοὺς ἐπὶ τοῦ πελάγους διαθέοντας, ἅπαντα ἡμῖν προσεοικότας καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ μεγέθη, πλὴν τῶν ποδῶν μόνων ταῦτα γὰρ ἔχουσι φέλλινα ἀφ οὗ δὴ, οἶμαι, καὶ καλοῦνται Φελλόποδες. Θαυμάζομεν οὖν ὁρῶντες οὐ βαπτιζομένους, ἀλλὰ ὑπερέχοντας τῶν κυμάτων καὶ ὁδοιποροῦντας ἀδεῶς. Οἱ δὲ καὶ προσέρχονται καὶ ἀσπάζονται ἡμᾶς λέγουσί τε ἑλληνικῇ φωνῇ εἰς Φελλὼ τὴν αὐτῶν πατρίδα ἐπείγεσθαι. Μετάφραση Πλέουμε περίπου τριακόσια στάδια και αγκυροβολούμε σ' ένα νησί μικρό και έρημο. Κι αφού μείναμε στο νησί πέντε μέρες, την έκτη ξεκινούμε και την όγδοη διακρίνουμε πολλούς ανθρώπους να τρέχουν εδώ κι εκεί πάνω στη θάλασσα, που έμοιαζαν με μας σε όλα και στο σώμα και στο ανάστημα εκτός μόνο από τα πόδια γιατί αυτά τα είχαν κατασκευασμένα από φελλό γι αυτό το λόγο μάλιστα, νομίζω, και ονομάζονται Φελλόποδες. Απορούμε, λοιπόν, βλέποντάς τους να μη βουλιάζουν, αλλά να μένουν πάνω στα κύματα και να βαδίζουν χωρίς φόβο. Και αυτοί μας πλησιάζουν και μας καλωσορίζουν και μας λένε στα ελληνικά ότι βιάζονται (να φτάσουν) στη Φελλώ, την πατρίδα τους. Σελίδα 6

7 Μέχρι μὲν οὖν τινος συνοδοιποροῦσι ἡμῖν παραθέοντες, εἶτα ἀποτρεπόμενοι τῆς ὁδοῦ βαδίζουσιν εὔπλοιαν ἡμῖν ἐπευχόμενοι. Ως ένα σημείο, λοιπόν, μας συνοδεύουν τρέχοντας δίπλα μας, και έπειτα, αλλάζοντας δρόμο, προχωρούν ευχόμενοι σε μας «καλό ταξίδι». Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος. Ο Λουκιανός ο Σαμοσατεύς ( μ.χ.) ήταν ρήτορας και σατιρικός συγγραφέας που έγραφε στην ελληνική γλώσσα. Ήταν ο δημιουργός του σατιρικού διαλόγου και από τους σημαντικότερους αττικιστές συγγραφείς της εποχής του. Γενικά, ο Λουκιανός απεχθανόταν τους δογματισμούς, την αδιαλλαξία και τις ακραίες φιλοσοφικές διαμάχες, όπως και την επιτηδευμένη γλώσσα και τα σοφίσματα. Σελίδα 7

8 Ενότητα 5: Ο πλούτος της αττικής γης Ξενοφῶν, Πόροι (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Τῶν Ἀθήνησι προεστηκότων ἔλεγόν τινες ὡς γιγνώσκουσι μὲν τὸ δίκαιον, διὰ δὲ τὴν πενίαν τοῦ πλήθους ἀναγκάζονται ἀδικώτεροι εἶναι περὶ τὰς πόλεις. Ἐκ τούτου ἐπεχείρησα σκοπεῖν εἴ πῃ δύναιντο ἄν οἱ πολῖται διατρέφεσθαι ἐκ τῆς ἑαυτῶν (χώρας). Τοῦτο μὲν οὖν εὐθύς ἀνεφαίνετό μοι, ὅτι ἡ χώρα πέφυκεν οἵα πλείστας προσόδους παρέχεσθαι. Αἱ μὲν γὰρ ὧραι ἐνθάδε πρᾳόταταί εἰσίν ἅ δὲ πολλαχοῦ οὐδὲ βλαστάνει ἐνθάδε καρποφορεῖ. Ὥσπερ δὲ ἡ γῆ οὕτω καὶ ἡ περὶ τὴν χώραν θάλαττα παμφορωτάτη ἐστίν. Καὶ μὴν ὅσαπερ οἱ θεοὶ Μετάφραση Μερικοί από τους ηγέτες της Αθήνας έλεγαν ότι δήθεν γνωρίζουν το δίκαιο, όμως λόγω της φτώχειας του λαού αναγκάζονται να είναι άδικοι απέναντι στις (άλλες) πόλεις. Εξαιτίας αυτού επιχείρησα να διερευνήσω αν θα μπορούσαν με κάποιο τρόπο οι πολίτες να συντηρηθούν από τη χώρα τους. Άρχισα, λοιπόν, να σχηματίζω την εξής γνώμη, ότι δηλαδή η χώρα είναι από τη φύση της ικανή να παρέχει πάρα πολλούς πόρους/ έσοδα. Γιατί οι εποχές εδώ είναι πάρα πολύ ήπιες και τα φυτά που σε πολλά μέρη ούτε καν φυτρώνουν, εδώ καρποφορούν. Και όπως ακριβώς η γη έτσι και η θάλασσα γύρω από τη χώρα είναι πολύ προσοδοφόρα. Και ασφαλώς, όσα, βέβαια, οι θεοί Σελίδα 8

9 ἐν ταῖς ὥραις ἀγαθά παρέχουσι καὶ ταῦτα πάντα ἐνταῦθα πρῳαίτατα τὰ μὲν ἄρχεται, ὀψιαίτατα δὲ λήγει. Πρὸς τούτοις καὶ ἀίδια ἀγαθά ἔχει ἡ χώρα. Πέφυκε μὲν γὰρ λίθος ἐν αὐτῇ ἄφθονος, ἐξ οὗ κάλλιστοι μὲν ναοί, κάλλιστοι δὲ βωμοὶ γίγνονται, εὐπρεπέστατα δὲ θεοῖς ἀγάλματα. Ἔστι δὲ καὶ γῆ ἣ σπειρομένη μὲν οὐ φέρει καρπόν, ὀρυττομένη δὲ πολλαπλασίους τρέφει ἢ εἰ σῖτον ἔφερε. Καὶ μὴν ὑπάργυρός ἐστι. αγαθά δίνουν σε κάθε εποχή και αυτά όλα εδώ πάρα πολύ νωρίς αρχίζουν και πάρα πολύ αργά σταματούν. Επιπλέον, η χώρα έχει και παντοτινά αγαθά. Έτσι, από τη φύση υπάρχει σ αυτήν άφθονο μάρμαρο, από το οποίο γίνονται πάρα πολύ όμορφοι ναοί, πολύ ωραίοι βωμοί, και πολύ κομψά για τους θεούς αγάλματα. Υπάρχουν όμως και μερικές περιοχές που, όταν καλλιεργούνται, δεν παράγουν καρπούς, όταν όμως αξιοποιούνται για εξόρυξη, μπορούν να θρέψουν πολύ περισσότερους απ όσους θα έτρεφαν, αν καλλιεργούνταν. Και ασφαλώς έχει κοιτάσματα αργύρου. Πολύ κρείττων εστίν ο της ψυχής ή ο του σώματος έρως Απόδοση: είναι πολύ καλύτερο να ερωτεύεται κανείς την ψυχή παρά το σώμα Σελίδα 9

10 Ενότητα 6: Η ομορφιά δεν είναι το παν Μύθος του Αισώπου (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ἔλαφος εὐμεγέθης ὥρᾳ θέρους διψῶν παραγίνεται ἐπί τινα πηγήν διαυγῆ καὶ βαθεῖαν καὶ πιών ὅσον ἤθελεν προσεῖχεν τῇ ἰδέᾳ τοῦ σώματος. Καὶ μάλιστα μὲν ἐπήνει τὴν φύσιν τῶν κεράτων ὡς κόσμος εἴη παντί τῷ σώματι. Ἔψεγεν δὲ τὴν λεπτότητα τῶν σκελῶν ὡς οὐχ οἵων τε ὄντων φέρειν πᾶν τὸ βάρος. Ἐν ὧ δὲ πρὸς τούτοις ἦν, ὑλακή τε κυνῶν αἰφνιδίως ἀκούεται καὶ κυνηγέται πλησίον. Ὁ δὲ ὥρμα πρὸς φυγήν καὶ μέχρις ὅπου διὰ πεδίου ἐποιεῖτο τὸν δρόμον, ἐσώζετο ὑπὸ τῆς ὠκύτητος τῶν σκελῶν. Μετάφραση Ένα μεγαλόσωμο ελάφι σε εποχή καλοκαιριού, καθώς διψούσε, φτάνει κοντά σε κάποια καθαρή και βαθιά πηγή και, αφού ήπιε όσο (νερό) ήθελε, παρατηρούσε τη μορφή του σώματός του. Και κυρίως επαινούσε τη φύση των κεράτων του με την ιδέα ότι αυτά ήταν στολίδι για όλο το σώμα του. Αντίθετα, κατηγορούσε τα λεπτά του πόδια, επειδή, κατὰ τη γνώμη του, δεν μπορούσαν να αντέξουν όλο το βάρος του. Και ενώ ασχολούνταν με αυτά, ξαφνικά ακούγεται γάβγισμα σκυλιών και κυνηγοί το πλησιάζουν. Αυτό άρχισε να τρέχει ορμητικά, για να ξεφύγει, και όσο έτρεχε σε ομαλό έδαφος, σωζόταν από την ταχύτητα των ποδιών του. Σελίδα 10

11 Ἐπεὶ δὲ εἰς πυκνήν καὶ δασεῖαν ὕλην ἐνέπεσεν, ἐμπλακέντων αὐτῷ τῶν κεράτων ἑάλω, πείρᾳ μαθὼν ὅτι ἄρα ἄδικος ἦν τῶν ἰδίων κριτὴς ψέγων μὲν τὰ σώζοντα, ἐπαινῶν δὲ τὰ προδόντα αὑτόν. Όταν όμως έφτασε σε αδιαπέραστο και πυκνό δάσος, επειδή του μπλέχτηκαν τα κέρατα, παγιδεύτηκε και έμαθε εξ ιδίας πείρας ότι πράγματι ήταν άδικος κριτής των ατομικών του γνωρισμάτων, γιατί κατηγορούσε αυτά που το έσωζαν, ενώ επαινούσε αυτά που το πρόδωσαν. Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Συν Αθηνά και χείρα κίνει. Είναι ο διασημότερος από τους αρχαίους μυθοποιούς και ο κορυφαίος της λεγόμενης διδακτικής μυθολογίας. Δεν έγραψε ποτέ ούτε μια λέξη. Όλους τους μύθους τους διηγείτο προφορικά. κατά τον Πλούταρχο, υπήρξε τέρας ασχήμιας: μαυριδερός, καμπούρης, τραυλός, κοντόλαιμος, στραβοπόδης με μύτη πλακουτσωτή και κεφάλι τριγωνικό. Ήταν όμως ευφυέστατος. Παρ' ότι όσο ζούσε ήταν δούλος, οι Αθηναίοι του στήσανε αργότερα ανδριάντα, για να δείξουν έτσι ότι κάθε άνθρωπος αξίας, πρέπει, ανεξάρτητα από τη καταγωγή του να τιμάται. Γεννήθηκε κατά πάσα πιθανότητα, από οικογένεια δούλων, το 625 π.χ., στο Αμόριο της Φρυγίας, ήταν δούλος του φιλόσοφου Ιάδμονα, έζησε στη Σάμο, ταξίδεψε στην Αίγυπτο και την Ανατολή και πέθανε στους Δελφούς, όπου είχε σταλεί από το βασιλιά Κροίσο γα να λάβει χρησμό του μαντείου. Εκεί κατηγορήθηκε για ιεροσυλία (επειδή σάρκασε τις απάτες και την απληστία τους), καταδικάστηκε σε θάνατο και γκρεμίστηκε από τη κορφή του Παρνασσού. Σύμφωνα με τη παράδοση, ο Απόλλωνας τιμώρησε την αδικία, στέλνοντας στους κατοίκους των Δελφών λιμό. Σελίδα 11

12 Ενότητα 7: Η λύση του γόρδιου δεσμού Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ὡς δὲ Άλέξανδρος ἐς Γόρδιον παρῆλθεν, πόθος λαμβάνει αὐτὸν τὴν ἅμαξαν ἰδεῖν τὴν Γορδίου καὶ τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν. Πρὸς δὲ δὴ ἄλλοις καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξηςἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. Ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο. Ἀλέξανδρος δὲ, ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ ἤθελε, (φοβούμενος) μή τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοὺς κίνησιν ἐργάσηται, παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι ἔφη. Ἀπηλλάγη δ οὖν ἀπό τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ αὐτόν Μετάφραση Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου και το δεσμό του ζυγού της άμαξας. Και μεταξύ άλλων, βέβαια, και αυτό λεγόταν για την άμαξα, ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της άμαξας, αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την Ασία. Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή. Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη λύση του δεσμού, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο, γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος, αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψεκαι είπε ότι λύθηκε. Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα ο ίδιος και οι σύντροφοί του Σελίδα 12

13 ὡς τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ ξυμβεβηκότος. Καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτός ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν καὶ ἐπὶ τούτοις ἔθυε τῇ ὑστεραίᾳ Ἀλέξανδρος τοῖς φήνασι θεοῖς τὰ τε σημεῖα καὶ τὴν λύσιν τοῦ δεσμοῦ. με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός για τη λύση του δεσμού. Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο επιδοκιμασίας γι αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος την επόμενη μέρα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του φανέρωσαν τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού. Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: «Όταν οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα, οι επιθυμίες τους τους οδηγούν να πιστέψουν ό,τι τους είναι πιο ευχάριστο.» O Αρριανός, γνωστός και ως Φλάβιος Αρριανός (Νικομήδεια, γύρω στο 95 μ.χ. - γύρω στο 180 μ.χ.) ήταν Έλληνας, Ρωμαίος πολίτης, συγγραφέας, ιστορικός, φιλόσοφος, γεωγράφος, πολιτικός και στρατιωτικός, έπαρχος της Καππαδοκίας ( μ.χ.), Αθηναίος πολίτης, Άρχων της Αθήνας, γνωστότερος για τα έργα του Αλεξάνδρου Ανάβασις και Ινδική. Σελίδα 13

14 Ενότητα 8: Ένα μοιραίο λάθος Λουκιανός, Νεκρικοὶ Διάλογοι 17 (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο ΖΗΝ.:Σύ, ὦ Καλλιδημίδη, πῶς ἀπέθανες; Ἐγώ μὲν γὰρ παράσιτος ὤν Δεινίου ἀπεπνίγην ἐμφαγὼν πλέον τοῦ ἱκανοῦ. ΚΑΛ.: Τὸ δὲ ἐμόν ἐγένετο παράδοξόν τι. Οἶσθα γὰρ καὶ σύ που Πτοιόδωρον τὸν γέροντα; ΖΗΝ.: Τὸν ἄτεκνον, τὸν πλούσιον; ΚΑΛ.: Ἐκεῖνον αὐτὸν ἀεὶ ἐθεράπευον ὑπισχνούμενον τεθνήξεσθαι ἐπ ἐμοί. Ἐπεὶ δὲ ὁ γέρων ἔζη ὑπὲρ τὸν Τιθωνόν, ἐξηῦρον ἐπὶ τὸν κλῆρον ὁδόν τινα ἐπίτομον πριάμενος γὰρ φάρμακον ἀνέπεισα τὸν οἰνοχόον, ἐπειδὰν τάχιστα ὁ Πτοιόδωρος αἰτήσῃ πιεῖν, ἐμβαλόντα αὐτὸ εἰς κύλικα ἔχειν ἕτοιμον καὶ ἐπιδοῦναι αὐτῷ Μετάφραση ΖΗΝ.: Εσύ, Καλλιδημίδη, πώς πέθανες; Εγώ, πάντως, όντας κοντά στον Δεινία έσκασα επειδή έφαγα περισσότερο απ όσο έπρεπε. ΚΑΛ.: Και η δική μου περίπτωση υπήρξε κάπως περίεργη. Γνωρίζεις και εσύ ίσως τον Πτοιόδωρο το γέροντα; ΖΗΝ.: Εννοείς τον άτεκνο, τον πλούσιο; ΚΑΛ.: Εκείνον ακριβώς τον φρόντιζα συνεχώς, επειδή υποσχόταν ότι, όταν θα πέθαινε, θα με άφηνε κληρονόμο του. Επειδή όμως, ο γέρος ζούσε πιο πολύ και από τον Τιθωνό, βρήκα για την κληρονομιά κάποιον πιο σύντομο δρόμο αφού δηλαδή αγόρασα δηλητήριο, έπεισα τον οινοχόο παρὰ τη θέλησή του, αμέσως μόλις ο Πτοιόδωρος ζητήσει να πιει, αφού το βάλει σε ποτήρι του κρασιού, να το έχει έτοιμο και να του το δώσει Σελίδα 14

15 εἰ δὲ τοῦτο ποιήσει, ἐπωμοσάμην ἀφήσειν αὐτὸν ἐλεύθερον. ΖΗΝ.:Τὶ οὖν ἐγένετο; Ἔοικας γὰρ ἐρεῖν τι πάνυ παράδοξον. ΚΑΛ.:Ἐπεὶ τοίνυν λουσάμενοι ἥκομεν, ὁ μειρακίσκος ἔχων ἑτοίμους δύο δὴ κύλικας οὐκ οἶδα ὅπως ἔδωκεν ἐμοὶ μὲν τὸ φάρμακον, Πτοιοδώρῳ δὲ τὸ ἀφάρμακτον εἶτα ὁ μὲν ἔπινεν, ἐγώ δὲ αὐτίκα μάλα ἐκείμην ἐκτάδην νεκρὸς ὑποβολιμαῖος ἀντὶ ἐκείνου. Τὶ γελᾷς τοῦτο, ὦ Ζηνόφαντε; Καὶ μὴν οὐκ ἔδει γε ἐπιγελᾶν ἑταίρῳ ἀνδρί. και, αν το κάνει αυτό, ορκίστηκα ότι θα τον αφήσω ελεύθερο. ΖΗΝ.: Τι έγινε λοιπόν; Γιατί δείχνεις ότι θα πεις κάτι πολύ παράδοξο. ΚΑΛ.: Αφού λοιπόν μετά το λουτρό μας ήρθαμε (στο σπίτι του), το παλικαράκι, που είχε βέβαια έτοιμα δύο ποτήρια κρασιού, δεν ξέρω πώς, αλλά έδωσε σε μένα το δηλητήριο, και στον Πτοιόδωρο το ποτήρι που δεν περιείχε δηλητήριο έπειτα, εκείνος έπινε, ενώ εγώ αμέσως κειτόμουν ξαπλωμένος νεκρός παίρνοντας τη θέση εκείνου. Γιατί γελάς με αυτό, Ζηνόφαντε; Κι όμως δεν έπρεπε βέβαια να γελάς σε βάρος ενός φίλου σου. «Ο συγγραφέας ιστορίας πρέπει να είναι άφοβος, αδέκαστος, ελεύθερος, φίλος του θάρρους και της αλήθειας, και να λέει τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη.» Σελίδα 15

16 Ενότητα 9: Ανυπέρβλητα πρότυπα Ἰσοκράτης, Εὐαγόρας 1-6 (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ὁρῶν, ὦ Νικόκλεις, τιμῶντά σε τὸν τάφον τοῦ πατρός οὐ μόνον τῷ πλήθει καὶ τῷ κάλλει τῶν ἐπιφερομένων, ἀλλὰ καὶ χοροῖς καὶ μουσικῇ καὶ γυμνικοῖς ἀγῶσιν, ἡγησάμην χαίρειν Εὐαγόραν ὁρῶντα τήν τε περὶ αὑτόν ἐπιμέλειαν Μετάφραση Επειδή βλέπω, Νικοκλή, ότι εσύ τιμάς τον τάφο του πατέρα σου όχι μόνο με το πλήθος και τη λαμπρότητα των προσφορών σου, αλλά και με χορούς και με μουσικούς και αθλητικούς αγώνες, θεώρησα ότι ο Ευαγόρας χαίρεται που βλέπει τη φροντίδα για τον εαυτό του καὶ τὴν σήν μεγαλοπρέπειαν εἴ τὶς ἐστιν αἴσθησις τοῖς τετελευτηκόσιν περὶ τῶν ἐνθάδε γιγνομένων. Πολὺ δ ἔτι πλείω χάριν ἔχοι ἄν, εἴ τις δυνηθείη εἰπεῖν ἀξίως περὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων καὶ τῶν κινδύνων αὐτοῦ εὑρήσομεν γὰρ πάντα ποιοῦντα τοὺς φιλοτίμους καὶ μεγαλοψύχους τῶν ἀνδρῶν ὅπως καταλείψουσιν και τη μεγαλοπρέπεια των τιμών σου προς αυτόν, αν νιώθουν κάτι οι νεκροί για όσα γίνονται εδώ (στον κόσμο των ζωντανών). Και θα όφειλε πολύ μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, αν κάποιος μπορούσε να μιλήσει όπως του αξίζει για τις αρχές της ζωής του και τις ριψοκίνδυνες πράξεις του γιατί θα διαπιστώσουμε ότι κάνουν τα πάντα οι φιλόδοξοι και γενναίοι άντρες φροντίζοντας πώς θα αφήσουν πίσω τους Σελίδα 16

17 ἀθάνατον τὴν περὶ αὑτῶν μνήμην. αθάνατη την υστεροφημία τους. Τὶς δὲ οὐκ ἄν ἀθυμήσειεν, Και ποιος δε θα στενοχωριόταν, ὅταν ὁρᾷ μὲν ὑμνουμένους όταν βλέπει ότι υμνούνται τοὺς περὶ τὰ Τρωϊκὰ γενομένους, προειδῇ δὲ αὐτὸν μηδέποτε άξιωθησόμενον τοιούτων ἐπαίνων, μηδ ἄν ὑπερβάλλη τὰς ἀρετὰς ἐκείνων; Αἴτιος δὲ τούτων ὁ φθόνος αυτοί που έζησαν τον καιρό των Τρωικών ενώ για τον εαυτό του γνωρίζει εκ των προτέρων ότι ποτέ δε θα κριθεί άξιος για τέτοιους επαίνους, κι αν ακόμα ξεπεράσει τις αρετές εκείνων; Και αιτία γι αυτά είναι ο φθόνος οὕτω γὰρ δυσκόλως πεφύκασίν τινες, ὥστε ἥδιον ἄν ἀκούοιεν εὐλογουμένων γιατί τόσο μικρόψυχοι είναι μερικοί από τη φύση τους, ώστε με μεγαλύτερη ευχαρίστηση θα άκουγαν να επαινούνται εκείνοι, οὕς οὐκ ἴσασιν εἰ γεγόνασιν, ἤ τούτων ὑφ ὧν τυγχάνουσιν αὐτοὶ εὖ πεπονθότες. τους οποίους δε γνωρίζουν αν έχουν πράξει, παρὰ αυτοί από τους οποίους συμβαίνει να έχουν ευεργετηθεί οι ίδιοι. Το της πόλεως όλης ήθος, ομοιούται τοις άρχουσιν μτφρ: το ήθος όλης της πολιτείας είναι το ίδιο με αυτό αυτών που την κυβερνούν Σελίδα 17

18 Ενότητα 10: Ο Σωκράτης για τη φιλία Ξενοφῶν, Ἀπομνημονεύματα (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Τοῦτο μὲν πολλῶν ἀκούω, Μετάφραση Αυτό βέβαια ακούω από πολλούς, ὡς πάντων κτημάτων, κράτιστόν ἐστι φίλος σαφὴς καὶ ἀγαθός, ότι δηλαδή από όλα τα περιουσιακά στοιχεία το πιο σημαντικό είναι ένας φίλος, πιστός και καλός, παντὸς δὲ μᾶλλον ἐπιμέλονται οἱ πολλοὶ ἢ φίλων κτήσεως Καὶ γὰρ οἰκίας καὶ ἀγροὺς καὶ ἀνδράποδα καὶ βοσκήματα καὶ σκεύη ἐπιμελῶς κτῶνται, φίλον δέ, ὃ μέγιστον ἀγαθὸν εἶναί φασιν, οὐχ ὅπως κτήσωνται φροντίζουσι. όμως οι περισσότεροι φροντίζουν πιο πολύ για οτιδήποτε άλλο παρὰ για την απόκτηση φίλων. Γιατί πράγματι, σπίτια και αγρούς και δούλους και ζώα και σκεύη αποκτούν με επιμέλεια αλλά φίλο, που λένε ότι είναι πολύ μεγάλο αγαθό δε φροντίζουν να αποκτήσουν. Καίτοι ποῖος ἵππος ἤ ποῖον ζεῦγος οὕτω χρήσιμόν ὥσπερ ὁ χρηστὸς φίλος; Ποῖον δὲ ἀνδράποδόν οὕτως εὔνουν καὶ παραμόνιμον; Ἤ ποῖον ἄλλο κτῆμά οὕτω πάγχρηστον; Ὁ γὰρ ἀγαθὸς φίλος Και όμως ποιο άλογο ή ποιο ζευγάρι ζώων είναι τόσο χρήσιμο όσο βέβαια είναι ο καλός φίλος; Και ποιος δούλος είναι τόσο καλοπροαίρετος και σταθερός; Ή ποιο άλλο απόκτημα είναι τόσο χρήσιμο σε όλα; Γιατί ο καλός φίλος Σελίδα 18

19 ἑαυτόν τάττει πρὸς πᾶν τὸ ἐλλεῖπον τῷ φίλῳ καί, ἄν τέ τινα εὖ ποιῆσαι δέῃ, συνεπισχύει, ἄν τέ τις φόβος ταράττῃ συμβοηθεῖ καὶ εὖ μὲν πράττοντα πλεῖστα εὐφραίνει, σφαλλόμενον δὲ πλεῖστα ἐπανορθοῖ. Ἀλλ ὅμως ἔνιοι πειρῶνται δένδρα μὲν θεραπεύειν τοῦ καρποῦ ἕνεκεν, τοῦ δὲ παμφορωτάτου κτήματος, ὅ καλεῖται φίλος, ἀργῶς καὶ ἀνειμένως οἱ πλεῖστοι ἐπιμέλονται. αφιερώνεται στην κάλυψη των αναγκών του φίλου του και, αν χρειάζεται να κάνει αυτός καλό σε κάποιον,τον ενισχύει βοηθώντας τον, και αν τον ταράζει κάποιος φόβος, τον βοηθάει μαζί με άλλους και όταν αυτός ευτυχεί, του προσφέρει πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, ενώ όταν δυστυχεί, καταβάλλει πάρα πολλές προσπάθειες να τον στήσει πάλι στα πόδια του. Αλλά όμως μερικοί προσπαθούν να καλλιεργήσουν δέντρα για τον καρπό τους, ενώ το απόκτημα που παράγει κάθε λογής καρπούς,το οποίο ονομάζεται φίλος, οι περισσότεροι το φροντίζουν με βραδύτητα και αμέλεια. Πας όχλος φοβερός. Σελίδα 19

20 Ενότητα 11: Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασεν τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ' Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα τὴν μνήμην, ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπό καύματος τὲ καὶ ἡλικίας καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμών τε καὶ συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου, ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ γενναῖος. Σημεῖον δὲ οἱ ἦν βοός κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ' ὅτῳ καὶ τὸ ὄνομα τοῦτο λέγουσιν Μετάφραση Εκεί όπου έγινε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον Υδάσπη ποταμό ο Αλέξανδρος έκτισε πόλεις. Και στη μια πόλη έδωσε το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών, και την άλλη την ονόμασε Βουκεφάλα σε ανάμνηση του ίππου του Βουκεφάλα, που πέθανε εκεί επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, αφού προηγουμένως είχε υποφέρει πολλά και είχε περάσει πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο και τον οποίο ίππευε μόνο ο Αλέξανδρος, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες, και (ήταν) μεγαλόσωμος και γενναίος. Και είχε σημάδι, ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του, εξαιτίας του οποίου λένε ότι έφερε και Σελίδα 20

21 ὅτι ἔφερεν το όνομα αυτό οἱ δὲ λέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς, μέλας ὤν αὐτός, ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον. Οὗτος ὁ ἵππος ἐν τῇ Οὐξίων χώρα ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶ Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐξίους, εἰ μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. Τοσῆδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ αὐτὸν ἦν. άλλοι, λένε ότι είχε άσπρο σημάδι στο κεφάλι του, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, το οποίο έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το άλογο στη χώρα των Ουξίων το έχασε ο Αλέξανδρος, και γι αυτό ο Αλέξανδρος διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ότι θα εκτελέσει όλους τους Ουξίους, αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Τόσο μεγάλο ενδιαφέρον έδειχνε ο Αλέξανδρος γι αυτό το άλογο. Σελίδα 21

22 Ενότητα 12: Αθήνα και Ατλαντίδα Πλάτων, Τίμαιος 25a-d (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ἐν δὲ δὴ τῇ Ἀτλαντίδι νήσῳ Μετάφραση Στο νησί, λοιπόν, της Ατλαντίδας μεγάλη συνέστη καὶ θαυμαστὴ δύναμις βασιλέων, κρατοῦσα μὲν ἁπάσης τῆς νήσου, συγκροτήθηκε μεγάλη και αξιοθαύμαστη δύναμη βασιλέων, που εξουσίαζε ολόκληρο το νησί πολλῶν δὲ ἄλλων νήσων καὶ μερῶν τῆς ἠπείρου. Αὕτη δὴ πᾶσα συναθροισθεῖσα εἰς ἕν ἡ δύναμις τὸν τε παρ' ὑμῖν καὶ τὸν παρ' ἡμῖν και πολλά άλλα νησιά και μέρη της ξηράς. Όλη αυτή η δύναμη αφού συνενώθηκε σε ένα, το δικό σας και το δικό μας τόπο καὶ τὸν ἐντὸς τοῦ στόματος πάντα τόπον μιᾷ ποτὲ ἐπεχείρησεν ὁρμῇ δουλοῦσθαι. Τότε οὖν ὑμῶν, ὦ Σόλων, τῆς πόλεως ἡ δύναμις εἰς ἅπαντας ἀνθρώπους και όλη την περιοχή που βρίσκεται μέσα στο στόμιο επιχείρησε κάποτε να υποδουλώσει με μία και μόνη επίθεση. Τότε, λοιπόν, Σόλωνα, η δύναμη της πόλης σας σε όλους γενικά τους ανθρώπους διαφανής ἀρετῇ τὲ καὶ ῥώμῃ ἐγένετο πάντων γὰρ προέστη εὐψυχία καὶ τέχναις ὅσαι κατὰ πόλεμον υπήρξε ξακουστή για τη γενναιότητα και το σθένος της γιατί ξεχώρισε από όλες στη γενναιότητα και στις πολεμικές τέχνες, ἐπὶ τοὺς ἐσχάτους ἀφικομένη κινδύνους, αφού έφτασε στους έσχατους κινδύνους, Σελίδα 22

23 καὶ κρατήσασα μὲν τῶν ἐπιόντων τρόπαιον ἔστησε, τοὺς δὲ μήπω δεδουλωμένους διεκώλυσε δουλωθῆναι, τοὺς δ ἄλλους ἀφθόνως ἅπαντας ἠλευθέρωσεν. Ὑστέρῳ δὲ χρόνῳ σεισμῶν ἐξαισίων καὶ κατακλυσμῶν γενομένων, ἡ Ἀτλαντίς νῆσος κατὰ τῆς θαλάττης δῦσα ἠφανίσθη διὸ καὶ νῦν ἄπορον και αφού νίκησε τους επιδρομείς, έστησε μνημείο νίκης, και παρεμπόδισε την υποδούλωση όσων δεν είχαν ακόμη υποδουλωθεί και όλους τους άλλους τους ελευθέρωσε χωρίς υστεροβουλία. Και αργότερα, αφού έγιναν πολύ δυνατοί σεισμοί και κατακλυσμοί, το νησί της Ατλαντίδας, βυθίστηκε στη θάλασσα και εξαφανίστηκε γι αυτό και σήμερα το εκεί πέλαγος καὶ ἀδιερεύνητον γέγονεν τοὐκεῖ πέλαγος. είναι αδιάβατο και ανεξερεύνητο. Σελίδα 23

24 Ενότητα 13: Δάμων και Φιντίας Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ, μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, Μετάφραση Όταν ασκούσε την εξουσία ο Διονύσιος, κάποιος Φιντίας Πυθαγόρειος, που είχε συνωμοτήσει εναντίον του άρχοντα, και επρόκειτο να τιμωρηθεί, ᾐτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον ζήτησε χρόνο από τον Διονύσιο, εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι δώσειν δ ἔφησεν ἐγγυητήν τῶν φίλων ἕνα. Τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι φίλος ὅς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτήν ἄντ' ἐκείνου παραδώσει, προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας, Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον, ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγενήθη. για να τακτοποιήσει προηγουμένως τις υποθέσεις του και είπε ότι θα δώσει για εγγύηση ένα φίλο του. Κι επειδή ο άρχοντας απόρησε αν υπάρχει τέτοιος φίλος που θα δεχτεί να φυλακιστεί αντί για εκείνον, ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον από τους φίλους του, που ονομαζόταν Δάμων και ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο οποίος μπήκε αμέσως εγγυητής του. Τινὲς μέν οὖν ἐπῄνουν τὴν ὑπερβολήν τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας, Μερικοί λοιπόν, επαινούσαν την υπερβολή της αγάπης προς τους φίλους, τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ κάποιοι όμως καταλόγιζαν Σελίδα 24

25 μανίαν κατεγίνωσκον. επιπολαιότητα και παραφροσύνη στον εγγυητή. Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν, καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας. Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε. Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος Την καθορισμένη ώρα όλος ο λαός συγκεντρώθηκε περιμένοντας με αγωνία αν ο Φιντίας τηρήσει την υπόσχεσή του. Και όταν πια πλησίαζε η ώρα, ο Φιντίας ανέλπιστα ήρθε τρέχοντας την τελευταία στιγμή. Ο Διονύσιος, λοιπόν, από θαυμασμό ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας απάλλαξε από την τιμωρία τον κατηγορούμενο και ζήτησε από τους (δύο) άνδρες τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι. να τον δεχτούν ως τρίτο μέλος της φιλίας τους. Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Διόδωρος Σικελιώτης ήταν αρχαίος Έλληνας ιστορικός και συγγραφέας. Γεννήθηκε στον Αγύριο (Agira) της Σικελίας γύρω στο 80 π.χ. και πέθανε γύρω στο 20 π.χ. Οι περισσότερες πληροφορίες που έχουμε γι' αυτόν προέρχονται από το ίδιο το έργο του, την «Ιστορική Βιβλιοθήκη», το οποίο έγραψε κατόπιν παραγγελίας των Ρωμαίων. Σελίδα 25

26 Ενότητα 14: Ένα άδικο παράπονο Μύθος του Αισώπου (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Λέων κατεμέμφετο Προμηθέα πολλάκις, ὅτι μέγαν αὐτὸν ἔπλασεν καὶ καλὸν καὶ τῶν ἄλλων θηρίων δυνατώτερον Μετάφραση Ένα λιοντάρι κατηγορούσε πολλές φορές τον Προμηθέα που το έπλασε μεγαλόσωμο και όμορφο και δυνατότερο από τα άλλα ζώα «τοιοῦτος δὲ ὤν», ἔφασκε, «τὸν ἀλεκτρυόνα φοβοῦμαι». Καὶ ὁ Προμηθεὺς ἔφη: «Τί με μάτην αἰτιᾷ; Τὰ γὰρ ἐμά πάντα ἔχεις, ὅσα πλάττειν ἐδυνάμην ἡ δέ σου ψυχὴ πρὸς τοῦτο μόνον μαλθακή ἐστί». Ἔκλαιεν οὖν ἑαυτὸν ὁ λέων καὶ τῆς δειλίας κατεμέμφετο καὶ τέλος ἀποθανεῖν ἤθελεν. «παρόλο όμως που είμαι τέτοιος», έλεγε, «φοβάμαι τον πετεινό». Και ο Προμηθέας του είπε: «Γιατί με κατηγορείς άδικα; Έχεις όλα τα δικά μου, όσα μπορούσα να δημιουργήσω όμως η ψυχή σου σε αυτό μόνο δειλιάζει». Έκλαιγε λοιπόν, το λιοντάρι τον εαυτό του και κατηγορούσε τη δειλία του και τελικά ήθελε να πεθάνει. Οὕτω δὲ γνώμης ἔχων ἐλέφαντι περιτυγχάνει καὶ ὁρῶν διαπαντὸς τὰ ὦτα κινοῦντα, «Τί πάσχεις», ἔφη, Κι ενώ βρισκόταν σε αυτή την κατάσταση, συναντάει έναν ελέφαντα, και βλέποντάς τον να κουνάει συνεχώς τα αυτιά του «Τι παθαίνεις» είπε, «καὶ τί ποτε οὐδὲ μικρὸν ἀτρεμεῖ σου τὸ οὗς; Καὶ ὁ ἐλέφας κατὰ τύχην περιπτάντος αὐτῷ κώνωπος, «και γιατί επιτέλους δε μένει ακίνητο ούτε για λίγο το αυτί σου;» Και ο ελέφαντας, καθώς ένα κουνούπι πέταξε τυχαία γύρω του Σελίδα 26

27 «Ὁρᾶς», ἔφη, «τοῦτο τὸ βραχύ, τὸ βομβοῦν; Ἢν εἰσδύνῃ μου τῇ τῆς ἀκοῆς ὁδῷ, τέθνηκα». Καὶ ὁ λέων, «Τί οὖν ἔτι ἀποθνήσκειν», ἔφη, «με δεῖ τοσοῦτον ὄντα καὶ ἐλέφαντος εὐτυχέστερον, ὅσον κρείττων κώνωπος ὁ ἀλεκτρυών;» «Βλέπεις» είπε «αυτό το μικρό (έντομο) που βουΐζει; Αν μπει στο αυτί μου, πεθαίνω». Και το λιοντάρι είπε: «Γιατί λοιπόν, πρέπει πια να πεθάνω, αφού είμαι τόσο μεγάλος και πιο τυχερός από τον ελέφαντα, όσο δυνατότερος είναι ο πετεινός από το κουνούπι;» Γυμνοί ήλθομεν οι πάντες, γυμνοί και απελευσόμεθα. μτφρ: γυμνοί ήρθαμε όλοι [σ αυτή τη ζωή], γυμνοί και θα φύγουμε Σελίδα 27

28 Ενότητα 15: Η μεταμόρφωση του Λευκίππου Ἀντωνῖνος Λιβεράλις, Μεταμορφώσεων Συναγωγή 17 (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Γαλάτεια ἡ Εὐρυτίου τοῦ Σπάρτωνος συνεζύγη ἐν Φαιστῷ τῆς Κρήτης Λάμπρῳ τῷ Πανδίονος, ἀνδρὶ τὰ μὲν εἰς γένος εὖ ἔχοντι, βίου δὲ ἐνδεεῖ. Οὗτος, ἐπειδὴ ἐγκύμων ἦν ἡ Γαλάτεια, Μετάφραση Η Γαλάτεια η κόρη του Ευρυτίου, του γιου του Σπάρτωνα, παντρεύτηκε στη Φαιστό της Κρήτης το Λάμπρο, το γιο του Πανδίονα, άντρα ευγενικής καταγωγής, αλλά φτωχό. Αυτός, όταν εγκυμονούσε η Γαλάτεια, ηὔξατο μὲν ἄρρενα γενέσθαι αὐτῷ παῖδα, προηγόρευσε δὲ τῇ γυναικί, ευχήθηκε να αποκτήσει αρσενικό παιδί και προειδοποίησε τη γυναίκα του ἐὰν γεννήσῃ κόρην, ἀφανίσαι. Τῇ δὲ Γαλατείᾳ ἐγένετο θυγάτηρ. ότι αν γεννήσει κορίτσι, θα το σκοτώσει. Η Γαλάτεια απέκτησε κορίτσι. Καὶ κατοικτείρασα τὸ βρέφος Και επειδή λυπήθηκε το βρέφος καὶ τὴν ἐρημίαν τοῦ οἴκου λογισαμένη ἐψεύσατο τὸν Λάμπρον ἄρρεν λέγουσα τεκεῖν καὶ ἐξέτρεφεν ὡς παῖδα κοῦρον ὀνομάσασα Λεύκιππον. Ἐπεὶ δὲ ηὔξετο ἡ κόρη καὶ ἐγένετο ἄφατόν τι κάλλος, δείσασα τὸν Λάμπρον ἡ Γαλάτεια, και σκέφτηκε την ερήμωση του σπιτιού, είπε ψέματα στο Λάμπρο λέγοντάς του ότι γέννησε αρσενικό παιδί και ανέθρεψε το κορίτσι για γιο, αφού το ονόμασε Λεύκιππο. Καθώς όμως μεγάλωνε η κόρη και γινόταν ανείπωτα πολύ ωραία, η Γαλάτεια επειδή φοβήθηκε τον Λάμπρο, Σελίδα 28

29 κατέφυγεν εἰς τὸ τῆς Λητοῦς ἱερόν κατέφυγε στο ιερό της Λητούς καὶ πλεῖστα τὴν θεὸν ἱκέτευσεν και ικέτευσε θερμά τη θεά εἴ πως αὐτῇ κόρος ἡ παῖς ἀντὶ θυγατρὸς δύναιτο γενέσθαι. Ἡ δὲ Λητὼ συνεχῶς ὀδυρομένην καὶ ἱκετεύουσαν ᾤκτειρε τὴν Γαλάτειαν καὶ μετέβαλε τὴν φύσιν τῆς παιδὸς εἰς κόρον. Ταύτης ἔτι μέμνηνται τῆς μεταβολῆς Φαίστιοι καὶ τὴν ἑορτὴν Ἐκδύσια καλοῦσιν, μήπως με κάποιο τρόπο μπορούσε το κορίτσι να γίνει γι αυτήν αγόρι. Η Λητώ λυπήθηκε τη Γαλάτεια που συνεχώς θρηνούσε και την ικέτευε και μεταμόρφωσε τη φύση του κοριτσιού σε αγόρι. Αυτή τη μεταμόρφωση οι κάτοικοι της Φαιστού τη θυμούνται ακόμη και ονομάζουν τη γιορτή τους Εκδύσια, ἐπεὶ τὸν πέπλον ἡ παῖς ἐξέδυ. γιατί η κόρη απέβαλε τη γυναικεία φύση της. Σελίδα 29

30 Ενότητα 16: Το θλιβερό τέλος ενός τυράννου Αἰλιανός, Ποικίλη Ἱστορία 6.12 (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Διονύσιος ὁ δεύτερος τὴν ἀρχὴν εἶχεν μάλα εὖ περιπεφραγμένην. Μετάφραση Ο Διονύσιος ο δεύτερος είχε την εξουσία του πολύ καλά προστατευμένη. Ναῦς μὲν ἐκέκτητο οὐκ ἐλάττους τῶν τετρακοσίων, δύναμιν δὲ πεζῶν ἐς δέκα μυριάδας, Είχε στην κατοχή του περισσότερα από τετρακόσια (πολεμικά) πλοία, δύναμη πεζών μέχρι εκατό χιλιάδες ἱππεῖς δὲ ἐννεακισχιλίους. και εννέα χιλιάδες ιππείς. Ἡ πόλις δὲ τῶν Συρακοσίων Η πόλη των Συρακούσιων ἐκεκόσμητο μεγίστοις λιμέσιν, είχε στολιστεί με πολύ μεγάλα λιμάνια καὶ ὑψηλότατον τεῖχος περιεβέβλητο αὐτῇ. Εἶχε δὲ καὶ παμπόλλους συμμάχους. Καὶ ἐπιθαρρῶν ὁ Διονύσιος τούτοις ᾤετο κεκτῆσθαι τὴν ἀρχὴν δεδεμένην ἀδάμαντι. Ἀλλ οὗτός γε εἶδε καὶ τοὺς υἱούς ἀποσφαγέντας βιαίως καὶ τὰς θυγατέρας ἀναιρεθείσας. και είχε κτιστεί γύρω της πολύ ψηλό τείχος. Είχε επίσης, και πάρα πολλούς συμμάχους. Και έχοντας εμπιστοσύνη σ αυτά ο Διονύσιος πίστευε ότι η εξουσία του ήταν πολύ σταθερή. Αλλά αυτός, βέβαια, είδε και τους γιους του να σφαγιάζονται βίαια και τις κόρες του να εκτελούνται. Οὐδεὶς δὲ τῶν ἀπ αὐτοῦ ἔτυχεν τῆς νομιζομένης ταφῆς Κανείς από τους δικούς του δεν τάφηκε όπως έπρεπε Σελίδα 30

31 οἱ μὲν γὰρ κατεκαύθησαν ζῶντες, γιατί άλλοι κάηκαν ζωντανοί οἱ δὲ κατατμηθέντες ἐξερρίφησαν ἐς τὴν θάλατταν. Αὐτός δὲ διάγων ἐν πενίᾳ κατέστρεψε τὸν βίον γηραιός. Καὶ ἦν οὐ τὸ τυχόν δεῖγμα τοῖς ἀνθρώποις ἐς σωφροσύνην καὶ κόσμον τρόπου ἡ μεταβολή τοῦ Διονυσίου ἐς οὕτω ταπεινά. και άλλους αφού τους κομμάτιασαν, τους πέταξαν στη θάλασσα. Αλλά και ο ίδιος ζώντας μέσα στη φτώχεια τελείωσε τη ζωή του σε βαθιά γεράματα. Και ήταν σπουδαίο παράδειγμα στους ανθρώπους για την επιδίωξη της σωφροσύνης και της καλής συμπεριφοράς η τόσο ταπεινωτική κατάληξη του Διονυσίου. Σελίδα 31

32 Ενότητα 17: Ένα διδακτικό παράδειγμα από τη φύση Μέγας Βασίλειος, Ὁμιλίαι εἰς τὴν Ἑξαήμερον 7.3 Αρχαίο Κείμενο Ὁ καρκῖνος ἐπιθυμεῖ τῆς σαρκός τοῦ ὀστρέου ἀλλά δυσάλωτος ἡ ἄγρα αὐτῷ γίνεται διὰ τὴν περιβολήν τοῦ ὀστράκου. Ἡ φύσις γὰρ κατησφαλίσατο ἀρραγεῖ ἑρκίῳ τὸ ἁπαλὸν τῆς σαρκός. Διὸ καὶ ὀστρακόδερμον προσηγόρευται. Καὶ ἐπειδὴ δύο κοιλότητες προσηρμοσμέναι ἀλλήλαις ἀκριβῶς περιπτύσσονται τὸ ὄστρεον, ἀναγκαίως αἱ χηλαί τοῦ καρκίνου ἄπρακτοί εἰσίν. Τί οὖν ποιεῖ ; Ὅταν ἴδῃ διαθαλπόμενον μεθ ἡδονῆς ἐν ἀπηνέμοις χωρίοις, καὶ διαπλώσαντα τὰς πτυχὰς ἑαυτοῦ πρὸς τὴν ἀκτῖνα τοῦ ἡλίου, τότε δὴ παρεμβαλών λάθρᾳ ψηφῖδα διακωλύει τὴν σύμπτυξιν, Μετάφραση Ο κάβουρας επιθυμεί τη σάρκα από το στρείδι όμως το κυνήγι είναι δύσκολο γι αυτόν εξαιτίας του σκληρού περιβλήματος που έχει το στρείδι. Γιατί η φύση διασφάλισε με άθραυστο περίβλημα την απαλή του σάρκα. Γι αυτό και έχει ονομαστεί οστρακόδερμο. Και επειδή τα δύο κελύφη που συναρμόζονται απόλυτα μεταξύ τους αγκαλιάζουν το στρείδι, αναγκαστικά οι δαγκάνες του κάβουρα είναι αναποτελεσματικές. Τι κάνει λοιπόν αυτός; Όταν δει (το στρείδι) να απολαμβάνει με ευχαρίστηση τον ήλιο σε απάνεμα μέρη και να έχει ανοίξει το κέλυφός του στις ακτίνες του ήλιου, τότε λοιπόν, αφού βάλει κρυφά ένα πετραδάκι ανάμεσα στις πτυχές του, εμποδίζει το κλείσιμό τους Σελίδα 32

33 καὶ εὑρίσκεται περιεχόμενος διὰ τῆς ἐπινοίας τὸ ἐλλεῖπον τῆς δυνάμεως.[ ] Ἐγώ δὲ σε βούλομαι ζηλοῦντα τὸ ποριστικόν καὶ εὐμήχανον τῶν καρκίνων, ἀπέχεσθαι τῆς βλάβης τῶν πλησίον. Τοιοῦτος ἐστιν ὁ πορευόμενος δόλῳ πρὸς τὸν άδελφόν, καὶ ἐπιτιθέμενος ταῖς ἀκαιρίαις τῶν πλησίον, καὶ ἐντρυφῶν ταῖς ἀλλοτρίαις συμφοραῖς. και έτσι παρουσιάζεται να αποκτά με την εφευρετικότητά του τη δύναμη που του λείπει.[ ] Εγώ όμως θέλω εσύ, ενώ θαυμάζεις την εφευρετικότητα και την επινοητικότητα του κάβουρα, να αποφεύγεις να κάνεις κακό στο διπλανό σου. Τέτοιος είναι αυτός που πλησιάζει με δόλο το συνάνθρωπό του, αυτός που επωφελείται από τις κακοτυχίες των άλλων και που ευχαριστιέται με τις συμφορές των ξένων. Σελίδα 33

34 Ενότητα 18: Η ειλικρίνεια ανταμείβεται Μύθος του Αισώπου (διασκευή) Αρχαίο Κείμενο Ξυλευόμενός τις παρὰ τινα ποταμόν ἀπέβαλε τὸν πέλεκυν. Μετάφραση Κάποιος καθώς έκοβε ξύλα κοντά σε ένα ποτάμι, έχασε το τσεκούρι του. Τοῦ δὲ ῥεύματος παρασύραντος αὐτὸν ὠδύρετο, μέχρις οὗ ὁ Ἑρμῆς ἐλεήσας αὐτόν ἧκε. Καὶ μαθών παρ αὐτοῦ τὴν αἰτίαν, δι ἥν ἔκλαιε, τὸ μὲν πρῶτον καταβὰς ἀνήνεγκε αὐτῷ χρυσοῦν πέλεκυν Kαι, επειδή το ρεύμα το παρέσυρε, έκλαιγε, μέχρι που ο Ερμής τον λυπήθηκε και ήρθε (κοντά του). Και αφού έμαθε από αυτόν την αιτία, για την οποία έκλαιγε, την πρώτη φορά βούτηξε στο ποτάμι κι έφερε πάνω γι αυτόν ένα χρυσό τσεκούρι καὶ ἐπυνθάνετο, εἰ οὗτος εἴη αὐτοῦ. και τον ρωτούσε αν αυτό ήταν δικό του. Τοῦ δὲ εἰπόντος μὴ εἶναι τοῦτον ἀνήνεγκε ἀργυροῦν Όταν εκείνος του είπε ότι αυτό δεν ήταν δικό του, του έφερε ένα ασημένιο καὶ ἠρώτα, εἰ ἀπέβαλε τοῦτον. και τον ρωτούσε αν έχασε αυτό. Ἀρνησαμένου δὲ καὶ τοῦτον Όταν αυτός το αρνήθηκε κι αυτό, τὸ τρίτον ἐκόμισεν αὐτῷ τὴν ἰδίαν ἀξίνην. Τοῦ δὲ ἐπιγνόντος την τρίτη φορά του έφερε το δικό του τσεκούρι. Και όταν αυτός το αναγνώρισε, Σελίδα 34

35 ἀποδεξάμενος τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ πάσας αὐτῷ ἐχαρίσατο. ο Ερμής επειδή επιδοκίμασε τη δικαιοσύνη του, του χάρισε όλα τα τσεκούρια. Καὶ ὅς παραγενόμενος πρὸς τοὺς ἑταίρους διηγήσατο αὐτοῖς τὰ γεγενημένα. Και αυτός, αφού ήρθε στους συντρόφους του, τους διηγήθηκε αυτά που είχαν γίνει. Τῶν δὲ τις ἀναλαβὼν πέλεκυν παρεγένετο ἐπὶ τὸν αὐτὸν ποταμὸν Κάποιος απ αυτούς, αφού πήρε μαζί του ένα τσεκούρι, έφτασε στο ίδιο ποτάμι καὶ ξυλευόμενος και καθώς έκοβε ξύλα, ἐπίτηδες ἀφῆκε τὴν ἀξίνην εἰς τὰς δίνας, καθεζόμενός τε ἔκλαιε. επίτηδες άφησε το τσεκούρι του στο ρεύμα του ποταμού, κάθισε και έκλαιγε. Ἐπιφανέντος δὲ Ἑρμοῦ Όταν παρουσιάστηκε σ αυτόν ο Ερμής καὶ πυνθανομένου, τὶ τὸ συμβεβηκός εἴη, ἔλεγε τὴν ἀπώλειαν τοῦ πελέκεως. Τοῦ δὲ ἀνενεγκόντος αὐτῷ χρυσοῦν καὶ διερωτῶντος, εἰ τοῦτο ἀπολώλεκεν, ἐξαφθείς ὑπὸ τοῦ κέρδους ἔφασκεν αὐτὸν εἶναι. και τον ρωτούσε τι του είχε συμβεί, του ανέφερε την απώλεια του τσεκουριού. Όταν (ο Ερμής) του ανέβασε ένα χρυσό τσεκούρι και τον ρωτούσε αν αυτό είχε χάσει, επειδή φλεγόταν από την επιθυμία του κέρδους, έλεγε ότι αυτό ήταν. Καὶ ὁ θεός οὐκ ἐχαρίσατο αὐτῷ Και ο θεός δεν του χάρισε το χρυσό τσεκούρι, Σελίδα 35

36 ἀλλά οὐδὲ τὸν ἴδιον πέλεκυν ἀποκατέστησεν. αλλά ούτε του επέστρεψε το δικό του τσεκούρι. Σελίδα 36