ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ : Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

Transcript

1 ΑΠΟ ΤΑ ΑΝΟΙΧΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ : Η ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥΣ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

2 ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥΣ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ Ι. Ελλείμματα της τυπικής μορφής του δικαιώματος 1. Η τυπική κατοχύρωση με νόμο 2. Ο προβληματικός επιμερισμός σε δύο νόμους ΙΙ. Ελλείμματα ως προς τη διατύπωση του περιεχομένου του δικαιώματος 1. Η αποσπασματικότητα της υποχρέωσης δημοσιοποίησης της πληροφορίας 2. Ο ελλιπής προσδιορισμός των εγγράφων Σύνδεση με νομικό καθεστώς Διαύγειας 3. Η προβληματική οριοθέτηση της ιδιωτικότητας (ιδιωτική ζωή / προσωπικά δεδομένα) 4. Το ζήτημα των εξαιρούμενων δημοσίων φορέων

3 ΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΚΑΙ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΧΡΗΣΗΣ ΤΟΥΣ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΙΙΙ. Ελλείμματα ως προς τη συνύπαρξη διοικητικού και αστικού καθεστώτος πρόσβασης στην πληροφορία 1. Το επισφαλές των κριτηρίων διάκρισης 2. Το ζήτημα της a priori στάθμισης υπέρ του αστικού καθεστώτος πρόσβασης IV. Συνολική εκτίμηση 1. Η ανάγκη κωδικοποίησης του δικαιώματος πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης 2. Οι βασικοί άξονες κωδικοποίησης V. Παραρτήματα 1. Εφαρμογές

4 Ι. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΥΠΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 1. Η τυπική κατοχύρωση με νόμο Επισφαλής η κατοχύρωση του δικαιώματος πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης, λόγω της δυνατότητας κατάργησης με νεώτερο νόμο Ενίσχυση με την κατοχύρωση υποχρέωσης από την Οδηγ.2013/37. Πρόταση για περαιτέρω κατοχύρωση : α) Αναθεώρηση του αρ.5 Α του Συντάγματος (ως περισσότερο επίκαιρο του αρ.10σ.) με προσθήκη νέας διάταξης, η οποία θα κάνει ρητή μνεία στο δικαίωμα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία +

5 Ι. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΥΠΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 1. Η τυπική κατοχύρωση με νόμο β) Εκτελεστικός νόμος, ο οποίος θα συνθέτει τους Ν.2690/99 + Ν.3448/06 (εν είδει Κώδικα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία, η υιοθέτηση του οποίου έχει ήδη προαναγγελθεί από τον Ν.3448/06 + OGP) + γ) Συστάσεις για την εφαρμογή του δικαιώματος στην πράξη + εναρμόνισή τους = 1) κοινός πυρήνας και 2) εξειδίκευση ως προς τις πρακτικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες κάθε υπόχρεου δημόσιου φορέα.

6 Ι. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΥΠΙΚΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Ο προβληματικός επιμερισμός σε δύο νόμους Όπως ήδη εξετάστηκε, ο συνδυασμός των Ν.2690 και Ν.3448 προκειμένου να ασκηθεί το δικαίωμα πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης δημιουργεί στην πράξη ανασφάλεια δικαίου, τόσο για τον αιτούντα (διοικούμενο, επιχείρηση), όσο και για τους εφαρμοστές των διατάξεων (υπάλληλο, δικαστή) αναγκαία η κωδικοποίηση (Κώδικας πρόσβασης στα δημόσια έγγραφα) Η ίδια αναγκαιότητα προκύπτει και από το αιτιολογικό της Οδηγ.2013/37, στο οποίο πάντως αναφέρεται ότι τα περισσότερα Κράτη-μέλη έχουν ήδη συνδέσει τα «δύο»δικαιώματα.

7 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 1. Ενωσιακή υποχρέωση 1. Η αποσπασματικότητα της υποχρέωσης δημοσιοποίησης της πληροφορίας Διαφορά μεταξύ πλαισίου της Οδηγ.2003/98 και 2013/37 : βάσει της Οδηγ.2003/98, η θέσπιση κανόνων πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια των κρατών-μελών + μόνο αν τέτοια θέσπιση αποφασιστεί, εφαρμόζονται οι κανόνες της οδηγίας. Αντίθετα, η Οδηγ.2013/37 καθιστά υποχρεωτική για τα Κράτη-μέλη τη θέσπιση τέτοιων κανόνων πλέον το Κράτος εκτίθεται σε ενωσιακές (οικονομικές) κυρώσεις.

8 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια 2. Ο ελλιπής προσδιορισμός των εγγράφων Σύνδεση με νομικό καθεστώς Διαύγειας Υπενθύμιση : στους Ν.2690/99 + Ν.3448/06 το δικαίωμα πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης αναγνωρίζεται για ένα ετερόκλιτο σύνολο εγγράφων με ενδεικτική απαρίθμηση. ΕΡΩΤΗΜΑ : η Διοίκηση είναι υποχρεωμένη να χορηγήσει έγγραφο το οποίο αναρτάται υποχρεωτικά στο Διαύγεια;

9 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Ποιά έγγραφα αναρτώνται υποχρεωτικά στο Διαύγεια; - Νόμοι και ΠΝΠ (+ΦΕΚ) - Κανονιστικά διατάγματα του ΠτΔ (+ΦΕΚ) - Λοιπές κανονιστικές πράξεις (+ ΦΕΚ) - Υπουργικές εγκύκλιοι (ερμηνευτικές + κανονιστικές) - Πράξεις διορισμού + καθορισμού αποδοχών (μονομελών και συλλογικών διοικητικών οργάνων, ΟΤΑ, ΝΠΔΔ, Υπουργείων (+ΦΕΚ) - Προκηρύξεις θέσεων στο Δημόσιο + πίνακες επιτυχόντων (+ΦΕΚ) - Πράξεις διορισμού, μετάθεσης, διαθεσιμότητας κτλ δημοσίων υπαλλήλων (+ΦΕΚ)

10 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια - Προκηρύξεις (+ΦΕΚ), κατακυρώσεις και αναθέσεις δημοσίων συμβάσεων - Πράξεις δωρεών, παραχωρήσεων και επιχορηγήσεων από και προς το Δημόσιο - Πράξεις πολεοδομικού δικαίου (κανονιστικές, ατομικές και ατομικές) + ΦΕΚ για τις δύο πρώτες γενικές - Γνωμοδοτήσεις ΝΣΚ και ΑΔΑ - Ατομικές διοικητικές των οποίων η δημοσίευση προβλέπεται από ειδική διάταξη νόμου (+ΦΕΚ) - Προϋπολογισμοί, απολογισμοί, ισολογισμοί φορέων (από 2013) - Πράξη ανάληψης δαπάνης από υπόχρεους φορέις (από 2013)

11 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Κοινό χαρακτηριστικό των εγγράφων που αναρτώνται στο Διαύγεια : νομικά δεσμευτικές Κοινό χαρακτηριστικό των εγγράφων που αφορούν πρόσβαση και περαιτέρω χρήση : εντάσσονται στη διαδικασία έκδοσης δεσμευτικής διοικητικής πράξης

12 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Επομένως, τα πεδία εφαρμογής του Διαύγεια, αφενός, και των Ν.2690/99 + Ν.3448/06, αφετέρου, είναι διακριτά, με 2 εξαιρέσεις : εγκύκλιοι + γνωμοδοτήσεις ΝΣΚ και ΑΔΑ. Ως προς αυτές και μόνο μπορεί να τεθεί στην πράξη το ερώτημα υποχρέωσης ή μη σε πρόσβαση και περαιτέρω χρήση : λόγω της έλλειψης καθολικότητας σύνδεσης στο Διαδίκτυο + της ρητής πρόβλεψης από τους Ν.2690 και Ν.3448, επιβάλλεται η χορήγηση τους από τις δημόσιες αρχές.

13 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Πώς εξηγούνται οι 2 εξαιρέσεις; - Οι ερμηνευτικές εγκύκλιοι (κανόνας) στοχεύουν στην αποσαφήνιση νόμου, άρα εντάσσονται στο Διαύγεια ως αναγκαίος όρος της κατανόησης των νόμων (που αναρτώνται υποχρεωτικά).

14 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια - Οι κανονιστικές εγκύκλιοι είναι δεσμευτικές (παράγουν νέο κανόνα δικαίου), επομένως η θέση τους είναι στο Διαύγεια (και όχι στους Ν Ν.3448). Στην πράξη όμως, ο χαρακτηρισμός μιας εγκυκλίου ως ερμηνευτικής ή κανονιστικής πραγματοποιείται μετά την έκδοση της από το διοικητικό δικαστήριο που θα κληθεί να ερμηνεύσει τη φύση της στο πλαίσιο μιας διαφοράς.

15 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια - Οι γνωμοδοτήσεις διακρίνονται επίσης σε δεσμευτικές και μη δεσμευτικές. Σε αντίθεση με τις εγκυκλίους, ο χαρακτηρισμός τους είναι γνωστός πριν την πραγματοποίηση τους. Η ένταξη τους στο πλαίσιο των Ν Ν.3448 εξηγείται διότι και στις δύο περίπτωσεις εντάσσονται στη διαδικασία έκδοσης της τελικής διοικητικής απόφασης. Η ανάρτηση τους στο Διαύγεια είναι κατανοητή για τις δεσμευτικές. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν.3861/10, οι μη δεσμευτικές γνωμοδοτήσεις αναρτώνται λόγω της σημασίας τους για τη χρηστή διοίκηση.

16 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Εκ πρώτης όψεως, η λογική της ανάρτησης στο Διαύγεια και εκείνη του δικαιώματος πρόσβασης προς περαιτέρω χρήση φαίνεται να διαφέρουν : η ανάρτηση αφορά δεσμευτικές διοικητικές πράξεις, επομένως η διαφάνεια λειτουργεί πρωτίστως ως μέσο ικανοποίησης του δικαιώματος δικαστικής προστασίας. Η δε χορήγηση προς περαιτέρω χρήση αφορά μη δεσμευτικές διοικητικές πράξεις, επομένως στοχεύει πρωτίστως στη διαφάνεια της διοικητικής δράσης και δευτερευόντως στη χρήση των πληροφοριών για δικαστική αμφισβήτηση άλλων (δεσμευτικών) διοικητικών πράξεων.

17 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Στην πραγματικότητα όμως, και τα δύο καθεστώτα αφορούν την πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία σε δύο στάδια που συνιστούν ενιαίο σύνολο. Έτσι, το δικαίωμα χορήγησης προς περαιτέρω πρόσβασης αφορά έγγραφα των οποίων η έκδοση προηγείται χρονικά (συχνά προπαρασκευάζει) την τελική δεσμευτική διοικητική πράξη που αναρτάται στο Διαύγεια (κυκλικό σχήμα δες επομ.διαφ.).

18 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια 4. Κανονιστικές πράξεις, πράξεις διορισμού, πάυσης και υπηρεσιακών μεταβολών, αποφάσεις πολεοδομικού ενδιαφέροντος, πράξεις ανάληψης δαπανών κ.α. 1. Εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, ερμηνευτικές εγκύκλιοι, απλές γνωμοδοτήσεις κ.α. 2. Κανονιστικές πράξεις, πράξεις διορισμού, πάυσης και υπηρεσιακών ΠΡΟΣΒΑΣΗ μεταβολών, αποφάσεις πολεοδομικού ενδιαφέροντος, πράξεις ανάληψης δαπανών κ.α. 3. Εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, ερμηνευτικές εγκύκλιοι, απλές γνωμοδοτήσεις κ.α.

19 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Εξηγούνται έτσι οι κοινοί φορείς και οι κοινοί δικαιούχοι. Εξηγείται και το ότι η ανάρτηση στο Διαύγεια επιφέρει (για τις πράξεις που ΔΕΝ δημοσιεύονται στο ΦΕΚ) την έναρξη ισχύος τους. Ενδεικτικά : πραξεις ανάληψης δαπανών, προϋπολογισμοί/ισολογισμοί, απολογισμοί, επιχορηγήσεις και δωρεές από και πρός το Δημόσιο κ.α. Κοινές εγγυήσεις : πειθαρχικές (για το Διαύγεια, παραδόξως εφαρμόζεται το αρ.107υκ (περ.ε και στ = ανάρμοστη συμπεριφορά υπαλλήλου + παράβαση αρχής αμεροληψίας)

20 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 2. Σύνδεση με Διαύγεια Κοινοί περιορισμοί : o Απόρρητο για θέματα εθνικής ασφάλειας, άμυνας, δημόσιας τάξης, o Γενική επιφύλαξη υπέρ προστασίας προσωπικών δεδομένων, o Αποκλεισμός πρόσβασης, περαιτέρω χρήσης, ανάρτησης για πληροφορίες που καλύπτονται από δικαιώματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας.

21 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 3. Η προβληματική οριοθέτηση της ιδιωτικότητας Δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων ταυτίζονται; Αρ.9Σ. (8ΕΣΔΑ, 7 Χάρτη Ε.Ε.) : δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή Αρ.9 Α Σ. (8 Χάρτη Ε.Ε.) : δικαίωμα στην προστασία προσωπικών δεδομένων (πληροφοριακή ιδιωτικότητα) έλεγχος ενόψει δυνατοτήτων επεξεργασίας )= ειδική πτυχή του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή δικαίωμα νέας γενιάς ειδικός νόμος + εγγύηση από Ανεξάρτητη αρχή Επομένως, τόσο στο εθνικό συνταγματικό δίκαιο, όσο και στο δίκαιο της Ε.Ε. τα δύο δικαιώματα είναι διακριτά και διέπονται από διακριτές ρυθμίσεις

22 ΙΙ. Ελλείμματα ως προς τη διατύπωση του περιεχομένου του δικαιώματος 3. Η προβληματική οριοθέτηση της ιδιωτικότητας Στο δίκαιο της ΕΕ, ζήτημα τέθηκε πρόσφατα με τη διατήρηση δεδομένων τηλεπικοινωνιών από παρόχους κινητής τηλεφωνίας, στο πλαίσιο πρόληψης σοβαρής εγκληματικότητας (Οδηγ.2006) και την ανάγκη στάθμισης με την ιδιωτική ζωή και την προστασία προσωπικών δεδομένων. Συμπεράσματα του εισηγητή : η οδηγία είναι σύμφωνη με το δικαίωμα προστασίας προσωπικών δεδομένων, παραβιάζει όμως το δικαίωμα ιδιωτικής ζωής στροφή προς αυστηρότερη εγγύηση της ιδιωτικής ζωής

23 ΙΙ. Ελλείμματα ως προς τη διατύπωση του περιεχομένου του δικαιώματος 3. Η προβληματική οριοθέτηση της ιδιωτικότητας Απώτερη συνέπεια : Σήμερα, πρώτα έλεγχος αν η χορήγηση εγγράφου υπάγεται στον αποκλεισμό λόγω ιδιωτικής ή οικογενειακής ζωής και, αν όχι, εφαρμόζονται οι διατάξεις περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Στην πράξη, ελέγχονται μόνο περιπτώσεις απορρήτου. Προοπτικά, άμβλυνση των περιπτώσεων που υπάγονται στο σχετικό αποκλεισμό της πρόσβασης λόγω ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής στον Ν.2690/99.

24 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 4. Το ζήτημα των εξαιρούμενων δημοσίων φορέων 1 ο ζήτημα : όπως ήδη αναφέραμε, ο Ν.3448 αποκλείει τη χορήγηση για περαιτέρω χρήση εγγράφων στην κατοχή ραδιοτηλεοπτικών, εκπαιδευτικών, ερευνητικών και πολιτιστικών δημόσιων φορέων. o Με τη νέα Οδηγ 2013/37, τα έγγραφα στην κατοχή ειδικότερα δημοσίων μουσείων, βιβλιοθηκών και αρχείων μπορούν πλέον να χορηγηθούν προς περαιτέρω χρήση. o Προβληματική διάκριση της έννοιας του δημόσιου φορέα που καταλήγει στο οξύμωρο : η δημόσια πληροφορία να καλύπτεται με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ενώ κατ αρχήν τα υποκείμενα τέτοιων δικαιωμάτων είναι ιδιωτικής φύσης (φπ, νπ).

25 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 4. Το ζήτημα των εξαιρούμενων δημοσίων φορέων 2 ο ζήτημα : στους υπόχρεους φορείς δεν περιλαμβάνονται οι ιδιωτικοποιημένες δημόσιες υπηρεσίες (ΝΠΙΔ εμπορικού και βιομηχανικού χαρακτήρα) εφαρμογή ιδιωτικού δικαίου o Παραδείγματα : ιδιωτικοποιημένες ΔΕΚΟ, όπως ΟΤΕ, ΟΛΠ. o Επικαιρότητα, λόγω ευρείας λίστας ΔΕΚΟ προς ιδιωτικοποίηση (ΔΕΗ, ΔΕΠΑ, ΕΛΤΑ, ΟΛΘ κ.α.). Εκτός οι ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ με απόφαση ΣτΕ ΟΛΟΜ 2013.

26 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 4. Το ζήτημα των εξαιρούμενων δημοσίων φορέων o Παρά την ιδιωτικοποίηση, οι πρώην ΔΕΚΟ εξακολουθούν να εκπληρώνουν δημόσια υπηρεσία (με την έννοια της εξυπηρέτησης δημοσίου συμφέροντος). Ζήτημα ως προς την πρόσβαση και περαιτέρω χρήση εγγράφων που συναρτώνται με το σκοπό αυτό ( «δραστηριότητα δημοσίου φορέα»). Πτυχή δικαίου Ε.Ε.

27 ΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΤΥΠΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ 4. Το ζήτημα των εξαιρούμενων δημοσίων φορέων o Ως προς τις μεν δεσμευτικές πράξεις των ιδιωτικοποιημένων ΔΕΚΟ, η πρόσβαση ρυθμίζεται. Αντίθετα, αρρύθμιστη παραμένει η πρόσβαση σε μη δεσμευτικές, προπαρασκευαστικού τύπου πράξεις (εκτός όσων καλύπτονται από εταιρικό απόρρητο + δικαιώματα πνευματικής και βιομηχανικής ιδιοκτησίας), δηλαδή όσες αφορούν οι Ν.2690 και o Παράδειγμα : ΜΠΕ από ιδιωτικοποιημένη ΔΕΗ, εκτός και του Ν.3422/05 για την περιβαλλοντική πληροφορία, ενώ αναμφισβήτητα εντός πριν την ιδιωτικοποίηση.

28 ΙΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ 1. Το επισφαλές των κριτηρίων διάκρισης Ν.2121/93 : Κώδικας πνευματικής ιδιοκτησίας Κατ αρχήν, ο κώδικας αυτός ΔΕΝ εφαρμόζεται στα έγγραφα που αφορά το δικαίωμα πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης. Φαίνεται, επομένως, να υπάρχει διάκριση μεταξύ της διοικητικής πληροφορίας (που εντάσσεται στο σκοπό άσκησης πολιτειακής αρμοδιότητας) και της ιδιωτικής πληροφορίας, της οποίας η εκμετάλλευση ρυθμίζεται από τον Ν.2121/93.

29 ΙΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ 1. Το επισφαλές των κριτηρίων διάκρισης Στην πράξη όμως υπάρχουν σημεία τομής : o Περιπτώσεις δημοσίων φορέων που καθίστανται υποκείμενα δικαιωμάτων του Ν.2121/93 - Στον τομέα των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, αν η εκπομπή έχει συντελεστεί από μισθωτούς της Νεριτ : όχι στο δικαίωμα πρόσβασης, ρητή εξαίρεση του Ν.3448, βάσει της Οδηγ.2003/98. - Αντίθετα, υπάρχει δικαίωμα πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης μιας βάσης δεδομένων που δημιουργήθηκε από υπαλλήλους για τις ανάγκες της υπηρεσίας (= πολιτειακή αρμοδιότητα). Για παράδειγμα, η σύνταξη καταλόγων φορολογούμενων από τον προϊστάμενο της ΔΟΥ, βάσει αρ.85κφε.

30 ΙΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ 1. Το επισφαλές των κριτηρίων διάκρισης o Περιπτώσεις δημοσίων φορέων που είναι κάτοχοι πληροφοριών του Ν.2121/93, χωρίς να είναι υποκείμενα του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας : - Στο παράδειγμα της Νερίτ, αν η εκπομπή έχει συντελεστεί από ιδιωτικό γραφείο παραγωγής και προβάλλεται έναντι αμοιβής, καθίσταται δημόσια πληροφορία με την έννοια της πρόσβασης (live + web tv). Όμως, δεν εφαρμόζεται το δικαίωμα πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης βάσει των Ν.2690 και Ν.3448, διότι ρητή εξαίρεση στον Ν.3448.

31 ΙΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ 1. Το επισφαλές των κριτηρίων διάκρισης - Η ΜΠΕ που έχει εκπονηθεί από ιδιωτικό γραφείο μηχανικών και βρίσκεται στην κατοχή του ΥΠΕΚΑ μπορεί να χορηγηθεί σε ανταγωνιστική της εταιρία; Είναι διοικητικό έγγραφο, παρόλο που δεν συντάχθηκε από δημόσιο φορέα, διότι λαμβάνεται υποχρεωτικά υπόψη για τη διαμόρφωση κρίσης του αρμόδιου διοικητικού οργάνου (σε περιβαλλοντικά + πολεοδομικά θέματα). Επιπλέον, η ΜΠΕ δεν είναι απόρρητη, προβλέπεται μάλιστα διαδικασία δημοσιοποίησης. Αν το γραφείο που την εκπόνησε προβάλλει συγκεκριμένα δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας σε σημεία της ΜΠΕ, τότε η διοίκηση πρέπει να αρνηθεί τη χορήγηση (εκτός αν αρ.24 Ν.2121, στάθμιση).

32 ΙΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ 2. Η a priori στάθμιση υπέρ του αστικού καθεστώτος πρόσβασης Κανόνας : σε κάθε περίπτωση που το «έγγραφο» που βρίσκεται στην κατοχή δημόσιου φορέα καλύπτεται με δικαιώματα πνευματικής (ή βιομηχανικής)ιδιοκτησίας υπέρ 3 ου (καί όχι του Δημοσίου), τότε δεν εφαρμόζονται οι Ν.2690/99 και Ν.3448/06. Γενική εξαίρεση : σύμφωνα με το αρ.24 Ν.2121/93, «Επιτρέπεται, χωρίς την άδεια του δημιουργού και χωρίς αμοιβή, η αναπαραγωγή έργου για να χρησιμοποιηθεί σε δικαστική ή διοικητική διαδικασία, στο μέτρο που δικαιολογείται από τον επιδιωκόμενο σκοπό»

33 ΙΙΙ. ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ 2. Η a priori στάθμιση υπέρ του αστικού καθεστώτος πρόσβασης Επομένως, η εξαίρεση ισχύει μόνο για τη συγκεκριμένη χρήση + η αναπαραγωγή να είναι αναγκαία για την ικανοποίηση του δικαιώματος προστασίας του αιτούντος στο πλαίσιο διοικητικής ή δικαστικής επίλυσης υπόθεσης του (έλεγχος αναλογικότητας). o Στο προηγούμενο παράδειγμα με τη ΜΠΕ, θα χορηγηθεί στην ανταγωνίστρια εταιρία, εφόσον σωρευτικά : α) υποβάλλει αίτηση του Ν.3448 (προσδιορίζοντας την διοικητική ή δικαστική περαιτέρω χρήση) β) η χορήγηση είναι αναγκαία για τη διοικητική/δικαστική της προστασία (στάθμιση, αναλογικότητα). Προσοχή : δεν απαιτείται να αποδειχθεί έννομο συμφέρον, διότι αφορά περιβαλλοντική πληροφορία (Ν.3422/05).

34 IV. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ 1. Η ανάγκη κωδικοποίησης του δικαιώματος πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης Δικαίωμα πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης = αναγκαίος μοχλός ενίσχυσης διαφάνειας, συμμετοχικότητας και λογοδοσίας πραγμάτωση ανοιχτής διακυβέρνησης. Περιορισμένα αποτελέσματα προς το παρόν, λόγω έλλειψης της απαιτούμενης διασύνδεσης των νομοθετημάτων, σε ένα πλαίσιο ανοιχτό σε περαιτέρω εξελίξεις (τεχνολογικές, κοινωνικοοικονομικές, νομοθετικές κ.α.).

35 IV. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ 2. Οι βασικοί άξονες της κωδικοποίησης Σύνδεση του δικαιώματος πρόσβασης και περαιτέρω χρήσης. Αποσαφήνιση του νομοθετικού πλαισίου (Οδηγ.2013/37 και συστηματοποίηση των περιορισμών). Σύνταξη Κώδικα πρόσβασης στη δημόσια πληροφορία. Επέκταση της ρύθμισης σε πληροφορίες ιδιωτικοποιημένων πρώην ΔΕΚΟ, με παράλληλη εκπόνηση πλαισίου σε επίπεδο Ε.Ε. Εφαρμογή του ευρύτατου ορισμού της δημόσιας αρχής στον Ν.3422/05. Αποσαφήνιση της διάκρισης εγγράφων που εντάσσονται στους Ν.2690 και Ν.3448 και εκείνων που αναρτώνται στο Διαύγεια.

36 IV. ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ 2. Οι βασικοί άξονες της κωδικοποίησης Γενίκευση της υποχρέωσης τήρησης ηλεκτρονικών εγγράφων, με σκοπό : την αποφυγή διαφθοράς στη διοίκηση μέσω της αποπρωσοποιημένης σχέσης και τον περιορισμό του λειτουργικού κόστους. Πώς; Ο Ν.3979/11 αναφέρει (αόριστα) ότι η υποχρέωση ηλεκτρονικού εγγράφου αφορά «κάθε άλλη πληροφορία η πρόσβαση στην οποία διευκολύνει την άσκηση δικαιωμάτων ή την εκπλήρωση υποχρεώσεων που προβλέπει ο νόμος». Είναι αναγκαία, στη βάση αυτή, η σύνδεση με το δικαίωμα χορήγησης προς περαιτέρω χρήση.

37 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 1. Συνταξιούχος υπάλληλος του ΥΠΕΞ ζητά να του χορηγηθούν αντίγραφα εισηγήσεων μέλους Επιτροπής του ΥπΟικ σχετικά με την αξιοποίηση δημοσίων κτημάτων, λόγω του ενδιαφέροντος του για την τήρηση του δικαίου της Ε.Ε. Οι εισηγήσεις προορίζονταν για νομοσχέδιο το οποίο δεν κατατέθηκε τελικά στη Βουλή. Εφαρμογή μόνο του Ν.2690, αφού δεν τίθεται ζήτημα περαιτέρω χρήσης. Πρόκειται για «έγγραφο», και μάλιστα διοικητικό (αφού δεν ενσωματώθηκε τελικά στην εισηγητική νομοσχεδίου). Λείπει όμως το εύλογο έννομο συμφέρον (έλλειψη συγκεκριμένης σχέσης του αιτούντος με το περιεχόμενο του εγγράφου) Απόρριψη.

38 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 2. Με την πρόθεση δικαστικής αμφισβήτησης, κάτοικος Ψυχικού ζητά τη χορήγηση της συμβουλευτικής γνωμοδότησης Επιτροπής, η οποία πρότεινε στο ΥπΟικ. την αύξηση των αντικειμενικών αξιών στην περιοχή. Ζητά επίσης να μην απαλειφθούν τα ονοματεπώνυμα των μελών της Επιτροπής, ακόμη και των ιδιωτών-εμπειρογνωμόνων. Εφαρμογή των Ν.2690 και Ν Η απλή γνωμοδότηση είναι «έγγραφο», με ρητή μάλιστα αναφορά στον Ν Συγκεκριμένα, πρόκειται για διοικητικό έγγραφο, για το οποίο συντρέχει εύλογο έννομο συμφέρον, λόγω της ιδιότητας του κατοίκου. Τα ονοματεπώνυμα των μελών της Επιτροπής δεν αφορούν ιδιωτική ζωή, ούτε προσωπικά δεδομένα (έχουν ήδη δημοσιευθεί, ως στοιχεία της πράξης σύστασης της Επιτροπής) Δεκτό το αίτημα.

39 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 3. Υπάλληλος του ΥπΟικ ζητά να του χορηγηθούν τα πρακτικά ΕΔΕ συναδέλφου του, ο οποίος προήχθη αντ αυτού, χωρίς να προσδιορίζει περαιτέρω χρήση. Πριν την απάντηση της Διοίκησης, ο αιτών υπάλληλος συνταξιοδοτείται. Πρακτικά ΕΔΕ = διοικητικά έγγραφα, τα οποία όμως υπάγονται στη ρύθμιση περί προσωπικών δεδομένων (καταχώρηση τους στο Μητρώο του υπαλλήλου). Επομένως, εφαρμογή του Ν.2472/97 (εφόσον βέβαια έχει ολοκληρωθεί η ΕΔΕ). Μπορούν να χορηγηθούν (χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου), αρκεί σωρευτικά : α) να ζητούνται με έγγραφη άιτηση + επίκληση ειδικού εννόμου συμφέροντος (δικαστική προστασία δικαιώματος), β) η ανακοίνωση να περιορίζεται στην ανακοίνωση των αναγκαίων στοιχείων, σύμφωνα με αιτιολογημένη γνώμη της υπηρεσίας, γ) να μην περιλαμβάνονται ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα (εκτός αν αναγκαία, οπότε άδεια της Αρχής προστασίας) και δ) ενημέρωση του υποκειμένου απόρριψη.

40 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 4. Υποψήφιος πανελλαδικών ζητά να του χορηγηθέί αντίγραφο γραπτού του. Αποκλείεται η πρόσβαση σε γραπτά πανελληνιών, βάσει ειδικής διάταξης (Ν.3475/06). Δεν ισχύει για άλλο διαγωνισμό, ούτε για κατατακτήριες εξετάσεις. Προσοχή όμως : η διάταξη αυτή κρίθηκε εν μέρει αντισυνταγματική (αντίθετη σε 5 Α + 10Σ.), διότι ναι μεν η απαγόρευση χορήγησης αντιγράφων δικαιολογείται από τον μεγάλο αριθμό υποψηφίων, αλλα δεν δικαιολογείται ο αποκλεισμός της δυνατότητας επιτόπιας επίδειξης του γραπτού, βάσει του Ν.2690 απόρριψη + ενημέρωση για τη δυνατότητα επιτόπιας επίδειξης του εγγράφου.

41 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 5. Ιδιώτης ζητά αντίγραφο απαντητικού εγγράφου της Διοίκησης σε αεροπορική εταιρία και αντίγραφο του ερωτήματος της εταιρίας, ως προς την εφαρμογή της φορολογησης νπ, το οποίο περιέχει στοιχεία απαλλαγής της από ΦΠΑ, για να τα χρησιμοποιήσει σε εκκρεμή δίκη με την εταιρία. Δεν τίθεται ζήτημα φορολογικού απορρήτου, εφόσον το έγγραφο αφορά διευκρινήσεις ως προς την εφαρμογή φορολογικής νομοθεσίας. Αρκεί και το έυλογο έννομο συμφέρον. Το αίτημα στοιχείων απαλλαγής της εταιρίας από το ΦΠΑ είναι αόριστο μερικώς δεκτή η αίτηση.

42 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 6. Καθηγητής του ΕΚΠΑ ζητά πληροφορίες για την οικονομική εκμετάλλευση περιουσιακού στοιχείου του ΕΚΠΑ (Λεξικό νέας ελληνικής γλώσσας) από τρίτο. Το αίτημα είναι αόριστο. Αν οι πληροφορίες μπορούν να εντοπιστούν χωρίς χρονοβόρα και επίπονη αναζήτηση, το ΕΚΠΑ οφείλει να δώσει συνέχεια. Αν όχι, δεν δεσμεύεται.

43 V. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ 1. Εφαρμογές 7. Υποστράτηγος εν αποστρατεία ζητά να του χορηγηθεί αντίγραφο της προκήρυξης διαγωνισμού μίσθωσης ελικοπτέρων από το Δημόσιο, της οποίας περίληψη είχε ήδη δημοσιευθεί σε εφημερίδες, με σκοπό να το χρησιμοποιήσει σε επικείμενη μαρτυρική του κατάθεση. Ναι, είναι διοικητικά έγγραφα και συντρέχει εύλογο έννομο συμφέρον. Δεν υπάρχει ζήτημα απορρήτου, διότι οι προκυρήξεις έχουν ήδη δημοσιευθεί δεκτό το αίτημα.